2018.12.10, даваа ~ №239 (1038) YНЭ: 1000₮~ Соёлт хүНий өглөө СоНиН уНшихааС ЭхЭлдЭг ~

ЗГМ

Монгол ардын цэцэн үг

Б.Гүнболд: Гэр хорооллыг дахин зохион байгуулна

ОПЕК-ийн уулзалтад Саудын Араб шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэлээ

“Томчууд”-д хатуу, залууст анхаарууштай жил

ШХАБ-д ажиглагчийн статусаа хадгалахаадахин батлав.

ОнцлОх

улс төрБнАСАУ-ын Гадаад хэргийн сайд Ри Ён Хо Монгол Улсад айлчилж байна. М.Энхболд 60 тэрбумтай хол боо той асуудлаар ТББХ-г хуралдуулах чиглэл өглөө. Сайдуудыг хуралд нь орол-цуулж, парламентын ажлыг тасал-дуулахгүй байхыг ЗГ-аас шаардав. Ан-аас гарах л.Болд гишүүний өргөдлийг нэг сарын дотор хэлэлцэн шийдвэрлэнэ.

эдийн засагШадар сайд АхБ-наас хөгж-лийн банкны менежментийг сайжруулахад туслахыг хүслээ. Энэ сард шатахууны хилийн үнэ тонн тутамдаа $82-148-аар буурсан гэж УУХҮЯ мэдээлэв. 112 мянган иргэн хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээгээр цалинжиж байна.Топ 20 индекс 0.51 хувиар өсч, 19486.3 нэгжид хүрэв.

(нэгжээр)

19486.310,000

15,000

20,000

25,000

30,000

Топ 20 индекс

нийгэмТөрөх эмнэлгүүдийн хүлээн авах хаягийг тодорхой байршуулахыг үүрэг болгов. Гол мөрний мөс тээв рийн хэрэгсэл даахуйц биш байгаа тул зорчихгүй байхыг анхааруулав. Төмөр замын гарам дээр автомашин галт тэрэгтэй мөр-гөлдсөн осол 28 хувиар өсжээ. нийслэлийн зарим байршилд шинээр нэмж барилга барихгүй байх захирамж гаргалаа.

дэлхийЯпон дөрөвдүгээр сараас барил-га, хөдөө аж ахуй, сувилгааны ажилд гадаадынхныг авч эхэлнэ. Судалгаагаар ОхУ-ын авлига 2018 онд жилийн өмнөх үеэс 10 хувь өсжээ. АнУ цөмийн цэнэгт хошууг шинэчлэн сайжруулах хөтөлбөрөө сэргээж байна. Шведийн эрдэмтэд арьсны эсийг дархлааны эс болгон хувиргаж чадав.

Газрынхаа 10 хувийг төсөл хэрэгжүүлэх талбайд өгч болно.

Олбор лолтыг өдөрт 1.2 сая баррелиар бууруулах тохиролцоонд Саудын Араб гол ачаа үүрнэ.

Бардам үгээр цэцэн болохгүй, балмад явдлаар баатар болохгүй

Бүх эрх хуулиар хамгаалагдана ©0 1 0 3 8

FULL ENGLISH PAGE INSIDE > 6> 11> 4 > 7

ubinfo.mnбүрэлдэхүүнкомпани

The official gazeTTe

АМ.ДОЛЛАР ЮАНЬ РУБЛЬ

2,634.5 382.72 39.41

АЛТ ЗЭС 10-ЧИНГИС БОНД ХУРАЛДАй БОНД

61451.24%

ГЭРЭГЭ БОНД

1249.310.93%

улаанБаатар2018.12.10

үүлшинэ

-17° -28°

ЦАГ АГААР

Монголын эдийн засаг 2018 онд сүүлийн дөрвөн жилийн дээд цэгт хүртлээ өссөн. Гэвч хөөс шиг хэврэг, зах зээлийн жижиг савалгаа, өөрчлөлтөд хийсч мэдэх эмзэг өсөлт байсныг оны сүүлийн саруудын үйл явдал, үр дүнгүүд баталлаа. 12

С.Батсайхан / ЗГМ©

2

5

3

УЛС ТөР ЗГМ: СЭДЭв

НИйТЛЭЛЧИйН БУЛАН

Хэнтийн нөхөн сонгууль эрх баригчдын “толгойн өвчин” болно

Журамгүй, дүрэмгүй, хууль бус олборлогчдыг өөгшүүлж байна

Нам бол тор

хэнтийн нөхөн сонгуулийн товыг түдгэлзүүлсэн шийд­вэрээ үхЦ өнгөрсөн сарын сүүлээр дахин баталсан. Сонгуулийн тухай хуулиар нөхөн сонгуулийг жилд хоёр удаа буюу зургаа, аравдугаар сард явуулах ёстой. харин парламент эл асуудлаар цэцийн хаалга дахин татахгүйн тулд уих тус тойргийн нөхөн сонгуулийг энэ сард багтаан зарлах ёстой болж байна.

өнгөрсөн намар цэц “уих

“Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журам”­ын хэрэгжилт орон нутагт хангалт­гүй байна гэх гомдол, санал “Мон голын бичил уурхайн

төр гацаж, түмэн цөхрөв. улс төрийн өрөг дээр нэг намынхан дотооддоо нанчилдана. үсэрсэн цус нь сөрөг хүчнийхнийг ч үймүүлж орхив. үндсэн гол шалтгаан нь улс төрийн нам мөн чанараа алдсаных.

үзэл бодлоороо эвлэлдэн нэгдсэн бөгөөд засгийн эрхийг авах эцсийн зорилготой хэсэг бүлэг хүмүүсийн нэгдлийг улс төрийн нам гэж тодорхойлдог. Засгийн эрх бол баялаг хуваарилах эрх. Чухам үүний төлөө нам дагаж, ашиг харсан бизнесийн бүлгийнхний

П.БатбөхЗГМ

Б.МөнхЗГМ

Э.БатцэцэгЗГМ

ЦаГ аГаарЫн дэлГэрэнГYЙ мэдээллиЙГ 8 дУГаар нүүрээС УнШина УУ.

93.000.55%

нөхөн сонгуулийг товлон зарлахдаа үндсэн хуульд заасан “төрөөс хүний эрх, эрх чөлөөг хангахуйц хууль зүйн болон бусад баталгааг бүрдүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хариуцна”, “төрийн байгууллагын бусад шийдвэр үндсэн хуульд бүрнээ нийцсэн байвал зохино” гэж заасныг зөрчиж, улмаар үндсэн хуульд заасан шударга ёс, тэгш байдлын зарчим алдагдах, иргэдийн төрийн байгууллагад сонгогдох эрх зөрчигдөх нөхцөл бүрдүүлсэн” гэж дүгнэсэн юм.

нэгдсэн дээвэр холбоо”­нд хамгийн их иржээ. ийн тус холбооныхон аймгуудад өнгөрсөн хугацаанд ажиллаж, 2017 онд Засгийн газ раас шинэчлэн баталсан дээрх журамтай холбоотой бага гүй зөрчил, дутагдал байгааг ирүүл­сэн байна.

төвөргөөнд ардчиллын гол инсти туцын нийгмийн болон үзэл суртлын үүрэг, ард түмний эрх ашигт нийцүүлэн ажиллах зорил го замхран одсон юм. Намаар дамжин завших гэсэн хүсэлтнүүд эвлэлдэн сүлбэлдэж, намуудын зүүн, барууны үзлийг манантан арилтал орооцолдуулан тор нэхэж эхэлсэн.

үүнийг нотолсон олон судал гаа бий. хамгийн сүүлд азийн сангийн дэмжлэгээр хэрэгжүүлсэн шилэн нам авлигын эсрэг түншлэлээс “улс төрийн санхүүжилтийн ил тод байдал, авлигын эрсдэлийн үнэлгээ” хийж, танилцуулав.

105.990.12%

94.40.12%

ХөөС шИГ өСөЛТТЭй 2018 ОН

Ялангуяа, алт олбор лолт явагдаж буй сум, аймгийн удирдлагын түвшинд 151 дүгээр тог тоолтой тэрсэлдэх хэмжээний ноц той гэж хэлж болох алдаа, мадаг тай шийдвэр цөөнгүй тааралдав.

Төрийн албан хаагч сонгуульд өрсөлдөхдөө 45 хоногийн өмнө

албаа өгнө

2 ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Улс төр

УИХ энэ сард нөхөн сонгуулийн товыг зарлахгүй бол Хэнтийнхэн 2020 он хүртэл хохирох нь ээ

ЗГМ©

Хэнтий аймгийн 42 дугаар тойргийн Жаргалтхаан, Мөрөн, Хэрлэн сумдын 16.6 мянган иргэн сонгогчдын нэрсийн жагсаалтад бүртгэлтэй. Тэдгээр иргэнийг ялгаварлан гадуурхсанаар Үндсэн хуулийн бас нэгэн зөрчил үүсэж байна.

1өөрөөр хэлбэл уих­аас

Сонгуулийн тухай хуулийн 125.5 дахь заалтыг ойшоож үзэлгүй нөхөн сонгууль зарласан гэж буруутгав. Сонгуулийн тухай хуулийн 125.5­д “төрийн жинхэнэ албан хаагч болон төрийн үйлчилгээний албаны удирдах албан тушаалтан, төрийн болон орон нутгийн өмчит, төрийн болон орон нутгийн өмчийн оролцоотой хуулийн этгээдийн дарга, дэд дарга, захирал, дэд захирал нь уих­ын гишүүнд нэр дэвших бол сонгуулийн жилийн нэгдүгээр сарын 1­ний өдрөөс өмнө төрийн албанаас болон ажил, албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөх тухай хүсэлтээ эрх бүхий этгээдэд гаргасан байх ба ажил, албан үүргээ гүйцэтгээгүй байна” гэж заасан буй. Цэцийн дээрх шийдвэр уих нөхөн сонгуулийг явуулахаар бол өмнөх жилд нь товлон зарласнаар үндсэн хуульд нийцэхийг тогтоогоод өгчихлөө. үүгээр уих­аас хэнтийн 42 дугаар тойргийн нөхөн сонгуулийг үндсэн хуульд нийцүүлсэн

ТУЗ-ийн даргаЭрдэнэбаатарын ДОЛГИОН

Ерөнхий эрхлэгч Баатарын ДУЛАМХОРЛОО

Зөвлөхшатарбалын ДАвААДОРЖ

Орлогч эрхлэгчЛхагважавын СУГАРМАА

Утас: 99903584

Улс төр, нийгэм, эрэн сурвалжлах мэдээллийн албаЭдитор Б.Энхжаргал

Утас: 99901621

Цахим контент, бүтээлч үйлдвэрлэлийн албаЭдитор Г.Баярсайхан

Утас: 99903574

Эдийн засаг, уул уурхайн мэдээллийн албаЭдитор З.Цэлмэг

Утас: 99901526

Утас: 99903581 99903578 99907843

Улаанбаатар хот, Сүхбаатар дүүрэг, I хороо, Энхтайваны өргөн чөлөө,

“Блю Скай тауэр” 407 тоотУлсын бүртгэлийн дугаар. 1024

Утас: 70103131, Факс: 7010606

zgm.mn

ubinfo.mnДугаарын удирдагч

Л.Сугармаа

“Засгийн газрын мэдээ” сонин нь ардчилсан, шударга ёс, хүний эрхийг дээдэлж, чөлөөт

сэтгүүл зүйн хэм хэмжээг бүрнээ сахин, олон ургальч үзлийг илэрхийлэх мэдээллийн

индэр байж, нийт Монгол үндэстний ойлголцол, эв нэгдлийг бэхжүүлэхийг эрхэм

зорилгоо болгоно.

РЕДАКц

зАР СУРТАлчилГАА

хАЯГ

цАхиМ хУвилБАР

0 0 1 0 3 8

Хэнтийн нөхөн сонгууль эрх баригчдын “толгойн өвчин” болно

байдлаар зарлахын тулд 2019 оноос өмнө шийдвэр гаргах ёстой болж байна. ийм шийдвэр гаргаж чадахгүй бол ирэх онд ч нөхөн сонгуулийн тов зарлаж чадахгүйд хүрч мэдэх нь. учир нь уих­ын ээлжит сонгуулийн жилд нөхөн сонгууль явуулахыг хориглосон хуулийн заалттай.

харин уих­ын төрийн бай­гуу лалтын байнгын хорооны дарга д.лүндээжанцан үүнийг өөр байдлаар шийдвэрлэх бо­ломжтойг тайлбарлаж буй. тэрбээр “үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэснээр хэнтийн нөхөн сонгуулийг уих энэ сард багтаан зарлаж, төрийн албан хаагчдыг нэр дэвших эрхийг хангах болж байна. харин бид үүнийг өөр хуулийн зохи ­цуулалтаар шийдэхээр болсон.

тухайлбал, шинэчлэн бат­лагдсан төрийн албаны хуульд “Сонгуульд нэр дэвших төрийн жинхэнэ албан хаагч болон удирдах албан тушаалтан 45 хоногийн өмнө төрийн албанаас болон ажил, албан тушаалаасаа чөлөөлөгдөх тухай хүсэлтээ эрх

бүхий этгээдэд гаргасан байх ёстой” гэсэн өөрчлөлт хийсэн. тэгэхээр хэнтийн нөхөн сонгуу­лийг ирэх зургаадугаар сард хийхээр төлөвлөж, 45 хоно гоос өмнө товлон зарлахад бол чих байх” гэв. Болчих байх гэдгийн цаана холбогдох хуульд бас зохицуулалт хийх шаардлага байгааг хэлж буй хэрэг. хэрэв төрийн албаны тухай хуульд зохицуулалт хийсэн бол Сонгуулийн тухай хуулийн 125.5­р зүйлд ч өөрчлөлт оруулах шаардлагатай. гэтэл сонгуулийн хуульд өөрчлөлт оруулахын тулд сонгууль явуулахаас зургаан сарын өмнө батлах ёстой гэсэн хуулийн заалт бас бий. Энэ мэт хуулийн зөрчил эрх баригчдын “толгойн өвчин” болох шинжтэй. Зохицуулалт хийж чадахгүй бол “хонх нь дуугарахаар дамар нь таг” гэдэг шиг парламент бас л цаг хугацааны хайчинд орно. харин тэр хооронд хэнтий аймгийн 42 дугаар тойргийн сонгогчид парламентад төлөөлөлгүй 2020 онтой золгож мэдэх нь. тус тойргийн Жаргалтхаан, Мөрөн, хэрлэн сумдын 16.6 мянган иргэн сонгогчдын нэрсийн жагсаалтад бүртгэлтэй. тэдгээр иргэний санал, хүсэлт парламентын гадна үлдэж үндсэн хуулийн бас нэгэн зөрчил үүсэх ч магадлалтай. өнгөрсөн намар төрийн албан хаагч өргөдөл гаргаж үхЦ­ийг хуралдуулсан бол энэ удаад жирийн иргэн эрхээ хамгаалахаар бичиг бариад ирэхэд үндсэн хуулийн маргаан үүсгэх боломж нээлттэй байна.

өнгөрсөн баасан гарагт уих­ын дарга М.Энхболд өөрийг нь огцрохыг шаардаж буй гишүүдэд хандан “төр тогтвортой байх ёстой. Би үүний төлөө явна. Сүүлийн үед үндсэн хуулийн бус аргаар төрийн эрхийг авах гэсэн оролдлогыг эрээ цээргүй хийж байна. үүнтэй хатуу тэмцэх ёстой. олон түмнийг тэмцэлд уриалж, тэмцлийн хурц хэлбэрийг сонгоно гэж нийтийг цочирдуулах үйл ажиллагаа хийхээр уих­ын гишүүд ярьж байна. Энэ бол

Монгол улс, БНаСау­ын хооронд дипломат харилцаа тогтоосны 70 жилийн ойг тохиолдуулан БНаСау­ын гадаад хэргийн сайд ри ён хо өнгөрсөн амралтын өдрүүдэд манай улсад айлчиллаа.

өнгөрсөн бямба гарагт гадаад харилцааны сайд д.Цогтбаатар, БНаСау­ын гадаад хэргийн сайд ри ён хо нар хэлэлцээр хийж Монгол, БНаСау­ын харилцаа хамтын ажиллагааг цаашид улам хөгжүүлэх, олон улс, бүс нутгийн талбарт хамтран ажиллах талаар санал солилцсон байна. Сайд ри ён хо айлчлалынхаа зорилгыг “дипломат харилцааны 70 жилийн ойг тохиолдуулан хоёр талаас тохирсон төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг дүгнэхийн сацуу Монгол, Солонгосын харилцааг ирээдүйд өргөжүүлэн тэлэхэд чиглэсэн ажлыг сайтар төлөвлөж ярилцах зорилготой” гэж онцлов. талууд соёл, боловсрол, спорт, хүмүүнлэгийн зэрэг салбарт хамтын ажиллагаа амжилттай хөгжиж байгааг сайшааж,

цаашид нийгэм, эдийн засгийн олон салбарт хамтран ажиллах ирээдүй байгааг тэмдэглэв.

Мөн тэд хэлэлцээрийн үеэр Солонгосын хойгийг цөмийн зэвсгээс ангид байлгах сэдвээр ярилцсан юм. Сайд д.Цогтбаатар Солонгосын хойгийг цөмийн зэвсгээс ангид байлгах, бүс нутаг дахь аливаа маргаантай асуудлыг эв зүйгээр, яриа хэлэлцээний замаар зохицуулахын чухлыг онцлоод, талуудын хүч чармайлтын үрээр бүс нутгийн энх тайван, тогтвортой байдлыг хангах чиглэлд тодорхой ахиц гарч байгааг өндрөөр үнэлж, үүнийг улам бэхжүүлж, урт хугацаанд бодит үр дүнд хүргэхэд БНаСау цаашид ч хүч чармайлт гаргана гэдэгт итгэж байгаагаа илэрхийлэв. Сайд ри ён хо “БНаСау ч Монгол улстай нэгэн адилаар Солонгосын хойгийг цөмийн зэвсгээс ангид байлгахын төлөө байдаг. одоо бүс нутагт итгэлцлийг бэхжүүлэх явдал нэн чухал” хэмээн хариу онцолжээ.

ПАРЛАМеНТ АйЛЧЛАЛ

60 тэрбумын хэргээр нээлттэй сонсгол хийнэ

Солонгосын хойгийг цөмийн зэвсгээс ангид байхад санал нэгдэв

УИХ Засгийн газарт шаардлага, анхааруулга хүргүүлэв

Г.БилгүүнЗГМ

үндсэн хууль зөрчсөн үйлдэл. Намайг огцруулъя гэж байгаа бол албан ёсоор шаардлагаа тавь. Мөн 60 тэрбумын гэх хэргээр ЖдүхС­гийн хэргийг дарах оролдлого, сурталчилгаа хийх боллоо. үүнийг зогсоох ёстой. төрийн байгуулалтын байнгын хороо 60 тэрбумын гэх хэргээр хэлэлцүүлэг хий. ёс зүйн дэд хороо ЖдүхС­тай нэр холбогдсон гишүүдийнхээ асуудлаар хурлаа хий. үүнийг би уих­ын даргын хувьд үүрэг болгож байна.” гэж спикерийн индрээс хэлэв. Мөн тэрбээр дээрх гишүүд болон Засгийн газрын гишүүн сайд нар бойкот хийснээс уих­ын чуулган хуралдах боломжгүй болсон хэмээн чуулганыг нээсэнгүй.

харин үүний дараа уих­ын дэд дарга л.Энх­амгалан парламентын зүгээс Засгийн газарт хандсан “шаардлага хүр­гүүлэх тухай” албан бич гийг танилцуулсан юм. тус шаард­

лагад улс орон эдийн засаг, цаг уурын хүндрэлтэй нөхцөлд байгааг дурдаад Ерөнхий сайд болон Засгийн газрын гишүү­дийг санаатайгаар уих­ын үйл ажиллагааг саатуулж байна хэмээн шүүмжилжээ. Мөн “Засгийн газрын гишүүдийг төрийн эрх барих, хууль тогтоох дээд байгууллагын үйл ажиллагааг хууль бусаар тасалдуулах үйл ажиллагаагаа зогсоож, Байнгын, дэд, түр хорооны болон чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оролцохыг шаардаж байна.

Засгийн газрын гишүүд хуу­лиар хүлээсэн үүргээ биелүү­лээгүйн улмаас үндсэн хууль болон бусад хууль тогтоомж зөрчсөн асуудлаас үүдэн гарах аливаа хариуцлагыг Засгийн газар болон уих­ын гишүүний албан тушаалыг давхар хашиж байгаа сайд нар хүлээх болно гэдгийг хатуу анхааруулж байна” гэсэн байв.

2018.01.28ХСҮТ-ийн эмч нар анх удаа 10 гаруй цаг үргэлжилсэн элэг шилжүүлэн суулгах мэс заслыг үнэ төлбөргүй хийж эхлэв.

2018.01.31Есөн аймгийн 19 суманд шүлхий өвчний улмаас хөл хорио тогтоож, 3268 толгой мал устгав.

2018.03.13 Ардчилсан намын эргэлтийн сонгууль болж, ҮБХ-ны 410 гишүүнийхээ 30 хувийг шинэчиллээ.

ЗгхЭг­ын дарга азийн хөгжлийн банкны суурин төлөөлөгч ёланда Фернандез ломменийг хүлээн авч уулзжээ. Сайд г.Занданшатар “уул уурхайд түшиглэсэн эдийн засгаа олон тулгууртай болгох үүднээс хөдөө аж ахуйн гаралтай бүтээгдэхүүний экспортыг дэмжих чиглэлээр шаардлагатай арга хэмжээ авч байгаа гэв. тухайлбал, аНу­д

ноос, ноолууран бүтээгдэхүүнийг татваргүй оруулах, бусад орон руу мах, махан бүтээгдэхүүн, арьс шир зэргийг түлхүү экспортлохоор тохиролцож байгаа. хөгжлийн банкны удирдлага, зохион байгуулалтыг сайжруулах чиглэлээр танай банкнаас туршлага хуваалцаж, техникийн туслалцаа үзүүлэхийг хүсэж байна” гэв. азийн хөгжлийн

банкны суурин төлөөлөгч ёланда Фернандез ломмен энэ үеэр хөгжлийн банкны удирдлага, зохион байгуулалтыг сайжруулахад хамтран ажиллахад бэлэн гэдгээ идэрхийлсний зэрэгцээ аймаг, сумдын хөгжлийг дэмжих өртөг багатай, ногоон орон сууцны хороолол барих төслийг удахгүй эхлэх гэж байгааг дуулгав.

ЗАСГИйН ГАЗАР

Ногоон орон сууц барих төсөл хэрэгжүүлнэ

Хандивлагчийн олж ирсэн мөнгөний ариун чанарыг шалгана гэдэг үлгэр

2018.12.10, даваа ~ №239 (1038) 3ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

нийтлэлчийн булан

Сонгуулийн зардал ба ДнБ(Төгрөгөөр)

12017 оны арванхоёрдугаар

сарын 8­нд МаН, аН, МахН энэхүү түншлэлд нэгдэж генсекүүд нь гарын үсэг зурснаас хойш эдгээр нам авлигын эсрэг хөтөлбөр боловсруулан, хяналт, хариуцлагын тогтолцоог сайж­руулах үүрэг хүлээсэн билээ. Мөн ардчилал, сонгуульд дэмжлэг үзүүлэх олон улсын хүрээлэн, Нээлттэй нийгэм форумтай хамт­ран энэ сэдвээр судалгаа хийв. харин ямар дүн гарсан бол?

Намууд хаНдивлагчдыН

НурууН дээр тогтдогшилэн нам түншлэлийнхэн

нийслэлийн хэдэн дүүрэг, төв аймгийн намын хороодод судалгаа хийжээ. дүүргийн намын нэг “жижиг” бизнесмэн “Би хувиасаа намдаа 12 сая төгрөг хандивласан. одоо шинэ жилийн өмнө 18 саяыг өгөх ёстой. олж өгөхгүй бол миний карьер дуусна шүү дээ” хэмээв. Мөн дүүргийн намын хорооны нэг идэвхтэн “Нам дотор орж ирээд бөмбөг дэлбэлэх хүн байвал яана” гэж хандивт болгоомжтой ханддагаа хэлжээ. харин төв аймгийн намынхан өгсөн хандивынхаа араас элдэв лиценз, газрын зөвшөөрөлд санал өгүүлэх гээд шахчихдаг хүмүүс зовоодог гэв. хуульд иргэн сонгуулийн үед гурван сая, бусад үед нэг сая хүртэлх төгрөгийн хандив өгөхийг л зөвшөөрдөг.

Сонгуульд нэр дэвшигч намдаа хандив өргөдөг. гэвч дэнчингийн хэмжээ 2008 онд 20 сая төгрөг байснаа 2016 онд 100 сая болтлоо өссөн. Сонгуульд намын жагсаалт ашиглаж байх үед жагсаалтын дээгүүр бичигдэхийн тулд 250­500 сая төгрөг шаардлагатай байсныг судалгааны багийнханд ховложээ. Эх орноо гэсэн эрүүл сэтгэлгээтэй залуусыг энэ өндөр босгоны цаана үлдэхээс өөр гарцгүй болгосноо ардчиллын зарчим гэж тайлбарлах муухай.

төрийн өмчийн аж ахуйн нэгжүүдээс хандив авах нь

хуулиар хориотой. гэхдээ төрийн мөнгөөр ажил, үйлчилгээ эрхэлдэг хувийн компани, нэр дэвшигчид хандив цутгах нь чөлөөтэй. Сонгуулийн өмнө сонгон шалгаруулалтгүйгээр их мөнгөний ажил авсан ийм компаниуд борооны дараах мөөг шиг олширдог. тэд, “хуулийн этгээд сонгуулийн үед 15 сая төгрөг, сонгуулийн бус үед 10 сая төгрөг хүртэлх хандив өгнө” гэж заасан ёсоор харагдахын тулд хамаарал бүхий компаниудаараа дамжуулж бүртгүүлнэ. ингэж намууд тороо улам томруулан нэхдэг.

хандивын эх үүсвэрийг шал­

гах тухай хэн ч хөндөхгүй. өнөөг хүртэл төрийн өндөр албаныхны хоМ­ийг хянаж, зөрчил илрүүлсэн тохиолдол огт гараагүй энэ үед хандивлагч иргэний олж ирсэн мөнгөний ариун чанарыг шалгана гэдэг үлгэр.

төрөөс мөНгө авч болНо, гэхдээ...

хандивлагчдын далд санхүү­жилтээс гадна төсвөөс уих­д суудалтай намуудад мөнгө өгдөг. Энэ нь олон улсад хамгийн их хэрэглэгддэг боломжит хувилбар бөгөөд парламентад суудал авч чадаагүй ч иргэдийн дэмжлэгийг

авсан хувиар нь тооцож “гаднах” намуудад ч олгодог.

“Санхүүжилтийн 50 хувийг гишүүдийн тойрогт явуулах үйл ажиллагаанд зарцуулна” гэж хуульчилсан ч үүнд хяналт тавих тогтолцоо байхгүй, МахН­ын ганц гишүүн л намдаа олгогддог мөнгөний хойноос хааяа гоншгонож харагддаг. хяналт тавихгүйгээр төсвийн дэмжлэг үзүүлдэг буруу жишгийг хэн, хэзээ өөрчлөх вэ. өнгөрсөн сонгуулиар цагдаагийн байгууллагад 184 гомдол ирсэн ч нэгийг нь ч тогтоож чадаагүй.

төсвөөс олгодог санхүүжилт нь хандивлагчдынхаас илүү

байвал шударга сонгууль явах үндэс болдог гэж олон улсад үздэг. харин манайд бол гишүүдийн нөлөөгөөр бүлэглэл дотроо завшсан мөнгөний тал нь хандивлагчдын гараар дамжин улс төрийн намын сан­хүүжилтийн тайланг бүрдүүлдэг гэж ойлгоход хилсдэхгүй.

улс төрийн намын тухай хуулийн 20.3­т намын санхүү­жилтийг “жил бүр аудит хийлгэж, мэдээлэх үүрэгтэй” гэж заасан байдаг. гэвч тэд хувийн аудитын компаниар хийлгэсэн хулхи тайлангаа үндэсний аудитын газарт өгсөн нэр зүүснээр хуулийн энэ заалт төгсдөг. 2008 он хүртэл найм хүрэхгүй тэрбум төгрөгөөр хийдэг байсан сонгууль 2012­2016 онуудад 34­36 тэрбум болж дөрөв дахин өссөнийг нам, нэр дэвшигчдийн ирүүлсэн тайлангаас харж болно. Энэ бол нам дагаж тор нэхсэн авлигачдын цар хүрээ дөрөв дахин өссөн гэсэн үг. Ядаж л одоо өөрчлөх гэж байгаа сонгуулийн хуульд зарцуулах мөнгөний дээд хязгаарыг тогтоож өгөх хэрэгтэй байна.

НамуудыН саНхүүжилт шилэН

байж чадах уу“Нам бол төр” гэж далан

жилийн турш тогтсон ойлголт гучин хаврын дараа ийнхүү өөрчлөгджээ. Нам бол тор юм байна. торонд орооцолдсон, цааш нь томруулж нэхсэн бүхэн өнөөдөр тэмцэлдэж байна. тэд тороо хөвж задлах уу, эсвэл орооцолдсон чигээр нь төрийн дампуурлыг үргэлжлүүлэх үү гэдгийг олон нийт харж байна.

улс төрийн намын санхүү­жилтийг нээлттэй болгож, сон­гуулийг бага зардлаар явуулах нь үндсэн хуулийн өөрчлөлтөөс илүүтэй тогтолцооны гажгийг засна.

Судалгаанд оролцсон намын гишүүдийн нэн тэргүүний зорилт нь “сонгуульд ялах” гэж төвөггүй хариулж байсан. ил тод байдал, хариуцлагын систем дараагийн асуудал юм. ийм нөхцөлд хуулийг чангаруулж, стратегийг тодорхой зааж өгснөөр өөрчлөлт эхэлнэ. Эс бөгөөс сонгууль болгоны өмнө Н.Энхбаярын даалгавраар генсек нь 500 сая төгрөг авч торны цаана суусан шиг, М.Энхболд 60 тэрбумыг босгох талаар сонссон, эс сонссон шиг, С.Эрдэнэ намынхаа босгыг улам өндөрлөж, эрүүл залуу улстөрчдийн боломжийг хаасан шигээр нэхээс үргэлжилсээр байх болно.

Нам бол тор• Өнгөрсөн сонгуулиар иргэдээс 184 гомдол ирсэн ч нэгийг нь ч тогтоож чадаагүй.

• 2008 он хүртэл найм хүрэхгүй тэрбум төгрөгөөр хийдэг байсан сонгууль 2012-2016 онуудад 34-36 тэрбум болж дөрөв дахин өссөнийг нам, нэр дэвшигчдийн ирүүлсэн тайлангаас харж болно.

• “Санхүүжилтийн 50 хувийг гишүүдийн тойрогт явуулах үйл ажиллагаанд зарцуулна” гэж хуульчилсан ч үүнд хяналт тавих тогтолцоо байхгүй.

2018.04.18 УИХ-ын гишүүн, Дэд бүтцийн сайд агсан С.Зоригийн эхнэр Д.Булган энэ өдөр Тагнуулын ерөнхий газрын Мөрдөн байцаах хэлтэст очин мэдүүлэг өгч, өмнө байгуулсан нууцын гэрээгээ дахин баталгаажуулж гарын үсэг зурав.

2018.04.23Ардчилсан намын бүлгээс Сангийн сайд Ч.Хүрэлбаатар, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Ц.Нямдорж нарыг огц-руулахыг шаардсан бичгийг Засгийн газарт хүргүүллээ.

2018.06. 20Сэргээгдэх эрчим хүчний “Гэгээ” нарны цахилгаан станцыг ашиглалтад орууллаа.

40,000.035,000.030,000.025,000.020,000.015,000.010,000.0

5,000.00.0

8,000.07,000.06,000.05,000.04,000.03,000.02,000.01,000.00.0

1992 1996 2000 2004 2008 2012 2016

Нам, нэр дэвшигчдийн сонгуулийн зардлын нийлбэр сая төгрөгөөр

Нэг хүнд ногдох ДНБ мянган төгрөгөөр

25.9 326.6 490.6 858.0

2,480,2

5,876,8

7,642,9

209.313.7 1,841.87,978.3

36,863.0

1,558.4

34,360.2

хөгжил ярихад түүнд хүргэх төлөвлөгөө маш чухал. Сайн төлөвлөгөөний үндэс нь иж бүрэн, зөв мэдээлэл байдаг. тиймээс энэ талаар дэлгэрэнгүй ярилцах нь зүйтэй гэж бодож байна. Засгийн газрын хувьд Монгол улсыг нэгдсэн нэг төсөвтэй байлгахыг зорьж байгаа. тиймээс төсвийг бүрдүүлж байгаа татварын орлогыг сайжруулж, татварын бааз суурийг бэхжүүлэхээр болсон. тэгэхээр эргээд газрын харилцааны асуудал руу орно гэсэн үг. Манай улсын эдийн засаг газартай шууд холбоотой.

тиймээс газар зохион байгуу лал тын хүрээнд хийж байгаа гол ажил бол бүх газраа бүртгэлжүүлж, эзэнтэй болгох юм. Монгол улсын газрын ихэнх нь төрийн өмчийн мэдэлд байдаг. гэхдээ төрийн өмчийнх гэхээр эзэнгүй байдаг юм шиг ойлгож болохгүй. газар олголт, эзэмшлийн талаар хийж байгаа ажлыг нээлттэй, ил тод байлгах үүднээс цахим хэлбэрт шилжүүллээ. Монгол улсыг нутаг дэвсгэрийн хэмжээнд байгаль, газар зүйн нөхцөл, газрын нөөц, түүний экологи, эдийн засаг, орон зайн багтаамж чадавхад нь зохицсон газрын менежментийн бодлогоор улс орны нийгэм, эдийн засгийг хөгжүүлэх хэрэгтэй.

-газрыг эзэнтэй болгоно гэхээр газрын үнэлгээний асуу-дал бас яригдах байх?

­Засгийн газраас газрын үнэл гээний тойрог, зэрэглэл (бүс), суурь үнэлгээ, газрын төлбөрийн хэмжээг тогтоох тухай 182 дугаар тогтоолыг 2018 онд баталсан. өмнө нь Монгол улсын хэмжээнд дөрөв, улаанбаатар хотод ганцхан үнэлгээтэй байсан ба нэг га газар 440 сая төгрөг байлаа. хотжилт хүрээгээ тэлж, эдийн засаг хурдтай явж байгаа өнөө үед энэ үнэлгээ зах зээлийн эдийн засгийн харилцааны суурь болж чадахгүй байна. тиймээс хөдөө аж ахуй, хот суурин газар зэрэг зургаан ангилал бүрээр нь,

түрүүнд хөгжих боломжийг нь судлан тогтоож, тэргүүлэх эдийн засгийн чиглэлийн дагуу ажлын байр бий болгох юм. ингэснээр улаанбаатар хот руу нүүх шилжилт хөдөлгөөний хурдыг багасгаж, орон нутагт суурьших хөдөлгөөнийг бий болгоно. дараа нь тэнд амьдарч байгаа хүмүүсийн эрүүл, ая тухтай, аюулгүй амьдрах орчныг бүрдүүлж өгөх хэрэгтэй. өөрөөр хэлбэл, дэд бүтцийг нь байгуулж өгөх ёстой. ийм үе шаттайгаар Монгол улсын хот байгуулалтыг эхлүүлэх нь зүйтэй.

-улаанбаатар хотын ерөнхий төлөвлөгөөг арав гаруй жилийн өмнө баталсан. гэвч хэрэгжилт нь хангалтгүй байна. Цаасан дээр байгаа төлөвлөгөөг бодит амьдрал дээр хэрэгжүүлэхэд юу дутагдаж байна вэ?

­хот байгуулалт бол урт хугацааны процесс. хөгжлийн ерөн хий төлөвлөгөө 20 жилээр, Монгол улсын хүн амын нутаг­шилт, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө 30 жилээр хийгддэг. Энэ урт хугацааны хөгжлийн бичиг баримтыг хэрэг жүү лэхийн тулд хууль, эрхзүйн орчныг сайжруулах шаард лагатай. Энэ хүрээнд БхБЯ­наас хийж байгаа гол ажил бол хот байгуулалтын тухай хуулийг шинэчилж батлах юм. Энэ хуулийн гол онцлог нь хот байгуулалтын төлөвлөгөөг хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай төлөвлөлтийн процессын болон технологийн асуудлууд багтсан. үүнээс гадна, төрийн захир­гааны төв байгууллага, төрийн захиргааны байгууллага, орон нутгийн өрөө удирдах байгуул­лагуудын уялдааг сайжруулна. Мөн төлөвлөгөөний хэрэгжилтэд хэрхэн хяналт тавих ёстой гэх мэтээр хариуцлагын асуудлуудыг маш сайн оруулж өгөх ёстой гэж үзсэн.

-хот байгуулалтын ажлыг ерөнхийд нь тодорхой болгожээ. эдгээр ажлыг хийхийн тулд хөрөнгө их шаардагдах байх. санхүүжилтыг нь хэрхэн шийдэх вэ?

­хэрэгжилтийн дараагийн нэг асуудал бол хөрөнгө оруу ­лалт, санхүүжилт юм. хот байгуулалтын хөрөнгө оруулал­тын дүн өндөр, урт хугацаатай байдаг тул нарийвчилсан судал­гаа, тооцоотой, олон улсын санхүү, хөрөнгө оруулалтын байгууллагуудын шаардлагад нийцсэн тЭЗү­тэй байх учиртай. урт хугацааны, тогтвортой

4 ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Газрынхаа 10 хувийг төсөл хэрэгжүүлэх талбайд өгч болно

Г.СанжаахандЗГМ

Б.Гүнболд: Гэр хорооллыг дахин зохион байгуулна

БХБЯ-ны Хот байгуулалт, газрын харилцааны бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Гүнболдтой ярилцлаа. Тэрбээр Улаанбаатар хотын төвлөрлийг сааруулахын тулд дэд төв, дагуул хотууд байгуулж, бусад хот суурин газрыг хөгжүүлэх шаардлагатайг ярилцлагадаа онцлов. Мөн гэр хорооллыг дахин төлөвлөж, орчин үеийн стандартад нийцүүлэх хүрээнд багагүй ажил хийхээр зорьж байгаагаа хэлсэн юм.

-улаанбаатар хотын төвлөрөл хэрээс хэтэрсэн. төвлөрлийг багас гахын тулд хийхээр төлөв лөсөн ажлын талаар ярилц лагаа эхлэх үү?

­дэлхийн нийт хүн амын 40 орчим хувь нь хот суурин газар амьдарч байна. Энэ үзүүлэлт 2030 он гэхэд 50, 2050 онд 70 хувьд хүрнэ. хотжилт маш эрчимтэй явагдаж буйг эндээс харж болно. Монгол улсын хувьд хүн ам улаанбаатар хотдоо хэт төвлөрсөн. Манай улс өргөн уудам газар нутагтай боловч нийт газар нутгийн ердөө 0.3 хувьд албан тоогоор 44, албан бусаар 50 гаруй хувь нь амьдарч байна. Энэхүү үзүүлэлт Монгол улсын хотжилт дэлхийн дунджийн 2030 оны төлөв дээр очсоныг харуулж байгаа юм. хотжих үйл явц сайн, муу олон үр дагавар дагуулдаг. гэхдээ агаарын болон хөрсний бохирдол, түгжрэл гэх мэт муу үр дагавар нь их. хүмүүс хотод яагаад татагдаад байна вэ. учир нь хотод л амьдрал байна гэж ярьдаг хүн олон болсон. Мөн эдийн засагтай шууд холбоотой. тиймээс эдийн засгийг бий болгодог хүн амын төвлөрлийг ямар аргаар, яаж бууруулах нь чухал асуудал болсоор удлаа. хүмүүс төвлөрлийг сааруулах ёстой гэдэг боловч би үүнтэй санал нийлдэггүй нэгэн. Муу тал байгааг үгүйсгэхгүй. гэхдээ сайн ч тал бий. хүний амьдрах амьжиргааны эх үүсвэр болох эдийн засгийг бий болгож байгаа шүү дээ. тиймээс төвлөрлийг зөв зохион байгуулах л хэрэгтэй.

-тэгвэл яаж зохион байгуулах ёстой гэж. Нэгэнт ийм болсон хотыг төлөвлөөд өөрчлөгдөнө гэж үү?

­БхБЯ­наас хотын төвлөрлийг гурван үе шаттайгаар бууруулах ажил хийж эхэлсэн. Нэгдүгээрт, улаанбаатар хот нэг төвтэй байсныг олон төвтэй болголоо. Энэ хүрээнд Баянхошуу, Сонгино хайрхан, Яармаг гэсэн гурван дэд төвийн үйл ажиллагааг эхлүүлээд байна. хоёрдугаарт, дагуул хот бий болгоно. Энэ нь хөшигийн хөндий дэх олон улсын шинэ нисэх буудлыг дагаж хөгжих хотын асуудал. гуравдугаарт, хөдөө нутаг эзгүйрч болохгүй тул хоёрдогч хотыг хөгжүүлэх ёстой. улаанбаатар, дархан, Эрдэнэтээс бусад хот, сууринг хөгжүүлнэ. Эдгээр хот, сууринг хөгжүүлэхийн тулд хамгийн

Дэлхийд өөр хаана ч байхгүй гэр хорооллоо дахин зохион

байгуулна

тус бүрийн давуу, сул талыг нь тодорхойлсон эрдэмтдийн тооцоо судалгаанд үндэслээд 31 тойрогт өөр өөр үнэлгээтэй болголоо. улаанбаатар хотын хувьд 16 бүс, 17 зориулалттай болсон. хотын төвд шатахуун түгээх станцын зориулалттай газар авах, хотын захад орон сууцны зориулалттай хашааны газар авах хоёр адилхан үнэтэй байлаа. үүнийг өөрчилсөн. ингэж тус бүрт нь тохирсон үнэлгээ гаргаж өгөөд цахимаар газар олгож байна. Мөн Монгол улсын иргэнд газар өмчлүүлэх тухай хуулийн хугацааг 10 жилээр сунгалаа.

-монгол улсын хүн амын нутаг шилт, суурьшлын хөгж-лийн ерөнхий төсөл боловс-руулах ажлыг эхлүүлэхээр болсон. энэ ажил ямар шатан-даа явна вэ?

­БхБЯ­наас Монгол улсыг хөгжүүлэх үндэсний хөгжлийн цогц хөтөлбөрийн хүрээнд хийж байгаа томоохон ажлын нэг нь “Монгол улсын хүн амын нутагшилт, суурьшлын хөгжлийн ерөнхий төсөл”. Энэхүү төслийн хүрээнд Монгол улсын хүн ам, нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийг дэмжих, дэд бүтцийн үндсэн сүлжээний үйлчлэлийн зохистой хүрээнд тулгуурласан бүс нутгийн оновчтой бүтэц, хот, суурин газрын тогтолцоог бүрдүүлэх юм. өөрөөр хэлбэл, Монгол улсын орон зайн тЭЗү гэсэн үг. Энэ ажлыг хийхийн тулд хот байгуулалт, зураг төсөл, хот төлөвлөлтийн институтийг Барилгын хөгжлийн төв (төүг)­ийн дэргэд харьцангуй бие даасан хэлбэртэй зохион байгуулж эхлүүллээ. Цаашид Монгол улсын орон зайн хөгжлийн бодлого боловсруулж, хэрэгжилтэд хяналт тавьдаг, үндэстний эрдэмтэн судлаачдыг нэгтгэсэн, улсын төсвөөр санхүүждэг think­tank байгууллагыг дахин бий болгохоор зорьж байна.

-хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх хууль батлагдаад удаж байна. энэ хүрээнд ямар ажил хийх вэ?

­хот суурин газрыг дахин хөгжүүлэх хуулийг 2015 онд батлуулсан. дагалдан гарах дүрэм журмууд батлагдаад дууслаа. Засгийн газраас агуулга, ач холбогдлын хувьд томоохон хоёр журмыг нь 2018 онд баталсан. тодруулбал, “хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх үйл ажиллагааны нөхөх олговор олгох журам”, нөгөөх нь “гэр хорооллын газрыг дахин

зохион байгуулах зорилгоор өмчлөгч, эзэмшигч газраар хувь нийлүүлэх журам”. хот суурин газрыг дахин зохион байгуулах хүрээнд ашиглалтын шаардлага хангахгүй барилгыг буулгаж, шинээр зохион байгуулах ч юм уу, эсвэл дэд бүтэц шинээр барьж байгуулах, газар дахин зохион байгуулалтын төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд газрыг чөлөөлөх үйл явц байдаг. Энэ үед нөхөн олговрын асуудал маш их маргаан үүсгэдэг. үүнд төсөл хөтөлбөр хэрэгжүүлэгч тал, иргэн, төрийн байгууллагын хамтын ажиллагаа чухал. хуулийн гол зарчим нь олон нийтийн оролцоог хангах юм. үүний үр дүнд дэлхийд өөр хаана ч байхгүй гэр хорооллоо дахин зохион байгуулна. Монгол улсын хот байгуулалтын сал­барыг дахин хөгжүүлэх төслийн хүрээнд судалгаа явуулахад бага орлоготой, ядуу өрхүүдийн 80 хувь нь гэр хороололд амьдарч байна. өөрөөр хэлбэл, гэр хорооллыг дахин зохион байгуу­лахад тэр хүмүүст газар, хашаа нь байдаг. тиймээс газраар хувь нийлүүлэх журам гэж баталсан. Энэ журам нь гэр хороололд байгаа замбараагүй асуудлуудыг цэгцлэхэд дэмжлэг үзүүлэх юм. Жишээлбэл, гэр хороо лолд амьдардаг хүмүүс өөрийнхөө эзэмшил газар, хашаалсан газрынхаа 10 хувийг төсөл хэрэгжүүлэх талбайд нийлүүлж өгнө. ингэснээр тухайн сонгосон талбайд 100 өрх байлаа гэж бодоход арав, арван хувь авахаар 10 айлын газартай тэнцэх хэмжээний газар бий болно. Энэ газрыг юунд ашиглах вэ гэхээр дахин зохион байгуу­лалт хийгээд замбараагүй байгаа хашаануудыг цэгцэлнэ. Мөн гэр хорооллын дунд байгаа замуудыг стандартын дагуу хоёр машин зөрж болдог, явган хүний замтай болгож болно.

-эдгээр ажлыг улсын төсвөөр хийж болохгүй гэж үү?

­төсвийн санхүүжилтээр заавал хийх ажлууд байдаг. өнөө дөр улсын төсвийн хөрөн­гөөр цэцэрлэг барих гэхээр газар олддоггүй. тиймээс ийм байд­лаар газар гаргаж өгч болно шүү дээ. Бага орлоготой өрхөөс мөнгө авъя гэхээр тэдэнд боломж байдаггүй. гэхдээ газраас нь 10 хувийг нь авч байгаа юм шиг мөртлөө эргээд үлдсэн 90 хувийнх нь газрын үнэ цэн өсч байна гэсэн үг. орчин нь цэгцтэй, цэвэрхэн, дэд бүтцэд холбогдох боломжтой. Заавал хөрөнгө мөнгө гэхгүйгээр

Улаанбаатар хот руу нүүх шилжилт хөдөлгөөний хурдыг багасгаж, орон нутагт суурьших хөдөлгөөнийг бий болгоно.

С.Батсайхан / ЗГМ©

шийдүүлж болдог механизмыг гаргаж ирсэн юм. тиймээс гэр хороололд амьдардаг оршин суугчид санаачилга гар гаж төсөл болгоод 10, 20, 100­гаараа нийлээд хэрэгжүүлэх боломж­той л доо. үүнээс гадна гэр хорооллыг эко хороолол болгон хөгжүүлэхэд азийн хөгжлийн банкнаас дэмжлэг үзүүлж, уур амьсгалын ногоон сан (уаНС)­гийн санхүүжилтээр эхэлж байгаа төсөл бий. Энэ нь гэр хорооллын 100 га газар, 10 мянган айлыг дахин хөгжүүлэх юм. гэр хороололд байгаа 10 мянган айл гэдэг 10 мянган яндан гэсэн үг. Энэ нь утаанд тодорхой хэмжээгээр хувь нэмэр оруулна. тиймээс гэр хороололд амьдарч байгаа оршин суугчдыг дэд бүтэцтэй холбож, орон сууцны байранд оруулах санхүүжилтийг уаНС­гийн санхүүжилттэй холбож өгсөн.

-өнгөрсөн есдүгээр сард орон зайн өгөгдлийн дэд бүтэцтэй холбоотой зөвлөгөөн болсон. орон зайн өгөгдлийн дэд бүтэц гэж юуг хэлээд байгаа юм бэ?

­тодорхой нэг үйл явдал, тодор хой нэг газар тохиолдож байдаг. хаана, юу, хэзээ тохиолдож байгаа талаар мэдээллийг бид хүлээн авч, тодорхой хэмжээнд өдөр тутмын шийдвэр гаргахдаа ашигладаг. Бидний сайн мэдэх Google Maps­ийн зураг, машин, ухаалаг гар утсанд суурилуулагдсан замчлалын систем, хүргэлтийн үйлчилгээ, газрын зураг, хаяг зэрэг нь орон зайн мэдээллийн хамгийн энгийн хэрэглээ юм. ихэвчлэн юмс үзэгдэл нэг болон түүнээс олон байрлалын мэдээлэлтэй холбогдсон байдаг. тухайлбал, хувь хүний хувьд төрсөн газар, амьдарч буй газар, ажиллаж байгаа газар, аялсан газар гэх мэт. түүнчлэн, хувь хүн байрлалаас гадна нас, хүйс, ажил мэргэжил, боловсрол, эрүүл мэнд, гэр бүлийн байдал, хамаатан садан гэх мэт бусад төрлийн мэдээллийг агуулдаг. үүнтэй адилаар байгаль, хүрээлэн буй орчны юмс үзэгдэл байрлалтай холбогдож, өөртөө мэдээлэл агуулж байдаг. хөгжлийн орон зайн төлөвлөгөө хийхийн тулд бидэнд байршил дээр суурилсан мэдээлэл хэрэгтэй. Бүх төрлийн салбарын мэдээллүүдийг Монгол улсын дижитал газрын зураг дээр усны давхарга, газар, түүний нөөц, хэв шинж, эрчим хүч, зам тээвэр, хүн амзүй гээд салбар тус бүрээр нэг давхарга үүсгэнэ. харин төлөвлөгөө хийх болохоороо энэ бүгдийг давхцуулж харна. хамгийн их давхцалтай байвал хамгийн их хөгжих боломжтой гэсэн үг. ингэснээр салбар хоорондын уялдааны асуудлыг орон зайн өгөгдлийн дэд бүтцээр шийднэ. Энэ схемийг хөгжсөн улс орнууд хэрэгжүүлж чадсан. дэлхий нийтээр байрлалд суурилсан орон зайн өгөгдлийн дэд бүтцэд шилжиж байгаа энэ үед манай улс ч бас байрлалд суурилсан мэдээллийн сан байгуулж иргэн, төрийн болон бусад бүх байгууллагын холбогдох мэдээллийг орон зайн мэдээллээр дамжуулан авдаг тогтолцоонд шилжүүлэх юм. ингэснээр орон зайн өгөгдлийн дэд бүтцийн мэдээллийг бүрдүүлэгч нь тусдаа субъект байхгүй, иргэн, төрийн болон бусад бүх байгууллагууд мэдээлэл бүрдүүлэгч нь бөгөөд хэрэглэгч нь байх болно.

нийгэм

2018.07.14Баян-Өлгий аймагт болсон үерт 600 орчим өрхийн 2500 иргэн өртөж, их хэмжээний хохирол учирлаа.

2018.06.22Газрын тос боловсруулах үйлдвэрийн шавыг Дорноговь аймгийн Алтанширээ суманд тавилаа.

2018.06.29Чингис бонд, Дим Сам бондын үндсэн болон хүүгийн төлбөрийг барагдууллаа.

151 дүгээр тогтоолыг аймаг, сумын удирдлагууд гажуудуулж байна

2018.12.10, даваа ~ №239 (1038) 5ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

зГМ: Сэдэв

◄1тухайлбал, “Бичил уурхайгаар

ашигт малтмал олборлох журам”­ын 2.2 болон 2.3­т зааснаар бичил уурхай эрхлэгч нь тухайн аймаг, нийслэлд оршин суугчаар бүртгүүлсэн, мөн нөхөрлөл, хоршоо, бүртгэгдээгүй нөхөрлөлийн гишүүн байх ёстой гэсэн заалт газар дээрээ төдийлэн хэрэгжихгүй, үүнд тухайн орон нутаг ч дорвитой хяналт тавьж чадахгүй байгаа аж. үүнээс үүдэн эвдэгдсэн талбайн хэмжээ нэмэгдэж, байгалийн нөөцийг сорчлох, орон нутагт татвар, хураамж төлөхгүй, хууль бусаар олборлолт хийх зэрэг сөрөг үзэгдэл чимээгүй даамжирсаар. Энэ байдал удаа дараа давтагдах болсноор бичил уурхай эрхлэгчдийн нэр хүнд унаж, орон нутгийн иргэдийн эсэргүүцэлтэй тулгарахад ойрхон байна. дархан­уул аймагт гэхэд л эвдэгдсэн, нөхөн сэргээлт хийгдээгүй газрын хэмжээ 500 орчим га­д хүрчээ. үүнээс нөхөн сэргээлт хийлгэх нөхцөлөөр 23 орчим га газрыг бичил уурхайн зориулалтаар ашиглах зөвшөөрөл олгосон байна.

Бичил уурхайгаар ашигт малт­мал олборлохтой холбогдсон бүхий л харилцааг журмаар зохицуулна хэмээн Ж.Эрдэнэбатын Засгийн газар 151 дүгээр тогтоол гаргасан. хэдий тийм боловч төрийн бодлого, үйл ажиллагаа, зохицуулалтыг хангаж ажиллах үүрэгтэй аймаг, сумын Засаг даргын хандлага, харцаар журмын “хувь заяа” өнөөдөр шийдэгдэж байна гэхэд хилсдэхгүй нь. говь­алтай, увс, ховд аймагт журмын хэрэгжилт тун тааруу байна. Журмын дагуу шаардлага хангасан, орон нутгийн иргэдээс бүрдсэн есөн хүний бүрэлдэхүүнтэй нөхөрлөлөө илт гадуурхах, журамд тусгаагүй элдэв татвар, хураамж нэхэх байдлаар дарамтлах болжээ. гэтэл эдгээр дүрэм, журмыг хангаагүй, аймаг, суманд бүртгэлгүй, аюулгүй ажиллагааны наад захын шаардлага биелүүлээгүй нөхөрлөл, төрийн бус байгууллага хүртэл олборлолт явуулсаар. Энэ байдлаас болж говь­алтай аймгийн алтай суманд гэхэд дөрвөн хүн амь насаа алдсан гэсэн харамсалтай мэдээлэл бидэнд ирсэн юм.

тэгвэл журмыг мөрдүүлж ажиллах үүрэгтэй аймаг, сумын Засаг даргад хэн хяналт тавих вэ. амь нас, эрүүл мэндээрээ хохирч үлдсэн иргэдийн олонх нь орон

холбоотой мөнгөн усны зөрчил говь­алтай аймгийн Цагдаагийн газарт хүртэл ирсэн ч намжсан гэнэ. Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журмын хэрэгжилт орон нутагт иймэрхүү түвшинд байна.

“алтайн бичил уурхай эрхлэгчдийн эв нэгдлийн холбоо” журмын дагуу ажиллаж, 140 гаруй хүнийг ажлын байраар хангаж, орон нутагт нийгмийн хариуцлагын хүрээнд хэд хэдэн төсөл, хөтөлбөр, сайн дурын аян зохион байгуулжээ. Мөн журмын дагуу тогтоож өгсөн талбайд суурьшлын бүс, хог хаягдлын цэг хүртэл байгуулсан байна. гэвч журмаа сахидаг тус холбоо сумын Засаг даргатай үг хэлээ олоогүйгээс болж үйл ажиллагаа нь зургаан сар орчим гацсан байна. гэрээ сунгагдах хүлээлтийн байдалтай хагас жилийг бичил уурхай эрхлэгчид өнгөрүүлжээ. үүний цаана баруун аймгаас нийлүүлэх алтны тушаалт буурч, иргэдийн амьжиргааны түвшин уруудах төдийгүй банкны зээлээ цаг хугацаандаа иргэд төлж чадахгүй муу зээлдэгч болох эрсдэл гарч байна.

үндэсний статистикийн хорооны энэ оны гуравдугаар улирлын дүн мэдээгээр, баруун бүсэд ажилгүйдэл хамгийн өндөр байна. түүний дотор говь­алтай аймаг ажилгүйдэл, ядуурлын үзүүлэлтээрээ улсад толгой цохиж явна. Эдийн засгийн бодлого, өрсөлдөх чадварын судалгааны төвөөс гаргасан “аймгуудын өрсөлдөх чадварын тайлан”­д тус аймаг 21­т эрэмбэлэгдсэн. Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журмын тулгуур заалт мөн л орон нутагт гажуудах болжээ. Журмын 3.1.4­т зааснаар нөхөрлөл, хоршооны зохион байгуулалтад орсон бичил уурхай эрхлэгч хуулийн этгээд нь ашигт

Б.Хасуй / ЗГМ©

Огноо : 2018 оны 12 сарын 10

Албан журмын даатгагчдын холбоо ТББ нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Мэдээллийн сангийн МИИС системийн холбогдох хэсгийг сүүлийн үеийн технологиор сайжруулсан бүтээгдэхүүн авах тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдэл бүрийг нь 30,000 (гучин мянган төгрөг) төгрөгөөр худалдан авч болно. Төлбөрийг Төрийн банк дахь 345100574303 дансанд тушаана. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 15 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерийн материалыг 2018 оны 12 дугаар сарын 24-ны өдрийн 13 цагаас өмнө доорх хаягаар хүлээн авч, тендерт оролцогчдыг байлцуулан 2018 оны 12 дугаар сарын 24 –ны өдрийн 13 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Гадаад, дотоодын оролцогчийн хувьд давуу эрх эдлэхгүй.

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Албан журмын даатгагчдын холбоо ТББСүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, чингисийн өргөн чөлөө 17,

Гэрэгэ тауэр, 12-р давхарУтас:70121177

АЖДх

монгол ноолуурыг дэлхийн брэнд болгоход хаан Банк гүүр болж ажиллана

Улаанбаатар хот, 2018 оны 12-р сарын 07Дэлхийн зах зээлд өрсөлдөх чадвартай

Монголын цөөхөн брэнд бүтээгдэхүүний нэг бол яах аргагүй монгол ямааны ноолуур билээ. Монгол ноолуур чанарын хувьд дэлхийд ховорт тооцогддог боловч тогтвортой бэлтгэн нийлүүлэгч хомс, түүхий эдийн боловсруулалт дутуу зэрэг шалтгаанаар хараахан олон улсын зах зээлд байр сууриа эзэлж чадахгүй байна. Тэгвэл ноолуурыг малчдын гар дээрээс авч, үйлдвэрийн аргаар боловсруулж, экспортод гаргах хүртэлх бүхий л шат дамжлагыг нэг дор цогцоор нь шийдсэн ноолуурын өртгийн сүлжээ бий болгохоор ХААН Банк Лондон хотод төвтэй “Тогтвортой ноос, ноолуурын эвсэл” олон улсын байгууллагатай хамтран ажиллаж эхэлсэн юм.

Энэ ажлын хүрээнд Архангай, Дорнод, Өвөрхангай, Завхан, Хэнтий, Ховд, Дорноговь, Өмнөговь зэрэг аймгийн 24 хоршооны 50 гаруй малчныг “Сургагч багш” бэлтгэх сургалтад хамруулж, 16 хоршоог нь албан ёсоор батламжлан өнөөдөр гэрчилгээг нь гардууллаа. Малчдыг ийнхүү сургаж чадавхижуулснаар малын гаралтай түүхий эдийн дотроос хамгийн ховор, үнэтэй бүтээгдэхүүн болох ямааны ноолуурыг олон улсын жишигт нийцсэн аргаар бүрэн боловсруулж, дэлхийд нэр хүндтэй үйлдвэрлэгчдэд шууд хүргэх боломжтой болох аж.

Тус сургалтад хамрагдсан Өвөрхангай аймгийн Сант сумын “Шинэ цэрэг” малчдын хоршооны

дарга Ч.Цэрэнбанди “Бид өмнө нь түүхий эд, ноолуураа боловсруулах үйлдвэрүүдэд өгөлгүй шууд ченжүүдэд тушаадаг байсан. Одоо дэлхийн стандартад нийцсэн ноолуур бэлтгэж эхлэх гарц, гаргалгаагаа олсон учраас ноолуурын маань чанар сайжирч, бидний ажлын үнэлгээ ч нэмэгдэх боломжтой болох юм. Энэ бүхэнд маш их талархаж байна” хэмээн онцолсон.

ХААН Банк батламжаа авсан малчдад жижиг дунд бизнесийг дэмжих хөнгөлөлттэй нөхцөл бүхий зээл олгох бөгөөд дэлхийн зах зээлд бүтээгдэхүүнээ гаргахад нь гүүр болж ажиллах юм. Харин тухайн хоршоод гадаад, дотоодын худалдан авагчдад ноолуураа тогтмол худалдах, шинэ зах зээлд нэвтрэх боломжийг бүрдүүлэхэд “Тогтвортой ноос, ноолуурын эвсэл” олон улсын байгууллага хамтран ажиллаж буй. Энэ эвсэл нь дэлхийн ноолууран бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгч “Burberry”, “Marc Spencer” зэрэг томоохон брэндүүдийг эгнээндээ нэгтгэсэн төдийгүй Монголоос “Говь” компани нэгдээд байгаа аж.

Монгол Улсын нийгэм, эдийн засагт илүү бодитой хувь нэмэр оруулах, банкны бүтээгдэхүүн үйлчилгээнд эко, ногоон бүтээгдэхүүн нэвтрүүлэх, байгаль орчинд ээлтэй, тогтвортой, хариуцлагатай бизнесүүдийг дэмжих ажлын хүрээнд ХААН Банк өнгөрсөн 8-р сард Монголын анхны 400 үнээний кластер фермийг ашиглалтад оруулсан бол энэ удаа ноолуурын өртгийн сүлжээ бий болгохоор ийнхүү зорьж байна.

Бид зогсолтгүй бүтээсээр...

ТЕнДЕРиЙн УРилГА

малтмал олборлохдоо 3500 см куб хүртэлх багтаамжтай дотоод шаталт хөдөлгүүр бүхий хоёроос илүүгүй механизмыг ашиглах тухай заасан. уг заалтын хэрэгжилт ихээхэн ээдрээтэй байна. хөрөнгө, мөнгөтэй компаниуд жижиг хэлбэрт шилжиж, бичил уурхай руу орж байгаатай холбоотойгоор журмын 3.1.4 дэх заалт зөрчигдөх болжээ. Мөн архангай аймгийн удирдлагууд бичил уурхайчдынхаа газрыг булааж авлаа гэх мэдээлэл өнгөрсөн долоо хоногт түгсэн. үүнийг судалж үзвэл, журмын хэд хэдэн заалт зөрчсөн болж таарсан юм. “уг нь сайн журам гарсан. гэвч журмыг орон нутгийн түвшинд гажуудуулах болсноос хариуцлагатай бичил

уурхайчид газаргүй болж байна. орон нутгийн удирдлагууд танил талаараа оролцож, ашиг сонирхлын зөрчил гаарч, бичил уурхайд том, том техник оруулж эхэлсэн. үүнээс болоод олон сөрөг үр дагавар гарч байна. том техникийг улсын өмч болгох хэрэгтэй” хэмээн “Монголын бичил уурхай нэгдсэн дээвэр холбоо”­ны тэргүүн Б.Наранцогт ярилаа. Монголбанк энэ онд 22 тонн алт худалдан авахаар төлөвлөж буй. Энэ нь ойролцоогоор улсын гадаад валютын албан нөөцийг 750 орчим сая ам.доллараар зузаалах юм.

ашигт малтмалын тухай хуульд өөрчлөлт оруулж, нөөц ашигласны төлбөрийг 2.5 хувь болгосноор алтны тушаалт жил бүр нэмэгдэх

болсон. ирэх жил уг татварын хүчинтэй хугацаа дуусах хэдий ч үргэлжлүүлэн таван жилээр сунгахаар уих­ын түвшинд ярьж эхэлсэн. татварын нөхцөл алт олборлогчдод илүү таатай болсон ч хариуцлагатай бичил уурхайг зохицуулж буй Засгийн газрын 151 дүгээр тогтоолыг орон нутагт илүү үр дүнтэй хэрэгжүүлэх шаардлага өнөөдөр тулгарч эхэллээ. Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журмыг бичил уурхайчид бус төрийн дунд болон анхан шатны нэгжийг толгойлдог эрхмүүд өөрсдийнхөөрөө дур мэдэн тайлбарлаж, ашиг сонирхлын “индэр” болгож буй нь хууль бус олборлогчдыг өөгшүүлэхэд хүргэж байна.

нутагт бүртгэлгүй, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны дүрмийг хангаагүй, нөхөрлөл, хоршооны нэгдсэн зохион байгуулалтад оролгүй ажиллаж байсан нь тогтоогдсон. хүний алтан амь энэ мэт хариуцлагагүй байдлаар цаашид үнэгүйдэх ёсгүй. Бичил уурхай эрхлэгч нөхөрлөл нь ашигт малтмал олборлохыг хүссэн өргөдлийн бүртгэлийн дарааллаар сум, дүүргийн Засаг даргатай гэрээ байгуулах эрхтэй. гэвч ном дүрмийнхээ дагуу нөхөрлөл өргөдөл мэдүүлсэн ч журамд заасан хугацаанд хариу өгдөггүй хүнд суртал орон нутагт түгээмэл үзэгдэл болжээ.

Засгийн газрын 151 дүгээр тогтоолоор баталгаажуулсан “Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журам”­ын талаар бичил уурхайчид өөрсдөө ихээхэн ам сайтай байдаг. харамсалтай нь тухайн орон нутгийн төр, захиргааны байгууллагын үзэмжээр журам ийнхүү тэгш бус хэрэгжиж байгаа нь бичил уурхай эрхлэгчдийн эрх ашгийг ноцтой хөндөх болжээ. Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох гэрээний загвар гэж бий. үүнийг орон нутаг дур мэдэн өөрчлөх, засах болсон байна. Нөхөрлөл, хоршооны зохион байгуулалтад орсон бичил уурхай эрхлэгч нь нөхөн сэргээлтийн зардалд шаардагдах хөрөнгө төвлөрүүлж, бичил уурхайн ажилтнуудыг нийгмийн даатгалд хамруулах үүрэгтэй. үүнийг мөрдөж ажилладаг хоршоо, нөхөрлөл байхад журамтайгаа ч бүрэн гүйцэд танилцаагүй төрийн бус байгууллага хариуцлагагүй уул уурхайг хавтгайруулж байна.

говь­алтай аймгийн алтай суманд олборлолт явуулж буй бичил уурхай эрхлэгч хоёр нөхөрлөлийн хооронд гэхэд л тэнгэр, газар шиг ялгаа байгаа юм. тус суманд үйл ажиллагаа явуулдаг “алтайн бичил уурхай эрхлэгчдийн эв нэгдлийн холбоо” орон нутагт нөхөн сэргээлтийн санд 24.5 сая төгрөг байршуулсан байхад тэдэнтэй зэрэгцэн үйл ажиллагаа явуулдаг “аж арвин ундрал” төрийн бус байгууллага ганц ч төгрөг хялайлгаагүй гэх мэдээлэл байна. говь­алтай аймгийн хэмжээнд зөвшөөрөлгүй тээрэм олон байгаа төдийгүй маргаантай асуудал ч энэ мэт их. “аж арвин ундрал” тББ­тай

Хөрөнгө, мөнгөтэй компаниуд жижиг хэлбэрт шилжиж, бичил уурхай руу

орж байна

Журамгүй, дүрэмгүй, хууль бус олборлогчдыг өөгшүүлж байна

2018.08.15Таван жилийн хугацаанд 50 тэрбум төгрөгөөр хэрэгжих “Эрүүл шүд, эрүүл хүүхэд” үндэсний хөтөлбөрийг баталлаа.

2018.07.23Улаанбаатар-Дархан чиглэлийн замыг өргөтгөж, шинэчлэхээр АХБ-наас 27 жилийн хугацаатай 60 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл олгохоор болов.

2018.08.09 ЗТХЯ-ны Хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, дотоод аудитын газрын дарга Т.Гомбосүрэнгийн амь насыг Төрийн захиргаа удирдлагын газрын дарга Б.Махбал хөнөөсөн хэрэг тус яаманд гарлаа.

ZGM DAILYZGM: HIGHLIGHtS

PoliticsChief of Cabinet Secretariat Zandanshatar Gombojav receives Neil Saker, the International Monetary Fund's (IMF) Resident Representative for Mongolia. At the meeting, sides exchanged views on current conditions of the state budget and banking and finance sector of Mongolia. Mr. Neil Saker expressed IMF’s satisfaction towards Mongolian Government’s successful implementation of the EFF program, highlighting the 2018 State Budget is predicted to show a positive balance.

Minister of Foreign Affairs of the Democratic People’s Republic of Korea (DPRK) Ri Yong Ho pays a visit to Mongolia within the 70th anniversary of establishment of diplomatic relations between Mongolia and the DPRK. Foreign Ministers of the two countries exchanged views on expanding bilateral ties, especially cooperation between the Foreign Ministries and on international and regional interested matters.

State Secretary of the Ministry of Foreign Affairs Davaasuren Damdinsuren attends the 25th OSCE Ministerial Meeting in Milan, Italy. During the meeting, State Secretary Davaasuren expressed Mongolia’s position on reform of the OSCE and global challenges, and announced that Mongolia will host the Asian Buddhist Conference for Peace in 2019.

EconomyASX-listed Aspire Mining announces completion of AUD 15 million strategic financing for the early development of Ovoot project. A total of 476,190,476 shares issued to Aspire’s new major shareholder Tserenpuntsag Tserendamba at 2.1 cents for AUD 10.0 million.

Parliamentary Standing Committee on Economy postpones the discussion of draft bill on Investment Banking.

According to the Ministry of Mining and Heavy Industry, petroleum prices fell by MNT 100 last friday.

Top 20 Index grows 0.51 percent, to 19,486.3. MSE A Index rises 0.5 percent, to 9,295.45 points. MSE B Index increases 0.83 percent, to 8,593.74 points. Market cap stands at MNT 2.31 trillion.

(by units)

19486.310,000

15,000

20,000

25,000

30,000

top 20 Index

sociEtyAt the decree of President of Mongolia, Russian State Geological Prospecting University was awarded with Order of Polar Star in recognition of its valuable contribution to educate Mongolian professional staff in geology.

14 military officials from the 8th moto shooting battalion of the Mongolian Armed Forces, who are participating in peacekeeping operations in the Republic of South Sudan, rescue over 30 locals and their properties from a fire.

Pyotr Ilyich Tchaikovsky’s The Nutcracker to be performed at the National Academic Theatre of Opera and Ballet of Mongolia on December 15 and 16.Scan the QR code for further information and to purchase the ticket.

Regardless of Rio's contribution, people have a firm belief that Rio is robbing Mongolia

Baabar @baabar

CURRENT STATE OF OYU TOLGOI

Oyu Tolgoi is considered one of the largest copper deposits under a single a mine. Total cost of de­velopment, including open pit and underground, is estimated to be USD 13 billion, which is the larg­est ever investment in the history of Mongolia. Government of Mon­golia owns 34 percent of the stake and Turquoise Hill Resources own the remaining 66 percent. Ivanhoe Mines, the company that discovered the deposit, founded a joint venture with Rio Tinto and named the new company Turquoise Hill Resources, which was soon taken over by Rio after they acquired Ivanhoe shares and became majority shareholder. The remaining 15 percent stake belongs to small shareholders con­sisting of 6­7 companies. The shares of Mongolian side were acquired in a carryforward deal borrowed from Turquoise Hill to be paid from future revenues.

According to official sources, investors suspended the under­ground development after its shares declined by 20 percent after a dis­pute with Turquoise Hill on chasing out the company was emerged by Sedvaanchig Tserenbat, an Execu­tive of OT from the Mongolian side of shares. Two years later, investors re­negotiated with the new Cabinet in Dubai and agreed to resume un­derground development and com­plete both underground and open pit mines by 2021, injecting additional investment for this purpose. Howev­er, the next Cabinet that was formed in the following year started various large­scale inspections on Oyu Tol­goi, issuing hundreds of complaints; and detained the former Prime Min­ister Bayar Sanj, who signed the initial investment agreement, and Saikhanbileg Chimed, who signed the revised agreement on restoring the underground development. Al­though it is not confirmed yet, they are accused of receiving billions of USD­denominated bribe for signing those agreements.

Regardless of the fact that OT has already injected USD 6 billion into Mongolia since its inception, monthly contributing about USD 100 million to Mongolia’s tiny fx reserves, accounts for one third of the State Budget revenue, became the largest employer with 18,000 Mongolian workers and engineers, Mongolians have installed a firm belief that Rio Tinto is a blood­sucker that is robbing Mongolia’s underground wealth without any returns, all due to propagandas and gossips fueled by the short­living Cabinets and Parliament. In reality, the Government of Mongolia did not inject a single cent into the OT mine, and the credit is expected to be paid afterwards when the mine is fully operational and recoup its

Let us drive Rio Tinto out of Mongolia Part-1

costs. However, the Government already received about USD 2 billion in taxes from open pit production, royalties and water usage fees. Aside from this, OT has been working with over 800 suppliers and contractors, of which 80 percent are Mongolian national companies that have earned over USD 3 billion for their goods and services.

OT mine accounts for only 5 per­cent of total turnover of the global giant Rio Tinto. Rio’s Board consists of 13 directors, of which six are inde­pendent directors that are not inves­tors. It has been over a year since the Rio Tinto directors wrangled over on what to do with OT in the future be­cause of the continuous provocation, libeling and burdens caused by the State, Cabinets, Parliament, Govern­ment agencies, non­government or­ganizations and citizens. They view that numerous actions, including the tax act in millions of USD on TRQ from an inspector of the lowest unit of taxation and customs administra­tion and detainment of high­profile representatives who made the deal with Rio for corruption probe, are a signal and intimidation to kick inves­tors out of the deposit. Therefore, the independent directors of Rio have reportedly insisted on making decision to cease all operations in Mongolia. In their opinion, libeling Rio over a bribery to poor countries would be detrimental to the compa­ny’s reputation and will potentially damage the overall business more than the profits from OT.

The directors decided to wait until the company reaches an agreement with the Mongolian Government on three issues. First, energy sup­ply. Oyu Tolgoi purchases electric­ity from China, but the Mongolian Government reached a decision to terminate electricity import that will be effective from 2019. Rio was planning on building a power plant, but the Government rejected it saying that they will build an in­tegrated energy source in the Gobi region. Then, the Government sud­denly withdrew its intention to build integrated electricity source. Oyu Tolgoi has become impossible to operate in the future without elec­tricity. Rio requested a permission to construct a power plant, asking for a reply due November 1, 2018, but there has been no response yet.

Second, the customs and border

ZGM©

6 THE OFFICIAl GAzETTE 2018.12.10, MONDAY ~ №239 (1038)

situation become dire. Numerous re­quests were sent to the Government on resolving the issue, but the com­pany keeps encountering various demands and insistence every time the Cabinet or even a customs officer changes. Investors keep proposing to proceed with final decision and resolutions; in reality, it is beyond the company’s control as the issue fall onto the matters between Mon­golian and Chinese Governments. Therefore, Oyu Tolgoi cannot solve it unilaterally. The Government of Mongolia must intervene.

Thirdly, the instability of Mongo­lian Government. New demands and tax requirements lead to volatility of the company’s shares in inter­national stock markets. Therefore, the company asked to pre­negotiate decisions that are associated with stock prices.

Otherwise, they will leave Mon­golia for good.

BUFFER STATE BETWEEN TWO JURISDICTIONS

Despite the proclamation of its independence in 1911, Mongolia was not recognized by any coun­try until finally, China recognized Mongolia on January 6, 1946 and USSR on February 28, 1946. For­merly called Outer Mongolia, the country was sandwiched between Imperial Russia in the north and Qing Dynasty in the south, became a vassal of the Qing Dynasty at the end of XVII century and the two coun­tries become mutually obligated to each other. Manchurians, the rulers of Qing Dynasty, are not Han Chi­nese, instead they were nomads that overrun and ruled the entire China. With the vassal agreement, the Qing Dynasty received a duty to protect Mongolia from any oppression or influence from Russians and Chinese nationals. As such, Outer Mongolia was protected and became a prohib­ited land with special attention from the Qing Dynasty. Following the collapse of Qing Dynasty after the Xinhai Revolution, the deal became invalid and the Outer Mongolia de­clared its independence. However, the new Chinese Government reck­oned China as the direct successor of Qing Dynasty and thus, refused to recognize independence of Outer Mongolia. For over 30 years, su­perpowers, including Soviet Union, China and Japan, kept arguing on sovereignty of Outer Mongolia, which was finally settled after the end of World War II. With the ne­gotiation between Russia and Chi­na on not overtaking Mongolia and maintaining the country as a buffer zone; Mongolia’s independence was recognized by its neighbors and oth­er jurisdictions.

Historically, Russians expanded its territory and occupied the entire Siberia. As a result, Russian clashed

with China over the northern part of Manchuria, which led to the border treaty of Nerchinsk in 1689. After­wards, the two countries established a new border by Kyakhta Treaty after Mongolia merged with Qing Dynas­ty in 1727. After Russia was forced to withdraw in the Second Crimean war in 1856, they understood that Russian expansion to the west was limited, so the Alexander II started the struggle for territory. Russia­Chi­na treaties were made several times, including Kuljа agreement in 1851, Aigun in 1857, Beijing in 1860, Saint Petersburg in 1881, Qiqihar in 1902, Beijing in 1913, Kyakhta in 1915, Beijing in 1924, Moscow in 1945, Moscow in 1949, Beijing in 1989, and Moscow in 2001, and all of them were on border issues and in majority of these cases, Russians were on the offense.

Throughout this period, Russia occupied a large territory of then Manchuria, Mongolian and Eastern Turkestan, but the issue of Outer Mongolia, which was divided into three parts, had a different fate. Chi­nese revolution in 1912 overthrew the Qing Dynasty and established the Chinese Republic. Japan, a new op­ponent for the oriental territory, was emerged and won a battle against Russia in 1905. Great nations rec­ognized the territory of China by the Washington Conference in 1920. These events made Russia unable to directly occupy Outer Mongolia. Due to this historic circumstances, Japan and Russia made a secret agreement, setting Manchuria, Barga and Inner Mongolia as an influence zone of Japan and Outer Mongolia as an influence zone of Russia. More detailed subsequent agreements were made between the two countries in 1912 and 1916 respectively, further confirming the deal. Therefore, the USSR was firm on its principle of keeping Mongolia as its influence territory to keep Russia separate from Japan as a buffer state.

After Japan got defeated in the World War and left the game, Outer Mongolia still remained as a buffer zone, but this time, between Russia and China. Despite the fact that Chi­na was not pleasant with this prin­ciple, they recognized Mongolia’s status quo with the involvement of the United States in the Yalta Agree­ment. Finally, the two sides decid­ed to recognize the sovereignty of Mongolia with a bilateral agreement between Russia and China in Mos­cow. Mao’s China also approved the deal in 1950.

Modern Mongolia is a sovereign state recognized by an agreement between its two neighbors as a buffer zone. Who will have more influence over Mongolia depends on the cur­rent circumstances. However, none of them will approve of any interests of a third country in Mongolia. When

Mongolia established a diplomatic relation with Japan in 1972, the two neighbors expressed their dissatis­faction. Mongolia tried to establish diplomatic relations with the US for many years, but the USSR blocked this attempt for over 40 years. But none of the neighbors are willing to annex Mongolia, which is also impossible. After the World War II, Mongolian leaders made several requests to become a part of Soviet Union. This was an idiotic attempt in reality, because the global map was already drawn after the world war, so it was impossible and none of the neighbors were obviously willing to accept such requests.

WHIRL IN MINING SECTORMongolia, which was recognized

as a result of the Russia­China agree­ment and gained its independence, slipped out of sight during the period of turmoil after the end of Cold War. It shifted to democratic system, open society and market driven economy, plus announced a “Third neighbor” policy. With the assistance from the International Monetary Fund, Japan and Western donor states, Mongolia successfully overcame its transition­al period. The country, which had a potential to have mineral wealth, excessively tried to attract foreign investors. the records indicate that the President and Prime Minister alone made over 200 statements and speeches, inviting foreign investors between 1990 and 2000. However, no investor came to Mongolia until the outset of the new century. In­stead, we extracted small amount of gold through artisanal mining until foreign investors came in. The first decade of the 21st century elapsed calm as all strategic facilities were dependent on Russia and foreign trade was controlled by China. Neighbors were calm too.

With the outset of the new century, the entire process changed drastical­ly. The interests of Western compa­nies to invest in Mongolia’s mineral sector and geological exploration suddenly ascended. large and small­scale deposits were discovered, and a huge amount of investment flew into Mongolia. Within just a decade, Mongolia’s economy rose from USD 1 billion to USD 12 billion. The GDP growth rate reached a record high of 17 percent. Globally­renowned economists and media started nam­ing Mongolia as the next Asian Tiger.

As it suddenly became lucra­tive, Putin visited Mongolia three times within a fairly short period. Soviet leaders, including Stalin and Khrushchev, never visited Mongolia while Brezhnev arrived with a single purpose to deploy Soviet troops in Mongolia. Since 1990, all leaders of China paid visits to Mongolia. Of course, Den and Mao did not. For the leaders of both countries, the biggest concern was Mongolia’s re­jection to join Shanghai Cooperation Organization even after numerous demands, beseech and persuasion. Even more concerning issue was that “the third countries” made huge investments in Mongolia that has never seen before. Through the lenses of both Moscow and Beijing, it was a dire geopolitical mistake. The “buffer zone”, established by a mutual negotiation, was becoming different from the initial plan. It was as if the tail disregarded the dog.

Revealing the behavior of our two neighbors, the second part of the article will be published tomorrow to explain why Rio Tinto is better off leaving Mongolia. Because at this rate, the company will suffer more from libels and defamation, while Mongolians will further split as a nation.

Board of Rio is waiting to reach a deal on three issues with the

Government

2018.09.22Хакүхо М.Даваажаргал Японы эзэн хааны цомыг 41 дэх удаагаа хүртэж, дээд зиндаанд 1000-аас дээш давсан хоёр дээд амжилтыг зэрэг тогтоолоо.

2018.08.22Дарханаас таван настай охиныг хулгайлж, нийслэлд авчирсан эмэгтэйг хуулийнхан баривчлав.

2018.09.04ЕБС-иудын 30 орчим, цэцэрлэгүүдийн 60 орчим хувь нь цалин нэмэх шаардлага тавьж, ажил хаялаа.

2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Эдийн засаг

7ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

50403020100-10-20-30

ТЕнДЕРиЙн УРилГА

Огноо : 2018 оны 12 сарын 10

Албан журмын даатгагчдын холбоо ТББ нь эрх бүхий тендерт оролцогчдоос Өгөгдлийн санг хамгаалах Data Loss Prevention төрлийн Oracle Advanced Security бүтээгдэхүүнийг лицензийн хамт худалдан авах тухай битүүмжилсэн тендер ирүүлэхийг урьж байна.

Тендерийн баримт бичгийг (хүсвэл нэмэлт хувийг) бичгээр хүсэлтээ гаргаж, эргэж төлөгдөхгүй нөхцөлтэйгээр иж бүрдэл бүрийг нь 30,000 (гучин мянган төгрөг) төгрөгөөр худалдан авч болно. Төлбөрийг Төрийн банк дахь 345100574303 дансанд тушаана. Тендер нь түүнийг нээсэн өдрөөс эхлэн 15 хоногийн дотор хүчинтэй байна.

Тендерийн материалыг 2018 оны 12 дугаар сарын 24-ны өдрийн 11 цагаас өмнө доорх хаягаар хүлээн авч, тендерт оролцогчдыг байлцуулан 2018 оны 12 дугаар сарын 24 –ны өдрийн 11 цаг 30 минутад нээнэ.

Гадаадын этгээд тендер ирүүлэх эрхгүй.Гадаад, дотоодын оролцогчийн хувьд давуу эрх эдлэхгүй.

Сонирхсон этгээд тендерийн баримт бичиг болон бусад мэдээллийг доорх хаягаар авч болно.

Албан журмын даатгагчдын холбоо ТББСүхбаатар дүүрэг, 1-р хороо, чингисийн өргөн чөлөө 17,

Гэрэгэ тауэр, 12-р давхарУтас:70121177

АЖДх

Хавьер Блас, Жэк ФарчиоПЕК­ийн уулзалтаар олбор­

лолтыг өдөрт 1.2 сая баррелиар бууруулах тохиролцоонд Саудын араб гол ачааг үүрэхээр болсон нь баасан гарагт газрын тосны үнийг өсгөлөө. уг тохиролцоонд Саудын арабыг өрсөлдөгч иран тай учраа ололцоход оху зуучийн үүрэг гүйцэтгэв. Мөн Саудын араб өөрийгөө хохироолгүйгээр аНу­ын өссөөр буй занар олборлолтыг бууруулах аргагүй болсноо ч хүлээн зөвшөөрлөө.

“Саудын арабын эдийн засгийн ашиг сонирхол трампын нэр хүндийг өргөж байгаа”­г оПЕК­ийн уулзалтад 30 жил

Жэйсон РожерсАНУ-тай худалдааны дайн өрнүүлж буй түвэгтэй үед дэлхийн

таваарын гол хэрэглэгчийн эдийн засгийн өсөлт суларсан юм. Үүний улмаас Хятадын зэсийн импорт энэ оны арваннэгдүгээр сард анх удаа буурчээ. Зэсийн импорт нь арваннэгдүгээр сард жилийн өмнөх үеэс гурван хувиар буурав. Импорт буурсантай зэрэгцэн гангийн экспорт ч мөн багасав.

“Зэс, төмрийн хүдрийн импорт буурч, гангийн экспорт багассан нь Хятадын эдийн засгийн удаашралтай холбоотой”-г Guotai Junan Futures компанийн шинжээч Жи Шяньфэй тайлбарласан юм.

Сара ПончекАНУ-ын үнэт цаасны хөрөнгө оруулагчдад арванхоёрдугаар сар

баргар эхэлж, дөрөвхөн хоногийн арилжаагаар бараг нэг их наяд ам.доллар арчигдлаа. Трампын засаг захиргаа худалдааны зөрчлийг хурцатгаж, дэлхийн эдийн засгийн өсөлт саарах аюул тулгарснаас АНУ-ын хөрөнгийн зах зээлийн хэмжүүр Russel 3000 индекс Нью-Йоркт баасан гарагийн 15.00 цагт 4.9 хувиар буурсан юм. Apple-ын хувьцааны үнэ 5.4 хувиар буурсны улмаас зах зээлийн үнэлгээ нь 45 тэрбум ам.доллараар багасав. Аmazon-ынх мөн гурван хувиар унаж, зах зээлийн үнэлгээ нь долоо хоногийн өмнөхөөсөө 24 тэрбум ам.доллараар доошилжээ.

Том МеткафАльберт Фрер өнгөрсөн долоо хоногт нас барах хүртлээ хагас

зууныг дэлхий даяар бизнес хэлцэл байгуулахад зориулсан юм. Эцгээс нь өв болгон үлдээсэн 5.7 тэрбум ам.долларын хөрөнгийг хүүхдүүдэд нь шилжүүлэхэд хэдхэн хоногийн хугацаа орлоо.

Одоогоос эхлэн Фрерийн 41 настай охин Сеголин Гальен, хүү 67 настай Жеральд Фрер нар 5.5 тэрбум евро буюу зургаан тэрбум ам.долларын хөрөнгөтэй групп компанийг захиран удирдана. Эцгийнх нь үед Groupe Bruxelles Lambert (GBL) нэртэй байгаад Groupe Frere-Bourgeois болж хувирсан уг компанийн мэдэлд Adidas AG, Pernod Ricard SA зэрэг том үйлдвэрлэгчийн хувьцаа байдаг.

хятадад зэсийн импорт энэ онд анх удаа буурав

Бизнесийн хүүхдүүдэд 5.7 тэрбум ам.долларын хөрөнгө шилжлээ

АнУ-ын үнэт цаасны зах зээл нэг их наяд ам.доллараар багаслаа

АНУ-тай хийж буй Хятадын худалдааны ашиг үнэмлэхүй өслөө

Натали Ландэлхийн эрэлт буурч, худал­

дааны дайн эцэслэх тодорхой шийдвэр гараагүй байгаагаас экспортын өсөлтийн эрч суларсан ч аНу­тай хийж буй хятадын худалдааны ашиг арваннэгдүгээр сард үнэмлэхүй өслөө.

өнгөрсөн арваннэгдүгээр сарын дүнгээр БНхау­аас аНу­д гаргадаг экспорт жилийн өмнөх үеэс 9.8 хувиар өсөж, импорт 25 хувиар буурчээ. дүнд нь аНу­тай хийдэг БНхау­ын худалдааны ашиг 35.6 тэрбум ам.долларт хүрэв.

БНхау­аас дэлхийд гаргаж буй нийт экспорт ам.доллараар тооцоход арваннэгдүгээр сард 5.4 хувиар өссөнийг тус улсын гаалийн алба бямба гарагт мэдээлэв. Нийт импорт гурван хувиар өссөний ачаар хятадын худалдааны ашиг 34 тэрбум ам.доллараас 44.7 тэрбум болж нэмэгдсэн нь энэ оны үнэм лэхүй өсөлт болж байна. урьд чилсан тооцооноос сул гарсан энэ удаагийн статистик өсөлт нь аНу­д тариф дахин ихсэхээс өмнө амжиж бараа бүтээгдэхүүнээ ахиу нийлүү­

лэхээр экспортлогчид шуур хайл­сантай холбоотойг хонконг дахь Macquarie Securities­ын эдийн засагч ларри ху тайлбарлав.

“Экспорт, хөрөнгө оруулалтын эрч саарч байгаа нь хятадын эдийн засаг цаашид ч удаашрах нөхцөл бүрдүүлнэ. ирэх жилээс экспорт эрс буурч, ганц оронтой тоогоор хэмжигдэнэ” хэмээн ноён ху анхааруулж байлаа.

Наймдугаар сараас хойш хятадын экспортыг өсгөх хөшүүрэг болсон тарифын аюул аНу, БНхау хоёр 90 хоногт багтаан худалдааны маргаанаа шийдвэрлэхээр тохиролцсоны дараа түр намжлаа. “түр эвлэрэл үйлдвэрлэгчдэд цаг хожих боломж гаргасан ч, хэтийн ирээдүй аанай бүрхэг байгаа тул хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж чадахгүй бололтой” хэмээн Bar­clays Bank­ны хөгжиж буй зах зээл хариуцсан эдийн засагч анжела Се тайлбарлав.

“аНу­аас бусад бүх гол эдийн засгийн өсөлт саарч, дэлхийн эдийн засгийг арагш чангаах боллоо. дотоодын эрэлт багассан нь импортыг ч сул үргэлжлэхэд хүргэлээ” хэмээн хонконг дахь Banco Bilbao Vizcaya Argen­taria­гийн эдийн засагч шя лө өгүүл сэн юм.

БНхау, аНу хоёр тохи­ролцоонд буулт хийхээргүй хоёулаа хүчирхэг ч харилцаагаа зогсоох аргагүй бие биеэсээ хамааралтай тул цаашид ч худалдааны асуудал маргаантай үлдэнэ хэмээн Moody’s­ийн менежмент хариуцсан захирал аци шет анхааруулж байна.

ОПеК-ийн уулзалтад Саудын Араб шийдвэрлэх үүрэг гүйцэтгэлээ

Саудын Арабын

эрчим хүчний сайд Халид Аль-Фалих

ОПЕК-ийн уулзалтын

үеэр өөрийгөө угаас

найзлахад таагүй хүн

хэмээн хошигнож

байв.

оролцож ирсэн Cornerstone An­alytics­ын ерөнхийлөгч Майк ротман тайлбарлав.

газрын тосны олборлолтыг багасгаж, аНу­ын Ерөнхийлөгч дональд трампын хилэнг хөдөлгөх үү, эсвэл нийлүүлэлтээ ихэсгэж, 2019 онд баррелийг нь 70 ам.доллараар тооцсон Саудын арабын газрын тосны төсвийг хохироох уу гэдэг нь ноён аль­Фалихт хүнд сонголт байв.

“хямд үнэ уг нь аНу­ын эдийн засагт ч ашиггүй” хэмээн ноён аль­Фалих оПЕК­т олборлолтоо хэвээр үргэлж­лүүлэхийг уриалсаар байгаа аНу­ын Ерөнхийлөгч трампад хариу болгон бичжээ. “хэрэг дээрээ 2019 онд бидний бүрдүүлж буй боломж аНу­ын газрын тос, шатдаг хийн үйлдвэрлэгч нарыг ч уужруулж байгаа” хэмээн Саудын арабын Эрчим хүчний сайд тайлбарласан юм. Ноён аль­Фалихийн хувьд олборлолтоо бууруулахаар болсон нь бодлого хувирсны илрэл. тэрбээр жилийн өмнө аНу­ын хьюстонд үг хэлэх үеэрээ улс орон нь зах зээлээ аНу­д алдахгүй гэдгийг батлан өгүүлж байв.

Сүүлийн 70 жилийн түүхэндээ аНу энэ сард анх удаа нефть экспортлогч улс болж хувирсныг ноён аль­Фалих мэдээж ухам­сарлаж байгаа. аНу­ын газрын тосны олборлолт наймдугаар сард сүүлийн зуун жилд тохиол­дож байгаагүй эрчтэй өссөн юм.

гэхдээ занар олборлолт өссөөр

байгааг оПЕК тэсвэрлэхээс аргагүй хэмээн Саудын Эрчим хүчний сайд баасан гарагт сануул лаа. трамп “аНу­ын газрын тос, шатдаг хийн үйлдвэр­лэлийг өсгөх зорилготой. Энэ нь бидний хувьд асуудал биш. хэн ч бусдыг хохироож дангаараа өсөх ёсгүй учраас бид зэрэгцэн өсөж л таарна” хэмээн сайд анхааруулав.

Энэ удаагийн таналт түр зуурынх байж болзошгүйг ч сайд дурдаж байлаа. иранд тавьсан эдийн засгийн хориг, вене­суэлийн улс төрийн хямралаас үүдэн аНу­ын занарын тос олборлогчид болон Саудын араб үйлд вэрлэлээ тун удахгүй ихэсгэхээс аргагүй болно.

аНу­аас дэлхийн найман улсад өгсөн иранаас газрын тос худалдан авах зөвшөөрлийн хугацаа ирэх тавдугаар сарын эхээр дуусна. оПЕК болон тус картелийн холбоотон улсууд ердийнхөөсөө хэдэн сарын өмнө буюу ирэх дөрөвдүгээр сард

дахин хуралдахаар товлосон нь санамсаргүй зүйл биш.

венад болсон олборлогчдын уулзалтаар Саудын араб, иран усууд олборлолт бууруулах асуудлаар тохиролцож чадалгүй мухардаад байсан юм. харин оПЕК­ийн гишүүн бус оху­ын Эрчим хүчний сайд александр Новак зуучлагчийн үүрэг ам жилт­тай гүйцэтгэснээр ираныг хориг олборлолт бууруулах үүргээс чөлөөлж чадлаа. ираны зэрэгцээ ливи, венесуэл ч олбор лолт бууруулах үүргээс чөлөөлөгдсөн. харин оху тохиролцоогоор олборлолтоо өдөрт 230 мянган баррелиар бууруулах үүрэг хүлээв.

аль­Фалих, оПЕК болон бусад олборлогч улс газрын тосны үнийн уналтыг торгоо ход хамтран ажиллахаар тохи ролцсон ялалтаа баасан гарагт тэмдэглэлээ. гэхдээ өсөөр буй аНу­ын олборлолтыг Саудын араб удаан тэсвэрлэхгүй болов уу.

(мянган баррел/өдөрСаудын Арабын олборлолт

2014/XII 2016 2017 2018 2019

11.500

11.000

10.500

10.000

9.500

9.000

BBM©

Саудын Арабын олборлолтАль-Фалихын тайлбарт суурилсан бууралт

(Жилийн өмнөх үетэй харьцуулсан өөрчлөлт)

хятадын гадаад худалдааны өсөлт саарсан ч АнУ-д гаргах экспорт ихсэв

2015 2016 20172018

Экспорт Импорт АНУ-д гаргах экспорт

2018.10.02 Тагнуулын ерөнхий газар гүйцэтгэх ажиллагаа явуулж, Сүхбаатар дүүрэгт орших Голомт хотхоны байрнаас Монголд тагнуул хийж байсан гэх гадаадын иргэдийг баривчлав.

2018.10.05 МУИС-ийн 700 оюутанд үйлчлэх суудалтай, 16 тэрбум төгрөгийн өртөгтэй шинэ номын сан үүдээ нээв.

2018.10.07 УИХ-ын сонгуулийн 42 дугаар тойрог буюу Хэнтийн гурван суманд болох нөхөн сонгуулийг энэ өдөр зохион байгуулахаар УИХ товлолоо. Гэвч ҮХЦ уг тогтоолыг түдгэлзүүлээд байгаа юм.

ДЭЛХИй

АМЖилТ

ТРЭнД үГ

Өдрийн хэмнэл

8 ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Петер Шмейхельтэй үдэшхэзээ: 2018.12.12-нд 21.00 цагт хаана: Highland Park Mongolia-д Тасалбарын үнэ: ^129 мянга

л.Делиб “цэнхэр нүдэн бүсгүй”хаана: УДБЭТхэзээ: 2019.01.12-ны 17.00 цагтТасалбарын үнэ: ^ 10-20 мянга

“Ж.чулуун-90 жил” хүндэтгэлийн концерт хэзээ: 2018.12.12-нд 17.00 цагтхаана: УДБЭТТасалбарын үнэ: ^10-20 мянга

Мандухай цэцэн хатан-30 жилхэзээ: 2018.12.22-23-нд 18.45 цагтхаана: Corporate Convention CentreТасалбарын үнэ: ^ 50-70 мянга

ОНЦЛОХ үЗвЭР

ЗУРХАй

Аргын тооллын арванхоёрдугаар сарын 10, Сумъяа гараг. Билгийн тооллын 3, Элдэв тэнгэртэн одтой, улаан хулгана өдөр. Өдрийн наран 08.28 цагт мандан, 17.05 цагт жаргана. Тухайн өдөр луу, бич жилтнээ аливаа үйл хийхэд эерэг сайн. Эл өдөр эе, эвээ ололцох, хамтын хөдөлмөр эхлэх, гэрээ хэлцэл байгуулах, найр хурим хийх, бэр гуйх, инж өгөх, авах, үнэт эрдэнийн зүйл авах, лус тахих, хүүхэд үрчлэн авах, урлан бүтээхэд сайн. Улааны үйл, төлөг тавих, морь уралдах, сэтгэлд сэвтэй газар очиход муу. Өдрийн сайн цаг нь хулгана, үхэр, туулай, морь, бич, тахиа болой. Хол газар яваар одогсод зүүн урагш мөрөө гаргавал зохистой. Үс шинээр үргээлгэх буюу засуулбал эд малтай баялаг төгс болно.

Тв ХөТөЛБөР

07.00 ”Өглөө” хөтөлбөр /шууд/

11.00 “Монголын мэдээ” мэдээллийн хөтөлбөр

15.25 “Хүний мөр” Л.Ванган

17.00 Шинжлэх ухааны цаг

19.00 Хүний эрхийн өдөрт: Гэгээн нас

23.10 Миний ард түмэн: “Халх”

07. 00 "Ногоон хот” нэвтрүүлэг

11.00 ”#Made in Mongolia” баримтат нэвтрүүлэг

14.00 ”Суутнуудын намтар” нэвтрүүлэг

20.00 ”Сая долларын суутан” нэвтрүүлэг

22.30 ”Амжилтад хязгаар үгүй” нэвтрүүлэг

11.10 "Үүнийг хэрхэн хийдэг вэ?"

13.00 Монголчууд XX зууны эхэнд нэвтрүүлэг

16.55 "Аугаа уран зургууд" цуврал нэвтрүүлэг

20.45 "Та 5 дугаар ангийн хүүхдээс ухаантай юу?" шоу нэвтрүүлэг

22.00 "Нууц материалууд" ОАК 3.10-р анги

07.00 Өнөө өглөө

13.30 "Ан амьтдын ертөнцөөр" /season-9/ 5-р хэсэг

16.00 "Тахианы өд" ХОАК 12-р анги

19.00 Оргил цаг мэдээллийн хөтөлбөр

21.00 "Намайг сонгооч" 5-1-р хэсэг

00.30 ”Empire” ОАК /season-2/ 9-р анги

984235761

567983124

715869432

391472856

248516397

879321645

632147589

153694278

426758913

(өмнөх дугаарын хариу)

ЗГМ: СүДОКү

5

481

2

539

9581

47

7

16

8

5

2

18

5

9

УБ-БЭЭЖИН 17.15 19.30БЭЭЖИН-УБ 20.30 23.00УБ-ХОНКОНГ 07.50 12.25ХОНКОНГ-УБ 13.25 18.05УБ-СӨҮЛ 07.45 12.05СӨҮЛ-УБ 13.20 16.05УБ-ТОКИО 08.55 14.30ТОКИО-УБ 15.30 20.25УБ-ХӨХ ХОТ 10.30 12.00ХӨХ ХОТ-УБ 13.00 14.40УБ-ЭРХҮҮ 06.20 07.20ЭРХҮҮ-УБ 08.20 09.20

Билгийн тооллын 3Өвлийн дунд хөх хулгана сарын дөрвөн ногоон мэнгэтэй, улаан хулгана өдөрүс засуулбал: Эд мал баялаг төгөлдер болно.наран ургах, шингэх: 08.28-17.05 Барилдлага: ИдэрШүтэн барилдлага: Хуран үйлдэхүйСуудал: Гал

Германы жижигхэн хотод Зул сарын баяраа тэмдэглэж буй Маша хэмээх бяцхан охины адал явдлын талаар энэхүү жүжигт өгүүлдэг. Баярын үдэш мастер Дросселмейер өөрийн хийсэн Цөмөөхэй буюу “Щелкунчик”-ийг Маша охинд өгнө. Охин Цөмөөхэйгөөр шөнөжин тоглож байгаад зүүрмэглэнэ. Яг энэ мөчид Машагийн зүүдэнд Цөмөөхэй амилан түүнийг үлгэрийн гэмээр хачирхалтай ертөнцөөр үүр цайтал аялуулдаг. Тус бүжгэн жүжиг анх 1892 оны арванхоёрдугаар сарын 18-нд Петербургийн Марийнский театрт тоглогдсон бол Монголын тайзнаа 1982 онд анх амилжээ. Дэлхийд алдартай энэхүү бүтээлийг УДБЭТ-ын хамт олон арванхоёрдугаар сарын 15, 16-ны өдөр тоглох гэж байна. 90 минут үргэлжлэх уг тасалбарын үнэ суудлаасаа хамааран үнэ 10-40 мянган төгрөг байх юм.

“Цөмөөхэй” амилах үдэш

ЗГМ: үГИйН СүЛЖЭЭ

БОСООГООР:1. UBS телевизийн нэгэн шилдэг бүтээл, уран сайхны кино2. Хөрөнгө хогшил3. "Тунгалаг тамир" романы дүр4. Жилийн 1/4 хугацаа5. Хятадад үүсээд япончууд олон улсад дэлгэрүүлсэн хөлөгт тоглоом6. Монголд зорчигч тээврийн

үйлчилгээнд элбэг явдаг фургон машин10. Урьд "Архин завод" хэмээн нэрлэгдэж асан аж ахуй нэгж11. АНУ-ын төр засгийн эрхийг ээлжлэн барьж ирсэн хоёр том намын нэг

хӨнДлӨнГӨӨР: 1. Хурц арслан

өмнөх дугаарын хариу / 12.07

Н

Р

О

Г

О

О

О

Е

Й

Н

Х

Р

М

Э

О

Ь

О

О

С

Г

М

О

Т

В

Р

Э

Б

Л

У

Э

В

А

О

Э

Н

Й

И

Ц

Х

А

Г

З

Н

А

А

У

А

А

Г

Н

Ш

Д

Н

Э

Л

Ү

У

Ц.Бадамсэрээжидийн алдаршуулсан нэгэн мэх7. ШТС-уудаар түгээдэг нэгэн түлш (товчилсон нэр)8. Их эрдэмтэн Б.Ренчин, Ц.Дамдинсүрэн нар нэрийг нь хайрласан гэгдэх алдарт шог зураач, СГЗ

9. Нас гүйцсэн агталсан эр тэмээ12. Өөрийнх нь нэрээр уран зургийн академийг нэрлэсэн, Оросын нэрт зураач13. НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан өнгөт арьстан эрхэм14. Хайгуул

1 2 3 4 5 6

7 8 9

10 11

12 13

14

2018.09.24 Нийслэлийн МАН Бага хурлаа хийж, даргаараа УИХ-ын гишүүн Д.Сумъяабазарыг сонгов.

2018.09.25 Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх АНУ-д албан ёсны айлчлал хийж, Мянганы сорилтын корпорациас Монгол Улсад олгох 350 сая ам.долларын буцалтгүй тусламжийн компакт гэрээнд гарын үсэг зурлаа.

2018.10 сарМонголыг чиглэх гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт 381 сая ам.доллараар өсөж, 1.4 тэрбум ам.долларт хүрэв.

2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

ТОЙМ 20189ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

Аль болох хямд төсөр аргаар хийхийг оролддог нь нийтлэг үзэгдэл болсон.

хариуцлагаас үүдсэн гамшиг энэ оны сургамж

Өсөлтийн хурд дөрвөн жилийн дээд цэгт хүрсэн ч гол үзүүлэлтүүд ахисангүй.

ШХАБ-д ажиглагчийн статусаа хадгалахаадахин батлав.

хөөс шиг өсөлттэй 2018 он“Томчууд”-д хатуу, залууст анхаарууштай жил

> 10 > 11 > 12

АМЖилТ

ТРЭнД үГ

ОнцлОх фРАнчАЙз

ОнцлОх ТЭнЭГлЭл

БААТАР

ОнцлОх САнААчилГА

КАМПАниТ АЖил

ОнОвчТОЙ ШиЙДвЭР

УТГАГүЙ ШиЙДвЭР

ОюУны СПОРТын ДЭлхиЙн АвАРГАОлимпийн аварга Н.Түвшинбаяр, Японы мэргэжлийн сүмогийн их аварга Асашёорюү Д.Дагвадорж нарын дараа Монгол Улсын нэр хүндийг дэлхийн тавцанд гаргасан гавъяатнууд бол яах аргагүй оюуны спортын залуу тамирчид юм. Монгол тамирчид одоогоор дэлхийн оюуны спортын ес, өсвөрийн 14, бага насны долоон төрлийн тэмцээний дээд амжилтуудыг эвдээд буй. Ялангуяа, сүүлийн хоёр жилд гаргасан тэдний амжилт дэлхийн тархи судлаачдын анхаарлыг татсан юм.

“юУн ОлОн юМАСУУДАГ юМ БЭ. нЭГиЙГ л АСУУГААч”, “зА ЯАх вЭ, ЯАхАв”Оффшор данстай холбоотой асуудлаар сэтгүүлчдэд тайлбар хийхдээ УЕПГ-ын хяналтын прокурор У.Эрдэнэтуяа “Нэг л асуулт асуу л даа, чи. Юун олон юм асуудаг юм бэ” хэмээн нэгэн сэтгүүлчийг олны өмнө загнасныхаа төлөө гурван сарын турш цалингийн 20 хувиар торгуулсан. Эл шуугианд давс нэмсэн бас нэг трэнд үг бол АТГ-ын дарга Х.Энхжаргалын ажил үүрэгтэй нь холбоотой шүүмжлэлд “За яах вэ, яахав” хэмээсэн хариулт. Өдгөө энэ хоёр үг хүн бүрийн “цээжинд нь байдаг цэцэн үг” болж хувирчээ.

ДӨхӨМСүлЖЭЭ ДЭлГүүРАНУ-ын Circle K, БНСУ-ын CU сүлжээ дэлгүүр Улаанбаатар хотын хамгийн хөл хөдөлгөөн ихтэй, догь байрлалуудад нээгдсэн нь өнөөгийн амьдралын хэмнэлд тохирсон, түргэн үйлчилгээний соёлд гарсан том дэвшил байлаа. Манай улсын хүн амын үлэмж хэсгийг хүүхэд, залуу үеийнхэн эзэлдэг нь дэлхийд 10 гаруй мянган салбартай эдгээр сүлжээг соронзон мэт татсан юм. Түргэн үйлчилгээний өрсөлдөөнд ирэх онд Японы 7-eleven шинэ тоглогч болон гарч ирнэ.

БӨхиЙн ӨРГӨӨниЙ ТӨлӨӨх ТЭМцЭлМонголчууд Бөхийн өргөөтэй болсон яг 20 жилийн босгон дээр эл өргөөний төлөөх бөхчүүдийн тэмцэл даяар дуурсагдах далай даян дархан хэрүүлийн хэмжээнд хүрч, хаалга үүдээ хэмхэлсэн зодоон болж хувирсан. Эл тэмцлээ зогсоохыг Ерөнхийлөгч анхааруулаад ч тусыг эс олов. Хоржоонтой нь улс тунхагласны баяраар өргөөндөө бус Спортын ордонд болсон барилдааныг өнөөх муудалцаад байсан хоёр эрхэм зэрэгцэж суугаад үзэж байгаа харагдсан.

96 хүн АвАРСАн О.БААСАнЖАвНаймдугаар сарын 12-нд орсон аадар борооны улмаас Дорноговь аймгийн Цомог-Айраг өртөөний хооронд явж байсан Улаанбаатар-Сайншандын чиглэлийн 342 зорчигчтой суудлын 286 дугаар галт тэрэг осолдож, 96 зорчигчийн амь нас эрсдэлд ороод байсан юм. Тус галт тэрэгт УБТЗ-ын Сайншанд гал унтраах ангийн ачаа хамгаалагч О.Баасанжав энгийн зорчигчийн хувиар явж таарсан нь аз болж, галт тэрэгний үйлчлэгч, удирдлагыг шуурхай зохион байгуулж, зорчигчдыг бүгдийг нь эсэн мэнд аварсан юм. Түүнийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч “Шударга журам” медалиар шагнасан билээ.

“ЖОРлОнГОО ӨӨРчильЕ”Нүүдэлчин монголчуудыг суурьшиж сурахад уриалсан “Жорлонгоо өөрчилье” аян 2017 оны арванэгдүгээр сарын 19-нд буюу Дэлхийн жорлонгийн өдөр эхэлсэн юм. Олон улсад өрнөж буй уг санаачилгын үр дүнд орон нутгийн иргэд, удирдлага жорлонгоо өөрчлөхийг бодит ажил болгож, эко жорлонгийн бизнес эрхлэгчид бий болж, бизнесийг нь дэмжих хөнгөлөлттэй зээлийг зарим нэг банк олгож эхэлжээ.

ЯвГАн хүниЙзАМ ТАлБАЙГ чӨлӨӨлЖ ЭхлЭвЭнэ давчуу, нягтрал ихтэй хотын удирдлагуудын гаргасан хамгийн оновчтой нэг шийдвэр бол яах аргаргүй явган хүний зам талбайг чөлөөлж эхэлсэн явдал юм. Кадастрын зурагнаасаа хэтрүүлж, явган хүний зам хааж барьсан “Туушин” зочид буудлын хашааг хамгийн түрүүлж буулгаснаар хэрэгжиж эхэлсэн энэ ажил иргэдээс тун их дэмжлэг авч, талархал хүлээсэн юм. Ирэх хоёр жилд ийм зөрчлүүдийг арилгавал явган хүний зам талбайг 3-5 дахин нэмэгдүүлнэ.

ЯнДАнД УТАА ШүүГч СУУРилУУлАхИрэх оны төсөвт 30 мянган төгрөгийн үнэтэй янданд цахилгаанаар ажилладаг 500 мянган төгрөгийн үнэтэй шүүлтүүрийг нийт 100 мянган өрхөд суурилуулахаар 54 тэрбум төгрөг тусгахаар улайрсан нь Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хороо (ОББҮХ)-ны хамгийн тэнэг шийдвэр байв. Олон нийт энэ шийдвэрийг хүчтэй эсэргүүцсэний хүчинд ашгүй төсөвт суулгаагүй юм. ОББҮХ-нд бүх яамны дэд сайд, МХЕГ, иргэний нийгмийн болон нийслэлийн зарим харъяа байгууллага багтдаг.

2018 оныгтольдохуй

Улирч буй 2018 онд эдийн засаг, улс төрийн салбарт гарсан чухал шийдвэрүүдээс гадна иргэд, олон нийтийн ярианы халуун сэдэв болж, нийгмийн амьдралд их бага, сайн муу

HUB INNovAtIoN CENtErШинэ санаа, гар нийлсэн баг, ажлын төлөвлөгөө, ажиллах урам зоригоор бялхдаг ч материаллаг нөөц, туршлага хоёроор л дутдаг гарааны бизнесүүдийг дэмжих зорилгоор хуучнаар Хүүхэд, залуучуудын соёлын төвийн байранд байгуулсан HUB Innova-tion Center хамгийн нүдээ олсон санаачилга. Эл төв хийж бүтээх хүслээр дүүрэн хэн бүхэнд санаагаа уралдуулах талбар, шийдэл олох хамгийн ойр газар болж буй бөгөөд менторуудтай тогтмол уулзах боломжтой.

2018.11.01Бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч хүүхдүүдэд нөхөн сэргээх үйлчилгээ үзүүлэх “Үжин” төв нээгдлээ.

2018.10.17Хөгжлийн банк олон улсын зах зээлээс 500 сая ам.долларын бонд босгов.

2018.11.01 Монгол Улс “Бизнес эрхлэхүй” индексээр12 байр ухарч, 74-т бичигдсэн байна.

З.Цэлмэг@tselmegZGM

гээд ямар нэг байдлаар өөрчлөлт авчирсан тод “өнгө”-үүдийг эргэн харъя. Ирэх оны босгыг давах өдөр хоногууд юу юугүй тулж ирсэн өдгөөгөөс эргэн харахад төр засгийн шийдвэрээс илүү бусдын болоод эх орныхоо сайн сайхны төлөө, энэ цаг хугацаандаа гэрэл гэгээ түгээсэн үйл хэрэг давамгайлж буйг онцлох нь зөв болов уу.

Тойм 2018

10 ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Хариуцлагаас үүдсэн гамшиг энэ оны сургамж

Элэгний хорт хавдрын то­хиолд лоор манай улс дэлхийд тэргүүлж, нийт нас баралтын 15 хувийг эзэлж буй. тиймээс уг өвчнөөс шалт гаалсан нас барал­тыг бууруулах зорилгоор “Элэг бүтэн Монгол хөтөлбөр” хэрэг­жиж эхэлсэн. Энэ онд тус хөтөл­бөрийн эхний үе шат дуусаж, үр дүн гээ танилцууллаа.

тус хөтөлбөрт 40­65 насны 315 мянган хүн хамрагдаж, батал гаа­жуулах шинжилгээг 31.3 мянга, вирусийн ачаалал тоолох шин­

жилгээг 18.5 мянган хүн өгчээ. 3203 хүн С вирусийн эсрэг эмчил­гээнд хамрагдсан бол үүний үр дүнд 2713 хүн С вирусгүй болсон нь энэ онд эрүүл мэндийн салбарт гарсан том амжилт юм. уг хөтөлбөрийн эхний үе ша танд Эрүүл мэндийн даатгалын сангаас 13.9 тэрбум төгрөг зар цуулжээ.

харин хоёрдугаар үе ша танд 16­39 насны 1.2 сая хү нийг хепатит в, С вирусийн эрт ил рүү­лэг, шин жил гээнд үнэ төлбөр гүй хам руулж эхлээд буй.

2.7 мянган хүн С вирусгүй боловЭРүүЛ МЭНДНИйГЭМ

азийн 18 дахь удаагийн наадамд оролцсон тамирчид түүхэн амжилт гаргасан нь спортын салбарын энэ оны онцлох үйл явдал байлаа. дашт­ий хошой хүрэл медальт Э.Бэхбаяр, азийн болон дэл­хийн аварга, гавьяат тамирчин П.орхон нар амжилтын салхийг хагалж хос алтан медаль авчирсан.

2014 онд манай тамирчид азийн наадмаас таван алт, дөрвөн мөнгө, 12 хүрэл, нийт 21 медаль авч түүхэн амжилт гаргаж

байсан бол энэ жил 25 болгож, ахиулав. гэвч дэлхийн аварга П.орхон допинг хэрэглэсэн нь шинжилгээгээр батлагдаж, алтан медалиа хураалгалаа.

одоогоор түүнд ямар шийтгэл ногдуулах нь тодорхойгүй буй. гэхдээ өмнөх түүхийг харвал, барилдах эрхийг нь 3­4 жилээр хаах магадлалтай. хэрэв ийм шийдвэр гаргавал дараагийн олимпын гол найдвар гэгдэж байсан тэрбээр 2020 онд токиод болох олимпт оролцох боломжгүй болох юм.

Азийн наадмын дээд амжилтыг эвдлээ

СПОРТ

Сонгинохайрхан дүүрэг, Баянхошуунд байрладаг “ид шидийн орон” төв үүдээ нээсэн жил гаруйн хугацаанд хүүхэд хамгаалал, хөгжлийн чиглэлээр амжилттай үйл ажиллагаа явуулж байна. тус төв хамгаалах байргүй дүүргүүдийн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүдийг байрлуулан нөхөн сэргээх үйлчилгээ үзүүлж буй.

тэгвэл өнгөрсөн сард “ид ши дийн орон” төвийн хоёр дахь салбарыг Баянзүрх дүүрэг,

улиас тайд 4200 ам.метр тал­байд бари хаар болж, хандив цуглуулж эхлэв. “Энержи ресурс” компанийн ажилчид шинэ төв барих зардлын талыг буюу 740 сая төгрөг олгосон нь энэ оны хамгийн эерэг үйл явдлуудын нэг байсан юм. “ид шидийн орон”­ы анхны салбарыг барихад “лантуун дохио” тББ­ын 50 орчим сайн дурын ажилтан ажиллаж, 1500 орчим хүн гар бие оролцож, 1.21 тэрбум төгрөг цугларсан билээ.

“Ид шидийн орон-2” төв барих санхүүжилт босгож эхэллээ

САйН үйЛС

Баянзүрх дүүргийн 21 дүгээр хороонд байрлах “очир” төвийн зочид буудалд 13 настай охин амиа алдсан хэргийн анхан шатны шүүх хурал олон удаа хойшилж, жил дамнасны эцэст гэмт этгээдүүдэд бүх насаар нь хорих ял оноов. Баянзүрх, Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс бага насны хүүхдийн амь насанд онц хэрцгийгээр халдсан гэж үзэн чанга дэглэмтэй хорих ангид ял эдлүүлэхээр

болсон юм. харин хохирогчийн ар гэ рээс нэхэмжилсэн сэтгэл са наа ны хохирлын 100 сая төг­рөгийг хэрэгсэхгүй болгож, шүүх хурлын явцад гарсан зар дал болох 8.4 сая төгрөгийн хохирол бараг дуулахаар шийдвэрлэсэн.

шүүх хурлын явцад хэрэгт­нүүдийн ар гэрийнхэн хохирог­чийн гэр бүлийнхэнд сэтгэл санааны дарамт үзүүлсэн учраас ял завших вий гэсэн сэрэмж олон нийтийн дунд бий болоод байсан юм.

13 настай охины амийг хөнөөсөн этгээдүүдэд ял оноов

шүүХ ХУРАЛ

2018 онд хүүхэд хамгааллын сэдэв олны анхааралд орж, улсын төсвөөс найман тэрбум төгрөг төсөвлөсөн нь сайн мэдээ. гэвч энэ сэдэв олны анхаа ралд орох болсон нь олон хүүхэд золгүй байдлаар амь насаа алдсантай холбоотой.

Сургуулийнхаа талбайд хөл бөмбөг тоглож байгаад төмөрт цохиулж нас барсан, эмийн сангийн хаалга онгойлгох гээд амиа алдсан мөн дугуй унаж яваад цахилгаанд цохиулж нас

барсан хүүхдүүдийн харам сал­тай хэргүүд ар араасаа цувар­сан бараан жил байлаа. Мөн энэ зун 10 гаруй хүүхэд усанд амиа алдсан гээд эцэг, эхчүүд, томчуудын хариуцлагагүй байд­лаас болж үрэгдсэн хүүх дүүдийн харамсалтай мэдээ тасарсангүй.

тиймээс хүүхдүүд амиа ал­дахад хүргэсэн алдааг засаж, илүү хариуцлагатай байхыг төрийн өндөрлөгөөс эхлээд бүх хүнээс шаардаж буйг мартаж болохгүй.

Хүүхэд хамгаалалд найман тэрбум төгрөг төсөвлөв

ТөСөв

ЗГМ: ИНФОГРАФИК

ГЭР БүлиЙн хүчиРхиЙллиЙн хОхиРОГч(Оны ЭхниЙ 11 САРын БАЙДлААР)

цЕГ©

НИЙСЛЭЛД НИЙТ371

482 147 17 4700

хОхиРСОн хүүхЭД

Бие махбодын

Сэтгэл санааны

Эдийн засгийнБэлгийн

ҮРЧ

ИЛ

СЭН21ТӨРСӨН

16ДАГАВАР

С.Батсайхан / ЗГМ©

Монголын маргааш дуусахгүй гэх хэлц үг зүгээр ч нэг үгсийн санд бий бол чихоогүй. үүнийг өнгөрч буй 2018 онд болсон олон үйл явдал харууллаа. аливаа ажлыг цагт нь хийдэггүй, хойшлуулдаг, аль болох хямд төсөр аргаар хийж оромддог байдал манайд нийтлэг үзэгдэл болсон нь нийгмийн аль ч салбарт харагддаг. Сүүлийн жишээ хэлэхэд, өнгөрсөн сарын сүүлээр баруун аймгуудын нутгаар хүчтэй шуурга дэгдэж, гамшгийн хэмжээнд хүрсэн. Баян­өлгий, ховд, увс, говь­алтай аймагт өндөр хүчдэлийн шон 30­40 м/сек­ийн салхинд унаснаас 52 сум цахилгаангүй болов. уг нь манай оронд 28 м/сек­ээс дээш хурдтай шуурга жилд 4­5 удаа болдог. гэтэл тэрбум гаруй төгрөгийн

хохирол амссаныхаа дараа өндөр хүчдэлийн шонгуудаа 30­40 м/сек­ын салхийг даах хүчин чадалтайгаар солих шийдвэр гаргаж байх юм. анхнаасаа Монголын цаг уурын онцлогт таарсан, стандарт хангасан шон суурилуулж болоогүй юм уу, хэрэв нийслэлийг ийм хүч тэй салхи дайрсан бол ямар гам шиг учрахыг төсөөлөхөд бэрх зэр гээр иргэд шүүмжилж байлаа.

Эрчим хүчний салбарынх­ны хариуцлагагүйгээс болж иргэдийн тав тухыг алдуулж, байгууллагууд алдагдалд орсон өөр нэг жишээ бол “дЦС­4”­ийн тэг зогсолт. тус станцад горимын алдаа гарснаас нийслэлийн 80 хувь, таван аймагт цахилгаан тасарсан. ийм “хариуцлагагүйн зуд” зам тээвэр, хот байгуулалтаас эхлээд бүхий л салбарт байгааг улсын баяр наадмын үеэр хэдхэн өдөр дамнан орсон усан бороо шалгаж орхив. таван толгой­гашуун сухайт чиглэлийн замд үерийн улмаас эвдрэл гарснаас нүүрсний экспорт буурсан. өмнөговь аймгийн төвөөс Баяндалай сум хүрэх автозамын 58­60 км дахь хэсгийн хатуу ху­

чилт үерийн усанд хуурч, эвдэр­сэн, мал үерт урссан, айлууд үерт автсан төдийгүй хоёр хүний амь эрсдэв. Зөвхөн тус аймагт гэхэд л гамшгийн хохи рол 3.5 тэрбум төгрөгт хүрсэн юм.

Нийслэлд ч мөн адил үерийн улмаас хотын төвийн хэд хэдэн зам эвдэрч, замын ус зайлуулах байгууламж дээр буусан айлууд үерт урсав. Цаашилбал, хСүт­ийн өргөтгөлийн хонгил усанд автсанаас хавдрын эмчилгээнд ашиглах гэж байсан долоон сая еврогийн үнэтэй туяаны аппарат эвдэрсэн гээд тоочвол урт жагсаалт гара хаар байна.

2018 онд хамгийн барцадтай байсан салбар бол төмөр зам.

Жилийн хугацаанд хоёр ч сайдын нүүр үзэж буй төмөр замын салбарт хариуцлагагүй, бэлтгэлгүй байдлаас үүдсэн ослууд ар араасаа хөвөрсөн. оху­аас БНхау руу үр тариа, тэжээл зөөж явсан галт тэрэг “дархан 1” өртөөнд осолдов. Цуваанд нийт 5745 тонн жинтэй, 1081 метр урт 70 вагон явж байсан бөгөөд найм нь замаа саа гарч, хоёр нь хазайн, зургаа нь мултарсан юм. Замын­үүд чиглэлд зорчиж байсан галт тэрэг замаасаа гарсан дуу лиан нам жаагүй байтал хоёр хон өд­рийн дараа ашиглалтын хуга цаа нь дууссан зүтгүүр бас шатав.

Байгалийн гамшиг, гэнэтийн осол гэдгээр хариуцлагагүй байд лыг нуун далдалж, цаа­гуу раа өөгшүүлэх нь ямар хор ур шигтайг 2018 он бидэнд харуул лаа. гэхдээ үүнийг зөв­хөн албан тушаалтнуудад то­хоод өнгөрч боломгүй. иргэд ч бас том сур гамж авав. алдаа дутагдлын хажуугаар нүдээ аниад өнгөрдөггүй байх, эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эр хээ эдлэхийн төлөө хүчтэй дуу гардаг байх хэрэгтэйг 2018 он ширүүхэн санууллаа.

Нүглийн нүдийг гурилаар хуурсаар байх уу

Б.Баярмаа@bayarmaaZGM

Аль болох хямд төсөр аргаар хийж

оромддог нь нийтлэг үзэгдэл

болсон

2018.11.15-16БНХАУ нүүрснийимпортоо энэоныг дуусталхязгаарлав.

2018.11.06 ЖДҮХС-гийн хөрөнгийг зориулалтын бусаар зарцуулсан хэргээр ХХААХҮ-ийн сайд Б.Батзоригийг сайдын албан тушаалаас нь огцрууллаа.

2018.11.10 S&P Монгол Улсын урт хугацааны зээлжих зэрэглэлийг нэг шат ахиулж, “B” болгов.

Монгол улстай цэрэг­техникийн хамтын ажиллагаагаа өргө­жүүлнэ гэж оху­ын

Батлан хамгаалахын сайд, армийн генерал Сергей шойгу мэдэгдлээ.

Энэ оны арваннэгдүгээр сард оху­ын Батлан хамгаалахын сайд Сергей шойгу Монгол улсад айлчилсан. “орос улстай хамтын ажилла гаагаа хөгжүүлэхийг Монгол улс гадаад бодлогынхоо

хам гийн чухал зорилтуудын нэг гэж харж байгааг сайшааж байна. Бид хоёр орны цэргийн болон цэрэг­техникийн хамтын ажил лагааг гүнзгийрүүлэхийн тулд хуримтлуулсан нөөц болом­жоо маш үр дүнтэй ашиглах эрмэлзэлтэй байгаагаа батлан хэлж байна” хэмээн Сергей шойгу Монгол улсын Батлан хамгаалахын сайд Н.Энхболдтой хэлэлцээ хийх үеэрээ илэрхийлж байв. “хоёр улсын харилцаа олон жилийн түүхтэй бөгөөд эдийн засаг, хүмүүнлэгийн салбарт тас­ралтгүй хөгжсөөр байгаа. олон улсын тулгамдсан асууд луудыг ший дэх яриа хэлэлцээнд манай хоёр орны хандлага ижил ойрол­цоо байдаг” гэж шойгу онцолсон юм.

оныг зориулав. улмаар тэдэнд төрүүлсэн буруу зөрүү ойлголтоо засах, төрийн гурван өндөрлөгийн түвшинд хоёр хөрш рүү айлчлал хийх хүлээлт 2018 онд байсан юм. Энэ хүрээнд Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх БНхау­д төрийн айлчлал хийсэн бөгөөд “Монгол хятадын улс төрийн үл ойлголцол илааршлаа” хэмээх үгийг тэрбээр энэ үеэр онцлов.

Ерөнхий сайд у.хүрэлсүх БНхау­ын дарга ши Жинь­пинтэй уулзах үеэр хоёр орны худалдааны эргэлтийг 2020 онд 10 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилтыг баталсан. харин Ерөнхийлөгч х.Баттулгын хувьд

2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Тойм 2018

11

ОНЦЛОХ үйЛ ЯвДАЛ

ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН

ШХАБ-д ажиглагчийн статусаа хадгалахаадахин батлав

ЗГМ©

у.хүрэлсүхийн Засгийн газрыг байгуулах МаН­ын шийдвэрийг иргэд, олон нийтээс гадна сөрөг хүчнийхэн алга ташин хүлээн авч байлаа. Ж.Эрдэнэбатаас хамаагүй “хатуу самар” Ерөнхий сайд болох нь сөрөг хүчинд халгаатай ч, дахин нэг Засгийн газрыг огцруулах асуудлыг тавих боломжийг сөрөг хүчин биш харин олонхийн “сөрөх хүчин” гаргаж ирснээрээ тэдэнд ашигтай байв. иргэд, олон нийтийн хувьд тогтвортой засаглалыг илүүд үзэж байгаань энэ Засгийн газрыг огцруулах операц өрнөх үеэр нотлогдов.

2018 он. Монголын улс төрийн хамгийн халуун үйл явдал нь Засгийн газрыг огцруулахаар завдсан үйл явц юм.

уг нь зарим сум дүүргийн дахин сонгуулийг эс тооцвол гишүүдийн санаа сэтгэлийг хоёрдуулж, гуравдуулах элдэв сонгуульгүй, ажил хэрэгч он болох байв. гэвч сонгуулийн жилээс дутуугүй зодоонтой, их улс төр буцалсан энэ оны үйл явдлыг тоймлон хүргэе.

Болсон үйл явдлыг цаг хугацааны дарааллаар нь хөөвөл энэ оны дөрөвдүгээр сард Монгол улсын Ерөнхий сайдаар ажиллаж байсан хоёр ч хүнийг, төрийн өндөр албан тушаал хашиж байсан зарим эрхмийн хамт хорьсон нь яах аргагүй онцлох үйл явдал юм. “оюутолгой”­н хөрөнгө оруулалтын гэрээтэй холбогдуулан Ерөнхий сайд асан С.Баяр, Ч.Сайханбилэг, ЗгхЭг­ын дарга асан С.Баярцогт, татварын ерөнхий газрын дарга асан Б.ариунсан, “Эрдэнэс Монгол” компанийн захирал асан Б.Бямбасайхан нарыг атг­аас дуудан байцааж, улмаар шууд таслан сэргийлэх арга хэмжээ авч хорих 461 дүгээр анги руу ачсан юм. хэргийг шалгах явцдаа тэднийг үргэлжлүүлэн хорих эсэхийг шийдэх хоёр ч удаагийн шүүх хурал хийсэн бөгөөд тус бүрт нь таслан сэргийлэх хоногийг 30 өдрөөр тогтоов. хоёр дахь хориогоо дуусгалгүй батлан даалтад гарцгаасан төрийн өндөр албан тушаалтнуудтай холбоотой хэргийг одоо ч шийдээгүй байна.

тэгвэл 2018 он Монгол улсын гадаад харилцаа, ялангуяа хоёр хөршийн бодлогодоо анхаарсан жил байв. гадаад бодлого, харилцаанд гаргасан алдаагаа засч, хоёр хөршийнхөө итгэлийг олж, сэтгэлийг нь татахад 2018

Б.Энхжаргал@enkhjrglZGM

хойд хөрш илүү анхаарал тавив. тэрбээр есдүгээр сард оху­ын владивосток хотноо болсон дорнын эдийн засгийн чуулганд оролцох үеэр оху­аас БНхау­руу барихаар төлөвлөсөн хийн хоолойг Монгол улсаар дамжуулан өнгөрүүлэх хүсэлтээ идэвхтэй илэрхийлэв. Ерөнхийлөгч х.Баттулгын тавьсан эл саналыг оху­ын Ерөнхийлөгч владимир Путин дэмжихээ мэдэгдсэн. түүнчлэн БНхау­ын төрийн тэргүүн ши Жиньпин Монголын Ерөнхийлөгчийн дэвшүүлсэн ажил хэрэгч саналуудыг хамтран хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллана хэмээсэн юм.

гэхдээ гадаад харилцаа ярихын тулд дотоод байдал, дотоод зохицуулалт руугаа өнгийж харах хэрэгтэйг шхаБ­д Монгол улс элсэх үү, ажиглагчийн статусаа хадгалах уу гэсэн улс төрийн маргаан харууллаа. Ерөнхийлөгч х.Баттулга уих­ын нэгдсэн чуулган дээр үг хэлэхдээ “Монгол улс шхаБ­тай харилцах харилцаагаа нэг шат ахиулах цаг болсон” гэж мэдэгдсэн нь энэ шуугианы эхлэлийг тавьсан юм.

анх цэрэг стратегийн бодлогоор байгуулагдсан шхаБ хэмээх том нийгэмлэг Монгол улсыг сонирхсоор, элсэхийг уриалсаар, урьсаар, шахсаар ирсэн. харин

» УлААнБААТАР

Улаанбаатар хотын захиргааг Яармаг руу нүүлгэх шийдвэрийг НЗД бөгөөд Улаанбаатар хотын захирагч С.Батболд нэгдүгээр сарын 19-нд танилцуулав. Хотын захиргааны шинэ байрны барилгын явц өдгөө 70 хувьтай байгаа бөгөөд ирэх жил ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж байна.

» нАМУУД

УИХ-ын гишүүн, ЗГХЭГ-ын дарга асан С.Баярцогтыг энэ оны гуравдугаар сарын 20-ны өдөр Ардчилсан намаас хөөсөн тухайгаа тус намын генсек Ц.Туваан танилцууллаа. Ардчилсан нам төрийн эрхийг дангаар болон хамтарч байгуулах бүрт салбарын сайдаас эхлээд ЗГХЭГ-ын дарга, УИХ-ын дэд дарга гээд төрийн өндөр дээд албан тушаал хашиж байсан С.Баярцогт нь нам доторх “Алтангадас” фракцын удирдлагуудын нэг юм.

» ТОМилГОО

ЗТХ-ийн сайд Я.Содбаатар Монголын Засгийн газруудын түүхэн дэх хамгийн богино хугацаанд ажилласан сайдаар тодорч байна. Тэрбээр тус албан тушаалд хоёр сарын өмнө томилогдсон юм. Гэвч гэр бүлийн хүн нь ЖДҮХС-гаас зээл авсан нь шүүмжлэл дагуулж, тэрбээр өөрийн хүсэлтээр сайдын албан тушаалаа өгөхөөр болов.

» СОнГУУль

Ардчилсан намын дэргэдэх эмэгтэйчүүдийн байгууллага болох Ардчилсан эмэгтэйчүүдийн холбооны даргаар Баянгол дүүргийн Засаг дарга С.Одонтуяаг улираан сонгов. Тус сонгуульт албан тушаалын төлөө нийт гурван хүн нэр дэвшин, өрсөлдсөн юм.

» цЭц

Хэнтийн гурван суманд болох УИХ-ын нөхөн сонгуулийн товыг ҮХЦ өнгөрсөн наймдугаар сард түдгэлзүүлэв. УИХ нөхөн сонгуулийг товлохдоо төрийн албан хаагчид нэр дэвших боломж олгоогүй нь Үндсэн хуулиар ард түмэнд олгогдсон сонгох, сонгогдох эрхийг зөрчсөн гэж Цэц үзэв.

17 жилийн турш ажиглагчийн статустай явсан Монгол албан ёсоор гишүүн нь болно гэх мэдээлэл энэ онд дотоодоосоо хальж, дэлхийн томоохон хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдээр түгсэн. “гуравдагч хөршийн бодлого гэж ярих дуртай Монгол улс авторитар улсуудын нийгэмлэгт элсэх...” гэх мэт. гэвч Чиндаод тийм зүйл болсонгүй. “Монгол улс шхаБ­д ажиглагчийн статусаа хадгалах болно” хэмээн Ерөнхийлөгч х.Баттулга албан ёсны байр сууриа илэрхийлснээр, энэ шуугиан намжив.

Энэ удаагийн парламентад бүрэн эрхээ бүтэн хэрэгжүүлж чадалгүй, уих­ын гишүүнээсээ буусан хүн бол хэнтийн 42 дугаар тойргийн төлөөлөл асан д.гантулга. хүчингийн хэрэгт холбогдсон түүний бүрэн эрхийг түдгэлзүүлэн шалгах хүсэлтийг Ерөнхий прокурор өөрийн биеэр парламентад танилцуулсан бөгөөд уих олонхиороо авч үлдсэн юм. гэвч олон нийтийн уур амьсгалыг мэдрээгүй парламентын энэ шийдвэр сэжигтэн д.гантулгыг “нийгмийн дайсан” болгож орхив. Эцэст нь тэрбээр өөрийн хүсэлтээр өргөдлөө өгч, уих­ын гишүүний бүрэн эрхээсээ буув.

Нийтлэлийн эхэнд өгүүл­сэнч лэн Засгийн газрыг огцруу­лах асуудал хагас сарын турш Монголыг хоёр хувааж, төрийн ажил дээд түв шиндээ түг жиг­дээд байлаа. уих­ын 27 ги­шүү ний өргөн барьсан сана­лыг (г.Мөнхцэцэг гарын үсэг зурсан ч санал хураал тын өглөө гадаад руу ниссэн тул оролцоогүй) сөрөг хүчний долоо, бие даагч о.Баасанхүү нар дэмжсэн ч, Засгийн газрыг унагаж дийлсэнгүй. у.хүрэл­сүхийн каби нетын талд 40 кноп ажиллав. гэхдээ энэ операцаас Засгийн газрын авсан “шарх” нь гурван ч салбарын яам нь сайдгүй, эсвэл сайдыг солих нь тодорхой үлдэв. Засгийн газар огцроогүй ч энэ үйл явдалд бухимдсан, уурссан, өширхсөн аль нь болохыг мэдэхгүй ч “сөрсөн базаа” хийгээд, өөрсдийнх нь мэхийг өөрт нь хэрэглээд эхэллээ. өмнө нь жагсаалын эсрэг жагсаж, өлсгөлөнгийн эсрэг өлссөн тохиол дол Монголын улс төрд гарч байсан ч өнөөдөр уих­ын даргыг огцруулахын төлөө уих­ын гишүүд гарын үсэг цуглуулж байна. Бүр уих­ыг тараахын тө­лөөх өөр гарын үсэг цуглуулах про цесс ч уих­ын гишүүд дунд бий.

ийнхүү 2018 он “томчууд”­ад хатуу, залуус, нялхаст сургамжтай жил болон өнгөрч байна.

Эрх мэдлийн төлөөх тэмцэл, популист дүрдээ найдсан “сайн дурын улстөрчид”­ийн ганцаар чил­сан тоглолт, ёс суртахууны догол­дол үнэмлэхүй олонх МаН­ын рей тингийг хасах руу татаж, 2020 оны сонгуулиар хүрч болох ам жил­таасаа чангааж орхилоо.

Монгол улс өрийн дарамтаас ангид хөг­жихийг дэмжиж, урд хөрштэйгээ хийх гадаад худал дааг 10 тэрбум ам.долларт хүр гэх тохиролцоог БНхау­ын гадаад

хэргийн сайд ван и­гийн айлчлалаар баталгаажуулсан. Энэ оны наймдугаар сарын 23­25 ны хооронд ноён ван и­гийн Монголд хийсэн албан ёсны айлчлалыг монголчуудын хүлээж авсан онцлох “зочин”­оор нэрлэж байна. Энэ үеэр “уул уурхайн бүтээг­дэхүүнүүдийг дотоодод боловс руулан нэмүү өртөг шингээж, БНхау­д экспортлох зарчмын тохиролцоонд хүрлээ” хэмээн талууд мэдэгдсэн. Мөн БНхау­ын буцалтгүй тусламжийн хүрээнд 30 сая ам.дол ларын хөрөнгөөр нийслэл хотноо барьж буй хөгжлийн бэрхшээлтэй хүүхдийн хөгжлийн төвийн барилгын ажилтай танил цаж, тус улсын Засгийн газрын 300 сая ам.долларын санхүүжилтээр барих улаанбаатар хотын төв цэвэрлэх байгууламжийн шинээр барих төслийн нээлтэд оролцож, бүс нутгийн хамтын ажиллагааг өргө жүүлэн хөгжүүлэх талаар баруун таван аймгийн орон нутгийн удирдлагуудтай уулзав.

Монголыг өрийн дарамтаас ангид хөгжихийг БНХАУ дэмжинэ

ОХУ Монгол Улстай цэрэг-техникийн хамтын ажиллагаагаа өргөжүүлнэ

ОНЦЛОХ ЗОЧИН

2018.12.07Автобензиний үнэ 100 төгрөгөөр буурав.

2018.11.27Төв банкнаас зарласан төгрөгтэй харьцах ам.долларын албан ханш 2600-г давлаа.

2018.12.06 УИХ-ын нэр бүхий гишүүд спикер М.Энхболдыг огцрохыг шаардаж, чуулганы танхимын үүдэнд сандалтай суулт хийсэн.

УЛС ТөР

“ТОМЧУУД”-Д ХАТУУ, ЗАЛУУСТ

АНХААРУУшТАй ЖИЛ

₮10Урд

хөрштэйгээ хийх гадаад

худал дааг 10 тэрбум

ам.долларт хүр гэхээр

тохиролцов.

ТЭРБУМ

хэлэхээс сэтгэл эмзэг­лэ мээр хэргүүдийг хүний эрхийн үндэсний комиссын тоон баримтад дурдаж байна. Энх цагт бид дайны үед амиа алдсан хүмүүсээс олон хүн, хүүх дийг жилийн дотор алдаж байгаа аймшигт тоо байна. түүнчлэн бага насны хүүх­дийг хүчирхийлсэн, балмад зэрлэгээр амь насыг нь хө­нөөсөн гэмт этгээдийг цаа­заар авах ялыг сэргээх хүсэлт гаргая. Мөн Ерөнхийлөгч байх хугацаандаа ийм хэрэг хийсэн хүнд уучлал үзүүлэхгүй. тиймээс цаазын ялын асууд­лыг эргэн харах нь зүйтэй.

Ерөнхийлөгч х.баттулга

ОНЦЛОХ ЭшЛЭЛ

12 ЗаСгийН гаЗрыН МЭдЭЭ СоНиН 2018.12.10, даваа ~ №239 (1038)

Тойм 2018

ShanGhai CoMPoSiTe

hanG SenG KoSPiS&P 500 ToPixDow JoneS FTSe 100 niKKei 225

0.6%3.1% 1.1% 0.82% 0.03% 1.8% 0.34%

0.69%

Өсөлтийн хурд дөрвөн жилийн дээд цэгт хүрсэн ч гол үзүүлэлтүүд ахисангүй

гацуурын бөмбөлөг шиг гял цял атлаа хэврэгхэн эдийн засгийн өсөлттэй 2018 оныг монголчууд үдэх гэж байна. Ээлжилсэн уналт, өсөлтийн дунд завсаргүй савлаж ирсэн Монголын эдийн засаг энэ оны гуравдугаар улиралд 6.4 хувиар тэлж, өсөлтийн хурд нь сүүлийн дөрвөн жилийн дээд цэгт хүрлээ. ингэснээр Монгол улс дНБ­ий өсөлтөөрөө дэлхийн хамгийн хурдтай тэлсэн эхний 10­ын тоонд багтав. Чихэнд чимэгтэй, чамин гэгчийн энэ өсөлт манай дарга нарын өөрийгөө магтсан сайрхлын сайхан хачир болж, эрх баригчид ч унаж явсан эдийн засгийг өөд нь татсаныгаа ам уралдан ярьцгааж байна.

олон улсын хөрөнгө оруу­лагчид биднийг “хоёр чулууны эдийн засаг” хэмээн хоржоон той нэрлэдэг нь учиртай байж. Энэ онд зэс, нүүрс хэмээх таваарын хослол олон улсын зах зээлд таатай үр дүн үзүүлсэн нь талын Монголын эдийн засгийг тэтгэв. Ялангуяа, эрчим хүч, энергийн гол түүхий эд болон нүүрсний ханш өнгөрсөн жилд эрчтэй өсөж, Монгол улсын нийт экспортын 41 хувийг дангаараа бүрдүүлэв. ингэснээр манай улс энэ оны эхний арван сарын байдлаар нүүрснээс нийт 2.4 тэрбум ам.долларын орлого олсон нь жилийн өмнөхөөс бараг хагас тэрбум ам.доллараар өсчээ. Нүүрстэй зэрэгцээд сүүлийн хагас зуун жил Монголын эдийн засгийг нуруун дээрээ үүрч

ХөөС шИГ өСөЛТТЭй 2018 ОН

Макро зохист бодлого баримтлав Банкны салбар найдвартай байдлаа баталгаажуулсан

ирсэн зэсийн экспорт 1.6 тэрбум ам.долларт хүрч, бараг хагас их наяд төгрөгөөр нэмэгдэв.

ийнхүү зэс, нүүрсний хослол Монголын эдийн засгийг энэ онд өсгөлөө. Монголыг чиглэх орлогын урсгал ч нэмэгдсэнээр макро эдийн засаг сэргэж эхлэв. Экспорт болон эдийн зас гийн сэргэлттэй уралдан импортын хэмжээ тэлж, Монгол улсын хилийн чанадаас авдаг нийлүүлэлт жилийн дүнгээр 40 хувиар өссөн нь валютын ханшид давхар цохилт болов. гэхдээ таваарын зах зээл таатай байснаас үүдэн уул уурхайн компаниудын санхүүгийн байдал сайжирч, бизнесийн орчинд сэргэх шинж ажиглагдлаа. Бизнесийн орчны барометр болдог татварын орлого ч гэсэн

Нарийнсухайт", SouthGobi Sands, “өсөх зоос” компани нүүрс угаах төслөө эхлүүлсэн юм.

аж үйлдвэртэй адил ба рилгын салбар ч саарч, энэ зах зээлийн өсөлтийн цөм болдог ипотекийн зээлийн санхүүжилт хумигдсан нь иргэд төдийгүй бизнес эрхлэгчдийн урмыг хугалав. Мөн макро эдийн засгийн тоон үзүүлэлтүүд мэдэгдэхүйц сайжирсан хэдий ч энгийн иргэний амьжиргааг илтгэдэг ажилгүйдэл, ядуурал буурсангүй. ажилгүйдлийн түвшин өнөө хэр долоон хувь шүргэсээр буй бол Монголын гурван хүн тутмын нэг нь ядуурлын шугамаас доогуур хэвээр байна.

оувС­тай хамтран хэрэг­жүүлж буй зургаа дахь хөтөлбөр хоёрдахь жилийнхээ нүүрийг

Аsia Mining Magazine ©

Г.Байгал @baigalZGM

Энэ оныг Монголын банкууд шалгалтаар эхлүүлэв. оувС­гаас “өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”­ийн хүрээнд арилжааны

банкуудад цогц шалгалт хийхэд Монголын арилжааны банкууд энэ том шалгалтыг “онц” үнэлгээтэй давав. өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд эдийн засгийн судсаар урсдаг мөнгөний нийлүүлэлт нэмэгдэж, 2018 оны эхний арван сард 18.3 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 26.1 хувиар өссөн байна. үүнээс үүдэн зээл олголт нэмэгдэж, жилийн дүнгээр 15 хувиар өссөн байна. иргэд, бизнес эрхлэгчдийн гарт хүрч буй зээлийн хүүг бууруулахын тулд Монголын банкны холбоо төв банк болон бусад зохицуулах байгууллага, тэргүүлэх эрдэмтэн судлаачидтай хамтран Зээлийн хүүг бууруулах үндэсний стратегийг боловсрууллаа. ирэх таван жилд зээлийн хүүг нэг оронтой тоонд шилжүүлэх зорилго бүхий уг баримт бичгийг Санхүүгийн тогтвортой байдлын зөвлөлөөр батлуулав.

Монгол улс цахим төлбөр тооцоо, банк санхүүгийн салбарын технологийн хөгжлөөр дэлхийн хөгжилтэй хөл нийлүүлж байна. Цаасан мөнгөнөөс цахимд шилжих үйл явц хурдтай үргэлжилж буй бөгөөд энэ онд картаар хийсэн гүйлгээний дүн атМ­аас бэлэн мөнгө авснаас давжээ. төв банкны мөнгөний бодлогын хороо иргэдийн хэрэглээний зээлийн өр, орлогын харьцаа болон хугацаанд хязгаарлалт тавихаар боллоо. Санхүүгийн салбарын хамгийн эрэлттэй хэрэглээний зээлийн шалгуур ийн өндөрсөх бол иргэдийн сонирхдог ипотекийн зээл хумигдав. Банкууд ногоон хөгжилд нэгдлээ. арилжаа ны банкууд тогтвортой хөгжил нэгдэл, тогтвортой Санхүүжилт (тоС) хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн нь олон улсад өндрөөр үнэлэгдсэн. тэгвэл Монголын банкны холбоо уг хөтөлбөрийг өргөжүүлэх, банкны салбараас бусад салбарт нэвтрүүлэх зорилгоор Монголын тогтвортой санхүүжилтийн хөгжлийн холбоо байгуулав.

Өнгөрсөн нэг жилийн хугацаанд хувьцааны арилжааны дүн таван жилийн дээд цэгт хүрч, 83 тэрбум төгрөгтэй тэнцлээ. Мөн таван компани 230 сая ширхэг хувьцаа санал болгож, хөрөнгө оруулагчдаас 26.7 тэрбум төгрөг татан төвлөрүүлээд байна. Харин нэг тэрбум төгрөгийн компанийн бондын захиалга өдгөө үргэлжилж байгаа бол “Говь” компани олон нийтэд 7.8 сая хувьцаагаа 100 хуваахаар санал боллоо.

энэ оны аравдугаар сард бараг 1.6 их наяд төгрөгөөр өслөө. гэхдээ 2014 оноос эхэлсэн татварын эрхзүйн орчны шинэчлэл саарав. уг нь сүүлийн дөрвөн жил өрнөсөн шинэчлэлийн хүрээнд худалдаа, үйлчилгээний үзүүлэлт ил тод болж, эдийн засгийн сэргэлт даган эдгээр салбар идэвхижсэн юм. Биз­несийн орчин ийн сэргэсэн ч аж үйлдвэрийн салбар нурамгар хэвээр энэ оныг үдэх гэж байна. одоогоос 3­4 жилийн өмнө шил шилээ даран үүдээ нээж байсан шинэ үйлдвэрийн тоо эрс цөөрөв. “анд энерги”, “говь”, “гоёо” зэрэг компанийг эс тооцвол дотоодын хөнгөн үйлдвэрлэлд шинэ үйлдвэрүүд төдий л өрхөө татсангүй. харин нүүрсний экспорт өссөнөөс “Чинхуа­МаК­

үзлээ. Энэ онд уг хөтөлбөрийн хүрээнд нийт 800 сая ам.доллар Монголын эдийн засгийг чиглэж, төсөв, төлбөрийн тэнцлийг ундаалжээ. Экспортын өсөлт болон хамтарсан хөтөлбөрийн дэмжлэгээр төсвийн нөхцөл байдал сайжирсан тул олон улсын үнэлгээний S&P агентлаг Монгол улсын урт хугацааны зээлжих зэрэглэлийг "B­"­аас "B" болгон дээшлүүлсэн юм. гэхдээ төсвийн алдагдал үргэлжлэн тэлсээр, хоёр их наяд төгрөгт хүрээд байна.

2018 оныг тун өөдрөгөөр эхлүүлж, сүүлийн хэдэн жил харагдаагүй өсөлт үзүүлсэн Монголын эдийн засаг энэ жилийг харин эрсдэлээр үдэх гэж байна. Ялангуяа, энэ онд Монголын эдийн засаг сэргэх гол шалтгаан болсон нүүрсний экспорт оны эцэс хүртэл зогсохоор болов. Мөн Монголын экспортын гол гарцад ч саатал учирсан хэвээр байна.

СЭЗиС­ийн багш, эдийн засагч Ж.дэлгэрсайхан "Эдийн засгийн өнгөрсөн саруудын сэргэлт эмзэг байсныг одоо харж байна. улс төрийн очны маргаан, нэг улсаас хамааралтай байдал манайд хүчтэй нөлөөлж байна” гэж хэлэв. харин эдийн засагч Ч.хашчулуун энэ жил эдийн засгийн дийлэнх салбар өслөө. Ялангуяа, санхүүгийн зах зээлийн өсөлт онцгой байна хэмээн дүгнэв. өөрөөр хэлбэл, биднээс үл хамаарсан хүчин зүйлс, ялангуяа, гадаад зах зээлийн таатай бай дал болон олон улсын байгууллагуудын түншлэлийн хүрээнд Монголын эдийн засагт сэргэлт ажиглагдсан. гэхдээ энэ нь иргэдэд наалдаж, эдийн засгийг тэтгэх хүртлээ чанартай, хүртээмжтэй өсөлт бус эгшин зуурын үзэгдэл байсныг 2018 оны сүүлийн улирлын үйл явдлууд баталсаар байна. товчхондоо, өсөлт нь өндөр хэдий ч хэзээ ч хагарч мэдэх хэврэгхэн, хөөс мэт үр дүн үзүүлсэн жил болж байна.

ДнБ-ий өсөлт (хувиар)

Мөнгөний бодлогын нэрийн хуудас болдог төгрөгийн ханш энэ онд 2600­г давж, шинэ рекорд тогтоолоо. хэдийгээр

ам.доллартай харьцах төгрөгийн ханш энэ оны эхэн болон дунд үеийг тун таатай үдэж, “ногоон”­ы эсрэг хэсэг чангарсан ч эргэн суларч, бүх цаг үеийн дээд цэгт хүрлээ. төгрөг болон төсвийн өнгө мөнгөний бодлогын луужин болов. Энэ онд төв банк эдийн засгийн дунд болон урт хугацааны тэнцвэрийг хангана гэсэн тайлбарын дор харзсан, ажигласан бодлого хэрэгжүүлэв. хэдийгээр оны эцэст төгрөгийн ханш огцом суларсан ч төв банк зах зээлд оролцсонгүй. гэхдээ оны эхэнд нэг суурь нэгжээр бууруулсан бодлогын хүүгээ энэ оны эцэст буюу өнгөрсөн сард гэнэт өсгөн төгрөгийн ханшийг хамгаалав. 2017 оны мөнгөний бодлогын өнгийг тодорхойлж байсан 11 хувийн хүү эргэн ирж, мөнгөний бодлого чангарав. Мөнгөний хатуу бодлого эргэн ирлээ.

төгрөгийн ханш бүх цагийн хамгийн ёроолын цэгт хүрсэн бол төв банкны алт худалдан авалт сүүлийн дөрвөн жилийн дээд цэгт хүрэв. өнгөрсөн долоо хоногийн байдлаар төв банк 19.8 тонн алт худалдан авсан нь өмнөх оны мөн үеэс гурван хувиар өссөн үзүүлэлт юм. Монголын эдийн засгийн дархлааг дэмждэг амин дэм болох алтны нөөц ийн нэмэгдсэн нь төв банкны валютын нөөцийг ч дэмжлээ. төв банкны гадаад валютын албан нөөц таван жилийн дээд цэгт хүрч, өнгөрсөн сарын байдлаар 3.4 тэрбум ам.долларт хүрсэн байна. алт болон албан нөөц ийн өсөж буй нь ам.долларын ханшийг хазаарлах гол хүчин зүйл болох нь дамжиггүй. хэдийгээр төв банк ам.долларын ханшийг хөдөлгөсөн ч инфляцыг харин хазаарлаж чадав. Энэ онд иргэдийн хэтэвчинд хам гийн хамаатай хэрэглээний үнийн индекс тогтвортой байлаа. уг салбарт эрх зүйн шинэчлэлийн салхи сэвэлзсэн жил болж, банк санхүүгийн салбарын хуулийг шинэчиллээ.

11% ₮18.3

МөНГөНИй БОДЛОГО

ХАНшИйН өНГө

БАНК САНХүү

ХөРөНГИйН ЗАХ ЗЭЭЛ

үнэт цаасны зах зээл үлэмж өсөв

2018.01.26“лэндмн ББСБ”

^5.0 тэрбум

2018.04.04“Эрдэнэ Ресурс Девелопмент Корпорэйшн”

^2.49 тэрбум

2018.04.05“Монгол базальт”

^6.4 тэрбум

2018.05.07 “Мандал даатгал”

^7.4 тэрбум

2018.06.13“Ард даатгал” хК

^5.2 тэрбум

2017 оны мөнгөний бодлогын

өнгийг тодорхойлж

байсан 11 хувийн хүү эргэн ирж, мөнгөний

бодлого чангарав.

“Хуралдай” бондын ханш 10 суурь нэгжээр буурав.

Төгрөгийн ханш ам.долларын эсрэг оны эхнээс 10 гаруй хувиар суларчээ.

Коксжих нүүрсний ханш өмнөх онуудтай харьцуулахад 20 орчим хувиар чангарчээ.

Мөнгөний нийлүүлэлт2018 оны эхний арван сард 18.3 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 26.1 хувиар өссөн байна.

их нАЯД

хуралдай бондын ханш(Сүүлийн гурван сар)

Коксжих нүүрсний ханш(ам.доллар/тонн)

Ам.долларын албан ханш(Сүүлийн гурван сар)

110

109

108

107

106

140

130

120

110

100

2600^

2550^

2500^

2450^

2400^

2018/09/07 2018/01 2014

122.5

106.3

121.3

113.6

133.7

133.5

2015 2016 2017 2018.IX 2018.X2018/12/07 2018/12

106.102634

www.sxcoal.com ©Монголбанк ©Монгол Улсын хөгжлийн банк ©

ЭДИйН ЗАСАГ

7.9

2014/Iv 2015/Iv 2016/Iv 2017/Iv 2018/III

2.4 1.0

5.4 6.4