فقه الحدیث اعتقادیجلسه هفدهم

نبوت عامه از منظر آیات و روایات

کلیات و مفاهیم

تعریف نبوت عامه و خاصه

یاءتعریف نبی، فلسفۀ بعثت انبیاء و ویژگی های انب: مباحث نبوت عامه . 1

ی الله صل)حضرت رسول اکرم نبوت پیامبر خاصی مانند ): خاصهمباحث نبوت . 2(علیه و آله

تعریف امامت ، فلسفۀ نصب امام و ویژگی های امام: مباحث امامت عامه . 3

:امامت خاصهمباحث . 4

...ویژگی های آن حضرت و(: علیه السالم)امامت حضرت علی

صر ، انتظار ، ع(عجل اهلل تعالی فرجه)ویژگی های حضرت مهدی : مهدویت...ظهور و

تعریف واژه نبی

فته شده است از نبأ گر« فعیل»بر وزن « نبی»ـ قول نخست این است که 1بـر و نبأ متعدی هم باشد به معنـای خ. است و نبأ مهموز الالم هم هست

می گویند رسان که بیشتر لغویون و متکلمان ما چنین نظری را دارند کهخبری نبی به معنای خبرسان است کسی که از سوی خداوند مأمور است

. را به دیگران برساند

همـوز ـ قول دوم این است که واژۀ نبی از نبأ گرفته شده باشد و باز م2تعـدی باشد همزه دار باشد ولی بر وزن فعیل الزم باشد یعنی فعلـ موی خداوند نباشد الزم باشد صاحب خبر یعنی پیامبر کسی است که از س

ت صاحب خبر شده حاال ممکن است مأمور به ابالغ باشد یا ممکـن اسـ. مأمور به ابالغ نباشد

تل باشد غیر این است که نبی از نبو گرفته شده باشد مهموز نباشد بلکه مع: سومقول خص دارای مهموز باشد نبو ریشۀ اصلی نبی باشد که در این صورت نبی را به معنای شن خودش شخصیت مرتفع و با شرافت دانسته می شود یعنی نبی در مجموعۀ مردم زما. فع تر دارداز جهت ویژگی های شخصیتی نسبت به سایر افراد شخصیتی باالتر و مرت

به معنای است که نبی از نبو باشد و باز غیر مهموز باشد معتل باشداین : قول چهارم ای راه روشن، یعنی در واقع نبی را نبی نامیدند چون چراغ هدایت و راه روشن بر

ب خبر در مجموع می توانیم این طور جمع بندی کنیم که نبی صاح. سایر مردم هستع ویژه ای هست که مأمور به رساندن آن خبر است و نبی هم دارای یک منزلت رفیستند است در بین مردم چون خدا او را برگزیده ان اهلل اصطفی و انبیاء هادی بشر هع مایۀ هدایت بشر هستند چراغ هدایت هستند و این واژۀ نبی به نوعی به اضال

. گوناگون نبوت دارد اشاره می کند

:جمع بندی نهایی

رخبر ویژه، پیام رسان، دارای منزلت رفیع و چراغ هدایت بشصاحب

این واژه به اضالع گوناگون نبوت اشارۀ

نکتهخبری که عاری از کذب و دارای فایدۀ عظیم باشد و موجبنبأ

.علم یا ظن قوی شود481راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، ص

برای پیام رسان یا صاحب خبری با مؤلفه های فوق است که: نبی.هدایت بشر مبعوث شده است

تعریف اصطالحی نبی

حتاجون الیه النبی انسان مبعوث من الله تعالی الی عباده لیکملهم بان یعر فهم ما ی»

ن معصیته؛ و فی االحتراز عن معصیته ثم یحرصهم علی طاعته و االمتناع عطاعته فی

71خواجه نصیر،قوائد العقاید،ص

انه االنسان المأمور من السماء باصالح احـوال النـاف فـی معاشـهم و

ماء ال عن معادهم، العالم بکیفیۀ ذلک، المستغنی فی علومه، أمره من الس

الدعواه لنبوۀ ألمور خارقۀ للعاده؛ واسطۀ البشر المقترنه

122ابن میثم بحرانی،قواعد المرام فی علم الکالم،ص

:نکته های این تعاریف

. نبی حقیقتا انسان است؛ نه مجازا. 1

عباده و ما من یشاء منقالت لهم رسلهم إن نحن إال بشر مثلکم و لکن الله یمن على﴿11/ ابراهیم﴾کان لنا أن نأتیکم بسلطان إال بإذن الله و على الله فلیتوکل المؤمنون

.پیامبر بدون واسطۀ بشری وحی را دریافت می کند. 2

.است...حقیقت نبوت غیر از نبوغ عقلی یا مصلح صرف و. 3

نبی برای اصالح امور دنیوی و اخروی انسان ها و تکمیل عقول آن ها از جانب. 4.خداوند مبعوث شده است

.ادعای نبوت همراه با معجزه است. ۵

نگاه کافران به انبیاء از منظر قرآن کریم

لیکم و لو یرید أن یتفضل عفقال الملؤا الذین کفروا من قومه ما هاذا إلا بشر مثلکم

مومنون( 24)فى ءابائنا الأولینبه اذا شاء الله لأنزل ملئکۀ ما سمعنا

الدنیا ۀ الحیوو أترفناهم فى االخرۀ و قال الملأ من قومه الذین کفروا و کذبوا بلقاء

مومنون( 33)منه و یشرب مما تشربونتأکلون مما یأکلهاذا إلا بشر مثلکمما

الشعراء( 1۵4)ما أنت إال بشر مثلنا فأت بآیۀ إن کنت من الصادقین

الشعراء( 186)و ما أنت إال بشر مثلنا و إن نظنک لمن الکاذبین

(یس1۵)تکذبونء إن أنتم إلا قالوا ما أنتم إلا بشر مثلنا و ما أنزل الرحمان من شى

اسماء و القاب انبیاء در قرآن

ال خوف و ما نرسل المرسلین إال مبشرین و منذرین فمن آمن و أصلح ف﴿48/ األنعام﴾علیهم و ال هم یحزنون

4۵/ األحزاب﴾یا أیها النبی إنا أرسلناك شاهدا و مبشرا و نذیرا﴿

21/ الغاشیۀ﴾فذکر إنما أنت مذکر﴿

۵1/ ریمم﴾إنه کان مخلصا و کان رسوال نبیاو اذکر فی الکتاب موسى﴿

تفاوت میان نبی و رسول چیست؟

(مریم 1۵)ء إن أنتم إال تکذبون قالوا ما أنتم إال بشر مثلنا و ما أنزل الرحمن من شی

(مریم۵1)إنه کان مخلصا و کان رسوال نبیا و اذکر فی الکتاب موسى

اریم، یک ندمترادف بعضی از دانشمندان علوم قرآنی می گویند اساسا در قرآن لفظ یان نبی و طبیعتا این سوال مطرح می شود که تفاوت م. ظرافت معنایی هستتفاوت و

رسول چیست؟

الت خواهیم کرد این است که مقام رساشا ره مشهور بر اساف روایاتی که دیدگاه د صاحب خاص تر از مقام نبوت است به تعبیری هر رسولی نبی هست، چون رسول باییاء خبر شود بعد مأمور به ابالغ شود اما هر نبی رسول نیست، چون برخی از انب

که رسول نیستندهستند

تفاوت نبی و رسول

تکفل در قـرآن کسانی که از طریق وحـی م: عالمه طباطبایی. نبـی و رسـول:ارشاد مردم هستند به دو اسم خوانده شده اند

نـبی کسی است که برای مردم آنچه موجب صـالح معـاش ول بر معاد است بیان می کند و رسول حامل رسالت خاصی مشتم

. این تمایز در مرتبۀ دریافـت وحـی اسـت. اتمام حجت استی آن رسول وحی را از طریق دیدن فرشته دریافت می کند و نب

. را در خواب و از طریق رؤیا دریافت می کند2۰1، ص 2المیزان، ج

تفاوت نبی و رسول

آرای دیگری، همچون عام و خاص من وجه بودن و د تساوی نبی و رسول ، وجود دارد؛ اما با توجه به مفاام روایات باید پذیرفت که مقام رسالت خاص تر از مق

. نبوت است:منابع برای مطالعه بیشتر

وحی شناسی استاد علی ربانی گلپایگانی(3.4معارف قرآن ج)راهنما شناسی استاد مصباح یزدی

تفاوت نبی و رسول

:دو روایت در زمینۀ تفاوت میان نبی و رسول

عن سألت أبا جعفر ع: محمد بن یحیى عن أحمد بن محمد عن الحسن بن محبوب عن الأحول قال». 1

رسول و أما الرسول الذی یأتیه جبرئیل قبلا فیراه و یکلمه فهذا ال: الرسول و النبی و المحدث، قال

لنبوۀ قبل اب اسبالنبی فهو الذی یرى فی منامه نحو رؤیا إبراهیم و نحو ما کان رأى رسول الله ص من أ

ه الرسالۀ اءتجالوحی حتى أتاه جبرئیل ع من عند الله بالرسالۀ کان محمد ص حین جمع له النبوۀ و

فی منامه و یأتیه ۀ و یرىومن عند الله یجیئه بها جبرئیل و یکلمه بها قبلا، و من الأنبیاء من جمع له النب

مع و لا دث فیسحالروح و یکلمه و یحدثه من غیر أن یکون یرى فی الیقظۀ و أما المحدث فهو الذی ی

«.یعاین و لا یرى فی منامه

« الفرق بین الرسول والنبی»، باب 1۷6، ص 1الکافی، ج

تفاوت نبی و رسول

محمد بن الحسن عمن ذکره عن محمد بن خالد عن محمـد بـن ».

لـه إن ال: سمعت أبا عبد اللـه ع یقـول: سنان عن زید الشحام قال

لله اتخذه تبارك و تعالى اتخذ إبراهیم عبدا قبل أن یتخذه نبیا و إن ا

خذه خلیلا رسولا و إن الله اتخذه رسولا قبل أن یتیتخذهنبیا قبل أن

اء قـالو إن الله اتخذه خلیلا قبل أن یجعله إماما فلما جمع له الأشی

«..إنی جاعلک للناف إماما علیهم السالم)طبقات األنبیاء والرسل واألئمة »، باب 17۵، ص 1الكافي، ج

تعداد انبیاء و رسوالن

.پیامبر آمده است 26قرآن تنها نام در

ازگو نکرده تأکید می کند که نام همۀ پیامبران را برای او ب( صلی اهلل علیه و آله)خدای متعال به پیامبر اکرم

.است

164/ لنساءا﴾تکلیما و رسال قد قصصناهم علیک من قبل و رسال لم نقصصهم علیک و کلم الله موسى﴿

.تن از آن ها رسول هستند313هزار است که 124بر اساف روایت زیر مشهور شده که تعداد انبیاء

کم : قلت.مئۀ ألف و أربعۀ و عشرون ألف نبی: یا رسول الله کم النبیون؟ قال: قلت: عن أبی ذر رحمه الله قال»

«.ثلاث مئۀ و ثلاثۀ عشر: المرسلون منهم؟ قال

333معانی األخبار، شیخ صدوق، ص

از اینجا تا پایان این فایل

در جلسه هجدهم توضیح داده خواهد شد

انواع پیامبران

تشریعی و تبلیغیپیامبران

دین آنها پیامبرانی که صاحب شریعت مستقل بودند و: تشریعی. 1.جهان شمول بوده که به تعبیر قرآن اولوالعزم هستند

3۵/ األحقاف﴾فاصبر کما صبر أولوا العزم من الرسل﴿

امبران بودند پیامبرانی که مابین این پی(: غیر تشریعی)تبلیغی . 2. و وظیفۀ آنان تبلیغ دین آن پیامبر اولوالعزم بوده است

: دیث زیربیان برتری پیامبران اولوالعزم و صاحب شریعت بر دیگر پیامبران در ح

ن عدۀ من أصحابنا عن أحمد بن محمد عن محمد بن یحیى الخثعمی ع»

لنبیین و سادۀ ا:سمعت أبا عبد الله ع یقول: هشام عن ابن أبی یعفور قال

وح ن:و علیهم دارت الرحىأولوا العزم من الرسلالمرسلین خمسۀ و هم

یع و إبراهیم و موسى و عیسى و محمد صلى الله علیه و آله و على جم

«.الأنبیاء، باب طبقات األنبیاء و الرسل و األئمۀ 1۷۵، ص 1الکافی، ج

: ر این روایتبه تشریعی و تبلیغی بودن پیامبران و برترین آن ها د( علیه السالم)تصریح امام رضا

مد بـن حدثنا أح: حدثنا محمد بن إبراهیم بن إسحاق الطالقانی رضی الله عنه قال»

ضال عـن حدثنا علی بن الحسن بن علی بن ف: محمد بن سعید الکوفی الهمدانی قال

وا إنما سمی أولو العزم أولـی العـزم لـأنهم کـان:أبیه عن أبی الحسن الرضا ع قال

و منهاجه و ع کان على شریعتهبعد نوحنبیأصحاب الشرائع و العزائم و ذلک أن کل

بعـده کـان تابعا لکتابه إلى زمن إبراهیم الخلیل ع و کل نبی کان فی أیام إبراهیم و

ععلى شریعته و منهاجه و تابعا لکتابه إلى زمن موسى

نهاجه و و کل نبی کان فی زمن موسى و بعده کان على شریعۀ موسى و م

ى ع و بعـده تابعا لکتابه إلى أیام عیسى ع و کل نبی کان فی أیام عیسـ

نا محمـد ص، کان على منهاج عیسى و شریعته و تابعا لکتابه إلى زمن نبی

عۀ محمـد فهؤلاء الخمسۀ أولو العزم فهم أفضل الأنبیاء و الرسل ع، و شری

ن ادعـى ص لا تنسخ إلى یوم القیامۀ و لا نبی بعده إلى یوم القیامۀ فمـ

«.لک منهبعده نبوۀ أو أتى بعد القرآن بکتاب فدمه مباح لکل من سمع ذ80، ص 2، ج(علیه السالم)عیون أخبار الرضا