!

                                       

     !

   

   

ΜΑΘΗΤΕΣ ΡΟΜΑ ΣΕ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΕΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΓΟΝΕΩΝ

   

Το Romani CRISS, σε συνεργασία µε το Κέντρο για την Υγεία και τα Ανθρώπινα Δικαιώµατα FXB του Πανεπιστηµίου του Χάρβαρντ,την ΑΝΤΙΓΟΝΗ, το Ευρωπαϊκό Κέντρο για τα Δικαιώµατα των Ροµά (ERRC), τη Life Together και τη Integro Association Bulgaria ανέπτυξαν και υλοποίησαν το Πρόγραµµα DARE–Net project: Δίκτυο για την Άρση των Διακρίσεων και τη Δράση για τους Ροµά στην Εκπαίδευση. Αυτό το πρόγραµµα χρηµατοδοτήθηκε µε την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. (και συγκεκριµένα από τον Τοµέα Εκπαίδευσης EACEA και από τον Εκτελεστικό Οπτικοακουστικό και Πολιτισµικό Οργανισµό, µέσω του Προγράµµατος «Δια Βίου µάθηση») Αυτή η έκδοση αντανακλά µόνο τις απόψεις των συγγραφέων, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν µπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για οποιαδήποτε χρήση των πληροφοριών που περιέχονται σε αυτήν.

   

   

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Δίκτυο Πολυπολιτισµικότητας και Δράσης για την Εκπαίδευση των Ροµά (DARE Net) έχει ως σκοπό την ανάπτυξη ενός διεθνούς δικτύου από Ροµά κοινωνίες για την ανταλλαγή καλών πρακτικών και επιτυχηµένων πρωτοβουλιών στην εκπαίδευση και στην εξάλειψη του διαχωρισµού των παιδιών Ροµά και να ενθαρρύνει µία δυνατή δέσµευση από θεσµούς για την ενσωµάτωση των Ροµά παιδιών και µαθητών µέσω πολυπολιτισµικότητας και ποιοτικής εκπαίδευσης.

Οι συνεργάτες του έργου είναι η Integro Association (Βουλγαρία), η ΑΝΤΙΓΟΝΗ – Κέντρο Πληροφόρησης και Τεκµηρίωσης για το Ρατσισµό, την Οικολογία, την Ειρήνη και τη Μη-Βία (Ελλάδα), το European Roma Rights Centre (Ουγγαρία και Κροατία), η Civic Association Life Together (Τσεχία), και το FXB Centre for Health and Human Rights– Harvard University ( ΗΠΑ).

Ο σχολικός διαχωρισµός είναι ένα φαινόµενο ευρέως εξαπλωµένο στην Ευρώπη, σε χώρες όπως Βουλγαρία, Κροατία, Ελλάδα, Ρουµανία και Ουγγαρία. Ο σχολικός διαχωρισµός εµφανίζεται σε διάφορες µορφές, όπως ο διαχωρισµός των Ροµά από τους µη Ροµά µαθητές σε διαφορετικές τάξεις, διαφορετικά κτίρια, ή ακόµα σε διαφορετικά σχολεία, αλλά επίσης περιλαµβάνει την προσβλητική διάγνωση ότι οι Ροµά µαθητές είναι µαθητές µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή ήπιες αναπηρίες µε την επακόλουθη τοποθέτηση αυτών των µαθητών σε ειδικά σχολεία.

Πέρα από την φυσικό διαχωρισµό, ο οποίος είναι µία πράξη διάκρισης µε αρνητικές επιπτώσεις στον αυτοσεβασµό των Ροµά παιδιών, ο σχολικός διαχωρισµός σχεδόν πάντα περιλαµβάνει και φτωχής ποιότητας εκπαίδευση. Να έχουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, ίση πρόσβαση σε αναγκαία βοηθήµατα, τα οποία δεν εφαρµόζονται σε καταστάσεις στις οποίες Ροµά µαθητές διδάσκονται ξεχωριστά από τους µη Ροµά µαθητές.

Η επίπτωση του σχολικού διαχωρισµού είναι έκδηλη όχι µόνο στο παιδί αλλά και στην οικογένεια, όπως θα δούµε στις επόµενες σελίδες.

Η Τσεχία, Ουγγαρία, Κροατία και Ελλάδα καταδικάστηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων για παραβίαση της Συνθήκης µέσω σχολικού διαχωρισµού των Ροµά παιδιών. Δυστυχώς, συστηµικές αλλαγές που αφορούν την ύπαρξη διαχωρισµού αποτυγχάνουν παρά τέτοιων αποφάσεων.

   

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ

Η έκδοση αυτή είναι µέρος του DARE Net project, και στοχεύει στην ενηµέρωση του κοινού σχετικά µε τον σχολικό διαχωρισµό των Ροµά παιδιών και στην σηµαντικότητα της ποιοτικής και ίσης εκπαίδευσης.

Στις ακόλουθες σελίδες, µπορεί να βρει κανείς αρκετές περιγραφές σχολικών περιστατικών, στην Βουλγαρία, Τσεχία, Ελλάδα, Ρουµανία και Ουγγαρία, καθώς και καταθέσεις από µαθητές, των γονιών τους ή µεµονωµένα άτοµα που αντιµετωπίζουν διαχωρισµό. Ορισµένες από αυτές τις υποθέσεις που περιγράφονται εδώ ήρθαν στην προσοχή εθνικών ακόµα και τοπικών δικαστηρίων.

Ο σκοπός αυτής της έκδοσης είναι να αποδείξει τις άκρως επικίνδυνες αρνητικές επιπτώσεις του σχολικού διαχωρισµού µε την απευθείας παρατήρηση των εµπειριών αυτών που απευθείας επηρεάζονται από αυτό το φαινόµενο. Ροµά µαθητές, πρώην Ροµά µαθητές, και οι γονείς που συµφώνησαν να µοιραστούν τις εµπειρίες τους, περιγράφουν πως αντιλαµβάνονταν τον διαχωρισµό τότε, πώς τον αντιλαµβάνονται τώρα, πώς ήταν και τι επίδραση είχε στις ζωές τους µετά την τοποθέτησή τους σε διαχωρισµένα περιβάλλοντα.

Σε ορισµένες περιπτώσεις, οι συνεντευξιαζόµενοι περιγράφουν πώς πέρασαν την διαδικασία της πολυπολιτισµικότητας και τον βαθµό της αποδοχής σε µια τέτοια διαδικασία, µεταξύ µη Ροµά δασκάλων και γονιών, αλλά και µέσα στην Ροµά κοινότητα.

Οι συνεργαζόµενοι οργανισµοί στην εργασία θα ήθελαν να εκφράσουν την ευγνωµοσύνη τους και την αναγνώριση σε όλους τους ανθρώπους που συµφώνησαν να συζητήσουν ανοιχτά τις εµπειρίες τους στον σχολικό διαχωρισµό.

   

ΕΛΛΑΔΑ Μία σύντοµη επισκόπηση του ζητήµατος του σχολικού διαχωρισµού

Η Ελλάδα εγγυάται µέσω του νοµοθετικού της πλαισίου σχολική εκπαίδευση για όλα τα παιδιά ηλικίας 6 έως 15 ετών (εξαετή εκπαίδευση δηµοτικού και τριετή εκπαίδευση γυµνασίου) ανεξαρτήτως του αν είναι Έλληνες υπήκοοι ή αλλοδαποί. Η προαιρετική δευτεροβάθµια εκπαίδευση («Λύκειο»), σύµφωνα µε την εκπαιδευτική µεταρρύθµιση του 1997 συµπεριλαµβάνει τα Ενοποιηµένα Ανώτατα Σχολεία Γενικής Εκπαίδευσης («Ενιαία Λύκεια») και τα Τεχνικά Σχολεία Επαγγελµατικής Κατάρτισης («ΤΕΕ»)· οι

µαθητές έχουν το δικαίωµα µεταγραφής από το ένα σχολείο στο άλλο. Σε ό, τι αφορά τα Ενιαία Λύκεια, η φοίτηση διαρκεί 3 έτη και µετά την αποφοίτηση λαµβάνει χώρα ένας γενικός εθνικός διαγωνισµός εισαγωγής σε Πανεπιστηµιακά ή Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύµατα. Σε ό, τι αφορά τα ΤΕΕ, η διάρκεια των σπουδών είναι είτε δύο (Επίπεδο Α) είτε τρία (Επίπεδο Β) χρόνια.1

Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωµα στην εκπαίδευση ανεξάρτητα από αν οι γονείς τους διαµένουν στη χώρα

νόµιµα ή όχι. Παρόλ’ αυτά, σύµφωνα µε πρόσφατη έρευνα του Οργανισµού Θεµελιωδών Δικαιωµάτων (Fundamental Rights Agency), τα επίπεδα σχολικών διακρίσεων σε βάρος των Ροµά που παρακολουθούν κανονικά σχολεία στην Ελλάδα είναι περίπου 35%.2

Παρόλο που οι σχολικές διακρίσεις απαγορεύονται, στην πραγµατικότητα εξακολουθούν να υφίστανται σε πολλά σχολεία. Έχουν γίνει διάφορες προσπάθειες προσέλκυσης και διατήρησης παιδιών Ροµά σε σχολεία αλλά µε πολύ περιορισµένη επιτυχία (µόνο στις περιοχές όπου εφαρµοζόταν ένα συγκεκριµένο πρόγραµµα και για

                                                                                                                         1 I. Δηµητρακόπουλος, (2004), Αναλυτική Έρευνα της Εκπαίδευσης στην Ελλάδα (2003), Εθνικό Κέντρο Επαφής για την Ελλάδα (National Contact Point) – ΑΝΤΙΓΟΝΗ, Κέντρο πληροφοριών και έρευνας, Αθήνα. 2 FRA, Εκπαίδευση: Η κατάσταση των Ροµά σε 11 Ευρωπαϊκά κράτη – µέλη. Έρευνα για τους Ροµά – Εστίαση στα δεδοµένα (αναµένεται το 2014).

   

την περίοδο εφαρµογής αυτού).3 Πολυάριθµες προσπάθειες άρσης των διαχωρισµών είχαν περιορισµένη ή καθόλου επιτυχία.

Έχει παρατηρηθεί ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων γονιών και των τοπικών αρχών, κατά κανόνα, αντιδρούν στην καταπολέµηση των σχολικών διακρίσεων σε διάφορα σηµεία σε όλη την Ελλάδα. Ανεπίσηµες οµάδες γονέων και διδασκάλων (ορισµένες φορές σε συνδυασµό µε τοπικές αρχές) έχουν κατά διαστήµατα συµµαχήσει και συντονιστεί προκειµένου να εµποδίσουν προσπάθειες σχολικής ενσωµάτωσης. (όπως στην περίπτωση µεταφοράς µαθητών µε λεωφορεία). Στην πραγµατικότητα, τα προβλήµατα σε ότι αφορά τις σχολικές διακρίσεις σε βάρος των παιδιών Ροµά εξακολουθούν να υπάρχουν.4 Σε ό, τι αφορά το ίδιο θέµα θα πρέπει να σηµειωθεί ότι η Ελλάδα έχει καταδικασθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (ΕΔΔΑ) για διάφορες υποθέσεις καταπάτησης του δικαιώµατος στην εκπαίδευση και µη–διάκρισης κατά παιδιών Ροµά.5

Μαρτυρίες γονέων και µαθητών Ροµά σχετικά µε τις σχολικές διακρίσεις

Μέσω µια σειράς συνεντεύξεων που πραγµατοποιήθηκε σε διάφορες κοινότητες Ροµά σε όλη την Ελλάδα γονείς και µαθητές Ροµά είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν ελεύθερα τη γνώµη τους, βασισµένη στις προσωπικές εµπειρίες τους σχετικά µε την κατάσταση των Ροµά στο χώρο της εκπαίδευσης.

Έχει δοθεί ιδιαίτερη έµφαση στα θύµατα διακρίσεων, είτε αυτά έχουν συνείδηση ότι ο διαχωρισµός που

υφίστανται είναι διάκριση εις βάρος τους και καταπάτηση των δικαιωµάτων τους είτε όχι. Παρόλα αυτά, µαρτυρίες από ενοποιηµένες/µικτές περιοχές έχουν επίσης

                                                                                                                         3 A. Τριανταφυλλίδου και Ρ. Γρώπα (2011), «Μετανάστες και πολιτική ζωή στην Ελλάδα: Μεταξύ πολιτικής χειραγώγησης και έρευνας για ένταξη», South European Society and Politics, πρώτη δηµοσίευση στις 23 Σεπτεµβρίου 2011. 4 Βλ. «ΑΝΤΙΓΟΝΗ» Ετήσια Έκθεση 2011, 2012 και 2013· Ο Συνήγορος του Πολίτη, Τµήµα των δικαιωµάτων του παιδιού, Παράλληλη Έκθεση στην Επιτροπή του ΟΗΕ για τα Δικαιώµατα του Παιδιού, (Απρίλιος 2012), διαθέσιµο σε: http://www.synigoros.gr/resources/parallel-report-un--3.pdf (στα αγγλικά)· Επιτροπή των Δικαιωµάτων του Παιδιού, Εξέταση των εκθέσων που υποβάλλονται από τα κράτη–µέλη δυνάµει του άρθρου 44 της Σύµβασης, Ελλάδα, (Αύγουστος 2012), διαθέσιµο σε: http://www2.ohchr.org/english/bodies/crc/docs/co/CRC_C_GRC_CO_2-3.pdf (στα αγγλικά). Βλ. επίσης την Ελληνική Εθνική Επιτροπή των Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (ΓΕΕΔΑ): ΓΕΕΔΑ, «Παρατηρήσεις επί του σχεδίου Δεύτερης Περιοδικής Έκθεσης της Ελληνικής Δηµοκρατίας για το Διεθνές Σύµφωνα για τα Ατοµικά και Πολιτικά Δικαιώµατα», 2013, http://www.nchr.gr/images/pdf/apofaseis/ellinikes_ektheseis_en_ell_org/OHE/Parathrhseis_EEDA_prosYPEKS_DSAPD.pdf· ΓΕΕΔΑ, «Έκθεση και Προτάσεις για τα Δικαιώµατα των Ροµά», Ετήσια Έκθεση 2009, σ. 100 επ.· ΓΕΕΔΑ, «Προτάσεις για την Προστασία των Ροµά στην Ελλάδα», Ετήσια Έκθεση 2001, σ. 179 επ. 5 Υπόθεση Σαµπάνης και άλλοι κατά Ελλάδος (2008), Υπόθεση Σαµπάνης και άλλοι κατά Ελλάδος (2012), Υπόθεση Λαβίδα και άλλοι κατά Ελλάδος (2013).

   

συµπεριληφθεί. Πριν από κάθε συνέντευξη, δεν ήταν γνωστό αν αυτοί από τους οποίους παίρναµε συνέντευξη είχαν βιώσει την εµπειρία διακρίσεων εις βάρος τους ή όχι. Είναι πιθανόν ότι περιστατικά διακρίσεων µπορεί να λάβουν χώρα ακόµη και σε ενσωµατωµένες/µικτές κοινότητες.

Επίσης, συνεντεύξεις που εστιάζουν σε περιπτώσεις ενσωµάτωσης καταδεικνύουν τη θετική επίδραση της άρσης των διαχωρισµών. Αυτό που επισηµαίνουν οι συνεντεύξεις είναι ότι οι αποτελεσµατικές παρεµβάσεις σε διάφορους τοµείς µπορούν να βελτιώσουν ουσιαστικά το επίπεδο εκπαίδευσης των Ροµά, σε αντίθεση µε το µοντέλο σχολικών διαχωρισµών.

Κατ’ επιθυµία όσων µας παραχώρησαν συνέντευξη και προκειµένου να προστατευθεί η ιδιωτικότητάς τους αναφέρουµε µόνο τα αρχικά τους. Μόνο ο κος Σαµπάνης, ένας από τους ενάγοντες στην υπόθεση «Σαµπάνης και λοιποί εναντίον Ελλάδας», η οποία κατέληξε στην καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων για παράβαση του άρθρου 14 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης για τα Δικαιώµατα του Ανθρώπου (απαγόρευση διακρίσεων) και του άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου νούµερο 1 (δικαίωµα στην εκπαίδευση), συµφώνησε στη δηµοσίευση ολόκληρου του ονόµατός του.

ΔΕΝΔΡΟΠΟΤΑΜΟΣ – ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Οι παρακάτω µαρτυρίες συλλέχθηκαν στον Δενδροπόταµο, τον µεγαλύτερο οικισµό Ροµά της Θεσσαλονίκης. Η διαχωρισµένη αυτή περιοχή της περιφέρειας βρίσκεται 5 χλµ. µακριά από το κέντρο της πόλης. Έχει 5.000 κατοίκους και πάνω από τα 2/3 του πληθυσµού ανήκουν σε µία από τις τρεις διαφορετικές φυλές Ροµά της περιοχής.

Τα παιδιά Ροµά αποτελούν τη µεγαλύτερη πλειοψηφία των εγγεγραµµένων µαθητών στα σχολεία της περιοχής. Σε ένα από τα τρία δηµοτικά σχολεία του Δενδροποτάµου, ο αριθµός τους φτάνει το 97%.

E. M.

Η κα Ε. Μ. έχει τέσσερα παιδιά: δύο 16χρονα δίδυµα αγόρια, µαθητές της Α’ Λυκείου, ένα 10χρονο αγόρι, µαθητή της Ε’ Δηµοτικού και ένα κορίτσι 8 χρονών, µαθήτρια της Β’ Δηµοτικού.

Όλα τα παιδιά της φοιτούν σε σχολεία της κοινότητας τα οποία, λαµβάνοντας

υπόψη τα ποσοστά των µαθητών Ροµά, στην ουσία αποτελούν διαχωρισµένα σχολεία.

Όπως υποστηρίζει: «Σε ό, τι αφορά τα δηµοτικά σχολεία της κοινότητας, όταν τα δίδυµα ξεκίνησαν το δηµοτικό, τη χρονιά 2005/2006, το σχολείο είχε περίπου 400 µαθητές, από τους οποίους σχεδόν οι µισοί δεν ήταν Ροµά.

   

Τότε, το σηµαντικότερο πρόβληµα ήταν η άθλια και εντελώς επικίνδυνη κατάσταση του κτιρίου.

Εξαιτίας αυτής της κατάστασης, χρόνο µε το χρόνο,

Σχεδόν όλοι οι γονείς που δεν ήταν Ροµά κατάφεραν να γράψουν τα παιδιά τους σε σχολεία άλλων περιοχών».

Πολλοί γονείς Ροµά ήθελαν και αυτοί να γράψουν τα παιδιά τους σε σχολεία που στεγάζονταν σε ασφαλέστερα κτίρια, κι έτσι, προσπάθησαν να κάνουν αίτηση σε δηµοτικά σχολεία της γύρω περιοχής, η οποία ανήκε σε διαφορετικό Δήµο, όπου είχαν ήδη µετεγγραφεί µη Ροµά µαθητές.

Δυστυχώς, εξαιτίας γραφειοκρατικών διαδικασιών, κανένας µαθητής Ροµἀ δεν κατάφερε να εγγραφεί σε κάποιο από τα σχολεία. Ο διευθυντής ενός από τα σχολεία στα οποία ζητήθηκε να γίνουν οι µετεγγραφές, ζήτησε πιστοποιητικό δηµοτολογίου,6 γνωρίζοντας ότι κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο να κατατεθεί από τους γονείς.

                                                                                                                         6 Σύµφωνα µε την Ελληνική νοµοθεσία, τα παιδιά εγγράφονται σε σχολεία µε βάση τον τόπο κατοικίας τους.

Μόνη εξαίρεση θα µπορούσε να γίνει στην περίπτωση που τα παιδιά είχαν συγγενείς ή στενούς οικογενειακούς φίλους οι οποίοι κατοικούσαν στον Δήµο και οι οποίοι µπορούσαν να πιστοποιήσουν µε επίσηµο έγγραφο, ότι φιλοξενούσαν µόνιµα τα παιδιά στα σπίτια τους. Σε αυτή µόνο την περίπτωση, θα µπορούσαν τα παιδιά να φοιτήσουν στο σχολείο.

Όταν οι δίδυµοι αποφοίτησαν από το δηµοτικό σχολείο, επτά από τους µη Ροµά συµµαθητές τους γράφτηκαν στο γυµνάσιο του συγκεκριµένου Δήµου, παρότι δεν είχαν καταθέσει κανένα έγγραφο που να πιστοποιεί τη διεύθυνση κατοικίας τους. Εν τω µεταξύ, από τον ανιψιό µου ζητήθηκε τέτοιο έγγραφο και έτσι δεν µπόρεσε να γραφτεί στο ίδιο σχολείο.

«Κάπως έτσι, εύκολα καταλαβαίνει κανείς ότι η µόνη εκπαίδευση στην οποία είχαν πρόσβαση οι Ροµά, ήταν αυτή στα σχολεία της κοινότητάς τους, η οποία σε σύντοµο χρονικό διάστηµα οδήγησε σε σχολικό διαχωρισµό.

Ενώ κάποιοι δάσκαλοι αφοσιώνονται σε αυτό που κάνουν και δίνουν κίνητρο στα παιδιά µας να προσπαθούν και να συµµετέχουν στο σχολείο, µερικοί άλλοι δεν ενδιαφέρονται καθόλου.

   

Παρά τον διαχωρισµό αυτό, κανένας από τις αρµόδιες αρχές ή από τον Δήµο δεν παρενέβη για να ενισχύσει την ύπαρξη, για παράδειγµα, ενός λεωφορείου ή κάποιων άλλων µέτρων που να επιτρέπουν στα παιδιά µας να πηγαίνουν σε κάποιο σχολείο σε γύρω Δήµους εκτός κοινότητας.

Αντιθέτως, έγινε το εξής. Μαθητές Ροµά από µία άλλη περιοχή άρχισαν να έρχονται στα σχολεία µας στον Δενδροπόταµο, επειδή κανένα σχολείο στην περιοχή που ζούσαν δεν τους δέχονταν.

Από την προσωπική µου εµπειρία, µπορώ να πω ότι η ευκαιρία φοίτησης σε ένα µη διαχωρισµένο σχολείο είναι πολύ σηµαντική όχι µόνο για την ενσωµάτωση των παιδιών µας, αλλά και για να µπορούν αυτά να φτάνουν σε υψηλότερες βαθµίδες εκπαίδευσης. Όταν οι δίδυµοι γιοι µου φοιτούσαν στο δηµοτικό σχολείο, την περίοδο που οι µισοί µαθητές ήταν µη Ροµά, προσπαθούσαν περισσότερο –σε σχέση µε τους δύο µικρότερους γιους µου– να διαβάσουν και να κάνουν τις ασκήσεις τους για να µη φανούν λιγότερο έξυπνοι από τα υπόλοιπα παιδιά.

Οι διακρίσεις που βιώνουµε δεν αφορούν µόνο τον διαχωρισµό στην εκπαίδευση. Κάποιες φορές τα παιδιά µας γίνονται θύµατα άνισης µεταχείρισης από τους δασκάλους τους.

Ακολουθούν και ενισχύουν το στερεότυπο ότι οι Ροµά είναι µόνο φτωχοί και αδαείς άνθρωποι, και δε δίνουν στα παιδιά µας κανένα κίνητρο να συνεχίσουν να φοιτούν στο σχολείο και να δουν πόσο σηµαντική είναι η εκπαίδευση στη ζωή κάθε ανθρώπου.

Αυτά, µαζί µε την έλλειψη ενδιαφέροντος από κάποιους γονείς για το ζήτηµα της εκπαίδευσης των παιδιών τους, δηµιουργεί ένα περιβάλλον που ευθύνεται για το πολύ χαµηλό επίπεδο εκπαίδευσης. Μία τέτοια κατάσταση αφήνει ελάχιστα περιθώρια να ελπίζει κανείς στη βελτίωση των συνθηκών ζωής και στην ενσωµάτωση των κοινοτήτων Ροµά».

I. Z.

Η κα Ι. Ζ. είναι µητέρα ενός κοριτσιού 13 χρονών και δύο δίδυµων αγοριών 12 χρονών. Τα αγόρια γεννήθηκαν πρόωρα µε προβλήµατα υγείας και νοητική υστέρηση, ενώ ο ένας από τους δύο αντιµετωπίζει και κινητικά προβλήµατα.

Η κατάσταση που αντιµετωπίζει η Ι. Ζ. γίνεται ακόµα δυσκολότερη και γιατί ο σύζυγός της βρίσκεται στη φυλακή και έτσι έχει αναλάβει τη φροντίδα της οικογένειάς της µόνη.

Για την κόρη της, η Ι. Ζ. λέει: «Τελείωσε το δηµοτικό σχολείο στην κοινότητα µε πολλές δυσκολίες γιατί η δασκάλα που είχε τα τελευταία τρία χρόνια δεν ήταν καλή στη δουλειά της. Όλα τα παιδιά της τάξης είχαν προβλήµατα µε τη δασκάλα. Μετά,

   

µόλις πήγε στο γυµνάσιο, αποφάσισε να σταµατήσει σχεδόν αµέσως.

Για να την πείσω να συνεχίσει το σχολείο, της είπα να ξαναγυρίσει στο δηµοτικό σχολείο για κάποια χρόνια, για να συνεχίσει έπειτα στο γυµνάσιο. Δυστυχώς όµως ακόµα αρνείται.

Καταλαβαίνουµε ότι τα προβλήµατα που έχουν τα παιδιά µας στο σχολείο δεν οφείλονται µόνο στον σχολικό διαχωρισµό. Πέρα από αυτό, είναι και η ποιότητα της εκπαίδευσης και οι ευκαιρίες που δίνονται στα παιδιά να συνεχίσουν. Ενώ µερικοί δάσκαλοι είναι πολύ καλοί στη δουλειά τους και δίνουν κίνητρο στα παιδιά να συνεχίσουν το σχολείο, κάποιοι άλλοι δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τις ανάγκες των µαθητών που είναι ιδιαίτερες.

Όταν η κόρη µου ξεκινούσε το δηµοτικό σχολείο, ο άντρας µου κι εγώ θέλαµε να τη γράψουµε σε ένα µικτό σχολείο σε άλλο Δήµο όπου έχουµε συγγενείς µε συνοµήλικα παιδιά για να πηγαίνουν µαζί.

Δυστυχώς, αυτό δε γινόταν γιατί, για την εγγραφή, το σχολείο ζητούσε ένα πιστοποιητικό που να λέει ότι το παιδί ήταν επίσηµα γραµµένο στο Δήµο που ήταν το σχολείο.»

Όσο για την ιδιαίτερη κατάσταση των διδύµων, η Ι. Ζ. λέει: «Όταν έφτασαν σε ηλικία για να ξεκινήσουν το σχολείο, προσπάθησα να τους γράψω σε ένα σχολείο για παιδιά µε ειδικές ανάγκες7

                                                                                                                         7 Σύµφωνα µε το Ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα, πέρα από τα κανονικά σχολεία (δηµοτικό, γυµνάσιο και λύκειο) υπάρχουν και τα σχολεία για παιδιά µε ειδικές ανάγκες τα οποία αφορούν παιδιά µε αναπηρίες.

αλλά επειδή δεν υπήρχε µέσο µεταφοράς, τα παιδιά δεν µπόρεσαν να ξεκινήσουν το σχολείο.

Λίγα χρόνια µετά, όταν έγιναν εννιά χρονών, χάρη στο πρόγραµµα «Εκπαίδευση των παιδιών Ροµά» και την τεράστια βοήθεια της κοινωνικής λειτουργού που ήταν υπεύθυνη για το πρόγραµµα, τα δίδυµα γράφτηκαν στο «κανονικό» δηµοτικό σχολείο της κοινότητας. Σήµερα, ο ένας πηγαίνει ΣΤ’ δηµοτικού και ο άλλος Δ’.

Στο πρόγραµµα, υπάρχει ένας δάσκαλος επιπλέον για να βοηθάει τα παιδιά µε αναπηρίες ή µε µαθησιακές δυσκολίες. Όµως το πρόγραµµα τελειώνει σε λίγους µήνες και δεν ξέρουµε αν θα µπορέσει να πάρει παράταση. Φοβάµαι ότι αυτή η πολύ ουσιαστική βοήθεια για τα παιδιά µου θα σταµατήσει.

Για να ενταχθούν καλύτερα στην κοινωνία τα παιδιά µου, θα ήθελα να πηγαίνουν σχολείο έξω από την κοινότητα.

Γι’ αυτό ελπίζω ότι όταν ο σύζυγός µου βγει από τη φυλακή, θα µπορέσουµε να µετακοµίσουµε σε µία άλλη περιοχή ή άλλη πόλη και έτσι τα παιδιά µας να πάνε σε καλύτερα σχολεία και εµείς να βρούµε καλύτερες δουλειές και να κάνουµε τη ζωή µας καλύτερη.»

D. T.

Η κα D. Τ. είναι 45 χρονών και ζει µε τα δύο παιδιά της. Ο µεγάλος γιος είναι δεκαέξι χρονών και ο µικρότερος δέκα.

   

Από τότε που χώρισε ανέλαβε µόνη τη φροντίδα της οικογένειάς της.

Λέει: «Ο µικρότερος γιος µου πηγαίνει Δ’ Δηµοτικού στο σχολείο της κοινότητας. Οι συµµαθητές του είναι όλοι Ροµά αλλά αυτό δεν ήταν ποτέ πρόβληµα για µας. Πιστεύω ότι οι δάσκαλοι έχουν τον πιο σηµαντικό ρόλο στο να δίνουν κίνητρα στα παιδιά µας να πηγαίνουν στο σχολείο και να είναι καλοί µαθητές. Εάν µπορούσαν να τραβήξουν την προσοχή των παιδιών για να θέλουν να πηγαίνουν στο σχολείο, λιγότερα παιδιά θα το εγκατέλειπαν.

Όσο για τον γιο µου, είναι πολύ τυχερός επειδή είχε πάντα καλούς δασκάλους που πρόσεχαν όλους τους µαθητές και τους βοηθούσαν πολύ.

Όταν εµφανίζονται προβλήµατα, ενηµερώνουν αµέσως εµάς τους γονείς από το σχολείο, έτσι µπορώ να πω ότι η συνεργασία ανάµεσα στο σχολείο και σε εµένα είναι πολύ ικανοποιητική.

Γενικά, η ποιότητα της εκπαίδευσης που παρέχεται στα σχολεία της δικής µας κοινότητας είναι χαµηλότερη από ότι αλλού. Κατά τη γνώµη µου, υπάρχει γενικό πρόβληµα στο

εκπαιδευτικό σύστηµα και οι δάσκαλοι δεν είναι υπεύθυνοι για αυτό. Στις περισσότερες περιπτώσεις κάνουν ό, τι καλύτερο µπορούν για να δώσουν την καλύτερη εκπαίδευση στα παιδιά µας.

Το δηµοτικό σχολείο που πηγαίνει ο γιος µου, έχει τµήµα ένταξης για εφήβους που δεν έχουν τελειώσει το δηµοτικό, αλλά αυτό, αν και είναι σηµαντικό, δε φτάνει για να λυθούν τα προβλήµατα.

Αυτή τη σχολική χρονιά, το δηµοτικό σχολείο λειτουργεί σε άλλο κτίριο. Πριν µεταφερθεί, το σχολείο βρισκόταν σε ένα παλιό κτίριο που δεν ήταν βολικό και ήταν πολύ επικίνδυνο. Ακόµα και αν το κτίριο εκείνο κρίθηκε ακατάλληλο το 2003, πέρασαν 10 χρόνια για να µπορέσουµε να έχουµε ένα καινούριο και ασφαλές σχολείο για τα παιδιά µας.

Κατά τη γνώµη µου, ακόµα και αν το σχολείο της κοινότητας είναι διαχωρισµένο, η πρόταση να κλείσει και να γράφονται τα παιδιά σε σχολεία σε κοντινές περιοχές για να εντάσσονται σε µικτές τάξεις, νοµίζω ότι πιο πολλά προβλήµατα θα δηµιουργήσει, παρά λύσεις.

Σαν µητέρα, για µένα είναι πολύ σηµαντικό να βρίσκοµαι κοντά στο σχολείο, πρώτον γιατί έτσι µπορώ να είµαι σε επικοινωνία µε τους δασκάλους και δεύτερον, γιατί αν προκύψει κάποιο πρόβληµα –για παράδειγµα, αν το παιδί δε νιώθει καλά– µπορούµε να είµαστε στο σχολείο σε λίγα λεπτά. Επίσης, το σχολείο στη γειτονιά, επιτρέπει στους γονείς να συµµετέχουν και αυτοί στις εκδηλώσεις του σχολείου, θεατρικά, γιορτές κλπ.»

   

A. T.

Η Α. Τ. είναι ένα κορίτσι 17 χρονών που ζει µε την οικογένειά της (τη µητέρα, τον πατέρα και τα δύο της αδέρφια), στον Δενδροπόταµο.

Περιγράφει την εµπειρία της: «Γράφτηκα στο δηµοτικό σχολείο στη γειτονιά µου και πήγαινα εκεί µέχρι το τέλος της Γ’ Δηµοτικού. Όταν τελείωσα την Γ’ τάξη, η οικογένειά µου κι εγώ έπρεπε να µετακοµίσουµε σε άλλη περιοχή επειδή χτίζαµε το καινούριο µας σπίτι. Έτσι, πριν γυρίσω και πάλι στον Δενδροπόταµο, πήγα στην Δ’ και στην Ε’ τάξη στο σχολείο στην περιοχή που ζούσαµε προσωρινά.

Στις τάξεις που ήµουν τα τρία πρώτα χρόνια του δηµοτικού σχολείου στον Δενδροπόταµο και στις οποίες ξαναγύρισα όταν ετοιµάστηκε το σπίτι µας, ήµασταν περισσότεροι µαθητές Ροµά αλλά και κάποιοι µη Ροµά. Κάποιες φορές υπήρχαν τσακωµοί ανάµεσα σε Ροµά και µη Ροµά µαθητές, οι οποίοι ήταν από τη Ρωσία και την Αλβανία, αλλά οι τσακωµοί αυτοί ποτέ δεν ήταν σοβαροί.

Αντίθετα µε τον Δενδροπόταµο, στο σχολείο που πήγα Δ’ και Ε’ Δηµοτικού, ήµασταν µόνο 4 µαθητές Ροµά σε όλο το σχολείο, και οι δύο από αυτούς ήµασταν εγώ και ο αδερφός µου.

Κάποιοι από τους συµµαθητές µου εκεί, µε κορόιδευαν για τη φυλή µου και κάποιοι άλλοι δε µε συµπαθούσαν γιατί γι’ αυτούς το να είσαι Ροµά είναι κάτι πολύ άσχηµο.

Ευτυχώς, είµαι πολύ δυνατή και υποµονετική, έτσι πάντα τους αφήνω να λένε και δεν αντιδρώ. Αυτά ποτέ δε µε πλήγωσαν ούτε µε στεναχώρησαν. Ήµουν και είµαι πολύ περήφανη που είµαι Ροµά

και αυτές οι ρατσιστικές συµπεριφορές το µόνο που κατάφεραν ήταν να δυναµώσουν την περηφάνια µου.

Παρά τις προκαταλήψεις που έχουν πολλοί µη Ροµά απέναντι στους Ροµά, εγώ δεν έχω φερθεί ποτέ ρατσιστικά γιατί πιστεύω ότι κανείς δεν πρέπει να είναι ρατσιστής χωρίς να ξέρει τους ανθρώπους, τον πολιτισµό και την παράδοση των άλλων. Θυµάµαι ότι πολλές φορές προσπάθησα να εξηγήσω στους φίλους µου ότι δεν ταυτίζονται όλοι οι Ροµά µε την εικόνα του κλέφτη ή του ζητιάνου που παρουσιάζει η τηλεόραση και οι εφηµερίδες για εµάς.

Όσο ήµουν στο σχολείο, δεν είχα ποτέ προβλήµατα µε τους δασκάλους. Γενικά, οι δάσκαλοι γνωρίζουν τα προβλήµατα στις κοινότητες Ροµά και έτσι, τις πιο πολλές φορές καταλαβαίνουν τα παιδιά και προσπαθούν να τα βοηθήσουν

Κάποιες φορές, οι µαθητές έχουν προβλήµατα µε τους δασκάλους και τους καθηγητές. Πολλά παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο µόνο για να µην κάθονται σπίτι όλη µέρα, και όχι επειδή θέλουν να µάθουν ή να κάνουν κάτι σηµαντικό στη ζωή τους.

Κάποια παιδιά επηρεάζονται και από τους φίλους τους και όταν ένας αφήσει το σχολείο, το αφήνουν και οι υπόλοιποι.

Ευτυχώς οι γονείς µου πάντα επέµεναν να συνεχίσω το σχολείο και τώρα πηγαίνω Γ’ Λυκείου. Από τότε που ήµουν µικρή, οι γονείς µου µού έλεγαν πόσο σηµαντικό είναι το σχολείο για τη βελτίωση της ζωής των ανθρώπων, για να έχουν ένα καλύτερο µέλλον, να σκέφτονται ελεύθερα και να συµµετέχουν στην κοινωνία.

Όσο για την ενδυνάµωση των κοινοτήτων Ροµά, γνωρίζω ότι τα

   

τελευταία χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηµατοδότησε πολλά προγράµµατα για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής και την ένταξη των Ροµά αλλά, από όσο ξέρω, τα λεφτά αυτά δεν έφτασαν ποτέ στους ανθρώπους. Χρησιµοποιήθηκαν από πολιτικούς και πολιτικά κόµµατα για τα δικά τους συµφέροντα, και για τον λόγο αυτό οι περισσότεροι δεν εµπιστεύονται πια τους πολιτικούς.

Είναι επίσης αλήθεια ότι µερικοί Ροµά ακόµα ακολουθούν πιστά παλιές παραδόσεις και συνήθειες, και για µένα, αυτό δείχνει ότι δε θέλουν πραγµατικά να ενσωµατωθούν. Δε θέλω να πω ότι πρέπει να ξεχάσουν τις παραδόσεις και τον πολιτισµό τους,

αλλά, κάποια στιγµή πρέπει να προχωρήσουµε µπροστά.

Το θέµα της ενσωµάτωσης των Ροµά δεν είναι κάτι που ενδιαφέρει µόνο τους µη Ροµά και την τάση τους να µην αναµειγνύονται µε τους Ροµά, αλλά είναι ένα πρόβληµα που αφορά και τις δύο πλευρές.

Πράγµατι, πολλοί Ροµά προτιµούν να συνεχίζουν τις ζωές τους αποµονωµένοι και στιγµατισµένοι επειδή φοβούνται να µην τους απορρίψουν. Ακόµα και αν τους αποδέχεται το 90% των µη Ροµά, αυτοί θα φοβούνται για το άλλο 10%.»

ΑΣΠΡΟΠΥΡΓΟΣ – ΑΘΗΝΑ

Σε όλη την περιοχή του Ασπρόπυργου υπάρχουν 5.000 Ροµά, 1.500 από τους οποίους ζουν στο Σοφό (ή στον καταυλισµό στο Ψάρι ή σε µικρά διαµερίσµατα στη γύρω περιοχή). Η περιοχή έχει απασχολήσει για το πρόβληµα του σχολικού διαχωρισµού. Οι κάτοικοι Ροµά του άτυπου καταυλισµού στο Ψάρι στον Ασπρόπυργο προσπαθούσαν να εγγράψουν τα παιδιά τους στα δηµοτικά σχολεία της περιοχής (10ο και 11ο Δηµοτικό Σχολείο) από το 2004. Οι ελληνικές αρχές γνώριζαν για την άρνηση εγγραφών των παιδιών από τον καταυλισµό στα σχολεία από το 2002. Τον Ιούνιο του 2004, εκπρόσωποι του Υπουργείου Υγείας επισκέφτηκαν τον καταυλισµό των Ροµά για να επιβεβαιώσουν ότι τα παιδιά δεν είχαν

   

πρόσβαση στην εκπαίδευση και ότι δεν είχε γίνει καµία απολύτως κίνηση ώστε τα παιδιά να µπορέσουν να εγγραφούν στα δηµοτικά σχολεία της περιοχής

Στις 11 Δεκεµβρίου 2012, στην υπόθεση «Σαµπάνης και άλλοι εναντίον Ελλάδας», το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων αποφάσισε για δεύτερη φορά ότι η Ελλάδα παραβίασε το Άρθρο 14 της Ευρωπαϊκής Σύµβασης των Δικαιωµάτων του Ανθρώπου (απαγόρευση διακρίσεων) και του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου Αρ. 1 (δικαίωµα στην εκπαίδευση). Το δικαστήριο σηµείωσε ότι µετά την απόφαση στην υπόθεση «Σαµπάνης και άλλοι εναντίον Ελλάδας» το 2008, η κατάσταση των Ροµά που είχαν υποστεί διάκριση και περιορισµό της πρόσβασής τους στην εκπαίδευση δεν είχε αλλάξει στην Ελλάδα. Τα παιδιά Ροµά είναι ακόµα και σήµερα θύµατα σχολικού διαχωρισµού: τοποθετούνται σε ειδικές τάξεις και σχολεία µόνο µε µαθητές Ροµά όπου το επίπεδο εκπαίδευσης είναι χαµηλότερο σε σχέση µε τα άλλα σχολεία της χώρας. Η υπόθεση αυτή αποτελεί ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγµα σχολικού διαχωρισµού.

ΣΠΥΡΟΣ ΣΑΜΠΑΝΗΣ

Ο κος Σπύρος Σαµπάνης ήταν ένας από τους ενάγοντες που προσέφυγαν στο Ανώτατο Δικαστήριο Έχει δύο παιδιά που φοιτούν και σήµερα στο σχολείο: την Παρασκευούλα, δεκαεφτά χρονών και τον Χρήστο, δεκαπέντε χρονών.

Και τα δύο παιδιά, παρά τη διαφορά ηλικίας τους φοιτούν στην Α’ Λυκείου. Αυτό επειδή οι γονείς Ροµά στην περιοχή συνήθως καθυστερούν να εγγράψουν τα παιδιά τους στα σχολεία εξαιτίας των συνθηκών (συγκρούσεις µε γονείς µη Ροµά, οικονοµικά προβλήµατα της οικογένειας κλπ.).

Τα παιδιά εγγράφονται στο διαχωρισµένο 12ο Δηµοτικό Σχολείο Ασπρόπυργου (στο οποίο φοιτούν 40 µαθητές Ροµά). Ο κος Σαµπάνης αναφέρει: «Προσπαθούσα για πολλά χρόνια να τους γράψω στο µικτό 11ο Σχολείο του Ασπρόπυργου αλλά το σχολείο δε δεχόταν να γράψει τα παιδιά.

Η διαδικασία εγγραφής υπήρξε κάπως περιπετειώδης: τον Οκτώβριο του 2005, όταν τελικά οι ΜΚΟ έπεισαν το

Υπουργείο Παιδείας να στείλει εντολή για εγγραφή των παιδιών Ροµά στο µικτό σχολείο, γονείς µη Ροµά πήγαν στο σχολείο και απαγόρευαν στους µαθητές Ροµά την είσοδο, βρίζοντας και σπρώχνοντας τα παιδιά και τους ακτιβιστές οργανώσεων που βρίσκονταν εκεί.

Επίσης, η πρόεδρος του συλλόγου γονέων (µη Ροµά) έδειξε στην κάµερα τους απόρρητους ιατρικούς φακέλους των παιδιών Ροµά, επικαλούµενη τον ελλιπή εµβολιασµό τους. Το ερώτηµα είναι µε ποιον τρόπο οι φάκελοι έφτασαν στα χέρια της και κατά πόσο έχει ευθύνη γι’ αυτό και το σχολείο. Όπως και να ‘χει, η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδοµένων µε την απόφασή της 17/2003 ορίζει ότι αυτές οι πληροφορίες αποτελούν «ευαίσθητα δεδοµένα» και οφείλουν να παραµένουν εµπιστευτικές από τους σχολικούς ιατρούς.

Μετά από αυτό, οι ΜΚΟ κάλεσαν την Αστυνοµία και ζήτησαν να σταλούν οι απαραίτητες δυνάµεις και να γίνουν συλλήψεις. Περίπου µία ώρα αργότερα, ήρθαν περισσότερες δυνάµεις της αστυνοµίας και τα παιδιά

   

µπήκαν τελικά στο σχολείο, ενώ ο δικηγόρος των ΜΚΟ από το Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συµφωνιών του Ελσίνκι που υπερασπίζονταν τους Ροµά πήγε στο αστυνοµικό τµήµα για να καταγγείλει τους γονείς µη Ροµά. Μόλις έφτασε στο αστυνοµικό τµήµα, ο δικηγόρος κρατήθηκε παράνοµα µέχρι η πρόεδρος του συλλόγου γονέων του σχολείου –µε υποδείξεις του υπεύθυνου του τοπικού αστυνοµικού τµήµατος– να καταθέσει επίσης κατηγορίες εναντίον του.

Παρά το ενδιαφέρον και την υποστήριξη από ΜΚΟ και ακτιβιστές, οι γονείς µη Ροµά κατάφεραν να επιβάλουν ουσιαστικά το σύστηµα σχολικού διαχωρισµού στον Ασπρόπυργο.

Για τον λόγο αυτό, µαζί µε άλλους γονείς Ροµά, αποφάσισα να πάω την υπόθεση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων, µε τη βοήθεια του Ελληνικού Παρατηρητηρίου των Συµφωνιών του Ελσίνκι.

Το διαχωρισµένο σχολείο όπου είναι γραµµένα τα παιδιά µου σήµερα, είναι φτιαγµένο από κοντέινερ. Όλοι οι µαθητές παρακολουθούν τα µαθήµατα µαζί. Το σχολείο προκαλεί αίσθηµα αποµόνωσης για τα παιδιά επειδή βρίσκεται σε ένα µικρό δάσος µακριά από την πόλη.

Την ίδια στιγµή, το 11ο σχολείο έχει περισσότερους από 600 µαθητές, όλοι µη Ροµά, εκτός από δύο µαθητές Ροµά, γεγονός που φυσικά προσφέρει περισσότερες ευκαιρίες για

αλληλεπίδραση και ανταλλαγή ανάµεσα στους µαθητές. Επίσης, πρέπει να πω ότι η απόσταση ανάµεσα στο σπίτι µου και στα δύο σχολεία (11ο και 12ο) είναι περίπου η ίδια και έτσι, στη συγκεκριµένη περίπτωση η παράµετρος της εγγύτητας του σχολείου στο σπίτι δε θα έπρεπε να λαµβάνεται υπόψη ως εµπόδιο στη διαδικασία εγγραφής.

Φυσικά και δεν είµαι ευχαριστηµένος από την εκπαίδευση στο 12ο σχολείο. Όντως, κατά τη γνώµη µου, ο διαχωρισµός δεν εγγυάται καλύτερες συνθήκες µάθησης.

Η απουσία µαθητών µη Ροµά στερεί τους µαθητές από τον υγιή ανταγωνισµό που θα κινητοποιούσε τους µαθητές Ροµά να προσπαθούν περισσότερο στο σχολείο. Πιστεύω ότι αυτό το µοντέλο διαχωρισµού θα έχει µακροπρόθεσµα αρνητικό αντίκτυπο στην εκπαιδευτική πορεία των παιδιών µου, αφού αργότερα δε θα µπορούν να προσαρµοστούν στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα της ευρύτερης κοινωνίας.

Ένα άλλο πρόβληµα στο σχολείο εκτός από αυτό του διαχωρισµού, είναι ότι κάποιες φορές µόνο 10 µαθητές καταφέρνουν να φτάσουν στο σχολείο στα κοντέινερ, επειδή η µετακίνηση των υπολοίπων εξαρτάται από τα λεωφορεία του Δήµου. Δυστυχώς, το λεωφορείο που πρέπει να µεταφέρει τα παιδιά δε λειτουργεί σωστά, κι έτσι, όταν ο καιρός είναι άσχηµος, δεν περιµένει να πάρει όλα τα παιδιά πριν φύγει. Έτσι όµως οι

   

µαθητές αποθαρρύνονται και δε θέλουν να πάνε στο σχολείο.

Πιστεύω ότι µόνο η προσχολική εκπαίδευση και τα µαθήµατα ενισχυτικής διδασκαλίας που γίνονται επιπρόσθετα µε αυτά του σχολικού προγράµµατος µπορούν να προετοιµάσουν τα παιδιά ώστε να αποκτήσουν ίση πρόσβαση σε µικτά δηµοτικά σχολεία. Αυτά πρέπει να γίνονται σε κοντέινερ µέσα στον καταυλισµό ή σε κάθε περίπτωση κοντά στα σπίτια των παιδιών Ροµά.

Ακόµα και αν οι δάσκαλοι του 12ου σχολείου είχαν καλή πρόθεση, τόσο σαν επαγγελµατίες όσο και σαν άνθρωποι, οπότε και συµπεριφέρονταν καλά απέναντι στα παιδιά Ροµά, η αφοσίωσή τους αυτή δεν αρκεί για να εγγυηθεί ένα επαρκές επίπεδο εκπαίδευσης. Κάποιες φορές η γενική κατάσταση στο σχολείο εµποδίζει και τους δασκάλους να ανταποκριθούν.

Ένας άλλος λόγος που πιστεύω ότι τα µη διαχωρισµένα σχολεία είναι καλύτερα, είναι ότι τα παιδιά Ροµά µαλώνουν και προσβάλλουν το ένα το άλλο όταν δε βλέπει κάποιος που δεν είναι Ροµά.

Με αυτό θέλω να πω ότι εάν υπάρχουν µαθητές µη Ροµά στο ίδιο σχολικό περιβάλλον, οι µαθητές Ροµά πιθανότατα θα συµπεριφέρονται πιο ευγενικά, και θα προσέχουν ώστε να µην προκαλούν τσακωµούς.

Στην κοινότητά µας, ένας πολιτισµικός διαµεσολαβητής, ο οποίος είναι Ροµά,

δουλεύει µαζί µας. Για µένα, η δουλειά του είναι σηµαντική επειδή γνωρίζει πώς να συµπεριφέρεται στα παιδιά Ροµά, µιλάει τη γλώσσα τους και έχει το «ελεύθερο» να ενθαρρύνει τα παιδιά να µην τα παρατάνε και να πηγαίνουν στα µαθήµατά τους συστηµατικά. Η διαµεσολάβηση διευκολύνει και τους δασκάλους να κάνουν πιο αποτελεσµατικά τη δουλειά τους µε τα παιδιά στο σχολείο.

Όταν βρεθήκαµε µε άλλους γονείς Ροµά της περιοχής, αποφάσισα να κάνω καταγγελία, χάρη στην πρόταση του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Συµφωνιών του Ελσίνκι, η οποία αφορούσε την τοποθέτηση µαθητών Ροµά σε διαχωρισµένες τάξεις στον Ασπρόπυργο και έψαχνε για µία πιλοτική υπόθεση.

Δυστυχώς, δεν υπήρξε καµία αλλαγή στην εκπαιδευτική ζωή των παιδιών µετά την καταγγελία και προς το παρόν, οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν έχουν αλλάξει τίποτα ούτε για την οικογένειά µου ούτε για µένα. Οι δάσκαλοι του 11ου και του 12ου σχολείου δεν έχουν αντιδράσει µε κανέναν τρόπο (ούτε θετικό, ούτε αρνητικό) µετά την καταγγελία και φαίνεται να πιστεύουν ότι υπεύθυνο να βρει λύση στο πρόβληµα είναι το κράτος.

Το µοναδικό αποτέλεσµα της καταγγελίας είναι ότι επηρεάστηκαν αρνητικά τα παιδιά µου: κατά τη διάρκεια της δίκης, αισθάνονταν ανασφάλεια επειδή δεν ήξεραν τι θα συνέβαινε και τι θα άλλαζε στο τέλος, ενώ τώρα η διαιώνιση του

   

διαχωρισµού τα κάνει να αισθάνονται αποκλεισµένα και µη επιθυµητά από την ελληνική κοινωνία. Παρά τα συναισθήµατα αυτά, οι σχέσεις τους µε τους δασκάλους παραµένουν καλές επειδή δεν τους θεωρούν υπεύθυνους για τα προβλήµατα διαχωρισµού και αποκλεισµού.

Ακόµα και αν προς το παρόν δεν έχει βελτιωθεί η κατάσταση, εγώ ελπίζω ακόµα ότι ίσως βγει κάτι θετικό από όλο αυτό στο µέλλον, γιατί η κυβέρνηση δεν µπορεί να παραβλέψει τόσο εύκολα τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.

ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ – ΑΘΗΝΑ

Οι παρακάτω µαρτυρίες συλλέχθηκαν στην Αγία Βαρβάρα, προάστιο της Αθήνας που θεωρείται ένα από τα ελάχιστα µέρη στην Ελλάδα µε υψηλά επίπεδα κοινωνικής ένταξης των Ροµά.

Από τη µοναδική απογραφή που πραγµατοποιήθηκε σε συνεργασία του κράτους µε τον τοπικό Σύλλογο Ελλήνων Ροµά Αγίας Βαρβάρας προέκυψε ότι υπάρχουν 3.134 Ροµά,8 ενώ ο συνολικός πληθυσµός στην περιοχή φτάνει τους 40.000 κατοίκους.

M. BA.

Η κα Μ. ΒΑ. έχει µία εντεκάχρονη κόρη που πηγαίνει στην ΣΤ’ Δηµοτικού σε σχολείο της περιοχής. Το σχολείο βρίσκεται πολύ κοντά στο σπίτι τους, αν και στην περιοχή

                                                                                                                         8 http://dspace.lib.ntua.gr/bitstream/123456789/5871/1/prattosg_roma.pdf

υπάρχουν και άλλα σχολεία σε κοντινή απόσταση.

Η ίδια λέει: «Είµαι πολύ ικανοποιηµένη µε το σχολείο. Δεν είχα κανένα πρόβληµα µε την εγγραφή της κόρης µου στο συγκεκριµένο σχολείο. Η ποιότητα εκπαίδευσης είναι πολύ ικανοποιητική, οι δάσκαλοι κάνουν ό, τι καλύτερο µπορούν για να βοηθήσουν τους µαθητές, και δε βλέπω καµία διαφορά στη µεταχείριση των παιδιών. Υπάρχει θετική αλληλεπίδραση ανάµεσα στους µαθητές Ροµά και µη Ροµά και οι σχέσεις ανάµεσα στους γονείς είναι καλές, χωρίς να αισθάνοµαι ότι υπάρχουν διακρίσεις.

Πιστεύω ότι τα µικτά σχολεία αποτελούν το καλύτερο εκπαιδευτικό µοντέλο για τον περιορισµό των διακρίσεων και του αποκλεισµού.

Εάν ήταν δυνατό, θα έπρεπε να υπάρχει ίσος αριθµός µαθητών Ροµά και µη Ροµά σε κάθε τάξη επειδή έτσι όλα τα παιδιά θα συνήθιζαν στην ιδέα της διαφορετικότητας..

Αντίθετα, αν ένα παιδί πηγαίνει σε ένα διαχωρισµένο σχολείο, θα αναπτύξει ψυχολογικά προβλήµατα, θα αντιµετωπίσει πρακτικές δυσκολίες προσαρµογής στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα και αργότερα στην ελληνική κοινωνία.

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που θα πρέπει να εξασφαλίζεται είναι µία υποστηρικτική υπηρεσία ενισχυτικής

   

διδασκαλίας που να λειτουργεί παράλληλα µε το σχολικό πρόγραµµα για όλα τα παιδιά που το έχουν ανάγκη, είτε είναι Ροµά είτε όχι.

Ωστόσο κάτι τέτοιο θα ήταν αρκετά σηµαντικότερο για τους Ροµά, διότι οι γονείς των τελευταίων δεν µπορούνε να βοηθήσουν τα παιδιά µε τα µαθήµατά τους.»

P. D.

Ο κος P. D. είναι πατέρας ενός δεκατετράχρονου αγοριού που φοιτά στην Α’ Γυµνασίου σε σχολείο της περιοχής.

Αφηγείται την εµπειρία του: «Δεν είχα κανένα πρόβληµα όταν έγραψα τον γιο µου στο σχολείο, αλλά το παιδί έµεινε πίσω επειδή έχασε µια χρονιά. Έπρεπε να µετακοµίσουµε από την Κρήτη στην Αθήνα, και αυτό ήταν αναπόφευκτο γιατί το µαγαζί µου στην Κρήτη χτυπήθηκε από την κρίση.

Εάν υπήρχαν µηχανισµοί στήριξης για την υποδοχή µαθητών Ροµά από άλλες περιοχές, ο γιος µου θα µπορούσε να προσαρµοστεί ευκολότερα και ίσως να µην έχανε µία ολόκληρη σχολική χρονιά και να µη χρειαζόταν να επαναλάβει την τάξη.

Όπως και να ‘χει, η ποιότητα της εκπαίδευσης στο σχολείο αυτό είναι πολύ ικανοποιητική, και οι δάσκαλοι έχουν θέληση να προσφέρουν την ίδια βοήθεια σε όλα τα παιδιά ανεξάρτητα από την

καταγωγή τους. Γενικά, οι σχέσεις ανάµεσα σε µαθητές, Ροµά και µη Ροµά, είναι καλές. Πολύ σπάνια έχει εκφραστεί ρατσισµός ενάντια σε Ροµά. Παρόλα αυτά, ίσως αυτά που λέω να µην τα υποστηρίζει η πλειοψηφία των γονιών µη Ροµά.

Σε ό, τι αφορά τον διαχωρισµό στην εκπαίδευση, πιστεύω ότι τέτοια σχολεία βάζουν εµπόδια ανάµεσα στους µαθητές και προκαλούν τη δηµιουργία µιας διαχωρισµένης κοινωνίας στο µέλλον.

Από την άλλη πλευρά, γνωρίζω ότι υπάρχουν τάξεις αλλά και ολόκληρα σχολεία στην περιοχή, όπου η πλειοψηφία των µαθητών είναι Ροµά, αλλά δεν είµαι σίγουρος αν αυτό είναι πρόβληµα γιατί έτσι η πολιτεία πιέζεται να δώσει σηµασία και στις ανάγκες των µαθητών Ροµά.

Κατά τη γνώµη µου, το µεγαλύτερο πρόβληµα είναι ότι από τη στιγµή που το εκπαιδευτικό επίπεδο των γονιών Ροµά δεν είναι υψηλό, οι περισσότεροι

   

µαθητές Ροµά έχουν πολύ µεγάλη ανάγκη από επιπλέον βοήθεια στα µαθήµατα. Αλλά πριν δύο χρόνια, το ελληνικό κράτος κατάργησε την ενισχυτική διδασκαλία από όλα τα σχολεία.

Η κατάργηση αυτή είχε αρνητικές συνέπειες για όλες τις φτωχές οικογένειες που δεν έχουν την οικονοµική άνεση να πληρώσουν ιδιαίτερα µαθήµατα ή φροντιστήρια. Ειδικά ευαίσθητες οµάδες όπως οι Ροµά, πλήγηκαν περισσότερο από τους µέσους Έλληνες στο θέµα αυτό γιατί, όπως είπα, οι Ροµά γονείς δεν

µπορούν οι ίδιοι να βοηθήσουν τα παιδιά τους µε τα µαθήµατα του σχολείου.»

ΣΠΑΤΑ – ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΑΤΤΙΚΗ

Στα Σπάτα, µία µικρή πόλη 20 χλµ. ανατολικά της Αθήνας, βρίσκεται ένας καταυλισµός Ροµά µε 150 κατοίκους. Οι περισσότεροι από αυτούς είναι εγγεγραµµένοι δηµότες του Δήµου

Σπάτων. Οι συνθήκες στέγασης στον καταυλισµό είναι απαράδεκτες ενώ οι άνθρωποι εκεί ζουν χωρίς εγκαταστάσεις ύδρευσης και ηλεκτρικού ρεύµατος.

Στον καταυλισµό υπάρχουν 55 παιδιά σχολικής ηλικίας, 35 από τα οποία θα έπρεπε να φοιτούν στο δηµοτικό σχολείο, 15 είναι παιδιά προσχολικής ηλικίας και 5 είναι µεγαλύτερης ηλικίας. Παρόλα αυτά, πριν από ενάµιση χρόνο, κανένα από τα παιδιά δεν µπορεί να πάει σχολείο επειδή ο διευθυντής του σχολείου όπου υπάγονται αρνείται να τα δεχτεί.

Είναι ξεκάθαρο ότι το γεγονός αποτελεί διάκριση, εφόσον τα παιδιά στον καταυλισµό αποκλείονται εξ’ ολοκλήρου από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα και από τη σχολική ζωή µε τους υπόλοιπους µαθητές. Προς το παρόν ο Δήµος Σπάτων, το Πανεπιστήµιο Αθηνών και η κοινότητα των Ροµά βρίσκονται σε διαπραγµατεύσεις, ώστε να µπορέσει να βρεθεί λύση στο πρόβληµα.

V. K.

Ο κος V. Κ. έχει ένα γιο έντεκα χρονών που εγκατέλειψε την Γ’ Δηµοτικού στο σχολείο όπου φοιτούσε στα Σπάτα πριν από ενάµιση χρόνο. Το 3ο Σχολείο βρίσκεται 7 χλµ. µακριά από τον καταυλισµό Ροµά και είναι το κοντινότερο σχολείο στον καταυλισµό.

Ενώ ο προηγούµενος διευθυντής του σχολείου στα Σπάτα είχε µία θετική προσέγγιση στους µαθητές Ροµά και έκανε τις εγγραφές των παιδιών στο σχολείο, ο νέος διευθυντής, ο οποίος

   

ανέλαβε καθήκοντα εδώ και ενάµιση χρόνο, λειτουργεί κάνοντας διακρίσεις και δεν έχει προχωρήσει ποτέ σε εγγραφή παιδιού Ροµά στο σχολείο.

Παρότι γνώριζε ότι υπήρχαν παιδιά Ροµά που είχαν ολοκληρώσει τη φοίτησή τους σε τάξεις του δηµοτικού σχολείου και θα έπρεπε να συνεχίσουν στις επόµενες τάξεις, αρνούνταν να εγγράψει τους µαθητές αυτούς στις νέες τάξεις.

Επιπλέον, υπήρχε ένα λεωφορείο που πληρωνόταν από την Περιφέρεια, το οποίο έπρεπε να παίρνει τους µαθητές (Ροµά και µη Ροµά) από τα προάστια και να τους µεταφέρει στο σχολείο. Αυτή η υπηρεσία όµως σταµάτησε λόγω έλλειψης χρηµατοδότησης.

Περιγράφοντας τις διακρίσεις που βίωσαν ο κος V. Κ. και ο γιος του, αναφέρει: «Όταν ο γιος µου πήγαινε σχολείο, οι σχέσεις του µε τους δασκάλους ήταν καλή και το σχολείο ήταν µικτό (µε περίπου 20 µαθητές µη Ροµά και 10 µαθητές Ροµά ανά τάξη). Γενικά, ήµασταν ευχαριστηµένοι µε το επίπεδο εκπαίδευσης και την κατάσταση του κτιρίου στο σχολείο.

Το µόνο πρόβληµα ήταν ότι υπήρχαν εντάσεις ανάµεσα σε παιδιά Ροµά και µη Ροµά καθώς και ανάµεσα σε γονείς, επειδή µερικοί ήταν πολύ επιθετικοί απέναντι στους µαθητές Ροµά. Οι γονείς µη Ροµά επισκέπτονταν συχνά τον διευθυντή για να κάνουν παράπονα για την εγγραφή των µαθητών Ροµά. Πίστευαν ότι τα παιδιά δεν είχαν κάνει τα εµβόλια και ότι αυτό θα απειλούσε την υγεία των παιδιών τους.

Όµως, πρέπει να πούµε ότι το Πανεπιστήµιο Αθηνών είχε ένα πρόγραµµα για τον εµβολιασµό των παιδιών Ροµά. Όλα τα παιδιά στα Σπάτα έχουν κάνει τα εµβόλια µέσα από το πρόγραµµα αυτό. Έτσι, αυτή η δικαιολογία δε θα έπρεπε να λέγεται από τις αρχές της περιοχής µόνο για να µη γραφτούν τα παιδιά στο σχολείο. Είναι αλήθεια ότι µερικά παιδιά δεν είναι πολύ καθαρά, αλλά αυτό συµβαίνει όχι γιατί δε θέλουν να πλυθούν αλλά γιατί δεν υπάρχει νερό στον καταυλισµό.

Για να δικαιολογήσει την άρνησή του να δεχτούν µαθητές Ροµά στο σχολείο, το Υπουργείο Παιδείας ισχυρίστηκε ότι τα παιδιά δεν µπορούσαν να πηγαίνουν στο σχολείο επειδή δεν υπήρχε λεωφορείο για τη µετακίνησή τους. Όµως, ακόµα και όταν δεν υπήρχε λεωφορείο, εγώ και κάποιοι άλλοι γονείς Ροµά προτείναµε να πηγαίνουµε εµείς στο σχολείο τα παιδιά κάθε µέρα µε τα αυτοκίνητά µας αλλά ο νέος διευθυντής αρνήθηκε να γράψει τα παιδιά. Κατά τη γνώµη µου, αυτή η συµπεριφορά είναι ρατσιστική.

Το προηγούµενο καλοκαίρι (2013), ο γιος µου ήταν πολύ χαρούµενος επειδή µπορούσε να κάνει κάποια µαθήµατα σε ένα µικρό σπίτι µέσα στον καταυλισµό. Τα µαθήµατα αυτά ήταν τα καλοκαιρινά µαθήµατα ενός προγράµµατος του Πανεπιστηµίου Αθηνών που γίνονταν από εθελοντές.

Το µικρό σπίτι όπου γίνονταν τα µαθήµατα είχε χτιστεί από τον Δήµο σαν χώρος µαθηµάτων ενισχυτικής διδασκαλίας για παιδιά Ροµά, αλλά

   

τελικά το Υπουργείο δεν µπόρεσε να πληρώσει προσωπικό κι έτσι αυτό το βοηθητικό σχολείο σταµάτησε να λειτουργεί (εκτός από το καλοκαίρι που γίνονται µαθήµατα από το πανεπιστήµιο). Πιστεύω ότι αυτή η συµπληρωµατική µάθηση θα ήταν πολύ σηµαντική, για τους µαθητές αλλά και για τους γονείς και για µεγαλύτερα παιδιά που δεν πήγαν ποτέ σχολείο και θέλουν να τελειώσουν το δηµοτικό.

Στον καταυλισµό υπάρχει ένας σχολικός διαµεσολαβητής Ροµά, αλλά δεν µπορεί να κάνει πολλά πράγµατα αφού τα παιδιά έτσι κι αλλιώς είναι αποκλεισµένα από το σχολείο. Όπως και να ‘χει, βοηθάει µαζί µε άλλους ακτιβιστές και οργανώσεις, να πείσει τις αρχές να λύσουν το πρόβληµα και τα παιδιά µας να έχουν την ευκαιρία να µορφωθούν.

ΚΟΜΟΤΗΝΗ – ΘΡΑΚΗ

Η Κοµοτηνή ανήκει στην περιφέρεια της Θράκης (βορειοανατολική Θράκη), όπου ζει η ελληνική µουσουλµανική

µειονότητα. Η µουσουλµανική µειονότητα αποτελείται από τρεις εθνοτικές/φυλετικές οµάδες: Τούρκους, Ροµά και Ποµάκους.

Σύµφωνα µε τη Συνθήκη της Λωζάννης που υπογράφηκε από την Ελλάδα και την Τουρκία το 1923, καθεµία από τις χώρες υποχρεούται να λειτουργεί δηµόσια µειονοτικά σχολεία για την εκπαίδευση των µειονοτήτων στις συγκεκριµένες περιοχές. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα έχει την υποχρέωση να λειτουργεί µειονοτικά σχολεία για τη µουσουλµανική µειονότητα στη Θράκη.

Στα σχολεία αυτά µπορούν να εγγραφούν αποκλειστικά παιδιά µουσουλµανικών οικογενειών ανεξαρτήτως της εθνοτικής καταγωγής τους. Ωστόσο, οι οικογένειες µπορούν να επιλέξουν ανάµεσα στα δηµόσια µειονοτικά σχολεία που λειτουργούν βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης και στα δηµόσια σχολεία που υπάγονται εξ’ ολοκλήρου στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστηµα (όπου φοιτούν παιδιά ελληνο–ορθόδοξων χριστιανών και παιδιά µουσουλµάνων, ανεξάρτητα από την εθνοτική τους καταγωγή).

O. M.

Η κα Ο. Μ. έχει µία κόρη δέκα ετών η οποία πηγαίνει στην Γ’ Τάξη του µειονοτικού δηµοτικού σχολείου της Κοµοτηνής. Αυτό σηµαίνει ότι διανύει τον τρίτο της χρόνο στο δηµοτικό σχολείο.

   

Η Ο. Μ. λέει: «Είµαι πολύ ικανοποιηµένη µε το σχολείο, το οποίο θεωρείται το καλύτερο σχολείο σε όλη την περιοχή της Θράκης, και δεν έχω παρατηρήσει καµία αρνητική συµπεριφορά από δασκάλους πριν, κατά τη διάρκεια ή µετά την εγγραφή του παιδιού µου.

Πράγµατι, οι µαθητές στα µειονοτικά σχολεία δε χωρίζονται σε τάξεις µε βάση την καταγωγή τους ή την κοινωνική τους θέση, κι έτσι παιδιά Τούρκων, Ποµάκων και Ροµά οικογενειών είναι συµµαθητές σε µικτές τάξεις. Ωστόσο, είναι όλοι µουσουλµάνοι, όπως συµβαίνει σε όλα τα µειονοτικά σχολεία και όπως ορίζει η Συνθήκη της Λωζάννης.

Δυστυχώς, δεν έχω άποψη για την ποιότητα της εκπαίδευσης στο σχολείο επειδή εγώ δεν έχω πάει σχολείο και δεν ξέρω αν το επίπεδο είναι υψηλό ή όχι.

Αυτό που ξέρω είναι ότι δεν υπάρχουν διαφορές στη µεταχείριση των παιδιών από τους δασκάλους τους, κι έτσι στους µαθητές Ροµά δε συµπεριφέρονται διαφορετικά.

Τα προηγούµενα χρόνια, υπήρχε στο σχολείο µία διαµάχη ανάµεσα σε µαθητές Ροµά και µη Ροµά, αλλά, από την αρχή αυτής της χρονιάς (2013–14), η κατάσταση φαίνεται να βελτιώνεται και οι σχέσεις ανάµεσα σε Ροµά και µη Ροµά καλυτερεύουν. Αυτό γιατί, χρόνο µε τον χρόνο, τα παιδιά µεγαλώνουν, καταλαβαίνουν και σέβονται περισσότερο ο ένας τον άλλον. Έτσι, η κόρη µου τώρα παίζει

πιο συχνά µε συµµαθητές της που δεν είναι Ροµά.

Πιστεύω ότι τα µικτά σχολεία είναι το καλύτερο περιβάλλον για να σταµατήσουν όλες οι διακρίσεις και ο αποκλεισµός και η καλύτερη λύση για την ενσωµάτωση των παιδιών Ροµά στο εκπαιδευτικό σύστηµα (Λύκειο κλπ.)

Πάντως, στο σχολείο αυτό υπάρχουν και εκπαιδευτικοί που κάνουν διακρίσεις σε βάρος των Ροµά µαθητών και δεν τους προσέχουν τόσο σε σχέση µε άλλα παιδιά, ακόµα κι αν κανονικά πρέπει να τους προσέχουν περισσότερο ως µία πιο ευαίσθητη οµάδα. Για παράδειγµα, οι δάσκαλοι κάποιες φορές φαίνεται να είναι απρόθυµοι να εξετάσουν και να δώσουν λύσεις σε προβλήµατα σχετικά µε την προσαρµογή των Ροµά στην εκπαίδευση (π.χ. παρέχοντάς τους επιπλέον βοήθεια και εξηγώντας τους τµήµατα των µαθηµάτων που δεν καταλαβαίνουν).»

ΛΕΥΚΑΔΑ – ΙΟΝΙΟ (ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ)

Η Λευκάδα είναι ένα νησί στο Ιόνιο Πέλαγος, στη Δυτική Ελλάδα, όπου κατοικεί ένας σηµαντικός αριθµός Ροµά.

Δεν υπάρχουν επίσηµα στατιστικά στοιχεία για τον αριθµό των Ροµά στη Λευκάδα. Ο πληθυσµός τους υπολογίζεται σε µερικές εκατοντάδες, αλλά δε µένει ποτέ σταθερός γιατί οι Ροµά από γύρω περιοχές συχνά εγκαθίστανται για µικρά χρονικά διαστήµατα στο νησί της Λευκάδας. Με τη βοήθεια της Διεθνούς

   

Αµνηστίας, οι Ροµά της περιοχής δηµιούργησαν έναν τοπικό σύλλογο ο οποίος, ανάµεσα σε άλλους, στόχο έχει να προωθήσει την πρόσβαση των παιδιών Ροµά στην εκπαίδευση. Οι συνθήκες στέγασης των Ροµά στη Λευκάδα είναι επίσης πολύ άσχηµες.

Το περιστατικό που περιγράφεται παρακάτω δεν αποτελεί περίπτωση διαχωρισµού, αλλά εφόσον στο παρελθόν Ροµά κάτοικοι της Λευκάδας υπήρξαν θύµατα διάκρισης σε πολλούς τοµείς (όπως σε αυτόν της στέγασης), θεωρήσαµε ότι είναι σηµαντικό να καταγράψουµε και αυτές τις µαρτυρίες, ιδίως εάν υπήρξαν και περιπτώσεις διακριστικής µεταχείρισης στον τοµέα της εκπαίδευσης.

Κ. L. και G. L.

Ο κος Κ. L. και η κα G. L. είναι γονείς ενός αγοριού που πηγαίνει στην Α’ Δηµοτικού σε δηµόσιο δηµοτικό σχολείο στην πόλη της Λευκάδας και ενός κοριτσιού που πηγαίνει Γ’ Δηµοτικού στο ίδιο σχολείο. Αυτό σηµαίνει ότι το αγόρι περνάει τον πρώτο του χρόνο στην πρωτοβάθµια εκπαίδευση, ενώ το κορίτσι έχει ήδη περάσει δύο.

Λένε: «Και τα έντεκα παιδιά που ζουν στον καταυλισµό, πηγαίνουν σχολείο σε µικτές τάξεις. Δεν τους βάζουν σε τάξεις µε βάση την καταγωγή τους.

Μπορούµε να πούµε ότι εµείς, όπως και άλλοι γονείς Ροµά στον καταυλισµό, είµαστε ικανοποιηµένοι µε τη δουλειά των δασκάλων, αλλά πιστεύουµε ότι τα πράγµατα θα µπορούσαν να είναι ακόµα καλύτερα.

Όπως και να ‘χει, οι δάσκαλοι συµπεριφέρονται στα παιδιά µας όπως σε όλα τα παιδιά.

Οι σχέσεις ανάµεσα σε παιδιά Ροµά και µη Ροµά είναι γενικά ουδέτερες, αλλά κάποιες φορές γίνονται φιλίες ανάµεσά τους. Εµείς προσωπικά, δεν αντιµετωπίσαµε ποτέ ρατσιστικές συµπεριφορές από γονείς ή µαθητές µη Ροµά σε βάρος των παιδιών µας.

Για µας, πρέπει να υπάρχουν µικτά σχολεία και όχι διαχωρισµένα, για να έχουµε το καλύτερο εκπαιδευτικό µοντέλο µακριά από διακρίσεις, για την κοινωνική ενσωµάτωση των παιδιών µας και την επαγγελµατική τους αποκατάσταση στο µέλλον.»

ΧΡΗΣΟΠΗΓΗ – ΗΡΑΚΕΙΟ (ΚΡΗΤΗ)

Η Χρυσοπηγή είναι ένα προάστιο στο Ηράκλειο της Κρήτης, όπου υπάρχουν αρκετές γειτονιές µε πληθυσµό Ροµά. Ο µεγαλύτερος καταυλισµός Ροµά στην Κρήτη, βρίσκεται στη Χρυσοπηγή, στη Νέα Αλικαρνασσό.

Δεν υπάρχουν επίσηµες καταγραφές πληθυσµού Ροµά στο Ηράκλειο. Ωστόσο, οι δηµόσιες υπηρεσίες εκτιµούν ότι ο αριθµός ξεπερνά τους 1.000 και ότι οι πληθυσµοί Ροµά χαρακτηρίζονται από µεγάλη κινητικότητα. Αυτό σηµαίνει, ότι, κυρίως για επαγγελµατικούς λόγους, οικογένειες Ροµά µετακινούνται κατά τη διάρκεια του χρόνου σε περιοχές σε όλη την Ελλάδα. Οι περισσότεροι Ροµά ζουν στα όρια της Νέας Αλικαρνασσού, ενός µικρού Δήµου

   

που υπάγεται στον ευρύτερο νοµό Ηρακείου.

Ο καταυλισµός βρίσκεται κοντά στην περιφερειακή οδό, στη βιοµηχανική ζώνη της περιοχής, περίπου 500 µέτρα µακριά από το τελευταίο σπίτι του Δήµου. Στον καταυλισµό, σύµφωνα µε τον τοπικό τύπο, κατοικούν εδώ και είκοσι χρόνια τουλάχιστον 600 άνθρωποι οι οποίοι αντιτάσσονται σε εξαναγκαστικές εκκενώσεις του καταυλισµού και στον ρατσισµό που δέχονται.

N. M.

Ο κος N.M. είναι πατέρας ενός κοριτσιού δέκα ετών που πηγαίνει Δ’ Δηµοτικού στο δηµόσιο δηµοτικό σχολείο της Χρυσοπηγής.

Όπως αναφέρει: «Το σχολείο που πήγε η κόρη µου είναι µόνο 200 µέτρα µακριά από το σπίτι µας και είναι το πιο κοντινό σε εµάς, παρόλο που αρκετά κοντά βρίσκονται και άλλα

σχολεία στα οποία πηγαίνουν παιδιά Ροµά.

Το ποσοστό µαθητών Ροµά στο σχολείο της κόρης µου είναι περίπου 5%, ενώ στα σχολεία στα οποία πηγαίνουν τα παιδιά του καταυλισµού –όχι εµείς– το ποσοστό είναι 40% ή και 50%. Αλλά όλα τα σχολεία είναι µικτά.

Εγώ δεν είµαι ικανοποιηµένος από το σχολείο επειδή γενικά η κατάσταση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήµατος χειροτερεύει κάθε χρόνο. Αυτό δεν επηρεάζει µόνο τους Ροµά αλλά όλους τους µαθητές ανεξάρτητα από την καταγωγή τους.

Οι µαθητές στις τάξεις γίνονται όλο και περισσότεροι και η ποιότητα της εκπαίδευσης δεν είναι ικανοποιητική, παρόλο που οι δάσκαλοι κάνουν ό, τι καλύτερο µπορούν για να βοηθήσουν τους µαθητές.

Κατά τη γνώµη µου το πραγµατικό πρόβληµα είναι άλλο. Έχω ακούσει

πολλά παράπονα από γονείς Ροµά για τη συµπεριφορά άλλων γονιών µη Ροµά στα παιδιά τους στο σχολείο. Η κόρη µου είναι κι αυτή ένα παράδειγµα. Μία µητέρα µη Ροµά την χαστούκισε πέρυσι για να την τιµωρήσει, όπως είπε, επειδή η κόρη µου της είχε αντιµιλήσει. Είµαι σίγουρος ότι αν το παιδί µου δεν ήταν Ροµά, η κυρία αυτή δε θα είχε κάνει αυτό που έκανε.

Υπάρχουν και δάσκαλοι που κάνουν διακρίσεις και είναι πολύ πιο αυστηροί µε τα παιδιά Ροµά

   

από ότι µε τα υπόλοιπα αν για παράδειγµα συµπεριφέρονται άσχηµα, αν µπλέκουν σε καβγάδες κλπ.

Νοµίζω ότι µία τέτοια ρατσιστική συµπεριφορά είναι αποτέλεσµα προκαταλήψεων ορισµένων δασκάλων. Η άποψη αυτή αντανακλά µία ευρέως διαδεδοµένη αντίληψη στην κοινωνία των Ροµά, σύµφωνα µε την οποία οι Ροµά µαθητές δεν αντιµετωπίζονται ισότιµα µε όλους τους υπόλοιπους.

Πολύ συχνά, οι δάσκαλοι δε δίνουν σηµασία στους µαθητές Ροµά και δεν ενδιαφέρονται για τα προβλήµατά τους στα µαθήµατα και στο σχολείο ενώ φαίνεται ότι τα παιδιά Ροµά χρειάζονται περισσότερη προσοχή και προσπάθεια για να συµβαδίζουν µε τους άλλους µαθητές στην τάξη. Νοµίζω ότι οι δάσκαλοι πρέπει να αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στους µαθητές Ροµά για να τους βοηθήσουν αλλά, πέρα από εξαιρέσεις που υπάρχουν, γενικά δε βλέπω να συµβαίνει αυτό.

Επίσης, σε αυτό το σχολείο –όπως και σε κάθε σχολείο στην Ελλάδα– δεν υπάρχει µία υπηρεσία που να στηρίζει τους αδύναµους µαθητές, είτε είναι Ροµά είτε όχι. Αυτή η κατάσταση είναι πολύ αρνητική ιδίως για τους µαθητές

Ροµά αφού οι γονείς τους δεν µπορούν να τους βοηθήσουν µε τα µαθήµατα.

Το καλύτερο εκπαιδευτικό µοντέλο για τη µείωση των διακρίσεων και του αποκλεισµού στο σχολείο, σίγουρα για µένα είναι τα µη διαχωρισµένα σχολεία γιατί πιστεύω ότι µόνο τα µικτά σχολεία και οι µικτές τάξεις µπορούν να δώσουν ευκαιρίες να σταµατήσουν οι προκαταλήψεις και να ξεπεραστεί ο αποκλεισµός των Ροµά.»

   

ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Μία σύντοµη επισκόπηση του ζητήµατος του σχολικού διαχωρισµού

Ο διαχωρισµός στην Βουλγαρία απαγορεύεται από το νοµικό πλαίσιο ενάντια στην διάκριση, σύµφωνα µε το οποίο «Φυλετικός διαχωρισµός σηµαίνει η έκδοση πράξης, η εκτέλεση µιας ενέργειας ή η παράλειψη δράσης, που οδηγεί σε υποχρεωτικό διαχωρισµό, διαφοροποίηση ή κοινωνική διάσπαση ανθρώπων µε βάση την φυλή, την εθνικότητα ή το χρώµα του δέρµατος». Ωστόσο ο Βουλγαρικός ορισµός έρχεται σε αντίθεση µε τα Ευρωπαϊκά πρότυπα, καθώς ρητώς απαιτεί ο διαχωρισµός να είναι «υποχρεωτικός», δηλαδή αναγκαστικός. Παρ’ όλα αυτά, η Πράξη για την Προστασία κατά της Διάκρισης δηλώνει ότι ο διαχωρισµός αποτελεί µία απαγορευµένη µορφή διάκρισης.

Στην Βουλγαρία οι βασικές µορφές σχολικού διαχωρισµού είναι: η ύπαρξη των επονοµαζόµενων «Γύφτων» ή «σχολεία για Ροµά» όπου η πλειοψηφία ή ακόµα όλοι οι µαθητές έχουν Ροµά καταγωγή· η καθιέρωση τάξεων για Ροµά µέσα στα κανονικά σχολεία και η συστηµατική τοποθέτηση Ροµά µαθητών σε ειδικά σχολεία για διανοητικά ανάπηρους µαθητές.

Το Βουλγάρικο εκπαιδευτικό σύστηµα καταγράφει µια δεκαετία προσπαθειών από δηµόσιους κοινωνικούς οργανισµούς οι οποίοι αναπτύσσουν και εφαρµόζουν προγράµµατα εξάλειψης διαχωρισµού που στοχεύουν στην εγγραφή παιδιών Ροµά σε κανονικά σχολεία. Αυτά τα προγράµµατα ωστόσο, δεν υποστηρίχτηκαν επαρκώς από τα εκπαιδευτικά ιδρύµατα και τις τοπικές διοικήσεις, ούτε οικονοµικά ούτε διοικητικά. Στις περιπτώσεις που οι τοπικές διοικήσεις συνήθως συµµετέχουν στα προγράµµατα, συχνά προτείνουν κανονικά σχολεία που βρίσκονται σε µακρινές τοποθεσίες και έχουν λίγους µαθητές. Αυτά όµως δεν είναι ελκυστικά για Ροµά οικογένειες, ειδικά όταν έχουν να κάνουν µε µικρά παιδιά. Οι διευθυντές των κανονικών σχολείων που είναι κοντινότερα σε Ροµά καταυλισµούς, από την άλλη µεριά, δεν υποστηρίζουν τις προσπάθειες και αποφεύγουν µε κάθε

   

τρόπο την εγγραφή Ροµά παιδιών. Ένας από τους λόγους είναι ότι σε περίπτωση εγγραφής Ροµά παιδιών, οι γονείς των Βουλγάρικων παιδιών αρχίζουν να αντιτίθενται και συχνά αποσύρουν τα παιδιά τους και τα εγγράφουν σε άλλα σχολεία. Οι πρακτικές δείχνουν ότι µόλις οι Ροµά µαθητές φτάσουν σε ένα ορισµένο επίπεδο (µεγαλύτερο από 4η – 5η τάξη), οι Βούλγαροι γονείς δεν τους ανέχονται άλλο και αποφασίζουν να µετακινήσουν τα παιδιά τους από το σχολείο. Στο τέλος αυτής της διαδικασίας, οι λίγοι µη Ροµά µαθητές που µένουν στο σχολείο πολλαπλώς µειονεκτικούν, όπως άλλωστε και η πλειοψηφία των Ροµά µαθητών. Μία τέτοια λευκή µάχη έχει ως αποτέλεσµα την καθιέρωση περισσότερων σχολείων όπου κυρίως εγγράφονται Ροµά παιδιά, αντί της εξασφάλισης ενσωµατωµένου περιβάλλοντος. Για να αποφύγουν αυτή την κατάσταση µερικοί διευθυντές σχολείων σε κανονικά σχολεία στρέφονται σε άλλη µορφή διαχωρισµού – συγκεντρώνουν τα Ροµά παιδιά που έχουν εγγραφεί σε ξεχωριστές τάξεις, δηλαδή τα διαχωρίζουν ξανά. Αυτός ο «δεύτερου βαθµού διαχωρισµός» σε µερικές περιπτώσεις είναι εµφανής· σε άλλες περιπτώσεις γίνονται προσπάθειες κάλυψης του µέσω της καθιέρωσης «τάξεων ξένων γλωσσών» ή «ανώτερες τάξεις εκµάθησης υπολογιστών», στις οποίες όµως περιπτώσεις µπορεί να εφαρµοστούν επιπλέον επιβαρύνσεις µε σκοπό την αποτροπή των Ροµά παιδιών (που παραδοσιακά προέρχονται από κατώτερες οικονοµικά οικογένειες) από την εγγραφή σε αυτές τις τάξεις. Μαρτυρίες και επιπτώσεις από υποδεέστερη εκπαίδευση Πρακτικά υπάρχει µεγάλος αριθµός αρνητικών συνεπειών παραπλεύρως του σχολικού διαχωρισµού. Συνήθως το εκπαιδευτικό επίπεδο και ακολούθως τα εκπαιδευτικά επιτεύγµατα σε τάξεις αποκλειστικά για Ροµά είναι σηµαντικά χαµηλά συγκρινόµενα µε άλλες τάξεις στο ίδιο σχολείο. Συχνά έχει ως αποτέλεσµα την αµέλεια των δασκάλων και τις χαµηλότερες προσδοκίες τους για τα παιδιά. Τα χαµηλότερα αποτελέσµατα όµως χρησιµοποιούνται για να ενισχύσουν αυτή την θέση, ότι, δηλαδή, η µοναδική παρουσία των Ροµά παιδιών στα κανονικά σχολεία καταστρέφει το εκπαιδευτικό επίπεδο ενώ ταυτόχρονα οδηγεί σε χαµηλότερα εκπαιδευτικά αποτελέσµατα µεταξύ των Βουλγάρων µαθητών. Τα κανονικά σχολεία θεωρούνται προβληµατικά και από ορισµένους Ροµά γονείς. Πολλοί Ροµά, ενηµερωµένοι για προκαταλήψεις κατά των Ροµά και φοβούµενοι ότι τα παιδιά θα υπόκεινται σε διάκριση και σε παρενοχλήσεις στα σχολεία, διστάζουν να αφήσουν τα παιδιά τους να παρακολουθήσουν κανονικά σχολεία. Υπάρχουν γονείς που προτιµούν το πιο ασφαλές περιβάλλον εντός των καταυλισµών των Ροµά, µε την σκέψη ότι τα παιδιά τους είναι πολύ νέα για να γνωρίσουν την διάκριση και την άνιση µεταχείριση. Είναι ένα επακόλουθο της προκατειληµµένης στάσης, το οποίο κάποιος µπορεί να αντιµετωπίσει στα µεικτά σχολεία. Υποθέσεις διάκρισης και παρενόχλησης κατά Ροµά παιδιών έχουν καταγραφεί σε πολλά κανονικά σχολεία. Αυτές είναι υποθέσεις παιδιών που έχουν υποστεί διάκριση

   

από δασκάλους ή συµµαθητές Βουλγαρικής καταγωγής. Σε ορισµένες από αυτές τις υποθέσεις ο διορισµός ενός βοηθού–δασκάλου βοηθά ώστε να αποφευχθούν τέτοιες καταστάσεις. Ωστόσο, οι σχολικοί διευθυντές και οι δάσκαλοι είναι γενικά ανεξοικείωτοι µε τις απαιτήσεις της Πράξης Προστασίας κατά της Διάκρισης, και ως εκ τούτου επιτρέπουν διακρίσεις στις σχολικές εγκαταστάσεις.

ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΣΕΝΟΒΟ (RUSE ΠΕΡΙΟΧΗ)

Το δηµοτικό σχολείο Κύριλλος και Μεθόδιος βρίσκεται στην πόλη Σένοβο. Είναι µια µικρή πόλη στην περιφέρεια Ρούσε, µε πληθυσµό 1.400 κατοίκους. Το σχολείο βρίσκεται στο κέντρο της πόλης, και δεν είναι µακριά από την γειτονιά των Ροµἀ – λιγότερο από 1000 µέτρα. Πριν δέκα χρόνια, ο αριθµός των µαθητών ήταν περίπου 160, από τους οποίους το 40% Ροµά, 20% Τούρκοι και 40% Βούλγαροι µαθητές. Όµως έπειτα από δύο χρόνια, η οικονοµική κρίση έκανε τους κατοίκους να εγκαταλείψουν την πόλη και να µεταναστεύσουν σε µεγαλύτερες πόλεις ή στο εξωτερικό, όπου µπορούσαν να βρουν ευκολότερα εργασία, µε το µεγαλύτερο ωστόσο µέρος των µεταναστών να αποτελείται από Βούλγαρους και Τούρκους. Τώρα ο αριθµός των µαθητών στο δηµοτικό σχολείο Κύριλλος και Μεθόδιος είναι 96, από τους οποίους 96% είναι Ροµά, µόλις 5% είναι Τούρκοι, και 5% είναι Βούλγαροι. Παρά τον µεγάλο αριθµό των Ροµά µαθητών σε αυτό το σχολείο, δεν υπάρχουν Ροµά δάσκαλοι. Ο µόνος Ροµά που εργάζεται στο σχολείο είναι ο καθαριστής.

Οι σχολικές αίθουσες είναι σε καλή κατάσταση και οι µαθητές έχουν εξασφαλίσει βιβλία, ωστόσο, η ποιότητα της εκπαίδευσης δεν είναι στο ίδιο επίπεδο όπως ήταν πριν δέκα χρόνια. Μερικοί πρώην µαθητές µας είπαν ότι πριν 10 χρόνια, όταν η ποιότητα ήταν καλύτερη, είχαν προβλήµατα µε τα Βουλγάρικα παιδιά κάθε µέρα. Δεν τους πρόσβαλαν µόνο τα Βουλγαράκια αλλά και οι δάσκαλοι. Ορισµένοι από αυτούς είχαν εγκαταλείψει το σχολείο στην έναρξη της σχολικής χρονιάς. Οι περισσότεροι µαθητές που ολοκλήρωσαν την όγδοη τάξη σε αυτό το σχολείο δεν έχουν την κατάλληλη γνώση γραφής και ανάγνωσης.

S. R. S.

Ο S. R. S. είναι ένας 22χρονος Ροµά. Κατοικεί στην µικρή πόλη Σένοβο, της Ρούσε περιφέρειας. Εκµυστηρεύεται τα προβλήµατα που αντιµετώπισε όταν ήταν στην 9η τάξη. Η ιστορία του αρχίζει µε τις προκλήσεις στο δηµοτικό σχολείο στο Σένοβο, ονόµατι Κύριλλος και Μεθόδιος:

«Όταν ήµουν παιδί, υπήρχαν πολλά παιδιά από την γειτονιά των Ροµά σε αυτό το σχολείο. Θα µπορούσα να πω ότι το 50% των µαθητών ήταν Ροµά. Ήταν παράξενο ότι ανάµεσά µας (των Ροµά παιδιών) δεν είχαµε µαθητές µε καλούς ή άριστους βαθµούς. Το αντίθετο µάλιστα: όλοι µαθητές µε χαµηλούς βαθµούς ήταν Ροµά. Αλλά… τέλος πάντων… θα επιστρέψω σε αυτό λίγο αργότερα.

   

Η µητέρα µου µε έγραψε στο τοπικό νηπιαγωγείο λίγο αργότερα: µόνο ένα χρόνο πριν την πρώτη τάξη. Ήµουν πάρα πολύ ντροπαλό παιδί. Κατά την διάρκεια του νηπιαγωγείου, ένιωθα ότι δεν ήξερα όσα ξέρανε τα άλλα παιδιά που είχαν πάει στο νηπιαγωγεία ένα χρόνο πριν. Για παράδειγµα, µιλούσα Βουλγάρικα αλλά όχι µε τον τρόπο που µιλούσαν τα Βουλγάρικα παιδιά. Όταν άρχισα την πρώτη τάξη, ήµουν πολύ χαρούµενος γιατί υπήρχαν και Ροµά παιδιά από την γειτονιά µου.

Θα τολµούσα να πω ότι ο αριθµός των Ροµά παιδιών ήταν µεγαλύτερος συγκριτικά µε τα παιδιά Τούρκων και Βουλγάρων.

Παρ’ όλα αυτά, από την πρώτη µέρα οι δάσκαλοι µας έβαλαν, εµάς τα Ροµά παιδιά, να καθίσουµε στα πίσω θρανία, ενώ οι υπόλοιποι στα µπροστινά.

Δεν ήµουν το µοναδικό Ροµά παιδί που αντιµετώπιζε δυσκολίες στην Βουλγάρικη γλώσσα και έτσι ήταν πολύ δύσκολο για εµάς να µελετήσουµε και να µάθουµε νέες δεξιότητες όπως για παράδειγµα να διαβάζουµε να γράφουµε και να κάνουµε µαθηµατικούς υπολογισµούς. Δεν ξέρω αν ο λόγος ήταν το ότι ήµουν παιδί Ροµά, αλλά η δασκάλα µου ποτέ δεν µου έδειξε την προσοχή που είχα ανάγκη: όταν της έλεγα ότι δυσκολευόµουν να καταλάβω ένα µάθηµα ή µία εργασία, συνεχώς µου φώναζε λέγοντάς µου ότι ποτέ δεν καταλάβαινα και ότι την είχα κουράσει. Καθώς ήµουν παιδί, στις περιπτώσεις αυτές σιωπούσα.

Μετά το τέλος της σχολικής χρονιάς, οι δάσκαλοι µας άφησαν για καλοκαιρινά

µαθήµατα και εξετάσεις. Για λίγες µέρες πηγαίναµε στο σχολείο για µία ώρα, και οι δάσκαλοι µας έδιναν όλη την ύλη και τις ασκήσεις χωρίς να µας διδάσκουν και να µας βοηθήσουν να καταλάβουµε τα µαθήµατα· µετά από αυτό, µας άφηναν να περνάνε στην επόµενη τάξη. Προσωπικά, πίστευα ότι οι δάσκαλοί µας ήταν τόσο καλοί που έκαναν τις ασκήσεις και τα διαγωνίσµατα για εµάς. Τα χρόνια περνούσαν και περνούσαµε εύκολα από την µια τάξη στην άλλη. Δεν διάβαζα καθόλου γιατί ήξερα ότι οι δάσκαλοί µου ήταν «καλοί» και θα µου επέτρεπαν να περάσω.

Οι γονείς µου ήταν απασχοληµένοι µε το να ψάχνουν δουλειά και να µας παρέχουν τα βασικά για να ζήσουµε, και δεν αντιλήφθηκαν ποια ήταν η ποιότητα της εκπαίδευσής µου. Όταν ήµουν στην 5η τάξη ο πατέρας µου πήγε να εργαστεί στο εξωτερικό κι έµεινε εκεί για αρκετό καιρό.

Σε συγκεκριµένες στιγµές αντιλαµβανόµουν ότι το επίπεδο της γνώσης µου ήταν ανεπαρκές: Ήµουν στην 6η τάξη, δεν µπορούσα να διαβάσω καλά, και δεν ήξερα τον πίνακα των πολλαπλασιασµών. Οι Βούλγαροι συµµαθητές µου µε κορόιδευαν και αναρωτιόντουσαν ποιος µε άφησε να φτάσω στην 6η τάξη.

Ήµουν πραγµατικά ντροπιασµένος, αλλά σκέφτηκα ότι αν συνεχίσω το σχολείο µπορεί να βελτιωθώ, και ήθελα πραγµατικά να τελειώσω το σχολείο. Δύο ακόµα χρόνια πέρασαν και ήµουν στην 8η τάξη. Τα κατάφερα! Τελείωσα το δηµοτικό σχολείο!... Δυστυχώς χωρίς πραγµατικές γνώσεις.

   

Η µητέρα µου αποφάσισε να µε γράψει στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση σε ένα γειτονικό χωριό – Βέτοβο: Β. Λέφσκι σχολείο. Τώρα είχα ένα διαφορετικό περιβάλλον και διαφορετικούς δασκάλους. Είχαµε κάποια ειδικά µαθήµατα στο σχολείο και ήταν τόσο δύσκολο για µένα να τα καταλάβω. Οι καινούριοι δάσκαλοι είχαν διαφορετική στάση σε σύγκριση µε αυτούς στο δηµοτικό σχολείο στο Σένοβο. Είχαν υψηλές προσδοκίες από όλους τους µαθητές.

Δεν είχα την απαραίτητη βάση, και αντιµετώπισα προκλήσεις κατά την µαθησιακή διαδικασία. Έµεινα πίσω από τους συµµαθητές µου στην πρώτη χρονιά της 9ης τάξης, αλλά αποφάσισα να µην εγκαταλείψω και να συνεχίσω να προσπαθώ.

Συνέχισα, αλλά ακόµα είχα τις ίδιες προκλήσεις µε το σχολικό υλικό. Μερικοί από τους καθηγητές προσπάθησαν να βοηθήσουν εµένα καθώς και άλλους µαθητές σαν κι εµένα, και έµεναν µετά στο σχολείο για να δουλέψουν µαζί µας περισσότερο και να µας εξηγήσουν τα µαθήµατα. Παρά τις προσπάθειες αυτές, δεν είχα την απαραίτητη βάση για να χτίσω πάνω της.

Έτσι, αφού προσπάθησα µερικές φορές και βλέποντας ότι αποτύχαινα στις εξετάσεις, σταµάτησα το σχολείο και δεν το τελείωσα.

Τώρα λυπάµαι που πέρασα από την µία τάξη στην άλλη δίχως την απαραίτητη γνώση όταν ήµουν µικρότερος µαθητής, αλλά δεν υπάρχει τρόπος να το διορθώσω αυτό.

Ελπίζω ότι τα Ροµά παιδιά που είναι µαθητές τώρα θα αντιληφθούν ότι δεν είναι καλό για αυτά να περνούν τις τάξεις χωρίς πραγµατική γνώση, και δεν θα έχουν την µοίρα µου αργότερα!»

K. I.

K. I. είναι 21 ετών. Ζει στο Σένοβο, µια µικρή πόλη στην Ρουσε περιφέρεια η οποία έχει αδειάσει. Ο Κ.Ι. λέει ότι δεν πήγε ποτέ στο νηπιαγωγείο ή σε προπαρασκευαστική τάξη. Όταν ήταν σε σχολική ηλικία, οι γονείς του τον έγραψαν στο τοπικό σχολείο: «Όταν ξεκίνησα την πρώτη τάξη, δεν ήξερα καθόλου Βουλγάρικα. Ήµουν ένα από τα τρία παιδιά στην οικογένεια, και οι γονείς µου είπαν ότι δύο άνεργοι γονείς δεν µπορούν να στείλουν τα παιδιά τους στο νηπιαγωγείο».

Ο Κ.Ι. µας λέει ότι όταν άρχισε την πρώτη τάξη στο τοπικό σχολείο, ονόµατι Κύριλλος και Μεθόδιος, ήταν επιµελής και κατέβαλε µεγάλη προσπάθεια για να φτάσει τους Βούλγαρους συµµαθητές του. Δεν το κατάλαβε αυτό από την αρχή, αλλά σύντοµα άρχισε να παρατηρεί ότι οι δάσκαλοι τον παραµελούσαν µε τον ίδιο τρόπο που παραµελούσαν τους Ροµά οµότιµούς του που φοιτούσαν στο ίδιο σχολείο.

Ο Κ.Ι. συνεχίζοντας να µοιράζεται µαζί µας τις µνήµες του, λέει ότι στα Ροµά παιδιά δόθηκαν θέσεις στις πίσω σειρές και ότι δεν έλαβαν προσοχή και υποστήριξη από τους δασκάλους. Κανείς από τους δασκάλους δεν νοιάστηκε για τις εκπαιδευτικές ανάγκες

   

και προκλήσεις που οι µαθητές µπορεί να είχαν. Την ίδια στιγµή, οι δάσκαλοι επέτρεπαν σε Ροµά µαθητές να περνούν στην επόµενη τάξη δίχως να διασφαλίζουν ότι είχαν τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες. Ο Κρασιµίρ είναι ένα παράδειγµα αυτού του φαινοµένου, καθώς αυτό ήταν η προσωπική του εµπειρία από την πρώτη τάξη µέχρι την Τετάρτη. Η Τετάρτη τάξη ήταν η τελευταία του, χωρίς να έχει την ευκαιρία να την ολοκληρώσει.

Σύµφωνα µε τον Κ.Ι., ξεσπούσαν διαµάχες µεταξύ των εθνικών Βουλγάρων και των Ροµά παιδιών στο σχολείο καθηµερινά. Δεν περνούσε µία µέρα δίχως τέτοιες διαµάχες οι οποίες συχνά κατέληγαν σε συµπλοκές. Όταν ρώτησα για τις ρίζες αυτών των καυγάδων, ειδικά µεταξύ µικρότερων παιδιών στις πρώτες τάξεις, είπε:

Από την πρώτη µέρα της σχολικής χρονιάς, όταν όλοι οι µαθητές παρατάχθηκαν σε σειρές δυο προς δύο για την τελετή της σχολικής έναρξης, τα Ροµά παιδιά

τοποθετήθηκαν στην άκρη σε δική τους οµάδα. Ένα Ροµά παιδί κρατούσε το χέρι ενός άλλου Ροµά, χωρίς να αναµιγνύονται οι µαθητές. Εµείς ως παιδιά δεν µπορούσαµε να το καταλάβουµε αυτό τότε, αλλά οι γονείς µας κατάλαβαν τον διαχωρισµό.

Έπειτα από την τελετουργική µας είσοδο στην τάξη δυο – δυο, εµάς (τα Ροµά παιδιά) µας διαχώρισαν για άλλη µια φορά όταν µας ζήτησαν να πάρουµε τις θέσεις στην τελευταία σειρά. Αυτή ήταν η στάση προς εµάς από την πρώτη σχολική µέρα».

Όταν ξεκίνησε η σχολική χρονιά, ο Κ.Ι. παρατήρησε πώς τα Βουλγάρικα παιδιά απέφευγαν τα Ροµά παιδιά ή τους κορόιδευαν. Κάθε φορά που ο Κρασιµίρ προσβαλλόταν, το έλεγε στον δάσκαλό του. Ωστόσο, ο δάσκαλος πάντα τον κριτίκαρε και του έριχνε το φταίξιµο. Το ίδιο συνέβαινε αι στους Ροµά φίλους του.

Όταν άρχισε η παρενόχληση να συµβαίνει πολύ συχνά, τα Ροµά παιδιά άρχισαν να ανταποκρίνονται µε τον ίδιο τρόπο, κι έτσι καυγάδιζαν πολύ συχνά. Οι δάσκαλοι άρχισαν να βλέπουν τους Ροµά σαν «µικρούς εγκληµατίες» και δεν έκαναν τίποτα να λύσουν τους καυγάδες ή να βοηθήσουν τα Ροµά παιδιά να ξεπεράσουν τις εκπαιδευτικές προκλήσεις. Ακόµα, οι δάσκαλοι επέτρεπαν στους Ροµά µαθητές να περνάν στις επόµενες τάξεις χωρίς να διασφαλίζουν ότι είχαν καλύψει όλη την ύλη.

   

Αυτές είναι οι µνήµες του Κ.Ι. µέχρι την Τετάρτη τάξη, στην οποία δεν ανέπτυξε τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες προκειµένου να την ολοκληρώσει. Η ιστορία που τον έκανε να αφήσει το σχολείο τόσο νωρίς είναι µέρος της εικόνας που περιγράφεται παρακάτω:

«Είχαµε ένα γραπτό διαγώνισµα στα µαθηµατικά, και δεν ήξερα καν τον πίνακα του πολλαπλασιασµού. Όταν το είπα στον δάσκαλο ότι δεν µπορούσα να το κάνω, πήρε την κόλλα µου και µου ζήτησε παγερά να βγω έξω ήσυχα και να µην ενοχλήσω κανέναν. Ως παιδί κι εγώ, χάρηκα που θα έπαιζα ποδόσφαιρο έξω στην αυλή. Όταν βγήκα έξω είδα ότι µία µεγαλύτερη τάξη είχε µάθηµα γυµναστικής και έπαιζε ποδόσφαιρο στο γήπεδο της αυλής του σχολείου. Στην αρχή τους κοιτούσα να παίζουν, αλλά µετά βρήκα το κουράγιο και ρώτησα την δασκάλα γυµναστικής αν µπορούσα να παίξω κι εγώ».

Δεν µε άφησε να παίξω, και µόλις µου γύρισε την πλάτη ένας από τους µεγαλύτερους µαθητές µε χλεύασε λέγοντας µου: «Ε, βρωµιάρη, µαύρε Γύφτε! Φύγε από την αυλή µας!»

Στην αρχή περιφρονήθηκα από την δασκάλα των µαθηµατικών, µετά από την δασκάλα γυµναστικής, και τώρα αυτό ο µαθητής µε είχε ντροπιάσει µε µεγάλη αγένεια… Τρελάθηκα και δεν µπορούσα να το ανεχτώ πια. Όρµησα στον µαθητή αυτόν και τον χτύπησα. Ήταν τόσο αδύναµος που έπεσε κάτω κι έτσι τον χτύπησα στο κεφάλι. Φοβήθηκα τόσο πολύ που γύρισα σπίτι τρέχοντας. Βάθια µέσα µου ήµουν σίγουρος ότι όλοι εµένα θα κατηγορούσαν πάλι. Τα είπα όλα στους γονείς µου, κι εκείνοι πήγαν στο σχολείο

να µιλήσουν στην δασκάλα µου και στον διευθυντή. Τελικά, όλοι είπαν ότι ήµουν ένοχος και ότι το σχολείο πρέπει να µε τιµωρήσει για αυτό που είχα κάνει. Ακόµα και οι γονείς πίστεψαν ότι έφταιγα. Μετά από αυτό το περιστατικό έχασα κάθε κίνητρο για το σχολείο και δεν ήθελα να ξαναπάω.

Εξάλλου, το διάβασµα δεν έχει κανένα νόηµα γιατί, ακόµη κι αν ένα Ροµά παιδί τελειώσει το σχολείο, δεν ξέρει τίποτα και δεν µπορεί να γράψει ούτε ένα βιογραφικό ή µία αίτηση.

Τώρα είµαι 21 χρόνων και στεναχωριέµαι πολύ που δεν είχα την ευκαιρία να τελειώσω το δηµοτικό.

ΣΧΟΛΕΙΟ BRATYA MILADINOV, ΓΕΙΤΟΝΙΑ "NADEZHDA", SLIVEN

Το Sliven είναι µια Βουλγαρική πόλη όπου βρίσκεται ένα από τα µεγαλύτερα Ροµά γκέτο. Το γκέτο ονοµάζεται «Nadezhda» που σηµαίνει «Ελπίδα». Περίπου 20.000 Ροµά από διαφορετικές υπο–οµάδες ζουν εκεί. Ορισµένοι από αυτούς προσπαθούν να ζήσουν σαν κανονικοί άνθρωποι, αλλά µία µεγάλη οµάδα αυτών ζουν σε ακραίες συνθήκες φτώχιας. Επιπλέον, πόσο κανονική µπορεί να είναι η ζωή σε ένα γκέτο; Αυτό είναι µια άλλη ερώτηση.

Από την εποχή του κοµµουνισµού υπήρχε ένα δηµοτικό σχολείο κοντά στην Nadezhda, όπου φοιτούσαν Ροµά παιδιά. Είναι ένα απόλυτα διαχωρισµένο σχολείο, και τώρα υπάρχουν παραπάνω από 1.300 Ροµά

   

µαθητές. Το σχολείο ονοµάζεται Δηµοτικό Σχολείο «BratyaMiladinovi».

Το κίνητρο για τους Ροµά γονείς να στείλουν τα παιδιά τους σε αυτό το σχολείο είναι ότι είναι κοντά σε Ροµά γειτονιά. Ένας άλλος λόγος είναι ότι αν οι γονείς δεν στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο κάθε µέρα, δεν θα λάβουν σηµείωµα απουσίας.

Αυτό είναι σηµαντικό γιατί η τακτική παρακολούθηση στο σχολείο είναι απαραίτητη για την λήψη κοινωνικών επιδοµάτων. Κάτι άλλο βασικό είναι ότι τα σχολεία λειτουργούν σύµφωνα µε τον αριθµό των µαθητών που εγγράφηκαν σε αυτό, διότι το εκπαιδευτικό σύστηµα στην Βουλγαρία είναι δυσλειτουργικό και εξαρτάται από τον αριθµό των µαθητών που παρακολουθούν µαθήµατα στο σχολείο προκειµένου να παρέχει χρήµατα για µισθούς, για συντήρηση καθώς και για την ίδια τη συνεχή ύπαρξη του σχολείου.

Με µία πρώτη µατιά, φαίνεται σαν κανονικό σχολείο. Ωστόσο, αυτό είναι µόνο η εξωτερική του όψη, η οποία έχει ανακαινιστεί χάρη σε Ευρωπαϊκά κονδύλια. Η ανακαίνιση δεν έχει προσθέσει τίποτα στην αλλαγή του κτιρίου ως εκπαιδευτικού ιδρύµατος.

Το 99% αυτών των µαθητών ολοκληρώνουν την βασική τους εκπαίδευση (από την πρώτη ως την όγδοη τάξη) χωρίς την ανάπτυξη καµίας βασικής γνώσης σχετικά µε την ανάγνωση, τη γραφή ή τα µαθηµατικά. Κάθε σχολική χρονιά, µεταξύ 200 και 250 µαθητές ολοκληρώνουν την βασική εκπαίδευση και λαµβάνουν το απολυτήριο, και αυτό είναι στην ουσία η τελευταία στάση γι’ αυτούς.

Αυτοί οι µαθητές είναι µόνο µια µικρή µερίδα ενός µεγάλου αριθµού Ροµά νέων οι οποίοι θα παραµείνουν αγράµµατοι και µη ανταγωνιστικοί όταν βγουν στην αγορά εργασίας. Ακόµα, δεν θα κατέχουν άδεια οδήγησης που είναι πολύ σηµαντική για τους Ροµά νέους – όχι µόνο ως ένα κίνητρο για να πάνε στο σχολείο, αλλά επίσης ως ένας τρόπος για να µάθουν κάτι που είναι πολύ σηµαντικό.

Κάθε χρόνο, αυτό το σχολείο παράγει εκατοντάδες παθητικούς πολίτες – Ροµά πολίτες της Βουλγαρίας που θα γίνουν το πρόσωπο των Ροµά της Ευρώπης, που θα είναι «Η Ελπίδα». «Ελπίδα», ακριβώς όπως και το όνοµα του γκέτο όπου κατοικούν. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να µην κάνει τίποτα σχετικά µε αυτό το θέµα αν και θα έπρεπε!

S. D.

Ο S.D. είναι 28 ετών. Είναι από το Sliven και ζει στην συνοικία Nadezhda ή στο γκέτο Ροµά. Ο S.D. είναι παντρεµένος και πατέρας δύο παιδιών. Μας είπε την ιστορία του ξεκινώντας από την εποχή που ήταν µαθητής στο Bratya Miladinovi, ένα διαχωρισµένο σχολείο.

Η ιστορία ξεκίνησε µε τις πρώτες του εντυπώσεις σχετικά µε πώς ήταν το σχολείο: «Όταν ήµουν µαθητής σε αυτό το σχολείο, έµοιαζε πράγµατι ωραίο, οι σχολικές τάξεις ήταν καθαρές και συγυρισµένες, αλλά δεν υπήρχαν άλλα παιδιά παρά µόνο Ροµά».

   

Φοίτησε σε αυτό το σχολείο για 8 χρόνια, αλλά δεν κατάφερε ποτέ να τελειώσει την πρωτοβάθµια εκπαίδευσή του και να πάρει το απολυτήριο για την 8η τάξη, καθώς είχε φοιτήσει στην 6η τάξη για 2 σχολικά έτη (είχε επαναλάβει την τάξη): «Οι γονείς µου µε έγραψαν σε αυτό το σχολείο επειδή ήταν το πλησιέστερο στην συνοικία κι επειδή όλα τα παιδιά της γειτονίας πήγαιναν σε αυτό – όλα τους ήταν Ροµά.

Ήµουν πολύ επιµελής µαθητής, συγκρινόµενος µε άλλους συµµαθητές µου. Ήµουν πραγµατικά ενθουσιώδης και µελετούσα αρκετά, αλλά σε κάποιο σηµείο παρατήρησα ότι άλλα παιδιά που δεν µελετούσαν και που δεν έρχονταν καν στο σχολείο είχαν τους ίδιους βαθµούς, και θα περνούσαν στην επόµενη τάξη χωρίς να µελετούν καθόλου. Ορισµένα από αυτά τα παιδιά δεν παρακολουθούσαν καν τα µαθήµατα, και οι δάσκαλοι τους έδιναν καλή βαθµολογία.

Μέχρι και την Τετάρτη τάξη εξακολουθούσα να είµαι επιµελής µαθητής, αλλά αργότερα ο ενθουσιασµός µου αλλοιώθηκε και σταµάτησα να ενδιαφέΡοµάι για τα µαθήµατά µου. Κανείς από τους δασκάλους δεν παρατήρησε αυτή την αλλαγή. Το σηµαντικό γι’ αυτούς ήταν ότι ήµουν εκεί, και είτε καταλάβαινα τα µαθήµατα είτε όχι δεν υπήρχε θέµα ενδιαφέροντος για εµένα. Σε αυτή την περίοδο τα πρώτα καφέ µε ηλεκτρονικά παιχνίδια εµφανίστηκαν, και ως νέο αγόρι είχα περισσότερο ενδιαφέρον κι ενθουσιασµό να παίξω.

Ήµουν τόσο πολύ εθισµένος µε αυτά τα παιχνίδια που περνούσα όλη την µέρα

σε καφέ παίζοντας ηλεκτρονικά και δεν παρακολουθούσα καθόλου τα µαθήµατα. Παρόλ’ αυτά, οι δάσκαλοί µου µε περνούσαν στην επόµενη τάξη κι έτσι έφτασα στην 6η τάξη δίχως να παρακολουθώ µαθήµατα και δίχως να ενηµερωθούν ποτέ οι γονείς µου για τις απουσίες µου. Ήµουν πολύ νέος για να συνειδητοποιήσω τι ακριβώς έκανα στον εαυτό µου, στο µέλλον µου. Οι δάσκαλοι είχαν παθητική στάση και µε αγνοούσαν, και µε αυτό µου έκαναν κακό και γι’ αυτό δεν ήµουν ικανός να πάρω το απολυτήριο της πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης.

Στην 6η τάξη υπήρχαν πολλά διαγωνίσµατα για να ελέγξουν την γνώση των µαθητών. Απέτυχα στα διαγωνίσµατα, µαζί µε άλλα παιδιά. Ωστόσο, κανείς από τους δασκάλους δεν έκανε κάτι για να µε βοηθήσει και να µου παρέχει υποστήριξη. Το τέλος της σχολικής χρονιάς ήρθε και ξαφνικά οι δάσκαλοί µου αποφάσισαν ότι πρέπει να επαναλάβω την 6η τάξη.

Ήµουν έκπληκτος και δεν ήξερα γιατί το αποφάσισαν αυτό, γιατί µέχρι τότε πάντα µου έδιναν καλούς βαθµούς ακόµα και όταν δεν ήξερα τίποτα ακόµα και όταν δεν παρακολουθούσα τις τάξεις. Έχασα τον ενθουσιασµό µου ακόµα περισσότερο. Στην επόµενη σχολική χρονιά ήµουν ξανά στην 6η τάξη. Εξακολούθησα να µην πηγαίνω στα µαθήµατα και να πηγαίνω στα καφέ µε τα ηλεκτρονικά. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς οι δάσκαλοι αποφάσισαν ότι θα έπρεπε να επαναλάβω την 6η τάξη ακόµα µια φορά κι έτσι παράτησα το σχολείο. Στην πραγµατικότητα, δεν είχα καν καλύψει

   

την ύλη της 4ης τάξης. Δεν ήµουν ο µόνος µαθητής σε αυτή την κατάσταση.

Τώρα, η κατάσταση στο σχολείο είναι ακόµα χειρότερη. Τα παιδιά που τελειώνουν την 8η τάξη δεν µπορούν να διαβάσουν και να γράψουν.

Ονειρεύοµαι να πάρω ένα δίπλωµα οδήγησης, αλλά είναι αδύνατο επειδή δεν έχω το απολυτήριο πρωτοβάθµιας εκπαίδευσης. Τώρα που είµαι 28 ετών, αρχίζω να καταλαβαίνω τι έκανα.

Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να αγνοήσουµε την ανευθυνότητα των δασκάλων καθώς αυτοί δεν διδάσκουν στα παιδιά, αλλά µόνο τα αφήνουν να περνούν στην επόµενη τάξη χωρίς καν να διασφαλίσουν ότι οι µαθητές µπορούν να διαβάσουν, να γράψουν και να κάνουν υπολογισµούς.

Για να παρακολουθήσουν µαθήµατα οδήγησης και να λάβουν την άδεια οδήγησης, οι άνθρωποι πρέπει να διαβάζουν και να γράφουν καλά, καθώς να έχουν και απολυτήριο από το δηµοτικό σχολείο (8η τάξη).

Γι’ αυτό τον λόγο σχεδιάζω να εγγραφώ σε νυχτερινό σχολείο ώστε να τελειώσω το δηµοτικό σχολείο. Δεν µπορώ να περιγράψω πόσο άσχηµα τα πήγα στο σχολείο.

Επιπλέον, η απάθεια των δασκάλων µου και των γονιών µου ήταν επίσης ένας τεράστιος ανασταλτικός παράγοντας για εµένα. Ίσως εάν είχα την ευκαιρία να φοιτήσω σε ένα κανονικό σχολείο µαζί µε Βούλγαρους µαθητές, να είχα επιτύχει? Επειδή το σχολείο είναι τόσο κοντά, είναι ο λόγος

που µε έκανε να γράψω και τον γιο µου εκεί. Στην πραγµατικότητα, δεν θα µπορούσα να τον γράψω σε άλλο σχολείο.

Δυστυχώς, επαναλαµβάνει την ιστορία µου. Τώρα είναι 14 ετών και θα έπρεπε να φοιτά στην 8η τάξη, αλλά είναι στην 6η τάξη. Έγραψα τον µικρότερο γιο µου στο δηµοτικό σχολείο Youriy Gagarin, που είναι και αυτό κοντά µας, αλλά δυστυχώς ανακαλύψαµε ότι η κατάσταση είναι η ίδια όπως και στα άλλα σχολεία – ξανά όλα τα παιδιά είναι Ροµά και ξανά η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι πολύ χαµηλή.

Νοµίζω ότι είναι πολύ αργά για τον µεγαλύτερο γιο µου, αλλά θα γράψω τον µικρότερο γιο µου σε µεικτό σχολείο ώστε να µην επαναληφτεί η µοίρα µου και να έχει καλύτερη ευκαιρία.»

B. I.

Ο B. I. είναι Ροµά. Είναι 50 ετών και κατοικεί στην πόλη Sliven, στο τοπικό γκέτο των Ροµά Nadezhda. Η Boyanka είναι µητέρα 4 κοριτσιών, τρεις από τις οποίες είναι ήδη παντρεµένες, ενώ η τέταρτη –η Bozhanka– είναι µόλις 6 ετών. Η µητέρα µοιράζεται την ιστορία της καθώς και τις ιστορίες των παιδιών της όταν φοιτούσαν στο Bratya Miladinovi, ένα εντελώς διαχωρισµένο σχολείο.

«Όταν ήµουν παιδί είχα γραφτεί κι εγώ σε αυτό το σχολείο… αλλά δεν έφτασα πολύ µακριά. Το παράτησα όταν ήµουν στην 3η τάξη. Από τότε, µόνο Ροµά

   

φοιτούν σε αυτό το σχολείο. Όταν η µητέρα µου µε έγραψε εκεί, δεν µπορούσα να γράφω και να διαβάζω. Επιπλέον, οι γνώσεις µου στην Βουλγάρικη γλώσσα ήταν φτωχές επειδή µιλούσαµε µόνο Ροµά στην οικογένειά µας και δεν είχα πάει ποτέ στο νηπιαγωγείο. Όταν ξεκίνησα την πρώτη τάξη, οι δάσκαλοι µας δίδασκαν ανάγνωση και γραφή, αλλά εγώ ακόµα είχα να αντιµετωπίσω προκλήσεις σχετικές µε την κατανόηση και την οµιλία Βουλγάρικων.

Έφτασα στην Τρίτη τάξη χωρίς να µπορώ να διαβάζω και να γράφω και ήµουν ευτυχής, γιατί, παρά το γεγονός αυτό, οι δάσκαλοί µου δεν µε άφηναν να επαναλάβω την τάξη. Στην 3η τάξη, η ύλη ήταν δύσκολη και αδύνατο για εµένα να την µάθω. Αυτός είναι ο λόγος που σταµάτησα το σχολείο, και γι’ αυτό παρέµεινα αγράµµατη. Φταίµε εµείς γι’ αυτό, αλλά από την άλλη µεριά, οι δάσκαλοι ήταν επίσης υπεύθυνοι: δεν µας ενθάρρυναν και δεν κατέβαλαν αρκετή προσπάθεια για να µας διδάξουν ό, τι είχαµε ανάγκη.

Μετά από αυτό, µεγάλωσα γρήγορα και παντρεύτηκα νέα. Γέννησα τρεις κόρες. Όταν έφτασαν σε σχολική ηλικία, τις γράψαµε στο ίδιο σχολείο –ονόµατι Bratya Miladinovi– επειδή ήταν κοντά στην γειτονιά µας. Οι κόρες µου πήγαιναν στο σχολείο κάθε µέρα, και όταν επέστρεφαν, άφηναν τις σάκες τους και πήγαιναν έξω να παίξουν.

Συχνά τις ρωτούσα γιατί δεν διάβαζαν τα µαθήµατά τους, και µου απαντούσαν ότι δεν είχαν διάβασµα ή ότι θα το έκαναν «σε λίγο». Ήταν απίστευτο που περνούσαν στις επόµενες τάξεις.

Η µεγαλύτερη κόρη µου, η Στέλλα, έφτασε στην 5η τάξη και µετά σταµάτησε να πηγαίνει στο σχολείο. Μου είπε ότι δεν µπορούσε να διαβάσει και να γράψει και ότι δεν µπορούσε να συνεχίσει το σχολείο. Δύο χρόνια αργότερα, παντρεύτηκε. Οι δύο µικρότερες κόρες µου είχαν την ίδια ιστορία: έφτασαν στην 3η και 4η τάξη, και έπειτα σταµάτησαν να πηγαίνουν στο σχολείο για τον ίδιο λόγο.

Οι δάσκαλοι ποτέ δεν οργάνωσαν συναντήσεις µε γονείς για να συζητήσουν για τα παιδιά τους. Προτιµούσαν να τα αφήνουν να περνούν στην επόµενη τάξη χωρίς να ενδιαφερθούν σχετικά µε το τί πραγµατικά έµαθαν τα παιδιά. Τους ενδιέφερε να κρατούν τις δουλειές τους και τους µισθούς τους, και τίποτε άλλο δεν µετρούσε γι’ αυτούς.

Τώρα οι τρεις κόρες µου είναι παντρεµένες και άνεργες. Επιπλέον, είναι αγράµµατες –δεν µπορούν να διαβάσουν και να γράψουν, και δεν µπορούν να βρουν δουλειά. Δεν υπάρχουν δουλειές εξάλλου, αλλά η κατάσταση θα ήταν καλύτερη αν ήταν µορφωµένες. Υπάρχουν πολλά παιδιά σαν τα παιδιά µου σε αυτό το σχολείο: ακόµα και αυτά που τελειώνουν την 8η τάξη είναι αγράµµατα, µολονότι τελειώνουν το δηµοτικό.

Τώρα η τέταρτη κόρη µου είναι 6 ετών. Την έγραψα στο νηπιαγωγείο (προπαρασκευαστική τάξη) στο ίδιο σχολείο. Μου λέει ότι της αρέσει το σχολείο της και ότι οι δάσκαλοι την µαθαίνουν να διαβάζει και να γράφει, µολονότι δεν είναι ευφράδης στην Βουλγάρικη γλώσσα. Γνωρίζω ότι δεν

   

µπορώ να κάνω τίποτα επειδή είµαστε και οι δύο φτωχοί και αγράµµατοι.

Η πλειοψηφία των γονιών από την γειτονιά στέλνει τα παιδιά σε αυτό το σχολείο επειδή οι δάσκαλοι δεν καταγράφουν τις απουσίες και δεν τους καθιστούν υπεύθυνους για το χάσιµο µαθηµάτων όταν τα παιδιά τους είναι απόντα από το σχολείο.

Διαφορετικά, αν οι µαθητές έχαναν περισσότερα από 5 µαθήµατα, το µηνιαίο επίδοµα για τα παιδιά θα σταµατούσε. Έτσι οι γονείς συνεχίζουν να λαµβάνουν κοινωνικά επιδόµατα των 35 BGN για κάθε παιδί και οι δάσκαλοι εξακολουθούν να λαµβάνουν τους µισθούς τους».

Έπειτα από αυτή την συζήτηση, διαπιστώσαµε ότι αυτή δεν είναι µια µεµονωµένη υπόθεση. Αντίθετα, αποτελεί ένα σοβαρό κοινωνικό πρόβληµα το οποίο άρχισε κατά την περίοδο του κοµµουνισµού κι εξακολουθεί µέχρι σήµερα. Το Δηµοτικό Σχολείο Bratya Miladinovi υπάρχει στην σηµερινή Βουλγαρία, στην πόλη Sliven, κι εξακολουθεί να παράγει αγράµµατους πολίτες. Αυτό δεν είναι µόνο πρόβληµα των Ροµά. Είναι πρόβληµα όλου του κράτους, καθώς αφορά την ποιότητα του πιο σηµαντικού πόρου της χώρας –τον ανθρώπινο πόρο. Η Ροµά κοινότητα είναι αυτή που θεωρείται γενικά υπεύθυνη για το πρόβληµα. Ακόµα, µια ερώτηση πρέπει να γίνει: ποιες είναι οι ευθύνες της κυβέρνησης γι’ αυτό το πρόβληµα;

S. Y.

Ο S. Y. είναι ένας 25 χρόνων Ροµά. Ζει στην Nadezhda neighbourhood, στην πόλη Σλιβεν. Είναι παντρεµένος και πατέρας τριών παιδιών: του 8χρονου Misho, που φοιτά στην 2η τάξη, του 6χρονου Biser –σε προπαρασκευαστική τάξη, και της 2χρονης Kremena, που δεν πηγαίνει ακόµα σε παιδικό σταθµό ή στο νηπιαγωγείο. Ο Misho και Biser φοιτούν στο δηµοτικό σχολείο Bratya Miladinovi, το οποίο είναι διαχωρισµένο σχολείο µε 100% Ροµά µαθητές.

Ρωτήσαµε γιατί γράφουν τα παιδιά τους εκεί, και ο Sasho απάντησε ότι «ότι αυτό το σχολείο είναι κοντά στην γειτονιά, και οι περισσότεροι φίλοι τους και συµµαθητές από την γειτονιά φοιτούν εκεί». Συµπλήρωσε ότι αυτό το σχολείο έχει τον µεγαλύτερο αριθµό µαθητών στην πόλη –περίπου 1,400 εγγεγραµµένους και όλοι τους είναι Ροµά.

Στην ερώτηση για την ποιότητα της εκπαίδευσης, ο S. Y. είπε ότι, στην πραγµατικότητα, η ποιότητα της εκπαίδευσης σε όλη την χώρα είναι σηµαντικά χαµηλή και δίνει έναν «µέσο όρο» 3 σε κλίµακα 6 σε ό, τι αφορά την ποιότητα του διαχωρισµένου σχολείου, αξιολόγηση η οποία είναι αρκετά χαµηλή. Σύµφωνα µε αυτόν, υπάρχει ένας µεγάλος αριθµός µαθητών και νέων που τελείωσαν την πρωτοβάθµια εκπαίδευση σε αυτό το σχολείο οι οποίοι βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να συνεχίσουν στην εκπαίδευσή τους παραπέρα.

   

Δεν διαθέτουν την αναγκαία εκπαιδευτική βάση ως θεµέλιο για περαιτέρω µάθηση, την οποία θα έπρεπε να έχουν λάβει στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσής τους. Γι’ αυτό έχουν την τάση να διακόπτουν. Τα παιδιά του Sasho φοιτούν επίσης σε αυτό το σχολείο, κι αυτός συνεχίζει ακόµα να πιστεύει ότι τα παιδιά τους είναι σε καλύτερη κατάσταση –όχι λόγω καλύτερης στάσης των δασκάλων, αλλά λόγω της επιπρόσθετης δουλειάς για το σπίτι και της βοήθειας που λαµβάνουν από τους γονείς τους.

«Συναντώ τους δασκάλους των παιδιών µου κάθε βδοµάδα και τους ρωτώ για τα µαθήµατά τους και την απόδοση στο σχολείο. Ενθαρρύνω τους δασκάλους να τους δίνουν ασκήσεις για το σπίτι, ώστε η γυναίκα µου κι εγώ µπορούµε και τα βοηθάµε στο σπίτι».

Ο S. Y. λέει ότι τα παιδιά του έχουν άριστους βαθµούς (6). Πιστεύει ότι αυτοί οι βαθµοί είναι ρεαλιστικοί και ανταποκρίνονται στην πραγµατική γνώση των παιδιών του, καθώς µελετούν αρκετά στο σπίτι και ο ίδιος πάντα τους εξασφαλίζει τα απαραίτητα βιβλία. Ο Sasho υπογραµµίζει το γεγονός ότι η σχολική τους απόδοση δεν θα ήταν τόσο καλή εάν δεν είχαν την υποστήριξη των γονιών τους, καθώς η ποιότητα της εκπαίδευσης στο σχολείο είναι φτωχή.

Πιστεύει ότι αυτό συµβαίνει εξαιτίας του γεγονότος ότι το 100% των µαθητών στο σχολείο είναι Ροµά, κι εποµένως οι δάσκαλοι δεν έχουν κίνητρο να δουλέψουν µαζί τους. Επίσης προσθέτει ότι υπάρχει σοβαρή έλλειψη δασκάλων και εκπαιδευτών µε Ροµά καταγωγή. Θέλει να βρει ένα καλύτερο σχολείο που

θα είναι µικτό και η ποιότητα της εκπαίδευσης καλύτερη κι εκεί να εγγράψει τα παιδιά του. Ωστόσο, κάτι τέτοιο εξαρτάται από το αν θα έχει τη δυνατότητα να διαθέσει τα απαιτούµενα χρήµατα. Επιπλέον, το Bratya Miladinovi σχολείο είναι κοντά τους. Παρόλ’ αυτά, θα έκανε ό, το καλύτερο για να βοηθήσει τα παιδιά του να επιτύχουν και να λάβουν καλή εκπαίδευση.

Σχεδιάζει να γράψει τα παιδιά του σε άλλο σχολείο όταν τελειώσουν την 3η και 4η τάξη. Στην ερώτηση πώς οι σχολικές δραστηριότητες είναι οργανωµένες σε αυτό το σχολείο, απάντησε τα εξής:

«Οι δάσκαλοι λένε ότι τα µαθήµατα διεκπεραιώνονται οµαλά και κανονικά, σε γενικές γραµµές. Ωστόσο, ο µεγαλύτερος γιος µου είπε ότι κατά την διάρκεια των µαθηµάτων υπάρχουν πάντα παιδιά που παίζουν έξω στην σχολική αυλή αντί να βρίσκονται στην τάξη. Νοµίζω ότι το πρόβληµα είναι διπλό –τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι γονείς θα έπρεπε να αναλάβουν ευθύνες γι’ αυτό. Η πλειοψηφία των Ροµά γονιών γράφουν τα παιδιά τους σε αυτό το σχολείο επειδή γνωρίζουν ότι θα τελειώσουν την 8η τάξη ακόµα κι αν δεν παρακολουθούν τα µαθήµατα κανονικά, και ότι το µηνιαίο κοινωνικό επίδοµα τους δεν θα διακοπεί. Από την άλλη µεριά, οι δάσκαλοι δεν ενδιαφέρονται πραγµατικά για τα παιδιά και δεν καταγράφουν τις απουσίες τους. Ενδιαφέρονται µόνο για τις δουλειές τους και τους µισθούς τους.

Έτσι, έχοντας υπόψη ότι τα σχολεία χρηµατοδοτούνται σύµφωνα µε τον αριθµό των µαθητών, οι δάσκαλοι

   

δεν θέλουν να έχουν εγκαταλείψεις από πλευράς των µαθητών ή µαθητές µε πολλές αδικαιολόγητες απουσίες. Γι’ αυτό κρατούν όλους τους µαθητές στα αρχεία τους σαν να παρακολουθούν τακτικά τα µαθήµατα.

Έτσι, αν δεν επικοινωνώ µε τους δασκάλους των παιδιών µου και δεν τους ζητώ να δουλεύουν µε τα παιδιά µου, δεν θα δείξουν κανένα ενδιαφέρον. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν τόσοι πολλοί γονείς που ενδιαφέρονται σαν κι εµάς. Σύµφωνα µε όσα µας διηγούνται τα παιδιά µας στο σπίτι, οι δάσκαλοι θέλουν να έχουν ήσυχες τάξεις και να µην ενοχλούνται από τα παιδιά. Αυτό σηµαίνει ότι δεν κάνουν την δουλειά τους µε τον τρόπο που θα έπρεπε να την κάνουν κι έτσι η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι πολύ χαµηλή».

S. B.

Ο S. B. είναι 30 ετών, από την πόλη Sliven. Ζει στην περιοχή Nadezhda, η οποία θεωρείται ότι είναι από τα µεγαλύτερα γκέτο Ροµά στην χώρα. Είναι µητέρα τριών παιδιών. Όλα της τα παιδιά φοιτούν στο διαχωρισµένο σχολείο Bratya MIladinovi. Περίπου 1,400 παιδιά φοιτούν σε αυτό το σχολείο, όλα από την Nadezhda. Η S.B. µοιράστηκε µε εµάς την ιστορία του µικρότερου γιου της, Μ.

Το 2006 έγραψα τον γιο µου Μ. στην πρώτη τάξη, στο ίδιο διαχωρισµένο σχολείο όπου φοιτούν οι δύο µεγαλύτεροι γιοι µου. Πριν από αυτό, ο Μ. δεν είχε πάει στο νηπιαγωγείο ή σε προπαρασκευαστική τάξη. Οι

λόγοι που στέλνω τα παιδιά µου σε αυτό το σχολείο είναι ότι είναι πολύ κοντά στο σπίτι και ότι όλα τα παιδιά καταφέρνουν να το τελειώσουν είτε παρακολουθούν τα µαθήµατα είτε όχι.

Για περίπου τέσσερα χρόνια, ο Μ. και οι µεγαλύτεροι αδερφοί του φοιτούσαν σε αυτό το σχολείο. Ο Μ. πήγε στην 4η τάξη όπου έπρεπε να περάσει ένα εξωτερικό κρατικό διαγώνισµα (αυτά τα υποχρεωτικά κρατικά διαγωνίσµατα συστήθηκαν τα τελευταία 7–8 χρόνια, και όλοι οι µαθητές της 4ης και 7ης τάξης εξετάζονται για την ποιότητα και το επίπεδο της γνώσης τους από εξωτερικούς εκπαιδευτικούς και ειδικούς εξεταστές. Ο Μ. κατάφερε να περάσει τα διαγωνίσµατα και έγινε δεκτός στην 5η τάξη. Αποφάσισα να τον µεταγράψω από το διαχωρισµένο σχολείο σε άλλο σχολείο –ένα καλύτερο, µικτό (αυτή την περίοδο υπήρχε µια διαδικασία εξάλειψης των διαχωρισµένων σχολείων). Επιπλέον, τα αποτελέσµατα των εξετάσεων που ο Μ. πέτυχε του επέτρεψαν να φοιτήσει σε άλλο σχολείο.

Το 2011 ο Μ. γράφτηκε σε ένα µεικτό σχολείο στο κέντρο της πόλης. Έγινε δεκτός από το σχολείο λόγω των αποτελεσµάτων των εξωτερικών εξετάσεων. Εν τω µεταξύ, τα σχολεία προσπαθούν να προσελκύσουν νέους µαθητές εξαιτίας του ισχύοντος συστήµατος προϋπολογισµού, σύµφωνα µε το οποίο, τα σχολεία χρηµατοδοτούνται από το κράτος ανά µαθητή.

Δεν καταλάβαµε τί αντιµετώπιζε ο γιος µας στο νέο σχολείο µέχρι που ο Μ. άρχισε να παραπονιέται. Ανακαλύψαµε ότι ο Μ. δεν ήταν προετοιµασµένος γι’

   

αυτό το σχολείο καθόλου, καθώς το επίπεδο και η ποιότητα της εκπαίδευσής του ήταν κατά πολύ χαµηλότερη του µέσου όρου για 5η τάξη. Επίσης, δεν µιλούσε Βουλγάρικα σωστά. Μολονότι τα αποτελέσµατα των εξετάσεων από τα εξωτερικά διαγωνίσµατα ήταν καλά, δεν ανταποκρίνονταν στην πραγµατικότητα και ήταν προφανώς αναληθή.

Δυστυχώς, δεν υπήρχε δάσκαλος στο νέο σχολείο για να δουλέψει µε παιδιά που είχαν µείνει πίσω. Το πιο λυπηρό είναι ότι ο Μ. έφτασε στην 4η τάξη στο διαχωρισµένο σχολείο έχοντας ουδεµία βασική γνώση. Το τελικό συµπέρασµα ήταν προφανές, το διαχωρισµένο σχολείο παρήγαγε αγράµµατα παιδιά.

Έτσι, ο Μ. επέστρεψε στο διαχωρισµένο σχολείο επειδή ήταν το µόνο σχολείο όπου θα µπορούσε να συνεχίσει την εκπαίδευσή του, µολονότι δεν είχε λέβει τις απαραίτητες γνώσεις και δεξιότητες εκεί. Το σχολικό κτίριο είναι παλιό και καθόλου καλά διατηρηµένο. Τα παιδιά δεν παρακολουθούν τα µαθήµατα τακτικά. Αντιθέτως, πηγαίνουν όποτε θέλουν. Ακόµα κι αν τα παιδιά είναι στο σχολείο, τα περισσότερα από αυτά παίζουν στην σχολική αυλή κατά την διάρκεια των µαθηµάτων και µερικά από αυτά καπνίζουν. Η πλειοψηφία των αποφοίτων του σχολείου δεν βρίσκει δουλειά. Συχνά, οι µαθητές ενδιαφέρονται να τελειώσουν την 8η τάξη µόνο και µόνο για να παρακολουθήσουν µαθήµατα για άδεια οδήγησης, αν και πολλοί από αυτούς αποτυγχάνουν ήδη στις θεωρητικές εξετάσεις οδήγησης».

ΣΧΟΛΕΙΟ IVAN SERGEEVICH TURGENEV, RAZGRAD

Το δηµοτικό σχολείο Ivan Sergeevich Turgenev είναι ένα από τα έξι σχολεία στο Razgrad. Βρίσκεται στο οικιστικό συγκρότηµα Orel, το οποίο αποτελεί το ανατολικό τµήµα (στα περίχωρα) της πόλης. Η Razgrad είναι περιφερειακή πόλη. Ο πληθυσµός της κυµαίνεται στους 34,000 περίπου κατοίκους, και περισσότεροι από το 50% προέρχονται από εθνικές µειονότητες –40% Τούρκοι και λίγο παραπάνω από 10% Ροµά. Ο υπόλοιπος πληθυσµός (περίπου 40%) είναι Βούλγαροι.

Ο Ροµά πληθυσµός είναι συγκεντρωµένος σε αυτή την πλευρά της πόλης, όπου βρίσκεται και το Δηµοτικό Σχολείο Ivan Sergeevich (ή απλώς "Turgenev" όπως το αποκαλούν οι περισσότεροι). Αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που τα περισσότερα από τα Ροµά παιδιά πηγαίνουν σε αυτό το σχολείο. Ο συνολικός αριθµός µαθητών στο Turgenev" είναι περίπου 300, από τους οποίους το 30% είναι Ροµά, το 50% Τούρκοι και το 20% Βούλγαροι.

Κατά την περίοδο του κοµµουνισµού, οι µαθητές από εθνικές µειονότητες βρισκόταν υπό πίεση από τους δασκάλους –ειδικά οι Ροµά µαθητές.

Τώρα το Turgenev έχει ανακαινιστεί και παρέχει καλύτερες συνθήκες, αλλά τα περισσότερα Ροµά παιδιά ακόµα προτιµούν να κρύβουν την εθνική τους ταυτότητα επειδή οι γονείς τους, που φοίτησαν κι αυτοί σε αυτό το σχολείο, θυµούνται τις µέρες που ήταν οι ίδιοι µαθητές. Αυτό όµως είναι το κοντινότερο σχολείο για αυτούς κι έτσι

   

ελπίζουν ότι η µετα–κοµµουνιστική περίοδος αποτελεί παρελθόν.

Y. G. Y.

Ο Y. G. Y. είναι µια 35χρονη Ροµά γυναίκα από την πόλη Razgrad. Ο πατέρας της εργαζόταν ως ηλεκτροσυγκολλητής και η µητέρα της ως επιστάτρια. Δεν έκρυψε ποτέ την ταυτότητά της. Φοίτησε στην 1η και 2η τάξη στο δευτεροβάθµιο σχολείο Hristo Botev, αλλά όταν ένα νέο σχολείο χτίστηκε και άνοιξε κοντά στο σπίτι της, οι γονείς της την έγραψαν εκεί, στο δηµοτικό σχολείο I.Turgenev. Οι γονείς το έκαναν αυτό επειδή ήθελαν να νιώσουν καλύτερα για την ασφάλεια της κόρης τους, καθώς το σχολείο ήταν πολύ κοντά στο σπίτι τους κι έτσι δεν χρειαζόταν να διασχίζει πολλούς κι επικίνδυνους δρόµους. Δούλευαν και οι δύο τον καιρό εκείνο και η Yulka πήγαινε στο σχολείο µόνη της. Γράφτηκε στο νέο σχολείο το 1988 – 1989.

Η Y. G. Y. µοιράστηκε µαζί µας την ιστορία της:

Οι πρώτες µου εντυπώσεις για το νέο σχολείο ήταν ότι ήταν καινούριο και ωραίο. Τότε, ήµουν στην 3η τάξη.

Το νέο σχολείο δεν ήταν διαχωρισµένο. Ήταν µοντέρνο και ανταποκρινόταν σε όλα τα πρότυπα. Η πλειοψηφία των µαθητών είχε Βουλγάρικες και Τουρκικές καταγωγές.

Παρ’ όλα αυτά, κατάφερα να φοιτήσω σε αυτό το σχολείο µόνο για 3 σχολικά χρόνια –από την 3η τάξη ως την 5η

τάξη. Η 5η τάξη µε άφησε µε τόσο αρνητική εµπειρία και συναισθήµατα που τα συγκρίνω µε πραγµατικό εφιάλτη.

Όταν ήµουν στην 5η τάξη, κατάλαβα πώς είναι να είσαι αντικείµενο διάκρισης και εθνικού µίσους. Παρά τα κανονικά κριτήρια εκπαίδευσης στο νέο µου σχολείο, υπήρχαν ορισµένοι ανάµεσα στους δασκάλους που ανοιχτά έδειχναν την ρατσιστική τους στάση.

Η πιο αρνητική συµπεριφορά που βίωσα ήταν από τον δάσκαλο της ιστορίας που φανερά µε υποβίβαζε και µε ταπείνωνε µπροστά στους συµµαθητές µου. Αυτή η εµπειρία µε έκανε να εγκαταλείψω το σχολείο στην 5η τάξη, ενώ ο λόγος που αυτός ο δάσκαλος µε ταπείνωνε σε τόσο νεαρή κι εύθραυστη ηλικία ήταν απλώς επειδή ήµουν Ροµά.

Οι θέσεις και τα θρανία των µαθητών σε αυτό το σχολείο ήταν οργανωµένα µε βάση την εθνική καταγωγή των µαθητών: οι Βούλγαροι καθόντουσαν στις πρώτες σειρές, οι Τούρκοι στις επόµενες σειρές και οι Ροµά στις πίσω σειρές. Καθόµουν στο τελευταίο θρανίο της αίθουσας.

Τους Ροµά και τους Τούρκους µαθητές τους µεταχειρίζονταν µε τρόπο που τους έκανε να νιώθουν κατώτερης τάξης παιδιά. Κατά την διάρκεια των µαθηµάτων ιστορίας, ο δάσκαλος συνήθιζε να έρχεται στο δικό µου θρανίο και να µε ταπεινώνει µε λέξεις όπως: «…είσαι παιδί Γύφτων! Δεν είσαι ικανή να καταλάβεις τίποτα! Δεν είσαι ικανή να µου εξηγήσεις κανένα µάθηµα!»

   

Τέτοιου είδους ταπεινώσεις µπροστά σε ολόκληρη την τάξη συνέβαιναν συχνά σε µένα. Παρόλα αυτά, ποτέ δεν παραπονέθηκα στον διευθυντή του σχολείου ούτε και στους γονείς µου, καθώς ήµουν πολύ µικρή και δεν ήξερα τι να κάνω, και επίσης φοβόµουν µήπως «δηµιουργήσω προβλήµατα».

Η ταπεινωτική συµπεριφορά του δασκάλου ιστορίας συνέχισε: «…Κοίτα τον εαυτό σου! Πόσο άσχηµα ντύνεσαι! Εσείς, οι Γύφτοι δεν είστε άνθρωποι! Δεν είστε ικανοί να κάνετε τίποτα! Είστε η κατώτερη τάξη του ανθρώπινου είδους!»

Αυτός ο πραγµατικός εφιάλτης για την νεαρή Y. G. Y. Συνεχίστηκε µέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς, όταν ήταν έτοιµη να τελειώσει την 5η τάξη. Ο ίδιος ρατσιστής δάσκαλος αξιολόγησε την γνώση της στην ιστορία µε βαθµό «αδύναµος µαθητής» 2 (αυτός είναι ο βαθµός αποτυχίας στο σύστηµα αξιολόγησης των 6 πόντων).

Η επιτυχής εξέταση στο µάθηµα της ιστορίας έπειτα από τρεις προσπάθειες αποδείχτηκε ακατόρθωτη για την Y. G. Y., κυρίως εξαιτίας της ταπεινωτικής συµπεριφοράς του δασκάλου. Ακόµα και κατά την διάρκεια των θερινών εξετάσεων ο δάσκαλος συνέχισε να εναντιώνεται στο νεαρό παιδί, λέγοντας: «Είσαι παιδί Γύφτων που δεν θα καταφέρει να πετύχει στην ζωή!». Αυτή την φορά η Y. G. Y. µίλησε στους γονείς για το τι συνέβη, αλλά ακόµα δεν µπορούσαν να κάνουν κάτι και δεν έλαβαν κανένα µέτρο κατά του δάσκαλου. Αυτό το αδιέξοδο την έκανε καταθλιπτική και την οδήγησε να σταµατήσει το σχολείο σε πολύ νεαρή ηλικία. Δυστυχώς, η Y. G. Y. δεν ήταν η

µοναδική Ροµά που σταµάτησε το σχολείο για τέτοιους λόγους όπως είναι η διάκριση και η ταπείνωση.

Αυτά τα αρνητικά συναισθήµατα και εµπειρίες στο σχολείο είχαν αρνητική επίπτωση στο µέλλον της Y. G. Y. Χρειάζεται τουλάχιστον απολυτήριο λυκείου για να ξεκινήσει κάποια δουλειά. Δεν πήγε ποτέ ξανά στο σχολείο, και εποµένως δεν τελείωσε ούτε την πρωτοβάθµια εκπαίδευσή της.

ΣΧΟΛΕΙΟ YURI GAGARIN, SLIVEN

Το δηµοτικό σχολείο «Yuri Gagarin» είναι ένα από τα διαχωρισµένα σχολεία της Βουλγαρίας. Βρίσκεται στο Sliven και είναι το δεύτερο διαχωρισµένο σχολείο της περιοχής, όπου επίσης βρίσκεται και η Nadezhda συνοικία. Είναι πολύ κοντά στο δηµοτικό σχολείο Bratya Miladinovi.

Στην αρχή, όταν δηµιουργήθηκε, ήταν ένα κανονικό µικτό σχολείο µε Βούλγαρους, Τούρκους και Ροµά µαθητές. Αλλά µε την πάροδο του χρόνου, κάτι άλλαξε.

Ορισµένοι γονείς από την Ροµά γειτονιά που έστελναν τα παιδιά τους στο διαχωρισµένο σχολείο, αντιλήφθηκαν ότι στο διαχωρισµένο σχολείο η ποιότητα της εκπαίδευσης ήταν πολύ χαµηλή κι έτσι αποφάσισαν να µεταγράψουν τα παιδιά τους σε κανονικό–µικτό, µη διαχωρισµένο σχολείο. Αυτό ήταν το δηµοτικό σχολείο «Yuri Gagarin».

Αυτούς τους Ροµά γονείς ακολούθησαν και άλλοι Ροµά γονείς από την

   

«Nadezhda». Ξαφνικά, ο αριθµός των Ροµά µαθητών στο µικτό σχολείο αυξήθηκε. Πριν, το ποσοστό των Ροµά µαθητών στο Yuri Gagarin ήταν περίπου 15%, αλλά µόλις οι Ροµά κατάλαβαν ότι ήταν καλύτερο να στείλουν τα παιδιά τους σε κανονικό σχολείο και το έπραξαν, το ποσοστό των Ροµά ανέβηκε στο 40%.

Οι Βούλγαροι γονείς άρχισαν να φοβούνται για την εκπαίδευση των παιδιών τους, δηλαδή, την ποιότητα της διδασκαλίας που λάµβαναν, ενώ ακόµη ήταν ανήσυχοι και για την ασφάλεια των παιδιών τους στην περίπτωση που θα µετακινούσαν τα παιδιά τους σε άλλο σχολείο.

Αλλά η Ροµά εισβολή δεν θα σταµατούσε. Συνέχισαν να γράφουν τα παιδιά τους στο δηµοτικό σχολείο Yuri Gagarin µε την ελπίδα ότι η εκπαίδευση θα ήταν καλύτερη, υψηλότερης ποιότητας, και θα τα βοηθούσε τα παιδιά να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι –µε εκπαίδευση, κανονικές δουλειές και χρήσιµους ρόλους στην κοινωνία. Το ποσοστό των Ροµά µαθητών κατά την περίοδο τεσσάρων ετών αυξήθηκε από 40% σε 90% (από το 2009 στο 2013).

Αυτή η διαδικασία αναφέρεται ως δευτερογενής διαχωρισµός. Επήλθε ως αποτέλεσµα των ανησυχιών των µη Ροµά γονιών.

Ορισµένοι από τους Ροµά γονείς των οποίων τα παιδιά είχαν εγγραφεί στο Yuri Gagarin µας ανέφεραν ότι όταν το σχολείο δεν ήταν διαχωρισµένο, η εκπαίδευση ήταν καλύτερη συγκριτικά µε τώρα.

Τώρα, οι περισσότεροι από τους Ροµά µαθητές ολοκληρώνουν τις σπουδές τους στο Yuri Gagarin δίχως να αναπτύσσουν τις απαραίτητες δεξιότητες. Ο συνολικός αριθµός των µαθητών σε αυτό το σχολείο τώρα είναι 500, και όλοι τους είναι Ροµά. Έχει µετατραπεί σε εντελώς διαχωρισµένο σχολείο.

K. S. H.

Ο K.S.H. είναι 30 ετών και πατέρας δύο παιδιών: την 12χρονη Tsvetelina, και την 8χρονη Francheska. Ο Kalin έχει Ροµά καταγωγή, και ζει στην συνοικία Nadezhda της πόλης Sliven. Είναι ένας από τους λίγους Ροµά γονείς στην συνοικία που αποφοίτησαν από δευτεροβάθµιο σχολείο. Αποφάσισε να γράψει τα παιδιά του σε ένα «κανονικό» σχολείο, όπου Βούλγαροι και Ροµά µαθητές φοιτούν µαζί –αναφερόµενο ως µικτό σχολείο– καθώς ήλπιζε ότι η ποιότητα της εκπαίδευσης σε ένα τέτοιο σχολείο θα ήταν πολύ καλύτερη.

«Έγραψα την µεγαλύτερη κόρη µου στο Δηµοτικό Σχολείο Yuri Gagarin, το οποίο απέχει περίπου ένα χιλιόµετρο από την συνοικία και είναι κοντά στο Bratya Miladinovi, το διαχωρισµένο σχολείο. Όταν έγραψα την κόρη µου στο µικτό σχολείο, τα Ροµά παιδιά αποτελούσαν περίπου το 40% µε 50 % των µαθητών.

Με άλλα λόγια, ο αριθµός των Βούλγαρων και των Ροµά παιδιών ήταν σχεδόν ανάλογος. Αυτό σηµαίνει ότι δεν ήµουν ο µόνος γονιός που προτιµούσε το µικτό

   

σχολείο και την ανώτερης ποιότητας εκπαίδευσης.

Πολλοί Ροµά γονείς, όπως κι εγώ, είχαν γράψει τα παιδιά τους σε µικτό σχολείο. Στην αρχή, οι εντυπώσεις του σχολείου ήταν αρκετά θετικές –καλής ποιότητας εκπαίδευση, ωραίες αίθουσες, και καθαρές εγκαταστάσεις. Μέσα στα επόµενα δύο χρόνια, ο αριθµός των Ροµά µαθητών αυξήθηκε, ανεβαίνοντας από το 40% στο 60%.

Οι Βούλγαροι γονείς ανησύχησαν, και σταµάτησαν να γράφουν τα παιδιά τους στο σχολείο επειδή δεν ήθελαν τα δικά τους παιδιά να φοιτούν µαζί µε Ροµά παιδιά.

Τώρα, η Tsvetelina είναι 12 ετών και φοιτά στην 5η τάξη. Το σχολείο είναι πλέον εντελώς διαχωρισµένο, µε το 100% να είναι Ροµά µαθητές. Αυτό είναι ένα παράδειγµα του ονοµαζόµενου «δευτερογενή διαχωρισµού». Η ποιότητα της εκπαίδευσης µοιάζει µε αυτής του διαχωρισµένου σχολείου –Bratya Miladinovi. Η ποιότητα της εκπαίδευσης έπεφτε όταν έγραψα και την µικρότερη κόρη µου, την Francheska, στην πρώτη τάξη. Τώρα είναι στην 2η τάξη».

«Παρατήρησα ότι οι δάσκαλοι δεν κάνουν τίποτα µε τα παιδιά τώρα, και δεν τους διδάσκουν µε αποτελεσµατικό τρόπο. Η πλειοψηφία των δασκάλων δεν ενδιαφέρεται. Ενδιαφέρονται µόνο να παίρνουν τον µισθό τους. Πριν δύο χρόνια, όταν ακόµα υπήρχαν παιδιά Βουλγάρων, η µεγαλύτερη κόρη µου πάντα είχε να ετοιµάσει εργασίες για το σπίτι για την επόµενη µέρα.

Τώρα, και η µεγάλη και η µικρή µου κόρη δεν έχουν καµία εργασία. Συχνά µιλάω µε τους δασκάλους, ρωτώντας τους για την εκπαίδευσή τους και τι να κάνουν στο σπίτι, ώστε να µπορέσω να τα βοηθήσω µε κάποιο τρόπο. Αυτό µε ανησυχεί πολύ και σκέφτοµαι ότι είναι ένα σοβαρό σηµάδι ότι η ποιότητα της εκπαίδευσης έχει πέσει αρκετά συγκριτικά µε δύο χρόνια πριν.»

Ο K.S.H. επίσης αποκάλυψε ότι η πλειοψηφία των µαθητών σε αυτό το σχολείο, δεν µπορεί να διαβάσει, να γράψει, ή κάνει απλούς µαθηµατικούς υπολογισµούς.

«Ως υπεύθυνος γονιός, µπορώ να πω ότι η µικρότερη κόρη µου δεν θα µπορέσει να ανταπεξέλθει σε πιο σοβαρή εκπαιδευτική ύλη στο άµεσο µέλλον επειδή είναι ολοφάνερο ότι δεν έχει προετοιµαστεί κατάλληλα στην 1η και 2η τάξη. Αυτό δεν είναι µόνο πρόβληµα της Francheska. Είναι ένα ευρέως διαδεδοµένο πρόβληµα.

Δεν ανησυχώ για την µεγαλύτερη κόρη µου. Είµαι σίγουρος ότι θα µπορέσει να προχωρήσει γιατί έχει καλά θεµέλια τα οποία τα αποκόµισε από την περίοδο που ήταν µε τους Βούλγαρους µαθητές, όταν το σχολείο δεν ήταν ακόµη διαχωρισµένο και η ποιότητα διδασκαλίας ήταν καλή.

Δυστυχώς, δεν µπορώ να πω το ίδιο για την µικρότερη κόρη µου.» Ο K.S.H. εργάζεται στο ίδιο σχολείο όπου φοιτούν τα παιδιά του. Συχνά βλέπει µαθητές που παίζουν στην αυλή αντί να είναι στις τάξεις τους. Οι κόρες του, του έχουν πει ότι οι δάσκαλοι µερικές φορές ζητούν από τους µαθητές να βγουν έξω στην αυλή κατά την διάρκεια του

   

µαθήµατος, χωρίς να καταγράψουν την απουσία.

Για την νέα σχολική χρονιά (2014 – 2015), σχεδιάζει να γράψει τα παιδιά του σε άλλο σχολείο όπου θα µπορούν να λάβουν υψηλότερης ποιότητας εκπαίδευση. Αλλά τα υπόλοιπα παιδιά που θα συνεχίσουν να φοιτούν σε αυτό

το σχολείο θα έχουν την ίδια µοίρα µε άλλα που τελείωσαν την εκπαίδευσή τους εκεί –αγράµµατα και µη ανταγωνιστικά, έχοντας δυσκολίες ενσωµάτωσης, και πάντα θα παραµένουν στο παρασκήνιο της κοινωνίας».

   

ΤΣΕΧΙΑ Μία σύντοµη επισκόπηση του ζητήµατος του σχολικού διαχωρισµού

Έχουν περάσει 6 χρόνια από τότε που το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων αποφάσισε για την υπόθεση των 18 Ρουµάνων παιδιών από την Οστράβα. Το δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι αυτά τα παιδιά είχαν υποστεί διάκριση κατά της πρόσβασής τους στην εκπαίδευση, καθώς είχαν τοποθετηθεί σε ειδικά σχολεία επειδή η καταγωγή τους ήταν Ροµά. Παρά τις διεθνείς επικρίσεις, λίγα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο στην Τσεχία.

Η µόνη ορατή αλλαγή αφορά στα ονόµατα των σχολείων. Παλιά ειδικά σχολεία µετονοµάστηκαν σε πρακτικά σχολεία. Ακόµα και σε διαχωρισµένα δηµοτικά σχολεία, τα Ροµά παιδιά εκπαιδεύονται σύµφωνα µε ένα σχολικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα και ένα «LMP» εκπαιδευτικό πρόγραµµα. Το ποσοστό των Ροµά µαθητών που παρακολουθεί τα πρακτικά σχολεία, σύµφωνα µε στατιστικές του Τσέχου κρατικού επιτρόπου προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων, παραµένει σχετικά το ίδιο. Τα Ροµά παιδιά ακόµα τοποθετούνται σε πρακτικά σχολεία µόνο και µόνο λόγω του κοινωνικού τους µειονεκτήµατος.

Όσον αφορά στην χρηµατοδότηση τέτοιων σχολείων, τα σχολεία µε µαθητές µε «LMP» τους παρέχονται 50% περισσότερα χρήµατα ανά µαθητή από τα κανονικά σχολεία. Υπάρχει επίσης έλλειψη ποιοτικής εκπαίδευσης στο προσωπικό διδασκαλίας που δουλεύει µε Ροµά µαθητές και συχνά έλλειψη κατανόησης του πολιτισµού των Ροµά. Ως αποτέλεσµα αυτής της αποστασιοποίησης, οι δάσκαλοι είναι συχνά ανίκανοι να ενθαρρύνουν ένα περιβάλλον χωρίς συγκρούσεις όπου θα συνυπάρχουν ειρηνικά Ροµά µαθητές και οι λοιποί.

Μια θετική κοινωνική αλλαγή µπορεί να διαπιστωθεί στο γεγονός ότι σήµερα υπάρχουν όλο και περισσότεροι γονείς που αναγνωρίζουν τη σηµασία της εκπαίδευσης για τα παιδιά τους. Επιπλέον, οι γονείς είναι ενηµερωµένοι για το ότι ο διαχωρισµός συνιστά παραβίαση δικαιώµατος, ενώ διαθέτουν τα µέσα και βέβαια το δικαίωµα για να το καταδικάσουν.

Υπάρχουν περισσότεροι τύποι δηµοτικών σχολείων στην Τσεχία από αυτά που συζητήθηκαν εδώ, αλλά οι ιστορίες που παρουσιάζονται εδώ επικεντρώνονται σε τρεις ειδικά τύπους σχολείων:

Δηµοτικά σχολεία – Σχολικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα (συντόµευση: ŠVP) για κανονικά δηµοτικά σχολεία, σύµφωνα µε γενικούς νοµικούς κανόνες. Το εκπαιδευτικό πρόγραµµα (ŠVP) είναι σε συµφωνία και βασισµένο στο Πλαίσιο εκπαιδευτικό πρόγραµµα για την πρωτοβάθµια εκπαίδευση (συντόµευση: RVP ZV).

   

Δηµοτικά πρακτικά σχολεία – εκπαιδευτικό πρόγραµµα για ελαφρώς διανοητικά ανάπηρους µαθητές (RVP ZV–LMP) ή µετρίως διανοητικά ανάπηρους µαθητές.

Ειδικά σχολεία (SpŠ) – εκπαιδευτικό πρόγραµµα για εξαιρετικά διανοητικά ανάπηρους µαθητές (RVP ZŠS). Σύµφωνα µε τον νόµο, αυτό το σχολείο απευθύνεται σε παιδιά µε ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες – παιδιά µε εξαιρετικά διανοητικές αναπηρίες ή άλλες διαταραχές, παιδιά µε αυτισµό, ή παιδιά από κοινωνικά µειονεκτικές τάξεις – δηλαδή από οικογενειακό περιβάλλον χαµηλής κουλτούρας και κοινωνικού στάτους ή αυτοί που κινδυνεύουν από κοινωνικά παθολογικά φαινόµενα.

Σύµφωνα µε έρευνα υπάρχουν ακόµα περίπου 40% Ροµά µαθητές που ζουν στην Οστράβα οι οποίοι παρακολουθούν ειδικά σχολεία και περίπου 33% Ροµά µαθητές σε εθνικό επίπεδο που παρακολουθούν ειδικά σχολεία. Ο επίσηµος αριθµός των Ροµά µαθητών σε ειδικά/πρακτικά σχολεία έχει µειωθεί µε βάση την δικαστική απόφαση D.H., αλλά στην πραγµατικότητα πολλά από τα Ροµά παιδιά, που δεν είναι επισήµως σε ειδικά σχολεία πια, παρακολουθούν διαχωρισµένα σχολεία µε κανονικά ή µικτά διδακτικά πλάνα (ένα κανονικό και LMP σχέδιο).

Έτσι, δεν εµφανίζονται σε αυτές τις στατιστικές πια. Αυτά τα παιδιά µπορεί να είναι σε δηµοτικά διαχωρισµένα σχολεία στην Οστράβα, τα οποία έχουν περισσότερους από 90% Ροµά µαθητές ή σε διαχωρισµένες (Ροµά και µη Ροµά τάξεις) τάξεις σε µικτά σχολεία, όπου υπάρχουν περισσότεροι τύποι εκπαιδευτικών πλάνων µέσα σε ένα σχολείο (π.χ. εκπαιδευτικό πλάνο για δηµοτικό σχολείο και ένα «LMP» εκπαιδευτικό πλάνο). Αυτή η ποικιλία µεταξύ και µέσα στα σχολεία είναι πολύ µπερδεµένη, και όχι µόνο για τους γονείς.

Οι ονοµαζόµενες προκαταρκτικές τάξεις είναι µέρος των διαχωρισµένων σχολείων (που παρακολουθούνται από το 97% των Ροµά παιδιών). Σπανίως συναντούνται σε κανονικά δηµοτικά σχολεία. Τα παιδιά που βρίσκονται συνήθως σε τέτοιες προκαταρτικές τάξεις δυσκολεύονται να γίνουν δεκτά στο νηπιαγωγείο ή δεν επιτυγχάνουν να εγγραφούν στο σχολείο. Συνεπώς, τα παιδιά αυτά συνήθως συνεχίζουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση (9 τάξεις) στο ίδιο διαχωρισµένο σχολείο.

   

Οι ιστορίες µαρτυρίες και τα σχετικά σχολεία

PREMYSLA PITTRA ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΚΑΙ ΝΗΠΙΑΓΩΓΕΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΣΧΟΛΗ

Το σχολείο βρίσκεται στην Ostrava – Přívoz. Ο ιδρυτής του σχολείου είναι από το 2007 επίσκοπος στην Ostrava–Opava. Το σχολείο ιδρύθηκε το 1993. Ο συνολικός αριθµός των µαθητών είναι περίπου 270, ηλικίας από 6 χρονών µέχρι 15, εκτιµάται ότι το 99% αυτών είναι Ροµά παιδιά. Ένα τµήµα του σχολείου είναι ταυτόχρονα παιδικός σταθµός και προπαρασκευαστική τάξη για προσχολικής ηλικίας παιδιά.

Ο σκοπός αυτού του σχολείου είναι να βοηθήσει παιδιά που έχουν ανάγκη, που προέρχονται από περιβάλλον χαµηλής πολιτιστικής και κοινωνικής θέσης. Η εκπαιδευτική αντίληψη των σχολείων είναι βασισµένη στην εξατοµικευµένη προσέγγιση της διδασκαλίας των παιδιών, η οποία υλοποιείται µέσω µικρότερων οµάδων από εκείνες που βρέθηκαν στα πρότυπα δηµοτικά σχολεία και µε την σύµπραξη βοηθών διδασκαλίας. Ο στόχος είναι να επιτύχουν ένα εκπαιδευτικό επίπεδο και µία ανάπτυξη της συµπεριφοράς των παιδιών σε σύγκριση µε τα κανονικά δηµοτικά σχολεία, αλλά µέσω της πολυπολιτισµικής εκπαίδευσης. Το σχολείο παρέχει πρωτοβάθµια εκπαίδευση µέσω των συνηθισµένων εκπαιδευτικών προγραµµάτων και των LMP εκπαιδευτικών προγραµµάτων (LMP είναι τσέχικη συντοµογραφία για ανάλαφρη νοητική αναπηρία).

Το σχολικό συµβούλιο αποτελείται από τους εκπροσώπους του, τον ιδρυτή (δηµοτικό διαµέρισµα Moravská Ostrava a Přívoz, µέρος της πόλης της Ostrava), και τους γονείς. Υπάρχει ένας Ροµά γονιός στο συµβούλιο και το σχολείο προσλαµβάνει δυο Ροµά βοηθούς.

Το επίπεδο της εκπαίδευσης είναι πολύ χαµηλό. Στις δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου επικρατούν οι χειρωνακτικές εργασίες, όπως το µαγείρεµα ή άλλες δραστηριότητες. Τα παιδιά που καταφεύγουν σε άλλο σχολείο αδυνατούν να διαχειριστούν τη σχολική εργασία. Το αποτέλεσµα αυτής της χαµηλής ποιότητας εκπαίδευσης είναι ότι τα παιδιά που έχουν τελειώσει την 9η τάξη έχουν περιορισµένες επιλογές όταν έρχεται η ώρα να προχωρήσουν στην δευτεροβάθµια εκπαίδευση. Οι µαθητές µπορούν µόνο να διαλέξουν ανάµεσα σε λίγες ειδικότητες για µελλοντικά χειρωνακτικά επαγγέλµατα, οι δευτεροβάθµιες επιλογές τους αποτελούνται πρωτίστως από σχολές µαθητείας (οι περισσότεροι Ροµά µαθητές παρακολουθούνε σχολές µαθητείας).

   

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ NA VIZINE

Το πρακτικό σχολείο βρίσκεται στην Silesian, µέρος της Ostrava. Έχει 330 µαθητές· περίπου 95% είναι Ροµά µαθητές. Στο σχολείο έχει παιδιά προσχολικής ηλικίας µε µια τάξη προετοιµασίας, παιδιά σχολικής ηλικίας µε κανονικό δηµοτικό σχολείο (1η–5η

τάξη), δηµοτικό πρακτικό σχολείο, και δηµοτικό ειδικό σχολείο. Οι ιδρυτές των σχολικών εγκαταστάσεων είναι οι περιφερειακές αρχές της Moravian–Silesian.

Υπάρχουν τάξεις µε 3 διαφορετικά σχολικά προγράµµατα: α) Σχολικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα για κανονικά δηµοτικά σχολεία (ŠVP βασισµένο σε RVP ZV). Είναι διαθέσιµο σε παιδιά 1ης έως 5ης τάξης. β) Βασική εκπαίδευση µέσω κανονικών εκπαιδευτικών µαθηµάτων (ŠVP βασισµένο σε RVP ZV) και LMP εκπαιδευτικά προγράµµατα. Αυτό είναι διαθέσιµο σε παιδιά 1ης έως 9ης τάξης. γ) Βασική εκπαίδευση – εκπαιδευτικό σχέδιο για ειδικά σχολεία για µαθητές µε µέτριες µαθησιακές δυσκολίες (υψηλό επίπεδο νοητικής υστέρησης)

VRCHLICKEHO 5 ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ, ΟΣΤΡΑΒΑ – RIDDANCE (ΜΕ ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΣΤΗΝ ΟΣΤΡΑΒΑ – BARTOVICE, 1Η – 5Η ΤΑΞΗ)

Το Vrchlického δηµοτικό σχολείο έχει 287 µαθητές (1ης –9ης τάξης). Στο σχολείο έχει παιδιά σε προσχολική ηλικία και µια τάξη προετοιµασίας. Υπάρχουν περίπου 40% Ροµά παιδιά. Υπάρχει το σχολικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα (ŠVP) για κανονικά δηµοτικά σχολεία σύµφωνα µε γενικές νοµικές διατάξεις και συνεργαζόµενα σχολεία που ονοµάζονται ΡΡΡ από Ostrava – Poruba. Το σχολικό συµβούλιο αποτελείται από τους αντιπροσώπους των ιδρυτών του σχολείου, το προσωπικό του σχολείου, και έναν γονιό. Δεν υπάρχει αντιπρόσωπος των Ροµά στο συµβούλιο. Το σχολείο συνηθίζει να προλαµβάνει Ροµά βοηθό, αλλά πριν από δυο χρόνια αντικαταστάθηκε από έναν άλλο βοηθό που δεν είναι Ροµά.

Μερικά παιδιά που αξιολογήθηκαν στο PPP να συµµετάσχουν σε ένα ατοµικό εκπαιδευτικό σχέδιο (να περιγράψουν τους τρόπους για το πώς να διδάσκουν ένα παιδί, πώς να προσαρµόζουν τα δίδακτρα αυτού του παιδιού στο σχέδιο). Τα σχέδιο αυτό έπρεπε να είναι υποχρεωτικό στα σχολεία αλλά δεν υλοποιείται πάντα από τους καθηγητές. Στο παρελθόν οι τάξεις ήταν χωρισµένες σε τάξεις Α και τάξεις Β, µε τους Ροµά µαθητές να είναι αποµονωµένοι σε µια τάξη λόγω του φόβου της απώλειας των παιδιών από την πλειοψηφία. Αυτός δεν είναι ο λόγος πλέον. Όταν οι τάξεις ήταν χωρισµένες, οι Ροµά γονείς ερχόντουσαν στο σχολείο να διαµαρτυρηθούν για τον διαχωρισµό των παιδιών. Εξαιτίας αυτών των διαµαρτυριών έγιναν συνελεύσεις προκειµένου να διευθετηθεί το ζήτηµα µε τον διευθυντή του δηµοτικού σχολείου, τον δήµαρχο της Ostrava–Radvanice, και τη «Ζωή µαζί» παρούσα. Ως αποτέλεσµα των

   

προσπαθειών και των συνελεύσεων των γονιών, το σχολείο άλλαξε το σύστηµα και οι τάξεις είναι πλέον µικτές.

Το σχολείο βρίσκεται κοντά σε αστική περιοχή η οποία είναι κατοικηµένη κυρίως από πληθυσµούς της πλειονότητας. Περίπου ένα χιλιόµετρο µακριά από το σχολείο βρίσκεται µια κοινωνικά αποκλεισµένη περιοχή που ονοµάζεται Lipina και κατοικείται από Ροµά. Αυτή η περιοχή έχει εγκαταλειφτεί µε τα χρόνια· οι κάτοικοι έχουν αποµακρυνθεί, τα σπίτια είναι σε κακή κατάσταση, οι ιδιοκτήτες των σπιτιών σταδιακά τα γκρεµίζουν.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ PESI, OSTRAVA – MUGLINOV

Το σχολείο µε κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα έχει περίπου 350 µαθητές (εκτιµάται ότι έχει 20–25% Ροµά µαθητές). Υπάρχουν διαφορετικές απόψεις για αυτό το σχολείο όσον αφορά στις προσδοκίες των Ροµά γονιών, αρνητικές και θετικές επίσης. Πρόσφατα, το σχολείο δέχτηκε 5 παιδιά Ροµά ενώ αρνήθηκε άλλους 9 (από 11 συνολικά που απορρίφθηκαν) κατά τη διάρκεια της διαδικασίας εγγραφής τον Ιανουάριο 2014. Υπήρχαν 41 αιτούντες και το σχολείο δέχτηκε 30. Η αιτία που απορρίφθηκαν οι 11 µαθητές, όπως ισχυρίστηκε το σχολείο, ήταν ότι δεν έχει τη δυνατότητα να φιλοξενεί όλους τους αιτούντες. Ωστόσο, σύµφωνα µε το Υπουργείο Παιδείας, Νεολαίας και αθλητισµού, δεν ήταν αυτός ο λόγος. Η ανεπαρκής ικανότητα φιλοξενίας δεν µπορεί να είναι αιτία για να απορριφθούν µαθητές όταν αυτοί οι µαθητές µένουν σε κοντινή περιοχή. Ο ιδρυτής του σχολείου (το δηµοτικό διαµέρισµα – Silesian Ostrava) είναι υπεύθυνος για την γνώση των στατιστικών στοιχείων στον τοπικό πληθυσµό, συµπεριλαµβανοµένου του αριθµού των παιδιών σε σχολική ηλικία. Πριν από τις ετήσιες εγγραφές η γνώση αυτών των στατιστικών στοιχείων χρησιµοποιείται από τον ιδρυτή του σχολείου µε σκοπό να προετοιµάσει µια εκτίµηση του αριθµού των παιδιών προσχολικής ηλικίας. Βάσει αυτών των στατιστικών στοιχείων θα εκτιµηθεί το µέγεθος της ανερχόµενης τάξης.

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ CHRUSTOVA, SILESIAN OSTRAVA

Το σχολείο, µε ένα κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα έχει περίπου 200 µαθητές (συµπεριλαµβανοµένων 5% – 10% Ροµά παιδιών). Επικεντρώνεται σε µια πιο εξατοµικευµένη προσέγγιση των καθηγητών, η οποία περιλαµβάνει την δηµιουργία αµοιβαίας σχέσης µε όλους τους µαθητές και προωθεί την θετική συνύπαρξη των µαθητών προερχόµενων από πληθυσµούς µειονοτήτων και πλειονοτήτων, από τα πρώτα τους ήδη χρόνια. Ιδρυτής του σχολείου είναι το δηµοτικό διαµέρισµα, Silesian Ostrava.

   

ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ GEBAUEROVA (ΚΑΙ IBSENOVA), OSTRAVA – PRIVOZ

Το σχολείο έχει 2 είδη εκπαιδευτικών προγραµµάτων για ένα κανονικό σχολείο (Gebauerova, περίπου 450 µαθητές) και το σχολείο πρακτικής Ibsenova (περίπου 170, οι περισσότεροι Ροµά, µαθητές στο LMP εκπαιδευτικό πρόγραµµα). Ο ιδρυτής του σχολείου είναι η περιφερειακή αρχή της Moravian–Silesian.

Το δηµοτικό σχολείο Kamenec είναι ένα σχολείο για 700 µαθητές. Ο ιδρυτής του σχολείου είναι η δηµοτική αρχή Moravian Ostrava and Přívoz. Το σχολείο χρησιµοποιεί τόσο το κανονικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα όσο και το LPM πρόγραµµα.

E. R.

Η κα Ε. είναι µητέρα 2 αγοριών, του F. ηλικίας 14 χρόνων και του P. ηλικίας 16. Ζει στην Ostrava– Radvanice (Silesian Ostrava). Η ιστορία αναφέρεται στα δύο αγόρια και στο σχολείο όπου αυτοί πηγαίνουν. Τα κατάφεραν καλά, δεν υπήρχαν ιδιαίτερα προβλήµατα µε την συµπεριφορά και τους βαθµούς τους.

Τα πάντα άλλαξαν µε την άφιξη της νέας διευθύντριας η οποία απέλυσε τους περισσότερους από το νέο και παλαιότερο προσωπικό και τους αντικατέστησε µε συγγενείς και φίλους. Η µητέρα των δυο αγοριών, συχνά καλούταν στο σχολείο όπου η διευθύντρια της έκανε συχνά παράπονα για τους γιούς της. Μια φορά, η διευθύντρια ζήτησε από τον F. να ζωγραφίζει ένα δέντρο.

Επειδή το δέντρο δεν είχε ρίζες, η διευθύντρια κατέληξε στο συµπέρασµα ότι το παιδί έπασχε από κάποιο ψυχικό πρόβληµα. Όταν η µητέρα αρνήθηκε να πάει τον F. στο PPP (Παιδαγωγικό–Ψυχολογικό Συµβουλευτικό Κέντρο), η διευθύντρια απείλησε ότι θα

καταγγείλει την οικογένεια σε κοινωνικό λειτουργό.

Δεν είχε σηµασία πού παραπονεθήκε η µητέρα (τόσο στο σχολείο όσο και σε τοπικές αρχές και στην Τσέχικη σχολική επιθεώρηση) γιατί τίποτα δεν έγινε τελικά, καθώς η διευθύντρια ήταν πολιτικό πρόσωπο µε µεγάλη επιρροή. Η µόνη λύση ήταν να µεταφερθούν τα παιδιά σε άλλο σχολείο, πράγµα το οποίο έγινε όπως άλλωστε έκαναν και άλλοι γονείς.

Κάποια στιγµή αργότερα µαθεύτηκε ότι η διευθύντρια είχε απολυθεί και διώχθηκε δικαστικώς για χρηµατική απάτη.

Είµαι άνεργη. Έχω τελειώσει µόνο το δηµοτικό σχολείο. Όσον αφορά στα παιδιά µου: και ο P. και ο F. ήταν φυσιολογικά παιδιά, σαν όλους τους άλλους. Ήταν υγιείς και αρκετά υπάκουοι. Δεν είχα κανένα πρόβληµα µε εκείνους. Και οι δυο πηγαίνανε σχολείο από την ηλικία των 6. Πηγαίνανε στο Trnkovecká, δηµοτικό σχολείο, επειδή µέναµε κοντά.

   

Ήταν ένα καλό σχολείο, και εγώ πήγαινα στο ίδιο. Οι καθηγητές µας ξέρανε, ο διευθυντής ήταν πολύ καλός. Στα αγόρια άρεσε να πηγαίνουν σχολείο και είχανε καλούς βαθµούς. Ο P. είχε πολύ καλούς βαθµούς. Ονειρευόταν να γίνει αστυνοµικός µια µέρα. Ο µικρός F. δεν ξέρει ακόµα τί θα του άρεσε να γίνει στο µέλλον γιατί του αρέσουν όλα.

Τα προβλήµατα άρχισαν όταν στο σχολείο ήρθε καινούρια διευθύντρια. Ο παλιός, ο οποίος µας άρεσε και τον εµπιστευόµασταν, βγήκε σε σύνταξη και αντικαταστάθηκε από µία νέα διευθύντρια. Δεν φανταζόµασταν ότι θα δηµιουργούσε κάποιο πρόβληµα. Τα παιδιά µου συµπεριφερόντουσαν καλά, και έτσι δεν περίµενα ότι θα αντιµετώπιζα κάποιο πρόβληµα. Το αντίθετο µάλιστα. Ήλπιζα ότι µε την καινούρια διευθύντρια κάτι νέο και όµορφο θα ερχόταν. Πάθαµε σοκ όταν ανακαλύψαµε ότι η καινούρια διευθύντρια είχε απολύσει τους σηµαντικότερους ανθρώπους από το προσωπικό του σχολείου. Οι καθηγητές που εργαζόντουσαν εκεί για µεγάλο χρονικό διάστηµα, ξέρανε τα παιδιά µας καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον.

Επίσης γνωρίζανε και εµάς, και είχαν διδάξει καλά στα παιδιά µας. Οι καινούριοι καθηγητές αντικατέστησαν τους παλιούς. Από τους παλιούς µόνο 2 γλύτωσαν την απόλυση. Οι καινούριοι καθηγητές δεν είχαν καµία είδους σχέση µε τα παιδιά µας. Δεν ξέρανε πώς να τους µιλήσουνε, πώς να τους ηρεµήσουµε κατά τη διάρκεια των διαλειµµάτων, δεν γνωρίζανε

τίποτα για εκείνους, πού και πώς µεγάλωσαν κ.τ.λ.

Η διευθύντρια διάβασε φυσικά τα αρχεία όλων των παιδιών, και ρώτησε τους παλιούς καθηγητές για τις οικογένειες των παιδιών. Μια µέρα ο P. ήρθε σπίτι από το σχολείο και είχε µία ποινή περασµένη στο αρχείο ποινών κατά την οποία ο Ρ. είχε καταστρέψει ένα λουκέτο· κλαίγοντας ο Ρ. µου έλεγε ότι δεν το είχε κάνει αυτός.

Τα παιδιά δεν µου έλεγαν ποτέ ψέµµατα και έτσι την επόµενη µέρα πήγα στο σχολείο. Στην αρχή ρώτησα τα παιδιά αν ξέρανε τί συνέβη ή αν κάποιος άλλος είχε δει τον P. να καταστρέφει το λουκέτο. Εκείνοι µου είπαν ότι δεν ήταν αυτός που το έκανε, και έτσι πήγα στην δασκάλα του µαθήµατος. Εκείνη δεν γνώριζε τίποτα για το αρχείο και για το λουκέτο. Μου είπε ότι η κλειδαριά δεν ήταν καν χαλασµένη και ότι δεν είχε ιδέα ότι η διευθύντρια είχε γράψει κάτι τέτοιο στο αρχείο.

Έτσι λοιπόν, πήρα τον φίλο µου, µε τον όποιον µεγαλώνουµε µαζί τα παιδιά µου από τότε που ήταν πολύ µικρά, και πήγαµε να βρούµε την διευθύντρια. Εκείνη άρχισε να µας φωνάζει και ήθελε από µας να πληρώσουµε 700 CZK για την σπασµένη κλειδαριά. Ο φίλος µου βρήκε το κουράγιο να της πει ότι κανένας δεν γνώριζε τίποτα για την ζηµιά. Εκείνη του φώναζε λέγοντας του ότι τον ίδιο δεν τον αφορούσε το περιστατικό, καθώς δεν είχε απολύτως καµία σχέση µε το σχολείο αφού δεν ήταν καν ο πατέρας του παιδιού, κι έτσι δεν απευθυνόταν καθόλου σε αυτόν για το ζήτηµα. Ήταν αδύνατον

   

να συζητήσουµε µαζί της και έτσι γυρίσαµε σπίτι. Της είπαµε απλά ότι εµείς δεν πρόκειται να πληρώσουµε τίποτα γιατί ο P. δεν έφταιγε για την ζηµιά. Αυτός ήταν και ο λόγος που διαφωνήσαµε και για την ποινή που του επιβλήθηκε.

Την επόµενη µέρα ο P. γύρισε σπίτι κλαίγοντας. Η διευθύντρια πήγε στην τάξη του και του φώναζε µπροστά σε όλα τα παιδιά. Του είπε επίσης να µην φέρνει ξένους στο σχολείο (εννοώντας τον φίλο µου), τον ρώτησε αν ο βιολογικός του πατέρας πλήρωνε διατροφή και απείλησε ότι θα καταγγείλει την οικογένεια του στις κοινωνικές υπηρεσίες.

Φοβόµουν να πάω σχολείο µόνη µου, και έτσι ζήτησα από µια φίλη µου από τον σύνδεσµο «Ζωή µαζί» αν µπορούσε να µε συνοδέψει. Δυο από αυτούς ήρθαν να µε υποστηρίξουν και πήγαµε µαζί στην διευθύντρια η οποία βέβαια γνώριζε για ποιο λόγο βρισκόµασταν εκεί. Εκείνη δεν µου απηύθυνε το λόγο καθόλου και µίλησε µόνο µε τους βοηθούς του συνδέσµου. Άνοιξε το αρχείο του µικρού µου γιου, του F. Υπήρχε ζωγραφισµένο ένα δέντρο, το οποίο ο F. είχε ζωγραφίσει κατά την διάρκεια των καλλιτεχνικών µαθηµάτων.

Η διευθύντρια είπε ότι κάτι πήγαινε στραβά στην οικογένεια διότι ο F. είχε ζωγραφίσει ένα δέντρο χωρίς ρίζες. Επίσης είπε, ότι ο F. είχε ψυχολογικά προβλήµατα. Με ανάγκασε να πάω τα παιδιά µου σε ψυχολόγο, πράγµα το οποίο εγώ αρνήθηκα.

Της είπα ότι τα παιδιά µου δεν παρουσίαζαν προβλήµατα στο σπίτι και δεν θα τους έβαζα υπό την πίεση ψυχολόγων. Η διευθύντρια µου είπε ότι αν δεν πήγαινα στο PPP θα µε κατήγγελλε στις κοινωνικές υπηρεσίες και ότι επίσης θα έστελνε τον φάκελο των παιδιών µου σ´ αυτούς. Αρνήθηκα.

Αργότερα ανακάλυψα ότι δεν ήµουν ο µόνος γονιός που είχε πρόβληµα µαζί της. Ένας καθηγητής του σχολείου ήταν γιος της διευθύντριας από άλλο γάµο και είχε οµάδα πυγµαχίας στο σχολείο. Ήταν και παιδαγωγικός σύµβουλος. Συνήθιζε λοιπόν να έρχεται στο σχολείο και να κυκλοφορεί µε τις µπότες της προπόνησης. Έφερνε στο σχολείο και τα σκυλιά πάλης. Έτσι όταν κάποιο παιδί έκανε κάτι λάθος, η διευθύντρια αυτοµάτως τον έστελνε στην οµάδα πυγµαχίας. Επιπλέον, χωρίς την συγκατάθεση µας, τα παιδιά έπρεπε να καθαρίζουν τους χώρους του σχολείου κατά την διάρκεια των µαθηµάτων χειροτεχνίας· συχνά πάλι, τα παιδιά δεχόταν πυροβολισµούς µε αεροβόλο από τον καθηγητή της πυγµαχίας ο οποίος το είχε σαν χόµπι.

Δεν θέλαµε να τα αφήσουµε έτσι τα πράγµατα, κι έτσι εγώ µαζί µε άλλους γονείς δηµιουργήσαµε µια οµάδα, µε τη συµπαράσταση και τις συµβουλές του «Ζωή Μαζί». Ξεκινήσαµε να κάνουµε συχνές συναντήσεις. Θέλαµε να αντιµετωπίσουµε αυτό το πρόβληµα µε την διευθύντρια. Μερικές φορές ζητήσαµε από την ίδια να έρθει στις συνελεύσεις µας ή να πάµε εµείς οι ίδιοι στο γραφείο της, αλλά εκείνη αρνιόταν. Μίλησε µε τον Kumar,

   

υπεύθυνος της «Ζωή Μαζί», και του είπε ότι εµείς ήµασταν σαν κουτάβια. Όταν µεγαλώνεις κουτάβια, είναι αναγκαίο να χρησιµοποιείς µια αυστηρή στάση ως µέθοδο προπόνησης τους. Έβγαλε προς τα έξω όλο το θυµό της για τα παιδιά µας. Συνήθιζε να κοροϊδεύει τα παιδιά, λέγοντας τους ότι οι γονείς τους µπορεί να συναντιόταν, αλλά στο τέλος πάντα εκείνη θα νικούσε.

Για περισσότερη βοήθεια, στραφήκαµε στη δήµαρχο της Ostrava–Radvanice, και ζητήσαµε την απόλυση της διευθύντριας. Η δήµαρχος είπε ότι δεν έχει αποδεικτικά στοιχεία για να προβεί σε κάτι τέτοιο, υποστηρίζοντας ότι, τα στοιχεία από τους γονείς και τα παιδιά δεν µπορούν να στοιχειοθετήσουν αποδεικτικό στοιχείο.

Έτσι λοιπόν στραφήκαµε στην Τσέχικη επιθεώρηση σχολείων, αλλά η επιθεώρηση δεν βρήκε κάτι λάθος· αντ´ αυτού θεώρησε ότι η διοίκηση ήταν σωστή. Στραφήκαµε προς την τοπική αυτοδιοίκηση. Η διευθύντρια του σχολείου είχε ισχυρή θέση στο ČSSD πολιτικό κόµµα και είχε φίλους παντού. Η µόνη επιλογή µας ήταν να στείλουµε τα παιδιά µας σε άλλο σχολείο, και έτσι κάναµε, αν και δεν ήµασταν ευχαριστηµένοι για αυτό. Το σχολείο εκείνο άρεσε στα παιδιά.

Δώδεκα γονείς αποφάσισαν να στείλουν τα παιδιά τους σε άλλο σχολείο. Και εµείς και τα παιδιά µας νιώθαµε ανακουφισµένοι. Δεν θα ήµασταν άλλο υπό συνεχή πίεση. Αργότερα µάθαµε ότι πριν από 6 µήνες, η διευθύντρια του δηµοτικού σχολείου Trnkovecká απολύθηκε και

διώχθηκε δικαστικώς για χρηµατικές άπατες.

E. Č.

Η κα E. είναι Ροµά, µητέρα 3 παιδιών. Η E. είναι 43 χρόνων και ζει στην Ostrava – Hrušov (µια περιοχή που κατοικείται κυρίως από Ροµά). Η 15χρονη κόρη της πηγαίνει στο Přemysla Pittra δηµοτικό σχολείο, το όποιο δεν αρέσει στην E. Η µεγαλύτερή της κόρη είχε δυσκολίες στο να συνεχίσει την δευτεροβάθµια εκπαίδευση ή κάποια επαγγελµατική σχολή και ο λόγος ήταν επειδή είχαν ανακαλύψει ότι πήγαινε στο Přemysla Pittra. Της είπαν ότι δεν είναι σε θέση να ανταπεξέλθει σε περαιτέρω σπουδές.

Η Ε. ήθελε να γράψει την µικρή της κόρη, Ε., στο δηµοτικό σχολείο Kamenec όπου οι περισσότεροι µαθητές είναι από πληθυσµούς της πλειονότητας. Η Ε. απορρίφθηκε από το σχολείο αυτό και σήµερα φοιτά στο Gebauerova δηµοτικό σχολείο (σχολείο από το οποίο η µητέρα µένει δυσαρεστηµένη επειδή εκεί φοιτούν περίπου 80% Ροµά µαθητές).

Και τα δυο σχολεία, Gebauerova και Přemysla Pittra, έχουν µερικές τάξεις που περιλαµβάνουν προγράµµατα διδασκαλίας για µαθητές µε ελαφριά νοητική αναπηρία ( LMP στα Τσέχικα). Η Ε. είναι πεπεισµένη ότι η κόρη της είναι ταλαντούχα και έξυπνη επειδή έχει καλούς βαθµούς στο σχολείο. Έτσι, θα ήθελε να την στείλει σε άλλο σχολείο, σε ένα καλύτερο, το οποίο θα

   

παρείχε στην µικρή Ε. ένα καλύτερο µέλλον.

Ήθελα τα παιδιά µου να πηγαίνουν στο Kamenec δηµοτικό σχολείο. Όταν ήθελα να γράψω την Ε., τη µικρή µου κόρη, ο διευθυντής του σχολείου την απέρριψε.

Ως δικαιολογία απόρριψης µου είπε ότι δεν είχαν χωρητικότητα να δεχτούν νέους µαθητές.

Μου είπε ότι δεν δέχονται παιδιά Ροµά και ότι η κόρη µου δεν θα ήταν σε θέση να τα καταφέρει.

Η κόρη µου είναι πολύ ταλαντούχα και έξυπνη. Δεν έχω απολύτως καµία αµφιβολία ότι η κόρη µου θα τα κατάφερνε. Η διεύθυνση µου πρότεινε δύο άλλα δηµοτικά σχολεία, το Přemysla Pittra και το Gebauerova. Μια από τις κόρες µου είναι 15 χρονών και πηγαίνει στο δηµοτικό σχολείο Přemysla Pittra. Δεν είµαι ευχαριστηµένη µε αυτό το σχολείο.

Το 90% των µαθητών είναι Ροµά και η διδασκαλία είναι ελλιπής. Η ποιότητα της εκπαίδευσης είναι πολύ χαµηλή. Αυτό το πιστεύω ακριβώς επειδή όταν έδειξε τις εισαγωγικές εξετάσεις σε ένα από τα γυµνάσια, της είπαν ότι από τη στιγµή που πήγε στο δηµοτικό σχολείο Přemysla Pittra δεν θα κατάφερνε να πετύχει στο γυµνάσιο.

Αυτό δεν µου άρεσε καθόλου γιατί τα παιδιά υποτίθεται ότι θα έπρεπε να διδάσκονται µε τον ίδιο τρόπο σε όλα

τα δηµοτικά σχολεία. Εποµένως η κόρη µου δεν είχε πολλές επιλογές. Έπρεπε να την στείλω σε άλλη γειτονική πόλη, την Hlučín, όπου θα µάθαινε την τέχνη της αρτοποιίας. Εκεί υπάρχει ένα επαγγελµατικό σχολείο 2 χρόνων, από όπου µπορεί κανείς να λάβει

πιστοποιητικό παρακολούθησης/µαθητείας αλλά όχι απολυτήριο. Δεν πιστεύω ότι αυτό θα την βοηθήσει να βρει µια καλή δουλειά στο µέλλον.

Η µικρή µου η κόρη Ε., παρακολουθεί το Gebauerova

δηµοτικό σχολείο το οποίο πιστεύω ότι δεν είναι καλό επειδή δεν υπάρχουν καθόλου Τσέχοι µαθητές, ενώ το 80% των µαθητών είναι Ροµά.

Στα παιδιά µας πρέπει να επιτραπεί να πηγαίνουν στα ίδια σχολεία µε τα παιδιά από πληθυσµούς της πλειονότητας. Τα σχολεία που απευθύνονται αποκλειστικά σε Ροµά δεν είναι καλά.

Η κόρη µου η Ε. τα πάει πολύ καλά. Έχει τους καλύτερους βαθµούς. Θα

   

προτιµούσα για το δεύτερο έτος να την στείλω σε άλλο σχολείο, επειδή θέλω στο µέλλον να καταφέρει κάτι στη ζωή της. Θα ήθελα να έχει περισσότερες επιλογές όταν κάποια στιγµή θα διαλέξει να πάει γυµνάσιο. Το κύριο µειονέκτηµα του σχολείου όπου πηγαίνει τώρα είναι ο τρόπος διδασκαλίας, καθώς οι µαθητές διδάσκονται από τα ίδια σχολικά βιβλία που διδάσκονται και άτοµα µε αναπηρίες. Η κόρη µου έχει έλλειψη γνώσεων στα µαθηµατικά και σε άλλα µαθήµατα. Το πρόγραµµα σπουδών είναι διαφορετικό από εκείνο στο σχολείο Kamenec, όπου διδάσκονται παιδιά από Τσεχία.

Στο µέλλον η κόρη µου θα ήθελε να γίνει νοσοκόµα. Θα χρειαστώ βοήθεια ώστε η µικρή µου κόρη Ε. να µην τα παρατήσει όπως ακριβώς έκανε και η µεγάλη µου κόρη, Μ. Αυτό το σχολείο είναι πολύ αργό σε θέµατα εκµάθησης κι έτσι τα παιδιά εδώ µένουν πολύ πίσω στην ύλη σε σχέση µε άλλα σχολεία.

Η Εύα δεν έχει κάθε µέρα εργασίες για το σπίτι, µόνο δυο µέρες την εβδοµάδα, το οποίο πιστεύω ότι είναι πολύ λίγο. Πιστεύω ότι θα έπρεπε να έχει εργασίες καθηµερινά. Με λίγα λόγια, δεν είµαι ευχαριστηµένη µε αυτό το σχολείο και θέλω τα παιδιά µου να έχουν ίσες ευκαιρίες και δυνατότητες µε τους Τσέχους µαθητές.

K. L.

Η K. ζει στην Ostrava σε ένα µικρό διαµέρισµα· είναι µητέρα δυο κοριτσιών, ηλικίας 6 και 3 χρόνων. Η κόρη της η Ν. απορρίφθηκε από το δηµοτικό σχολείο Chrustova, παρά το γεγονός ότι η αξιολόγησή της από το Παιδαγωγικό – Ψυχολογικό Συµβουλευτικό Κέντρο δεν έδειχνε να υπάρχει κάποιο πρόβληµα. Της είπαν ότι το σχολείο δεν έχει χωρητικότητα για να δεχτεί νέους µαθητές. Η Ν. δεν έγινε δεκτή σε άλλο δηµοτικό σχολείο. Πρότειναν στη µητέρα της να στείλει την κόρη στο δηµοτικό σχολείο Ibsenova, το οποίο ήταν ένα σχολείο µε ειδικό πρόγραµµα σπουδών. Η µητέρα της αρνήθηκε διότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να στείλει την κόρη της σε ειδικό σχολείο.

Στην περιοχή που µένω έχω καλή φήµη. Πληρώνω συστηµατικά το ενοίκιό µου. Όσον αφορά στην εκπαίδευση µου, δεν έχω κάποιο απολυτήριο γυµνασίου ή επαγγελµατικής σχολής, αλλά ο σύντροφος µου έχει πιστοποιητικό µαθητείας και εργάζεται. Εκτιµώ την εκπαίδευση, κάνω ότι καλύτερο µπορώ να µεγαλώσω τα παιδιά µου έτσι ώστε να τα πάνε καλά στα µαθήµατα τους και να µπορούν µε κάποιον τρόπο στο µέλλον να είναι χρήσιµοι στην κοινωνία και τις πλειονότητες.

Όταν ήθελα να γράψω την N., την µεγαλύτερη µου κόρη, σε δηµοτικό σχολείο, πήγα µαζί της στο PPP. Μου είχανε πει ότι η κόρη µου είχε τις δυνατότητες να τα πάει καλά σε οποιοδήποτε δηµοτικό σχολείο. Πάρ’ ολα αυτά, µε το που ήρθαµε στο δηµοτικό σχολείο Chrustova (το πιο κοντινό στο σπίτι µου και το σχολείο

   

που θέλω να πηγαίνει η κόρη µου) για να γραφτούµε για πρώτη φορά, µου είπανε ότι δεν έχουν χωρητικότητα να δεχτούν και άλλους µαθητές.

Ένιωθα ότι µε κοιτούσαν και µε µεταχειριζόντουσαν µε τέτοιο τρόπο διότι είµαι Ροµά και επειδή ήδη είχαν πολλά Ροµά παιδιά εκεί. Αυτή η στάση δεν µου άρεσε καθόλου, κι έτσι µάλωσα µαζί τους. Ένιωθα ότι η απόρριψή τους ήταν λόγω του σκούρου δέρµατός µου.

Ύστερα πήγα σε άλλο σχολείο, στο Gebauerova δηµοτικό σχολείο, όπου απέρριψαν κατευθείαν τις κόρες µου. Η αιτία ήταν πάλι η ίδια. Μου είπαν ότι δεν είχαν ελεύθερη θέση για νέους µαθητές. Η διευθύντρια του σχολείου µού πρότεινε να πάω στο Ibsenova δηµοτικό σχολείο, πράγµα το οποίο αρνήθηκα διότι είναι ειδικό σχολείο. Διαφώνησα µαζί της. Δεν έβλεπα κάποιο λόγο η κόρη µου να πάει σε ειδικό σχολείο κι όχι σε κανονικό.

Ακόµη και οι συστάσεις από το PPP ήταν πολύ θετικές για την κόρη µου· δεν υπήρχε κανένας λόγος να πάει σε ειδικό σχολείο. Ζήτησα από την διευθύντρια του σχολείου να µου δώσει γραπτή δήλωση ότι δεν έχουν διαθέσιµες θέσεις, πράγµα το οποίο επικαλέστηκε ως αιτία απόρριψης της κόρης µου. Αρνήθηκε να µου δώσει. Η κόρη µου θα συµπληρώσει 6 χρόνια και το Σεπτέµβριο θα πρέπει να είναι εγγεγραµµένη σε κάποιο δηµοτικό σχολείο.

Προσωπικά πιστεύω ότι αυτό το σχολείο δεν θέλει άλλους Ροµά µαθητές. Έχει περίπου 80% Ροµά µαθητές, και νοµίζω ότι δεν θέλουν να

γίνει τελικά ένα αποκλειστικό σχολείο για Ροµά παιδιά. Πιστεύω ότι θέλουν να ελαττώσουν τον αριθµό των Ροµά. Δεν γνωρίζω ακόµη σε ποιο σχολείο θα πάει η κόρη µου το Σεπτέµβριο, κι έτσι ακόµα ψάχνω. Σκέφτοµαι ακόµα να παραπονεθώ στο Δήµο της Ostrava, τον ιδρυτή τοπικών σχολείων.

E. T.

Η E. είναι µητέρα 3 παιδιών και µεγαλώνει ταυτόχρονα και τα ανίψια της. Η E. είναι 48 χρονών, ζει στην Ostrava – Hrušov (µια περιοχή κατοικηµένη κυρίως από Ροµά). Η ιστορία της αφορά την ανίψια της την S., την οποία µεγαλώνει από τη γέννηση της. Η S. πηγαίνει στο δηµοτικό εκκλησιαστικό σχολείο Přemysla Pittra ( µε 99% Ροµά παιδιά).

Αυτό το σχολείο είναι ένα παράδειγµα στεγαστικού διαχωρισµού. Βρίσκεται στην Ostrava – Přívoz, περιοχή µε τους περισσότερους Ροµά οικισµούς. Αν και το όνοµα του σχολείου δεν περιλαµβάνει την λέξη πρακτικό ή ειδικό, το σχολείο έχει µεικτό εκπαιδευτικό πρόγραµµα το οποίο είναι µπερδεµένο.

Η διεύθυνση του σχολείου δηλώνει ότι αυτό το σχολείο είναι ένα διαχωρισµένο σχολείο Ροµά το οποίο παρέχει εξαιρετικές υπηρεσίες υποστήριξης. Από την προηγούµενη εµπειρία της µε το σχολείο, η Ε. γνωρίζει ότι αυτό δεν είναι σε θέση να προετοιµάζει τους µαθητές του για τις γενικές τελικές εξετάσεις, απαραίτητες για περαιτέρω σπουδές (ο γιος της ο F.

   

πήγαινε στο ίδιο σχολείο και παρόλο που είχε καλούς βαθµούς, δεν κατάφερε να ολοκληρώσει κατόπιν το επαγγελµατικό γυµνάσιο).

Μερικοί γονείς εκτιµάνε τις πρακτικές του σχολείου –για παράδειγµα, αν η µητέρα πει στους καθηγητές ότι δεν έχει χρήµατα να αγοράσει παπούτσια για το παιδί της, τότε επιτρέπεται στο παιδί να παραµείνει στο σπίτι.

Ωστόσο, το σχολείο έχει τις ατέλειες του. Η διεύθυνση έχει παραδεχτεί ότι µόνο δυο κορίτσια του σχολείου έχουν γίνει δεκτές στο γυµνάσιο το οποίο και ολοκλήρωσαν παίρνοντας απολυτήριο. Τα παιδιά έχουν λίγες εργασίες και το εκπαιδευτικό υλικό το αφήνουν στο σχολείο αντί να το φέρουν στο σπίτι ώστε να µπορούν να κάνουν επανάληψη. Οι γονείς, από την άλλη πλευρά, δεν πληρώνουν καθόλου ή πληρώνουν ελάχιστα χρήµατα για µεσηµεριανό, σχολικά βοηθήµατα, κ.τ.λ.

Η Ε. δεν είναι ικανοποιηµένη µε το επίπεδο διδασκαλίας σε αυτό το σχολείο και ανησυχεί που δεν υπάρχουν µαθητές από πληθυσµούς της πλειονότητας. Η S. Βίωσε άνιση µεταχείριση και συµπεριφορές προκατάληψης στο πρόσωπό της κατά την διάρκεια των εξετάσεων της στο Παιδαγωγικό – Ψυχολογικό συµβουλευτικό κέντρο (όπου συχνά στέλνουν τα Ροµά παιδιά για να εκτιµηθεί αν είναι σε θέση να παρακολουθούν κανονικό ή δηµοτικό σχολείο).

Εκεί η S., σύµφωνα µε την µητέρα της, ταπεινώθηκε. Η µητέρα της δεν

µπορούσε να είναι παρούσα στις εξετάσεις για να µπορέσει να το δει. Μετά από το συµβάν αυτό, η Ε. πιστεύει ότι τα κανονικά σχολεία απεύχονται να έχουν Ροµά παιδιά για µαθητές. Η Ε. ελπίζει σε ένα καλύτερο µέλλον για την S. και επιθυµεί να λαµβάνει µια εκπαίδευση διαφορετική από αυτήν που λαµβάνει στο Přemysla Pittra δηµοτικό σχολείο.

Θα ήθελα να ξεκινήσω µε την εµπειρία που είχα όταν έψαχνα σχολείο για τον ανιψιό µου. Όπου και να πήγα, µε ρωτούσαν αµέσως πού έµενα και αν εγώ και ο σύζυγός µου εργαζόµασταν. Και τα 3 παιδιά µου πηγαίνανε στο Přemysla Pittra, δηµοτικό σχολείο, το οποίο βρίσκεται στο Ostrava–Přívoz.

Δεν είµαι ευχαριστηµένη από αυτό το σχολείο. Δεν είµαι ευχαριστηµένη ούτε µε το εκπαιδευτικό πρόγραµµα τους ούτε µε τον τρόπο που διδάσκουν στα παιδιά. Χρησιµοποιούν σχολικά βιβλία από τα ειδικά σχολεία· δεν µ’ αρέσει το σύστηµα στο σύνολό του. Οι γιοί µου παρά το γεγονός ότι παρακολουθούσαν τακτικά το σχολείο, δεν ήξεραν τίποτα. Δεν ήξεραν ούτε καν να µετρήσουν.

Επειδή µε ενδιαφέρει η εκπαίδευση τους, ακολουθώ στις συναντήσεις των γονέων όσο συχνά µπορώ, αλλά δεν µαθαίνω κάτι εκεί. Το µόνο που ακούω είναι παράπονα για την συµπεριφορά του γιου µου, και µε ρωτάνε γιατί τα παιδιά µου δεν έρχονται στο σχολείο. Όταν είναι άρρωστα δεν µπορούν να έρχονται στο σχολείο.

Δεν νοµίζω ότι αυτό το σχολείο µπορεί να παρέχει στα παιδιά µου την

   

κατάλληλη και σωστή εκπαίδευση. Νοµίζω πως είναι ανεπαρκής. Βλέπω ότι χρησιµοποιούν τις ίδιες πρακτικές όπως τότε που πήγαινα κι εγώ σχολείο. Από τότε που ήµουν µαθήτρια στο ίδιο σχολείο, βλέπω ότι τίποτα δεν άλλαξε προς το καλύτερο. Νοµίζω µάλιστα πως είναι ακόµα χειρότερα.

Η ανιψιά µου, την οποία φροντίζω από τότε που ήταν µωρό και της οποίας την κηδεµονία έχω πάρει νοµίµως, πηγαίνει επίσης στο Přemysla Pittra δηµοτικό σχολείο. Ήµουν µαζί της όταν εξετάστηκε στο PPP και την βάλανε κατευθείαν σε εκείνο το σχολείο.

Διαφώνησα πεισµατικά αλλά δεν είχα την επιλογή να την πάω σε άλλο σχολείο. Μου είπαν ότι τα σχολεία ήθελαν τα Ροµά παιδιά να παρακολουθούν ειδικά σχολεία και δεν µπορούσαν να κάνουν οι ίδιοι κάτι για να το αλλάξουν.

Το προσωπικό δεν µεταχειρίστηκε καλά την S. κι έτσι δεν είµαι ευχαριστηµένη µε το σχολείο. Οι γιοί µου κι αυτοί πηγαίνουν εκεί, και το γεγονός ότι το 100% των µαθητών είναι Ροµά δεν µου αρέσει καθόλου. Δεν υπάρχουν παιδιά από τον πληθυσµό της πλειονότητας, κι έτσι τα παιδιά µας δεν έχουν την ευκαιρία να κάνουν φίλους µε Τσέχους και να µεγαλώσουν µαζί. Δεν µου αρέσει το γεγονός ότι στο σχολείο οι δάσκαλοι διδάσκουν από βιβλία σχεδιασµένα για ειδικά σχολεία. Τα παιδιά σε αυτό το σχολείο είναι αγενή, δεν έχουν κανένα σεβασµό προς τους δασκάλους και δεν υπακούν σε κανένα κανόνα.

Επίσης είµαι πολύ ανήσυχη για την ασφάλειά τους καθώς υπάρχουν

κρούσµατα ξυλοδαρµών και εκφοβισµών. Η ανιψιά µου δεν ξέρει βασικά πράγµατα τα οποία έπρεπε ήδη να έχει µάθει. Παρότι το σχολείο είναι χριστιανικό, δεν νοµίζω ότι είναι καλό σχολείο. Δεν είναι καλό για τα παιδιά µας· δεν θα έχουν κανένα µέλλον εκεί. Δεν θα έχουν ευκαιρίες όταν µελλοντικά θα ψάχνουν για δουλειά. Για αυτό αποφάσισα να µιλήσω και θα ήµουν ευγνώµων αν εσύ ή κάποιος άλλος θα έκανε κάτι για αυτό ή αν γενικά θα µπορούσε να γίνει κάτι.

I. K.

Η I. είναι Ροµά, µητέρα τριών παιδιών. Ο µεγαλύτερος γιος της και η κόρη της πηγαίνουν σε ένα ποιοτικό δηµοτικό σχολείο στην Ostrava – Vítkovice, µε τα δίδακτρα του οποίου η Ι. µένει ευχαριστηµένη. Η ιστορία της αφορά την κόρη της S., η οποία είναι έτοιµη να πάει σε δηµοτικό σχολείο. Ήθελα η S. να πάει σε ένα ποιοτικό σχολείο στο Pěší ή στο Kamenec, αλλά την απέρριψαν, ενώ για το σχολείο που της προτάθηκε διατηρούσε αµφιβολίες.

Η Ι. έχει βιώσει τον εκπαιδευτικό διαχωρισµό. Φοβάται ότι σε εκείνο το σχολείο η κόρη της δεν θα λάβει ποιοτική εκπαίδευση και οι ευκαιρίες για περαιτέρω µελλοντικές σπουδές θα είναι περιορισµένες. Σε αυτό το σχολείο πηγαίνουν κυρίως Ροµά µαθητές ενώ δεν έχει καθόλου σε εκτίµηση τους καθηγητές εκεί.

Προσωπικά δεν έχω λάβει ποιοτική εκπαίδευση. Η µητέρα µου πέθανε πολύ νέα, ήταν 37 χρονών. Έπρεπε να

   

βοηθήσω τον πατέρα µου. Είχα τρία αδέρφια που ήταν ανάπηροι και χρειαζόντουσαν καθηµερινή φροντίδα.

Έχω τρία παιδιά· όλα τους πηγαίνουν σχολείο. Δύο από αυτά πηγαίνουν δηµοτικό σχολείο στην Ostrava–Vítkovice. Είµαι πολύ ευχαριστηµένη µε εκείνο το σχολείο. Πρωτύτερα, έµενα στην Vítkovice και είχα ένα ωραίο διαµέρισµα µε δύο δωµάτια και µια κουζίνα. Το διαµέρισµα που έµενα ήταν ιδιόκτητο και όταν ο νέος ιδιοκτήτης αύξησε το ενοίκιο, έπρεπε να µετακοµίσω. Επειδή φρόντιζα τον αδερφό µου, ο οποίος ανάπηρος και χρειάζεται συνεχή φροντίδα. Όταν µετακόµισα από το διαµέρισµα έµεινα σε ένα άλλο µέρος το οποίο δεν ήταν πολύ καλό.

Μετά βρήκα ένα διαµέρισµα στην οδό Pláničkova στην Ostrava–Hrušov. Είναι ένα διαµέρισµα µε ένα δωµάτιο, ευρύχωρο, αλλά µικρό. Θα ήθελα να προσφέρω στα παιδιά µου ένα καλύτερο µέρος για να ζήσουν αλλά δεν υπάρχει ενδιαφέρον από τους Δήµους ώστε να παρέχουν στους Ροµά κατάλληλες συνθήκες διαβίωσης, ενώ τα ενοίκια σε ιδιόκτητα διαµερίσµατα είναι πολύ ακριβά στην περίπτωση που επιλέξει κανείς να ζήσει σε µεγαλύτερο διαµέρισµα. Επιστρέφοντας στα ζητήµατα της εκπαίδευσης, ο D. και ο M πηγαίνουν σχολείο στο Vítkovice. Είµαι πολύ ευχαριστηµένη που πηγαίνουν εκεί διότι ξέρω ότι µια µέρα θα έχουν καλύτερες ευκαιρίες στο να διαλέξουν γυµνάσιο. Οι καθηγητές τους αφιερώνουν χρόνο· τα παιδιά µου διδάσκονται όπως θα έπρεπε, και οι καθηγητές χρησιµοποιούν το

εκπαιδευτικό πρόγραµµα των κανονικών και όχι των ειδικών σχολείων.

Είµαι φοβισµένη για την µικρή µου κόρη την S υποτίθεται ότι θα πάει σχολείο το Σεπτέµβρη του 2014. Παρά το γεγονός ότι οι εξετάσεις στο PPP πήγαν καλά, (δεν υπήρχε λόγος για να την στείλουνε σε ειδικό σχολείο ή να αναβάλουν την φοίτησή της ), τα κοντινά σχολεία (ZŠ Pěší και ZŠ Kamenec) δεν την δέχτηκαν.

Δεν θέλω η κόρη µου να πηγαίνει στο σχολείο της Vítkovice γιατί είναι µακριά. Ήταν καλά όσο έµενα εκεί. Αλλά τώρα όχι. Δεν βρίσκω κάποιο λόγο γιατί η κόρη µου πρέπει κάθε µέρα να µετακινείται από το σχολείο της Ostrava–Hrušov στο σχολείο της Ostrava–Vítkovice. Υπάρχουν πέντε δηµοτικά σχολεία εδώ γύρο.

Η δικαιολογία απόρριψης. ήταν ότι δεν δεχόντουσαν Ροµά παιδιά και ότι δεν υπήρχε πλέον χωρητικότητα. Δεν µου άρεσαν, ως µάνα, τα όσα άκουσα.

Μου πρότειναν άλλα δύο σχολεία, το Gebauerova και το Přemysla Pittra τα οποία έχουν αντίστοιχα 80% και 100% Ροµά µαθητές.

Δεν είχα ακούσει παρά µόνο άσχηµα λόγια για αυτά τα σχολεία –ότι υπήρχαν πολλά κρούσµατα εκφοβισµού και ότι τα παιδιά δεν διδασκόντουσαν σωστά. Αυτός είναι και ο λόγος που φοβάµαι για το µέλλον της κόρης µου. Δεν πιστεύω ότι αυτά τα δύο σχολεία είναι κατάλληλα για εκείνη.

   

Πιστεύω ότι η S. δεν έγινε δεκτή στα σχολεία ακριβώς επειδή είδαν ότι είµαι Ροµά και δεν θέλουν τέτοιους για µαθητές.

Για αυτόν τον λόγο οι καθηγητές και οι διευθυντές σχολείων επικαλούνται δικαιολογίες ότι δεν έχουν ελεύθερες θέσεις στα σχολεία τους. Δεν θέλω η κόρη µου να πηγαίνει στο σχολείο που πηγαίνουν και τα δύο άλλα παιδιά µου, είναι πολύ µακριά και δεν καταλαβαίνω τον λόγο γιατί να το κάνει αυτό. Η κόρη µου πηγαίνει στο κοινοτικό κέντρο παιδιών και νέων στην Ostrava–Hrušov, όπου περέχεται διδασκαλία ενώ παράλληλα µπορεί και να παίζει, να χορεύει και να κάνει διάφορες δραστηριότητες. Δεν βλέπω κανένα λόγο γιατί η S. να µην τα καταφέρει στο σχολείο. Ακόµα και οι εργαζόµενοι της «Ζωή Μαζί», από το κοινοτικό κέντρο της Hrušov, λένε ότι είναι πολύ καλή και ότι της αρέσουν τα µαθήµατα.

Να περιγράψω λίγο την διαδικασία όταν ένα παιδί συστήνεται να πάρει µέρος στις εξετάσεις PPP: προτού τα παιδιά ξεκινήσουν το σχολείο, στέλνονται για τις εξετάσεις αυτές. Το κάθε παιδί εξετάζεται για τυχόν διαταραχές, όπως για παράδειγµα διαταραχές στην οµιλία, στην προφορά, στο γράψιµο, στην συµπεριφορά, στην συγκέντρωση κ.τ.λ.

Η εξέταση από το PPP ζητείται από τα σχολεία. Το προσωπικό των σχολείων στα οποία η S. δεν έγινε δεκτή (τα δηµοτικά σχολεία Pěší and Kamenec) δεν ασχολείται µε σοβαρά προβλήµατα. Οι καθηγητές συχνά λένε ότι τα παιδιά Ροµά ούτως ή άλλως δεν θα παραµείνουν για µεγάλο χρονικό

διάστηµα στο σχολείο. Και ότι επίσης τα παιδιά αυτά λένε ψέµατα και εξαπλώνουν κουτσοµπολιά για το σχολείο που δεν αληθεύουν.

Αντιλαµβάνοµαι ότι δεν είµαι µορφωµένη. Οι γονείς µου δεν µε παρακίνησαν και ούτε µε υποστήριξαν για να σπουδάσω, για αυτό και θέλω τα παιδιά µου να έχουν ένα µορφωτικό επίπεδο. Για µένα είναι πρόβληµα να βρω κάποια εργασία, όχι µόνο επειδή δεν είµαι µορφωµένη αλλά και επειδή προσέχω σε καθηµερινή βάση τον αδερφό µου, ο οποίος έχει αναπηρίες και µε χρειάζεται.

Πιστεύω ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα στην Τσεχία βρίσκεται σε κακό επίπεδο. Η συµπεριφορά τους σε παιδιά Ροµά είναι πολύ άσχηµη. Κανένας από την πλειονότητα ούτε και από τα ίδια τα σχολεία θέλουν τα Ροµά παιδιά να παρακολουθούν το ίδιο σχολείο µε τα παιδιά της πλειονότητας. Αυτός είναι διαχωρισµός. Θέλω τα παιδιά µου να έχουν µια καλύτερη εκπαίδευση, ένα καλύτερο µέλλον. Τους εύχοµαι να µην εξαρτώνται από τα κοινωνικά επιδόµατα όπως κάνω εγώ.

Θα ήθελα να έχουν την ευκαιρία να φύγουν µακριά από την κοινότητα, να βρούνε µια εργασία, ένα καλό µέρος να ζήσουν. Εύχοµαι για εκείνους να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες µε τα τσέχικα παιδιά, έτσι δεν θα χρειαστεί να παρακαλάνε για το επίδοµα ανεργίας. Ελπίζω η πλειοψηφία να τους αποδεχτεί.

Επειδή δεν µπορώ να βοηθήσω τα παιδιά µου στα σχολικά τους

   

µαθήµατα, τα διαβάσµατά τους και τις εργασίες τους, για αυτό το λόγο συνηθίζουν να πηγαίνουν στο κέντρο νεότητας και παιδιών στο Hrušov. Υπάρχουν άτοµα εκεί που βοηθάνε την κόρη µου να προετοιµαστεί για την πρώτη χρονιά στο σχολείο και έτσι να µην µείνει πίσω. Ετοιµάζεται να πάει σχολείο το Σεπτέµβρη. Αν µια οµάδα ατόµων και εθελοντών είχε δηµιουργηθεί µε σκοπό τον αγώνα για ίσα δικαιώµατα στην εκπαίδευση, την αύξηση της ευαισθητοποίησης για τον συνεχή διαχωρισµό που καταγράφεται στα σχολεία, θα είχα ενταχθεί και εγώ σε µια τέτοια οµάδα.

Θα µου άρεσε να προστατεύω τα δικαιώµατα των παιδιών. Για αυτό τον λόγο αποφάσισα να συµµετάσχω σε αυτήν την συζήτηση, διότι πιστεύω ότι τα πράγµατα µπορούν να αλλάξουν, και κάποια µέρα τα σχολεία θα µπορέσουν να δεχτούν Ροµά παιδιά χωρίς πλέον καµιά δικαιολογία. Δεν έχει σηµασία αν είναι λευκοί ή µαύροι, σε κάθε περίπτωση συνεχίζουν να είναι παιδιά µας και έχουν ίσα δικαιώµατα.

Η κόρη µου πήγε στο γυµνάσιο που βρίσκεται στην Hlučín, µια διπλανή πόλη. Εκεί βίωσε ρατσιστικές συµπεριφορές και παρενοχλήσεις. Την αποκαλούσαν µε άσχηµα χαρακτηρισµούς. Έπρεπε να τελειώσει εκεί το σχολείο. Ήµουν πολύ φοβισµένη για την ασφάλειά της. Για αυτό τον λόγο δεν θέλω τα άλλα παιδιά µου να έχουν την ίδια εµπειρία. Είµαι χαρούµενη που βρίσκεσαι εδώ και µπορώ να συζητήσω µαζί σου αυτό το θέµα. Ελπίζω ότι αυτό µπορεί να αλλάξει κάτι προς το καλύτερο. Ως

µάνα, θα ήθελα αυτή η τακτική που εφαρµόζεται στα σχολεία να σταµατήσει.

D. Č.

Η κα D. είναι µια γυναίκα Ροµά 47 χρονών. Έχει γεννηθεί στην Ostrava και έχει µεγαλώσει στο «Σπίτι του Παιδιού». Μας περιγράφει την ρατσιστική συµπεριφορά που αντιµετώπισε στο δηµοτικό από την πλειοψηφία των µη Ροµά µαθητών. Τώρα η κα. D έχει 3 ενήλικα παιδιά και µεγαλώνει 2 εγγόνια. Μας µιλάει για το πόσο σηµαντικό είναι να έχεις καλούς δασκάλους και διευθυντές στο σχολείο. Παρά το γεγονός ότι και αυτή και τα παιδιά της υπέστησαν παρενόχληση και βίωσαν τον εκπαιδευτικό διαχωρισµό στο σχολείο, δεν θα συµφωνήσει ποτέ να στείλει τα παιδιά της σε ειδικό σχολείο.

Είµαι Ροµά, µε µεγάλωσαν οι γονείς µου αλλά όταν ήµουν 6 χρονών µε στείλανε σε «Σπίτι του Παιδιού» στην Opava, µαζί µε τα αδέρφια και τις αδερφές µου. Εκεί πήγα δηµοτικό σχολείο. Ο παιδίατρος µε εξέτασε και επιβεβαίωσε ότι είµαι σε θέση να πάω σχολείο και ότι η νοητική µου ικανότητα είναι σε καλή κατάσταση. Υπήρχαν και άλλα παιδιά από το «Σπίτι του Παιδιού» που πήγαιναν σε ειδικό σχολείο (επαγγελµατικές σχολές όπως ονοµάζονται σήµερα). Τα αδέρφια µου πήγαιναν σε άλλο «Σπίτι του Παιδιού» και παρακολουθούσαν κι εκείνοι ειδικό σχολείο.

Ποτέ δεν υπέστην καµία µορφή παρενόχλησης, ούτε βίωσα

   

συµπεριφορές ρατσιστικές ή εκφοβισµού, ούτε στο «Σπίτι του Παιδιού» ούτε στο δηµοτικό σχολείο. Γύρισα πίσω στο σπίτι όταν ήµουν 12 χρόνων. Γύρισα πίσω στην Ostrava, στους γονείς µου. Έτσι άλλαξα δηµοτικό σχολείο διότι η Opava είναι 30 χιλιόµετρα µακριά από την Ostrava, η πόλη στην οποία γύρισα. Ξεκίνησα να πηγαίνω δηµοτικό σχολείο στο Kamenec, στην Silesian που αποτελεί τµήµα της Ostrava.

Εκεί ήρθα αντιµέτωπη µε το ρατσισµό για πρώτη φορά. Και τα παιδιά και οι καθηγητές µου δείχνανε ότι δεν είµαι καλοδεχούµενη σε εκείνο το σχολείο. Θεωρούσαν ότι δεν ανήκα στην οµάδα των παιδιών που ήταν λευκοί. Με αυτόν τον τρόπο έµαθα από παιδί πόσο σκληρά µπορούν κάποιες φορές να γίνουν τα άλλα παιδιά.

Οι καθηγητές, για παράδειγµα, εξέφραζαν ανοιχτά την εχθρότητά τους απέναντί µου, οι συµµαθητές µου µε φώναζαν µαύρη, δείχνοντας µε το δάχτυλο και αρνιόντουσαν να µου µιλήσουν. Ήταν πολύ δύσκολο για µένα. Ήταν τόσο αγχωτικό και άρχισα να πηγαίνω στο σχολείο µε απέχθεια. Φοβόµουν µάλιστα ότι κάτι µπορεί να µου συµβεί από στιγµή σε στιγµή. Παρά την στάση που επικρατούσε, κατάφερα να τελειώσω το σχολείο.

Για να περιγράφω την οικογένειά µου: Είµαι παντρεµένη, έχω τρία ενήλικα παιδιά, και επίσης µεγαλώνω τα δύο µου εγγόνια. Τα παιδιά µου πήγαν στο δηµοτικό σχολείο Chrustova που βρίσκεται στην Ostrava. Εκείνη την

εποχή το σχολείο το διοικούσε ένας καλός διευθυντής ο οποίος φερόταν όµοια σε όλα τα παιδιά χωρίς να κάνει διακρίσεις. Όταν τα δύο µου παιδιά τελείωσαν το σχολείο, ένας καινούριος διευθυντής αντικατέστησε τον παλιό.

Είχα προβλήµατα µε τον καινούριο διευθυντή, τον κύριο M. Εκείνο το διάστηµα η κόρη µου πήγαινε σε αυτό το σχολείο και ο διευθυντής χρησιµοποιούσε εχθρικές λέξεις προς αυτήν. Ήταν φανερό ότι θα χαιρόταν αν µε κάποιο τρόπο απαλλαγόταν από αυτήν. Πολύ απλά δεν την συµπαθούσε, κι έτσι συνήθιζε να της κάνει πράγµατα επίτηδες. Η κόρη µου ήταν συνέχεια άρρωστη. Υπέφερε από νεφρικά προβλήµατα και έπρεπε να διαβάζει στο σπίτι. Συχνά πήγαινα στο σχολείο να συγκεντρώσω τα µαθήµατα που είχε ώστε να τα κάνει και να µην µείνει πίσω. Πάντα έγραφα σηµείωµα στον καθηγητή εξηγώντας του τον λόγο που η κόρη µου ήταν απούσα. Ο διευθυντής έκανε κάθε προσπάθεια να την στείλει σε ειδικό σχολείο, πράγµα µε το οποίο εγώ διαφωνούσα. Νοιαζόµουν πολύ για την εκπαίδευση της κόρης µου και για αυτό τον λόγο διαφωνούσα.

Θα ήθελα να πω σε όλες τις Ροµά µητέρες να µην τα παρατήσουν, είναι ουσιώδες να παλέψουν για ένα καλύτερο επίπεδο εκπαίδευσης για τα παιδιά τους.

Στο δηµοτικό σχολείο για το οποίο µιλούσα προηγουµένως, οι Ροµά µαθητές δεν είναι ευπρόσδεκτοι, επειδή ο διευθυντής είναι της άποψης ότι οι Ροµά µαθητές ανήκουν σε ειδικά

   

σχολεία. Αυτό είναι κάτι το οποίο είπε ο ίδιος, και εγώ διαφωνώ απόλυτα.

Γνωρίζω ότι υπάρχουν πολλά Ροµά παιδιά που είναι έξυπνοι, και µπορούν να χειριστούν µε ευκολία τις σχολικές εργασίες και το εκπαιδευτικό πρόγραµµα του δηµοτικού. Τα δύο εγγόνια µου τα οποία φροντίζω πηγαίνουν εδώ και τρία χρόνια στο βρεφικό σταθµό της Repinova. Με βάση τις εκτιµήσεις των καθηγητών και ιατρών, και τα δύο έχουν τοποθετηθεί στο δηµοτικό σχολείο Nádražní. Την πρώτη σχολική χρονιά είχαν τους καλύτερους βαθµούς. Δεν θα επέτρεπα ποτέ τα παιδιά µου να πάνε σε ειδικό σχολείο.

Το ότι είναι Ροµά δεν σηµαίνει τίποτα κακό. Είναι έξυπνοι.

Καταλαβαίνω ότι υπάρχουν παιδιά τα οποία για κάποιο λόγο δυσκολεύονται να τα καταφέρουν στο δηµοτικό σχολείο, και σε αυτές τις περιπτώσεις δεν είναι καλό να τους κρατήσουν στο δηµοτικό σχολείο. Σε τέτοιες περιπτώσεις το ειδικό σχολείο θα ήταν πιο κατάλληλο για αυτούς, δεν έχει καµία απολύτως σηµασία αν µιλάµε για λευκά παιδιά ή για Ροµά παιδιά.

Το προσωπικό διδασκαλίας είναι εκπαιδευµένο να δουλεύει µε παιδιά σχολικής ηλικίας, κι εποµένως πρέπει να έχει την υποµονή να δουλεύει µαζί τους. Δεν πρέπει να είναι ρατσιστές, και βέβαια όχι.

Σε µια τέτοια µεγάλη πόλη όπως είναι η Ostrava, ο ρατσισµός βιώνεται σε καθηµερινή βάση. Μπορεί να συµβεί σε στάση λεωφορείου ή σε εµπορικό κέντρο. Το χειρότερο είναι ότι οι γονείς των παιδιών από την πλειονότητα µαθαίνουν στα παιδιά τους να είναι ρατσιστές από µικρή ηλικία.

Είµαι ευγνώµων που ανάµεσά µας υπάρχουν και άνθρωποι που βοηθάνε τους Ροµά, οι οποίοι για παράδειγµα λειτουργούν κέντρα αναψυχής και εκπαιδευτικά για νέους και παιδιά. Τα παιδιά µας µπορούν να έχουν βοήθεια µε τις εργασίες τους ειδικά στα µαθήµατα που δυσκολεύονται. Χάρη σε αυτά τα κέντρα τα παιδιά µας µπορούν επίσης να πηγαίνουν εκδροµές έξω από την Ostrava και µπορούν να επισκέπτονται και παιδικές καλοκαιρινές κατασκηνώσεις. Σε γενικές γραµµές µας βοηθάνε να ξεπεράσουµε ρατσιστικά κρούσµατα.

M. G.

Η κα Μ. είναι µία Ροµά µητέρα δύο παιδιών, (V. και Κ. 13 και 6 ετών αντίστοιχα). Η Μ. γεννήθηκε το 1972 και πέρασε την παιδική της ηλικία (µέχρι τα 6 χρόνια) στο Παιδικό Χωριό SOS, δίχως γονείς κάτι το οποίο της στοίχησε πολύ. Η Μ. διηγείται την ιστορία της για το πώς βίωσε συµπεριφορές άνισης µεταχείρισης

   

προς στο πρόσωπό της, εκπαιδευτικό διαχωρισµό κατά την πρωτοβάθµια και δευτεροβάθµια εκπαίδευσή της, καθώς και συµπεριφορές παρενόχλησης, και πώς αργότερα, στα χρόνια του πανεπιστηµίου, όλα άλλαξαν προς το καλύτερο.

Η Μ. εργάζεται εδώ και 10 χρόνια µε παιδιά Ροµά (ως βοηθός παιδαγωγών, δασκάλα, καθώς και ειδική παιδαγωγός σε ειδικά σχολεία), εµπνεόµενη από προσωπικές της εµπειρίες και γνώσεις. Σπούδασε παιδαγωγικά και ειδικεύτηκε στην ειδική εκπαίδευση. Η Μ. διηγείται επίσης τις πρακτικές διαχωρισµού και αποµόνωσης που πέρασε η ίδια η κόρη της.

Δεν θυµάµαι πολλά από την παιδική µου ηλικία. Έχω µόνο ορισµένες θολές αναµνήσεις. Μεγάλωσε σε παιδικό ίδρυµα, στο Παιδικό Χωριό SOS στην Chvalčov. Όταν έγινα 7 χρόνων υιοθετήθηκα από την µητέρα µου –φροντιστής γονέας Μ.Ν. Πάντοτε έκανε ό, τι µπορούσε προκειµένου να µε προστατέψει από κάθε είδους διάκριση που κανείς συναντά. Δεν ήθελε να έχω τέτοιου είδους εµπειρίες όσο ακόµα ήµουν παιδί.

Φυσικά, δεν µπορούσε να είναι µαζί µου συνεχώς, εποµένως έπρεπε να έρθω αντιµέτωπη µε το γεγονός ότι είµαι Ροµά. Στο Παιδικό Χωριό SOS τα παιδιά µε κορόιδευαν. Αλλά τότε είχα ήδη την ανάδοχη µητέρα µου, οπότε δεν πληγωνόµουν πολύ. Την εµπιστευόµουνα, µπορούσα να της πω τα πάντα.

Σε ό, τι αφορά την εκπαίδευσή µου, µέχρι τα 7 µου χρόνια οι ειδικοί µου

λέγανε ότι δεν ήµουν σε θέση να πάω σχολείο. Μου λέγανε ότι µε το ζόρι θα τελείωνα ένα ειδικό σχολείο. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα αναπτύξει κάποιες γνώσεις µέχρι εκείνη την ηλικία, διότι κανένας δεν µου έδινε σηµασία και δεν είχα βασικές γνώσεις ή δεξιότητες –κανένας δεν µε διάβαζε ή µου µιλούσε, ήµασταν έξω όλη τη διάρκεια της ηµέρας.

Έτσι, µόνο όταν έφτασα την ηλικία των 7 άρχισα να ζω τη ζωή µου στο έπακρο –η µαµά µου διάβαζε µαζί µου, µου εξηγούσε και µου µάθαινε πολλές λέξεις και επίσης µας µιλούσε. Συνήθιζα να την βοηθάω στις δουλειές της κουζίνας, οπότε περνούσαµε πολύ χρόνο µαζί και πάντοτε της έκανα πολλές ερωτήσεις, κι έτσι µε τον τρόπο αυτόν έµαθα βασικές δεξιότητες, συνήθεις σε τρίχρονα παιδιά.

Δεν νοµίζω ότι ο λόγος που µε βάλανε σε ειδικό σχολείο ήταν η εθνικότητα µου. Νοµίζω ότι ήµουν κοινωνικά ανώριµη, κάπως παραµεληµένη, και κυρίως είχα παντελή έλλειψη πληροφοριών, γνώσεων και δεξιοτήτων (δεν γνώριζα λεξιλόγιο, δεν καταλάβαινα µια απλή πρόταση, δεν αναγνώριζα τα χρώµατα κ.λπ).

Όσο για την µεταχείριση και στάσης συµπεριφοράς στο σχολείο, βίωσα ταπείνωση στο δηµοτικό σχολείο· ο δάσκαλος για παράδειγµα ξεχώρισε και επισήµανε δύο παραδείγµατα εργασιών –την καλύτερη και την χειρότερη. Εγώ είχα κάνει την χειρότερη και ντρεπόµουν για αυτό. Δεν είχα ποτέ καλούς βαθµούς παρ´ όλο που διάβαζα πολύ κάθε µέρα και προσπαθούσα να κάνω το καλύτερο.

   

Δεν ξέρω, θα µπορούσε να έχει σχέση µε το ότι είµαι Ροµά; Νοµίζω ότι στο παρελθόν το εκπαιδευτικό σύστηµα δεν ήταν καλό. Ακόµα και αν το παιδί έκανε ό, τι καλύτερο, θα µπορούσε εύκολα να είναι και να παραµείνει ο χειρότερος µαθητής στην τάξη. Δεν µου άρεσε να πηγαίνω στο σχολείο. Ανησυχούσα για το τι θα συνέβαινε. Προσπαθούσα να κάνω τα πάντα για να αποδείξω ότι προσπαθώ να τα πηγαίνω καλύτερα στο σχολείο, αλλά κανένας δεν έδινε σηµασία και κανένας δεν µε ενθάρρυνε. Δεν τα παράτησα όµως. Συνέχισα να διαβάζω.

Όταν τελείωσα το δηµοτικό σχολείο, πήγα σε επαγγελµατικό στην πόλη Krnov. Σπούδασα εκεί για να γίνω νοσοκόµα. Ήµουν µια µέτρια µαθήτρια. Δεν βρισκόµουν πλέον ανάµεσα στους αδύναµους µαθητές. Ήµουν πολύ καλή στην πρακτική µου στο νοσοκοµείο. Εκεί βίωσα ξανά την εχθρότητα από τους ασθενείς.

Συνήθιζαν να λένε: µια Ροµά δεν θα µε αγγίξει. Κάτι τέτοιο δε µε αποθάρρυνε και αποφάσισα να τελειώσω τις σπουδές µου και το σχολείο παίρνοντας πιστοποιητικό εκπαίδευσης. Η µητέρα µου πάντα µε υποστήριζε, µε βοηθούσε και είχε πολύ υποµονή.

Τόσο κατά την διάρκεια του δηµοτικού σχολείου όσο και του γυµνασίου ένιωθα ότι συνέχεια έπρεπε να αποδείξω κάτι. Όταν βρήκα δουλειά, αποφάσισα να σπουδάσω στο πανεπιστήµιο. Εκεί, ήταν πραγµατικά η πρώτη φορά που ένιωσα κάποια υποστήριξη. Οι καθηγητές µου µε ενθάρρυναν και είχαν εµπιστοσύνη σε

µένα. Ήταν η πρώτη φορά που βίωνα θετικό διαχωρισµό. Αυτό µε ενθάρρυνε και µου έδινε περισσότερη αυτοπεποίθηση.

Κατά την διάρκεια των εξετάσεων, ο καθηγητής µου, εξειδικευµένος στην λογοθεραπεία, παίνεψε τόσο εµένα την ίδια όσο και την οµιλία µου µπροστά στους άλλους. Είµαι πολύ ευγνώµων για αυτό· αυτή η κίνηση µου έδωσε πολύ θάρρος. Τέλειωσα µε επιτυχία τις σπουδές µου, (ειδική παιδαγωγική) στο Ostrava πανεπιστήµιο.

Όσον αφορά στον τοµέα της εργασίας, έχω δουλέψει σε σχολείο µε Ροµά παιδιά για 10 χρόνια. Μου αρέσει πολύ αυτή η δουλειά. Με γεµίζει και µου αρέσει που µπορώ να περάσω στα παιδιά τις γνώσεις και τις εµπειρίες µου. Τα παιδιά µπορούν να δουν ότι αν θέλουν πολύ να καταφέρουν κάτι, µπορούν να το κάνουν, είναι εφικτό. Το να προσπαθεί κανείς να πετύχει και να έχει παράλληλα ένα θετικό πρότυπο παίζουν πολύ σηµαντικό ρόλο. Μαθαίνω στα παιδιά ότι η µόρφωση είναι πολλή σηµαντική στη ζωή του καθενός. Ένας µορφωµένος άνθρωπος έχει περισσότερες ευκαιρίες και επιλογές από κάποιον που δεν είναι µορφωµένος.

Έχω δυο κόρες, την V η οποία είναι 13 χρονών και την K. που είναι 6. Πιστεύω ότι η εκπαίδευση είναι σηµαντική· ενδιαφέροµαι επίσης και για την µόρφωση των κοριτσιών. Με ενδιαφέρει η σχολή που θέλουν να διαλέξουν, και επίσης οι καθηγητές που θα τους διδάσκουν. Θα κάνω ό, τι καλύτερο µπορώ για να έχουν την καλύτερη εκπαίδευση.

   

Θα ήθελα φέτος η µικρή µου κόρη να πηγαίνει σε τάξη προετοιµασίας, προσχολική. Διάλεξα ένα σχολείο στο οποίο δούλευα ως βοηθός δασκάλου και ήξερα ήδη ποιος θα την διδάσκει, πρώην συνάδελφος, τον οποίο γνωρίζω πολύ καλά και τις µεθόδους της δουλειά του. Μου αρνήθηκαν να στείλω την κόρη µου σε αυτό το σχολείο, κι έτσι µεταφέρθηκε σε κάποιο άλλο σχολείο, γνωστό στο παρελθόν στην Ostrava σαν ειδικό σχολείο.

Δεν µε πείραξε, αλλά όταν ρώτησα το προσωπικό ποιος θα είναι ο δάσκαλος για την προσχολική τάξη και τί είδους µεθόδους διδασκαλίας θα χρησιµοποιήσει, η διοίκηση του σχολείου δεν µπορούσε να µου δώσει κάποια απάντηση, κι έτσι δεν µου απάντησαν σε καµία από τις ερωτήσεις µου. Αιφνιδιαστικά πολύ· δεν θέλησα να στείλω την κόρη µου σε ένα σχολείο στο οποίο δεν µπορούσαν να µου δώσουν βασικές απαντήσεις. Έτσι έγραψα την κόρη µου σε ένα άλλο σχολείο εκεί κοντά, στο δηµοτικό σχολείο Ibsenova, του οποίου ο διευθυντής την καλωσόρισε θερµά.

Με πλήγωσε που δεν δέχτηκαν την κόρη µου στο Gebauerova δηµοτικό

σχολείο, νοιάζοµαι πολύ για την κόρη µου, όχι µόνο εγώ, αλλά όλη µου η οικογένεια. Η διοίκηση αυτού του σχολείου µπορεί να µην νοιάζεται τόσο πολύ ίσως επειδή δεν είναι το παιδί τους. Πιστεύω ότι η Κ. είναι πολύ έξυπνη και ικανή. Με πείραξε που κανένας δεν έλαβε υπόψη του το γεγονός ότι δούλευα σε εκείνο το σχολείο δυο χρόνια ως βοηθός δασκάλου και επίσης ότι έχω δουλέψει σε σχολείο µε Ροµά παιδιά για δέκα χρόνια.

Έχω εργαστεί σε πολλές θέσεις –βοηθός παιδαγωγών, δασκάλα, και παιδαγωγός σε ειδικά σχολεία. Πιστεύω ότι ο γονιός έχει το δικαίωµα, εάν επιθυµεί, να ξέρει για τους δασκάλους και τις τεχνικές διδασκαλίας που χρησιµοποιούνται σε ένα σχολείο.

Η εµπειρία µου στην εκπαίδευση µε Ροµά παιδιά δείχνει ότι πολλές φορές συναντώ γονείς που θέλουν µια καλύτερη ζωή για τα παιδιά τους, καλύτερη από αυτήν που είχαν εκείνοι. Αντιλαµβάνονται ότι η εκπαίδευση παίζει πολύ ουσιαστικό ρόλο.

Παρόλ’ αυτά υπάρχουν ορισµένοι γονείς που δεν σκέφτονται µε αυτόν τον τρόπο. Συχνά ακούω: γιατί το παιδί µου πρέπει να πάει σχολείο, αφού δεν θα το τελειώσει άλλωστε και δεν θα βρει κάποια δουλειά. Κανένας δεν θα προσλάβει εµάς τους Ροµά. Πιστεύω σε µεγάλο βαθµό ότι αυτή είναι η αλήθεια, αλλά εξαρτάται από µας τους δασκάλους να τους δείξουµε ότι η εκπαίδευση σε κάθε περίπτωση είναι αναγκαία.

   

Δυστυχώς, πολλές φορές παρατηρώ ότι οι δάσκαλοι συχνά όταν έχουν να κάνουν µε εκπαίδευση Ροµά, τα παρατάνε πριν καν προσπαθήσουν. Πολλές φορές τους ακούω να παραπονιούνται ότι τα Ροµά παιδιά δεν θα έρθουν ούτως ή άλλως στο σχολείο και ούτε θα γραφτούν στον ΟΑΕΔ.

Πιστεύω ότι το εκπαιδευτικό σύστηµα που υπάρχει στην Τσεχία έχει επιδεινωθεί. Οι δάσκαλοι δεν έχουν απαιτήσεις από τα παιδιά όπως είχαν παλιότερα, µερικοί από αυτούς αντιλαµβάνονται τη δουλειά τους µόνο σαν ένα καθήκον. Νοµίζω ότι ξεχνάνε ότι δεν δουλεύουν µε αντικείµενα, αλλά µε ανθρώπους.

Πιστεύω ότι αυτό µπορεί να βελτιωθεί ώστε τα παιδιά να µπορέσουν ξανά να αγαπήσουν το σχολείο, να το απολαύσουν και να αντιληφθούν ότι η µελλοντική τους εκπαίδευση είναι σηµαντική. Από την προσωπική εµπειρία µου ως δασκάλας δέχοµαι τα παιδιά όπως είναι. Νοιάζοµαι για εκείνα και µπορώ να δεχτώ τόσο τις γνώµες των παιδιών όσο και των γονέων. Όταν µε συναντάνε στο δρόµο µε χαιρετάνε και τα παιδιά µε φωνάζουν «µαµά». Δίνω στα παιδιά αυτά ένα κοµµάτι από τον εαυτό µου, την εµπειρία µου, τις γνώσεις µου, το χρόνο µου, το ενδιαφέρον µου. Έχω ένα δέσιµο µαζί τους. Τα παιδιά χρειάζονται ένα φιλικό περιβάλλον, έναν δάσκαλο ο οποίος να τους συµπαθεί και να είναι σε θέση να θέσει ορισµένα όρια. Ταυτόχρονα να είναι θερµός, ευγενικός µε άποψη, αλλά και

αυστηρός. Αν τα παιδιά έχουν έναν τέτοιο δάσκαλο, θα είναι πρόθυµα να κάνουν τα πάντα για αυτούς.

Για να δώσω ένα παράδειγµα από την πρακτική που ακολουθώ εγώ, αυτή την χρονιά αντικατέστησα έναν συνάδελφό µου στην 3η τάξη. Ανέθεσα στα παιδιά µια εργασία µαθηµατικών για το σπίτι. Μία µαθήτρια δεν µπορούσε καθόλου να την λύσει. Μίλησα λοιπόν µαζί της και της έδωσα µόνο ένα µέρος της εργασίας να το λύσει στο σπίτι. Την επόµενη µέρα ήρθε στο σχολείο µε την µητέρα της η οποία µου είπε ότι ξαφνιάστηκε όταν είδε την κόρη της να κάνει µε την θέλησή της τις εργασίες για το σχολείο αντί να βλέπει τηλεόραση. Ήµουν πολύ ικανοποιηµένη µε την πρόοδό της. Και η µητέρα της και η ίδια η S. νιώθανε το ίδιο. Την επιβράβευσα µε δυο βαθµούς, Β για την εργασία και Α για την προσπάθεια. Η S. ήταν πολύ ευχαριστηµένη και εγώ ένιωσα ικανοποίηση µε τη δουλειά µου.

Συχνά ακούω ότι η δουλειά µας δεν φέρνει κανένα ορατό και χειροπιαστό αποτέλεσµα, αλλά είµαι πεπεισµένη για το αντίθετο. Είναι που τα αποτελέσµατα δεν µπορούν να γίνουν αντιληπτά αµέσως. Είναι µία πολύ απαιτητική δουλειά, ωστόσο εγώ προσωπικά την βρίσκω ουσιαστική και συναρπαστική.

   

ΡΟΥΜΑΝΙΑ Μία σύντοµη επισκόπηση του ζητήµατος του σχολικού διαχωρισµού

Η συζήτηση για το φαινόµενο διαχωρισµένων σχολείων Ροµά παιδιών στην Ρουµανία ξεκίνησε στις αρχές του 2000, όταν οι οργανώσεις Ροµά εντόπισαν τέτοιες περιπτώσεις, κατέγραψαν και ανέφεραν την ύπαρξή τους σε εκπαιδευτικά ιδρύµατα όπως το Υπουργείο Παιδείας και σε φορείς ισότητας όπως το Εθνικό Συµβούλιο για την καταπολέµηση των διακρίσεων.

Η πρώτη περίπτωση διαχωρισµένων σχολείων εντοπίστηκε από τα τοπικά συστήµατα ενδοεπικοινωνίας του Romani CRISS και µια αντιπροσωπευτική Οργάνωση για Ίσες Ευκαιρίες (Asociaţia Şanse Egale) στην Zalău. Και οι δύο οργανώσεις παρακολουθούσαν την υπόθεση αυτή και υπέβαλαν την πρώτη διοικητική ένσταση στην Ρουµανία σχετικά µε τα διαχωρισµένα σχολεία ενώπιον του Εθνικού Συµβουλίου για την καταπολέµηση των διακρίσεων. Ο Ρουµάνικος οργανισµός ισότητας έκρινε παραδεκτή την ένσταση και στη συνέχεια διαπίστωσε ότι ο διαχωρισµός Ροµά παιδιών σε ξεχωριστά παραρτήµατα από το κεντρικό σχολείο στην περιοχή Cehei, Şimleul Silvaniei συνιστά παράβαση του νόµου κατά των διακρίσεων. Το σχολείο υπέστη κύρωση µε την µορφή προειδοποίησης.

Η κοινωνία πολιτών Ροµά συνέχισε να αναφέρει και να καταδικάζει δηµοσίως την τακτική των διαχωρισµένων σχολείων κάτι το οποίο οδήγησε στην υιοθέτηση από το Υπουργείο Παιδείας µίας Ειδοποίησης περί απαγόρευσης διαχωρισµένων σχολείων. Εφόσον η ειδοποίηση αυτή δεν είχε κάποια δεσµευτική εξουσία, στην πραγµατικότητα δεν είχε κανένα ουσιαστικό αποτέλεσµα και τα σχολεία στην Ρουµανία συνέχιζαν να ασκούν όµοιες πρακτικές διαχωρισµού σε βάρος των Ροµά.

Κατά τα προσεχή έτη, ο Ρουµάνικος οργανισµός Romani CRISS συνέχιζε να καταγράφει περιπτώσεις διαχωρισµού και να κινεί δικαστικώς διαδικασίες κατά αυτών των πρακτικών ενώπιον του Εθνικού Συµβουλίου και των εθνικών δικαστηρίων. Ο κύριος στόχος ήταν να πείσει το κοινό και ιδιαίτερα τα αρµόδια θεσµικά όργανα και αρχές ότι ο διαχωρισµός στην Ρουµανία δεν είναι αποµονωµένο περιστατικό αλλά µια κοινή πρακτική.

Έχοντας ως βάση τις σχετικές µε το δικαίωµα του παρίστασθαι διατάξεις του Ρουµάνικου νοµικού πλαισίου κατά των διακρίσεων, ο οργανισµός Romani CRISS κατέθεσε καταγγελίες για λογαριασµό του ιδίου, διαµαρτυρόµενος ωστόσο για καταστάσεις που εκτεινόταν πέραν των µεµονωµένων περιστατικών. Αυτή είναι µια ευκαιρία που παρέχεται από τα το νόµο εφόσον οι Ροµά γονείς, τα παιδιά των οποίων φοιτούν σε διαχωρισµένα σχολεία ή τάξεις, συχνά φοβούνται τις επιπτώσεις και δεν υποβάλλουν καταγγελίες οι ίδιοι.

   

Σε πολλές περιπτώσεις, συµφωνούν να µιλήσουν ανώνυµα σε οργανώσεις αλλά δεν καταθέτουν τις καταγγελίες τους κατά των σχολείων. Το να εισάγεις περιπτώσεις διαχωρισµού ενώπιον του Εθνικού Συµβουλίου ή των Εθνικών δικαστηρίων εκ µέρους των οργανώσεων συµβάλει στο να εκτεθούν οι παράνοµες πρακτικές των διαχωρισµένων σχολείων. Ωστόσο, προκειµένου να εξασφαλιστεί η πρόσβαση των θυµάτων στην δικαιοσύνη και να παρέχονται αποτελεσµατικές κυρώσεις, είναι αναγκαίο να συµµετάσχουν µε άµεσο τρόπο στην διαδικασία και τα ίδια τα θύµατα.

Εκτός από τις αντιδικίες για τις οποίες έγινε λόγος παραπάνω, ο ρουµάνικος οργανισµός Romani CRISS έχει επίσης αναµιχθεί σε πράξεις στήριξης κι έτσι για παράδειγµα έχει ασκήσει πιέσεις στο Υπουργείο Παιδείας προκειµένου αυτό να δώσει λύσεις στα διαχωρισµένα σχολεία µέσω υιοθέτησης µέτρων πολιτικής και προγραµµάτων. Το 2007, το Υπουργείο Παιδείας εξέδωσε τη Διάταξη 1540. Δυστυχώς, η δεσµευτική αυτή διάταξη απέτυχε να καταπολεµήσει αποτελεσµατικά το φαινόµενο των διαχωρισµένων σχολείων.

Εν ολίγοις, η ύπαρξη ενός νοµικού εγγράφου στην Ρουµανία, σε αντίθεση µε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, που απαγορεύει ρητά το διαχωρισµό σίγουρα αποτελεί ένα πλεονέκτηµα. Παρ´όλα αυτά η νοµοθεσία από µόνη της δεν µπορεί να έχει ορατά αποτελέσµατα για την εξάλειψη του φαινοµένου. Οι προσπάθειες της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να συνεχίζονται και το Υπουργείο Παιδείας πρέπει να επιδείξει µια αποτελεσµατική δέσµευση για να εξασφαλίσει την εφαρµογή των πολιτικών του µέτρων και προγραµµάτων.

ΚΑΤΑΘΕΣΕΙΣ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΩΝ ΡΟΜΆ ΓΙΑ ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ

Όπως αναφέραµε παραπάνω, δεν υπάρχουν πολλές περιπτώσεις στις οποίες τα ίδια τα θύµατα – ή, ακριβέστερα, οι γονείς τους– να φέρουν υποθέσεις διαχωρισµένων σχολείων ενώπιον του NCCD ή των δικαστηρίων. Η επιθυµία τους να µοιραστούν τις εµπειρίες τους µέσω των εκπροσώπων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών θεωρήθηκε απαραίτητο προκειµένου να ακουστεί το πρόβληµα που αφορά τα διαχωρισµένα σχολεία από την σκοπιά εκείνων που επηρεάζονται άµεσα από αυτό.

Σίγουρα, οι επιπτώσεις των διαχωρισµένων σχολείων είναι ευρέως γνωστές, µε εξειδικευµένες µάλιστα έρευνες να παρέχουν λεπτοµερέστερες πληροφορίες για αυτά. Οι δηλώσεις αυτών που επηρεάζονται από των διαχωρισµό των σχολείων δείχνουν αυτά που αποτυπώνονται στις µελέτες: ο διαχωρισµός έχει εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο στα Ροµά παιδιά, στο µέλλον τους καθώς και στις οικογένειές τους.

Λαµβάνοντας υπόψη ότι στην Ρουµανία «η φωνή των θυµάτων» δεν έχει ακουστεί αρκετά από τα δικαστήρια για τους λόγους που εκφράστηκαν παραπάνω, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να προσδιοριστούν εναλλακτικές λύσεις και να διευκολυνθεί η

   

διαδικασία γνωστοποίησης των εµπειριών των Ροµά παιδιών που επηρεάζονται από τον διαχωρισµό ή την άνιση πρόσβαση στην εκπαίδευση.

Ροµά γονείς ή πρώην Ροµά µαθητές, οι οποίοι φοίτησαν σε διαχωρισµένες τάξεις και έχουν περάσει από την έµπειρα των διακρίσεων, δίνουν ορισµένες καταθέσεις παρακάτω.

ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΛΕΓΓΙΟ «IONIŢĂ ASAN», CARACAL (OLT COUNTY)

Η κατάσταση διαχωρισµού εντός του Εθνικού Κολεγίου «Ionita Asan» τράβηξε την προσοχή του Romani CRISS το Νοέµβριο 2011. Αρχικά, η περιφέρεια της Olt County προέβη σε έλεγχο σχετικά µε την εφαρµογή της νοµοθετικής διάταξης 1540/19.07.07, συµπεραίνοντας ότι στην πρώτη τάξη του Εθνικού Κολλεγίου «Ionita Asan», οι Ροµά µαθητές είναι διαχωρισµένοι από τους µη Ροµά.

Ο Romani CRISS έχουν διεξάγει έρευνα και επιβεβαίωσαν τα αποτελέσµατα της Νοµαρχιακής έκθεσης. Δύο Ροµά γονείς µαθητών που φοιτούσαν σε διαχωρισµένη τάξη, συµφώνησαν να υποβάλλουν, µαζί µε τον Romani CRISS, µια καταγγελία ενώπιον του Εθνικού Συµβουλίου για την καταπολέµηση των διακρίσεων, καθώς και ενώπιον του πολιτικού Δικαστηρίου της Caracal, σχετική µε των διαχωρισµό στο σχολεία µε βάση εθνοτικά κριτήρια και την κοινωνική κατηγοριοποίηση των Ροµά παιδιών στην 1η Β βαθµού και σχετικά µε τον περιορισµό ίσης προσβασιµότητας σε ποιοτική εκπαίδευση των Ροµά παιδιών της 1ης τάξης Β βαθµού, σε σύγκριση µε παιδιά της βήµα–προς–βήµα 1ης Α βαθµού και κανονικής 1ης Α βαθµού.

Το NCCD έκρινε ότι η υπόθεση παραβίαζε το νόµο κατά των διακρίσεων και επέβαλε ως ποινή πρόστιµο ύψους 2.000 RON (περίπου 450 ευρώ) τόσο στη σχολική µονάδα όσο και στη σχολική επιθεώρηση του «Olt County» σχολείου. Η υπόθεση ενώπιον των πολιτικών δικαστηρίων εκκρεµεί ακόµη.

S.S.

Ο γιός του S.S. σπουδάζει στο Εθνικό Κολέγιο «Ionita Asan». Μας αφηγείται την εµπειρία του.

Το όνοµά µου είναι S.S. και ο γιός µου S.R.G πηγαίνει στην 3η τάξη στο Εθνικό Κολέγιο. Την πρώτη µέρα του σχολείου, στην αρχή του σχολικού έτους, πήγαµε στο κολέγιο και εκεί κληθήκαµε να παραµείνουµε σε µια

τάξη. Ο πρώην διευθυντής του σχολείου ήρθε και µας ανακοίνωσε ότι θα ήµασταν στην 3η τάξη του 1ου βαθµού.

Μας είπαν ότι δεν είχαν σχολική τάξη για µας επειδή τα παιδιά από τις άλλες τάξεις τις είχαν ήδη διαλέξει.

   

Οι εκπρόσωποι του σχολείου µας είπαν ότι είχαν δεχτεί πολλές αιτήσεις, 72 ή 73 περίπου. Αύξησαν τον αριθµό των αιτήσεων που έγιναν δεκτές επειδή δεν ήταν σίγουροι αν όλα τα παιδιά θα ερχόντουσαν στο σχολείο. Λόγω του ότι τελικά ήρθαν όλα τα παιδιά, αποφάσισαν να δηµιουργήσουν µία νέα τάξη µε τα υπόλοιπα παιδιά που περίσσευαν. Αυτά ήταν τα παιδιά µας, 12 παιδιά.

Έτσι λοιπόν, την πρώτη µέρα του σχολείου δεν γνωρίζαµε κάτι, δεν ξέραµε καν αν θα είχαµε δάσκαλο. Οι άλλοι δάσκαλοι παίρνανε τα παιδιά τους και πηγαίνανε στις τάξεις τους, εµείς µείναµε εκεί. Κοιτούσαµε ο ένας τον άλλον... Τι γίνεται µε µας; Που πρέπει να πάµε;

Μας εξήγησαν ότι έπρεπε να πάµε ξανά την εποµένη για να ξεκινήσουµε, σε αντίθεση µε τα άλλα παιδιά. Μας είπαν ότι τότε θα είχαµε δάσκαλο και σχολική τάξη. Βεβαίως αυτό θα συνέβαινε αν ακόµη θέλαµε να κρατήσουµε τα παιδιά µας σε αυτό το σχολείο, αν δεν συµφωνούσαµε µε αυτήν την κατάσταση, κανείς δεν θα µας ανάγκαζε να µείνουµε. Μας είπαν ότι µπορούσαµε να τα µεταφέρουµε σε άλλο εκπαιδευτικό ίδρυµα. Φυσικά, δεν συµφωνήσαµε µε αυτήν την ιδέα διότι η σχολική χρονιά είχε αρχίσει, ήταν ήδη 15 Σεπτεµβρίου του 2011, και ήταν πολύ αργά να στείλουµε τα παιδιά µας αλλού.

Ο διευθυντής του σχολείου µας είπε ότι αν αποφασίζαµε να κρατήσουµε τα παιδιά µας σε αυτό το σχολείο έπρεπε να περιµένουµε 30 λεπτά ώσπου να έρθει «ο εφεδρικός δάσκαλος». Αυτό κάναµε κι εµείς, επειδή θέλαµε να

γιορτάζουµε την πρώτη µέρα του σχολείου όπως ακριβώς κάνανε τα άλλα παιδιά και οι γονείς τους.

Είχαµε προετοιµάσει τα παιδιά µας για αυτήν την µέρα, είχανε ντυθεί αναλόγως και είχαµε φέρει λουλούδια για τους δασκάλους. Ο µεγαλύτερος ενθουσιασµός είναι την πρώτη σχολική µέρα.

Την δεύτερη µέρα µας δείξανε την τάξη όπου θα φοιτούσαν τα παιδιά µας, η όποια είχε καταστραφεί και το πάτωµα έλειπε, ο σοβάς είχε πέσει, και ήταν αδύνατον να κλείσουµε την πόρτα της εισόδου. Ακόµα, τα θρανία ήταν γεµάτα µε σκόνη, το πάτωµα δεν ήταν σκουπισµένο και τα παράθυρα δεν είχαν κουρτίνες. Οι άλλες σχολικές τάξεις είχαν τα πάντα έτοιµα και ήταν καθαρές. Η τάξη µας ήταν µια καταστροφή σε σχέση µε τις άλλες.

Εκείνη την χρόνια υπήρχαν 3 τάξεις 1ου βαθµού, συµπεριλαµβανοµένης της δικής µας. Οι άλλες δύο τάξεις είχαν 32 µαθητές η µία και 27 η άλλη. Στην τάξη του γιου µας ήταν 12 µαθητές, από τους οποίους δύο ήταν µη–Ροµά και οι υπόλοιποι Ροµά. Όταν καταλάβαµε ότι στην άλλη τάξη υπήρχαν 32 παιδιά, τους ρωτήσαµε γιατί δεν τα φέρνουν από εκείνη την τάξη στη δική µας ώστε να εξισορροπήσει κάπως ο αριθµός των µαθητών. Μας ρώτησαν γιατί θέλουµε κάτι τέτοιο από τη στιγµή που ο δάσκαλος είναι σε θέση να διδάξει καλύτερα µε λιγότερα παιδιά, σε αντίθεση µε την κα C, τη δασκάλα της άλλης τάξης, η οποία είχε περισσότερη εµπειρία και έτσι θα µπορούσε να χειριστεί ένα µεγάλο αριθµό µαθητών.

   

Το σχολείο µας είναι σε απόσταση 500 µέτρων και το επόµενο σχολείο είναι 1χλµ. µακριά. Δεν υπάρχουν µέσα µαζικής µεταφοράς για τα σχολεία της Caracal.

Πριν από την πρώτη σχολική µέρα, είχαµε υποβάλει την αίτηση του R. την άνοιξη· κάπου τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο. Στην γραµµατεία µου είπαν ότι δεν υπήρχε πρόβληµα µε τα έγγραφα, και επίσης τους άφησα και τον αριθµό τηλεφώνου µου. Μετά από ένα ή δυο µήνες µας κάλεσαν για συνάντηση γονέων µαθητών 1ης τάξης.

Οι εκπρόσωποι του σχολείου µας είπαν να συµπληρώσουµε µια φόρµα µε τα προσωπικά µας στοιχεία καθώς και την εθνότητά µας. Δήλωσα ότι είµαι εθνότητας Ροµά αλλά δεν είµαι σίγουρος αν οι άλλοι Ροµά γονείς κάνανε το ίδιο. Επίσης έπρεπε να γράψω το επάγγελµά µου και το εισόδηµά µου…

Μας είπαν ότι είχαν δηµιουργήσει τις τάξεις µε αυτόν τον τρόπο, επειδή είχαµε υποβάλλει τις αιτήσεις αργά, αλλά ακόµα δεν καταλαβαίνουµε γιατί υπάρχουν 27, 32 και 12 µαθητές στις τάξεις; Γιατί δεν εξισορροπούν τους αριθµούς; Μετά από αυτό καταλάβαµε τι συνέβαινε. Η τάξη της κα C, της δασκάλας που έχει 32 µαθητές, δηµιουργήθηκε από παιδιά των οποίων οι γονείς είναι δάσκαλοι, ιατροί, µηχανικοί, λογιστές...

Είχαν διαλέξει τα παιδιά σύµφωνα µε τα επαγγέλµατα των γονιών τους. Δεν µπορείς να συγκρίνεις έναν φούρναρη µε ένα στέλεχος ασφαλιστικής, έτσι δεν είναι;

Αργότερα, όταν η Σχολική Επιθεώρηση έκανε επιθεώρηση και ζήτησε ορισµένα έγγραφα, µεταξύ των οποίων και τις φόρµες εκείνες, διαπίστωσαν ότι αυτές είχαν εξαφανιστεί.

Όσον αφορά στις σχολικές επιδόσεις, ο R βρίσκεται σε µέτριο επίπεδο σε σύγκριση µε τους συµµαθητές του. Βέβαια, σε γενικές γραµµές, η τάξη του βρίσκεται σε χαµηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο από τις άλλες τάξεις. Για παράδειγµα, ένα παιδί από την άλλη τάξη, που µπορεί να µην είναι και ο καλύτερος µαθητής, θα ήταν πολύ καλύτερος στα µαθήµατά του από τον R, ή από όλη την τάξη. Αυτό συµβαίνει επειδή οι δάσκαλοι έχουν διαφορετικούς ρυθµούς στα µαθήµατα.

Είναι κανόνας ότι όλοι πρέπει να τα πάνε καλά στο σχολείο, όµως στην τάξη του R, ο δάσκαλος έχει διαφορετική νοοτροπία, νοµίζει δηλαδή ότι τα παιδιά µας µπορούν να µαθαίνουν λιγότερα επειδή δεν είναι ικανοί να κάνουν περισσότερα. Αναλογικά µε το επίπεδο της τάξης του ο R. τα πάει καλά, αλλά αν είχε ενταχθεί σε κανονική τάξη, ίσως να διάβαζε παραπάνω. Έχει καλές προοπτικές. Πιστεύουµε ότι θα ήταν καλύτερα αν τα τµήµατα ήταν µεικτά.

Επίσης είµαστε ενοχληµένοι από το γεγονός ότι υπάρχουν µόνο 12 παιδιά στην τάξη, µια µέρα µπορεί να έρθουν 7 και µια άλλη 5. Για αυτό το λόγο ορισµένες δραστηριότητες δεν γίνονται, όπως για παράδειγµα µια τελετή απονοµής βραβείων µαθητών, αφού είναι παρόντα µόνο δύο ή τρία παιδιά.

   

Όταν αντιληφθήκαµε την κατάσταση διαχωρισµού, το Σεπτέµβριο το 2011, στην αρχή δεν κάναµε κάτι γιατί δεν είχαµε καµία υποστήριξη. Δεν υπήρχε κανείς να µας πει τι να κάνουµε ούτε υπήρχαν άλλοι γονείς να ενωθούµε µαζί τους. Ήµασταν οι µόνοι γονείς που προσπαθούσαµε να κάνουµε κάτι, να λύσουµε το πρόβληµα του διαχωρισµού. Δεν έπρεπε να δηµιουργήσουν αυτό το τµήµα. Όλοι τους είναι παιδιά. Δεν έχει σηµασία αν είναι Ροµά ή µη Ροµά.

Τελικά αποφασίσαµε να καταγγείλουµε το σχολείο ύστερα από επικοινωνία µε κάποιον από το Romani CRISS. Συζητήσαµε τι µπορούσαµε να κάνουµε για να προστατέψουµε τα δικαιώµατα των παιδιών µας. Φυσικά, συµφωνήσαµε να προχωρήσουµε τη διαδικασία παραπέρα προκειµένου να αποφευχθούν τέτοιου είδους προβλήµατα στο µέλλον. Απ´ όσο ξέρω δεν υπάρχουν πλέον τέτοιες περιπτώσεις. Μάλλον αποθαρρύνθηκαν από την νοµική διαδικασία.

Ευτυχώς, αφού είχα υποβάλλει την καταγγελία, οι δάσκαλοι δεν άσκησαν κάποια κριτική για την κίνηση αυτή. Απεναντίας, µας συµπεριφερόταν πολύ διακριτικά και παρά την καταγγελία ο R. συνέχιζε να παρακολουθεί κανονικά το σχολείο. Ρώτησα και τον R. για τη συµπεριφορά των δασκάλων και µου είπε ότι όλα ήταν µια χαρά. Δεν είχε προσέξει κάποια διαφορετική αντιµετώπιση ούτε από τους άλλους µαθητές. Είναι παιδιά

και δεν νοµίζω ότι καταλάβαιναν τι συνέβαινε.

Πιστεύουµε ότι ήταν σωστή η κίνησή µας να καταγγείλουµε το σχολείο. Μέχρι τότε δεν είχαµε ακούσει ποτέ ξανά για περιπτώσεις διαχωρισµού στα σχολεία. Ένα καλό που έφερε η καταγγελία ήταν η βελτίωση των υλικών εγκαταστάσεων στη σχολική αίθουσα. Δεν γνωρίζουµε αν θα αλλάξει κάτι για τον R., αλλά τουλάχιστον ξέρουµε ότι δώσαµε ένα καλό παράδειγµα και στους υπόλοιπους γονείς.

Σε ό, τι αφορά τα αποτελέσµατα της υπόθεσης αυτής γνωρίζουµε ότι έχουν λάβει ένα πρόστιµο αξίας 2000 lei. Πιστεύουµε ότι η νοµική διαδικασία πηγαίνει µε αργούς ρυθµούς. Έχουν ήδη περάσει τρία χρόνια και η απόφαση δεν έχει ληφθεί ακόµα. Ανυποµονούµε να τελειώσει η διαδικασία. Δεν εξαρτάται πλέον από µας. Έµεις κάναµε ό, τι µπορούσαµε. Αυτή τη στιγµή ο R. κατατάσσεται στο επίπεδο 3 ή 4 στην τάξη του, πιστεύουµε όµως ότι οι άλλες τάξεις βρίσκονται σε υψηλότερο επίπεδο. Με τον νέο διευθυντή του σχολείου ακόµη δεν έχω κάνει κάποια συζήτηση αν και γνωρίζω ότι είναι ενήµερος για το ότι εγώ είµαι ο γονέας που εµπλέκεται στην νοµική διαδικασία για το διαχωρισµό.

.

 

   

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ LUCIAN BLAGA ΣΤΟ JIBOU (ΧΩΡΑ SALAJ)

Η οργάνωση «Equal Opportunities» (Asociaţia Şanse Egale) από το Zalău υλοποίησε ένα πρόγραµµα για τον σχολικό διαχωρισµό στο σχολείο Lucian Blaga στο Jibou. Γονείς και παλιοί µαθητές Ροµά περιγράφουν την κατάσταση πριν και µετά τον διαχωρισµό.

.

D.V.

Ο D.V. αυτή τη στιγµή έχει δύο παιδιά που πάνε σχολείο. Ο ίδιος δηλώνει ικανοποιηµένος από την ποιότητα εκπαίδευσης που λαµβάνουν τα παιδιά του, θυµάται όµως την εντελώς διαφορετική κατάσταση που επικρατούσε λίγα χρόνια πριν, όταν ένα άλλο –σήµερα µεγαλύτερο σε ηλικία– παιδί του φοιτούσε στο σχολείο. Ο D.V. διηγείται την εµπειρία του σχολικού διαχωρισµού και τις αλλαγές που έλαβαν χώρα µετά τη διαδικασία άρσης του διαχωρισµού που πραγµατοποιήθηκε µε πρωτοβουλία µίας τοπικής οργάνωσης.9

Είµαι 42 χρονών και ζω στην πόλη Jibou, στην κοινότητα Ροµά. Έχω τρία παιδιά ηλικίας 9, 12 και 19 χρόνων. Το µεγαλύτερο πήγαινε στο σχολείο Lucian Blaga στο Jibou, το µικρότερο πηγαίνει φέτος στην 3η τάξη και το άλλο παιδί µου που είναι 12 χρονών πηγαίνει στην 5η τάξη. Αυτή την περίοδο δε δουλεύω κάπου αλλά κάνω κάποιες δουλειές από δω και από κει.

Όσο για τις σπουδές µου, τελείωσα το επαγγελµατικό σχολείο το 1990. Δεν

                                                                                                                          9 Την Ένωση Ίσων Ευκαιριών.

έχουµε πολλές σχέσεις µε τους Ρουµάνους, επειδή µένουµε στην κοινότητα Ροµά. Δεν έχουµε πόσιµο νερό, αποχέτευση και από τον Δήµο δεν παίρνουν ούτε τα σκουπίδια. Όλη η κοινότητα παίρνει νερό από ένα µόνο πηγάδι. Μερικά χρόνια πριν, Ρουµάνοι έκαψαν τα σπίτια των Ροµά στο Cuceu. Το Cuceu είναι ένας καταυλισµός στο Jibou. Ο δήµαρχος χτύπησε τους Ροµά και δεν τα πάµε καλά µαζί του. Ο δήµαρχος δε µας δέχεται για ακρόαση γιατί λέει ότι δε θέλει Γύφτους στο δηµαρχείο.

(Στο σχολείο, Ed.) Τώρα είναι εντάξει, τα τσιγγανόπαιδα είναι στις ίδιες τάξεις µε τους Ρουµάνους µαθητές. Οι δάσκαλοι δουλεύουν µε τα παιδιά, οι τάξεις είναι καθαρές, τα θρανία καινούρια, σε καθαρές και καινούριες τάξεις. Τα παιδιά παίρνουν εργασία για το σπίτι, ξέρουν να διαβάζουν και να γράφουν και έχουν καλύτερους βαθµούς.

Δεν µπορείς να συγκρίνεις µε το πώς ήταν 7–8 χρόνια πριν, όταν τα παιδιά ήταν σε τάξεις που έµοιαζαν χειρότερες και από στάβλους. Τότε, τα παιδιά δεν τα πήγαιναν καλά στο σχολείο, δεν είχαν ιδέα πώς να διαβάζουν και να γράφουν, ακόµα και αυτά που πήγαιναν στην 6η τάξη. Τα

   

παιδιά Ροµά τα κρατούσαν σε απάνθρωπες συνθήκες. Οι τάξεις των µαθητών Ροµά ήταν άθλιες, για να µην πω ότι ακόµα και όταν τελείωναν την 8η τάξη τα παιδιά ήταν αναλφάβητα αφού δεν ήξεραν να γράφουν και να διαβάζουν.

Δεν µπορούµε να µιλήσουµε για αποτελεσµατικότητα σε εκείνο το σχολείο. Υπήρχαν µόνο µαθητές Ροµά στην τάξη εκείνη, ήταν περίπου 23 παιδιά Ροµά. Ίσα που ήξεραν να διαβάζουν και να γράφουν στην 6η τάξη. Ούτε λόγος για άλλα µαθήµατα.

Το παιδί έλεγε συνέχεια ότι οι δάσκαλοί τους δεν έµεναν στην τάξη µαζί τους κατά τη διάρκεια του µαθήµατος και ότι τους έλεγαν απλά να αντιγράφουν από τον πίνακα. Στα χρόνια µου, όταν πήγαινα σχολείο, δεν υπήρχαν ξεχωριστές τάξεις για Ροµά και για Ρουµάνους. Σήµερα, τα παιδιά Ροµά τα βάζουν χωριστά, σε βρώµικες τάξεις και κανείς δεν ασχολείται µε τη µόρφωσή τους. Έχω έναν παλιό συµµαθητή µου Ρουµάνο

που µιλάµε ακόµα, εµείς µορφωθήκαµε στις τάξεις µαζί µε Ρουµάνους.

Ο γιος µου είπε ότι όταν ξεκίνησε την 5η τάξη, τα παιδιά Ροµά τα έβαζαν σε µία τάξη ξεχωριστά, στο υπόγειο του σχολείου, δίπλα σε ένα δωµάτιο που στην πόρτα έγραφε «κίνδυνος έκρηξης».

Οι δάσκαλοι συµπεριφέρονταν πολύ άσχηµα στα παιδιά. Δεν υπήρξε µία µέρα που να µη µου πει ο γιος µου ότι τον χτύπησε ή ότι του µίλησε άσχηµα ο δάσκαλος.

Πραγµατικά δεν ήξερα αν κάτι µπορούσε να γίνει για να είναι τα παιδιά Ροµά µαζί µε τους Ρουµάνους µαθητές. Δεν ξέραµε σε ποιον να απευθυνθούµε, ποιος θα µπορούσε να βοηθήσει, επειδή όπου και να πήγαµε, στο δηµαρχείο, στο νοσοκοµείο, στο σχολείο, κανείς δε µας δεχόταν. Για παράδειγµα, αν χρειαζόµουν ένα έγγραφο από το σχολείο ή το δηµαρχείο, έπρεπε να χτυπάω πόρτες για δυο, τρεις εβδοµάδες µέχρι να πάρω το έγγραφό µου. Δεν ξέραµε ούτε ποια δικαιώµατα είχαµε, ούτε ποιος θα τα υπερασπιζόταν αφού δεν είχαµε ιδέα για το ποια είναι. Αργότερα, 2–3 χρόνια µετά, µάθαµε για τα δικαιώµατά µας, όταν εσύ και οι υπόλοιποι της οργάνωσής σας ήρθατε να µας ενηµερώσετε για τα δικαιώµατα που έχουµε. Ξέρεις ότι φοβόµασταν πολύ να κάνουµε καταγγελία, γιατί όλα θα γυρνούσαν εναντίον µας και εναντίον των παιδιών µας. Συνεχώς αναρωτιόµουν, γιατί πρέπει να υποφέρουµε µόνο και µόνο επειδή είµαστε Ροµά;

   

[…] Όταν ήρθατε να µας βοηθήσετε µε τα παιδιά µας στο σχολείο, αναρωτιόµασταν αν ήταν καλό γι’ αυτά να είναι µαζί µε Ρουµάνους µαθητές, επειδή τα παιδιά µας ίσα που ήξεραν πώς να διαβάζουν και να γράφουν. Αλλά από την άλλη, δεν έπρεπε να µείνουν και στην κατάσταση που βρίσκονταν, µε αυτά τα άθλια έπιπλα, τη βρώµικη τάξη, τους δασκάλους που έλειπαν από τις τάξεις, µε κανέναν να µην ασχολείται µαζί τους.

Πώς µπορεί να έχει µέλλον ένα παιδί αν δε µαθαίνει στο σχολείο; Θα γίνει σαν εµάς, να περιµένει βοήθεια από την κοινωνία επειδή δεν τον προσλαµβάνει κανείς σε δουλειά. Νοµίζετε ότι δεν έχουµε δουλειές, ότι δεν µπορούµε να δώσουµε στα παιδιά µας τετράδια και ωραία ρούχα για να πάνε στο σχολείο, έτσι κι εγώ σκεφτόµουν ότι τα παιδιά Ροµά ίσως εκφοβίζονταν από τα άλλα παιδιά, επειδή τα δικά µας δε θα είχαν τετράδια και ρούχα όπως τα άλλα.

Ήταν δύσκολο να καταφέρουµε να κρατήσουµε τα παιδιά Ροµά µε τα υπόλοιπα παιδιά στην ίδια τάξη. Θυµάσαι πόσες συναντήσεις κάναµε, µε δασκάλους και γονείς των Ρουµάνων µαθητών, και πόσες διαφωνίες υπήρχαν. Αλλά το καλό ήταν ότι πήρατε τα παιδιά µας, µαζί µε τα παιδιά των Ρουµάνων στην ίδια κατασκήνωση το καλοκαίρι […] ποτέ δεν είχα σκεφτεί ότι τα παιδιά Ροµά θα µπορούσαν να τρώνε στο ίδιο τραπέζι και να κοιµούνται µαζί µε Ρουµάνους. Αυτό που µας έκανε χαρούµενους εµάς τους γονείς Ροµά, ήταν το κέντρο που φτιάξατε. Εκεί, τα παιδιά έµαθαν,

έφαγαν, τους δώσατε τετράδια και ρούχα. Αυτό µας βοήθησε πολύ.

Με τον τρόπο αυτό, τα παιδιά µας πήγαιναν στο σχολείο διαβασµένα, µε τις ασκήσεις τους λυµένες, ντυµένα µε καθαρά ρούχα και αφού είχαν φάει. Τώρα ο γιος µου έχει τελειώσει το λύκειο. [...] Πώς θα µπορούσαν τα παιδιά αυτά να βρουν δουλειά αν δεν ήξεραν πώς να συµπληρώσουν µία αίτηση εργασίας; Τώρα είναι εντάξει, αφού τα παιδιά έµαθαν πολλά στο σχολείο επειδή είναι σε ίδιες τάξεις µε τους Ρουµάνους. Δεν υπάρχει διαφορά, κανείς δεν τα χτυπάει και κανείς δεν τους µιλάει άσχηµα. Είναι καλά!

Στην αρχή, οι Ρουµάνοι δεν ήθελαν τα παιδιά Ροµά στις τάξεις µε τους Ρουµάνους µαθητές. [...] Υπήρχαν πολλές διαφωνίες στο σχολείο. Μας καλούσαν, εµάς τους Ροµά γονείς, σε ξεχωριστές συναντήσεις, όχι µαζί µε τους Ρουµάνους γονείς.

Οι δάσκαλοι προσπαθούσαν να µας πείσουν ότι είναι καλύτερο για τα παιδιά Ροµά να είναι χωριστά, επειδή δεν χρειαζόταν να µάθουν τόσα πολλά. Όµως τα παιδιά µας ήταν αναλφάβητα και αυτό δεν ήταν καλό για το µέλλον τους. [...] Οι Ρουµάνοι γονείς και δάσκαλοι φοβήθηκαν όταν τους είπατε ότι είχαν δύο επιλογές, ή να βάλουν τα παιδιά µαζί και εσείς να τα βοηθάτε στο κέντρο, µε κατασκηνώσεις, τετράδια, και µε τα µαθήµατα και τις ασκήσεις τους, ή ότι θα πηγαίνατε το σχολείο στο δικαστήριο και θα έπρεπε να κάνουν τα πάντα µόνοι τους χωρίς τη βοήθειά σας. [...] Το κέντρο άλλαξε πολλά πράγµατα: τα παιδιά είχαν τετράδια,

   

έκαναν τις ασκήσεις για το σπίτι, και ήταν καθαρά και ντυµένα. Αυτό άλλαξε τον τρόπο που σκέφτονταν οι Ρουµάνοι γονείς και δάσκαλοι. Εάν είχαµε δουλειές, θα το είχαµε κάνει µόνοι µας αυτό, να ντύσουµε τα παιδιά µας µε καθαρά ρούχα, να αγοράσουµε τετράδια… αλλά µε αυτή τη φτώχεια [...]

Οι δάσκαλοι άλλαξαν τη συµπεριφορά τους απέναντι στα παιδιά Ροµά. Δεν τα χτυπάνε πια, δεν τους µιλάνε άσχηµα, και δεν τα προσβάλλουν.

Είµαι περήφανος που ο γιος µου αποφοιτά από το λύκειο φέτος. Υπάρχουν λίγα παιδιά Ροµά στην κοινότητα της Jibou που τελειώνουν το λύκειο. Εάν ο γιος µου συνέχιζε να είναι χωριστά από τα υπόλοιπα παιδιά, δε θα πήγαινε στο σχολείο τώρα, θα είχε µετά βίας τελειώσει τις 8 τάξεις, και θα ήταν ένα παιδί χωρίς εκπαίδευση. Τώρα έχει περισσότερες ευκαιρίες στη ζωή. Τέτοια προγράµµατα πρέπει να γίνονται σε όλα τα σχολεία που βάζουν τα παιδιά Ροµά χωριστά και που οι δάσκαλοι τα κοροϊδεύουν.

L.R.

Ο L.R. έχει µία κόρη που πηγαίνει στο σχολείο. Ανακαλεί το παρελθόν, όταν η κόρη του φοιτούσε σε διαχωρισµένο περιβάλλον.

Η κόρη µου τελείωσε το σχολείο στο Lucian Blaga και σήµερα πηγαίνει στο λύκειο. Οι δάσκαλοι συµπεριφέρονται καλά, δεν κάνουν πια διακρίσεις ανάµεσα σε παιδιά Ροµά και µη Ροµά.

Τα παιδιά Ροµά κάνουν µαθήµατα µαζί µε µη Ροµά παιδιά, δεν υπάρχει πια διαφορά όπως γινόταν 7–8 χρόνια πριν, όταν οι µαθητές Ροµά µάθαιναν διαχωρισµένοι σε βρώµικες τάξεις µε πολύ παλιά έπιπλα του ’70–’80. Ο διαχωρισµός των παιδιών στο σχολείο ήταν πολύ άσχηµο πράγµα.

Ήταν τραγικό, µπορεί να νοµίζετε ότι υπερβάλλω, αλλά ήταν τραγικό, η κόρη µου ίσα που ήξερε να διαβάζει και να γράφει στην 7η τάξη. Για µένα ήταν και είναι µεγάλη προσπάθεια να κρατάω τα παιδιά µου στο σχολείο. Δουλεύω για να τους δίνω µια καλύτερη ζωή, και η εκπαίδευση είναι ο τρόπος για µια καλύτερη ζωή. Συνειδητοποιείτε πόσο δύσκολο ήταν να βλέπω ότι το παιδί ήταν αναλφάβητο; Η κόρη µου ήταν σε επίπεδο 1ης ή 2ας τάξης. Νοµίζω ότι οι δάσκαλοι περνούσαν τα παιδιά Ροµά από την 7η τάξη µόνο για να τα ξεφορτωθούν. Στον κοµµουνισµό, δεν υπήρχαν διαχωρισµένες τάξεις σε τέτοιες συνθήκες. Εκείνη την εποχή, όλα τα παιδιά µάθαιναν στις ίδιες συνθήκες..

Είναι πολύ δύσκολο να κάνεις κάτι όταν έχεις άλλη εθνικότητα, ιδίως όταν είσαι Ροµά. Ήταν δύσκολο. Χρειαζόταν να γίνει πολλή δουλειά µε τη νοοτροπία των µη Ροµά γονιών, αλλά ακόµα δυσκολότερο ήταν µε τους δασκάλους και τον διευθυντή. Τέλος πάντων, στο τέλος τα καταφέραµε… και… αυτό είναι που µετράει.

   

Ήταν πολύ δύσκολο ακόµα και µέσα στη δική µας την κοινότητα. Μίλησα πολλές φορές µε γονείς παιδιών Ροµά στο σχολείο Lucian Blaga, λέγοντάς τους ότι πρέπει να κάνουµε κάτι, αλλά δεν πίστευαν ότι κάτι µπορεί να επιτύχει και όλο µου έλεγαν: µάταια θα προσπαθήσουµε, δε θα λύσουµε τίποτα, κανείς δε νοιάζεται για µας, τα κάνουµε χειρότερα για τους εαυτούς µας, αλλά κυρίως για τα παιδιά µας.

Εννιά χρόνια πριν ήταν πολύ δύσκολα χωρίς βοήθεια. Ξέρω ότι απευθύνθηκα σε όλους τους φορείς, στο σχολείο, στο δηµαρχείο, στην περιφέρεια αλλά κανείς δε µου έδωσε σηµασία. Παραδέχοµαι ότι κάποια στιγµή απογοητεύτηκα όταν είδα ότι κανείς δε νοιάζεται για εµάς. Αλλά δεν µπορούσα να δεχτώ ότι η κόρη µου θα τελείωνε το σχολείο και θα έµενε αναλφάβητη, ότι οι δάσκαλοι θα την ειρωνεύονται και θα την προσβάλλουν. Η κόρη µου, µου έδωσε δύναµη να συνεχίσω.

Αρχικά, άλλαξε η εικόνα των Ροµά µαθητών. Δεν ήταν πια η τάξη των Γύφτων! Η τάξη όπου φοιτούσαν τα Ροµά παιδιά καταργήθηκε, οι δάσκαλοι άλλαξαν συµπεριφορά. Τα παιδιά τα σεβόντουσαν πλέον και οι δάσκαλοι και τα υπόλοιπα παιδιά.

L.T.

Ο L.T. είναι 19 ετών και φοίτησε σε διαχωρισµένο περιβάλλον, στο σχολείο Lucian Blaga. Τελείωσε το δηµοτικό σχολείο και πήγε στο λύκειο, αλλά δεν το ολοκλήρωσε. Ο L.T. µας

περιγράφει την εµπειρία του από τον σχολικό διαχωρισµό.

Μετά την επανάσταση, οι δάσκαλοι σταδιακά άρχισαν να τοποθετούν τα παιδιά Ροµά σε χωριστές τάξεις επειδή έλεγαν ότι εάν όλοι οι Ροµά βρίσκονταν σε µία τάξη, θα τους χειρίζονταν καλύτερα. Εκείνη την περίοδο, δεν ενδιαφερόµασταν για το ποιοι ήµασταν στην τάξη ή πώς µας φέρονταν. Τα παιδιά της 6ης και της 7ης τάξης ήταν όλα Ροµά.

Οι γονείς µας δεν έκαναν τίποτα για να σταµατήσουν τον διαχωρισµό αυτό. Συµφωνούσαν ότι συµβαίνει, αλλά τι παραπάνω µπορούσαν να κάνουν, αφού κανείς δεν τους ρώτησε εάν συµφωνούσαν ή διαφωνούσαν µε το να είµαστε διαχωρισµένοι από τους Ρουµάνους στις τάξεις.

Ήµασταν αφανείς γιατί ήµασταν φτωχοί και τα ρούχα µας ήταν φθαρµένα, και γιατί δεν µπορούσαµε να πληρώσουµε για τετράδια και βιβλία. Μάλιστα, στην τάξη µε τους Ρουµάνους, ζητούσαν χρήµατα για να επιπλώσουν τον χώρο και να κάνουν διάφορα ταξίδια για τα οποία εµείς δεν είχαµε τη δυνατότητα να πληρώσουµε.

Κατά µία έννοια ήθελα να είµαι στην τάξη µε τους Ρουµάνους. Δεν ήθελα να είµαι στην τάξη µε τους Ροµά. Ήµουν στον παιδικό σταθµό και τα πήγαινα πολύ καλά. Δεν είναι δίκαιο να µου ζητούν να ζωγραφίσω και να λένε ότι είµαι περισσότερο χαζός από τους άλλους και ότι γι’ αυτό θα πρέπει να είµαι στην ίδια τάξη µε τους Ροµά.

   

Ο πατέρας µου συναντήθηκε µε τον διευθυντή του σχολείου για να του πει ότι δεν ήθελα να µείνω στην τάξη µε τους Ροµά µαθητές, και ο διευθυντής είπε στον πατέρα µου: µα τι θέλεις, να δηµιουργήσεις προβλήµατα µε τους Ρουµάνους γονείς; Άσε το παιδί στην τάξη του γιατί τα παιδιά σας δεν είναι στο ίδιο επίπεδο µε τους Ρουµάνους µαθητές.

Ο πατέρας µου ήθελε να µε αλλάξει σχολείο, αλλά του είπαν ότι δεν υπήρχαν άλλες θέσεις. Ξέρω ότι ο πατέρας µου βρέθηκε σε πολλές συναντήσεις µε δασκάλους και γονείς Ρουµάνων µαθητών και ότι έφευγε από τις συναντήσεις αυτές θυµωµένος, λέγοντας ότι δεν ήταν δυνατόν να του φέρονταν τόσο άσχηµα µόνο και µόνο επειδή είχε άλλο χρώµα.

Όσο ήµουν στην κατασκήνωση, κοιµόµουν µαζί µε Ρουµάνους και τρώγαµε µαζί. Στην κατασκήνωση είχαµε αθλητικούς διαγωνισµούς και κερδίζαµε όλοι βραβεύσεις και µετάλλια. Ήταν πολύ ωραία εκεί.

Γίναµε φίλοι µε κάποιους Ρουµάνους. Πήγαινα στο κέντρο και εκεί κάναµε τις ασκήσεις που είχαµε για το σπίτι, τρώγαµε και παίζαµε… Ξέρω ότι οι άνθρωποι στην οργάνωση «Equal Opportunities» ήθελαν να κινηθούν νοµικά εναντίον του σχολείου, και έτσι το σχολείο δέχτηκε να σταµατήσει να αποµονώνει τους µαθητές Ροµά σε άλλες τάξεις.

Οι δάσκαλοι σταµάτησαν να είναι αγενείς απέναντί µας, δε µας µάλωναν πια, δε µας χτυπούσαν, και στην αρχή της σχολικής χρονιάς, µας έβαλαν σε

τάξεις µε Ρουµάνους. Στην αρχή ήταν πολύ δύσκολα. Δεν τα πήγαινα καλά στα µαθήµατα, αλλά σταδιακά κατάφερα να συµβαδίζω, αλλά ήταν πολύ δύσκολο.

L.C.

Η L.C. είχε ένα παιδί που φοιτούσε στο σχολείο Lucian Blaga σε διαχωρισµένες τάξεις. Εδώ, περιγράφει την εµπειρία του παιδιού της και εξηγεί τη διαδικασία άρσης διαχωρισµού που ξεκίνησε µε πρωτοβουλία της τοπικής οργάνωσης.

Παρόλο που είµαστε άπορη οικογένεια, προσπάθησα να στείλω όλα µου τα παιδιά στο σχολείο για να έχουν µέλλον στη ζωή τους. Ο σύζυγός µου και εγώ δεν τελειώσαµε πολλές τάξεις στο σχολείο και είναι πολύ δύσκολο να βρούµε δουλειά τώρα.

Ξέραµε ότι τα παιδιά Ροµά τα βάζουνε χωριστά από τους Ρουµάνους στο σχολείο Lucian Blaga στο Jibou, αλλά νοµίζαµε ότι αυτό ήταν φυσιολογικό.

Όλα τα παιδιά στη γειτονιά πήγαιναν σε χωριστές τάξεις, και αφού ήµασταν πιο φτωχοί, δεν είχαµε δυνατότητα να στείλουµε τα παιδιά µας µε τους Ρουµάνους. Ο µεγαλύτερος γιος µου έλεγε ότι οι δάσκαλοι δεν τους µάθαιναν πολλά στο σχολείο. Ο γιος µου δεν είχε ποτέ ασκήσεις για το σπίτι.

   

Πήγα µία µέρα να µιλήσω στον δάσκαλο για να του πω να αφήσει το παιδί να λείψει λίγες µέρες από το σχολείο γιατί έπρεπε να φύγουµε για µια κηδεία ενός συγγενή στο Satu Mare. Η τάξη ήταν σε ένα υπόγειο, πολύ µικρό και σκοτεινό, και τα παιδιά στριµωγµένα σε κάτι παλιά θρανία, οι τοίχοι ήταν βρώµικοι –ήταν φοβερό.

Όταν είδα τις τάξεις για τους Ρουµάνους, κατάλαβα ότι διαχώριζαν τα παιδιά µας σε εκείνο το σχολείο. Ρώτησα τη δασκάλα γιατί υπήρχαν αυτές οι διαφορές, και δεν είπε τίποτα, σήκωσε τους ώµους και έδειξε προς τα πάνω, για να πει ότι φταίει η διεύθυνση του σχολείου.

Πήγα να µιλήσω στον διευθυντή και του είπα ότι δεν είναι φυσιολογικό τα παιδιά να µπορέσουν να µάθουν σε αυτές τις συνθήκες, και αυτός µε λίγα λόγια µου είπε: Άρα είστε γύφτοι. Δεν πληρώνετε τη χρηµατική συµµετοχή για την τάξη, δεν πληρώνετε τα δίδακτρα για το σχολείο, αλλά θέλετε συνθήκες πέντε αστέρων. Εάν δε

συµφωνείτε, φέρτε λεφτά από το σπίτι σας και κάντε την τάξη οµορφότερη!

Περίπου ένα µήνα αργότερα, ο σύζυγός µου κατάφερε να πάει στο Zalău και να επικοινωνήσει µε τον κ Robert (εκπρόσωπο της οργάνωσης «Equal Opportunities», Ed.). Ο κος Robert µας είπε ότι είχε χειριστεί κάποιες παρόµοιες περιπτώσεις και πως σίγουρα θα έβρισκε µία λύση.

Μας ζήτησε να δώσουµε γραπτή κατάθεση, αλλά ο σύζυγός µου φοβόταν να το κάνει, για να µην υποφέρουν και τα άλλα παιδιά. Ακόµα και αν δεν ήταν στο ίδιο σχολείο, σκεφτήκαµε ότι εάν αυτό [η καταγγελία µας] έφτανε στην

επιθεώρηση, τα παιδιά θα αποβάλλονταν ή κάτι κακό θα συνέβαινε. Τότε, δεν ξέραµε τα δικαιώµατά µας. Φοβόµασταν!

(Για το παιδί, Ed.) Δεν µπορούσε να διαβάσει και να γράψει καλά, δεν µπορούσε να µετρήσει –πέρα από όσα είχε µάθει στο σπίτι, δεν ήξερε σχεδόν τίποτα. Προσπαθήσαµε να κάνουµε κάτι στο σπίτι µαζί του, αλλά δεν είναι το ίδιο µε το να µαθαίνει στο σχολείο. Όταν ρωτήσαµε το παιδί τι έκανε στο σχολείο, µας

είπε ότι αντέγραφε απ’ τον πίνακα. Στην πραγµατικότητα κανείς δε νοιάζεται για τα παιδιά αυτά, είναι παρατηµένα µόνα τους όλη µέρα. Πώς µπορούν να µάθουν έτσι;

Στην αρχή δε θέλαµε στην ουσία να βάλουµε τα παιδιά στις ίδιες τάξεις µε τους Ρουµάνους γιατί φοβόµασταν ότι τα άλλα παιδιά θα κορόιδευαν τα δικά µας, ιδίως επειδή ήταν πιο αδύνατοι

   

µαθητές, αλλά οι εκπρόσωποι του οργανισµού µας είπαν ότι ακόµα και αν οι συνθήκες µάθησης βελτιώνονταν [στις διαχωρισµένες τάξεις], τα παιδιά θα συνέχιζαν να είναι αδύνατοι στα µαθήµατα επειδή δε θα έβλεπαν καλά παραδείγµατα από τα παιδιά.

Στην αρχή, αυτό που µας ενόχλησε περισσότερο ήταν οι συνθήκες υπό τις οποίες µάθαιναν τα παιδιά και το ότι δε µάθαιναν σωστά. Αλλά µετά συνειδητοποίησα ότι όσο οι Ροµά είναι χωριστά, πάντα θα υπάρχουν διακρίσεις. Συµφωνήσαµε µε τις µικτές τάξεις, αλλά φοβόµασταν ότι τα παιδιά µας θα υπέφεραν ακόµα περισσότερο.

Θυµάµαι ότι ο µεγαλύτερος γιος µου ήταν πολύ χαρούµενος όταν γύριζε από το κέντρο. Θα µπορούσε να µένει εκεί όλη µέρα. Έκαναν τα µαθήµατά τους εκεί, τους µάθαιναν να διαβάζουν, να γράφουν και να κάνουν µαθηµατικά, αλλά είχαν και δραστηριότητες για διασκέδαση. Πήγαινε στο σχολείο του κέντρου (Center School) µετά το σχολείο και µετά από µερικούς µήνες είδαµε φοβερά αποτελέσµατα.

Νοµίζω ότι αν δεν υπήρχε η άρση του διαχωρισµού, το παιδί µου µάλλον θα είχε µείνει αναλφάβητο ή θα είχε παρατήσει το σχολείο ως τώρα.

V.L.M.

Η V.L.M. είχε κι αυτή ένα παιδί σε διαχωρισµένες τάξεις στο σχολείο Lucian Blaga. Παραθέτει την εµπειρία της από τον διαχωρισµό.

Ήταν σε µία τάξη µόνο µε Ροµά µαθητές, και όλη µέρα τους άφηναν µόνους τους. Δεν τους πρόσεχε κανείς. Όταν τους ψάχναµε, ή θα έπαιζαν ποδόσφαιρο ή θα χτυπούσαν ο ένας τον άλλον στην τάξη.

Επειδή δε νοιαζόταν κανείς για τα παιδιά, όταν έµπαινες στην τάξη ήταν µια καταστροφή. Φασαρία, σπασµένα θρανία, σπασµένοι τοίχοι, µία µυρωδιά µούχλας. Οι συνθήκες ήταν απερίγραπτες.

Ο γιος µου πήγαινε στην 7η τάξη και δεν ήξερε να διαβάζει. Βαριόσουν να τον περιµένεις να διαβάσει µια πρόταση. Αυτοί [στη διοίκηση του σχολείου] περνούσαν όλους τους µαθητές στην επόµενη τάξη, ακόµα και αν δεν ήταν στο επίπεδο που έπρεπε. Οι δάσκαλοι άλλαζαν κάθε χρόνο επειδή κανένας δεν ήθελε να κάνει µάθηµα σε τάξη Ροµά. Για εµάς ήταν λογικό, επειδή είχαµε συνηθίσει να διαχωρίζουν τους Ροµά. Στην αρχή, δεν κάναµε κάτι [για τον σχολικό διαχωρισµό των µαθητών] επειδή ξέραµε ότι τα παιδιά µας δεν ήταν στο επίπεδο των Ρουµάνων µαθητών, και επειδή οι τάξεις τους είχαν υψηλότερες απαιτήσεις. Για παράδειγµα, δεν είχαµε πρόσβαση σε σχολική ύλη και ρούχα, και σκεφτόµασταν ότι αν τα παιδιά µας πάνε στο σχολείο µε τους Ρουµάνους, αυτοί θα γελάνε µαζί τους... Ξέρεις πώς είναι τα παιδιά! Φτάνει να τα κοροϊδέψεις µια δυο φορές και µετά δε θα θέλουν να πάνε καθόλου σχολείο. Στην αρχή ήταν δύσκολα για τον γιο µου. Ήταν πίσω στα µαθήµατα, και δεν είχε συνηθίσει ούτε να έχει

   

διάβασµα στο σπίτι ούτε να συµµετέχει στο µάθηµα. Ήταν συνηθισµένος να κάθεται µόνος του. Αλλά αυτοί από το κέντρο ασχολούνταν µε τα παιδιά κάθε µέρα. Το σηµαντικότερο ήταν ότι µπορούσαν να κάνουν τις εργασίες για το σπίτι, και όταν δεν καταλάβαιναν κάτι στο µάθηµα, µετά, στο κέντρο τους το εξηγούσαν. Σιγά

σιγά, είδα ότι το παιδί έκανε πρόοδο και ότι ήθελε να πηγαίνει στο σχολείο. Στο κέντρο, έκαναν τσιγγάνικο συγκρότηµα, και του αρέσει πολύ να χορεύει. Έκαναν µια παράσταση στο σχολείο και ένιωσε πολύ περήφανος επειδή ο χορός του άρεσε πολύ σε όλους.

ΤΟ 3ο ΣΧΟΛΕΙΟ, BABADAG Το σχολείο Constantin Brancoveanu (3ο Σχολείο) βρίσκεται στην Τουρκική κοινότητα Ροµά στην περιοχή Bendea. Το σχολείο Veterani είναι το πρώην 2ο Σχολείο, το οποίο συνενώθηκε µε το 3ο Σχολείο. Το σχολείο Veterani βρίσκεται στα προάστια του Babadag και απέχει 5 χλµ. από το 3ο Σχολείο. Υπάρχει µία τάση οι Ροµά µαθητές πρώτης σχολικής ηλικίας να εγγράφονται στο σχολείο Veterani, ανεξαρτήτως της απόστασης του σχολείου από τα σπίτια τους. Επίσης, υπάρχει η τάση στο σχολείο αυτό να γίνονται µετεγγραφές µαθητών Ροµά οι οποίοι δεν προβιβάστηκαν σε επόµενη τάξη. Μία άλλη οµάδα µαθητών που φοιτά στο σχολείο Veterani είναι οι µαθητές Ροµά που εγγράφονται στο σχολείο µετά την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Το επιχείρηµα που εξέφρασε ο διευθυντής του σχολείου ήταν ότι στο 3ο σχολείο οι µαθητές ήταν υπεράριθµοι, παρότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Οι Ρουµάνοι µαθητές που έµεναν κοντά στο σχολείο επίσης φοιτούσαν σε αυτό. Οι Ροµά από την περιοχή Bendea δεν είναι ικανοποιηµένοι λόγω της απόστασης που πρέπει να διανύσουν τα παιδιά τους για να φτάσουν στο Veterani.

Οι S.A. και S.F. (γονείς του A.A.B.)

Οι S.A. και S.F. ήθελαν να εγγράψουν τον εξάχρονο γιο τους A.A.B. στην τάξη 0 (τµήµα προετοιµασίας), στο 3ο Σχολείο στο Babadag. Από το σχολείο τους είπαν ότι δεν υπάρχει θέση για το παιδί τους, και τους συµβούλεψαν να απευθυνθούν σε άλλο σχολείο. Οι γονείς δυσαρεστήθηκαν µε το ενδεχόµενο αυτό και δεν ενέγραψαν το παιδί τους στο άλλο σχολείο, γιατί βρισκόταν 6 χλµ. µακριά από το σπίτι τους.

Έτσι, το παιδί έχασε το έτος προετοιµασίας και εγγράφηκε ένα χρόνο αργότερα στην 1η τάξη. Οι γονείς έχουν δύο παιδιά στο 3ο Σχολείο, και είναι ικανοποιηµένοι µε τον τρόπο που αυτά ανιµετωπίζονται, τονίζοντας ότι εκεί, Ροµά και µη Ροµά παιδιά φοιτούν στις ίδιες τάξεις.

Το µικρότερο παιδί µας έπρεπε να πάει σε εκείνο το σχολείο (στο σχολείο Veterani, Ed.), αλλά εγώ δεν ήθελα επειδή είναι µακριά. Και γιατί να τον στείλουµε στο Veterani αφού ήταν γραµµένος στο 3ο Σχολείο; Μετά όµως, µου είπαν ότι δεν υπήρχε θέση γι’ αυτόν στο 3ο Σχολείο. Πήγε για µία µέρα εκεί και µετά τον έστειλαν σπίτι. Τους έδωσα όλα τα έγγραφα που είχαµε ετοιµάσει για να πάει το παιδί σχολείο, αλλά εκείνοι µου είπαν ότι δεν υπάρχει θέση και ότι πρέπει να τον πάω στο Veterani. Αλλά εγώ δεν ήθελα να τον πάω εκεί. Είναι µακριά. Είναι 6χλµ. να πας και να γυρίσεις. Ποιος θα τον πήγαινε και ποιος θα τον έφερνε; Εδώ, στο 3ο Σχολείο, πηγαίνει και γυρίζει µε τον αδερφό του.

Δεν είναι δίκαιο να τον µεταφέρουν στο άλλο σχολείο. Είναι µακριά. Αν δεν είµαστε στο σπίτι, ποιος θα τον πηγαίνει στο Veterani; Και αν τον χτυπήσει αυτοκίνητο;

Η διευθύντρια είπε ότι δεν υπήρχαν θέσεις στο 3ο Σχολείο, ενώ στο Veterani υπήρχαν. Δεν τον πήγα, αν τον είχαν στείλει εκεί… […] Πήγα στη διευθύντρια, της µίλησα ευγενικά, αλλά µου είπε «όταν λέω όχι, σηµαίνει όχι, δεν έχουµε θέσεις». Του αγόρασα τσάντα, του αγόρασα τετράδια, το ετοιµάσαµε το παιδί, πήγε για µία µέρα και τον έστειλαν πίσω. Τον έστειλαν πίσω. Όταν πήγα στο σχολείο, µου είπε «δεν έχουµε θέσεις». Κι εγώ της απάντησα: «µόνο γι’ αυτόν δεν έχετε θέσεις [...]»

[…] Είναι κρίµα γιατί αν είχε ξεκινήσει νωρίτερα, θα ήταν έτοιµος για την πρώτη τάξη. Η διευθύντρια φταίει που τον έστειλε σπίτι. Έπρεπε να είχε πει απ’ την αρχή «δε θα σε δεχτώ», αντί να αφήσει το παιδί να πάει στο σχολείο και µετά να το στείλει πίσω.

Οι γονείς δεν έκαναν καµία καταγγελία αναφορικά µε το περιστατικό. Ξέρουµε να γράφουµε, αλλά πού να ξέρουµε πού να πάµε;

Τον επόµενο χρόνο θα τον δεχτεί, επειδή είπε ότι τον έγραψε εκεί. Της είπα «µην κάνεις το ίδιο όπως και πέρυσι», και µου είπε «όχι, επειδή τώρα θα πάει κατευθείαν στην 1η τάξη». Θα είναι δύσκολο γι’ αυτόν τώρα, κατευθείαν στην 1η τάξη […]. Δεν πήγε στα νήπια, έτσι αυτό θα ήταν τα νήπια, τώρα, 6 χρονών.

   

Υπήρχαν παιδιά µέχρι και 8µιση χρονών στο τµήµα προετοιµασίας. Ένα άλλο παιδί είναι 9 χρονών και είναι στο τµήµα προετοιµασίας, ενώ για το δικό µου που είναι 6 χρονών δεν έχει θέση. Και τη ρώτησα (τη δασκάλα) «Γιατί δέχτηκες το παιδί που είναι 9 χρονών, και για το άλλο δεν έχει θέση; Αυτό είναι µεγάλο και χτυπάει τα άλλα παιδιά, αυτό έπρεπε να πηγαίνει 2α τάξη.» Δεν ξέρω, µου είπε, η διευθύντρια τον δέχτηκε εδώ, δε φταίµε εµείς.

[…] Ροµά και Ρουµάνοι µαζί, είναι καλύτερα. Γιατί, όταν είναι µόνο οι δικοί µας οι Ροµά, µαλώνουν και χτυπάνε ο ένας τον άλλον. Οι Ρουµάνοι µαθαίνουν καλύτερα, είναι πιο πειθαρχηµένοι.

S.D., αδερφός του A.A.B

3ο Σχολείο, Babadag

Η A.A., η µητέρα του A.B.I., ήθελε να εγγράψει το παιδί της στο 3ο Σχολείο, στο Babadag, αλλά πληροφορήθηκε από το σχολείο ότι δεν υπήρχαν κενές θέσεις και ότι θα έπρεπε να εγγράψει το παιδί της στο σχολείο στο Veterani, που βρίσκεται 4–5 χλµ. µακριά από το σπίτι της. Το παιδί σήµερα πηγαίνει σχολείο στο Veterani.

Μητέρα των A.A. και A.B.I.

Τον έγραψα στο 3ο Σχολείο, αλλά δεν είχαν κενές θέσεις τώρα, είχαν θέσεις µόνο στο Veterani, στο µακρινό σχολείο. Τον έγραψα στην ώρα του, όταν ήταν 7 χρονών (Μου είπαν, Ed.) «Εάν θέλεις να τον γράψεις εδώ, γράψ’ τον, αλλά αφού τα τµήµατα είναι πλήρη, δε θα τον δεχτούµε». Πήγα και έκανα αίτηση. Πηγαίνει (κάθε µέρα, Ed.), αλλά κοίτα, εχθές ας πούµε δεν πήγε. Πήγε δηλαδή και µετά γύρισε. [...] γιατί είπε «Μου κλέβουν τα πράγµατα απ’ την τσάντα, µε χτυπάνε στο δρόµο για το σχολείο», επειδή πήγε δύο φορές και του πήραν τα τετράδια και την τσάντα του.

Συµφώνησα (να τον στείλω στο σχολείο εκείνο, Ed.), επειδή θέλει να πάει σχολείο για να µάθει. Ήθελα να είναι εδώ, αλλά δεν υπάρχουν θέσεις. Ήθελα να τους πω να παρέχουν µεταφορικά µέσα για να παίρνουν τα παιδιά, επειδή έχει κι άλλα παιδιά. Η απόσταση είναι περίπου 5 χλµ., είναι 4–5 χλµ. Πήγα κι εγώ δυο, τρεις φορές µέχρι να µάθει τον δρόµο, και τώρα πηγαινοέρχεται µόνος του. Αλλά ακόµα φοβάµαι για τα αυτοκίνητα.

Πήγα εκεί (στο σχολείο, Ed.) και δεν έγραψα τίποτα, απλά τους είπα «Θέλω να φέρω το παιδί εδώ στη 2α τάξη». «Δεν έχουµε θέσεις, µπορείς να κάνεις ό, τι θέλεις, αλλά εµείς δε θα έχουµε θέσεις», µου είπε. Θέλω να τον φέρω εδώ, αλλά αν δεν έχουν θέσεις θα τον αφήσω εκεί, τι άλλο µπορώ να κάνω. (Το παιδί, Ed.) δε θέλει να ξυπνάει τόσο νωρίς, στις 6 που τον ξυπνάω, αλλά µέχρι να φτάσει στο σχολείο... τι µπορώ να κάνω, θα τον αφήσω στο

   

σχολείο µέχρι να µεγαλώσει, 12, 13 τάξεις για να µάθει γράµµατα.

C.S.

Έχω δύο παιδιά στο σχολείο, και το πρωί, αν σηκωθούν αργά και φτάσουν στο σχολείο 9.30–10.00 π.µ., ο δάσκαλος τα στέλνει πίσω και αυτά γυρίζουν σπίτι. Εµένα αυτό είναι το πρόβληµά µου, ότι είναι 8 χλµ. µακριά από εµάς το Veterani, σχεδόν έξω απ’ την πόλη, και έχει κίνηση, περνούν φορτηγά, αυτοκίνητα και εµείς δεν έχουµε τρόπο να πάµε τα παιδιά µας στο σχολείο. Το ένα µου παιδί είναι στην 4η τάξη και το άλλο στη 2α Τα άλλα παιδιά σηκώνονται 7.00 ή 7.30 π.µ. και το αργότερο στις 8.00 π.µ. είναι στο σχολείο, αλλά τα δικά µου για να φτάσουν θέλουν 1,5 µε 2 ώρες.

Τα παιδιά δεν πέρασαν στην επόµενη τάξη, τα απέβαλαν από το σχολείο (το 3ο Σχολείο, Ed.) και τα µετέφεραν στο Veterani. Εάν κάποιος γονιός θέλει να τα στείλει στο Veterani τα στέλνει, αν όχι, δεν ασχολούνται πια µαζί σου.

Το είπα, αν το παιδί µου έµενε στην ίδια τάξη, ας έµενε στην 1η ή στη 2α τάξη. Αλλά όχι, αυτοί πρέπει να αλλάξουν σχολείο τα παιδιά και να τα στείλουν στο Veterani. Οι δάσκαλοι εδώ, στο Babadag, όταν είδαν ότι τα παιδιά δεν περνούσαν στην επόµενη τάξη, τα έστελναν στο Veterani. Και ορίστε, τα παιδιά µου απ’ το πρωί δεν έχουν έρθει ακόµα. Τα ξύπνησα σήµερα στις 6.30 και θα φτάσουν τώρα, 13.00–14.00. Εγώ θα κάνω αίτηση να τα φέρουν σε αυτό το σχολείο, εδώ.

A.A., η γιαγιά

Η A.A. έχει πολλά εγγόνια που δεν είχαν ακόµα εγγραφεί στο σχολείο στην ηλικία των 7 ετών. Σήµερα, θέλουν να πάνε στο σχολείο, αλλά δε γίνονται δεκτά εξαιτίας της ηλικίας τους χωρίς να έχει αντιπροταθεί καµία εναλλακτική λύση από τους εκπροσώπους του σχολείου.

Τα 11χρονα παιδιά δεν τα πήραν στο σχολείο, δεν τα δέχτηκαν. Δε θέλουν να τα δεχθούν. Πήγα στη διευθύντρια αλλά δε θέλει. Δεν τα δέχεται επειδή είναι µεγαλύτερα, έπρεπε να τα γράψουµε όταν ήταν µικρά. Δε δέχονται ούτε το ένα παιδί ούτε το άλλο. Τα παιδιά είναι µεγάλα πια, θέλουν να πάνε στο σχολείο αλλά δεν τα δέχονται.

Μίλησα µε τη διευθύντρια και µου είπε «γιατί δεν τα έγραψες όταν ήταν µικρά, όταν ήταν 7 χρονών;» Αυτά είχαν τα προβλήµατά τους, το ένα του 2003 δεν µπορούσε να µιλήσει καλά και γενικώς δεν µιλούσαν Ρουµάνικα. Αλλά επειδή δεν τον δέχτηκε, βρήκε τώρα µια δικαιολογία, ότι δεν τον έγραψα όταν ήταν 7 χρονών.

[...] Τουλάχιστον µέχρι τα 14–15, τελείωναν 3–4 τάξεις, και κάτι µάθαιναν. Ο ένας (που γεννήθηκε, Εd.) του 2001 πήγαινε σε µια τάξη, αλλά µετά δεν τον δέχονταν. Μέσα σε µια, δυο βδοµάδες, µπορούσε και έγραφε το όνοµά του, το δικό µου... έξυπνο παιδί. Τον κράτησαν µια βδοµάδα, δύο και αυτό ήταν όλο. Μετά έβαλαν άλλο παιδί στη θέση του, δικό τους, έναν Ρουµάνο. Δε θυµάµαι πότε ήταν αυτό,

   

γιατί είµαι µεγάλη και έχω πολλά εγγόνια, 14 εγγόνια.

A.K., B.I., B.B., A.I.

Ένας Ροµά µαθητής εγγράφηκε στο δηµοτικό σχολείο, στο 1ο Σχολείο. Όταν φοιτούσε στην 5η τάξη, µεταφέρθηκε στο 3ο Σχολείο, από όπου δεν έµεινε καθόλου ικανοποιηµένος λόγω της µεταχείρισης του.

Ήθελα να είµαι µε Ρουµάνους στην τάξη, και η κα. F. είχε 4–5 Ρουµάνους στην τάξη, οι υπόλοιποι ήµασταν µόνο εµείς.

Στεναχωριόµουν όταν στην τάξη υπήρχαν µόνο παιδιά από µας. Είναι καλύτερα µαζί µε Ρουµάνους µαθητές, επειδή έτσι τα πάµε καλύτερα µεταξύ µας και µαθαίνουµε ο ένας από τον άλλον.

Θέλω να βγάλω και τις 12 τάξεις. Είναι καλύτερα στο 1ο σχολείο επειδή σε προσέχουν και σε σηκώνουν στον πίνακα.

Στο 3ο σχολείο δε µας δίνουν σηµασία, και λένε ότι είµαστε τσιγγάνοι. Ο δάσκαλος των Ρουµάνικων, ο P.M., λέει: «Δε θα σε περάσω ποτέ στην επόµενη τάξη».

Και εµένα, των Αγγλικών (η δασκάλα των αγγλικών, Ed.) µου λέει συνέχεια να βγω έξω.

Καθόµαστε και γράφουµε, αντιγράφουµε απ’ το βιβλίο, και της λέµε: «δε µας σηκώνετε στον πίνακα, σηκώνετε µόνο τους Ρουµάνους» και αυτή λέει «γιατί θέλετε να σηκωθείτε; Να περιµένετε τη σειρά σας.»

Θέλω κι εγώ να πάρω βαθµούς, όχι µόνο οι Ρουµάνοι. Διδάσκουν µόνο σ’ αυτούς. Από την 1η µέχρι την 4η τάξη, ο δάσκαλος µε σήκωνε στον πίνακα. Θέλω να πάρω µετεγγραφή στο 1ο σχολείο.

Στην αρχή έλεγε ότι δε θα µε περάσει τάξη... και µετά λέει, θέλεις να πας στο Veterani; Αν δεν περάσεις στην επόµενη τάξη, θα σε στείλω στο Veterani, έτσι λέει. Αλλά τους Ρουµάνους γιατί δεν τους στέλνει στο Veterani;

Λέει ότι τσακώνοµαι µε τους άλλους, αλλά δεν είναι αλήθεια. Και δε θέλει να µε περάσει στην άλλη τάξη, κι όχι µόνο εµένα, κανέναν λέει.

Λέει ότι είµαστε τσιγγάνοι. Λέει «Δε σας θέλω άλλο στο σχολείο, να φύγετε.»

Και ο ξάδερφός µου είχε πρόβληµα µαζί της, δεν τον πέρασε τάξη κι αυτός σταµάτησε σχολείο.

ΟΥΓΓΑΡΙΑ Μία σύντοµη επισκόπηση του ζητήµατος του σχολικού διαχωρισµού

Τα Ροµά παιδιά στην Ουγγαρία, έχουν πολλές πιθανότητες να διαχωριστούν από τα υπόλοιπα παιδιά στα σχολεία. Ο διαχωρισµός σε επίπεδο τάξης αλλά και σχολείου αποτελεί διαδεδοµένη πρακτική. Εκτιµάται ότι το ένα τρίτο των παιδιών Ροµά της Ουγγαρίας διδάσκονται σε διαχωρισµένο περιβάλλον. Από την άλλη, τα παιδιά Ροµά είναι πιθανότερο να τοποθετηθούν σε ειδικά σχολεία σε σύγκριση µε τους µη Ροµά συνοµηλίκους τους. Δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία αναφορικά µε το µέσο όρο των Ροµά µαθητών στη δηµόσια εκπαίδευση. Ωστόσο, σύµφωνα µε έρευνες υπολογίζεται ότι το 15% των µαθητών ανήκουν σε µειονότητες Ροµά.

Προς το παρόν, οι πολιτικές ένταξης επικεντρώνονται σε παιδιά προερχόµενα από πολλαπλώς µειονεκτούσες οµάδες. Τα 2/3 των Ροµά µαθητών υπολογίζεται ότι προέρχονται από τέτοιου είδους περιβάλλον. Ωστόσο, τα Ροµά παιδιά, ακόµα και αν ανήκουν σε πολλαπλώς µειονεκτούσες οµάδες, δεν αναγνωρίζονται ως τέτοια και έτσι παραµένουν ανύπαρκτα για τις αρχές. Το 2013, υιοθετήθηκε ένας νέος ορισµός για την πολλαπλώς µειονεκτούσα κατάσταση/θέση, ενώ η νέα νοµοθεσία κράτησε στο ακέραιο τη διαδικασία µε την οποία τα παιδιά θα µπορούσαν να αναγνωριστούν ως τέτοια (Άρ., 67/§ της Πράξης XXXI του 1997). Δεν υπήρξε καµία εξέλιξη στη διαδικασία αναγνώρισης των παιδιών ως παιδιών από πολλαπλώς µειονεκτούσες οµάδες και έτσι οι νέες προβλέψεις δεν έφεραν καµία αλλαγή σε διαδικαστικά θέµατα· έτσι οι Ροµά παραµένουν στην αφάνεια.

Τα δηµόσια σχολεία κρατικοποιήθηκαν από την 1η Ιανουαρίου 2013. Ένας πρόσφατα θεσµοθετηµένος κεντρικός φορέας, το Klebelsberg School Maintainer Centre, έχει υπό την αποκλειστική δικαιοδοσία του το σύνολο των σχολείων πρωτοβάθµιας και δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, δικαιοδοσία που µεταφέρθηκε στον φορέα από τους Δήµους. Με την ανάληψη των σχολείων, το Κέντρο αυτό, είχε την ιστορική ευκαιρία να εποπτεύει όλα τα σχολεία και να λαµβάνει δράση για την άρση όλων των µη νόµιµων διαδικασιών, όπως είναι ο διαχωρισµός των Ροµά παιδιών. Το Κέντρο, ωστόσο, άφησε ανέπαφα τα διαχωρισµένα σχολεία, ενώ απέτυχε να χαρτογραφήσει την κατάσταση των παιδιών Ροµά στα κρατικοποιηµένα σχολεία.

Μία έρευνα που διεξήχθη από την Εκπαιδευτική Αρχή το 2010, έδειξε ότι τα Ροµά παιδιά έχουν 4 φορές περισσότερες πιθανότητες να διδάσκονται κατά µόνας σε σύγκριση µε µη Ροµά µαθητές. Συγκεκριµένα, το ποσοστό είναι 0,4% για το σύνολο των µαθητών, και 1,54% για τους µαθητές Ροµά. Η Εκπαιδευτική Αρχή συνήγαγε ότι µόνο το 29% των µαθητών αυτών ολοκληρώνουν τις σπουδές τους εγκαίρως, ενώ οι υπόλοιποι µαθητές ολοκληρώνουν τη φοίτησή τους σε µεγαλύτερη ηλικία. Την περίοδο διεξαγωγής της έρευνας, το 30% των µαθητών στην 8η τάξη ήταν 18 ετών.

   

Η κρατική Γραµµατεία για τη δηµόσια εκπαίδευση αµφισβήτησε ανοιχτά τα αποτελέσµατα της έρευνας τονίζοντας ότι δεν υπάρχουν επίσηµα στοιχεία για τον αριθµό των Ροµά παιδιών στη δηµόσια εκπαίδευση, και έτσι, τα αποτελέσµατα δεν είναι επαρκή. Το Κέντρο –όπως και οι Δήµοι– αρνείται να χρησιµοποιήσει την εξουσιοδότηση που του έχει δοθεί και τη µεθοδολογία που έχει αναπτυχθεί από τον Συνήγορο το 2009. Ο φορέας ισότητας, ο Συνήγορος και ορισµένα δικαστήρια, ωστόσο, βασίζονται στη µεθοδολογία αυτή για να αποδείξουν την ύπαρξη του αναφερόµενου αριθµού παιδιών Ροµά.

Μακροπρόθεσµα σχέδια για τη δηµόσια εκπαίδευση αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στο ζήτηµα του σχολικού διαχωρισµού και της άρσης αυτού. Τον Μάιο του 2013, οι Κρατικές Αρχές που είναι υπεύθυνες για την εκπαίδευση, προετοίµασαν και δηµοσίευσαν σχέδια ανάπτυξης για κάθε χώρα στα οποία αξιολόγησαν την επικρατούσα κατάσταση στη δηµόσια εκπαίδευση και όρισαν τις τάσεις ανάπτυξης και τα επιθυµητά µέτρα. (Αρ. 21. του Κυβερνητικού Διατάγµατος 229/2012. (VIII.28.) Δυστυχώς, τα σχέδια ανάπτυξης δεν περιλαµβάνουν πληροφορίες για το εκτιµώµενο ποσοστό Ροµά µαθητών και ως συνέπεια δεν επιλαµβάνεται του φυλετικού διαχωρισµού στα σχολεία. Στην Ουγγαρία, το ίδρυµα «Chance for Children» προσέφευγε στη δικαιοσύνη επί µία δεκαετία µε στρατηγικούς τρόπους και έτσι κατάφερε να διασφαλίσει αποφάσεις–ορόσηµα στο Ανώτατο Δικαστήριο της Ουγγαρίας σε ζητήµατα διαχωρισµού σε επίπεδο σχολείου αλλά και τάξης.

ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΡΟΜΑ ΣΤΟ NYIREGYHAZA: ISTVAN HORVATH ΩΣ ΕΝΑΓΩΝ ΣΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ HORVATH AND KISS V. HUNGARY 10 Ο István Horváth και ο András Kiss ζούσαν σε καταυλισµό Ροµά στην περιοχή Nyíregyháza, που βρίσκεται κοντά στα ανατολικά σύνορα της Ουγγαρίας. Και οι δυο τους τοποθετήθηκαν σε ειδικό σχολείο βάσει της γνωµοδότησης Επιτροπής Εµπειρογνωµόνων η οποία αξιολόγησε τη νοητική τους ικανότητα. Εξαιτίας της τοποθέτησής τους σε ειδικό σχολείο, δεν µπορούσαν να εγγραφούν σε γυµνάσια για παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Συνεπώς, ο Istvan δεν µπορούσε να ακολουθήσει τα βήµατα του πατέρα του και να γίνει δάσκαλος χορού, αντίθετα, έλαβε µία ειδική κατάρτιση για να γίνει βοηθός φούρναρη. Ο Andras αντίστοιχα, δεν µπορούσε να ακολουθήσει τη φιλοδοξία του να γίνει µηχανικός αυτοκινήτων. Οι ενάγοντες ισχυρίστηκαν ότι η Επιτροπή Εµπειρογνωµόνων έκανε διάκριση εναντίον τους και τους διέγνωσε εσφαλµένα ως παιδιά µε «ελαφρά νοητική υστέρηση» µε βάση την εθνοτική τους καταγωγή και το κοινωνικό και οικονοµικό τους επίπεδο και στη συνέχεια αποφάσισε να φοιτήσουν σε ειδικό σχολείο, παρότι είχαν τυπικές ικανότητες. Επιβεβαίωσαν ότι η Επιτροπή Εµπειρογνωµόνων ήταν ελεύθερη να επιλέξει τα τεστ που εφαρµόστηκαν, και ότι ήταν γνωστό στους εµπειρογνώµονες ότι ορισµένα από τα τεστ µεροληπτούσαν πολιτισµικά και οδήγησαν σε λάθος διάγνωση των παιδιών τα

                                                                                                                         10 Horvath και Kiss κατά Ουγγαρίας, Αίτηση υπ’ αριθµό 11146/11, Δεύτερο Τµήµα (2013)

   

οποία προέρχονταν από µειονεκτούσες οµάδες Ροµά. Αυτό συνέβη λόγω ενός συστηµικού λάθους που ξεκίνησε από το σύστηµα διάγνωσης καθαυτό, το οποίο ήταν λανθασµένο το ίδιο και το οποίο δε λάµβανε υπόψη το κοινωνικό ή πολιτισµικό υπόβαθρο των παιδιών Ροµά που έκαναν το τεστ.

Αφού εξάντλησαν τα κρατικά ένδικα µέσα,11 οι ενάγοντες εκπροσωπήθηκαν από τους δικηγόρους του Ιδρύµατος Chance for Children Foundation (CFCF) και του Κέντρου European Roma Rights (ERRC) και απευθύνθηκαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων (ΕΔΑΑ) το 2011. Στις 29 Ιανουαρίου 2013, το ΕΔΑΑ αποφάσισε οµόφωνα για την υπόθεση Horváth και Kiss εναντίον Ουγγαρίας, υποστηρίζοντας ότι υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου 1 (δικαίωµα στην εκπαίδευση) της Ευρωπαϊκής Σύµβασης Δικαιωµάτων του Ανθρώπου σε συνδυασµό µε το Άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της Σύµβασης. Το Δικαστήριο σηµείωσε ότι τα Ροµά παιδιά υπερ–εκπροσωπούνται ανάµεσα στους µαθητές στα ειδικά δηµοτικά σχολεία και στις σχολές κατάρτισης που παρακολούθησαν και οι ενάγοντες στην Ουγγαρία, εξαιτίας της συστηµατικής λανθασµένης διάγνωσης νοητικής υστέρησης. Τα συµπεράσµατα δεν αµφισβητήθηκαν από την κυβέρνηση της Ουγγαρίας. Το 2014, το Δικαστήριο αναγνώρισε µία εκ πρώτης όψεως12 έµµεση διάκριση. Η Επιτροπή των Υπουργών του Συµβουλίου της Ευρώπης εξετάζει τώρα την εφαρµογή της απόφασης. Η Επιτροπή, στην απόφασή της στις 4 Μαρτίου 2014, κάλεσε την κυβέρνηση της Ουγγαρίας να παρέχει πληροφορίες για τις επιπτώσεις των υπαρχόντων πρωτοκόλλων στα παιδιά Ροµά και την αντίστοιχη υπερ–εκπροσώπησή τους στην ειδική εκπαίδευση. Πρωτύτερα, ως αποτέλεσµα της υπόθεσης ως έναν βαθµό, ο αρµόδιος για την εκπαίδευση υπουργός παρουσίασε ένα νέο έργο για την αξιολόγηση των υπαρχόντων πρωτοκόλλων διάγνωσης. Τώρα το CFCF, βρίσκεται σε διαπραγµατεύσεις µε το υπουργείο ώστε να αναπτύξει µία πολιτισµικά ουδέτερη διαδικασία διάγνωσης προκειµένου να αποφεύγονται λανθασµένες διαγνώσεις παιδιών Ροµά.

                                                                                                                         11 Η υπόθεση είχε προηγουµένως εισαχθεί σε δικαστήριο πρώτου βαθµού, το 2006. Μετά την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου το 2010, τα εγχώρια µέτρα είχαν πλέον εξαντληθεί. 12 Στο δίκαιο κατά των διακρίσεων, εκ πρώτης όψεως διάκριση υπάρχει στην περίπτωση εκείνη που τα αποδεικτικά στοιχεία κρίνονται επαρκή (υπάρχει σαφές τεκµήριο) ώστε το βάρος απόδειξης να µετατοπιστεί στον εναγόµενο., βλ. http://ec.europa.eu/justice/discrimination/files/lawrev4_en.pdf (στα αγγλικά)

ISTVAN HORVATH13 Όταν ήµουν στο νηπιαγωγείο στον καταυλισµό στο Guszev, µία ψυχολόγος ερχόταν και µε εξέταζε, αλλά τότε δεν είχα ιδέα τι τεστ ήταν εκείνα. Διέγνωσε ότι είχα νοητική υστέρηση. Αλλά δεν ήξερα τίποτα απολύτως γι’ αυτό. Δεν καταλάβαινα γιατί έπρεπε να πάω σε ειδικό σχολείο. Είχα την εντύπωση και σαν παιδί ακόµα, ότι δεν ανήκα εδώ.

Μου είπαν ότι πρέπει να πάω εκεί γιατί είχα δυσκολία να καταλάβω τι µου έλεγαν. Με πλήγωσε πάρα πολύ όταν µου το είπε αυτό η ψυχολόγος. Ήθελα µια εξήγηση, να µου πει γιατί µου το είπε αυτό, αλλά αυτή πήρε απλά την τσάντα της και έφυγε. Οι γονείς µου έπρεπε να δεχτούν την απόφαση αυτή γιατί µόνο έτσι θα µπορούσα να έχω κάποια µόρφωση.

Αλλά δεν ήξερα τι σήµαινε ειδική αγωγή. Αργότερα κατάλαβα ότι το σχολείο βοηθούσε τα παιδιά αυτά που είχαν δυσκολίες να µάθουν. Ειλικρινά, αν µε είχαν βοηθήσει θα το έλεγα, αλλά δεν µπορώ να πω τίποτα τέτοιο αφού δε µε βοήθησαν.

Σε ένα κανονικό σχολείο, τα µαθήµατα είναι πιο δύσκολα. Όλα τα αδέρφια µου πήγαν σε κανονικό σχολείο και εκεί έπρεπε να πάω κι εγώ. Όλα τα µαθαίναµε διαφορετικά στο ειδικό σχολείο Göllesz Viktor. Σε εκείνο το σχολείο επαναλαµβάναµε τα ίδια και

                                                                                                                         13 Ο Istvan Horvath είναι ένας από τους ενάγοντες στην υπόθεση των διαχωρισµένων σχολείων που εισήχθη στο ΕΔΔΑ.

τα ίδια πολλές φορές, ενώ στο κανονικό σχολείο οι µαθητές προχωρούν πιο γρήγορα µε τα µαθήµατά τους..

Υπάρχουν πολλά Ροµά παιδιά στο σχολείο Göllesz, πολλά από τα οποία είναι σαν εµένα. Είναι κανονικά και θα µπορούσαν να πάνε σε κανονικό σχολείο. Είχα έναν αυτιστικό συµµαθητή. Αναρωτιόµουν γιατί οι µισοί στην τάξη δεν ήταν άρρωστοι και οι άλλοι µισοί ήταν.

Υπήρχαν παιδιά µε νοητικά και σωµατικά προβλήµατα. Τα ανάπηρα παιδιά ήταν Ούγγροι, ενώ τα παιδιά που δε µου φαινόταν να έχουν πρόβληµα, όλα ήταν Ροµά. Όταν ήµουν 11 χρονών, µία ανεξάρτητη ειδικός αξιολόγησε τις ικανότητές µου σε µία κατασκήνωση που είχε οργανώσει µία ΜΚΟ για τα ανθρώπινα δικαιώµατα. Βρήκε ότι δεν είχα κάποιο πρόβληµα, αφού πέρασα όλα τα τεστ µε πολύ καλά αποτελέσµατα. Επίσης, είπε ότι ήµουν έξυπνος. Μετά, πήγαινα σε ακροάσεις στα δικαστήρια για έξι χρόνια. Ήταν κουραστικό για µένα να πηγαίνω στο σχολείο και να έχω και την υπόθεση στα δικαστήρια για µένα που δεν πήγαινα στο σωστό σχολείο. Στο δικαστήριο πήγαν και οι δάσκαλοι και ο διευθυντής σαν µάρτυρες.

Όσον αφορά στις διακρίσεις στο σχολείο αυτό, όταν πήγαινα στην 7η τάξη ο οικονόµος του σχολείου µε κατηγόρησε ότι έκλεβα. Ο υπεύθυνος δάσκαλος του τµήµατός µας µε ντρόπιασε µπροστά σε όλη την τάξη, αποκαλώντας µε κλέφτη. Ο πατέρας

   

µου παραπονέθηκε και το ζήτηµα τελικά λύθηκε.

Πρωτίστως ήθελα το Δικαστήριο να θεµελιώσει ότι δεν ήµουν παιδί µε ειδικές ανάγκες. Τώρα ξέρω γιατί ήµουν δηλωµένος έτσι: επειδή είµαι Ροµά.

Αυτή τη στιγµή ταξιδεύω προς την πόλη Nyíregyháza από την Βουδαπέστη για να πάρω το πιστοποιητικό παρακολούθησης µαθηµάτων από το σχολείο Göllesz. Θέλω να δουλέψω και χρειάζεται να δείξω το πιστοποιητικό αυτό στους εργοδότες µου για να αποδείξω πόσον καιρό πήγα σχολείο και ότι το τελείωσα. Σπούδασα για να γίνω φούρναρης, αλλά ποτέ δεν τελείωσα τις σπουδές µου. Έτσι κατέληξα στην Βουδαπέστη.

Μετακόµισα στην πρωτεύουσα γιατί θεώρηση ότι θα ήταν ευκολότερο να βρω µία δουλειά εδώ και θα έβγαζα περισσότερα λεφτά. Βρήκα δουλειά ως καθαριστής σε µία µεγάλη κεντρική αγορά, αλλά όταν άλλαξε το αφεντικό µου, απολύθηκα. Η δουλειά ήταν πολύ καλή γιατί έβγαζα αρκετά χρήµατα ώστε να µπορώ να συντηρηθώ. Από τότε που έχασα τη δουλειά µου ψάχνω συνεχώς µία νέα

δουλειά αλλά παντού µου ζητάνε το πιστοποιητικό παρακολούθησης µαθηµάτων από το σχολείο, κι έτσι πρέπει να επιστρέψω στην Nyíregyháza να το πάρω. Παντού θέλουν να έχεις τελειώσει την πρωτοβάθµια εκπαίδευση.

Έκανα αίτηση για πέντε δουλειές δίνοντας το βιογραφικό µου, αλλά ποτέ δεν πήρα καµιά απάντηση. Οι γονείς µου ανησυχούν που δεν έχω δουλειά. Ο µπαµπάς µου µού είπε ότι θα πρέπει να επιστρέψω αν δεν βρω δουλειά σύντοµα µήπως και βρω κάτι στην Nyíregyháza.

Είπε επίσης ότι θα πρέπει να φέροµαι σαν άντρας. «Έχεις φτάσει τα 18, ζήσε τη ζωή σου.» Για να είµαι ειλικρινής θα ήθελα να δουλέψω ως φούρναρης αλλά δεν µπόρεσα να πάρω το πτυχίο. Απέτυχα στην 11η τάξη οπότε και εγκατέλειψα το σχολείο. Έπρεπε να πάω στην Βουδαπέστη γιατί δεν υπήρχε δουλειά στην Nyíregyháza. Εδώ και µερικούς µήνες έχω που άρχισα να ψάχνω για δουλειά. Συνεχίζω να ψάχνω αλλά χωρίς αποτέλεσµα.

Νοµίζω ότι ο λόγος που δεν βρίσκω δουλειά είναι επειδή είµαι Ροµά. Εύχοµαι να µπορούσαν να βρουν δουλειά οι Ροµά όπως µπορούν και οι υπόλοιποι. Αν είχα τελειώσει την δευτεροβάθµια εκπαίδευση, τώρα θα µου µιλούσαν και θα µου φερόταν διαφορετικά. Τότε νοµίζω θα έβρισκα δουλειά. Αφού δε έχω προσόντα ή δεν έχω χαρτί δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης, είναι πολύ δύσκολο να βρω δουλειά.

   

Σκόπευα να τελειώσω τις σπουδές µου αλλά έχω ήδη γίνει 18 χρονών και έχασα το κίνητρο µου. Έκανα έναν µήνα υποχρεωτική πρακτική. Μόνο µία µέρα έχασα γιατί ήµουν πολύ άρρωστος. Την εποµένη έδειξα το χαρτί από τον γιατρό. Δεν είπαν λέξη και εξ αιτίας αυτής της µία µέρας απουσίας µου δεν µε άφησαν να συνεχίσω.

Με ειδοποίησαν µονάχα ότι δεν µου επιτρεπόταν να παρακολουθήσω την 12η τάξη και ότι έπρεπε να επαναλάβω την 11η την επόµενη χρονιά. Ρώτησα εάν µπορούσα να παραµείνω εκεί που έκανα την πρακτική µου αλλά η διευθύντρια είπε ότι είχα χάσει την καλή µου φήµη εκεί. Είπα στην διευθύντρια: Αν νοµίζουν ότι θα γίνω ένα τίποτα ενώ οι υπόλοιποι έχουν µία ευκαιρία, τότε δεν υπάρχει κάτι άλλο να πούµε. Είπα στους γονείς µου τι έγινε. Ο µπαµπάς µου είχε απογοητευτεί πολύ από την εξέλιξη των πραγµάτων, αλλά προσπάθησε να µε ενθαρρύνει. Μου πρότεινε να µετακοµίζω στην Βουδαπέστη.

Στην πραγµατικότητα το όνειρο µου είναι να χορεύω. Χορεύω εδώ και πολλά χρόνια και από παιδί ήθελα να γίνω δάσκαλος χορού. Να µεταδώσω την γνώση µου στους άλλους. Τα ενδιαφέροντά µου είναι ο χορός και η µουσική. Το να χορεύω µε κάνει ευτυχισµένο και

µου ανεβάζει την διάθεση. Βρίσκω τον εαυτό µου σε χορούς των Ροµά.

Προέρχεται από τον πατέρα µου. Από εκείνον έµαθα. Θα µου άρεσε να µοιραστώ και να περάσω σε άλλους αυτά που εγώ έµαθα. Είχα ήδη την ευκαιρία να δείξω το ταλέντο µου· Έδινα παραστάσεις στην Ουγγαρία ή και εκτός. Σε ένα διαγωνισµό κέρδισα το πρώτο βραβείο. Έδωσα παράσταση και στην Κίνα όπου κέρδισα τον τίτλο «ο βασιλιάς του χορού.» Μπόρεσα επιτέλους να δείξω στον κόσµο τι ξέρω να κάνω.

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΥ ΕΝΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ GYOR

Η πόλη Győr είναι η έκτη µεγαλύτερη πόλη της Ουγγαρίας και ένα από τα επτά βασικότερα περιφερειακά κέντρα της χώρας στον δρόµο µεταξύ Βουδαπέστης και Βιέννης –βρισκόµενη σε έναν από τους σηµαντικότερους δρόµους της Κεντρικής Ευρώπης. Το δηµοτικό σχολείο Kossuth Lajos της πόλης Győr βρίσκεται σε περιοχή που κατοικείται κυρίως από Ροµά. Σύµφωνα µε επίσηµα έγγραφα τα δύο τρἰτα των µαθητών του σχολείου αυτού προέρχονται από την µειονότητα των Ροµά. Επιπλέον επίσηµα έγγραφα επισηµαίνουν ότι ο αριθµός και η αναλογία των κοινωνικώς µειονεκτούντων µαθητών στο δηµοτικό σχολείο Kossuth Lajos είναι πολύ µεγαλύτερα σε σύγκριση µε άλλα σχολεία της πόλης Győr.

Ύστερα από επιτόπιες επισκέψεις και συνεντεύξεις µε ντόπιους Ροµά, ο οργανισµός CFCF υπέβαλε λαϊκή αγωγή14 κατά του Δήµου της Győr το 2008, ζητώντας από το δικαστήριο να αναγνωρίσει τον διαχωρισµό που λαµβάνει χώρα στην εκπαίδευση από την πλευρά του Δήµου εις βάρος των Ροµά και των κοινωνικώς µειονεκτούντων παιδιών. Ο CFCF ζήτησε από το δικαστήριο να απαγορεύσει την έναρξη µαθηµάτων

                                                                                                                         14 Η Λαϊκή αγωγή υποδηλώνει ότι ένας οργανισµός (όπως είναι ο CFCF) µπορεί να παραστεί στο δικαστήριο ως νοµική οντότητα και µπορεί να εγείρει αξίωση ο ίδιος εκπροσωπώντας το συµφέρον απροσδιορίστου αριθµού ατόµων των οποίων το δικαίωµα ίσης µεταχείρισης είχε παραβιαστεί βάσει ενός βασικού χαρακτηριστικού της προσωπικότητάς τους.

στο δηµοτικό σχολείο όπου οι Ροµά µαθητές και οι κοινωνικώς µειονεκτούντες µαθητές υπερεκπροσωπούνταν. Η υπόθεση οδηγήθηκε στο Ανώτατο Δικαστήριο, το οποίο επανέλαβε τα συµπεράσµατα του πρωτόδικου δικαστηρίου διαπιστώνοντας ότι ο Δήµος είναι υπεύθυνος για πρακτικές διαχωρισµού βάσει κοινωνικών κριτηρίων (κοινωνικά εξαθλιωµένη κατάσταση) αλλά απέρριψε το αίτηµα του CFCF’s µε το οποίο ζητούσε κατάργηση του διαχωρισµού.

Ανώτατο Δικαστήριο επισήµανε ότι ένα πολιτικό δικαστήριο δεν µπορεί να επιβάλλει στο εναγόµενο την απαγόρευση εγγραφής µαθητών σε τάξεις όπου οι Ροµά και οι κοινωνικώς µειονεκτούντες µαθητές υπερεκπροσωπούνται. Το Ανώτατο Δικαστήριο φοβήθηκε πως µία τέτοια απόφαση θα οδηγούσε στο κλείσιµο του σχολείου, συνέπεια που επεκτείνεται πέρα από την δικαιοδοσία των πολιτικών δικαστηρίων. Ο οργανισµός CFCF προσέβαλε την οριστική απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου ενώπιον του Συνταγµατικού Δικαστηρίου, ισχυριζόµενος ότι η απόφαση είναι αντισυνταγµατική καθώς αποτυγχάνει να παρέχει αποτελεσµατική προστασία κατά των πρακτικών διαχωρισµού.

Το Συνταγµατικό Δικαστήριο δεν εξέτασε την αίτηση στην ουσία της αλλά την απέρριψε για τυπικούς/διαδικαστικούς λόγους (17 Ιουνίου 2013) ισχυριζόµενο ότι ο CFCF ως ΜΚΟ ενεργώντας εκπροσωπούµενος το δηµόσιο

συµφέρον δεν έχει δικαίωµα να καταθέσει συνταγµατική προσφυγή/αίτηση.15

Ο οργανισµός CFCF, διαφωνώντας µε την επιχειρηµατολογία του Συνταγµατικού Δικαστηρίου και έχοντας εξαντλήσει κάθε εθνικό ένδικο µέσο, προσέφυγε στο ΕΔΔΑ τον Δεκέµβριο του 2013

K.M., ΜΙΑ ΠΡΩΗΝ ΡΟΜΑ ΜΑΘΗΤΡΙΑ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Το όνοµά µου είναι K.M. Είµαι 18 χρόνων και πήγαινα στο δηµοτικό σχολείο του Kossuth Lajos. Αποφοίτησα πριν τρία χρόνια. Οι συµµαθητές µου ήταν κυρίως Ροµά. Είχα έναν–δυο συµµαθητές µη Ροµά, αλλά περίπου το 80% των µαθητών του σχολείου ανήκαν στην µειονότητα των Ροµά. Το σχολείο ήταν εντάξει, λίγο–πολύ. Από µία άποψη τα µαθήµατα ήταν σχετικά εύκολα κι αυτό ήταν καλό. Μου άρεσε το ότι δεν είχα πολύ διάβασµα στο σπίτι. Σχεδόν ποτέ δεν είχαµε εργασίες για το σπίτι. Και οι δάσκαλοι δεν ήταν αυστηροί. Για να περιγράψω πάνω–κάτω την ώρα του

                                                                                                                         15 Το Συνταγµατικό Δικαστήριο ισχυρίζεται ότι ο CFCF ως ΜΚΟ δεν θίγεται άµεσα από την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου, εποµένως δεν υπάρχει κάποιο ουσιαστικό δικαίωµα που να ανήκει στον CFCF και να έχει προσβληθεί µε την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Το Συνταγµατικό Δικαστήριο επισήµανε ότι µόνο τα Ροµά παιδιά τα οποία είχαν διαχωριστεί στο σχολείο της πόλης Győr έχουν το δικαίωµα να προσβάλουν την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου. Συνεπώς, το Συνταγµατικό Δικαστήριο έκρινε ότι δεν είναι δυνατή η κατάθεση Λαϊκής Αγωγής ενώπιών του και ως εκ τούτου δεν εξέτασε την υπόθεση στην ουσία της.

µαθήµατος, θα έλεγα ότι ήταν µια χαρά, µιλούσαµε µεταξύ µας ή ζωγραφίζαµε τα βιβλία µας. Θυµάµαι ορισµένες φορές που σε όλη τη διάρκεια του µαθήµατος συζητούσαµε µε τη δασκάλα ή µιλούσαµε µεταξύ µας. Σχετικά µε προβλήµατα συµπεριφοράς, δεν νοµίζω ότι είχα κάποιο θέµα. Υπήρχαν µαθητές που δηµιουργούσαν πρόβληµα µε την συµπεριφορά τους, αλλά εγώ δεν ήµουν από αυτούς. Είχα µερικούς Ροµά φίλους που πήγαιναν σε άλλα σχολεία. Παραπονιόταν για το πόσο δύσκολα ήταν τα πράγµατα γι’ αυτούς.

Έπρεπε να διαβάζουν περισσότερο και µας θεωρούσαν τυχερούς που τα µαθήµατα ήταν ευκολότερα για µας. Στο σχολείο τους, υπήρχαν λίγοι Ροµά µαθητές και οι δάσκαλοί τους ήταν πιο αυστηροί γι’ αυτό και αυτοί οι φίλοι µου ήθελαν να έρθουν στο δικό µας σχολείο. Αυτοί ήταν όλοι Ροµά φίλοι. Είχα και µερικούς µη Ροµά φίλους, τους λίγους µη Ροµά συµµαθητές µου, τα και τα πήγαινα καλά µαζί τους. Όσο για τους δασκάλους, µερικοί από αυτούς µας αποδέχονταν ενώ άλλοι ήταν φανερό πως όχι· µας µιλούσαν περιφρονητικά, ή ήταν ψηλοµύτες και µας υποτιµούσαν. Για παράδειγµα όταν τους ζητούσαµε κάτι, οι δάσκαλοι αυτοί έδειχναν αδιαφορία ή ήταν αγενείς. Αλλά οι περισσότεροι ήταν καλοί, τα πηγαίναµε καλά µαζί τους.

   

Μερικούς µάλιστα, τους συµπαθούσα πολύ.

Σχετικά µε την µετέπειτα µόρφωσή µας, µερικοί από τους συµµαθητές µου προχώρησαν µε τις σπουδές τους, ενώ άλλοι γέννησαν και τώρα κάθονται σπίτι. Εγώ σπούδασα στην επαγγελµατική σχολή Kossuth Lajos· Θα γίνω ράφτρα. Είµαι στο τρίτο έτος µου. Τελειώνω του χρόνου. Είµαι η µόνη από το σχολείο που σπουδάζει σε αυτήν την σχολή. Η αδερφή µου πάει κι αυτή στην ίδια σχολή. Ξεκίνησα εδώ παρόλο που µία δασκάλα µου µού είπε να γραφτώ σε σχολή φιλολογίας, όπου θα µπορούσα να δώσω τις τελικές εξετάσεις, γιατί µε θεωρούσε έξυπνη. Αλλά εγώ φοβήθηκα γιατί ήταν δύσκολο. Μερικοί φίλοι µου πήγαν στη σχολή φιλολογίας και παραπονιόταν ότι ήταν πολύ δύσκολη. Φοβήθηκα ότι δεν θα µπορούσα να τα βγάλω πέρα. Για την ακρίβεια κανένας από το δηµοτικό µου δεν πήγε σε σχολή φιλολογίας. Μερικοί συµµαθητές µου πήγαν σε επαγγελµατική σχολή, αλλά άλλοι δεν πήγαν πουθενά. Μερικές φορές σκεφτόµουν να σπουδάσω κάπου αλλού, αλλά µετά συνειδητοποιούσα ότι από εδώ ήµουν πολύ κοντά στο σπίτι, οπότε δεν έπρεπε να µετακινούµαι πολύ µακριά. Στο µεταξύ, η αδερφή µου και µερικά ξαδέρφια µου άρχισαν να σπουδάζουν εδώ οπότε αποφασίσαµε να είµαστε όλοι µαζί.

Όσο για το ενδεχόµενο να πάω σε διαφορετικό δηµοτικό, είµαι σίγουρη ότι οι γονείς µου δεν θα µε άφηναν να µετακινούµαι σε σχολείο άλλης πόλης λόγω του µακρινού ταξιδιού µε λεωφορείο που θα έπρεπε να κάνω µόνη µου. Εξάλλου δεν ήθελα κι εγώ νέο περιβάλλον και καινούριους φίλους. Δεν ήθελα κιόλας να είµαι η µοναδική Ροµά στην τάξη. Άκουγα διάφορες ιστορίες ότι σε αυτά τα σχολεία (τα µικτά) οι µαθητές παρενοχλούσαν τους Ροµά. Κι έτσι φοβόµουν ότι δεν θα µε δέχονταν σε ένα νέο σχολείο. Ήταν επίσης σηµαντικό ότι τα αδέρφια µου ήταν κι αυτά στο ίδιο σχολείο και δεν ήθελα να ταξιδεύω κάθε µέρα για να πάω σχολείο. Ένιωθα ασφάλεια στο δηµοτικό του Kossuth Lajos. Φοβόµασταν για πιθανές διαµάχες σε άλλα σχολεία. Στη σχολή που πηγαίνω τώρα ποτέ δεν είχα κόντρες µε άλλα παιδιά λόγω της Ροµά εθνικότητας µου, όµως η αδερφή µου και τα ξαδέρφια µου είχαν. Μερικά αγόρια στην επαγγελµατική σχολή φώναζαν µπροστά τους ότι οι Ροµά ζουν µε κοινωνικά επιδόµατα και άλλα διάφορα. Αυτοί είπαν το περιστατικό στον διευθυντή, ο οποίος τιµώρησε τα αγόρια µε µία γραπτή ειδοποίηση ή κάτι τέτοιο. Από τότε δεν ξαναέγινε κάτι παρόµοιο. Όταν έγινε το περιστατικό, µόνο εµείς οι τρεις Ροµά φοιτούσαµε στη σχολή αυτή. Ακόµη και τώρα δεν υπάρχουν

   

πολλοί Ροµά φοιτητές εδώ. Αυτοί συνήθως µετά το δηµοτικό πάνε στη σχολή Eötvös, αλλά οι γονείς µου δεν µε άφησαν να πάω εκεί. Ήθελαν να λάβω καλύτερη µόρφωση σε κάποια άλλη σχολή. Δεν ήθελαν να πάω πάλι σε διαχωρισµένο σχολείο Γύφτων. Αν και εγώ ήθελα να πάω στο Eötvös, η µαµά µου δεν µε άφηνε. Τώρα, έχοντας περάσει τρία χρόνια στη σχολή αυτή, έχω κάνει και κάποιους φίλους. Μερικές φορές µετανιώνω που δεν έκανα µη Ροµά φίλους στο δηµοτικό γιατί ίσως τώρα να είχα διαλέξει µία διαφορετική σχολή και έναν διαφορετικό επαγγελµατικό δρόµο. Μετανιώνω που πήγα σε διαχωρισµένο σχολείο και όχι σε µικτό γιατί ίσως έτσι να διάβαζα περισσότερο. Σε ένα διαχωρισµένο σχολείο οι µαθητές δεν µπορούν να συγκεντρωθούν, δεν µελετούν σκληρά, συµπεριφέρονται άσχηµα. Πιστεύω ότι ο δάσκαλος πρέπει να είναι αυστηρός, να έχει περισσότερες απαιτήσεις γιατί έτσι οι µαθητές θα αποδώσουν καλύτερα. Όσο για τα παιδιά µου, δεν θέλω αυτά να µορφωθούν σε διαχωρισµένο σχολείο. Θέλω τα παιδιά µου να έχουν την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση.

Δεν έχω πάει ποτέ στα σπίτια των µη Ροµά φίλων µου, αλλά θα είχε ενδιαφέρον να δω τον τρόπο που ζουν. Εγώ έχω καλέσει ορισµένους για να τους δώσω σηµειώσεις για παράδειγµα. Όταν συναντιόµαστε στο δρόµο χαιρετιόµαστε και µιλάµε, αυτό είναι φυσιολογικό. Αλλά τι θα συµβεί µετά την αποφοίτησή µας, δεν είµαι σίγουρη ότι θα κρατήσουµε επαφές… Θα ήταν ωραία. Μετακοµίζουµε σε άλλο σπίτι µε την οικογένειά µου, σε µία περιοχή που κυρίως ζουν µη Ροµά. Το περιµένω πώς και πώς και νοµίζω θα επηρεάσει τις νέες µου παρέες. B.J., ΕΝΑΣ ΠΡΩΗΝ ΜΑΘΗΤΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ KOSSUTH LAJOS

Ξεκίνησα σχολείο στο δηµοτικό σχολείο Kossuth Lajos το 2002 και το τελείωσα το 2011. Επανέλαβα την 1η τάξη επειδή έκανα πολλές απουσίες. Έπρεπε να νοσηλευτώ στο νοσοκοµείο γιατί µε δάγκωσε σκύλος όταν ήµουν µικρός. Έλειψα έξι µήνες από το νηπιαγωγείο και περίπου πεντέµισι από το δηµοτικό. Έπρεπε να πηγαίνω στην πρωτεύουσα για τις θεραπείες µου. Τώρα σπουδάζω στη µηχανική επαγγελµατική σχολή του Lukács Sándor στο τµήµα κατασκευών οχηµάτων µε µεταλλικό κινητήρα. Έχω άλλα δύο χρόνια για να τελειώσω τη σχολή. Πέρυσι ήµουν στη χρονιά 0, η οποία είναι η χρονιά προετοιµασίας στην οποία µαθαίνουµε µία ξένη γλώσσα.

   

Μπορούσαµε να διαλέξουµε την ξένη γλώσσα που θα διδασκόµασταν κι έτσι εγώ διάλεξα γερµανικά. Θα ήθελα να δουλέψω στην εταιρία Nimak· γι’ αυτό διάλεξα τα γερµανικά. Αυτή είναι µία εταιρία που φτιάχνει τρόµπες για τις εταιρίες κατασκευής µηχανοκίνητων οχηµάτων. Κάνω την πρακτική µου εκεί τώρα. Δεν νοµίζω ότι ήταν µειονέκτηµα για µένα που πήγα σε ένα σχολείο όχι τόσο δυνατό. Αν κανείς δουλέψει σκληρά, τότε µπορεί και να αποδώσει καλά στο Lukács Sándor. Αλλά ναι, είναι αλήθεια· δεν υπήρχαν πολλές απαιτήσεις στο Kossuth όπως για παράδειγµα στο Kazinczy ή σε άλλα µεγαλύτερα σχολεία.

Το αντιλήφθηκα στην 8η τάξη όταν διάλεξα σχολείο δευτεροβάθµιας εκπαίδευσης. Οι φίλοι µου από το ποδόσφαιρο πήγαιναν όλοι στο Radnóti και οι απαιτήσεις εκεί ήταν διαφορετικές. Δεν ξέρω πώς θα ήταν η ζωή µου αν άλλαζα σχολείο και πήγαινα σε διαφορετικό δηµοτικό. Σκεφτόµουν

πώς µπορεί να ήταν αν είχα πάει σε διαφορετικό δηµοτικό σχολείο σε πόλη που δεν ήταν διαχωρισµένη. Ήθελα να πάω στο Jókai άλλα δεν µπορούσα. Ήθελα να πάω εκεί σχολείο γιατί ήταν πιο κοντά. Την εποχή εκείνη ζούσαµε σε ένα

συγκρότηµα κατοικιών της σοσιαλιστικής εποχής στην πόλη Marczalváros (Győr) και το σχολείο Jókai School ήταν περίπου 500 µέτρα από το σπίτι µας. Όταν τελείωσα το δηµοτικό, διάλεξα τη σχολή Lukács γιατί τρελαινόµουν και ακόµη τρελαίνοµαι για αυτοκίνητα. Στο δηµοτικό Kossuth µε ρώτησαν γιατί δεν συνέχιζα τις σπουδές µου «κανονικά». Κι εγώ απάντησα ότι µου άρεσαν πολύ τα αυτοκίνητα και ήθελα να κάνω ένα σχετικό επάγγελµα. Επιπλέον, θα έχω και προπτυχιακό δίπλωµα από τη σχολή αυτή. Δεν υπάρχουν πολλοί Ροµά φοιτητές εδώ. Αλλά βλέπω κάποια γνώριµα πρόσωπα που πήγαιναν στο Kossuth. Δεν είµαι ο µόνος Ροµά φοιτητής εδώ. Πιστεύω ότι θα παραµείνουν και δε θα εγκαταλείψουν. Αν προσπαθήσουν,

   

σίγουρα. Θα πρέπει να προσαρµοστούν κι εδώ όπως έπρεπε και στο Kossuth. Αλλά νοµίζω εξαρτάται και από τον καθέναν. Πέρα από το σχολείο, είµαι εγγεγραµµένος ως τακτικός παίκτης στο αθλητικό κέντρο Gönyű. Θα ήθελα να γίνω επαγγελµατίας παίκτης, αλλά χρειάζονται πολλά χρόνια γι’ αυτό και δεν είναι έτσι εύκολο. Δεν νοµίζω ότι θα µπορώ να συντηρούµαι µόνο από αυτό. Από την άλλη δεν είµαι τύπος που θα δήλωνε και θα καυχιόταν για το καλό επαγγελµατικό του παίξιµο. Είµαι µέλος της οµάδας νέων, αλλά προπονούµαι µε τους ενήλικες. Εδώ και 7 παιχνίδια παίζω µε τους ενήλικες. Παίζω ποδόσφαιρο εδώ και 13 χρόνια και έχω µάθει πώς να συµπεριφέροµαι µεταξύ πολλών. Βασικά µέσω του ποδοσφαίρου γνώρισα µη Ροµά παιδιά. Αν και οι υπόλοιποι συµµάθητες µου από το δηµοτικό είχαν κάνει αθλήµατα, τότε κι εκείνοι θα είχαν µάθει να είναι πειθαρχηµένοι, να υπακούουν σε κανόνες και να εκτελούν τα καθήκοντά τους.

, Ο αθλητισµός µπορεί να σου διδάξει πολλά πράγµατα. Το θέµα είναι ότι ένα παιδί που θα πάει σε διαχωρισµένο σχολείο δεν θα γνωρίσει κάποιον µε διαφορετικό «στυλ». Εγώ συνήθιζα να κάνω παρέα µε παιδιά Ουγγρικής καταγωγής λόγω του ποδοσφαίρου. Τώρα πια δεν κάνω παρέα µε παιδιά από το σχολείο.

Τους συναντάω µόνο τυχαία στο δρόµο. Δεν µπορώ καν να θυµηθώ το όνοµα του υπεύθυνου της τάξης. Στην ουσία έχω χάσει κάθε επαφή µε το παλιό µου σχολείο. Πάντοτε κοιτούσα προς το µέλλον και έχτιζα στο παρελθόν µου. Υπήρχαν ορισµένοι δάσκαλοι στο Kossuth που τους συµπαθούσα. Συµπαθούσα τον Pista Horváth, που ήταν δασκάλος καγιάκ καθώς και η γυµνάστρια µου. Τους παρότρυνε όλους να προχωρήσουν στη ζωή τους και να µην περιµένουν τα πράγµατα να τους έρθουν έτοιµα. Τον εκτιµούσα πολύ. Ήταν ο αγαπηµένος µου δάσκαλος, αλλά όχι γιατί ήταν εντάξει τύπος ή γιατί δεν έπρεπε να προσπαθούµε πολύ στο µάθηµά του και να τρέχουµε γρήγορα. Στην πραγµατικότητα τρέχαµε γρήγορα· Κάτι διαφορετικό εννοώ. Αυτό που λέω είναι ότι µε βοήθησα να προχωρήσω παραπέρα στη ζωή µου. Δεν είναι καλό για ένα παιδί να πάει σε διαχωρισµένο σχολείο γιατί του περνάει η ιδέα ότι είναι διαφορετικό – τόσο απλά. Υπάρχουν διάφορα πρότυπα συµπεριφοράς τα οποία κάποιος υιοθετεί ή όχι, και αργότερα είναι πιο δύσκολο αυτός να ενταχθεί σε κάποιο περιβάλλον. Ευτυχώς εγώ δεν δυσκολεύτηκα να προσαρµοστώ στη σχολή µου.

EΠΑΝΑΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ NYIREGYHAZA Στα προάστια της πόλης Nyíregyháza υπάρχει ένας Ροµά καταυλισµός που ονοµάζεται Guszev. Στα µέσα του 2000, τα παιδιά του καταυλισµού πήγαιναν στο σχολείο της περιοχής γιατί ήταν το κοντινότερο, και η γύρω περιοχή του σχολείου ήταν ο ίδιος ο καταυλισµός. Ο οργανισµός CFCF ξεκίνησε να επισκέπτεται τον καταυλισµό από το καλοκαίρι του 2006, σε µία προσπάθεια να πείσει τον ηγέτη (δήµαρχο) της πόλης να σταµατήσει την λειτουργία του σχολείου επειδή το τελευταίο αποτελούσε διαχωρισµένο σχολείο. Στην αρχή δεν υπήρξε καµία αντίδραση, και ως εκ τούτου, ο CFCF κατήγγειλε την τοπική διοίκηση για τον διαχωρισµό16. Το 2007, ως αποτέλεσµα των δικαστικών κινήσεων του CFCF’s και πολλών διαπραγµατεύσεων, έκλεισε το διαχωρισµένο σχολείο του καταυλισµού Guszev της πόλης Nyíregyháza. Τα παιδιά συνέχισαν την εκπαίδευσή τους σε 6 άλλα σχολεία της πόλης, µε τη βοήθεια λεωφορείων και µερικών από τους πρώην δασκάλους από το κλειστό πλέον σχολείο οι οποίοι λειτούργησαν ως µέντορες. Το 2011 ο νέος δήµαρχος επιχείρησε να επαναλειτουργήσει το σχολείο του καταυλισµού ως µέρος του δηµοτικού σχολείου της Ελληνικής Καθολικής Εκκλησίας της Nyíregyháza, προσφέροντας τις κτηριακές εγκαταστάσεις δωρεάν και δεσµεύοντας ουσιαστικά τοπικά χρηµατικά κεφάλαια για επιπλέον χρηµατική βοήθεια. Ταυτόχρονα, η τοπική διοίκηση σταµάτησε να παρέχει λεωφορεία στα Ροµά παιδιά του καταυλισµού προκειµένου να πάνε στα µικτά σχολεία της πόλης. Το νέο σχολείο, ονόµατι Sója Miklós δηµοτικό σχολείο, παρέχει θρησκευτική εκπαίδευση σε ένα περιβάλλον διαχωρισµένο, καθώς µόνο Ροµά παιδιά που κατοικούν στον Ροµά καταυλισµό εγγράφονται στο σχολείο. Παράλληλα µε τη χρηµατοδότηση της Ροµά εκπαίδευσης, ο CFCF, έχει εµπλακεί στην υπεράσπιση και στην άσκηση πιέσεων ενάντια στην κίνηση αυτή όπως επίσης και σε διαπραγµατεύσεις µε τον επίσκοπο της Ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, ωστόσο µαταίως. Η απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου εκδόθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 2014 δηλώνοντας ότι η πόλη και η Εκκλησία παρανόµως διαχώριζαν τα παιδιά Ροµά στο σχολείο αυτό.

                                                                                                                         16 Ο διαχωρισµός βάσει κριτηρίων καταγωγής (και άλλων κριτηρίων που απαριθµούνται στο Δίκαιο ίσης µεταχείρισης) απαγορεύεται από το Ουγγρικό δίκαιο.

P.M., ΜΙΑ ΡΟΜΑ ΜΗΤΕΡΑ ΚΑΤΟΙΚΟΣ ΤΟΥ ΚΑΤΑΥΛΙΣΜΟΥ GUSZEV

Το παιδί µου είναι εγγεγραµµένο στο δηµοτικό σχολείο Móricz Zsigmond. Παλιότερα, πήγαινε στο σχολείο του καταυλισµού γιατί ανήκαµε στην περιοχή του σχολείου εκείνου. Αλλά τώρα δεν µπορώ να πω σε ποιο σχολείο ανήκουµε. Υπάρχουν κι άλλα παιδιά στον καταυλισµό που είναι εγγεγραµµένα στο Móricz, ενώ και κάποια άλλα παιδιά από άλλους Ροµά καταυλισµούς πηγαίνουν στο Móricz, από τότε που το δηµοτικό σχολείο Benczúr έκλεισε. Πρωτύτερα, στο σχολείο αυτό υπήρχαν λίγοι Ροµά. Από τους 29 µαθητές στην τάξη του γιου µου, µόνο οι πέντε είναι Ροµά. Δεν υπάρχουν τάξεις µόνο για Ροµά· Οι Ροµά µαθητές είναι εξίσου κατανεµηµένοι σε όλες τις τάξεις.Δεν υπάρχει πρόβληµα µε τους Ροµά στην τάξη του γιου µου. Συµπεριφέρονται όπως πρέπει. Νοµίζω ότι το Móricz συνεχίζει να είναι ένα εκλεπτυσµένο σχολείο. Οι συµµαθητές του γιου µου δεν τον φοβερίζουν, και για µένα αυτό είναι το πιο σηµαντικό. Κατά τη γνώµη µου, περισσότεροι Ροµά θα εγγράφονταν σε αυτό το σχολείο εάν το Ελληνικό Καθολικό Σχολείο Sója Miklós δεν ήταν τόσο κοντά στον καταυλισµό. Από την άλλη, στο Móricz οι µαθητές πρέπει να πληρώνουν τακτικά «χρήµατα τάξης» για να καλύπτουν έξοδα της τάξης, κάτι που προφανώς αποθαρρύνει τις φτωχές οικογένειες.

Όλες αυτές οι δαπάνες µπορεί να φτάσουν υψηλά ποσά. Τα «χρήµατα τάξης» φτάνουν τα 800 HUF (περίπου. 2,5 ευρώ) το µήνα. Τα λεφτά αυτά είναι για να καλύπτονται τα έξοδα χαρτιού και σαπουνιού. Νοµίζω πως αυτό είναι ένα πρόβληµα για ορισµένες οικογένειες. Μου συνέβη κι εµένα να µην µπορώ να δίνω για κάποιους µήνες, και η διεύθυνση του σχολείου µου έκανε παρατήρηση. Άλλες οικογένειες είναι οικονοµικά καλύτερα από εµάς. Μια φορά ο γιος µου δεν µπόρεσε να πάρει µέρος σε µία σχολική εκδροµή γιατί δεν είχα 2500 HUF (περίπου 9 ευρώ) για να καλύψω τα έξοδα. Σκεφτείτε πόσο δύσκολο θα ήταν για οικογένειες µε 4–5 παιδιά. Εκείνα τα παιδιά που µεταφέρθηκαν στο Móricz µετά το κλείσιµο του Benczúr υπέφεραν περισσότερο από όλα. Μια φορά άκουσα έναν γονιό να παραπονιέται ότι το παιδί της δεν µπορούσε να ανταπεξέλθει στο σχολείο και ότι ήταν διατιθέµενη να το πάει στο σχολείο Sója στον καταυλισµό. Για µερικές οικογένειες είναι απλά αδύνατον να καλύψουν τα έξοδα του σχολείου και γι’ αυτό προτίθενται να µεταφέρουν το παιδί τους στο σχολείο Sója το οποίο δεν έχει καθόλου έξοδα. Και ενώ τα βιβλία διατίθενται ακόµη δωρεάν στο Móricz, προµήθειες πρέπει να παρέχονται από τους γονείς. Συνήθως αυτό µου κοστίζει

   

περίπου 6.000–10.000 HUF (20–33 ευρώ). Λίγο πριν την έναρξη της σχολικής χρονιάς πολλές οικογένειες δεν έχουν καθόλου χρήµατα. Υπάρχει µία ΜΚΟ, ονόµατι Human–Net, η οποία µας βοηθάει στην διαχείριση των χρεών µας, και µας παρέχει δωρεές ρούχων κάποιες φορές. Άνοιξαν τα γραφεία τους στον καταυλισµό την ίδια στιγµή που έκλεισε και το σχολείο. Η Renáta Ádám, η επιστάτρια του καταυλισµού, έπεισε τους γονείς να επιλέξουν το σχολείο Sója. Το ισχυρότερο επιχείρηµά της ήταν ότι δεν θα υπάρχουν πλέον λεωφορεία για τις µετακινήσεις στα σχολεία της πόλης· Εποµένως, οι οικογένειες θα πρέπει να πληρώνουν για τις µηνιαίες µετακινήσεις. Ο γιος µου δεν δικαιούται το επίδοµα που παρέχεται από τον Δήµο για τις µηνιαίες µετακινήσεις των µαθητών, γιατί του παίρνει µόλις 15 λεπτά για να φτάσει στο σχολείο.

Όταν η υπηρεσία των λεωφορείων σταµάτησε, πολλά παιδιά του καταυλισµού άλλαξαν σχολείο και γράφτηκαν στο Sója. Νοµίζω ότι τα παιδιά αυτά πήραν µέχρι και κουπόνια για ρούχα από το πολυκατάστηµα.

Παρόλ’ αυτά δεν έχω κανένα πρόβληµα µε την Ελληνική Καθολική Εκκλησία, αφού δεν τους ξέρω καθόλου. Αλλά δεν υπήρχε καµιά ανάγκη για σχολείο στον καταυλισµό αφού µόνο Ροµά παιδιά πάνε εκεί. Αποµονώνονται από τον υπόλοιπο κόσµο. Ακόµη δεν καταλαβαίνω γιατί ξανάνοιξαν το σχολείο. Νοµίζω ότι οι υπόλοιποι γονείς δεν θέλουν να µιλούν για αυτά τα θέµατα γιατί φοβούνται την αρχηγό της Ροµά τοπικής αυτοδιοίκησης, την Terike. Δεν θέλουν να χαλάσουν την σχέση τους µαζί της γιατί στο παρελθόν τους είχε βοηθήσει. Από την άλλη µεριά, δεν έχω ιδέα γιατί η Terike υποστηρίζει το Ελληνικό Καθολικό σχολείο τόσο θερµά. Νοµίζω ότι κερδίζει κάτι από αυτό γιατί στο παρελθόν ήταν εναντίον της ύπαρξης διαχωρισµένου σχολείου που µετά σταµάτησε να λειτουργεί, οπότε είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί τώρα της αρέσει και το υποστηρίζει τόσο πολύ.

ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΕΝΤΟΣ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ JASZLADANY Η πόλη Jászladány είχε µόνο ένα δηµοτικό σχολείο µέχρι τον Σεπτέµβριο του 2003. Με πρωτοβουλία του δηµάρχου της Jászladány, ένα ιδιωτικό σχολείο –υπό την διαχείριση ενός ιδρύµατος του όποιου διοικητικό στέλεχος ήταν ο ίδιος ο δήµαρχος– συστεγάστηκε στο

   

κτήριο του δηµοτικού σχολείου για να µορφώσει παιδιά που «επιθυµούσαν να µορφωθούν». Ως αποτέλεσµα της δηµιουργίας του νέου σχολείου, τα Ροµά και κοινωνικώς µειονεκτούντα παιδιά –που δεν µπορούσαν να πληρώσουν τα δίδακτρα– παρέµειναν στο δηµόσιο σχολείο, ενώ τα µη Ροµά και πιο ευκατάστατα παιδιά εγγράφτηκαν στο ιδιωτικό σχολείο. Ο CFCF, από κοινού µε µία τοπική Ροµά ΜΚΟ, κατήγγειλαν τον Δήµο καθώς και το ίδρυµα.

Στις 29 Ιουνίου 2011, το Ανώτατο Δικαστήριο αποδέχτηκε τον ισχυρισµό του CFCF µε το επιχείρηµα ότι πραγµατοποιείται διαχωρισµός στο Jászladány µεταξύ των δύο σχολείων, τα οποία είναι όµοιας κατηγορίας, και εποµένως ο διαχωρισµός έπρεπε να σταµατήσει. Δεν έγινε κάποια περιγραφή για το «πώς» θα γινόταν κάτι τέτοιο, καθώς το Δικαστήριο δεν είχε δικαιοδοσία για αυτό αλλά έστειλε την υπόθεση στο πρωτόδικο δικαστήριο. Εξαιτίας της µεταφοράς του σχολείου στο Κέντρο Συντήρησης Σχολείων Klebelsberg

Kuno17 (στο εξής KLIK) από την 1η Ιανουαρίου 2013, ο CFCF τροποποίησε τον ισχυρισµό του και συµπεριέλαβε στην διαδικασία και τον νέο συντηρητή του σχολείου. Το σχολικό ίδρυµα έχει αντικατασταθεί από ένα Καθολικό σχολείο, εποµένως ο διαχωρισµός συνεχίζει να υπάρχει. ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΜΙΑΣ ΡΟΜΑ ΜΗΤΕΡΑΣ Η τελετή έναρξης του σχολείου έγινε σήµερα. Η δήµαρχος είπε ότι µπορούµε να εγγράψουµε τα παιδιά µας όπου θέλουµε, άλλα αν προκύψει κάποιο πρόβληµα σε σχέση µε τα παιδιά ή τους γονείς, δεν θα µας βοηθούσε εκείνη. Ως Ροµά γονιός νοµίζω πως αυτός είναι ο λόγος που τα Ροµά παιδιά δεν γράφτηκαν στο νέο σχολείο. Μία σχολική χρονιά η δήµαρχος είχε µοιράσει αθλητικά ρούχα στους µαθητές χάρη σε ένα ίδρυµα, οπότε οι γονείς φοβήθηκαν ότι δεν θα τους στήριζε πια έτσι εάν έγραφαν τα παιδιά τους στο νέο σχολείο. Η δήµαρχος είπε επίσης ότι δεν καταλαβαίνει γιατί οι Ροµά της κοινότητας ζήτησαν νοµική βοήθεια από µία ΜΚΟ. Γιατί δεν συζήτησαν τα προβλήµατά τους µαζί της πρώτα? Θα ήθελα επίσης να προσθέσω ότι οι Ροµά δεν έχουν πρόσβαση στο γραφείο της δηµάρχου. Προσωπικά, δεν έχω καταφέρει να την δω ούτε κι εγώ, δεν µπόρεσα

                                                                                                                         17 Ένα κρατικό όργανο που επιβλέπει και παρακολουθεί όλα τα δηµόσια σχολεία της Ουγγαρίας από 1η Ιανουαρίου 2013.

   

να την συναντήσω από τότε που µετακόµισα εδώ. Τα παιδιά της δηµάρχου πηγαίνουν δηµοτικό στο Szászberek. Τους πήρε από το Jászladány. Αλλά κι ο διευθυντής έχει κάνει κι αυτός το ίδιο· έχει πέντε παιδιά. Και ερωτώ: Γιατί τα παιδιά τους δεν πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο µε τα Ροµά παιδιά, και γιατί πηγαίνουν τα παιδιά τους σε ιδιωτικό σχολείο; Μίλησα στον διευθυντή του σχολείου και είπε ότι τα παιδιά θα λάβουν θρησκευτική µόρφωση. Θα ξεκινούν κάθε πρωί µε µία οµαδική προσευχή. Θα προσπαθήσουν να µορφώσουν τα παιδιά µε βάσει τους κανόνες της εκκλησίας, ώστε τα παιδιά να µάθουν να αγαπιούνται µεταξύ τους και να µην µαλώνουν. Διάλεξα αυτό το σχολείο για τα παιδιά µου γιατί έπρεπε να τους πάρω από το άλλο επειδή εκεί δεν τους φέρονταν καλά. Τους κακοµεταχειρίζονταν εντός και εκτός σχολείου. Ο διευθυντής δεν νοιαζόταν γι’αυτό. Νοµίζω ότι ο διευθυντής του νέου σχολείου είναι καλός άνθρωπος. Πριν ήταν διευθυντής του σχολείου Szászberek και άκουσα καλά λόγια γι’ αυτόν. Το 70% των παιδιών του Jászladány πηγαίνουν σχολείο στο Szászberek. Και κάποια Ροµά παιδιά πάνε εκεί· Πηγαίνουν µε λεωφορείο κάθε µέρα. Κάθε γονιός είναι ευχαριστηµένος µε αυτό. Πάντα ήθελα να στείλω και τα δικά µου παιδιά εκεί, άλλα για κάποιον λόγο ποτέ δεν τα

κατάφερα λόγω περιορισµένων θέσεων. ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΡΟΜΑ ΚΟΡΙΤΣΙΟΥ Ονοµάζοµαι Cs.E. και είµαι 14 χρόνων. Αυτό το σχολείο είναι πολύ κακό. Τα όσα συµβαίνουν εδώ –δεν µπορείς να πας στην τουαλέτα εξαιτίας αυτών. Και δεν θες να πας γιατί µυρίζουν πολύ άσχηµα. Δεν καθαρίζουν καν σ’ αυτό το σχολείο. Και οι µαθητές καπνίζουν στις τουαλέτες. Οι δάσκαλοι είναι πολύ κακοί, δέρνουν τα παιδιά. Κάνουν ένα σωρό πράγµατα. Έχω πολύ άγχος εξαιτίας µιας δασκάλας κάθε µέρα. Την µισώ, στ’ αλήθεια την µισώ. Είναι πολύ κακιά. Αν δεν κάνω κάτι, γίνεται πολύ κακιά. Μας απειλεί ότι θα φωνάξει την αστυνοµία για να µας πάρει. Συνέχεια µου λέει ότι το επίδοµα παιδιού θα σταµατήσει. Και δεν έχω κάνει τίποτα. Δεν το κάνει µόνο σε εµένα αυτό. Κάνει τα ίδια και µε τους άλλους. Δεν µπορώ καν να τη ρωτήσω γιατί φέρεται έτσι, γιατί δεν µε αφήνει καν να µιλήσω. Αρχίζει αµέσως να φωνάζει. Είµαστε 26 µαθητές στην τάξη και όλοι µας είµαστε Ροµά. Νοµίζω πως δεν υπάρχουν καθόλου Ούγγροι µαθητές σε ολόκληρο το σχολείο. Μόνο Ροµά. Εγώ πηγαίνω στο «Β» αλλά δεν υπάρχουν διαφορές στα τµήµατα. Πέραν από τους δασκάλους, το

   

σχολείο αυτό είναι κακό γιατί συνεχώς γίνονται καυγάδες. Η αστυνοµία είναι συνεχώς εκεί… µερικές φορές και το ασθενοφόρο. Οι δάσκαλοι µερικές φορές χτυπούν τους µαθητές. Μια φορά η δασκάλα ειδικής αγωγής χτύπησε ένα µικρό παιδί τόσο δυνατά που του έσπασε τη µύτη. Γιατί υπάρχουν τάξεις για παιδιά µε ειδικές ανάγκες. Αλλά εγώ δεν πάω εκεί. Οι τάξεις αυτές βρίσκονται σε διαφορετικό κτήριο. Ένα ψυχικό τραύµα που απέκτησα στο σχολείο ήταν όταν ζήτησα από τον δάσκαλο της πληροφορικής να έρθει να µε βοηθήσει γιατί δεν ήξερα πώς να λειτουργήσω τον υπολογιστή. Κι εκείνος µου απάντησε ότι όχι δεν θα έρθει και γιατί δεν ήξερα πώς να λειτουργήσω τον υπολογιστή; Ύστερα µε τράβηξε από τα µαλλιά προς τα κάτω και µε έσπρωξε στην πόρτα έξω από την τάξη. Δεν το είπα σε κανέναν αυτό. Δεν θα έκανε κανείς τίποτα, εποµένως δεν είχε κάποιο νόηµα αν θα το έλεγα σε κάποιον ή όχι. Αυτός ο δάσκαλος κακοµεταχειρίζεται κι άλλους µέσα στην τάξη. Έχουν µία µακριά βέργα και χτυπούν τα παιδιά µε αυτήν. Αλλά όχι ότι τους χτυπούν τα δάχτυλα, όχι, χτυπούν την πλάτη των παιδιών. Δεν ξέρω γιατί το κάνουν αυτό. Οι υπεύθυνοι των τάξεων δεν κάνουν τίποτα. Στην τάξη µου η δασκάλα χτυπά συνήθως ένα κορίτσι και ένα αγόρι. Τους χτυπά στα κεφάλια µε κάτι που δεν θα έπρεπε.

Η υπεύθυνη της τάξης µου µόνο σε εµένα φωνάζει. Αλλά µε τους άλλους –ανοίγει τις τσάντες τους και πετάει έξω ό, τι βρίσκει µέσα και τους χτυπάει. Αυτή η δασκάλα περιµένει να της µιλήσουν άσχηµα οι µαθητές. Μετά τους αφήνει. Έχω ένα συµµαθητή που µένει στην διπλανή πόρτα, ο οποίος µιλάει στην δασκάλα πολύ άσχηµα και εκείνη δεν λέει τίποτα. Εγώ δεν λέω τίποτα αλλά παίρνει την τσάντα µου και την ρίχνει στο πάτωµα. Την ρωτάω «Κυρία… γιατί το κάνετε αυτό;» Κι εκείνη µε µαλώνει, ενώ δεν έχω κάνει κάτι εν τω µεταξύ δεν λέει λέξη σε εκείνους που της µιλάνε άσχηµα και την φτύνουν. Μετά αρχίζει να φωνάζει. Συνεχώς απειλεί ότι θα βάλει να κόψουν από την οικογένειά µου το επίδοµα παιδιού ή ότι θα φωνάξει την αστυνοµία εάν έφερνα τη µαµά µου στο σχολείο να µε βοηθήσει. Πέρα από αυτά, δεν µου έρχεται κάτι άλλο στο µυαλό που να αφορά εµένα, αλλά για την αδερφή µου… ναι. Τα µεγαλύτερα παιδιά ήταν µαζί µε τα µικρότερα την ηµέρα φροντίδας του σχολείου. Και ένα µεγαλύτερο παιδί, 16–18 χροόνων, χτύπησε την αδερφή µου. Όλοι το είδαν, ακόµα και ο δάσκαλος, αλλά κανείς δεν αντέδρασε. Την έδερναν για περισσότερη από µισή ώρα. Ο δάσκαλος άφηνε αυτό το µεγαλύτερο παιδί να την χτυπάει στο πάτωµα· το παλτό της είχε σκιστεί και το σκουλαρίκι της είχε βγει σκίζοντας το αυτί της. Ολόκληρο το σώµα της είχε γεµίσει µελανιές. Ο δάσκαλος είπε ότι δεν παρενέβη γιατί φοβήθηκε. Ο

   

δάσκαλος αυτός είναι άνδρας. Ξέρουµε ότι ένα παιδί από την οικογένεια Suki χτύπησε την αδερφή µου αλλά δεν τολµούσαµε να τους το πούµε. Είναι µεγάλη η οικογένεια αυτή και έχουν άσχηµο τρόπο ζωής. Έφτασε η αστυνοµία και µίλησε στον δάσκαλο αλλά δεν έγινε τίποτα. Πήγαµε στον γιατρό µε την αδερφή µου, αλλά ο γιατρός µας είπε ότι δεν µπορούσε εκείνος να µας δώσει χαρτί και ότι έπρεπε να πάµε στο Berény, από όπου θα µπορούσαµε να το πάρουµε. Αλλά το ταξίδι θα κόστιζε 10,000 HUF και δεν είχαµε τόσα. Το σχολείο αυτό δεν ήταν έτσι πριν κάποιον καιρό. Άρχισε να γίνεται έτσι όταν πήγα 5η τάξη. Πριν, οι δάσκαλοι δεν χτυπούσαν τα παιδιά. Θα ήθελα πολύ να αλλάξω σχολείο, να πάω στο σχολείο της εκκλησίας ας πούµε. Αλλά ο δάσκαλος δεν µε αφήνει. Μερικές φορές µου λέει ότι θα µε διώξει από το σχολείο αν άλλαζα σχολείο. Θα µου άρεσε να συνεχίσω τις σπουδές µου και να γίνω θεραπεύτρια µασάζ. ΕΠΑΝΑΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΕΝΟΣ ΡΟΜΑ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ΣΤΗΝ PILISCSABA Τον Αύγουστο του 2013, ο CFCF ενηµερώθηκε ότι ένα Ροµά σχολείο που άλλοτε είχε κλείσει, το Jókai Mór δηµοτικό σχολείο, τώρα είχε ξανανοίξει µε λιγότερους από 35 µαθητές, στην πόλη Piliscsaba. Το κρότος –σύµφωνα µε τον συντηρητή του νέου σχολείου– για άγνωστους λόγους είχε αποφασίσει να

σταµατήσει την πρακτική µη διαχωρισµού στην πόλη. Ο CFCF χρηµατοδότησε κάποιες επιτόπες επισκέψεις στον καταυλισµό και διαπραγµατεύτηκε µε τον συντηρητή του σχολείου καθώς και τον διευθυντή. Ο Επίτροπος των Θεµελιωδών Ανθρωπίνων Δικαιωµάτων άρχισε να ερευνά την υπόθεση. Ο CFCF επιχειρηµατολόγησε ενώπιον του Επιτρόπου και κατέθεσε στοιχεία εις βάρος του σχολείου και του συντηρητή του. Οι παραπέρα νοµικές διαδικασίες υπόκεινται στην αναφορά συµπερασµάτων του Επιτρόπου. Δύο ροµά µητέρες των οποίων τα παιδιά πηγαίνουν στο διαχωρισµένο δηµοτικό σχολείο Jókai µαρτυρούν διάφορες εµπειρίες από το σχολείο. ΜΗΤΕΡΑ 1 Ο γιος µου συχνά κακοµεταχειριζόταν από άλλουε µαθητές στο σχολείο Jókai. Πήγα στο σχολείο να παραπονεθώ γι’ υτό. Για 3 συνεχόµενα χρόνια έκανα παράπονα αλλά τίποτα δεν άλλαξε. Κι ο γιος µου δεν ήθελα να πάει σχολείο γιατί φοβόταν τα άλλα παιδιά. Κάθε φορά τον κορόιδευαν για ένα σωρό λόγους. Δεν ήµουν ευχαριστηµένη ούτε και από την ποιότητα της εκπαίδευσης. Τον πρώτο µήνα του σχολικού εξαµήνου, ένα παιδί προερχόµενο από µια οικογένεια µε πολύ κακή φήµη αποβλήθηκε από το σχολείο γιατί σχεδόν έβαλε φωτιά στο

   

πουλόβερ του γιου µου µε έναν αναπτήρα. Μετά το περιστατικό πήγα να βρω τον διευθυντή του σχολείου, αλλά ο γονιός ήθελε να µου επιτεθεί. Τέτοια πράγµατα συµβαίνουν. Και πέρυσι, όταν ο γιος µου είχε κακοποιηθεί άσχηµα, πήγα πάλι να µιλήσω στον διευθυντή. Οι γονείς του άλλου παιδιού ήρθαν στο σπίτι µου να µου πουν ότι αυτά τα θέµατα θα έπρεπε να λύνουµε εκτός σχολείου. Εγώ τους είπα ότι δεν ήταν δίκαιο που ο γιος µου είχε χτυπηθεί, και µε ρώτησαν πώς τολµάω να αναφέρω κάτι τέτοιο στον διευθυντή και να του πω να φροντίζει περισσότερο τον εαυτό του. Γι’ αυτό θέλω να αλλάξω τον γιο µου σχολείο. Ήθελα να τον πάω στο γερµανικό σχολείο (όπου ορισµένα µαθήµατα διδάσκονται στα γερµανικά) όταν πήγαινε 3η τάξη, αλλά δεν µπόρεσα. Ο λόγος ήταν τα γερµανικά. Ο διευθυντής είπε ότι ο γιος µου δεν είχε µάθει καθόλου γερµανικά ως τότε, εποµένως δεν θα µπορούσε να το διορθώσει κάτι τέτοιο. Θα έπρεπε να εξεταστεί αλλά δεν θα µπορούσε να µιλήσει καθόλου γερµανικά. Στο γερµανικό σχολείο υπάρχουν µόνο 3 Ροµά παιδιά σε κάθε τάξη. Απορρίπτονται κατά την εγγραφή. Αλλά ευτυχώς δεν γίνονται πλέον τέτοια. Από τότε που άλλαξε και ήρθε νέος διευθυντής, τα πράγµατα έχουν αλλάξει. Νοµίζω ότι τώρα πια νοιάζονται περισσότερο για τα παιδιά. Τον έχω ήδη συναντήσει τον νέο διευθυντή. Πρόσεξα ότι είναι ευθύς, αυστηρός αλλά ξέρει και να συγχωρεί.

Μετά το σχολείο ο γιος µου παίζει στην αυλή του σχολείου µαζί µε άλλα παιδιά. Μετά κάνουν ένα διάλειµµα να φάνε κάτι, και µετά τις 4 µ. µ. επιστρέφει στο σπίτι. Δεν διαβάζουν κατά την διάρκεια της µέρας. Συνήθως παίζουν. Φέρνει την τσάντα στο σπίτι. Αλλά εδώ στο σπίτι δεν διαβάζει καθόλου. Συνήθως λέει ότι έχει ασκήσεις για το σπίτι. Μίλησα µε τον προηγούµενο υπεύθυνο της τάξης του και µου είπε ότι τα πράγµατά του τα αφήνει στο σχολείο. Όλες τις εργασίες τις κάνουν στο σχολείο. Έχει ένα τετράδιο εργασιών αλλά δεν το χρησιµοποιεί το απόγευµα. Δεν διαβάζουν µετά τις 2 µ. µ. καθόλου. Μόνο ζωγραφίζει και παίζει. Τα παιδιά περνούν τα πρωινά τους µε την δασκάλα τους την Tünde. Μερικά παιδιά έχουν άδεια να φύγουν από το σχολείο στις 3 µ. µ., ενώ άλλα µένουν µέχρι τις 4 µ. µ. Ο γιος µου δεν ήθελε να πάει στην αίθουσα µελέτης µετά το σχολείο18 µέχρι τώρα, αλλά τώρα θέλει, σίγουρα γιατί τα ξαδέρφια του τού λένε ότι αυτή η αίθουσα είναι πολύ καλή. Όπως και να’ χει στον γιο µου αρέσει να πάει στο δηµοτικό σχολείο Jókai.

                                                                                                                         18 Οι αίθουσες µαθηµάτων µετά το σχολείο («tanoda» όπως λέγονται στα Ουγγρικά) είναι κέντρα εκπαίδευσης οργανωµένα από ΜΚΟ που παρέχουν δυνατότητες εκµάθησης των σχολικών µαθηµάτων (εξάσκηση) στα παιδιά και ιδανικά παρέχουν µαθήµατα και άλλων τοµέων όπως είναι η µουσική και τα αθλήµατα. Δεν οργανώνονται εκ µέρους των σχολείων ενώ παρέχουν µία άτυπο, ευχάριστο και παιδαγωγικό περιβάλλον.

   

Λέει ότι του αρέσει εκεί. Είναι µόνο 8–9 µαθητές σε κάθε τάξη, δεν είναι πολλοί. Στην 1η τάξη µόνο 5–6 µαθητές είναι γραµµένοι.

Έχουν ένα µάθηµα γυµναστικής µαζί µε τα πρωτάκια. Ο γιος µου δεν έχει πάει ακόµα στο µάθηµα κολύµβησης, αλλά έτσι κι αλλιώς δεν είναι υποχρεωτικό. Τώρα κανείς δεν πάει για κολύµβηση γιατί την κάλυψαν την πισίνα. Συνήθιζε να κάνει µαθήµατα τάι κβον ντο αλλά τώρα τα σταµάτησε. Δεν φερόταν καλά και ο πατέρας του δεν τον άφηνε. Μερικές φορές δεν έκανε τα µαθήµατά του λόγω του τάι κβον ντο. ΜΗΤΕΡΑ 2 Παλιότερα ήθελα να εγγράψω τα παιδιά µου σε διαφορετικό σχολείο γιατί δεν ήµουν ευχαριστηµένη µε τον διευθυντή ούτε µε τους δασκάλους, εκτός από µερικούς. Επίσης δεν έβλεπα καµία πρόοδο στις σπουδές τους, στο επίπεδο της µόρφωσής τους. Η Szidó από πολλές απόψεις είχε µείνει πίσω… Ήταν στην 4η τάξη και το επίπεδο γνώσης της έφτανε της 2ας. Μπορούσε να διαβάζει και να γράφει κάπως καλά, αλλά ο πίνακας πολλαπλασιασµού και οι ώρες… Και τα παιδιά παραπονιόταν και για τα υπόλοιπα παιδιά. Υπήρχαν πολλά παιδιά που δεν συµπεριφέρονταν καλά και ακόµα υπάρχουν… Αυτά ήταν τα προβλήµατα. Έχω παρατηρήσει κάποιες αλλαγές τώρα. Αυτός ο νέος διευθυντής είναι κάπως δυνατός και αυστηρός. Αλλά

έχω ακούσει και άσχηµα λόγια γι’ αυτόν. Αν είναι αλήθεια ή όχι δεν ξέρω… Σίγουρα δεν τον εµπιστεύοµαι αφού του έχω µιλήσει µόνο δυο φορές. Ακούω γι’ αυτόν όταν τα παιδιά επιστρέφουν στο σπίτι από το σχολείο και µιλούν γι’ αυτόν και λένε πόσος αυστηρός είναι και ότι φώναξε την αστυνοµία. Η αστυνοµία είναι στο σχολείο περίπου δυο φορές την εβδοµάδα. Πρόσφατα ήµουν στη συνάντηση γονέων και εκείνος είπε ότι όταν έχει πρόβληµα µε κάποιο παιδί φωνάζει την αστυνοµία. Αλλά πέρυσι και πρόπερσι τα παιδιά πήγαιναν σχολείο όποτε ήθελαν. Παρά το ότι τα µαθήµατα άρχιζαν στις 8 π. µ. Στις 8 και µισή ακόµη χάζευαν στους δρόµους. Μετά έφταναν στο σχολείο και τίποτα δεν γινόταν… Ακόµα υπάρχουν παιδιά που δεν φέρονται καλά αλλά λιγότερα… Μερικά παιδιά αποβλήθηκαν από το σχολείο και πρέπει να δώσουν εξετάσεις 19 . Κι αυτό χάρη στον διευθυντή που έδιωξε τα κακά παιδιά. Τους είπε να γίνουν «µαθητές στο σπίτι» δηλαδή να µελετούν στο σπίτι και να πηγαίνουν στο σχολείο µόνο

                                                                                                                         19 Στην Ουγγαρία τα παιδιά µπορούν να αποβληθούν από το σχολείο καθηµερινά για διάφορους λόγους όπως για τακτική επαγγελµατική αθλητική δραστηριότητα ή συµµετοχή σε επαγγελµατικές καλλιτεχνικές δραστηριότητες (π. χ. ηθοποιία). Αυτοί στους οποίους δίνεται ο χαρακτηρισµός «µαθητής στο σπίτι» θα πρέπει να δώσουν τις τελευταίες εξετάσεις του εξαµήνου. Είναι σύνηθες τα τελευταία χρόνια για τα παιδιά που δεν είναι συνεργάσιµα να παίρνουν αυτόν τον χαρακτηρισµό. Ωστόσο, οι µαθητές αυτοί δεν επωφελούνται από αυτό: µαθαίνουν πολύ λίγα και τα παρατάνε νωρίς.

   

για τις εξετάσεις στο τέλος του εξαµήνου. Τα χειρότερα παιδιά παρακολούθησαν το σχολείο από εδώ πέρυσι, αλλά τώρα, από αυτήν την δύσκολη οικογένεια, µόνο τα µισά παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο κανονικά. Αυτά είναι τα καλύτερα παιδιά. Ένας άλλος λόγος που ήθελα να πάρω τα παιδιά από αυτό το σχολείο ήταν οι ψείρες. Ξόδευα 2000 HUF (περίπου 6,6 ευρώ) κάθε εβδοµάδα για να µην κολλήσουν ψείρες. Και παρόλ’ αυτά, κόλλησαν και έφεραν ψείρες στο σπίτι. Τώρα κάθε Κυριακή ακόµα καθαρίζω τα κεφάλια τους. Μετά από κάθε Κυριακάτικο γεύµα, τα καθαρίζω γιατί συνεχίζουν να πάνε σχολείο τα παιδιάς αυτής της οικογένειας. Τώρα πηγαίνουν σε µαθήµατα χορού µετά το σχολείο. Επίσης, το σχολείο τους πηγαίνει για µαθήµατα κολύµβησης στην Βουδαπέστη. Μπορούν να κάνουν µποξ ή να παίξουν ποδόσφαιρο. Η Jenny µαθαίνει κολύµβηση. Γίνεται και ιππασία, αλλά µέχρι στιγµής µόνο τα παιδιά της 1ης µπορούν να µάθουν. Θα ξεκινήσει και για τα µεγαλύτερα παιδιά σύντοµα. Μέχρι τώρα τίποτα δεν γινόταν στο σχολείο. Όλα αυτά ξεκίνησαν µε τον νέο διευθυντή. Γυρίζουν στο σπίτι 4 µ. µ. και µετά φεύγουν αµέσως για να πάνε σε αυτά τα µαθήµατα µετά το σχολείο. Και η Jenny πηγαίνει στα µαθήµατα αυτά

αλλά είναι σε µικρότερη τάξη οπότε µπορεί να µείνει µόνο µέχρι τις 4 µ. µ. Σήµερα γύρισε νωρίτερα γιατί ήταν η µέρα αθληµάτων στο σχολείο. Είχε ήδη επιστρέψει από τις 12 µ. µ.

Όταν η Jenny πήγαινε 2α τάξη και η Szidó 4η, προσπάθησα να της εγγράψω στο Jászfalu. Ήξερα και άλλους δύο γονείς που ήθελαν να εγγράψουν τα παιδιά τους στο Újfalu αλλά είχαν την ίδια ιστορία µε εµάς. Μιλήσαµε προσωπικώς στην διευθύντρια κατά την περίοδο του καλοκαιρινού διαλείµµατος και µας είπε ότι θα ρωτούσε την δασκάλα πόσους µαθητές είχε στην τάξη της. Την επόµενη µέρα µου τηλεφώνησε λέγοντάς µου ότι είχε µιλήσει σ’ αυτήν την δασκάλα και ότι σίγουρα δεν υπήρχε κενή θέση για την Jenny γιατί έπρεπε να κρατήσουν δύο θέσεις για εκείνους που θα µετακόµιζαν στο Pilisjászfalu. Είπε ότι ήταν υποχρεωµένη να δεχτεί εκείνους. Υπήρχαν 18 µαθητές σε εκείνη την τάξη. Μετά είπε ότι θα µπορούσαν να δεχτούν την Szidónia. Είπα ότι χρειαζόµουν λίγο καιρό για να το σκεφτώ. Αλλά δεν ήθελα να πηγαίνουν σε διαφορετικό σχολείο κι έτσι έµειναν κι οι δύο στο Jókai. Επίσης τον καιρό που η Szidóka πήγαινε νηπιαγωγείο µόλις προτού αρχίσει την 1η, ήθελα να την πάω στο Γερµανικό σχολείο. Αλλα µας ενηµέρωσαν ότι δεν µπορούσε να γίνει δεκτή λόγω έλλειψης κενών θέσεων. Και σκέφτηκα ότι δεν θα την έστελνα στην πρώτη τάξη σε ένα σχολείο σε διαφορετικό χωριό.

   

Ήξερα ότι δεν θα γινόταν δεκτή στο Ward γιατί κανένα παιδί από το Piliscsaba δεν πήγαινε εκεί. Μόνο παιδιά από το Klotildliget πάνε εκεί και τα εκατοµµυριούχα παιδιά από το Vörösvár. Αυτό είναι ένα εκλεπτυσµένο σχολείο, Καθολικό. Ούτε ένα Ροµά παιδί δεν πάει εκεί. Μόνο παιδιά µε επαγγελµατίες γονείς. Δεν δοκιµάσαµε το Jászfalu από τότε. Ο λόγος είναι ότι η Aunt Kati, που είναι η δασκάλα της Szidó’s, είπε ότι θα έρθει ένας νέος διευθυντής στο Jókai και ήταν σίγουρη πως θα επέλθουν θετικές αλλαγές. Μου ζήτησε να περιµένω, να περιµένω και να αφήσω το παιδί στο σχολείο για την ώρα. Αν µπορούσα να διαλέξω σχολείο, θα ήθελα τα παιδιά µου να πάνε στο Jászfalu. Λένε ότι είναι πού καλό σχολείο. Ορισµένα παιδιά από το Piliscsaba πηγαίνουν εκεί. Σκεφτόµασταν και για την Tinnye, αλλά το ταξίδι ως εκεί είναι κάπως περίπλοκο. Το χειµώνα θα ήταν αδύνατο να φτάσουµε εκεί. Γίνονται πολλά ατυχήµατα. Οι δρόµοι είναι αδύνατοι. Κοντά στο Garancs υπάρχει µία νεκρά στροφή –πολλοί έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους. Το χειµώνα είναι παγωµένα και έχει χιόνι. Δεν µπορώ να οδηγήσω και ο σύντροφός µου δουλεύει, οπότε θα χρειαζόταν να πάρουµε το λεωφορείο. Εξαιτίας του ταξιδιού δεν το επιλέξαµε, αν και λένε ότι είναι πολύ καλό το σχολείο εκεί.

Μας ενοχλεί που τα παιδιά µας πηγαίνουν σχολείο µόνο µε άλλα Ροµά παιδιά. Δεν µου αρέσει που πάνε σχολείο µόνο µε Ροµά παιδιά… Είναι σαν τα παιδιά να είναι αποµονωµένα. Στο Jászfalu τα παιδιά πάνε σχολείο όλα µαζί. Υπάρχουν περισσότεροι Ούγγροι εκεί. 10–15 χρόνια πριν, ή και πιο πολλά… όταν τα παιδιά πήγαιναν σχολείο, µπορούσες να δεις 40–50 πρωτάκια. Τλωρα βλέπεις ίσως 3. Τα παιδιά µου δεν είναι προβληµατικά αλλά υπάρχουν πολλά παιδιά που είναι. Φυσικά κάποιος δεν µπορεί να είναι ευχαριστηµένος µε αυτό το σχολείο µε µόνο τρεις µαθητές. Αν ήταν ένα κανονικό σχολείο όπως όταν ήµουν εγώ παιδί, τότε οι µαθητές θ ήταν περισσότεροι. Ακόµη και τότε, στην εποχή µου, ήξεραν ότι είµαι Ροµά ή ότι αυτό το άλλο παιδί ήταν κι αυτό Ροµά, αλλά υπήρχαν και Ούγγροι και πηγαίναµε σχολείο όλοι µαζί. Το Ούγγρο παιδί διάβαζε όσο κι εγώ. Το πρόβληµα είναι ότι αυτό το σχολείο έχει πολύ κακή φήµη. Κι έτσι οι γονείς σταµάτησαν να γράφουν τα παιδιά τους εδώ. Η Szidó έχει βελτιωθεί πολύ στα µαθήµατά της. Αλλά αυτό συνέβη χάρη στα µαθήµατα που παρακολουθεί µετά το σχολείο. Αλλά σε ποιο σχολείο θα µπορούσα να τα πάω; Αυτό το σχολείο έχει στιγµατιστεί: λένε ότι είναι σχολείο Γύφτων. Πολύ καιρό πριν, παιδιά ακόµη και από το Liget πήγαιναν σ’ αυτό το σχολείο. Όλοι µας ήµασταν µαζί εδώ.

   

ΠΑΡΕΝΟΧΛΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ ΑΠΟ ΕΝΑ ΚΟΡΙΤΣΙ ΡΟΜΑ ΣΕ ΕΝΑ ΛΟΥΘΗΡΑΝΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ Ένας πατέρας Ροµά ήρθε σε επαφή µε τον CFCF στις αρχές του 2013 γιατί η κόρη του είχε παρενοχληθεί και είχε υποστεί διακρίσεις από την διευθύντρια ενός Λουθηρανικού δηµοτικού σχολείου στην Albertirsa. Η τάξη στην οποία ήταν η κόρη του είχε χωριστεί σε δυο οµάδες: µία πιο αδύναµη και µία πιο δυνατή (πιο «προχωρηµένη»). Η κόρη είχε τοποθετηθεί στην πιο αδύναµη οµάδα παρά το γεγονός ότι είχε πολύ καλούς βαθµούς. Ο πατέρας παραπονέθηκε επισήµως στην διευθύντρια. Ο πατέρας αισθάνθηκε ότι η απόφαση πάρθηκε µεροληπτικά εις βάρος της κόρης του βάσει της Ροµά καταγωγής της. Μετά το παράπονο, η διευθύντρια άρχισε να παρενοχλεί το κορίτσι. Αρχικά, ο CFCF προσπάθησε να µεσολαβήσει αλλά έγινε φανερό ότι η διευθύντρια δεν ήταν πρόθυµη να διαπραγµατευτεί. Ο CFCF πληροφορήθηκε ότι υπήρχαν κι άλλοι µη Ροµά γονείς που είχαν παράπονα από την διευθύντρια. Ο CFCF επισκέφτηκε τους γονείς στην Albertirsa και συγκέντρωσε τα παράπονά τους τον Απρίλιο του 2013. Ύστερα από διάφορες συναντήσεις και επικοινωνία µε τον Αρχιεπίσκοπο και τον συντηρητή του σχολείου, ο πατέρας αποφάσισε να εγγράψει την κόρη του σε άλλο σχολείο γιατί οι διαπραγµατεύσεις και τα επίσηµα γράµµατα δεν έφερναν κάποιο θετικό αποτέλεσµα. Η οικογένεια αποφάσισε

να µην προχωρήσει σε παραπέρα νοµικές διαδικασίες. ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ Η συνέντευξη µε τον πατέρα έλαβε χώρα πριν την µεταφορά της κόρης στο δηµοτικό σχολείο που διατηρεί το κράτος.

Η κόρη µου πηγαίνει στο σχολείο της Λουθηρανικής εκκλησίας. Είναι στην 5η τάξη. Δεν έγραψα το παιδί µου στο Λουθηρανικό σχολείο της Albertirsa ώστε να την κάνω να µάθει άσχηµα πράγµατα.

Έγραψα την κόρη µου εδώ γιατί θεώρησα ότι θα υπάρχει τάξη και πειθαρχεία, και ότι θα παρείχαν κανονική εκπαίδευση. Αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι, καθόλου. Όσο περνούσε ο καιρός καταλάβαινα τι πραγµατικά γινόταν σ’ αυτό το σχολείο. Η τάξη της κόρης µου ήταν χωρισµένη σε δύο οµάδες: µία για τους µέτριους µαθητές και µία για τους προχωρηµένους. Εκείνη ήταν ενταγµένη στην οµάδα των µετρίων παρόλο που οι βαθµοί της ήταν καλοί, 4.5 µέσος όρος. Από την 1η µέχρι την 4η είχε πολύ καλούς βαθµούς. Όταν άρχισε την 5η τάξη αυτόν τον Σεπτέµβρη, η τάξη της χωρίστηκε σε αυτές τις δύο οµάδες. Ωστόσο εµάς δεν µας είχαν ενηµερώσει γι’ αυτό. Η διευθύντρια και ο πρώην υπεύθυνος της τάξης δεν µας είπαν τίποτα γι’ αυτό. Έµαθα για

   

αυτές τις οµάδες από έναν Ροµά γονιό τον Φεβρουάριο. Πήγα µαζί µε έναν άλλο γονιό για να παραπονεθώ στην διευθύντρια. Ο άλλος γονιός έκανε µία ερώτηση και η διευθύντρια άρχισε να λογοµαχεί µαζί µου. Εκείνη τη στιγµή κατάλαβα ότι δεν ήταν δυνατόν να µιλήσουµε για το θέµα σε ήπιους τόνους. Έγραψα λοιπόν στην διευθύντρια ένα γράµµα µε το οποίο της ζητούσα να µου επιτρέψει να δω εκείνα τα τεστ µαθηµατικών της κόρης µου, βάσει των οποίων ο δάσκαλος είχε αποφασίσει να την βάλει στην οµάδα των πιο αδύναµων, καθώς επίσης και να λάβω περισσότερες πληροφορίες για αυτές τις οµάδες µελέτης. Η αντίδραση ήταν η ακόλουθη: «Δεν ήξερα ότι ήσουν τόσο ανόητος και µόλις τώρα έµαθες για τις οµάδες µελέτης». Τότε την ευχαρίστησα για την ευγένειά της και της ζήτησα να µου απαντήσει στην ερώτηση επισήµως, διευκρινίζοντας ότι έπρεπε να το κάνει µέσα σε 14 µέρες. Στο διάστηµα αυτών των 14 ηµερών η κόρη µου υπέστη διακρίσεις. Έλαβε δύο προειδοποιητικά σηµειώµατα από τον υπεύθυνο της τάξης. Έχει επτά µαθήµατα κάθε Τρίτη αλλά στο 6ο είναι ελεύθερη και όλοι οι µαθητές τρώνε µεσηµεριανό εκείνη την ώρα. Η Petra δεν τρώει στην σχολική καφετέρια –δεν της πληρώνουµε το καθορισµένο σχολικό γεύµα. Συνήθως της ετοιµάζω εγώ κάποιο σνακ, δηµητριακά.

Εκείνη την ηµέρα ξέχασα να της πακετάρω το σνακ της, οπότε πήγα µαζί της στο παντοπωλείο για να της πάρω κάτι να φάει. Είναι γνωστό ότι οι µαθητές βγαίνουν µετά το πέµπτο µάθηµα και πηγαίνουν στο παντοπωλείο που είναι πολύ κοντά στο σχολείο, µόλις απέναντι. Το παιδί µου ήταν υπό γονικό έλεγχο όσο ήταν εκτός σχολείου αφού ήµουν κι εγώ µαζί της. Μετά την συνόδευσα πίσω στο σχολείο. Έλαβε την πρώτη της προειδοποίηση γι’ αυτό, επειδή δηλαδή βγήκε εκτός σχολείου. Δεν είχε βγει µόνο η κόρη µου από το σχολείο µετά την Πέµπτη ώρα, αλλά µόνο εκείνη έλαβε σηµείωµα. Αυτό είναι ένα από τα περιστατικά που συνέβησαν στο διάστηµα των 14 ηµερών. Την επόµενη Τρίτη πάλι, όταν είχε το «κενό» της έκτης ώρας, 12 µαθητές έµειναν στην αίθουσα. Πέντε από αυτούς ήταν όρθιοι στον πίνακα και τον µουτζούρωναν ενώ οι άλλοι έτρεχαν γύρω από την αίθουσα. Έλαβε ακόµα ένα προειδοποιητικό σηµείωµα την εποµένη. Ήθελα να πάω στην διευθύντρια να ρωτήσω για αυτά τα δύο σηµειώµατα. Ηχογράφησα τη συνοµιλία µας µε το τηλέφωνό µου. Η διευθύντρια ήταν πολύ απότοµη µαζί µου. Όπως αποκαλύφθηκε, η κόρη µου δεν είχε λάβει το δεύτερο σηµείωµα για τις µουτζούρες στον πίνακα αλλά γιατί είχε ένα σηµάδι στον τοίχο δίπλα από τον πίνακα.

   

Ήθελαν να µου χρεώσουν την ζηµιά, ισχυριζόµενοι ότι η κόρη µου είχε προκαλέσει την ζηµιά. Ήθελα να πάω στην διευθύντρια να την ρωτήσω γιατί µόνο η κόρη µου είχε λάβει προειδοποίηση, αφού 12 µαθητές ήταν µέσα στην αίθουσα εκείνη την ώρα. Όλοι τους θα έπρεπε να είχαν λάβει σηµείωµα ή κανείς τους. Ένας Θεός ξέρει πώς µουτζουρώθηκε ο τοίχος. Τελικώς, µόνο δύο παιδιά είχαν λάβει σηµείωµα, η κόρη µου κι ένα άλλο Ροµά παιδί. Κανείς άλλος, µόνο αυτοί. Ο δάσκαλος έδωσε τα δύο προειδοποιητικά σηµειώµατα την ίδια στιγµή, µε την ίδια ηµεροµηνία, παρόλο που αφορούσαν διαφορετικά περιστατικά που συνέβησαν δύο διαφορετικές µέρες. Αυτό είναι απαίσιο. Ο υπεύθυνος της τάξης και η διευθύντρια παλιότερα δούλευαν µαζί σε ένα άλλο δηµοτικό στο Pilis. Ήταν συνάδελφοι για πάρα πολύ καιρό. Αυτό το σχολείο στο Pilis είναι σχολείο µόνο µε Ροµά µαθητές και έχει πάρα πολύ κακή φήµη. Έχω ακούσει ιστορίες για Ροµά µαθητές που χρεώνουν τους δασκάλους τους για να πάνε στην τουαλέτα. Λένε ότι οι δάσκαλοι απεχθάνονται τα Ροµά παιδιά γι’ αυτό και ότι έχουνε απωθηµένα. Είναι σίγουρος ότι τώρα αυτοί εδώ οι δάσκαλοι θυµούνται τα περιστατικά εκείνα και ως ένα βαθµό καταλαβαίνει κανείς ότι µισούν τους Ροµά. Γιατί µόνο το παιδί µου και ένα άλλο Ροµά παιδί έλαβαν ειδοποίηση; Γιατί δεν

πήραν και τα 12 παιδιά που ήταν µέσα στην τάξη εκείνη τη µέρα; Οι άλλοι γονείς µε κατέκριναν που συνεχώς πήγαινα στο σχολείο να παραπονεθώ. Η διευθύντρια συµπαθεί άτοµα που είναι λιγότερο έξυπνα από εκείνη ώστε να µπορεί να τους παραπλανεί. Και ενοχλείται πολύ όταν κάποιος/α γνωρίζει τα δικαιώµατά του/της. Μια φορά ένας πατέρας ενός συµµαθητή της κόρης µου µού τηλεφώνησε. Το παιδί του είναι στο «προχωρηµένο τµήµα». Μιλούσαµε για το σχολείο για παραπάνω από ώρα στο τηλέφωνο. Μου είπε ότι συµφώνησε απόλυτα όταν εξέφρασα τους προβληµατισµούς µου στο σχολείο. Αλλά µου είπε επίσης ότι δεν θα µε υποστήριζε δηµοσίως, γιατί ήταν ευχαριστηµένος και µόνο από το γεγονός ότι κατάφερε να γράψει το παιδί του σε αυτό το σχολείο. Νοµίζω ότι τελικά θα γράψω το παιδί µου σε άλλο δηµοτικό σχολείο. ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΕΝΤΟΣ ΤΑΞΗΣ ΣΤΗΝ KALOCSA ΚΑΙ ΑΜΕΣΕΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΝΟΜΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ B. V. Είµαι από την Kalocsa, στην Ουγγαρία. Εδώ πήγα νηπιαγωγείο, δηµοτικό σχολείο καθώς και σπούδασα φιλολογικά. Τώρα ζω και σπουδάζω στην Βουδαπέστη. Είµαι στο 5ο έτος της νοµικής σχολής του πανεπιστηµίου Eötvös Loránd. Στο δηµοτικό σχολείο που πήγαινα,

   

υπήρχαν κανονικά A, B, και Γ τάξεις, αλλά ήµουν τυχερή γιατί τη χρονιά που άρχισα εγώ σχολείο, το Ίδρυµα Soros χρηµατοδότησε ένα πιλοτικό πρόγραµµα για µικτή εκπαίδευση. Στην τάξη µου, υπήρχε µία ανάµικτη οµάδα αγοριών και κοριτσιών, και 8 Ροµά και 8 µη Ροµά µαθητές ήµασταν µαζί για δύο χρόνια. Ήταν εντελώς οργανωµένα, και το βασικό ήταν ότι διαβάζαµε και γράφαµε µαζί, ενώ συµµετείχαµε και σε εργαστήρια. Μετά από δύο χρόνια το πρόγραµµα σταµάτησε. Ρώτησα την δασκάλα µου για αυτό το πρόγραµµα και µου είπε ότι είχε πάρα πολύ καλά αποτελέσµατα. Η δεύτερη χρονιά ωστόσο δεν χρηµατοδοτήθηκε από το ίδρυµα, όµως οι δάσκαλοί µας ήθελαν να το συνεχίσουν. Καθώς όµως δεν υπήρχαν χρήµατα και οι δάσκαλοί µας κουράστηκαν, τελικά µας έβαλαν σε κανονική τάξη. Υπήρχαν τάξεις A, B, Γ και προφανώς η Γ τάξη ήταν η τάξη των «»Γύφτων»20 και οι λεγόµενοι «δύσκολοι» µαθητές καθώς και οι µέτριοι τοποθετήθηκαν στην τάξη αυτή. Έβαλαν έναν πολύ αυστηρό δάσκαλο να διευθύνει αυτήν την τάξη, και ο δάσκαλος αυτός δεν χρησιµοποιούσε ανθρώπινες µεθόδους όταν ένα παιδί έκανε φασαρία. Για να πω την αλήθεια, µαθήτευσα σε ένα πολύ µικρό σχολείο στα προάστια της πόλης για τέσσερα χρόνια. Μετά

                                                                                                                         20 Η λέξη «γύφτος» είναι «τσιγγάνος» στα Ούγγρικα

έπρεπε να µετακοµίσουµε στο κέντρο, από την 5η µέχρι την 8η. Ήταν λίγο δύσκολο, γιατί ήταν ένα νέο περίεργο περιβάλλον. Είχα µόνο τρεις Ροµά συµµαθητές. Τα άλλα παιδιά που ήρθαν από διαφορετικά σχολεία τοποθετήθηκαν στην Γ τάξη. Ούτε κι εγώ τοποθετήθηκα στην A τάξη, παρά το γεγονός ότι οι γονείς µου ζήτησαν από το σχολείο να µε βάλουν στην A, καθώς ήξεραν τι σήµαινε να είναι κανείς µαθητής της A, B, ή Γ τάξης, ωστόσο µε έβαλαν στην Β. Στην A τάξη δεν υπήρχαν καθόλου Ροµά. Στη σχολή φιλολογίας ήµουν η µόνη Ροµά φοιτήτρια, και έτσι ήταν πολύ δύσκολα γιατί το περιβάλον ήταν καινούριο µε νέα πρόσωπα. Επιπλέον είχα και οικονοµικά προβλήµατα. Δεν ήταν εύκολο να αγοράζω τα βιβλία, δεν είχα ωραία ρούχα και τσάντες και τα πάντα ήταν πιο φτηνά. Μετά έκανα κάποιους φίλους που παραµένουν φίλοι µου ακόµη και τώρα, κι αυτό έκανε τα πράγµατα πιο θετικά παρά τις αρνητικές εµπειρίες. Είχα έναν καθηγητή ο οποίος πρότεινε να κάνουµε µία σύντοµη παρουσίαση στην τάξη για την µειονότητα των Ροµά, στα πλαίσια του µαθήµατος κοινωνίας και ηθικής, και εγώ ενθουσιωδώς το ανέλαβα και έκανα µία παρουσίαση για την καταγωγή τους και άλλα θέµατα. Αφού τελείωσα τη σχολή φιλολογίας έγινα δεκτή στην

   

νοµική σχολή του πανεπιστηµίου Eötvös Loránd καθώς και στην σχολή καλών τεχνών του τµήµατος ζωγραφικής και γραφικών, αλλά τελικά διάλεξα την νοµική σχολή. Εκεί, έζησα κάποιες άσχηµες εµπειρίες κατά τη διάρκεια των σπουδών µου εξαιτίας της εθνικότητας µου. Για παράδειγµα, ζούσα σε έναν κοιτώνα κατά το πρώτο έτος του πανεπιστηµίου, και όταν µια φορά γύρισα σπίτι το βραδάκι, µερικοί φοιτητές έπιναν και µεθούσαν στον διάδροµο, και φώναζαν «θάνατος σ’ εσάς τους Γύφτους». Ήταν πολύ απογοητευτικό κι εγώ φοβήθηκα να περάσω τον διάδροµο όσο αυτοί έπιναν. Όσο για τους καθηγητές, προφανώς, µερικές φορές κάνουν έµµεσα σχόλια του τύπου «ξέρετε ποιοι» όταν αναφέρονται στους Ροµά. Μια φορά είχα ένα πρόβληµα σε µία προφορική εξέταση σχετικά µε την ιστορία του Ουγγρικού κράτους και το δίκαιο. Κάποιος άλλος εξετάστηκε πριν από εµένα. Πέρασε 45 λεπτά στην αίθουσα και τελικά πήρε βαθµό «2»21 γι’ αυτήν την, κατά τη γνώµη µου, ανεκτίµητη γνώση. Μετά κάθισα εγώ και µου έκανε δύο ερωτήσεις µε τις οποίες χάρηκα γιατί θεωρούσα ότι ήξερα τις απαντήσεις.

                                                                                                                         21 Στην Ουγγαρία η κλίµακα βαθµολογίας είναι από το 1 µέχρι το 5, µε το 1 να δηλώνει αποτυχία και το 5 να είναι το άριστα.

Απάντησα στις ερωτήσεις, αλλά ο καθηγητής είπε ότι δεν αρκούσαν όσα είπα. Του ζήτησα να µου κάνει κι άλλες ερωτήσεις γιατί θεωρούσα ότι κι εγώ άξιζα να πάρω «2» ώστε να περάσω τελικά το µάθηµα. Εκείνος µου είπε ότι δεν θα µου έκανε άλλες ερωτήσεις, γιατί τα όσα είπα ήταν απολύτως ανεπαρκή. Ήταν φανερό πως ό, τι και να έλεγα δεν θα είχε σηµασία και ότι θα µε έκοβε έτσι κι αλλιώς. Μετά µε ρώτησε αν µπορούσα να ανακαλέσω ένα κείµενο από έναν κώδικα νόµου (το «Χρυσόβουλο») στην γλώσσα του 16ου αιώνα. Του απάντησα ότι δεν µπορούσα γιατί δεν ήταν στην ύλη των εξετάσεων.

Κι ύστερα είπε: «Δεσποινίς, όπως γνωρίζετε κάποιος σαν κι εσάς θα πρέπει να αποδίδει πάντα καλύτερα από οποιονδήποτε άλλον». Έφυγα τρέχοντας και έκλαιγα. Ξέχασα και το πιστοποιητικό των µέσων όρων µου εκεί· όταν ηρέµησα επέστρεψα να το πάρω και παραπονέθηκα. Όµως επειδή κανείς άλλος δεν ήταν στην αίθουσα εκείνη τη στιγµή, δεν µπορούσα να αποδείξω πώς µου είχε φερθεί ο καθηγητής.