2/21/2012

1

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΤΩΝ

ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΓΓ..ΜπρούφαςΜπρούφας11 & & ∆.Κωβαίος∆.Κωβαίος22

11Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ∆ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο ΘράκηςΤμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ∆ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης22Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

… 1950… 1950--1960 Η.Π.Α.1960 Η.Π.Α.χημική καταπολέμηση ως κύρια μέθοδο χημική καταπολέμηση ως κύρια μέθοδο καταπολέμηση των εντόμων καταπολέμηση των εντόμων

Προβλήματα Προβλήματα •• ανάπτυξης ανθεκτικότηταςανάπτυξης ανθεκτικότητας(αστοχία εφαρμογών)(αστοχία εφαρμογών)•• ρύπανση του περιβάλλοντος ρύπανση του περιβάλλοντος

ΛύσηΛύσηΛύσηΛύσηΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση ““ΕχθρώνΕχθρών”” των Καλλιεργειώντων Καλλιεργειών

2/21/2012

2

Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση ““ΕχθρώνΕχθρών”” των Καλλιεργειώντων Καλλιεργειών

«Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των λ θ ώ λ θ ώ ί όλ άλλ λ ί όλ άλλ λ πληθυσμών τους, πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες

τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόποτεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια τα όρια

οικονομικής ζημιάςοικονομικής ζημιάς»»FAOFAO

Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση ““ΕχθρώνΕχθρών”” των Καλλιεργειώντων Καλλιεργειών

«Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των λ θ ώ ί όλ άλλ λ λ θ ώ ί όλ άλλ λ πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες

τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω απόδιατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια τα όρια

οικονομικής ζημιάςοικονομικής ζημιάς»»FAOFAO

2/21/2012

3

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία

κνότητα

Πληθυ

σμού

Πυκ

Χρόνος

2/21/2012

4

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία

κνότητα

Πληθυ

σμού

Αναμενόμενη Αναμενόμενη Απώλεια ΕισοδήματοςΑπώλεια Εισοδήματος

((ΑΑ€€))

Κόστος Καταπολέμησης

(Γ €)<

Πυκ

Χρόνος

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία

κνότητα

Πληθυ

σμού

Αναμενόμενη Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος Απώλεια Εισοδήματος

((ΑΑ€€))

Κόστος Καταπολέμησης

(Γ €)>

Αναμενόμενη Αναμενόμενη Απώλεια ΕισοδήματοςΑπώλεια Εισοδήματος

((ΑΑ€€))

Κόστος Καταπολέμησης

(Γ €)<

Πυκ

Χρόνος

2/21/2012

5

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η Μέγιστη πυκνότητα πληθυσμού ενός εντόμου εχθρού η οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία οποία δεν προκαλεί οικονομική ζημία

κνότητα

Πληθυ

σμού

Αναμενόμενη Αναμενόμενη Απώλεια Εισοδήματος Απώλεια Εισοδήματος

((ΑΑ€€))

Κόστος Κόστος Καταπολέμησης Καταπολέμησης

((Γ Γ €€))>

Αναμενόμενη Αναμενόμενη Απώλεια ΕισοδήματοςΑπώλεια Εισοδήματος

((ΑΑ€€))

Κόστος Κόστος Καταπολέμησης Καταπολέμησης

((Γ Γ €€))<

((ΑΑ€€)) = = (Γ €)

Πυκ

Χρόνος

κνότητα

Πληθυ

σμού

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Πυκ

Χρόνος

2/21/2012

6

Προληπτικά Μέτρα Καταπολέμησης Προληπτικά Μέτρα Καταπολέμησης

Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης

κνότητα

Πληθυ

σμού

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Πυκ

Χρόνος

Προληπτικά Μέτρα Καταπολέμησης Προληπτικά Μέτρα Καταπολέμησης

Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης

κνότητα

Πληθυ

σμού

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Πυκνότητα / Όριο ΕπέμβασηςΠυκνότητα / Όριο ΕπέμβασηςΗ πυκνότητα ενός αυξανόμενου Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου

πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον

Πυκ

Χρόνος

περιορισμό του διαφορετικά θα περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιάπροκληθεί σημαντική ζημιά

2/21/2012

7

Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης Κατασταλτικά Μέτρα Καταπολέμησης

κνότητα

Πληθυ

σμού

Όριο Ανεκτής ΠυκνότηταςΌριο Ανεκτής Πυκνότητας

Πυκνότητα / Όριο ΕπέμβασηςΠυκνότητα / Όριο Επέμβασης

Πυκ

Χρόνος

Καθορισμός Ορίων Ανεκτής ΠυκνότηταςΚαθορισμός Ορίων Ανεκτής Πυκνότητας

ΠΡΙΝΠΡΙΝ

• ΗμερολογιακάΗμερολογιακά

Χρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεωνΧρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεων

ΗμερολογιακάΗμερολογιακά•• Φαινολογική εξέλιξηΦαινολογική εξέλιξη::

της καλλιέργειαςτης καλλιέργειαςτου εντόμου εχθρούτου εντόμου εχθρού

άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις?άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις?•• κόστος παραγωγήςκόστος παραγωγής•• ρύπανση περιβάλλοντοςρύπανση περιβάλλοντοςποιότητα του προϊόντος ποιότητα του προϊόντος •• ποιότητα του προϊόντος ποιότητα του προϊόντος

2/21/2012

8

Καθορισμός Ορίων Ανεκτής ΠυκνότηταςΚαθορισμός Ορίων Ανεκτής Πυκνότητας

ΠΡΙΝΠΡΙΝ ΜΕΤΑΜΕΤΑ

• ΗμερολογιακάΗμερολογιακά • Παρουσία & δυναμική του Παρουσία & δυναμική του

Χρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεωνΧρόνος εφαρμογής των κατασταλτικών επεμβάσεων

ΗμερολογιακάΗμερολογιακά•• Φαινολογική εξέλιξηΦαινολογική εξέλιξη::

της καλλιέργειαςτης καλλιέργειαςτου εντόμου εχθρούτου εντόμου εχθρού

Παρουσία & δυναμική του Παρουσία & δυναμική του πληθυσμού του εντόμου πληθυσμού του εντόμου εχθρούεχθρού

άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις?άσκοπες / άστοχες επεμβάσεις?•• κόστος παραγωγήςκόστος παραγωγής•• ρύπανση περιβάλλοντοςρύπανση περιβάλλοντοςποιότητα του προϊόντος ποιότητα του προϊόντος •• ποιότητα του προϊόντος ποιότητα του προϊόντος

Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση ““ΕχθρώνΕχθρών”” των Καλλιεργειώντων Καλλιεργειών

«Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του «Σύστημα διαχείρισης των εχθρών, μέσα στα πλαίσια του σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των σχετικού περιβάλλοντος και της δυναμικής των λ θ ώ λ θ ώ ί όλ άλλ λ ί όλ άλλ λ πληθυσμών τους,πληθυσμών τους, χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες χρησιμοποιεί όλες τις κατάλληλες

τεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόποτεχνικές κατά όσο το δυνατόν πιο συμβατό τρόπο και και διατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω απόδιατηρεί τα επίπεδα του πληθυσμού τους κάτω από τα όρια τα όρια

οικονομικής ζημιάς»οικονομικής ζημιάς»FAOFAO

2/21/2012

9

ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση …Πως …Πως ??

????

•• κατεργασία εδάφους κατεργασία εδάφους •• καταστροφή φυτικών υπολειμμάτωνκαταστροφή φυτικών υπολειμμάτων•• αμειψισποράαμειψισπορά

Καλλιεργητικά μέτραΚαλλιεργητικά μέτρα

μ ψ ρμ ψ ρ•• φυτά παγίδεςφυτά παγίδες•• ανθεκτικές ποικιλίες ανθεκτικές ποικιλίες •• κλαδέματα κ.τ.λ.κλαδέματα κ.τ.λ.

2/21/2012

10

Καλλιεργητικά μέτραΚαλλιεργητικά μέτραΣυνήθως Συνήθως •• είναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησηςείναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησης•• δεν απαιτούν ειδικές δαπάνες ή απασχόληση αλλά μικροαλλαγές δεν απαιτούν ειδικές δαπάνες ή απασχόληση αλλά μικροαλλαγές των συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιώντων συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιώντων συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιώντων συνηθισμένων καλλιεργητικών εργασιών•• αναγκαία η εφαρμογή τους σε μεγάλη έκτασηαναγκαία η εφαρμογή τους σε μεγάλη έκταση•• προστασία φυτών με μικρή στρεμματική αξία προστασία φυτών με μικρή στρεμματική αξία •• προληπτικά προληπτικά •• φιλικά προς το περιβάλλον φιλικά προς το περιβάλλον

•• συλλογή, σύνθλιψησυλλογή, σύνθλιψη(π.χ. οργανική καλλιεργεία φράουλας)

Μηχανικά μέτραΜηχανικά μέτρα

• μηχανικά φράγματαμηχανικά φράγματα(εντομοστεγή δίκτυα σε θερμοκήπια)

2/21/2012

11

Συνήθως Συνήθως •• είναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησηςείναι επικουρικά άλλων μέτρων καταπολέμησης•• απαιτούν ειδικό εξοπλισμό απαιτούν ειδικό εξοπλισμό

λ ά / λ άλ ά / λ ά

Μηχανικά μέτραΜηχανικά μέτρα

•• προληπτικά / κατασταλτικάπροληπτικά / κατασταλτικά•• φιλικά προς το περιβάλλον φιλικά προς το περιβάλλον •• αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και ορισμένους εχθρούςορισμένους εχθρούς

ΧημικήΧημική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση•• συνδετικά εντομοκτόνασυνδετικά εντομοκτόναοργανοφωσφορικάοργανοφωσφορικά,, καρβαμιδικά,πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, καρβαμιδικά,πυρεθροειδή, νεονικοτινοειδή, IGRs, IGRs, παρεμποδιστές παρεμποδιστές σύνθεσης χιτίνης, μιμητικά νεανικής ορμόνης, μιμητικά εκδυσόνηςσύνθεσης χιτίνης, μιμητικά νεανικής ορμόνης, μιμητικά εκδυσόνης

•• λάδιαλάδια•• σάπωνεςσάπωνες•• φυτικής προέλευσης εντομοκτόνα φυτικής προέλευσης εντομοκτόνα (ροτενόνη(ροτενόνη, azadiractin, azadiractin…)…)•• μικροβιακής προέλευσης εντομοτοξίνε μικροβιακής προέλευσης εντομοτοξίνε ((spinosinsspinosins,, avermectins …avermectins …))•• μικροβιακά εντομοκτόνα (βιολογική Καταπολέμηση)μικροβιακά εντομοκτόνα (βιολογική Καταπολέμηση)

((BB.. thurigiensisthurigiensis, Baciloviridae (NPVs, GVs), , Baciloviridae (NPVs, GVs), BB.. bassiana, Vbassiana, V. . lecaniilecanii……))

2/21/2012

12

ΧημικήΧημική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• εύκολη στην εφαρμογή και διαδεδομένη μέθοδοςεύκολη στην εφαρμογή και διαδεδομένη μέθοδοςή ή ά έή ή ά έ

ΠλεονεκτήματαΠλεονεκτήματα

•• κατασταλτική εφαρμογή με άμεσα αποτέλεσμακατασταλτική εφαρμογή με άμεσα αποτέλεσμα•• ταυτόχρονη αντιμετώπιση διαφορετικών ταυτόχρονη αντιμετώπιση διαφορετικών ““εχθρώνεχθρών””

ΧημικήΧημική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• ρύπανση περιβάλλοντος, μείωση βιοποικιλότηταςρύπανση περιβάλλοντος, μείωση βιοποικιλότηταςί δ ό ή ί δ ό ή

ΜειονεκτήματαΜειονεκτήματα

•• κίνδυνοι για παραγωγό και καταναλωτή κίνδυνοι για παραγωγό και καταναλωτή •• καιρικές συνθήκες >> αποτελεσματικότητα ανάπτυξηκαιρικές συνθήκες >> αποτελεσματικότητα ανάπτυξη•• ανάπτυξη ανθεκτικόταςανάπτυξη ανθεκτικότας

2/21/2012

13

ΒιολογικήΒιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση•• εντομοφάγα έντομα / ακάρεα εντομοφάγα έντομα / ακάρεα •• εντομοπαρασιτικοί νηματώδειςεντομοπαρασιτικοί νηματώδεις•• εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί

(βακτήρια μύκητες πρωτόζωα) & ιοί(βακτήρια μύκητες πρωτόζωα) & ιοί(βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί(βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί

ΒιολογικήΒιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση•• εντομοφάγα έντομα / ακάρεα εντομοφάγα έντομα / ακάρεα •• εντομοπαρασιτικοί νηματώδειςεντομοπαρασιτικοί νηματώδεις•• εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί εντομοπαθογόνοι μικροοργανισμοί •• (βακτήρια μύκητες πρωτόζωα) & ιοί(βακτήρια μύκητες πρωτόζωα) & ιοί

•• εισαγωγή και εποικισμός με εξωτικά εντομοφάγα είδηεισαγωγή και εποικισμός με εξωτικά εντομοφάγα είδη•• περιοδικές εξαπολύσεις, φυσικών εχθρώνπεριοδικές εξαπολύσεις, φυσικών εχθρών•• υποβοήθηση / ενίσχυσηυποβοήθηση / ενίσχυση των ιθαγενών ειδώντων ιθαγενών ειδών

•• (βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί(βακτήρια, μύκητες, πρωτόζωα) & ιοί

2/21/2012

14

ΒιολογικήΒιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• φιλική προς το περιβάλλον, ακίνδυνη για τον άνθρωπο φιλική προς το περιβάλλον, ακίνδυνη για τον άνθρωπο

ΠλεονεκτήματαΠλεονεκτήματα

•• πιθανά μόνη & μακροχρόνια αποτελεσματική πιθανά μόνη & μακροχρόνια αποτελεσματική αντιμετώπιση εντόμου αντιμετώπιση εντόμου -- εχθρούεχθρού

ΒιολογικήΒιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• όχι άμεσα αποτελέσματα …όχι άμεσα αποτελέσματα …

ΜειονεκτήματαΜειονεκτήματα

•• υψηλό κόστος …υψηλό κόστος …•• όχι εφικτή πάντα…όχι εφικτή πάντα…

2/21/2012

15

Βιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησηςΒιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησης

Αξιοποίηση σηματοχημικών ουσιώνΑξιοποίηση σηματοχημικών ουσιών

•• μαζική παγίδευση μαζική παγίδευση ‘‘ ξξ ’’ (l k ll)(l k ll)•• προσέλκυση σε προσέλκυση σε ‘‘τοξικήτοξική’’ επιφάνειαεπιφάνεια (lure to kill)(lure to kill)

•• παρεμπόδιση σύζευξης παρεμπόδιση σύζευξης

Βιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησηςΒιοτεχνολογικά μέτρα καταπολέμησης

Συνήθως Συνήθως

•• προληπτικά προληπτικά •• φιλικά προς το περιβάλλον φιλικά προς το περιβάλλον •• αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και αποτελεσματικά για ορισμένες καλλιέργειες και ορισμένους εχθρούςορισμένους εχθρούς

2/21/2012

16

ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση …Πως …Πως ??

Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα

??

Χημική Καταπολέμηση Χημική Καταπολέμηση

Βιολογική ΚαταπολέμησηΒιολογική Καταπολέμηση

Βιοτεχνολογικά μέτραΒιοτεχνολογικά μέτρα??

Χημική Κατ.Χημική Κατ.ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια ...εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια ...

Συμβατικά συνθετικά εντομοκτόναΣυμβατικά συνθετικά εντομοκτόναεπαφής & στομάχουεπαφής & στομάχουκαταστολήκαταστολή

Μηχανικά μέτραΜηχανικά μέτρα

Βιολογική Βιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

ί ί

μηχανικά φράγματα, μηχανικά φράγματα, παγίδες…παγίδες…

αρπακτικά, παρασιτοειδή, αρπακτικά, παρασιτοειδή, παθογόνα…παθογόνα…

Καλλιεργητικά μέτραΚαλλιεργητικά μέτρακατεργασία κατεργασία

εδάφους, κλάδεμα, εδάφους, κλάδεμα, λίπανση…λίπανση…

πρόληψηπρόληψη

2/21/2012

17

Χημική Κατ.Χημική Κατ.ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά ρυθμιστές ανάπτυξης, μικροβιακά εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια ...εντομοκτόνα, γη διατόμων, λάδια ...

Συμβατικά συνθετικά εντομοκτόναΣυμβατικά συνθετικά εντομοκτόναεπαφής & στομάχουεπαφής & στομάχουκαταστολήκαταστολή

Μηχανικά μέτραΜηχανικά μέτρα

Βιολογική Βιολογική ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

ί ί

μηχανικά φράγματα, μηχανικά φράγματα, παγίδες…παγίδες…

αρπακτικά, παρασιτοειδή, αρπακτικά, παρασιτοειδή, παθογόνα…παθογόνα…

τοξικό

τητα

τοξικό

τητα

Καλλιεργητικά μέτραΚαλλιεργητικά μέτρακατεργασία κατεργασία

εδάφους, κλάδεμα, εδάφους, κλάδεμα, λίπανση…λίπανση…

πρόληψηπρόληψη

…… στόχο η προστασία στόχο η προστασία : :

•• της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού •• υγείας του παραγωγού & καταναλωτή υγείας του παραγωγού & καταναλωτή

ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• του περιβάλλοντος του περιβάλλοντος •• την βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντωντην βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων

2/21/2012

18

ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση…… στόχο η προστασία στόχο η προστασία : :

•• της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού της παραγωγής και του εισοδήματος του παραγωγού •• υγείας του παραγωγού & καταναλωτή υγείας του παραγωγού & καταναλωτή •• του περιβάλλοντος του περιβάλλοντος •• την βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντωντην βελτίωση της ποιότητας των παραγόμενων προϊόντων

αναγκαίος ο συνδυασμού των διαφορετικών αναγκαίος ο συνδυασμού των διαφορετικών μέσων και μεθόδων καταπολέμησηςμέσων και μεθόδων καταπολέμησης

Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα Καλλιεργητικά / Μηχανικά μέτρα Χημική Καταπολέμηση Χημική Καταπολέμηση Βιολογική ΚαταπολέμησηΒιολογική ΚαταπολέμησηΒιοτεχνολογικά μέτραΒιοτεχνολογικά μέτρα

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Πρότυπο Σύστημα Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Εφαρμογής ΟΛ.Κ.Ε ΟΛ.Κ.Ε

2/21/2012

19

Προετοιμασία εδάφουςΠροετοιμασία εδάφους

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

•• Καταστροφή φυτικών υπολειμμάτωνΚαταστροφή φυτικών υπολειμμάτωνρ φ φ μμρ φ φ μμ•• Μηχανική σύνθλιψη Μηχανική σύνθλιψη •• Καταστροφή θέσεων διαχείμασηςΚαταστροφή θέσεων διαχείμασης

Σημαντική εμπειρία των παραγωγώνΣημαντική εμπειρία των παραγωγών

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• Επιλογή συστήματος αμειψισποράςΕπιλογή συστήματος αμειψισποράς

ΕγκατάστασηΕγκατάσταση καλλιέργειαςκαλλιέργειας

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

μ ς μ ψ ρ ςμ ς μ ψ ρ ς•• Ανθεκτικές ποικιλίεςΑνθεκτικές ποικιλίες•• Μετατόπιση του χρόνου σποράςΜετατόπιση του χρόνου σποράς•• Φυτά παγίδεςΦυτά παγίδες

. . . . . .

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

20

Πρόγνωση του χρόνου Πρόγνωση του χρόνου

Φαινολογικά πρότυπα πρόγνωσης Φαινολογικά πρότυπα πρόγνωσης

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

ρ γ η χρρ γ η χρεπαναδραστηριοποίησης επαναδραστηριοποίησης εντόμων εχθρών με τη βοήθεια εντόμων εχθρών με τη βοήθεια μετεωρολογικών δεδομένων μετεωρολογικών δεδομένων

∆ιευκόλυνση∆ιευκόλυνση::•• ∆ειγματοληψιών ∆ειγματοληψιών •• Κατευθυνόμενης Κατευθυνόμενης καταπολέμησης καταπολέμησης καταπολέμησης καταπολέμησης

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . εξωτερικό Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . εξωτερικό

http://pnwpest.org/wea/http://pnwpest.org/wea/Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

21

P. ulmiP. ulmi (Broufas & Koveos, 2000)(Broufas & Koveos, 2000)

L. botranaL. botrana (Milonas et al., 2001)(Milonas et al., 2001)

Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . στην ΕλλάδαΠρογνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . στην Ελλάδα

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

P. ulmiP. ulmi (Broufas & Koveos, 2000)(Broufas & Koveos, 2000)

L. botranaL. botrana (Milonas et al., 2001)(Milonas et al., 2001)

Προγνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . στην ΕλλάδαΠρογνωστικά φαινολογικά πρότυπα . . . στην Ελλάδα

Γεωργικές ΠροειδοποιήσειςΓεωργικές Προειδοποιήσεις

http://www.minagric.gr/http://www.minagric.gr/Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

22

Παγίδες οπτικός έλεγχος

Προσδιορισμός της παρουσίας Προσδιορισμός της παρουσίας

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

ρ ρ μ ς ης ρ ςρ ρ μ ς ης ρ ςκαι της δυναμικής του και της δυναμικής του πληθυσμού του εντόμου εχθρού πληθυσμού του εντόμου εχθρού

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• Φωτεινές παγίδεςΦωτεινές παγίδες•• Φερομονικές παγίδεςΦερομονικές παγίδες•• Χρωματικές & Κολλητικές παγίδεςΧρωματικές & Κολλητικές παγίδες

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

•• Τροφικές παγίδεςΤροφικές παγίδες•• Αναρροφητικές παγίδεςΑναρροφητικές παγίδες. . .. . .

Στην Ελλάδα …Στην Ελλάδα …

•• Ιδιαίτερη σημασία στους δολωματικούς ψεκασμούς (δάκος)Ιδιαίτερη σημασία στους δολωματικούς ψεκασμούς (δάκος)•• Σημαντική η εξοικείωση και εμπειρία των παραγωγών στη Σημαντική η εξοικείωση και εμπειρία των παραγωγών στη

ή ίδ λ ώ θ ώ έ λλ έή ίδ λ ώ θ ώ έ λλ έχρήση παγίδων εντομολογικών εχθρών σε αρκετές καλλιέργειεςχρήση παγίδων εντομολογικών εχθρών σε αρκετές καλλιέργειες•• Γίνονται έρευνες σε ελληνικά Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα, Γίνονται έρευνες σε ελληνικά Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα, σχετικές με ελκυστικά (τροφικά και άλλα) και διάφορους τύπους σχετικές με ελκυστικά (τροφικά και άλλα) και διάφορους τύπους παγίδωνπαγίδων

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

23

Όριο Επέμβασης Όριο Επέμβασης Η ό ό ξ ό Η ό ό ξ ό

Όριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασηςΌριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασης

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του διαφορετικά θα τον περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιάπροκληθεί σημαντική ζημιά

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Όριο Επέμβασης Όριο Επέμβασης Η ό ό ξ ό Η ό ό ξ ό

Όριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασηςΌριο ανεκτής πυκνότητας όριο επέμβασης

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου Η πυκνότητα ενός αυξανόμενου πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει πληθυσμού στην οποία όταν φτάσει θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό του διαφορετικά θα τον περιορισμό του διαφορετικά θα προκληθεί σημαντική ζημιάπροκληθεί σημαντική ζημιά

Ελλάδα Ελλάδα

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Ελλάδα . . .Ελλάδα . . .•• Καταπολέμηση του δάκου της ελιάςΚαταπολέμηση του δάκου της ελιάς•• Άλλες καλλιέργειεςΆλλες καλλιέργειες:: υιοθέτηση «ορίων» από το εξωτερικόυιοθέτηση «ορίων» από το εξωτερικό•• Ανάγκη για έρευνα …Ανάγκη για έρευνα …

2/21/2012

24

•• κατεργασία εδάφουςκατεργασία εδάφους

Καλλιεργητικά μέτραΚαλλιεργητικά μέτρα

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

•• κλαδέματα κλαδέματα •• μηχανικά εμπόδια (σήτες)μηχανικά εμπόδια (σήτες)… …

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

•• εξαπολύσεις / εγκατάστασή εξαπολύσεις / εγκατάστασή

Βιολογική καταπολέμησηΒιολογική καταπολέμηση

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

ξ ς γ ήξ ς γ ήεισαγόμενων φυσικών εχθρώνεισαγόμενων φυσικών εχθρών•• ενίσχυση ιθαγενών ειδώνενίσχυση ιθαγενών ειδών

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

25

Στη Ελλάδα η βιολογική καταπολέμηση Στη Ελλάδα η βιολογική καταπολέμηση εφαρμόστηκε / εφαρμόζεται με εισαγωγή εφαρμόστηκε / εφαρμόζεται με εισαγωγή φυσικών εχθρών από το εξωτερικό και φυσικών εχθρών από το εξωτερικό και εξαπόλυσή τους με σκοπόεξαπόλυσή τους με σκοπό::

•• την αρχική εγκατάσταση του φυσικού την αρχική εγκατάσταση του φυσικού εχθρού και τον επιτυχή έλεγχο του εχθρού και τον επιτυχή έλεγχο του εντόμου εχθρού μέσοεντόμου εχθρού μέσο--μακροπρόθεσμαμακροπρόθεσμα•• την άμεση αντιμετώπιση βλαβερών την άμεση αντιμετώπιση βλαβερών ειδών κυρίως σε θερμοκηπιακές ειδών κυρίως σε θερμοκηπιακές καλλιέργειεςκαλλιέργειες

* Μικροβιακά Εντομοκτόνα* Μικροβιακά Εντομοκτόνα(Bacillus (Bacillus thuringiensisthuringiensis,, BBeauveria bassianaeauveria bassianaVVerticillium lecanii, erticillium lecanii, CCydia pomonella granulosis virusydia pomonella granulosis virus))

Στη Ελλάδα …Στη Ελλάδα …

΄

Μελέτες / Έρευνα σε Πανεπιστήμια και Μελέτες / Έρευνα σε Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα για την αξιοποίηση Ερευνητικά Ινστιτούτα για την αξιοποίηση ελληνικών αρπακτικών ή παρασιτικών ελληνικών αρπακτικών ή παρασιτικών η ρ ή ρη ρ ή ρειδώνειδών

π.χ. π.χ. Χρύσωπες Χρύσωπες ((Pappas et al. 2007… ; Pappas et al. 2007… ; Σουλιώτης & Μπρούμας 19…)Σουλιώτης & Μπρούμας 19…)

Αρπακτικά ακάρεα Αρπακτικά ακάρεα PhytoseiidaePhytoseiidae((Broufas & Koveos 1999… ; PapaioannouBroufas & Koveos 1999… ; Papaioannou--Souliotis et al.,1997… ; Papadoulis & Souliotis et al.,1997… ; Papadoulis & Emmanuel 1997… ; Bouras & PapadoulisEmmanuel 1997… ; Bouras & Papadoulis 2005; …))

Αρπακτικά ΗμίπτεραΑρπακτικά Ημίπτερα((Lykouresis et al 2001 ; Perdikis et al 1999 ; Lykouresis et al 2001 ; Perdikis et al 1999 ; ))((Lykouresis et.al, 2001… ; Perdikis et al. 1999…; Lykouresis et.al, 2001… ; Perdikis et al. 1999…; …))

Αρπακτικά Αρπακτικά CoccinelidaeCoccinelidae((Katsoyannos et al. 1997…; Kontodimas et.al, 2004… ; Katsoyannos et al. 1997…; Kontodimas et.al, 2004… ; …))

ΠαρασιτοειδήΠαρασιτοειδή((Kavallieratos et al. 2001…; Milonas & Savopoulou Soultani 2000…; Kavallieratos et al. 2001…; Milonas & Savopoulou Soultani 2000…; …))

2/21/2012

26

Χημική καταπολέμησηΧημική καταπολέμηση

•• επεμβάσεις όταν κρίνεται αναγκαίοεπεμβάσεις όταν κρίνεται αναγκαίοέ έ

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

•• ετικέτα ετικέτα (δόση, συχνότητα εφαρμογών, (δόση, συχνότητα εφαρμογών, ενδεικνυόμενη καλλιέργεια, ελάχιστος χρόνος ενδεικνυόμενη καλλιέργεια, ελάχιστος χρόνος πριν την συγκομιδή…)πριν την συγκομιδή…)•• εναλλαγή / μίγματα εντομοκτόνωνεναλλαγή / μίγματα εντομοκτόνων•• εντομοκτόνα εκλεκτικά / λιγότερο εντομοκτόνα εκλεκτικά / λιγότερο τοξικά για οργανισμούς μη στόχουςτοξικά για οργανισμούς μη στόχους

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Επιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχουςΕπιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχους

•• «Εκλεκτικότητα» σε εντομοφάγα/ακαρεοφάγα έντομα & ακάρεα«Εκλεκτικότητα» σε εντομοφάγα/ακαρεοφάγα έντομα & ακάρεα•• Στοιχεία σχετικά με την εκλεκτική δράση παρασιτοκτόνων Στοιχεία σχετικά με την εκλεκτική δράση παρασιτοκτόνων προέρχονται κυρίως από άλλες χώρεςπροέρχονται κυρίως από άλλες χώρες

h // i bh // i b //

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

http://www.iobchttp://www.iobc--wprs.org/wprs.org/

Αξιολόγηση της τοξικότητας Αξιολόγηση της τοξικότητας 140 ΦΠ σε 20 είδη140 ΦΠ σε 20 είδη

εντομοφάγων εντόμων & ακάρεωνεντομοφάγων εντόμων & ακάρεων

2/21/2012

27

Τα τελευταία χρόνια γίνεται σχετική έρευνα σε Τα τελευταία χρόνια γίνεται σχετική έρευνα σε Ελληνικά Πανεπιστήμια και Ερευνητικά ΙνστιτούταΕλληνικά Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Ινστιτούτα

Επιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχουςΕπιλογή ΦΠ μικρής τοξικότητας σε οργανισμούς μη στόχους

και έχουν προκύψει σχετικά στοιχεία που αφορούν εκλεκτική και έχουν προκύψει σχετικά στοιχεία που αφορούν εκλεκτική δράση παρασιτοκτόνων σε ελληνικά είδη ωφέλιμων δράση παρασιτοκτόνων σε ελληνικά είδη ωφέλιμων οργανισμώνοργανισμών

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Koveos et al., 2001 …Παπαδούλης κ.α. ..

Pappas et al., 2005… Παπαχρίστος κ.α. …Κωβαίος κ.α. …

•• καλλιεργητικών τακτικώνκαλλιεργητικών τακτικών

Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Πρότυπο Σύστημα Εφαρμογής Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

Καταγραφή / ΑρχείοΚαταγραφή / Αρχείο

•• καλλιεργητικών τακτικώνκαλλιεργητικών τακτικών•• στοιχεία για την δυναμική των στοιχεία για την δυναμική των πληθυσμών των εντόμων εχθρώνπληθυσμών των εντόμων εχθρών•• παρουσία αρπακτικών / παρουσία αρπακτικών / παρασιτοειδών παρασιτοειδών •• εισροές ΦΥ προϊόντων εισροές ΦΥ προϊόντων •• αναλύσεις ΦΥ προϊόντων αναλύσεις ΦΥ προϊόντων

……

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

28

Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Ολοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των ΚαλλιεργειώνΟλοκληρωμένη Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

29

http://www.agrocert.gr/pages/category.asp?catID=1http://www.agrocert.gr/pages/category.asp?catID=1Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

30

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

2/21/2012

31

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Ε ί β ά ή ύΕ ί β ά ή ύ

Μελλοντικοί ΣτόχοιΜελλοντικοί Στόχοι

Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών Καταπολέμηση Εχθρών των Καλλιεργειών ως μέρος ενός συστήματος Ολοκληρωμένη ∆ιαχείρισης της ως μέρος ενός συστήματος Ολοκληρωμένη ∆ιαχείρισης της

Γεωργικής Παραγωγής Γεωργικής Παραγωγής

•• Επίλυση προβλημάτων τεχνικής φύσεωςΕπίλυση προβλημάτων τεχνικής φύσεωςΌρια ανεκτής πυκνότητας Όρια ανεκτής πυκνότητας Φαινολογικά πρότυπα πρόβλεψης / Φαινολογία εντόμωνΦαινολογικά πρότυπα πρόβλεψης / Φαινολογία εντόμωνΜεθόδους παρακολούθησης πληθυσμών Μεθόδους παρακολούθησης πληθυσμών Εκλεκτική δράση εντομοκτόνωνΕκλεκτική δράση εντομοκτόνων

•• Ενίσχυση της βιολογικής καταπολέμησης Ενίσχυση της βιολογικής καταπολέμησης Α ζή ξ λό έ θ ώ ώ θ ώΑ ζή ξ λό έ θ ώ ώ θ ώ

Ολοκληρωμένη Ολοκληρωμένη ΚαταπολέμησηΚαταπολέμηση

Αναζήτηση αξιολόγηση νέων ιθαγενών φυσικών εχθρώνΑναζήτηση αξιολόγηση νέων ιθαγενών φυσικών εχθρών∆ιαχειριστικές τεχνικές ενίσχυσης της βιοποικιλότητας ∆ιαχειριστικές τεχνικές ενίσχυσης της βιοποικιλότητας Ανάπτυξη / Επιλογή λιγότερο τοξικών ΦΠ Ανάπτυξη / Επιλογή λιγότερο τοξικών ΦΠ

2/21/2012

32

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ΕΧΘΡΩΝ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝΤΩΝ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΩΝ

ΓΓ..ΜπρούφαςΜπρούφας11 & & ∆.Κωβαίος∆.Κωβαίος2211Τμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ∆ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο ΘράκηςΤμήμα Αγροτικής Ανάπτυξης, ∆ημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης22Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης Σχολή Γεωπονίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης