АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ БІЛІМ БАСҚАРМАСЫ

БІЛІМ БЕРУДЕГІ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ОРТАЛЫҒЫ

«ҚАЛАЛЫҚ ӘДІСТЕМЕЛІК КАБИНЕТ»

ҒЫЛЫМИ-ӘДІСТЕМЕЛІК ЗЕРТХАНАСЫ

УПРАВЛЕНИЕ ОБРАЗОВАНИЯ Г. АЛМАТЫ

ГОРОДСКОЙ НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ ЦЕНТР

НОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В ОБРАЗОВАНИИ

НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКАЯ ЛАБОРАТОРИЯ

«ГОРОДСКОЙ МЕТОДИЧЕСКИЙ КАБИНЕТ»

«Дуальды оқыту – жҧмысқа орналастыру кепілі»

қалалық конференция материалдары

(Алматы, 2 маусым 2017 жыл)

Материалы городской конференции

«Дуальное обучение – гарантия трудоустройства»

(Алматы, 2 июня 2017 года)

Алматы, 2017 год

Составители:

Сулейменова Г.Ж., руководитель отдела ТиПО НМЛ «ГМК»;

Кенесбаева С.А., методист отдела ТиПО НМЛ «ГМК»;

Рецензенты:

Жамангозов К.А., директор колледжа строительства и народных промыслов;

Омарова Г.А., директор технико-экономического колледжа путей сообщения;;

Редакционная коллегия:

1. Тюкачева Е.В., к.ф.н., руководитель НМЛ «ГМК»; 2. Ежова Т.В., руководитель отдела по издательской работе НМЛ «ГМК»; 3. Акмагамбетова Р.Г., руководитель отдела духовно-нравственного воспитания и

самопознания НМЛ «ГМК»;

4. Батырбаева М.А., руководитель учебного отдела НМЛ «ГМК»; 5. Кусаинова Р.Т., руководитель отдела оценки качества образования НМЛ «ГМК»; 6. Пашаева Г.А., руководитель отдела по работе с одаренными детьми НМЛ «ГМК»; 7. Сулейменова Г.Ж., руководитель отдела технического и профессионального

образования НМЛ «ГМК».

Методическое пособие. – Алматы, 2017 г.

В сборнике собраны материалы выступлений участников городской конференции

«Дуальное обучение – гарантия трудоустройства»

Сборник адресован педагогическим работникам технического и

профессионального образования.

Методическое пособие рекомендовано к изданию экспертным советом НМЛ «ГМК»

г.Алматы (протокол № 5 от 05.10.17)

Программа городской конференции

«Дуальное обучение – гарантия трудоустройства»

Цели и задачи городской конференции:

Повышение уровня профессиональной компетенции преподавателей специальных

дисциплин имастеров производственного обучения в условиях дуальной системы

обучения, обмен опытом и поиск путей решения проблем в условиях модернизации

ТиПО.

ПЛЕНАРНОЕ ЗАСЕДАНИЕ

Доклады:

1.Кооперативная подготовка специалистов по дуальной форме обучения.

КРЮКОВ Е.В., преподаватель специальных дисциплин колледжа сервисного

обслуживания .................................................................................................................... 6

2.Технология және флористика колледжінде дуальды оқыту жүйесін енгізу

ШУБАЕВА А. А., технология және флористика колледжінің

ӛндірістік оқыту шебері .................................................................................................. 8

3.Кәсіпорындағы ӛндірістік оқу сабақтарын дуальды оқыту жүйесінде қолдану есебі

НЫСАНОВА М.А.,технология және флористика колледжінің ӛндірістік оқыту

шебері ............................................................................................................................... 9

4.Дуальды оқыту арқылы ӛндірістік жағдайға бейімделген маманды қалыптастыру

МАНГИТОВ А. Б., индустриалды колледжінің арнайы пәндер оқытушысы ............ 12

5.Повышение эффективности дуального обучения посредством модульной технологии

РАЙМБЕКОВ К.О., директор многопрофильного колледжа

ЖОВНИРЕНКО И.В., преподаватель специальных дисциплин многопрофильного

колледжа .......................................................................................................................... 14

6.Обеспечение интеграции теории и практики в процессе обучения

РАЙМБЕКОВ К.О. - директор многопрофильного колледжа

ГОРОХОВИК О.М. - преподаватель специальных дисциплин многопрофильного

колледжа ............................................................................................................................ 16

7.Пути внедрения системы дуального образования посредством модульной технологии

обучения КАПБАСОВА А.М.,методист колледжа сервисного обслуживания

ЖОВНИРЕНКО И.В., преподаватель специальных дисциплин многопрофильного

колледжа ............................................................................................................................ 19

8.Дуальды оқыту жүйесін енгізу – кәсіби білімді жетілдірудің негізі

БАДЫКОВА Л. Р., туризм және қонақжайлылық колледжінің арнайы пән

оқытушысы.......................................................................................................................... 21

9.Дуальное образование - система будущего обучения технического и

профессионального образования

МАКАНОВА К.А., заместитель директора по УПР финансово-правового и

технологического колледжа ............................................................................................. 27

10. Применение модульных программ на основе профессионального стандарта.

КАЛДЫБАЛИНА Г., преподаватель специальных дисциплин колледжа

телекоммуникаций и машиностроения ............................................................................ 30

11.Дуальды оқыту жүйесі – бәсекеге қабілетті мамандар даярлаудың кепілі

СЕРҒАЗИЕВ Е.С., телекоммуникация және машина жасау колледжінің ӛндірістік

оқыту шебері ..................................................................................................................... 34

12. Халықаралық почта жӛнелтімдерінің түрлері мен санаттарын сұрыптау

УСКЕНБАЕВА А. Н., телекоммуникация және машина жасау колледжінің ӛндірістік

оқыту шебері .......................................................................................................................... 36

13. Перспективы развития дуального обучения в РК

АМАНБАЕВА Г.Т., мастер производственного обучения колледжа сервисного

обслуживания ................................................................................................................... 40

14. Внедрение дуальной системы обучения в строительно-техническом колледже

ЕСДАУЛЕТОВА С. Б., мастер производственного обучения строительно-технического

колледжа .......................................................................................................................... 42

15. Разработка урока «Длина сварочной дуги, способы зажигания дуги c

использованием инверторного источника питания»

КОРНЕВА И.В., преподаватель специальных дисциплин

ЗЛОБИН С.Б., мастер производственного обучения строительно-технического

колледжа .......................................................................................................................... 43

16. Дуальная система обучения - решение национальной проблемы.

ТАРПАНОВА М.К., заместитель директора по учебной работе колледжа

железнодорожного транспорта ...................................................................................... 47

17. О первом опыте внедрения элементов дуального образования в Центральноазиатском

технико-экономическом колледже

МЕДВЕДЕВ А.А., преподаватель спецдисциплин колледжа ЦАТЭК................... 49

18. Внедрение элементов дуального обучения в образовательный процесс колледжа в

содействии «инновационной академии самсунг»

ЖАКСЫБАЕВА Н.Н.,к.п.н., заместитель директора по учебной работе

Центральноазиатского технико-экономического колледжа

АРШИДИНОВА М.Т., методист Центральноазиатского технико-экономического

колледжа .......................................................................................................................... 52

19. Организация сестринского процесса при проведении дуального обучения.

ДАУРБАЕВА К.О., председатель ЦМК «Сестринское дело»

ДОСЖАНОВА Р.А., преподаватель ЦМК «СД» медицинского колледжа ........... 57

20.Особенности внедрения элементов дуального обучения в Алматинском

государственном бизнес колледже

ИБРАГИМОВА М.Ж., преподаватель спецтехнологических дисциплин

НУРКАСОВА Ж.А., преподаватель цикла социальных дисциплин .........................

21. Дуальды жүйемен оқытудың жетістігі кӛп

КЕЙКЕЛОВ Т. Б., политехникалық колледж директорының оқу-тәжірибе жӛніндегі

орынбасары ..................................................................................................................... 62

22.Преимущества модульного обучения в Алматинском государственном

политехническом колледже

МОЛДАКУЛОВА М.К., заместитель директора по УМО, Почетный работник

образования РК ............................................................................................................ 65

23. Дуальная система образования

КУЛЕШОВА Т.М., зам. директора по УПР колледжа моды и дизайна

ТУЛЬКИЕВА А.Е., мастер производственного обученияколледжа моды и дизайна

........................................................................................................................................ 66

24. Дуальды оқыту жүйесі–қазіргі заман талабы

РАХИМБАЕВ Р. Е., құрылыс және халықтық кәсіпшілік колледжінің ӛндірістік оқыту

шебері ............................................................................................................................ 68

25. Құрылыс және халықтық кәсіпшілік колледжіндегі дуальдық оқыту жүйесі

ДЖУПТЫБАЕВ Н.А., құрылыс және халықтық кәсіпшілік колледжінің ӛндірістік оқыту

шебері ............................................................................................................................ 70

26. Дуальды оқыту жүйесінің тиімділігі

ДАЙЫРМАНОВА Д., энергетика және электронды технологиялар колледжінің арнайы

пәндер оқытушысы ................................................................................................... 72

27.Перспективы дуального обучения

ХАДИШИНА Р.Ж., заместитель директора по УМР колледжа пассажирского

транспорта и технологий........................................................................................... 74

28. Дуальды оқытудың тиімділігі немесе кәсіби маман дайындаудағы рӛлі

БОЗЫМБАЕВ Б.Д., электромеханика колледжінің директоры .................... 77

29. Қазіргі сабақ – тиімді және сапалы білім берудің негізі

КАЛИЕВА Ж. Ж., кӛпсалалы техника-экономикалық колледжінің қазақ тілі мен әдебиеті

пәні оқытушысы......................................................................................................... 78

30. Дуальды оқыту –кадр дайындаудың тиімді формасы

АСУБАЕВА Г.С., №1 Қазақ мемлекеттік гуманитарлық-педагогтік колледж

директорының оқу- ӛндірістік практика жӛнінен орынбасары ........................... 81

31.Перспективы дуального обучения в рамках подготовки рабочих кадров

ЗЛОБИН А. В., мастер производственного обучения

автомеханического колледжа ................................................................................. 84

32. Профессиональное обучение – как основа подготовки конкурентоспособного

специалиста

ЛЕДЕР А. В., мастер производственного обучения автомеханического колледжа

................................................................................ 86

33. Дуальная система обучения - полигон для формирования LifeSkills

НЕСІПБЕК Е.С., мастер производственного обучения колледжа индустрии туризма и

гостеприимства ........................................................................................................ 88

34. Ұрпақ тәрбиесінің нәтижелілігі – іс-әрекеттің сабақтастығы

МАДИМАРОВА А.А.,инновациялық техникалық колледждиректорының тәрбие

жұмысы орынбасары ............................................................................................... 91

35. Улучшение оценки и контроля внутренней и внешней коррозии, разработка

высококачественных полимерных покрытий труб

РАХМАНОВА Э.Р., преподаватель Инновационного технического колледжа

ДЖЕКСЕНБАЕВ Н.К., к.т.н, преподаватель Инновационного

технического колледжа ........................................................................................... 92

36. Ақпараттық-қатынастық технологияны колледжде математиканы оқытудың

қолданбалы бағытын арттыруда пайдалану

АХМЕТЖАНОВА Ш. Ж., инновациялық техникалық колледжінің математика пәнінің

оқытушысы .............................................................................................................. 95

37. Обоснование системы теплообеспечения животноводческих помещений на базе

воздушного теплового насоса.

АЙБЕКОВА С. А., преподаватель специальных дисциплин

ТОКМОЛДАЕВ А.Б., к.т.н., преподаватель инновационного

технического колледжа......................................................................................... 98

38. Нәтижеге бағытталған әдістемелік жұмыс

НУРАХМЕТОВА Г.Е.,инновациялық техникалық колледж әдіскері ........... 100

39.Салауатты ӛмір салтын дене тәрбиесінің тәсілдері арқылы қалыптастыру

ИДРИШЕВ Д.Т., құрылыс- техникалық колледжінің дене тәрбиесі пәні оқытушысы

...................................................................................... 101

40. Опыт внедрения дуальной системы обучения в Алматинском колледже связи

АЙГАРАЕВА Г.А., к.п.н., директор АКС при КАУ

ИШМУХАМЕДОВА В.М., преподаватель АКС при КАУ ............................... 102

41. «Элементы дуального обучения» по специальности 1108000 «Эксплуатация,

техническое обслуживание и ремонт подвижного состава.

БОЙКО Е. А., преподаватель специальных дисциплин колледжа транспорта и

коммуникации ............................................................................................................ 106

42.Внедрение дуальной системы обучения в колледже на базе новых образовательных

программ НАО «Холдинг «Кәсіпқор»

ПИСАРЕНКО Е.М.,преподаватель специальных дисциплинколледжа новых технологий

.................................................................................................................. 108

Кооперативная подготовка специалистов по дуальной форме обучения

Крюков Е. В., преподаватель специальных

дисциплин колледжа сервисного обслуживания

Учеба в условиях производства стимулирует развитие личности, в частности,

самостоятельности поведения, а также общего отношения и мотивации к труду.

Научно-технический прогресс, условия рыночной экономики выдвигают

повышенные требования к уровню профессиональной подготовки квалифицированного

специалиста, обладающего профессиональной компетенцией.

Дуальная система профессионального обучения отличается двумя характерными

признаками:

обучение при дуальной системе распределено между двумя его носителями:

предприятием и колледжем;

в рамках дуальной системы обучение проводится в следующем соотношении: на

предприятии 3 дня в неделю, в колледже 3 дня или же с недельным чередованием.

Причем учебная неделя составляет 36 часов.

Обучение осуществляется на основании экспериментального учебного плана и

программ, разработанных колледжем исогласованных с предприятием, Палатой

предпринимателей г. Алматы и Управлением образования г. Алматы.

Основными направлениями экспериментальной и инновационной деятельности в

колледже в рамках внедрения ДСО служат следующие аспекты по их реализации:

• разработка и опытная проверка: содержания ДСО, форм, методов и средств обучения и воспитания, программно-методического обеспечения образовательного процесса,

учебников, УМК;

• разработка и апробация новых механизмов управления с использованием ДСО, направленных на модернизацию образования и совершенствование системы

социального партнерства;

• совершенствование учебно-методического, организационного, правового, финансово-экономического, кадрового, материально-технического обеспечения процедур

обучения.

В основу же внедрения ДСО в нашем колледже легла еще в 2007-2009гг.

экспериментальная работа с ТОО «SMMarketRetal» на тему «Кооперативное обучение в

условиях профессионального обучения», где в проекте заложены требования

работодателей по увеличению количества профессиональной практики, соответствие

профессиональных компетенций выпускников требованиям бизнеса и внедрения

интегрированных образовательных программ обучения.

Практика показывает, что инструктор-наставник на производстве может вести

обучение до 3-х учеников, выполняя при этом свою основную работу. Студенты-

практиканты овладевают соответствующими умениями и навыками непосредственно на

рабочем месте в процессе выполнения конкретных трудовых операций. Главный

дидактический принцип – показ и повторение трудовых операций. Кроме того,

инструктор-наставник, постоянно находясь на предприятии, сталкивается с новыми

техническими или технологическими требованиями, которые может включать

в программу обучения.

В 2014-2015 учебном году колледжем по ДСО было подготовлено 25

специалистов повышенного уровня по квалификации «Повар» со сроком обучения 10

месяцев на базе общего среднего образования. Изних 90% трудоустроены на

производстве в сети ТОО «Антрекот», 5 выпускников получили дипломы с

отличием.Дуальная система позволяет выпускникам по завершении обучения сразу же

выполнять работу, требующую высокой квалификации, что отвечает интересам и

требованиям работодателей.

Внедрение ДСО в организациях ТиПО также позволяет учитывать региональные

особенности обучения, технологию модульного обучения с компетентностным

подходом, принципы непрерывности и преемственности уровней образования,

специфику профессиональной практики по требованию бизнеса.

Учитываятенденции развития государственной политики в области внедрения

ДСО, нашим колледжем уже сделаны шаги по удовлетворению потребностей бизнеса и

общества. И на сегодняшний день в рамках данной инновационной и

экспериментальной деятельности реализовываются следующие задачи:

по итогам круглого стола на базе нашего колледжа компания ТОО «Рамстор-

Казахстан» вышла с предложением о сотрудничестве по подготовке рабочих кадров с

применением ДСО.

На сегодняшний день компания ТОО «Рамстор-Казахстан» подала заявку в Палату

предпринимателей г. Алматы и в Управление образования г. Алматы на подготовку

специалистов по квалификации «Продавец продовольственных товаров».

Совместно с ТОО «Рамстор-Казахстан» разрабатывается «Положение об

экспериментальной и инновационной деятельности колледжа», экспериментальные

рабочие учебныепланы и программы.

Разрабатывается стратегический план экспериментальной работы на 2016-2019 гг.

Создана рабочаяисследовательская группа по экспериментальной работе.

Члены администрации и опытные ИПР проходят курсы повышения квалификации и

производственную стажировку в рамках данного проекта.

Изучается европейский опыт внедрения кооперативной (дуальной) системы обучения

с целью проведения сопоставимого анализа образовательных программ.

Проводится информационная работа в рамках внедрения ДСО.

Для модернизации всей системы ТиПО и совершенствования работ в данном

направлении предлагаем следующие мероприятия для взаимовыгодного сотрудничества

с работодателями по реализации внедрения ДСО в систему ТиПО:

1) Определить перечень базовых предприятий, готовых стать партнерами по внедрению дуальной модели образования.

2) Совместно с местным органом управления и работодателями выработать требования к предприятиям, имеющим возможность внедрения дуальной системы обучения для

создания или выделения на предприятиях ученических мест, учебных полигонов и

мастерских.

3) Пересмотреть возможности ОУПП. Европейский опыт показывает, что профессиональные навыки по рабочим профессиям могут быть признаны через

демонстрационные экзамены (квалификационные практические работы), независимо

от того приобретены ли они в процессе трудовой деятельности, учебы или любой

другой деятельности.

4) Принимать участие всех заинтересованных сторон в работе УМО по профилям при разработке учебных программ, тем самым учитывать региональные компоненты,

гибкость, технологии модульного обучения, дуальную систему обучения.

5) Создание Закона Республики Казахстан «О профессиональном образовании и обучении».

6) Внесение изменений в приказ МОН РК от 27 марта 2015 года №139 «Правила разработки, апробации и внедрения образовательных программ, реализуемых в

режиме эксперимента в организациях образования». Так как получение статуса

экспериментальной площадки колледжами присваивается МОН РК, это

предполагает усложнение и затраты времени на данную процедуру.

В заключение хочется отметить, что важное место в системе подготовки

специалистов с техническим и профессиональным образованием должна занять дуальная

система обучения. Это наиболее распространенная и признанная форма подготовки

кадров, которая комбинирует теоретическое обучение в учебном заведении и

профессиональную практику на производственном предприятии. На сегодняшний день

дуальная система подготовки – одна из эффективных форм подготовки

профессионально-технических кадров в Казахстане.

Алматы технология және флористика колледжінде дуальды оқыту жҥйесін енгізу

ШУБАЕВА А.А., технология және флористика

колледжінің өндірістік оқыту шебері

Қазіргі ғылыми - техникалық үрдістің қарқынды дамуына байланысты білім беру

жүйесінің алдында жаңа талаптар қойылып отыр.Елбасы «Қазақстан – 2050

стратегиясы– қалыптасқан мемлекеттің жаңа саяси бағыты» атты жолдауында «кәсіби

техникалық және жоғары білім, ең бірінші кезекте, ұлттық экономиканың мамандарға

деген қазіргі және келешектегі сұранысын барынша ӛзгертуге бағдар ұстауы керек» деп

атап кӛрсеткен болатын.

Қазіргі кезде кәсіптік білім жүйесіндегі педагогтардың әдістемелік қызметінің басты

мақсаты – инновациялық технологияларды енгізу арқылы техникалық және кәсіптік

білімді жаңғырту. Еңбек процестерінің жаңа технологияларын меңгерту үшін тек қана

кәсіби шебер педагог қана емес, жұмыс беруші де бірлесе отырып жүргізілетін

мәселелер баршылық. Бүгінгі күнге дейін, уақыт кӛрсеткендей, колледж түлектерін

жұмысқа орналастыру қиындықтарын баршамыз бастан ӛткіздік. Кейбір мамандықтар

сұранысқа ие болмай, мемлекет тарапынан қайта даярлау бағдарламасы бойынша

оқытылған. Осындай ӛзекті мәселелер туындауына байланысты білім беруде жаңа

жүйелерді енгізуге талаптар қойылды. Кадрлар даярлаудың тиімді әрі жаңаша тәсілі

ретінде –дуальды оқыту жүйесі енгізілді. Бұл жүйенің ерекшелігі– кәсіптік оқытудың

басым бӛлігі оқу орнында емес, кәсіпорында ӛтетіндігінде. Білімгер кәсіптік оқытудың

40% теориялық оқу процесінде ӛткізетін болса , ал 60% тікелей ӛндірісте ӛткізуді мақсат

етеді. Бұл жүйе Германия, Австрия, Швейцария сияқты елдерде ӛз нәтижелерін беруде.

Дуальды оқыту арқылы жұмыс берушінің талабын қанағаттандыратын кәсіби

техникалық кадрлар даярланады.

Алматы технология және флористика колледжінде әлеуметтік серіктеспен бірлесе

жұмыс жасау ісі 2014-2015 оқу жылдарында қолға алынған болатын.Ол үшін 4 жақты

әлеуметтік әріптестік келісімшарттар жасалды:

Кәсіпорын

Кәсіпкерлер палатасы

Білім басқармасы

Колледж Келісімшартқа сәйкес оқу жопарлары жасалынып, оқу цикліне бӛлінген жалпы

сағаттар кӛлемін сақтай отырып, теориялық және практикалық сағаттарға ӛзгерістер

енгізілді. Ол ӛзгерістер сол кәсіпорынның шығарылатын ӛніміне тікелей байланысты.

Алматы қаласындағы ЖШС «КазСПO-N»және ЖШС «КазЛегПром-Алматы»

мекемелерімен бірлесе нарықтық экономика сұранысына жауап беретін маман

даярлауды қолға алуды бастадық. Білімгерлер ӛндірістік практиканы ӛндіріс орнында

ӛтіп, әрі қарай еңбек етуді сол мекемеде жалғастыруға мүмкіндіктері бар.

«Модельер-пішуші»мамандығы бойынша оқитын №43 топ білімгерлері Алматы

қаласындағы ЖШС«КазСПО-N» кәсіпорнымен 2014 жылдан беріӛндірістік оқу

сабақтарын дуальды жүйемен оқу бағдарламасы бойынша ӛндірістік практиканы ӛтіп

келген болатын. Сол практиканың қалай ӛткендігі жайында ӛндіріс шебері Нысанова

Маржан Асқарбековнаға сӛз бергім келеді.

«Биылғы оқу жылында да дуальды жүйемен оқыту жалғасын тапты. «Модельер-

пішуші»мамандығы №59 топ I бағам білімгерлері ӛндірістік практикаларын ЖШС

«КазЛегПром-Алматы» кәсіпорнында ӛтті. Практиканың алғашқы күні кәсіпорынмен

танысудан бастау алды. Тігін шеберханалары мен тігін жабдықтарымен және

техникалық еңбек қауіпсіздігімен танысып, қол қойдық.

Практика барысында білімгерлерге үш топқа бӛлініп жұмыс жасау ұсынылды, яғни үш

цехқа 8 білімгерден. Бір аптадан кейін ауыстырылып отырды. 1,5 ай кӛлемінде болған

практикада білімгерлер ӛздеріне жүктелген жауапкершілікті сезініп, мамандыққа деген

қызығушылықтары артып, теориялық оқыту кезінде үлгерімі тӛмен студенттер практика

кезінде ӛздерінің мүмкіндіктерін барынша кӛрсете білді.Дуальды оқыту жүйесі

ӛнеркәсіп саласына қажетті мамандарды даярлау мәселесін толық қанағаттандыратын

негізгі жүйенің бірі болғандықтан, білім берудегі алға қойған мақсатымыз–

білімгерлердің тәжірибелік дағдысын жетілдіру арқылы білікті маман даярлау».

Кәсіпорындағы ӛндірістік оқу сабақтарын дуальды оқыту жҥйесінде қолдану есебі

НЫСАНОВА М.А., технология және флористика колледжінің

өндірістік оқыту шебері

Президент Н.Ә. Назарбаев «Қазақстанның әлеуметтік жаңартылуы: Жалпыға

Ортақ Еңбек Қоғамына қарай 20 қадам» атты мақаласында:«Дуальды кәсіптік білім

беруді дамытудың маңызы зор. Бұқаралық маман кадрларының жетіспеушілігін еңсеруге

мүмкіндік беретін заманауи қолданбалы біліктілік орталықтары қажет» деп, бұл оқыту

жүйесінің техникалық салада алар орнын айқындап берген болатын. Сондай-ақ

колледждерде дуальды оқыту әдісін енгізу туралы нақты тапсырма да жүктеген. Осыған

байланысты елімізде кәсіптік-техникалық білім беру саласында жаңа жүйе жасалына

бастады.

Дуальды оқыту жүйесінде кәсіптік білім беру– ӛнеркәсіп ӛміріне дайындық жүргізу үшін

білім алушының теориялық және практикалық дағдысын қалыптастыру мақсатында

жүргізілетін негізгі оқыту жүйесі болып табылады.

Дуальды оқыту әдісі әлемнің кӛптеген ірі дамыған мемлекеттерінде, мысалы,

Германия, Австрия, Дания, Нидерланды, Швеция, Англия, Оңтүстік Корея сияқты

дамыған елдерінде жоғары нәтиже беріп жүргізіліп келеді. Яғни білім алушыны жан-

жақты дайындау. Сонымен қатар еңбек нарығындағы жұмыссыздық мәселесін шешу,

жас білім алушының жаңа технологияны меңгере отырып, еңбек нарығында сұранысқа

ие бола алатындай жұмыс күшін қалыптастыру.

Сондықтан дуальды оқыту жүйесі ӛнеркәсіп саласына қажетті мамандарды

даярлау мәселесін толық қанағаттандыратын негізгі жүйенің бірі болып табылады.

Сондай-ақ дуальды оқыту жүйесі білім беру мен кәсіпорын арасында тығыз

байланыстың орнауына да үлкен септігін тигізеді. Осыған орай бұл оқыту жүйесінің

тиімділігі жан-жақты талқыланып, білім және ғылым министрлігі шет елдердің

тәжірибелерін зерттей келе, техникалық және кәсіптік білім беру жүйесіне енгізуді

басшылыққа ала отырып, ӛндіріспен оқытудың тығыз байланысын орнату үшін қазіргі

таңда елімізге осы дуальды жүйені қолданысқа ендіре бастады.

Дуальды жүйенің негізі – болашақ жас маманды оқу орны мен ӛндірісте қатар оқыту.

Сонымен қатар түлектердің жұмысқа орналасу кӛрсеткіші жоғарылату. Дуальды жүйе

бойынша білім алған колледж түлегі жұмыссыз қалмайды. Ӛйткені теория мен

тәжірибені ұштастыру нәтижесінде оқушы оқу бағдарламасын жақсы меңгеріп қана

қоймай, нағыз дайын маман болып, жұмыс берушілердің сұраныстарына, талаптарына

сай кәсіптік-техникалық кадрлар даярлайтын болады және дуальды оқыту әдісінің тағы

бір ерекшелігі –еңбек нарығына қажетті жас мамандарды даярлауға тек білім

мекемелерінің ғана емес, сонымен қатар жұмыс беруші мекемелердің де жауапкершілігін

арттырады.

Бұл ӛндіріс орны үшін экономикалық жағынан тиімді. Маманды қайта даярлауға,

жұмыс орнына бейімдеуге уақыт кетпейді. Білім алушы жастар үшін ӛмірдегі ӛз орнын ерте табуға мүмкіндік туады, жұмысқа ерте араласып, бейімделеді және оның

ерекшелігі сол,кәсіптік оқыту бағдарламасының басым бӛлігі оқу орнында емес, кәсіпорындарда тәжірибе жүзінде ӛтеді.

Бүгінгі күні біздің «Алматы технология және флористика колледжінің» «Модельер-

пішуші»мамандығы бойынша оқитын №43 топтың оқушылары Алматы қаласындағы

«КазСПО-N»ЖШС кәсіпорнымен 2014 жылдан бері ӛндірістік оқу сабақтарын дуальды

жүйемен оқыту бағдарламасы бойынша ӛндірістік практиканы ӛтіп келеді.Осы

кәсіпорынғаӛндірістік оқу сабақтарын дуальды оқыту жүйесі бойынша практикаға

барған кезде емтихан түрінде әр оқушыға қалта тіккізіп, шеберліктерін тексерді. Содан

соң тіккен жұмыстарының сапасына қарап,жұмыстың күрделілігіне қарай жұмыс орнын

беріп, машиналарға отырғызуға рұқсат берді. Машина жетпегендерді басқа пішу,

кестелеу шеберханаларына және дайын бұйымдарға арналған қоймаларға бӛліп, арнайы

тәлімгерлер бекітілді.Әр апта сайын оқушылардың жұмыс орындарын ауыстырып, басқа

да операцияларды меңгеруге, яғни әртүрліәмбебап, арнайы және жартылай автоматты

машиналарда жұмыс істеугемүмкіндік жасалды.

Соның ішінде қималы қалтаны тігетін, түйме ілгегін торлайтын және түйме қадайтын,

бір мезетте бірнеше бӛлшекке кесте тоқу, бесқатарлы тігіспен белдікке резина тігетін

автомат машиналардың және пішу шеберханасының «Гербер» жүйесінің бұйым

бӛліктерінің арасына мамық толтыратын машиналары қалай жұмыс жасайтынымен

танысты.

Әлеуметтік әріптестік келісімшарт бойынша осы кәсіпорында ӛндірістік практикада

болған бір жарым айдың кӛлемінде біздің №43топоқушылары істеген жұмыстары үшін

450 283 теңге табыс тапты.Бұл дегеніңіз– оқушылардың ӛндірісте жұмыс істеуге деген

құлшыныстарының одан да кӛп арта түсетіндігі.

Нәтижесінде маман дайындаудың дуальды жүйесі дәстүрлі оқыту әдістеріндегі

кемшіліктерді, теория мен тәжірибе арасындағы алшақтықты жояды, оқушы ӛзінің

ертеңгі жұмыс орнымен, ондағы құрал-жабдықтармен танысады, оған ие болу

мүмкіндігін сезінеді, сондай-ақ ол бәсекеге қабілетті болса ғана кәсіби маман ретінде

бағаланып, лайықты табысқа қол жеткізе алатындығын және кӛптеген тӛмендегідей

жетістіктерге жететіндіктерін түсінеді:

o Біріншіден, бітіруші түлектердің жұмысқа орналасу кӛрсеткіші жоғары болады, себебі оқу барысында ӛндіріспен тығыз байланыста болған оқушы жұмыс

берушінің барлық талаптарын игеріп, меңгерген жұмысшы маман болады.

o Екіншіден, жақсы білімді, болашақ жұмысшы маман психологиялық жағынан жаңа ортаға бейімделген дайын маман болып шығады. Теория мен тәжірибені меңгеріп,

бекітілген жұмысқа деген жауапкершілік сезімі жоғарылайды.

o Үшіншіден, жұмыс берушінің оқушыға берген бағасы дайындалған маманның біліктілігімен байқалады. Алғашқы күннен бастап ұзақ уақыт ӛндірісте жұмысшы болған

оқушы ӛзінің білімі мен ынтасын кӛрсетеді.

2015-2016 оқужылындағы ІІ бағам

«КазСПО-N» ЖШС кәсіпорынның

№2 тігін цехы

2015-2016 оқу жылындағы ІІ бағам«КазСПО-N» ЖШС кәсіпорнының мата сапасын

тексеретін және 126 жіпті арнайы жылулық астарды сырып тігетін цехы

ІІ бағам «КазСПО-N» ЖШС кәсіпорынның №1 тігін цехы және пішу цехы

Президент Н.Ә. Назарбаев «Мен сӛзімді, әсіресе, жастарымызға арнағым келеді. Мен

сіздерге – жаңа буын қазақстандықтарға сенім артамын. Сіздер Жаңа бағыттың

қозғаушы күшіне айналуға тиіссіздер.Сендердің азат ойларың мен кемел білімдерің –

елімізді қазір бізге кӛз жетпес алыста, қол жетпес қиянда кӛрінетін тың мақсаттарға

апаратын құдіретті күш» деп, жастарға зор үміт артады. Сондықтан қазіргі таңдағы

білім алудағы басты мақсат қандай дегенге тоқталар болсақ: жастардың ӛз елінің нағыз

патриоты бола отырып, ӛз елінің дамып, әлемдік аренада ӛз орнын айқындайтын

мемлекетке айналуына септігін тигізетін, жаңа технологияларды меңгерген, қоғамға адал

қызмет ететін тұлға болып қалыптасу.

Дуальды оқыту арқылы ӛндірістік жағдайға бейімделген маманды қалыптастыру

МАНГИТОВ А.Б.,индустриалды колледжінің

арнайы пәндер оқытушысы

Бүгінгі күндегі ел дамуының жаңару үдерісіне сай қажетті техникалық және

кәсіби мамандар әзірлеу міндетін әлеуметтік серіктестік және теория мен практиканың

үйлесімдігі атқарады. Бұл үйлесімділік кәсіптік-техникалық кадрлар даярлаудағы

біліктілік дағдыларын қалыптастыру аясында жан - жақты дами алады.

Қазақстан Республикасы экономикасының инновациялық курспен дамуына

сәйкес ӛндіріс салаларының техникалық және технологиялық парктерінің түбегейлі

жаңартылуы техникалық және кәсіби кадрларды дайындау жүйесін жетілдіруді талап

етеді. Осы талаптарды шешу мақсатында қазіргі уақытта дуальды білім беру жүйесіне

кӛңіл бӛлінуде. Практикалық дайындықтың алатын орнының кӛтерілуіне байланысты

болашақ мамандар ӛндірістік бейімділіктерді оқу кезеңінде игере бастайды.

Ӛндірістік бейімділікті меңгеруге оқу үрдісінің тәжірибелік құрамдас бӛлігін арттыру

жолымен және сабақтарды тікелей жұмыс орнында ӛткізу арқылы қол жеткізіледі.

Нақты ӛндірістік жағдайларға бейімделген, жұмыс орнында дағды мен білімді

тікелей игеруге бағытталған, практикалық сағаттардың оқыту бағдарламасына барынша

үйлесіммен біріктірілетін білікті мамандарды дайындау– қазіргі кезде білім берудің

дуальды жүйесі деген атпен белгілі.

Дуальды оқыту жүйесінің басты мақсаты – бәсекеге түсе алатын мамандығы

бар, кәсібін нақты таңдаған, жұмысқа орналаса алатын және ӛзінің кәсіби білімін

жоғарылатуға ұмтылатын жас маманды дайындау. Дуальды оқыту жүйесінің міндеті

– колледжді бітірген жас маманның кәсіпорындағы ӛзіне белгіленген жұмыс

орнындағы атқаратын жұмысының ӛнімді болуын қамтамасыз ететін даярлықты

толығымен қалыптастыру.

Теория мен шынайы ӛндірістік жағдай арасындағы алшақтық– кәсіби білім

берудің кӛптен келе жатқан проблемасы. Әлемде бұл сұрақты шешуде дуальды

жүйе ӛз тиімділігін дәлелдеді. Дуальды жүйемен оқыту тәжірибесі Қазақстан үшін

жаңа деп айтуға болмайды. Кешегі ӛткен кеңес дәуірінде кәсіби кадрлар осыған ұқсас

ұстаныммен дайындалды. Сол кездегі маман кадрларды дайындаудың жақсы

нәтижелері де болды.

Елімізде енгізіліп жатқан дуальды оқытудың заманауи жүйесі теория мен

тәжірибенің алшақтығын жою жұмыстарында кәсіпорындарға да, мемлекетке де,

техникалық және кәсіби оқыту жүйесіне де бірдей міндеттер қояды. Болашақ

мамандардың теориялық білімінің сапасы білім беру мекемелеріне тәуелділігі бәрімізге

белгілі, ал тәжірибелік біліктілік кәсіптік тәжірибе кезінде қалыптасады. Сол себепті

осы жағдайда кәсіпорын білім алушылардың тәжірибелерді ӛтуі үшін жұмыс

орнымен және жоғары білікті мамандар қатарынан бекітілген тәлімгер-нұсқау

берушілермен қамтамасыз етуді шешеді. Сонымен қатар арнайы пәндер

оқытушыларының және ӛндірістік оқыту шеберлерінің кәсіби біліктілігін кӛтеруге

жағдай жасайды.

Осы мақсатты орындауда біздің «Алматы индустриалды колледжі» қазіргі

таңда «Автомобиль кӛлігіне техникалық қызмет кӛрсету, жӛндеу және пайдалану»

мамандығы бойынша «Алматыэлектротранс» ЖШС-і мекемесімен оқытудың дуальды

жүйесін енгізу мақсатында келісімшартқа отырған.

Білім алушылар осы әлеуметтік серіктеспен теория мен тәжірибені ұштастырып

жұмыстар жасауда және олар ӛндірістік машықтану кезінде озат іс-тәжірибелі

мамандардан үйреніп, жаңа жабдықталған технологияны меңгеруде және жұмыстар

жасауда.

«Автомобиль кӛлігіне техникалық қызмет кӛрсету, жӛндеу және пайдалану»

тобының білім алушылары «Алматыэлектротранс» ЖШС- нің КАП-2 автомобиль

паркі базасында ӛндірістік машықтанудан ӛтуде.

Ӛндірістік машықтану кезінде білім алушылар

автомобильдердің құрылысымен танысады

және автомобильдерге техникалық қызмет

кӛрсету жұмыстарына қатысып, теориялық

білімдерін практикамен ұштастырады.

Ӛндірістік машықтанудың нәтижесінде

білім алушылар автомобильдерді сауатты

техникалық пайдалану тек қажырлы еңбектің

нәтижесінде ғана жүзеге асатынына кӛз

жеткізеді. Дуальды оқыту жүйесін меңгеру

кезінде білім алушылардың ӛзіндік

дүниетанымы қалыптасады, білім алушылардың сабаққа деген ынтасы және

жауапкершілігі артады, білім алушылардың ӛз білімін ӛзі бағалай білуіне мүмкіндік

туады, ӛз қабілетіне, болашағына сенуіне, танымдық әрекеттерінің қалыптасып, одан

әрі шығармашылықпен айналысуына, пәнге қызығушылығының артуына мүмкіндік

береді. Дуальды оқыту жүйесі заманауи технологияның еңбек нарығында сұранысқа

ие мамандарды даярлауына мүмкіндік беріп, әрбір түлектің оқу орнын бітіріп

шыққан соң жұмысқа орналасуына кепілдік беретін бірден-бір таптырмас

жүйелердің бірі болып табылады.

Повышение эффективности дуального обучения посредством

модульной технологии

Раймбеков К.О., директор многопрофильного колледжа

Жовниренко И.В., преподаватель специальных дисциплин

многопрофильного колледжа

«Практика - критерий истины»

К. Маркс

Разрыв между теорией и реальностью - большая проблема профессионального

образования. Основной проблемой большинства выпускниковкак среднего, так и

высшего профессионального образования является недостаток самой практики. Эту

проблему должно решить внедрение системы дуального образования, построенного на

модульной системе обучения как основе высокоэффективного метода обучения. В чем

же заключается эффективность данного подхода? Эффективность заключается в том, что

полученные теоретические знания подкрепляются практическими работами в учебных

мастерских, а также во время производственного обучения. То, что сегодня расскажут

студентам в аудитории, – завтра они применят в действии на предприятии.

Суть дуальной системы обучения - сочетание теоретического обучения с

практическим обучением на предприятии, когда образование молодых людей по

признанной профессии происходит в двух учебных заведениях, т.е. два учреждения

участвуют в образовании. С одной стороны это колледж, а с другой стороны -

обучающее предприятие. По дуальной системе образования студенты получают более

глубокие знания и навыки по выбранной специальности, т.е. это система, при которой

студенты половину всего своего учебного времени посвящают практике на том

предприятии, где они в дальнейшем будут работать, что позволяет студентам не только

успешно освоить учебную программу, но и получить хорошие практические навыки,

наладить контакты в трудовом коллективе.

Такая форма образования - прекрасная возможность для работодателей обучить

специалистов, нужных предприятию, а для студентов – получить не только

теоретические, но и практические знания.

Необходимо отметить, что в основе дуальной системы обучения лежит равная

ответственность за качество обучения, как со стороны работодателя, так и со стороны

Министерства образования и науки Республики Казахстан, акиматов и самих колледжей.

Поэтому все эти действующие лица и должны принимать участие в оснащении

материально-технической базы колледжей. Что касается трудоустройства выпускников,

то в решении этого вопроса должны принимать участие предприятия, как участники

формирования заказа на специалистов; акиматы, как органы, формирующие кадровую

потребность области и города, и, конечно же, сами учреждения технического и

профессионального образования. Предприятия заинтересованы в трудоустройстве ими

же подготовленных специалистов, но только при наличии вакантных мест.

В настоящее время на рынке труда существует дисбаланс между спросом и

предложением рабочей силы. Сложилась ситуация, когда Единый тарифно-

квалификационный справочник (ЕТКС) не отвечает современным технологиям и

технике, современным требованиям, предъявляемым рынком труда к тем или иным

профессиям. Как вариант решения данной проблемы может выступить система

профессиональных стандартов. В нашем Трудовом кодексе Профессиональный стандарт

определен как стандарт, определяющий в конкретной области профессиональной

деятельности требования к уровню квалификации и компетентности, к содержанию,

качеству и условиям труда. Иначе говоря, это нормативно-правовой документ с

подробным описанием требований к должностным позициям. Поэтому Союз

предпринимателей «Атамекен» сейчас совместно с государственными органами ведет

работу по созданию таких профессиональных стандартов, которые стали бы основой для

обновленных образовательных программ учреждений профессионального и

техническогообразования [1].

Алматинский государственный многопрофильный колледж является одной их

платформ по экспериментальному внедрению дуального обучения с 2014 года. В проекте

задействованы около 50 учащихся по специальностям 1414000 «Мебельное

производство» и 1119000 «Холодильно-компрессорные машины и установки».

Предприятиями-партнерами являются Алматинская мебельная фабрика, а также ряд

мастерских по ремонту холодильного оборудования.

В рамках данного проекта учебная практика проходит непосредственно на

предприятиях без отрыва от учебной деятельности; рабочие учебные программы

предварительно проходят согласование с предприятиями. Реализуется прямая связь

между учебным процессом и будущей специальностью учащихся. Для предприятий свои

преимущества - они получают квалифицированных работников, которые владеют и

знают тонкости деятельности предприятия.

Руководство колледжа в настоящее время проводит работу по привлечению

новых социальных партнеров, т.к. дуальное обучение гарантирует, что выпускники

будут полностью трудоустроены. Процесс по внедрению дуального обучения в колледже

будет продолжен. Кроме того, с сентября 2016 года планируется начать поэтапное

внедрение модульной технологии обучения.

Чем это обусловлено? Модульная система производственного обучения впервые

была разработана Международной организацией труда в 70-х годах ХХ века как

обобщение опыта подготовки рабочих кадров в экономически развитых странах мира.

Эта система быстро распространилась по всему миру и, по сути, стала международным

стандартом профессионального обучения [2].

Построение модульной технологии по каждой отдельной профессии проводится в

несколько этапов. На первом этапе определяется содержание обучения по любой

профессии и с отдельными ее составляющими. Его можно назвать проектированием

содержания модульного обучения. Создание содержания - это последовательная

детализация данных конкретной профессии работника, начиная с его функциональных

обязательств и до отдельных детальных навыков выполнения каждого рабочего приема

или действия.

После определения всех возможных видов работ профессии разрабатывается

«Описание профессии». Здесь в сжатом виде содержится описание основных

профессиональных функций. Здесь также даются условия работы и требования к тем, кто

будет учиться. Дальше все перечисленные функции, которые должен выполнять

работник, распределяются на отдельные модульные блоки: МБ - 1, МБ - 2,… МБ - N. В

рамках каждого сформированного модульного блока происходит еще более мелкая

детализация выполняемых работ путем разделения ее на отдельные операции («шаги»),

которые в свою очередь распределяются на совокупность отдельных навыков, овладение

которыми дает возможность исполнять эту операцию.

На втором этапе проектирования для усвоения тех или иных навыков

разрабатываются учебные элементы (УЭ), которые являются основным дидактическим

материалом в модульной системе обучения.Каждый учебный элемент содержит в себе

практические умения и навыки или теоретические знания, которые необходимо

усвоить.Третий этап предполагает технологическую подготовку к проведению учебного

процесса: материальное обеспечение мест для работы учащихся, создание контрольной

учетной документации, изучение инструктором (или мастером) всех умений и навыков,

которые приведены в конкретном учебном элементе.На четвертом этапе совершается

непосредственное обучение по модульной технологии.

Что это дает в итоге? Указанные выше принципы модульной системы

профессионального образования дают возможность обратить внимание на такие ее

позитивные качества:

1) достигается мобильность знаний в структуре профессиональной компетентности

работника путем замены устаревших модульных единиц на новые, которые содержат

новую и перспективную информацию;

2) управление обучением учащихся является минимальным. Это позволяет решить

проблемы с будущим обучением и повышением квалификации рабочих кадров и

специалистов;

3) благодаря четким, коротким записям учебной информации при конструировании

дидактических модулей, приучает педагогов и учащихся к короткому высказыванию

мыслей и суждений;

4) сокращается учебный курс на 10% -30% без потерь полноты преподавания и глубины

усвоения учебного материала за счет действия фактора «сжимания» и «отклонения»

учебной информациилишней для данного вида работ или деятельности;

5) происходит самообучение с регулированием не только скорости работы, но и

содержания учебного материала;

6) достигается декомпозиция профессии (специальности) на завершенные в целевом и

содержательном отношении части (модулей, блоков), которые имеют самостоятельные

значения;

7) возможность обучения нескольким профессиям на основе усвоения разных

профессиональных блоков с учетом конкретной производственной деятельности.

Таким образом, после обучения учащегося в рамках дуальной системы с

применением модульной технологии обучения, мы получаем квалифицированного

специалиста ссформированными профессиональными компетентностными качествами,

который владеет всеми навыками работы в конкретной профессиональной области.

Данный специалист имеет непосредственный опыт работы на производстве и

дополнительно осваивает навыки и приемы, свойственные именно данной

профессиональной специализации, благодаря модульному обучению.

Поэтому внедрение дуальной формы обучения позволяет решить основную

проблему профессионально-технического образования - разрыв между теорией и

практикой.

Обеспечение интеграции теории и практики в процессе обучения

Раймбеков К.О., директор многопрофильного колледжа

Гороховик О.М., преподаватель спецдисциплин

многопрофильного колледжа

«Білім беру барысында теория мен практиканы біріктіруді қамтамасыз ету» атты

ғылыми мақаласына аңдатпа

Бұл мақалада кәсіби және жеке сапаларды бүтін бір арнаға біріктіретін кешенді

жүйелі амалдардың негізінде мамандарды даярлау мәселесі қаралады.

Авторлар дуальды жүйе бойынша міндетті білім беру кезінде модульді-

құзыреттілік кӛзқарастар негізінде жасалған ТжКО оқу бағдарламаларын ұйымдарға

енгізудің ӛзектілігін ашады.

Авторлар зерттеу талдауларының негізінде оқыту барысына дуальды жүйені енгізу

кезінде басты шарт – білім алу ортасы барынша жұмыс орны жағдайына жақын болуы

керек деген тұжырым жасайды.

Негізгі терминдер

Құзыреттіліктер, білім беруде модульді-құзыреттілік кӛзқарас, дуальды жүйемен оқыту,

білім алу ортасы.

Аннотация к научной статье

«Обеспечение интеграции теории и практики в процессе обучения»

В данной статье рассмотрена проблемаподготовки специалистов на основе

комплексного системного подхода, объединяющего в единое целое профессиональные и

личностные качества.

Авторы раскрывают актуальность внедрения в организацияхТиПО образовательных

программ, разработанных на основе модульно-компетентностного подхода

приобязательном обучении по дуальной системе.

На основе анализа исследований авторы делают вывод, что главное условие при

внедрении дуальной системы в процесс обучения в том, чтосреда обучения должна быть

максимально приближена к ситуации рабочего места.

Ключевые термины

Компетенции, модульно-компетентностныйподход в обучении,дуальная система

обучения, среда обучения.

Как известно, важнейшим условием успешного экономического развития страны

является высококвалифицированная рабочая сила.

Эффективность специалиста зависит от его профессионального уровня,

характеризуемого набором профессиональных и личностных качеств.

Сегодняшнего выпускника профессионального учебного заведения характеризует

солидный объѐм знаний и практически нулевой опыт, тогда как работодатель

заинтересован в оптимальном сочетании его профессиональных качеств.

Опыт, в отличие от знаний, приобретается только в процессе практической

деятельности, в ходе которой осуществляются необходимые действия и анализируются

результаты их выполнения. В то же время выполнение действий возможно только на

основе знаний и определѐнных умений.

Каждый молодой специалист обладает некоторым опытом и способен выполнять

определѐнные действия, которых недостаточно для эффективной трудовой деятельности.

Поэтому ему требуется определѐнное время для приобретения профессионального

опыта.

Но работодателю требуются специалисты образованные, умелые, опытные,

самостоятельные, творческие, ответственные, инициативные, настойчивые, способные с

первых дней работы на высоком профессиональном уровне решать любые

производственные задачи.Поэтому современная система техническогои

профессионального обучения должнаотражать требования сферы труда, специфику

социально-экономических �