یشنماخه هرود رد یکشخ یطابترا یاههارjhr.ui.ac.ir/article_21112_8a3c6a279e989bc97f2c016970...3355 وا سمز ،)33ییایی( مراهچ هرامش ،م

های ارتباطی خشکی در دوره هخامنشیراه

*الدین خزائیسهم

چکيده

ق.م(، مناطق وسیعی باا مرممااو و ام و و سانخ مخ تات تراا رمااو 333تا 555گیری شاهنشاهی هخامنشی )با شکل

رتباطی مجهز و ر و نی بوم تا مس رسی به هماه قتمارو شاهنشااهی های یر و قر ر گر ند. م ره یخ مناطق مخ تت نیازمند ر ه

هاای هاای ییشایخ ر بازساازی و ر ه ر اساو کند. به منبال تثبیا وضاع م ختی و بر ی مس یابی به یخ هاد،، هخامنشایاو ر ه

هاا بار ی مه عبور و مرور کرمند. اوها ر نیز اماها و تنگههای موق ی و م ئمی، رومخانهجدیدی نیز تأسیس کرمند. با حد ث یل

ها غذ ، او، سب و مکانات میگری ر هم شاده باوم های م عدمی بنا کرمند که مر اوها یس گاهر اه حال مسا ر و، مر یخ ر ه

ر و مارور ر ها، ر م نظامی نیز حضور م ش ند تا منیا عباو و سطه یخ مکانات تسکیخ مهند. مر یخ ر هتا مسا ر و خس ه ر به

ها و مر کاز مهام شاهنشااهی ر باه هام وصال های شاهی معرو، بومند، تمامی یای خاهای صتی که به جامه ر هم کنند. ر ه

کارم. مر یاخ یاشوه های رعی بسیاری نیز وجوم م شا که رتباط میگر مناطق ر با مر کز صاتی برقار ر مای کرمند. ر همی

هاای موره هخامنشای ترتیتای، شابکه ر ه گیری ز روش توصایفی ز طالعات مسا ول و با بهره سا تا با س فامه سعی شده

ها بیاو شوم.ترسیم و بازیابی شده و نروه تعمیر و نگهد ری او

.هاها، یلهخامنشیاو، م ریوش ول، جامه شاهی، ر ه: های کليدیواژه

س امیار تاریخ م نشگاه لرس او [email protected].

Copyright © 2016, University of Isfahan. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution License (http://creativecommons.org/licenses/BY-NC-ND/4.0/), which permits others to download this work and share it with others as long as they credit it, but they cannot change it in any way or use it commercially.

یشوهشی( -های تاریخی)عتمییشوه نامه صل

م نشگاه صفهاومعاونا یشوه و ناوری

مشهجدید، سال ، مورهمومینجاه و سال

55 -33صص ،3355 زمس او،(33)ییایی چهارمشماره

05/01/3355تاریخ یذیرش:، 31/33/3351تاریخ وصول:

mailto:[email protected]

3355 مس اوز(، 33)ییایی مچهاره م، شمارشجدید، سال ه هم، مورموهای تاریخی، سال ینجاه و یشوه /35

مقدمه

با تأسایس شاهنشااهی هخامنشای، قتمارو یهنااوری

شکل گر ا که تا او زماو نظیار ند شاا. یاخ قتمارو

مرمماو م ناوع و ر و نای ر شاامل ها و یهناور سرزمیخ

شد که بسیار ز هم مور بومند؛ ولی ترا حاکمیاا می

هخامنشاایاو، ز وحاادت و نسااجام سیاساای خاصاای

هاای شاهنشااهی برخورم ر شده بومند. با س رکام یایه

ویشه یس ز صالحات سیاسای و م ری و هخامنشی، به

هی ق.م(، شاهنشاا 533تاا 533 ق صامی م ریوش ول )

های م عدمی تقسیم شده و بار ی هار کاد م ز به یالا

هاا، تشاکیالت خاصای مقارر شاد. مر موره یخ یالا

ها باه هریک ز شاهنشاهاو هخامنشی، تعد م یخ یالا

ق ضااای مسااائل سیاساای م فاااوت بااوم. بااا توجااه بااه

های رهنگی و نش می ر و و، بار ی حر ساا ز تفاوت

حفا رو با ، بادوو شاک ی وچنیخ قتمرو گسا رمه

عاالوه های مو صالتی نیاز باوم؛ باه شبکه عظیمی ز ر ه

ی م شا.ها نیز همیا ویشه ینکه حف منیا یخ ر ه

هاای رتبااطی ی ز ر همر و قع، بادوو یجاام شابکه

مناسب، حف چنیخ قتمرو وسیعی غیرممکخ بوم. شاید

مر یی،هاااااار ه یجاااااامچنیخ ساااااا یایاااااه و

بار ی مولاا مو واهد نظامی و ساسس، م ریبا گامنخس

، ز کارها تست حکوما مرکزی و جریاو م ری تسهیل

ماور روناق ها زوو براو، یخ ر ه ما برم؛ ها بهره میاو

مر مر مساا رت ونقل کاالها و تسهیل بازرگانی و حمل

نظامی و بازرگاانی شدند. مر و قع، مورر نیز باعث می

هااا و گساا رش منیااا و ر ه ههاار مو مساا تزم توسااع

بومه و سا؛ بنابر یخ، ضروری باوم ها جامه ز حفاظا

های رتبااطی که رمانرو یاو هخامنشی به کر یجام ر ه

هاای رتبااطی بیخ مر کز مخ تت شاهنشاهی باشاند. ر ه

، هاا یاس ز انااو که هخامنشیاو یجام کرمند، تا مادت

همچناو کار یی م ش ند و باعث رونق کاار بازرگاانی و

شدند. مسا رت می

هااایی ساا فامه یامشاااهاو هخامنشاای مر ب ااد ز ر ه

ها کرمند که ز قبل موجوم بوم. بعد ز مدتی، یخ ر همی

های جدیادی حاد ث تدریج توسعه م مند و جامهر به

عماده ر ها و شهرهایهایی که مرکز یالاکرمند. جامه

تاریخ یاخ تاریخ و بازر کارم. مهام به هم م صل مای

هاا ر تاریخ او های شاهی بوم که معرو،ها، جامهجامه

ساا. ازوو بار هرومت باا جزئیاات توصایت کارمه

هاای رعای بسایاری نیاز وجاوم های صاتی، ر ه جامه

م شاا ند کااه شااهرهای مهاام و مر کااز یاااالت ر بااه

کرمناد. تر م صل مییا همتر و کمهای کوچکقسما

هاای شاهنشااهی هخامنشای ز مر و قع، تمامی بخا

های رعی با یکادیگر مر های شاهی و جامهطریق جامه

واماد و ها باعث زمیام ر ا رتباط بومند و همیخ جامه

هاا شادند. بیشا ر یاخ ر ه رو ب تجاری و رهنگی مای

های همو ری باومه کاه بار ی سنگفرش نبومند؛ ولی ر ه

عبور سب یا ر باه یاا ییامگااو مناساب بومناد. مر خااور

هاا قا بار ی کارمو ر ه طور معمول، سنگفرشنزمیک به

ها بوم؛ ماا مر یار و، های مهم یای خاها و خیاباوورومی

های شاهنشاهی ر به یکدیگر م صل هایی که یای خاجامه

(.Graf, 1994: 173کرمند، سنگفرش بومند )می

ژوهشپيشينه پ

هاای های خشکی موره هخامنشی مر بیش ر ک ااو ر ه

صاورت جزئای بررسای مرتب با یخ موره تاریخی، باه

رتبااط، کاار جاامعی نجاام مر یاخ ولای ساا؛ شده

صاورت خ صاصای و ز جمته اثاری که به . سانشده

هاای یار و ر مر موره باسا او بررسای طور کتی، ر هبه

« ر ه و ربااط » ند: ثر ییرنیا و سار تراا عناو و کرمه

هااای باساا انی و ر ه»( و ثاار کریماای بااا عنااو و 3330)

( ساا. همچنایخ، 3335« )های قادیمی یار و یای خا

بااااا عنااااو و مقاااااالتی ر مرماااادتقی یمااااانسور

«TheCommunication Roads in Parsa during the

35/های رتباطی خشکی مر موره هخامنشیر ه

Achaemenid Perid” (2010)» شاا ایخ و ناادرو بااا ،

و «Old Routes of Western Iran (1940)»عنااو و

« Gordion on the Royal Road,1963»یونگ با عنو و

هااای یاار و ر مر موره هااا ر ه نااد. یااخ مقالااه نوشاا ه

هاا ه و هر کد م باه بخشای ز ر ه هخامنشی بررسی کرم

ند. مر یخ مقاله، سعی براو سا تاا ازوو توجه کرمه

هااای هااای رتباااطی صااتی موره هخامنشاای، ر هباار ر ه

های ر یج و شایوه تعمیار و نگهاد ری رعی و نو ع یل

هاای ها و مکانات ر ااهی موجاوم مر یسا گاه یخ ر ه

طور مفصل بررسی شوم.ر هی، بهبیخ

اهميت و ضرورت پژوهش

هایی ز قبل وجاوم م شاا مر قتمرو هخامنشیاو، ر ه

های ییشیخ حد ث کارمه بومناد. ز لراا که حکوما

ها باه یهنااوری یک ز یخ حکوماوسعا، قتمرو هیچ

حاال، مر سر سار خااور قتمرو هخامنشیاو نباوم؛ باا یخ

ها وجاوم م شاا نزمیک شبکه م قاطع و مرهمی ز ر ه

مو صالتی هخامنشیاو طور طبیعی، مر حوزه شبکهبهکه

قر ر گر ند.

هااای خشااکی موره منااابع طالعاااتی مرباااره ر ه

های مورخاو کالسایک یوناانی و هخامنشی، به گز رش

جمشاید شوم؛ لب ه، لو ح گتای تخاا رومی مردوم می

مر موره کننااد.نیاز مر یااخ زمینااه طالعااتی ر ئااه ماای

و هاا چنااو گسا رمه و زیاام بومناد هخامنشی، یخ ر ه

چناو کار یی چشمگیری م ش ند که مر یونااو، ییاد ی

های چندی مر یخ رتباط ر موجب شاده بومناد سانه

(Graf, 1994: 168 ؛ ز جمته ینکه حد ث جاامه) هاای

ی، یامشاه ساانه (،Samiramisسمیر میس ) یر و ر به

ساا و ر شهر بابال باومه گذ ند که هم بنیاونسبا م مه

هاای ز گار هم جامه بابل به هگم اناه ر کاه ز کاوه

هاای سر سار یار و و اسایا ر گذشا و میگر جامهمی

(؛ یااا ینکااه Diodor Sicily, II. 14.1 سااا )ساااخ ه

(، Memnonر بااه ممنااوو )« بزرگاار ه عمااومی»ساااخا

و های میااو شاوش ی تیوییا و اتح سرزمیخیامشاه سانه

(.Ibid, II. 22.3-4 ند )ترویا )ترو ( نسبا م مه

ناد کاه هایی یرم خ ه لب ه نویسندگاو قدیم بیش ر به ر ه

ساا و ضامخ توضایح ماور مرل عباور ساساهیاو باومه

ناد. یاخ مناابع ها نیز صربا کرمهجنگی، ز وضعیا ر ه

هاا کجاا باومه و کنند تا مریابیم مرل عبور جامهکمک می

هاا عباور کنناد. ز ساا تاا ز او زماو نیاز باومه چه مدت

جمشاید و باا طریق طالعات موجوم مر لو ح گتی تخاا

هاای مخ تات هایی که مر یخ لاو ح باه ر ه توجه به شاره

شاوم کاه سر سار قتمارو سا، مشخص می رتباطی شده

هااای رتباااطی شاهنشاااهی هخامنشاای ترااا یوشاا ر ه

جمشاید، المی باروی تخا سا. مر میاو لو ح یبومه

خوریم که نقطه اغااز یاا یایااو هایی برمیبه نام مکاو

هاایی باومه کاه سفر کارگز ر و مول ی بومه یا منزلگااه

هااا تااأمیخ مسااا ر و توشااه ر ه خااوم ر ز طریااق او

(.35: 3330 ند ) ر عی، کرمهمی

ساا. ز هاا شااره شاده مر لو ح، به بسیاری ز یخ ر ه

موجوم مر منابع مساا ول و مناابع نزمیاک باه طالعات

هااای رتباااطی یااخ موره، عصاار هخامنشاایاو مرباااره ر ه

هاای شاهنشااهی تاو و مریا اا کاه تماامی یای خاا می

جمشید، شوش، بابل و هخامنشی ز جمته یاسارگام، تخا

هاای بازر ، ز چهاار طار، باا هگم انه ز طریاق جاامه

(. بناابر یخ 3/353: 3335او، بری ند )یکدیگر مر رتباط بومه

تاریخ عناو و بازر های موره هخامنشای، باه شناخا ر ه

شااده تااا او زماااو، بساایار ضااروری شاهنشاااهی شااناخ ه

نماید. یخ شناخا نه تنهاا بار ی بازشناسای بخشای ز می

عناو و زیربناایی تأسیسااتی تاریخ موره هخامنشی، بتکه به

رت م رم و هاای بعااد ز هخامنشای نیاز ضاارو بار ی موره

هاای مرخور بررسی سا. لب ه مر موره هخامنشی، هم ر ه

های رتباطی زمینی هار مو عاال رتباطی مریایی و هم ر ه

شوم.های خشکی بررسی میبومند که مر یخ مقاله، ر ه


هخامنشی های پيش از دورهراه

با وحات مولا نواشوری ز سده نهم تا هف م ق.م،

هاا و بر ی تست و نظارت بار یالاا سیس می رتباطی

,Kinnier-Wilsonشاده یجاام شاد ) های حسرزمیخ

1972: 57-60; Eph’al, 1986: 101-104 مکاتباات .)

های اشور مر نینو و های کاخرسمی موجوم مر بایگانی

هااای یساا ی و ی یساا گاهنمااروم، ز وجااوم ستسااته

هاای هاا و مرور یا م رناد کاه مر جاامه حکا ر هیبیخ

مو صالتی صتی وجوم م ش ند و یای خاا اشاور ر باه

هاا، کرمناد. مر یاخ جاامه هاا مارتب مای مر کز یالاا

هایی کرمند. نشانههای حکوم ی مخ تت خدما میمقام

مر شرق منطقاه ز و ز چند جامه ستطن ی مهم اشوری

و مر به مورو کرمس او یار و های ز گر یاییخ تا کوه

,Oded ساا ) ه و تسطیخ یید شدهنو حی غربی سوری

ح مااال بساایار، هماایخ سیساا م (. بااه182-183 :1970

های رسمی اشوری به منزله س وو قر ت و سا جامه

سیس م رتباطی شاهنشاهی هخامنشای مر غارو عمال

(.Graf, 1994: 171-172 سا )کرمهمی

ها در دوره هخامنشیجاده

های خوم ای خاشاهنشاهاو هخامنشی هر ساله میاو ی

جمشاید، ساارم و مر هگم انه، شوش، یاسارگام، تخاا

ها طور معمول، همر ه با اووامد بومند و بهبابل مر ر ا

شمار بسیاری ز مقامات و سارباز و و مالزمااو مرباار

کرمنااد. برخاای ز مورخاااو سااتطن ی نیااز حرکااا ماای

ها ذکر وهو یی ر عتا یخ مسا رتکالسیک، وضع او

;Xenophon, Cyropaedia, VIII. 6.22د ) نااکاارمه

Strabon, XVI. 1.16 ؛ ولی باید گفا که عتا صاتی)

نماایی شااهانه ها، هد ، سیاسی و قدرت یخ مسا رت

یااخ ساافرها و بازمیاادهای ماانظم مساا تزم سااا.بااومه

باراو، هاا باوم. عاالوه نگهد ش خ و یاکسازی جامهامامه

بااری نیاز مسا تزم هاای مر ها و مقاممید رهای شهرباو

یجام موقعیا مخ و مناسب بر ی مسا رت مر سر سار

(. همیخ مار باعاث Graf, 1994 : 173شاهنشاهی بوم )

های شاهنشاهی هخامنشای باا شده بوم که همه یای خا

ها و مکانات ر ااهی مناساب باا یکادیگر مارتب جامه

خوبی مر قبا و نگهد ری شوند. ها بهباشند و یخ جامه

های صتی موره هخامنشی، به جاامه شااهی ز ر هیکی

هاای شااهی جاامه ؛ ولی باید گفا که معرو، شده بوم

های صاتی موره هخامنشای عنو نی بومه که به همه ر ه

;Diodor Sicily, XIX. 19.2 ساا ) شاده طاالق مای

Quintus Qurtius, V.8.5; Briant, 1984 : 67 بریااو، ؛

3335 :3/353.)

د جامه شااهی معارو، و ساسس، میگار مر م مه، ب

های شاهی موره هخامنشی ر بر سا مر کز مهام جامه

شهری بررسای کارمه و مکاناات ر ااهی و چگاونگی

کنیم.ها ر بیاو میحف و حر سا ز او

الف. جاده شاهی

ر ه معرو ی ر کاه ز شاهر ساارم مر لیادی تاا شاهر

شاهی معر ای شوش م د م م شا، هرومت با نام جامه

(. بر سااا گااز رش Herodotus, V.52 سااا )کاارمه

هجاااممساایر مر سر ساار (، Ibid, V. 52-54هاارومت )

هاای شااهی و کارو نسار های زیباایی ساخ ماو شاهی

هایی جامه ز سرزمیخ ، حد ث شده بوم و مر تمام مسیر

طاور کامال، ماخ کرم که سر سر مسکوو و باه عبور می

منازل 30،و لیادی (Phrigieگیاه ) ریسر سر . مر بومند

رسانگ 5/51ر ه به منبال هم قر ر م شاا کاه جمعاا

یرمااق مر او سوی ریگیه، روم هاالیس )قازل 3شد.می

کنونی( بوم. بر ی مر قبا ز یخ روم، قتعه مسا رکمی

و بر ی عبور ز او، باید قبال ز معابر تنگ ساخ ه بومند

کرمناد. سا عبور میکوهس انی که بر یخ روم مشر،


رسایدند و ز مای 3یس ز عبور ز یخ روم، به کایاموکیه

301منازل یاا 353 انجا تا طرسو ، مر مارز کیتیکیاه،

ییمومند. مر سرحد کیتیکیه، بایاد ز رسنگ ر ه باید می

مو معبر تناگ کوهسا انی و مو قتعاه مسا رکم عباور

وی کرمند. منباله جامه مر یاخ سارزمیخ و مر او سا می

رسانگ ر ه باوم. مر 5/35سرحد کیتیکیه، سه منازل و

مرز بیخ کیتیکیه و رمنس او، رومی مناسب کش یر نی به

35نام ر ت وجوم م شا. طاول یاخ ر ه مر رمنسا او

ها، یامگانی وجوم م شاا منزل بوم که مر هر یک ز او

شد. رسنگ می 5۵و جمعا

نی جریااو مر یخ منطقه، چهاار روم مناساب کشا یر

کرمناد. هاا عباور مای طور ح م، باید ز اوم شا که به

هاا ها روم مجته بوم و مومیخ و ساومیخ او نخس یخ او

کاه مو روم جد گاناه بومناد، هار مو یاک ناام مرحالی

گر ناد، یخ مو روم ز یک مرل سرچشمه نمی1م ش ند.

شاد و میگاری ز ها ز رمنس او جااری مای یکی ز او

(. چهاارمیخ یاخ رومهاا Matianesهاا ) یاوسرزمیخ مات

گیند )میاله( نام م شا. یخ هماو رومی باوم کاه مر

مجاار تقساایم کاارم. ز 3۵0گذشاا ه کااورش او ر بااه

منازل 31 رسانگ و 333 رمنس او تا سرزمیخ ماتیاانی

33رسایدند می5کیسیار ه بوم و وق ی ز یخ سرزمیخ به

تاا باه خواسا رسانگ ر ه بااقی باوم 5/13منازل و

(Khoaspes یعنی رومی که مناسب کش یر نی ،)کرخه( )

بوم و شهر شوش مر سااحل او بناا شادهبوم، برساند.

رسید. چنیخ ساا می 333ها مر کل به تعد م یخ منزل

هاایی کاه هارومت ز ساارم تاا شاوش تعد م یسا گاه

گار طاول » سا که سا. هرومت زومهتوصیت کرمه

رسنگ براورم کنیم و با توجه به ینکاه ر ه شاهی ر به

سا ام ساا، ز ساارم تاا مقار 30هر رسنگ بر بر باا

( معارو، باوم، Memenonشاهی که به کااخ ممناوو )

رسنگ اصاته، باوم و 150 س ام، یعنی 33500جمعا

کرمناد، طای س ام ر هسیماایی مای 350 گر مر هر روز

« دکشای ل مای روز طو 50طور مقیق تمام یخ مسا ا به

(Ibid, V. 53).

ساا کاه گار کسای طالعاات هرومت ذکار کارمه

بایااد اصااته باایخ »بیشاا ری مر یااخ باااره بخو هااد

( و سارم ر بر او ازوم و بناابر یخ Ephesos)۵ سو

س ام ر ه ساا 31010 ز مریای یونانی تا شوش جمعا

)و همیخ شهر سا که به شهر ممنوو معارو، ساا(؛

سا ام اصاته ساا و ز 510 سو تا ساارم زیر ز

« یخ قر ر باید سه روز میگر به سه ماه ر هسیمایی ازوم

(Ibid, V. 54).

هرومت مر رو یا خاوم، مربااره مقادمات شاورش

(Aristagorasاریسا اگور ) هاای یونیه، ز رسا امه

شاهر یوناانی گاز رش م مه و به چناد مولاا یمتطیه

ها ر باا سا تا او میدو ر بومهگف ه که اریس اگور

(، Cleomenخوم م رد کند و به منظور انکه کتئومخ )

ی ز یعنی یامشاه سسارت ر با خوم همر ه کند، نقشاه

ی حکااکی شاده باوم، مر زمیخ ر که مر روی لوحاه

یار بریااو مع قاد (. ییIbid, V.49یی روی م شا )

هارومت گاز رش سا که گویا با تکیه بر یخ ساند،

ساا خوم ر مرباره جزئیاات ر ه شااهی ر ئاه کارمه

(.3/353: 3335بریاو، )

های قدیمی بوم که کایاموکیاه ر یخ جامه یکی ز ر ه

ز طریق رمنس او و اشور، به مره ر ت و مجته م صال

(. مر اغااااز Meyer, 1939: 337, 416کااارم )مااای

جامه م روک ح مال بسیار یخ شاهنشاهی هخامنشی، به

حاال، (؛ با یخ33۵: 3535 ح شام، سا )و مخروبه بومه

کورش باه مسیر حرکا( 335 :333۵برخی )گیرشمخ،

مساتم ماا انچاه . ناد م نس ه جامهسوی لیدی ر ز یخ

ر م ریاوش ول شااهی به جامه ر ه معرو، ینکه سا

مراورم و چنااو ، ساا صورتی که هرومت بیاو کرمهبه

و مکانات ر و نی بر ی او یجام کارم. مطتووکیفیا

جمشید سانامی مربااره مساا رت ی تخام وو سهمیه


.Hallock, 1969, nos ند )مر طول یخ جامه ر ئه کرمه

(؛ بر ی نمونه ز سفر شخصی به ناام 1404 ,1321 ,901

ق.م، خبااار م ریااام 151مر ساااال (، Datiya) 3م تیاااه

(Lewis, 1980: 194-195ک ) ه ز سارم به قصد باریاابی

صاورت ییاک جمشید، باه به حضور شاهنشاه مر تخا

سا.تندرو حرکا کرمه

تأسيسات و امکانات رفاهی جاده شاهی

(، طول جامهV.52-54های هرومت )با توجه به گف ه

سا ام و بر بار 10هز ر و 31شاهی ز سو تا شوش

53 سا که مسا ر و یاخ ر ه ر مر رسنگ بومه 1۵5با

333 رسانگ 150 ند. هرومت بار ی کرمهروز طی می

طاور سا؛ بنابر یخ، گر باه منزل یا یس گاه ر بیاو کرمه

تقریبی، به ز ی هر چهار رسنگ یک منزل یا یسا گاه

رسانگی جاامه 1۵5باید مر طاول مساا ا سا،بومه

یس گاه موجاوم باومه باشاد. طاول جاامه 333شاهی،

300هز ر و 3تا 100 و هز ر3شاهی ر ر م مخ تت ز

؛ بریااو، 33۵ :333۵)گیرشامخ، 5 ناد کیتوم ر ذکر کارمه

تاا ماروز، مسایر ( و 300 :3355کوک، ؛ 3/355: 3335

وضوع براث و جامه شاهی که هروموت ترسیم کرمه، م

ویاشه مر و یخ مسایر، باه 5 ساگف گوهای بسیاری بومه

ی عجیاب باه نظار حو لی کایاموکیه و کیتیکیه، یدیاده

؛ 135: 3355؛ کااوک، 3/355: 3335رسااد )بریاااو، ماای

Graf, 1994: 177.)

و وسااایل اسایشاای کااه مر ر ههاارومت ز خااوبی

هاا و کاارو و و بار ی مساا ر هاا ها و یس گاهمهمانخانه

هاا ر و نظم و ترتیب او ،تمجید ر و و کرمهه ر هم بوم

هااااا ر گونااااه مکاااااو یااااخ یو سااااا.ساااا ومه

به معنیزباو ارسی مرنامیدهکه (Stathmos)سمُثس ا

های جامه شاهی که هرومت ذکر یس گاه سا. یس گاه

ی معاامل ییماومو ر ه هایی باا اصاته چایارخانه ،کرمه

م وسا ،طاور که طبق معمول و باه مه بومنزل یا روز نه

ه با نیاز هار یسا گاه ساا. باومه چهار تا ینج رسنگ

مجهاز ،بار ی بارمو ییاک شااهی ،نفاس های تازه سب

سا.هبوم

( بیااو کارمه کاه Cyropaedia, VIII.6.17گزنفاوو )

هاای هاا ییاک سا کاه مر او هایی وجوم م ش همنزلگاه

نفاس سابی تاازه تو نس ند ساب خاوم ر باا تندرو می

کند ح مال، یخ گف ه گزنفوو شاره میتعویض کنند. به

بااه سیساا می کااه مر م ااوو مسااا رتی، ییاار مزی

(Pirradazišنامیده شده )( سا Briant, 1991: 70 .)

روز 53،مر مدت ا یخ جامه ر ز ب د تا ن هاهکارو و

ر مسایر ی شاهی هماوهاییک که؛مرحالیندرمکمیطی

هاای ییاک عتاا ینکاه ییمومند. یک هف ه می مدت مر

زومتر ز کارو نیاو و مساا ر و بسیارشاهی یخ مسیر ر

مر شاب و مر همیشاه ، یخ باوم کاه ییمومندعامی می

یااا هااو ی خوو،همااو ره باادجوی وضااعروزو مر

حرکاا هامامهای م عدم مر یس گاهنفس ی تازههاسو ر

;Herodotus, VIII.98ناااااااااااد )بوم

Xenophon,Cyropaedia, VIII.6.17-18 .) رسااااندو

شااهی هصورت بوم که وق ی نام یخه شاهی ب هایهنام

تاخا تا به یس گاه م مند، و با سرعا میمی ر به ییکی

میگاری ساو ر اماامه ه،مر انجاا ناماه ر با برسد بعدی

ناماه ر یسا گاه باه ترتیاب، یاخ ه م مو با مای ترویل

رسید م مند تا به مقصد میه و مسا به مسا می یس گا

(.3/3333: 3353ییرنیا، )

، مر نقاااااط حسااااا و جااااامهطااااول یااااخ مر

ساخ ه بومند که یرکمس مژهای م هاوعه لجیشیقتسوق

هاا ر ه ز م مناد و ها نگهباانی مای یر نی مر او سرباز و

بااا یااخ (. 33۵ :3535) ح شااام، کرمناادمرا ظااا ماای

و مر ه ز منیا کاامتی برخاورم ر باوم هی،جامه شاکار

همیشاه ای بازرگانی و مسا ر و هکارو و ،یناه یخ منیا

مر یااخ( نیااز V. 52) وامااد بومنااد.هرومتمر ر ااا

سر ساار مساایر یااخ ر ه مر :» ساااگف ااهخصااو


های شاهی و کارو نسار های زیباایی حاد ث ساخ ماو

هاایی تماام یاخ خا سایر ز سارزمیخ ساا. مر شده

. « ماخ ساا گاذریم کاه سر سار مساکوو و کاامال می

ساخا و شکل ظاهری مرخصو ساخ ماو و مصالح

ماا ز اثاار ؛ یخ جامه طاالع مقیقای مر مساا نیساا

هااای شاااهی میگاار و ز جمتااه جااامهمانااده ز برجااای

جمشااید م صاال کااه شااوش ر بااه تخااا یجااامه

اخ ماو سا ، ح ماال کاه باه تو و گفاا ،می ساکرمهمی

ی ز قطعاه .سا صورت بومه ه همیخب نیزشاهی هجام

صاورت سانگفرش، ز گورمیاوو مر ی قدیمی بهجامه

سوی شرق وجوم م رم که مر میااو مسایر او، ریگیه به

ها نشااو مانده ز اوهای خاکی برجایها و تسهگورس او

هاا بیشا ر ز ساده ششاام ق.م مهاد کاه قاادما او مای

تکه جامه ز ریگیه ییچ خورمه و گویاا سا. یخ نبومه

۵ سا. یاخ جاامه سوی شرق و به سما انکار ر هبه

سااان یم ر عاارر م رم کااه مر حاشاایه و 35م اار و

های خوم، با لباه جادول سانگ صاا، مرزبنادی کناره

سا و مر وس ، حالا برامدگی و یشا ه م رم کاه شده

زنای ناه کند. ازموو گماجامه ر به مو قسما تقسیم می

های و خار مهد که خرمه سفال یخ قطعه جامه نشاو می

و سده ششم ق.م، مرسا مر زیر سانگفرش قار ر م رم

یخ شاهدی سا بر ینکه او ر بخشی ز جامه شااهی

؛ 303و 300: 3355)کاوک، مر زماو هخامنشی باد نیم

Graf, 1994: 177; Young, 1963: 348.)

های شاهیب. دیگر جاده

ساا فامه ز مطالااب مناادرن مر منااابع کالساایک، بااا

های بزر هخامنشی ر ترسایم کارم؛ تو و شبکه ر همی

همچناایخ ز روی مطالااب مناادرن مر لااو ح گتاای

هاای رتبااطی هتو و تعاد می ز ر جمشید نیز، میتخا

مهاام یااخ موره ر شناسااایی کاارم کااه نااام هاار کااد م

متاه ر ه بااخ ر ساا؛ ز ج بار مر لو ح ذکر شدهچندیخ

بار(، هرخاو تی و 3بار(، هند )30یا 5بار(، کرماو )3)

باار(، ماام 3باار(، ساگارتیه ) 1بار(، ریاه ) 33گندهاره )

باار( 3باار( و ساارم ) 3بار(، مصار ) 3یا 3بار(، بابل )3)

(. منابع عصر هتنی مربااره 353و 3/353: 3335)بریاو،

او هاایی کاه مر گذشا ه زیار ساتطه هخامنشای سرزمیخ

هاای مهند. باا سا فامه ز گف اه هایی می ند، اگاهیبومه

جایی سساهیاو تو نیم طول زماو جابهمورخاو نظامی، می

روز 33طور مثال ز بابل تاا شاوش ر مراسبه کنیم؛ به

(Diodor Sicily, XIX.55.2 ز شااوش تااا یااار ،)

(، ز شوش تا هماد و Ibid, XIX.17.6روز ) 30حدوم

روز 10گذشا ه، ه شاهی کاه ز بابال مای ز طریق جام

(Ibid, XIX.19.2 ز شوش تا همد و ز طریاق مسایر ،)

( Ibid, XIX.19.8روز ) 5مس قیم ز رتفاعات لرسا او

,Ibidروز ) 30جمشاااید و ز هماااد و تاااا تخاااا

XIX.46.6ها قا ز ز ویاه (. لب ه بیش ر منابع، به جامه

توجااه مکانااات ضااروری باار ی ر ااع حااو یج نظااامی

ند و مر یخ بیخ، گر هم توجهی به تأثیر ق صامی کرمه

هااا شااده، بساایار کاام و مخ صاار و تجاااری یااخ جااامه

های شاهنشااهی ز که ذکر شد، تمام یای خا سا.چناو

های بزر ، ز هر طر، به یکادیگر م صال طریق جامه

هااای من هاای بااه هاار کااد م ز نااد. مر م مااه، ر هبااومه

کنیم.موره هخامنشی ر ذکر می های مهمیای خا

های منتهی به پاسارگادجاده

ق.م( و 530تااا 555یاسااارگام مر زماااو کااورش )

ق.م( یای خااا شاهنشاااهی 533تااا 530کمبوجیااه )

هخامنشی بوم. یخ شهر مر مشا مرغااو یاار و مر

جنوبی الت که ز هگم انه باه کنار جامه بزر شمالی

م شا. یاخ جاامه مر مشاا ر ا، قر ر ار میختیج

هاا ر مرغاو که به جز قسما شرقی او، میگر قسما

سا، و رم تنگاه یار های نسب ا بتندی مرصور کرمهکوه

شاوم کاه مر ینجاا، ییچ و خمی به نام تنگ بوالغی می


ومس د، شوم ) ند میده می ی که مر میاو کوه بریدهجامه

ز هگم انااه جااامه(. یااخ 15: 3330ییرنیااا، ؛ 53: 3353

شروع شده و ز طریق صفهاو به سارزمیخ یاار و ز

اار م صال انجا به بوشاهر و مر نهایاا، باه ختایج

(.3/351: 3335بریاو، سا )شدهمی

شاده، یاس ز شاهر ه میگری ز یاسارگام شاروع مای

و قع مر غارو گرجسا او (،Colchisکتخیس )عبور ز

ساا رسیده مروزی و ساحل مریای سیاه، به سوریه می

ر اه و ی باه طار، مصار مای و ز یخ مرال، شااخه

ساا؛ یا هروم و م مه می ی به سما شمال میاوشاخه

که یالا اشور ر به مناطق میگار شاهنشااهی یگونهبه

(.Strabon, XI.7.3 سا )کرمهم صل می

های منتهی به شوشجاده

شوشاز لرا موقعیا س ر تشیکی، به ر ز هگم انه و

جمشید بومه و به سرزمیخ یاار و ماام، هار مو، تخا

نزمیااک بااوم. بنااابر یخ ز موره م ریااوش ول بااه بعااد،

عناو و یای خاا سیاسای و م ری شاهنشااهی شوش به

ی برخورم ر شد. شاوش لعامه ن خاو و ز همیا وق

قبال عناو و یاای خ ی مولاا یاالم ر نیاز یادک که ز

شادو م شاا و کشید، موقعیا خوبی بر ی یای خامی

های رتباطی م عدمی یاخ شاهر ر باه نقااط میگار ر ه

طاور مطمائخ، هاا باه کرم. تعد می ز یاخ ر ه م صل می

تاریخ بازمانده مور و قبل بومند. جاامه شااهی معارو،

ر اا و توصایت او ر هی بوم که ز شوش به سارم می

ال او مر ومیصورت جد گانه، مر قساما قبال اماد. به

شااوش یااس ز یااخ »نویسااد:خااوم ماای هساافرنام

اشااوربانیسال(که بااا من هااای وحشاایگری هخر بی)حمتاا

هاا ماا یاس ز قارو ؛مید،مدت مدیادی ساربتند نکارم

موباااره روزهااای ،سااوگو ری و میاادو حاازو و ناادوه

باوم کاه شاوش وق ای یر خاری ر به خوم مید و او

، ال او ومی) «بزرگی با سارم مربوط گرمید شاهر ه توس

33۵3: ۵15.)

ساما مرارو ها ز شاوش باه یکی میگر ز یخ ر ه

ر ا و با گذش خ ز میاو مشاا وسایعی، باه بابال می

(. 50 :3330؛ ییرنیاا، 333 :3353شد ) ومس د، من هی می

ز شااوش ر هاای نیااز بااه هگم انااه، میگاار یای خااا

مسایر عباور یاخ جاامه ز کناار ر اا. هخامنشیاو، می

؛ 33۵: 333۵ز گر مرکزی )لرس او( باوم )گیرشامخ،

Meyer, 1939: 2/62 ؛ زیاار بنااا بااه نوشاا ه میااومور)

(، جامه مسا قیمی کاه ز سارزمیخ XIX.19.2سیسیتی )

ناهمو ر و تنگ و بد بوم ی کرم، جامهها عبور میکوسی

و به همیخ عتاا، جاامه شاوش باه هگم اناه مسایری

گر اا و تر ر ز طریق مشا بابل مر یی مای طوالنی

قبل ز انکه به بابل برساد، باه ساما مشارق منرار،

شد تا ز انجا و ز طریق بیسا وو، باه االت یار و می

(. ز ینجا به بعاد، 351و 3/353: 3335بسیوندم )بریاو،

اماد یخ ر ه هماو ر هی سا که ز بابل به هگم انه می

ر ا.و ز انجا به شرق می

جمشاید و یاساارگام، ر ه میگری ز شوش باه تخاا

م مه یخ جامه ر ا و های هخامنشی، میمیگر یای خا

,Imanpourروم و م ااد م م شااا ) ز شاوش تااا میاااو

(. یااخ ر ه یکاای ز 333: 3353؛ ساادیور، 88 :2010

هایی سا که طالعات خاوبی مربااره او م ریام. جامه

جمشااید نیااز یااخ جااامه ر ز روی لااو ح گتاای تخااا

شناسیم. مر یخ لو ح، بی ز هر جای میگر، مو نام می

بینیم ( ر میšu-ša-an( و شوش )Par-šaجمشید )تخا

مهند و مر میاو یخ مو که اغاز و نجام سفر ر نشاو می

خوریم که مسا ر و ز انجا توشاه یی برمیشهر، به جاها

(.35: 3330 ند ) ر عی، کرمهخوم ر مریا ا می

هاایی باه اصاته یاک روز ر ه مر یخ جامه، منزلگااه

ناد و سا که هر یک سهمیه اذوقه م شا ه وجوم م ش ه

ر مشاخص 03هاا مطالعات خیر لو ح، جای یخ یس گاه

مر مسیر یخ جامه (. 15تا 33: 3330 سا ) ر عی، کرمه


(، مر نزمیکای Besstimeجمشاید تاا بتسا یمه ) ز تخا

ساا. مللفااو منزل و یس گاه وجوم م شا ه 30شوش،

مور و هتناای عبااور ز منطقااه هتیاااو، مر اصااته میاااو

( ر نُه منازل ذکار Dašer( و مَشِر )Parmadanیَرمَد و )

خ ز (. بار ی ر ا 351و 3/353: 3335 ند )بریااو، کرمه

جمشید، مر یام تابسا او و زمسا او، مو شوش به تخا

ر ه وجوم م شا )بر ی طالع بیش ر ز جزئیات یاخ مو

(: یکاای ر ه 333و 333: 3353جااامه رک: ساادیور،

ییار مر گاذرگاه تناگ جنوبی که مر کناار روم شا

,Imanpour؛ 13: 3330خا قر ر م شا ) ر عای،

2010: 92; Stein, 1940: 18-27 و به نشاو من های )

(.300: 3355شد )کوک، می

جمشاید ز مر زمس او، مسا ر و بر ی رسیدو به تخا

ار عباور تر بوم و ز حاشیه ختیج یخ ر ه که طوالنی

؛ ییرنیاا، 333 :3353کرمند ) ومس د، کرم، س فامه میمی

ر ه شاامالی باار کناااره روم میگااری (؛ 53 و 50: 3330

؛ 13: 3330 ر عای، کمااو باوم ) گذرگاه تنگشیریخ مر

Imanpour, 2010: 89 ،ز یااخ ر ه کااه ز طاار .)

گذشاا شرقی شوش و ز نو حی کوهس انی مای جنوو

هاای بتناد، باه یاساارگام و و یس ز عبور ز روی کوه

گویاا شد.رسید، مر تابس او س فامه میجمشید میتخا

ید، همایخ جمشا سکندر مقدونی بر ی رسیدو به تخاا

-Arrian, Anabasis, III.18.1 ساا ) مسیر ر طی کرمه

3; Quintus Qurtius, V.3.16-17.)

سخا و مشاو ر (، یخ ر هXV.3.3به گف ه س ر بُخ )

های تنگ و باریک و سانگالخ نیاز بوم و نبوهی ز مره

کارم. طباق تار مای م شا که عباور ز انجاا ر ساخا

هزنااانی نیااز مر یااخ ر (،XV.3.3مناادرجات ساا ر بُخ )

مسیر بومند کاه بار ی گذشا خ ز او، ح ای یامشااهاو

به نظار ها بومند. هخامنشی نیز مجبور به م مو بان به او

رسد مر و خر موره هخامنشی کاه مساا رت یمنای می

جمشاید، ز جاامه کم ری م شا، بر ی رسیدو به تخا

کرمناد )کاوک، تر جنوبی و زمس انی س فامه میطوالنی

تار (. گف نی ساا کاه یاخ جاامه طاوالنی 300: 3355

مر ناحیاه هاای او، سنگفرش بوم و بعضای ز قساما

(.33۵: 333۵ سا )گیرشمخ، دهشناسایی شبهبهاو

ز شوش به سوی مدی ر نه نیز، مو مسیر صتی وجوم

م شا: یکی ز شوش تاا ربال و سااحل چا مجتاه

جامه شااهی م د م م شا و ز ربل به بعد، هماو مسیر

کارم و ز طریاق مجتاه عتیاا و ار ت عتیاا، ر طی می

رمنس او، کایاموکیه، هالیس، ریگیه بزر و مره مئاندر

ییوسا. ر ه موم نیز ز شوش تا ربل باا ر ه به سارم می

ول یکی بوم؛ ولی ز ربل به بعد، مسیر میگاری ر باه

:3353بروسایو ، کارم ) سوی ممشق و مصر طای مای

ساا . وجوم یخ ر ه مر سندی ار می نیز تأیید شده(53

(Grelot, 1927, no. 67 مر میاو منازل و مر حل یاخ .)

جامه، شهرهای مشهوری مانند ربل و ممشق و الهیارو،

شهری مر غرو ممشق بوم که مروزه مکاو او مشخص

نیسا، قر ر م ش ند که مر چندیخ م خ بابتی مرباوط باه

ق.م.(، ز شهر الهیارو 101تا 131)موره م ریوش موم

یَساک سا. مر یخ مسیر، مسا ر ز مباد تَ سخخ ر ه

(Tappaskمر کنار ر ت و ز طریق حتب می ) تو نسا

به کیتیکیه برسد. ز مسیر ماذکور غتاب، کساانی سا فامه

کرمند که ز مبد سو حل کیتیکیه، عازم اسیای صاریر و می

(.355و 3/351: 3335ریاو، یوناو و بالعکس بومند )ب

ز توضیرات گزنفوو نیز مشخص سا که کیتیکیه با

هااای کیتیکیاه، کایاموکیااه، یاک جااامه ز طریاق مرو زه

ساا. ییوسا ه ریگیه بزر و مره مئاندر به ساارم مای

هاا ر برحساب گزنفوو بر ساا مسایر بعادی، مساا ا

,Xenophon ساا ) هاا مراسابه کارمه ها و منزل رسنگ

Anabasis, I.2.20-24 ،و مشخص سا که ز یخ مسایر )

ق.م( 103تار ز لشکرکشای کاورش جاو و ) بسیار یای

ناد و یاخ بیاانگر همیاا سا ر تشیکی کارمه س فامه مای

(.35۵و 3/355: 3335 سا )بریاو، کیتیکیه بومه

3355 مس اوز(، 33)ییایی مچهاره م، شمارشجدید، سال ه هم، مورموهای تاریخی، سال ینجاه و یشوه /1۵

و شاد شروع مای که ز شوشیوجوم م شا ر ه میگر

. رساید کرماو مای به ، یس ز عبور ز خوزس او و ار

شرق م صال حدوم غرو ر ز طریق جنوو به یخ ر ه

بر جامه شاهی و (. عالوه335: 3315کرم )و ندنبر ، می

سه جامه صتی که ز شوش به بابل، هماد و، یاساارگام

های مهام ر ا و رتباط یخ یای خاجمشید میو تخا

هاا یاخ ر ه های رعی م عادمی ز کرم، ر هر برقر ر می

ها تا صفهاو و بندر میتم، مر شد و بعضی ز اوجد می

( و میگار 3/3331: 3353 اار )ییرنیاا، ساحل ختایج

جاها م د م م ش ند.

های منتهی به هگمتانهجاده

هگم انااه ) کباتاااو( یااا همااد و مااروزی، یای خااا

شاهنشاهی مام یی ز مور و هخامنشی، مر م مناه کاوه

م رم. کوه لوند قسم ی ز ستسته جبالی باومه لوند قر ر

طور تقریبی، عبور نشادنی باومه و تنهاا ز طریاق که به

گرمنااه مرتفااع ساادابام، بااه جتگااه باباال مس رساای

ی مشار، باوم کاه سا. شهر هگم انه بر جاامه م ش ه

ساخا. ز هگم اناه، مررو ر به الت یر و مرتب می

ه طار، قازویخ شارقی با جامه بزرگی مر جها شامال

شد و به شاهر یا ا و سسس، م وجه مشرق می م مه می

رسااید. شااهر ری مر زماااو هخامنشاایاو ری )رگااا( ماای

یای خا نبوم؛ ولی یکی ز شهرهای مهام موره ماام باه

جامه ،. ز ریها بومامد و ز مر کز عمده ر هحساو می

ر اا. ز قازویخ ر ه رعای میگری به طر، مررو می

رساید. جاامه شد و به مریای گرگاو مییمیگری جد م

ر اا و و رم صتی ز قزویخ به ساوی اذربایجااو مای

شاد و ز انجاا، ز می رومیه های ییر موو مریاچهمشا

شاد. یاخ گذشاا و و رم اشاور مای تنگ رو ندور می

قسااما جااامه ز مااام کوچااک )مااام اترویاااتخ( عبااور

شامال کرم. کمی مورتر ز سما مشرق، ری م وجه می

شد و یس ز عباور ز مربناد خازر، ز زیار مماوناد می

ر ا و ز طریق کرم؛ سسس به سوی مشرق میعبور می

هیرکانی )گرگاو( و یارت، و رم بتخ )باخ ر( شاده و مر

شااد: یکاای جهااا ینجااا، بااه مو شاااخه تقساایم ماای

شاد کرم و و رم اسیای میانه میشرقی ر منبال میشمال

کارم و باه شرقی حرکا میجنوو و میگری، مر م د م

؛ 3/351: 3335بریااو، رسید )مره سند، مر مرز هند، می

-Graf, 1994: 186; Levine, 1973:3؛50 :3330ییرنیا،

4; Idem, 1974: 100-101.)

ی مر ک او مفقومشاده ک زیاا ، توصایفی ز جاامه

سا که ز سو تا بتاخ و هناد کشایده وجوم م ش ه

هاایی یسا گاه ،های مناسب، به اصتهشده بوم و مر او

(. یزیدور خار کسای FGrH 688 F33 سا )قر ر م ش ه

برخی ز یاخ خوم،« های شکانیمنزلگاه» ح مال، مر به

هاای مهمای سا؛ زیر ز یسا گاه طالعات ر گنجانده

روم و تا بابل و میاو زوگما مر کنار ر ت و سر سر میاو

های کاسسیخ، ، ز طریق مرو زهسسس سر سر الت یر و

(. یاخ جاامه 35تا 33 :3353 سا )خار کسی، یام کرمه

ح مال قوی، هماو جامه بریشم مور و بعادی ساا به

(Graf, 1994: 186.)

جمشاایدوهگم انه ی میگااری نیااز میاااو تخاااجااامه

( کااه مر 53: 3353 حااد ث شااده بااوم )بروساایو ،

تاا مارز هناد م ماه ییوسا وهگم انه به جامه قبتی می

ر ه کاارو نرو مهمای نیاز ز بابال و ز طریاق یا ا. می

اماد و ساسس، مرو زه ز گر و بیس وو، به هگم انه می

شاد و تاا مشارق م اد م به هماو ر ه قبتی م صال مای

؛ 3/351: 3335؛ بریاااو، 355: 3353یا ااا )کااوک، ماای

,Dandamayev & Lukonin؛ 13: 33۵۵م ناد مایت،

(. یخ هماو ر هی ساا کاه کناا کاورث 210 :1989

(V. 8.5جامه نظامی نامیده ) ،(.355: 3353 سا )کوک

ییوسا و یی ز جامه مهم میگری که به هگم انه می

هاای من های باه شاوش(، جاامه یخ ذکر او ر اا )ر ه

شوش به هگم انه بوم که یخ مو یای خا قادیمی ر باه


به ساما شامال کرم. یخ جامه ز شوش هم مرتب می

ییوسا هند میهمد وامد و مر نیمه ر ه، به جامه بابلمی

کرم.و مسیر خوم ر منبال می

جااامه میگااری کااه جنبااه تجاااری م شااا و م ر ی

هاای خاوبی نیاز باوم، ز هگم اناه س رکامات و قتعه

شاد و یاخ مر شروع شده و به مریای سیاه من های مای

(، مر شامال Saspireحالی بوم کاه شاهرهای ساساسیر )

کرم هگم انه، و یالا یار ر به مریای سیاه م صل می

(.33۵ :3535 ح شام، )

مر همیخ مسیر که مسیر کارو نی بسیار با همی ی باوم،

های مخ تات های میگری نیز وجوم م ش ند که بخ ر ه

هایی ز ری به اذربایجاو، کرمند. ر هر به هم مرتب می

غربای م مرااو، مازنادر و و شهر صدمرو زه، مر جنوو

صفهاو کشیده شده بوم. ز م مرااو ر های باه سا رابام

بر ر هی که به سما هناد وجوم م شا. ز باخ ر عالوه

ر ا، ر هی نیز به سما سرد وجوم م شا. سرد ز می

های رعی، هم با سیروو و ماور ی او و هام طریق ر ه

(.3/3331 :3353با س رابام مر رتباط بوم )ییرنیا،

جمشيدهای منتهی به تختجاده

هاای بازر او جمشیدکه بنا و کاخکار ساخا تخا

ر م ریوش ول اغاز کرمه بوم، تا یایاو موره هخامنشیاو

م مه یا ا. برخی مع قدند که شاهاو هخامنشی ز یاخ

هاای رسامی، مانناد عیاد ناوروز، یای خا بر ی جشاخ

( و مقابر خاانو مگی 53 :3330کرمند )ییرنیا، س فامه می

رسا م، جمشید و حو لی او، یعنای نقا ها مر تخااو

هااای ر و ناای بااه قاار ر م شااا. بنااابر یخ، بایااد ر ه

هاایی جمشاید، ر ه شد. ز تخاجمشید من هی میتخا

( یا ریادو مر paritakanaت کاو )به یَر ی شد وجد می

صاافهاو، کرماااو، بناادر میتماااو و هرمااز مر کنااار

(.Imanpour, 2010: 93-94ر ا ) ار میختیج

ی های مهم موره هخامنشی، جاامه یکی میگر ز جامه

شد و ز طریق شوش جمشید شروع میبوم که ز تخا

یا ا. یخ و بابل، تا مناطق شمالی شاهنشاهی م د م می

شد که یکای باه جامه مر شمال، به مو بخ تقسیم می

به سما کیتیکیاه و لیادی و سما کایاموکیه و میگری

(. 53 :3353ر اا )بروسایو ، یای خا او ساارم مای

ساا؛ ز جمتاه های یار بااقی ماناده بقایایی ز جامه

بُار یاا تناگ ی صخره بریده که معرو، به سنگباریکه

ح مااال، باقیمانااده جااامه میاااو بااوالغی بااومه و بااه

-Stronach, 1978: 166جمشیدتایاسارگام ساا ) تخا

ی ساا کاه یاک . طول و عرر جاامه باه ناد زه (7

ساا ز تو نسا ه حیو و بارک با ظر یا کامل بار، می

جامه مس قیمی میااو (. 135 :3353کوک، او عبور کند )

جمشاید و هندوسا او، ز طار، جناوو، وجاوم تخا

م شا کاه سا ر بخ، باه نقال ز ر توسا خ، مربااره او

رمانیاا( و گادروزیا ا سا کاه ز منااطق کرمااو )ک گف ه

گذشا؛ سسس تا ار خوزیا و ز انجا تاا )بتوچس او( می

م اد م و ر های نیاز تاا بااخ ر روم سند مر هندوسا او

شارقی شاهنشااهی ر باه هام یا ا و یاالت جنوومی

(. Strabon, XV.2.8کرم )مرتب می

جمشید، به عالیا کاارگر و ی تخامر م وو سهمیه

، ( یا نیریاز ماروزی Narezzašزش )مر ناحیه شرقی ن رت

جمشید شااره شرقی تخاکیتوم ری جنوو 350حدوم

ح ماال (. ینجا بهHallock, 1969, no. 737 سا )شده

ر های همایخ جاامه هاای بایخ بسیار، یکای ز یسا گاه

ها و میگار ها، کارمانیایی سا. هندیاو، ار خوزیاییبومه

ید باه شاوش جمشمرمماو شرقی همگی ز طریق تخا

,Ibid, nos. 679-681, 1298, 1330, 1332ر ناد ) می

1348, 1377, 1398-1399, 1436, 1439, 1466, 1540,

کنااد کااه ساااکناو شاارق ( و هماایخ ثابااا ماای 1552

شاهنشاهی هخامنشی ز طریق همیخ جامه جنوبی، ب د

امدند و سسس ز انجاا، باه شاوش جمشید میبه تخا


( یا کر ترو ، سرم ر ساکندر Cratereر ند. کر تر )می

ق.م هنگاااام بازگشاااا ز 331مقااادونی، مر ساااال

لشکرکشی هند، یخ ر ه ر به عتاا به رباومو او ن خااو

ی (. ز یخ جامه، جامهArrian, Anabasis, VI.17.3کرم )

شارقی و باه ساما بتاخ )بااخ ر( رعی به ساوی شامال

هاای زهر ا که م ماه همااو ر های ساا کاه ز مرو می

(.Strabon, XV.2.8کرم )کاسسیخ )خزر( عبور می

ی کاه ز بابال شاروع شاده و میاو یخ جامه و جامه

یس ز عبور ز هگم انه و ری، به بتاخ مر شارق یار و

هاا ر ی عرضی وجوم م شا کاه او شد، جامهخ م می

( و 351/3: 3335بااه یکاادیگر م صاال کاارمه )بریاااو،

ریاق مکار و باه مره ساند م صال ی یر و ر ز طجامه

ز (. Dandamayev & Lukonin, 1989: 210کارم ) می

جمشاید، شاد و باه تخاا ینج ر ه جاد مای نیز کرماو

ر اا یاسارگام، هرمز، یَ اله مر کنار روم سند و بتخ مای

(.3/3331: 3353)ییرنیا،

های منتهی به بابل و ساردجاده

بابل شهری بوم کاه همانناد شاوش ز مور و ییشایخ

عنو و یای خ ی م شا و ز لرا س ر تشیکی، موقعیاا

بساایار مناساابی م شااا و باار ی قتماارو شاهنشاااهی

هخامنشی نیز، ز مرکزیا خاصی برخورم ر بوم. ساارم

نیز همانند بابل، یی ز موره هخامنشی یای خا مولا

تااا ز رو باا لیاادی بااوم و هماایخ باعااث شااده بااوم

هاا برخاورم ر باشاد. مربااره ی با میگر مولاا گس رمه

هااای هااای رتباااطی باباال و سااارم بااا میگاار بخاا ر ه

شاهنشاهی، مر خالل مباحاث ییشایخ براث شاد؛ ماا

های میگری نیز وجوم م شا ند کاه ز بابال و ساارم ر ه

ر ناد. یکای ز شدند و به میگر مناطق مای منشعب می

که ز سارم به سینوپ، مر کناار مریاای ها ر هی بوم او

یخ جامه که ز ختیج یسو تا سینوپ ر ا. سیاه، می

م د م م شا، ژه ر ز طریق اسیای صاریر باه مااور ی

ر های کارم. غربی اسیا مرتب مای قفقاز و قسما شمال

ر ه ز نیز میااو نیناو و ساارم وجاوم م شاا کاه یاخ

کارم و باه ر عبور مای روم و، ز سرزمیخ سابق اشومیاو

هاا مر شد.یکی میگر ز یخ جامهاسیای صریر من هی می

شد و سر سر اسیای صریر ر طی کارمه لیدی شروع می

: 33۵۵کاارم )م نااد مایت، و تااا باباال م مااه ییااد ماای

(. Dandamayev & Lukonin, 1989: 210؛13

ز بابل به سوریه و نیناو و شاوش و های میگریجامه

هاایی ر ند و جاامه ساحل لقطیت مروزی، میگِرّ ، مر

نیز بومند که مسا ر و ر ز نیقیاه باه مصار، کیتیکیاه،

کرمناد اسیای صریر، نینو ، بابال و شاوش هاد یا مای

-Graf, 1994: 180؛ 3331و 3/3333: 3353)ییرنیااا،

184.)

های منتهی به مصر و آفریقای شمالیجاده

غازه باه ممفایس و مر مرو زه سن ی اسیا به مصر، ز

م د م جاامه معارو، باه ر ه هاورو باوم کاه جاامه

شاد و مرساوو مای « یامشاهی جدیاد »ستطن ی ر عنه

ها بر ی حمته باه ساوریه و تساطیخ، ز یاخ جاامه او

کرمند. هخامنشیاو یخ جامه ر باا توساعه و س فامه می

تکمیاال یااک ر ه رعاای ساااحتی میاااو یتوزیااوم و

عنو و یُل زمینی اعد کرمه و ز یخ ر ه، بهابام مس لعری

باااریکی میاااو مریااای ماادی ر نهو مریاچااه ساایربونیس

(. هاارومت Ibid: 184کرمناد ) )برم ویال( سا فامه مای

(VIII.5 ز )برم که مر م د م تعد می شهر بندری نام می

هاا ر هاا او هاا و عارو یخ جامه قر ر م ش ند و یونانی

نیل، مسا رت میااو مصار سافتی مر مره ساخ ه بومند.

بار ر ه )مصر شمالی( و مصر عتیا )مصر جنوبی( عاالوه

هاای زمینای نیاز نجاام ی( ز طریاق ر ه ابی )رومخانه

گر ااا. مر موره هخامنشاایاو، مر شااهر لفااان یخ ماای


بر های بسیاری به خیاباو شاه وجوم م شا. عالوه شاره

ه مر یاک شاد های یاییرو کشات ها، ز طریق تکه یخ

م ر یس گاه یسا ستطن ی مربوط به موره بطتمیوسیاو

ی ز م نیم که یاک شابکه جاامه ق.م(، می 355)حدوم

ممفاایس، یای خااا مصاار مر موره هخامنشاایاو، وجااوم

ر اه و تاا م ش ه که ز کنار روم نیل به سما یاییخ مای

(. Graf, 1994: 185 ساا ) ( م مه م ش هSiyenیخ )سی

شباها بسیاری که میاو ساخ ار یاخ شابکه با توجه به

ی موره هخامنشی وجاوم م رم، ی و ساخ ار جامهجامه

ی شاویم کاه یاخ شابکه جاامه تا حدومی مطمئخ مای

هاا او ر بازمانده موره هخامنشی سا کاه بطتمیوسای

کرمند.حف و نگهد ری می

هاای موره هخامنشای، مر لیبای و حبشاه، مرباره ر ه

,III.17-26چند نی ند ریم مگر انچاه هارومت ) طالع

IV.167, 200-205 مرباااره خاا ساایر لشکرکشاای )

سا.کمبوجیه به یخ مناطق ذکر کرمه

های فرعیج. جاده

های ر و و میگری های صتی و بزر ، ر هغیر ز ر ه

های رعای نامیاد. ها ر ر هتو و اووجوم م شا که می

هاای مرتای ر ار هم رسیهای رعی مسمر و قع، ر ه

هاا مر موره هخامنشای، کرمناد. ز یاخ ناوع جاامه می

های بسیاری شاره کارم کاه مر اسایای تو و به جامهمی

تو و باه مو جاامه صریر وجوم م ش ند؛ ز او جمته، می

( مر اسایای Tarsusتجاری شاره کرم که ز ت رساو )

هاای شادند و یکای ز طریاق مرو زه صریر شروع مای

ر ا و مر نهایا، به مریاای کیتیکیه به سما شمال می

شد و میگری، مر م د م سو حل یخ مریا سیاه من هی می

ی نیز مر سو حل شامالی ر ا. جامهبه سما غرو می

هاای روسایه مریای سیاه قر ر م شا و مر م د م مشاا

رساید. طاال مر جنوبی، ز طریق ور ل باه سایبری مای

امااد بااه کشااورهای غرباای ماای م ااد م یااخ جااامه،

(Dandamayev & Lukonin, 1989: 210.)

های نظامی نیز، وجوم های مربوط به لشکرکشینوش ه

ها یکنند؛ بر ی نمونه، یونیهها ر ثبات می یخ قبیل ر ه

هاا، ز طریاق یکای ز با هد یا و ر هنماایی سوسای

مو ق کرم، های رعی که متطیه ر به سارم م صل میر ه

(. یاخ Herodotus, V.100شدند به سارم حمته کنناد )

تیساا رو ی ساا کاه یاک قارو بعاد نیاز هماو جامه

(Tisafernes،) اژزیاااال سااااتر پ لیااادی، ساااساه

(Agsilaus) ر مر بازگشااا ز سااارم بااه سااو ، ز

گذشاا، مر طریق جامه بزرگی که ز گذرگاه کار بل می

(. Briant, 1991: 74-75انجا بازرسی کرم )

جامه میگری میاو لوکائونیا و ترسو وجوم م شاا

کااه وق اای کااورش جااو و ز جااامه باازر من هاای بااه

(Eponaxa یوئاکساا ) کرم، های کیتیکیه عبور میمرو زه

ز یخ جامه س فامه کرم و ینج روز زومتر ز کورش نیز

به ترسو رسید. لب ه عبور ز یاخ ر ه بسایار مشاو ر

(.Xenophon, Anabasis, I.2.25 سا )بومه

ها یی ز موره هخامنشی وجوم م ش ند. بعضی ز ر ه

خاوبی ها مر موره هخامنشی تعمیر شادند و باه یخ ر ه

های رتباطی میگر، باا وسیته ر هبهشدند و نگهد ری می

مر کز مخ تت قتمرو شاهنشااهی هخامنشای مر رتبااط

ها سمی به میااو بومند. تنوع ممالکی که مر لو ح ز او

هاای هخامنشای ر مهد که یای خا سا، نشاو میامده

کرمناد )بریااو، های مخ تت، به والیات م صال مای ر ه

هاای رعای چنادی ز ح مال، جامه(. به3/351: 3335

باه (Dascyliun( و م ساکیتیوو ) Cyzicusکوزیکو )

ر ند و به جامه شاهی سارم به شاوش سوی جنوو می

(. شاخه میگری نیز ز Magie, 1950: 2/41ییوس ند )می

ر اا کاه باه ح ماال سارم به مرکز ساتر یی کاریا مای

بساایار، م مااه جااامه رعاای سااارم بااه سااو بااوم

(Herodotus, V.52.)


که بخا شناسیم. زمانیجامه رعی میگری ر نیز می

بزرگی ز ساساه و متزوماات و باروبناه ساکندر ر های

ی میگر که جمشید شده بومند، وی ز طریق جامهتخا

کارم، باه های یاار ر طای مای مسیر هتیاو تا مرو زه

جمشید ر ا. مر سرزمیخ هیرکانی )گرگاو( سوی تخا

تریخ ر ه ر ن خاو کارم کاه مسایری اهنیز سکندر کوت

گذشا و باروبناه ساساه ر ها میکوهس انی بوم و ز قته

. (3/35۵: 3335بریااو، ) ز طریق جامه نظاامی رسا ام

( که اخریخ Iconyonوق ی کورش جو و مر یکونیوو )

( ر Epyaxaیاخاا ) شهر ریگیه بوم، قاما م شا، یای

انی، به تار رس ام کاه تریخ ر ه کوهس ز طریق سریع

بخشی ز سساهیاو و نایدید شادند. مر یاخ خصاو ،

سا: یکای ینکاه یاخ ساساهیاو ر مو رو یا نقل شده

ها نابوم کرمند و میگر ینکاه سارباز و ر ه ر یکیتیکیه

,Xenophonگم کرمناد و ن و نسا ند مسایر ر بیابناد )

Anabasis, I. 2. 23-26 .)

های رعی بادوو ر هنمایااو ز یخ ر همر و قع، عبور

باید توجه کارم مسایری کاه ز نظار مرتی ممکخ نبوم.

نظامی عبورنشادنی تشاخیص م مه شاده، بار ی مارمم

طاور حا م چنایخ عامی و مر وضع و حالا معمولی به

نبومه سا. نویسندگاو یونانی وق ی سرزمینی ر بیابانی

ه ر هسیماایی ند، یخ تعریت ر با توجه با توصیت کرمه

سساهی بزر که مر و صل کوتاه نیاز به مقاد ر زیاامی

ناد ساا، بیااو کارمه او مر منطقه مرل عباور م شا ه

سااکندر قباال ز باار ی نمونااه، (؛3/355: 3335بریاااو، )

وروم به زرنگ )سیسا او( قصاد م شاا ییاامی بسایار

سریع باه هماد و مر ماام بفرسا د. بار ی یاخ منظاور،

اور االت ز ر و تر ز کویر شورهضرورت م شا که

یر و عبور کنند؛ زیر مسا ا یاک ماهاه ر باه مه روز

(.Quintus Qurtius, VII.2.18م م )کاه می

هاد. پُل

تااا یاای ز هخامنشاایاو، سااند و ماادرکی ز یاال و

سازی مر مسا نیسا؛ ولی انچه مستم سا ینکاه یل

هاا و نهرهاای رومخاناه مرمم منیای کهخ بر ی عبور ز

بزر ، کاری کارمه و بار ی گاذر ز چنایخ سادهایی

زمانی که ز جناگ (I.75 ی یا ه بومند. هرومت )چاره

کورش و کرزو ، یامشاه لیدی، صربا کرمه عباور ز

ینکاه مر او عتاا به سا،روم هالیس ر سخا م نس ه

،هایی کاه مر زمااو و روی رومخاناه باوم ز یل ،زماو

کناد کاه ز موره ثابا می مر همیخ .نبومه سا خبری

ساا. ح ای ساخ خ یل مرسوم شاده ،هخامنشی به بعد

بار ی ،خو سا بابال ر ا ح کناد کورش زمانی که می

یتای ،میاله مروز ،(Gyndesگیند )عبور ز رومخانه

که او رومخانه زیام بوم و باعث مرحالی ؛ حد ث نکرم

وی نیاز شاد. وی ربووهای مشدو یکی ز سبغرق

شاعبه 3۵0تصمیم گر ا تا رومخانه ر باه ،بر ی عبور

.Herodotus, I) ر هم شاوم عبور مکاو تقسیم کند تا

189-190, 202; V.52 ن قاام ساب ،( و لب ه با یخ کاار

خااوم ر نیااز گر ااا. مااا هماایخ کااورش مر نباارم بااا

همااو روم گویاا بر روی روم ار کاس کاه ،هاماساگا

هایی سااخا تاا ساساهیان ز مروزی سا، یل ر

(.Herodotus, I. 205روم عبور کنند )یکای : ناد های زماو هخامنشی به مو صورت بومهیل

های موق ی کاه قا بار ی های م ئمی و میگری یلیل

شاادند. باار روی مر زماااو نیاااز بریااا ماای و عبااور

ی های م ئمیل ،های بزرگی مانند مجته و ر ترومخانه

مر ( V. 52(. هارومت ) Ibid, I. 186 حد ث شده بوم )

ز م مهجامه شاهی ساارم باه شاوش مربارهشرحی که

کاه کارمه حد ث یک یل بر روی رومخانه هالیس یاام

ا ز او مرا ظااا هاابااا ساااخا یااک قتعااه و مرو زه

م ئمای ، یتای مشخص سا کاه یاخ یال . ساشدهمی

ناد کارمه مای مرا ظاا ز او کاه نگهبانااو ساا بومه

(. 3/3۵3: 3335)بریاو،


های م ئمی طالع ز چگونگی ساخا یلبه مو عتا،

ها به مرور زماو یکی ینکه یل :چند نی مر مسا نیسا

که رومها همیشه مسیر خوم ین ند و میگری ز بیخ ر ه

مهند و تأسیسات بناشده مر کنار و بار روی ر ترییر می

نااد. مر منااابع شاا هی ند چنااد ن رومهااا ماناادگاری

؛هاا شاده ساا ی به ویشگی یخ نوع یلیاهه شار،گاهی

ز ناوعی یال مر (V. 405کناا کاورث ) ،بر ی نمونه

بر ی سااخا او، که ساجمشید یام کرمهحو لی تخا

هاای سانگی قار ر م مه چند تکه لو ر ر بار روی یایاه

ها به مر تب کم ر زتعد م یخ یل ا،تعبومند. به همیخ

هاای سا. تعاد م کام یال های موق ی و شناور بومهیل

کارم تاا قا مسایرهای ها ر مجبور مای م ئمی کارو و

خاصی ر طی کنناد کاه تراا نظاارت ساازماو م ری

هخامنشایاو شاد تاا همایخ باعاث مای .هخامنشیاو بوم

های صاتی زیار نظار ر ح ی عبور و مرور ر مر جامهبه

(.3/355: 3335م ش ه باشد )بریاو،

های موق ی بیش ر به یخ صاورت باوم کاه ساخا یل

و باا ندگذ شا مای تعد می کش ی یا قاایق ر کناار هام

بس ند تا ز روی او عبور کنند و طناو مرکم به هم می

یال ناوع کرمناد. سااخا یاخ سسس او ر جماع مای

و زماو کم ری هم نیاز م شا تا حد ث و بوم هزینه کم

، ول هنگام لشکرکشی باه رویاا برچیده شوم. م ریوش

یتی ز کشا ی بساا. ساازنده ،مر تر کیه بر روی بسفور

ز هاالی ساامو (Mandroclesماندروکتس ) یخ یل

بوم و بابا یخ کار ز م ریوش یام ش ر و نی مریا اا

،ق.م نیاز 150(. مر سال Herodotus, IV. 87-88کرم )

ابیادو مر ،ق.م( 1۵5تاا 15۵به مس ور خشایارشاا )

(Abydos) مو یل بر روی هتساسونا )م رم نال( بسا ه

هاای ها کارشناساو سرزمیخشد که بر ی حد ث یخ یل

هاا. ها و مصری ز جمته نیقی ؛مخ تت مشارکا کرمند

ولای باا تاالش کارم؛ طو او خر و ر ها یل،مر بار ول

هاا باالخره کار به ن یجاه رساید و یال ،موباره مهندساو

نراوی طر حای ها به(. یلIbid, VII. 24شدند ) حد ث

واماد و ساخ ه شاده بومناد کاه ر ه عباور بار ی ر اا

ها به مریاای سایاه وجاوم م شا ه باشاد )کاوک، کش ی

که باه ساکرمه (. بریاو ز سندی بابتی یام303: 3355

کند و مر م خ وجوم کارشناساو حد ث یل شاره می

مر نزمیکای نیساور ساز سا که گروهی یلسند امده

: 3335 نااد )بریاااو، ر ضاای زر ع اای مریا ااا کاارمه

(. 3۵5و 3/3۵1

گزنفوو ذکر کرمه که کورش جو و مر لشکرکشی باه

هااا بااه هماایخ ترتیااب عبااور ز تمااام رومخانااه ،باباال

هاا مر کناار هام و یعنی با قار رم مو کشا ی ؛ ساکرمه

کرمناد؛ بار ی های موق ی ز رومها عباور مای یجام یل

بسا خ هام باا باه (Meanderمئانادر ) نمونه ز رومخانه

.Xenophon, Anabasis, Iهفا کش ی عباور کرمناد )

(. بر روی رومخانه ر ت هم گویا یل موق ی وجوم 2.5

زیر زمانی که کاورش جاو و و ساساهیان سا؛م ش ه

قصد عبور ز او ر م ش ند، ییامه به او زمند و یاس ز

کااه مر (Thapsacتایساااک )ماارمم شااهر ،هاااعبااور او

ساحل ر ت بومند، گف ند که تا به حال کسای ییاامه ز

و همیشه باه وسایته یتای کاه باا سا یخ روم نگذش ه

قبال ؛ ما یخ بارکرمندساخ ند ز او عبور میکش ی می

یخ (Abrocomasابروکوما )، ز رسیدو کورش جو و

(. بعاادها Ibid, I. 4.17-18یاال ر سااوز نده بااوم )

یتی ،هخامنشیاو نیز بر ی جتوگیری ز ییشروی سکندر

,Arrianات زمند ) ،ر که بر روی رومخانه ر ت بوم

Anabasis, III. 7.1-2 با توجه به نروه بیاو گزنفاوو .)،

که باا سام ئمی بومه یتو و گفا که یخ یل نیز یتمی

سااخ ه شاده باوم. گزنفاوو همچنایخ ز یتای کش ی

سااا کااه بااا مااوق ی باار روی روم مجتااه یااام کاارمه

,Xenophonکش ی ساخ ه شده باوم ) 33بس خ همبه

Anabasis, II. 4.17, 24.)

ز یتای بار روی رومخاناه وساکو ،وی همچنیخ


(Fuskos که بعد ز مجته قر ر م ش ه، یام ) ساا. کارمه

، مر کناار براد م، (Opis ویایس ) به شاهر یخ رومخانه

ماا ز م ئمای یاا ؛ (Ibid, II. 4.25) ساا شاده و رم می

. وی قبل ز رسایدو باه ساهبومو او حر ی نزمموق ی

کاه ز مجتاه ساا کرمه ز مو شاخه ابی یام ،مجته نیز

ها به وسایته یتای جد شده بومند و عبور ز یکی ز او

(.Ibid, II. 4.13وم )بوم که با هفا کش ی ساخ ه شده ب

ای نخال هتنه ا س فامهازهای موق ی ر ببعضی ز یل

ها بیش ر بار ی گونه یل یخ؛ (Ibid, II. 3.10ساخ ند )می

کاه او چناد و زیاامی ندشدعبور ز نهرها س فامه می

م. رها عباور کا شد ز اوولی بدوو یل هم نمی ند؛ند ش

باید گفا که بر روی رومهاایی کاه ترییار ،طور کتیبه

حاد ث ، ی به نقطه میگر زیاام باومه سطح او ز نقطه

تار ها بسایار ساامه بس خ کش یهمیل موق ی به وسیته به

(.3/3۵3: 3335 سا )بریاو، بومه

های ارتباطیحفاظت از راه

ها بدوو نگهاد ری مر هر زماو و مکانی، شبکه ر ه

تو نناد میزبااو و مر قبا مد وم مادت چناد نی نمای

مسا ر و خاوم باشاند. هخامنشایاو نیاز بار ی ینکاه

ها به به ریخ نرو س فامه کنند، چه مر همیشه ز جامه

زمینه مور نظامی و چاه مر ماور بازرگاانی و تارمم

بایسا سازماو م ری های شاهی، میمسا ر و و ییک

ی باار ی نگهااد ری و مر قبااا و گساا رمه و خبااره

گر ند، تا با مشکل برخورم ها مر نظر می حد ث ر ه

زبرمساا و باه وجاوم مهندسااو ا کثر مورخا نکنند.

سااازی مهاااارت سااازی و یاال یر ناای کااه مر ر ه

مر ر هاای بازر وجاوم ر ه و م ش ند، ع ر ، کرمه

. ند س ههام نیا او عال هن یج ، یر و

کارشانا یباه گروها ،جمشیدبرخی ز لو ح تخا

هاای شده و یجام جامههای حد ثبر ی نگهد ری جامه

ولی طالعاات ماا مر یاخ زمیناه ند؛کرمهجدید شاره

(. 3۵3و 3/3۵0: 3335بسیار کم و ناچیز سا )بریااو،

13هاای یاار و ماام باه طاول هاایی ز جاامه بخ

رس م و مزم هاه، مر نزمیکای و قع مر بیخ نق ،کیتوم ر

بقایاای ساا؛همچنیخ، شیر ز و صافهاو، کشات شاده

های هخامنشی مر جنوو یاسارگام، مر گرمنه تنگ جامه

ساا هدنیز یدید ر شا ،بوالغی مشر، به رومخانه یتو ر

مر وساان یم ر ساا 30م ار و 3 ی به یهنای که جامه

م ار مر سانگ تر شایده 30 رتفااع تاا ،بعضی ز جاها

سا. همیخ نشانگر یخ ساا کاه حاد ث چنایخ شده

نیروی کار ر و نای نیااز م شا ه و همایخ ، بههاییجامه

تا برخای باه یاخ بااور برساند کاه مر ساباعث شده

هاا بهاره ز کاورت ،بر ی یخ منظاور ،سرزمیخ یار

ری کشاااورز و ر بااه بیگااا ،و مر جاهااای میگاار گر ااه

,Diodor Sicily, XVIII. 32.2; Elien ناد ) گر اه مای

Animals, XV. 26 هاای گزنفاوو کاه ز گف اه (. چنااو

بار ی سااخ خ ،ایاد مر جریااو نبرمهاای نظاامی برمای

، ناد. باه گف اه و کارمه ز رتا سا فامه مای ،هاجامه

(Xenophon, Cyropaedia, VI. 2 کاورش جاو و باه )

ر مش گفا:

ناد که مأمور حر سا ز سار و زناد نیاو به کسانی»

ی که م رند و م ر کنم که هر گروه ر به وظیفهتأکید می

ی ها بگذ رند: عاده نمایند و سباو کار ر مر خ یار او

تبرم ر مر تهیه و شکس خ چوو نجام وظیفاه نمایناد و

ها م بدهناد. یاخ به تیر ند ز و تیر و کماو و به ییامه

های کوچک تقسایم کنناد و مر کناار به قسماعده ر

ر ه ر ،صفو، سساهیاو حرکا مهند تا مر صورت لزوم

همو ر کنند و گر چیزی مورم حاجا ماخ باشاد او ر

ور به مخ برسانند و سعی کنند رتباط با کتیۀ صافو،

« برقر ر باشد.

نیااز مر هماایخ زمینااه بیاااو ( VII. 131هاارومت )

ساوم ز ار م یاک ،یریا مر ییکه خشایارش ساکرمه

باه بریادو ، رت ر مأمور کرم تا بر ی سااخ خ جاامه


مرخ او جنگل بسرم زند. یخ گروه ر م ر سربازمهند

،ق.م 333و 333 گف نااد. یااخ اار م ر مر سااال ماای

هنگامی که ر به حامال جناازه ساکندر ز بابال عاازم

که همر ه تعاد می بینیمموباره می ،سو حل مدی ر نه بوم

ی بومند کاه کرمو و صالح جامهکارشنا مامور امامه

,Diodor Sicilyقر ر بوم ر به عاز ز او عباور کناد )

XVIII. 38.2.) یخ مر حالی بوم که سال یای ز او و

اازلیس ی میااو هالی تر کیه جاامه ،ق.م 333مر سال

(Fazlis) و( یرگاااهPergeh) حاااد ث کااارمه بومناااد

(Arrian, Indica, I. 26.1.)

رو بومناد و یهاخ و کالساکه ،های شاهی غتاب جامه

ز جمتاه یاخ ؛کارم ها عباور مای ر ح ی ز اوگاری به

کیتیکیااه، هااای ریگیااهتااو و بااه جااامه هااا ماایجااامه

ربال و نیاز ر های کاه ز جمشاید، شاوش تخاشوش

روباومو شاره کرم. لب ه کالساکه ،کرمهیرکانی عبور می

هااا ساانگفرش هااا بااه یااخ معنااا نبااومه کااه یااخ ر هاو

های خااکی کام و جامه ،معمول طوربه بتکه ، سابومه

یم ن ،بر ی نمونه ؛شده بومندگذ ریبی یهخ و عالما

ی قادیمی شااره یونانی مر ریگیه هتسسون ی به جاامه

کااه کشاااورز و مر او بااه کشااا و زرع ساااکاارمه

ساا ی شاهی باومه جامه هکه یخ ر گف ه ند و یرم خ ه

و ( VII. 115(. هارومت ) 3۵0تا 3/350: 3335)بریاو،

هاایی شااره نیز به جامه( Anabasis, I. 5.7-8گزنفوو )

به سبب وجوم گل و ، ند که مر صول بارشی سالکرمه

،حاال ولای باا یخ ؛ ساا ها مشکل بومهترمم مر او،الی

نااد و اثااار بااومههااا نیااز ساانگفرش بعضاای ز جااامه

مشاهده سا. مرخور کنوو ،ها نیزمانده ز اوجایبه

مربااره جااامه (V. 52-53بر ساا انچاه هارومت )

هااای مهاام موره مر طااول جااامه سااا،شاااهی گف ااه

هخامنشی، و صل ر با مقیا یر نایت رسانگ مشاخص

هااایی باار ی کیتااوم ر، یساا گاه 30تااا 35کاارمه و مر هاار

تأمیخ او و غذ ی مسا ر و تعبیه کرمه بومناد. س ر حا و

، قالع یاا نیز لجیشی طول یخ ر همر نقاط حسا و سوق

هاا مر او سااخ ه بومناد کاه سارباز و یرکمس مژهای م

. کرمندها ر مرا ظا میم مند و ر هنگهبانی می

جمشاایدبر سااا گااو هی م ااوو مسااا رتی تخااا

(Hallock, 1969, nos. 684, 688, 1342, 1357, 1495) و

(، بار ی سافر مر Driver, 1957, pp. 44-53ناماه ارشاام )

هاا، های شاهی و سا فامه ز مکاناات موجاوم مر او جامه

( بومناد halmiبایسا م ر ی سندی مُهرشاده ) مسا ر و می

هاا ها بوم و هم ترذیه ر ه اوکه هم به منزله مجوز عبور او

(. باا ینکاه 5تا 3های ایه ،3نرمیا، باو کرم )ر ر هم می

جمشید بیش ر مربوط به م خل سارزمیخ یار و لو ح تخا

( و Driver, 1957, no. 6هاای ار مای ) هسا ند، یااییرو

کنند که مر میگر مناطق شاهنشااهی ها تأیید میسفالخرمه

عنو و مجوز عبور و نیز تهیاه اذوقاه نیز، سیس م مشابهی به

هاای شااهی سامی مر جاامه و متزومات بر ی مساا ر و ر

(.Graf, 1994: 169 سا )وجوم م ش ه

هااای بتندیایااه، ماننااد ح مااال یااخ ساانام ر مقااام بااه

کرمناد؛ همچنایخ، سفر صامر مای های مناطق مبد شهرباو

ها مأموریا م ش ند تا مر بر بر قد مات ر هزنااو، منیاا او

ا ر و ها ر حف کنند و به همیخ عتا بوم که همر ه مسر ه

شاد م ر ی مجوز عبور، تعد می ر م مساتح رسا امه مای

(Briant, 1991: 70-73 ؛) بر ی نموناه، وق ای کاه رمشایر

ق.م( نرمیاا ر باه ورشاتیم رسا ام، و 131تا 1۵5 ول )

نظام مسیر ر طی کرم )نرمیاا، همر ه با رماندهاو و سو ره

ر ر اه (. یی ز و نیز، عزر چنایخ سافری 5، ایه 3باو

ساا، مشاخص بوم و با توصیفی که و ز سفر خوم کرمه

هاا وجاوم حمتاه باه کاارو و شاوم کاه همیشاه بایم می

ی طاال و ر و نا هاا مقاد ر ویاشه کاه او باه ؛ سام ش ه

جو هر ت مربوط به معبد یهوه ر همار ه خاوم م شا ند.

سااا، ه کااه ز شاااه خجالااا کشاایده مروی ذکاار کاا

ها ر همر های او ،مر طول ر ه تا مرخو سا نگهباو کند

مطتب یخ .(33و 33و 33های ، ایه5کنند )عزر ، باو


هاای سا تا ر م و مرمولاه بومهرساند که مرسوم می

خاصی ر ر م مستح نظامی همر هی کنند.با توجه باه

مربااره ( II. 2.42bانچه رسطوی مس عار )مروغایخ( )

(، یکااای ز Condalusساااازماو م ری کوناااد لو )

ساا، مس یار و منطقه ساتر یی موزول مر کاریه، گف اه

ها مسئول حفا و نگهاد ری ها و مس یار و اوشهرباو

ند که ز منطقاه حکمر نای یشااو عباور هایی بومهر ه

(. 3/3۵3: 3335 سا )بریاو، کرمهمی

هاا نبارهاای ناد مر ر ه ها همچنایخ موظات باومه او

ارم و شار و و جاو باه مقاد ر ز جمته ،ذخیره اذوقه

.Xenophon, Anabasis, IIIهاا ) بار ی ساب ار و و

کااه ( و همچناایخ مهمااات مساا قر کننااد. زمااانی 4.31

ز صارر ی ساینا ،و سا مصر ر بگیارم خکمبوجیه می

بعید بوم ب و ناد ،گذشا و گر کمک عر و منطقه نبوم

به مو قی ی مسا یید کند. همیخ جریاو تهیه او بار ی

،هااای بیابااانی و سااخا باعااث شااد تااا یااس ز اور ه

هااا نیااز باشااند او مر ر ه ههخامنشاایاو بااه کاار ذخیاار

(Herodotus, III. 6-7 شاید همیخ نیز باعث شاد .) کاه

مر م مناه لبارز بیف ناد ،هخامنشیاو به کر حفار قناات

(Polybius, X. 28) ذخاایر او م ئمای . با هد، ینکاه

که سرزمیخ مام ر به اسیای یمر بخ بزرگی ز جامه

: 3335وجوم م ش ه باشد )بریاو، ،کرممرکزی مرتب می

هااای بناابر یخ ر هااد ری و نگهاد ری ز جااامه (. 3/350

ها بوم.شاهی برعهده شهرباو

تاو و تشاخیص های بازر مای تاانجاکه ز مسیر ر ه

کرمند که مسکوو و اباام ها مسیرهایی ر طی میم م، او

ویشه بر ی مور به ،ها مر به منیا بیش ر ر ه بوم و همیخ

کرم.مناااطقی کااه باایخ شااهرها و کمااک ماای ،تجاااری

نظامی و مژهای ساخ خ خالی ز سکنه بوم، باهای مرل

کرمناد. یاخ یخ نقیصه ر جبر و می بیخ ر هی هایامگاو

بر چایارخانه، م ر ی نبارهای اذوقه نیز ها عالوه یس گاه

مر مسایر ی موجاوم بناها (.3/3۵3: 3335 بریاو،بومند )

تو و مرل منی بر ی س ر حا و حمایاا ها ر میجامه

کارو نیاو م نسا.

ساااخا و شااکل مرخصااو ساااخ ماو و مصااالح

ما ز اثاار ؛ طالع مقیقی مر مسا نیسا هاظاهری جامه

که مر یاخ زمااو شاوش ر باه یمانده ز جامهبرجای

، ح ماال بهکه تو و گفا،میکرممی جمشید م صلتخا

یخ صاورت ای مهام میگرنیاز باه هما ها هساخ ماو جام

هاااایی ز قطعاااات قساااما گیرشااامخ. سااااباااومه

باه مساا ، یخ جامه ر مر ناحیه بهبهااو هشدسنگفرش

مر »: ساگف ه(. وی 33۵ :333۵ گیرشمخ،) سااورمه

کرم اثاری می جمشید م صلر هی که شوش ر به تخا

یاک مسا گاه جیخ نزمیک هتیااو باه صاورت خمر جی

سابک معماول مر هاایی باه ساخ ماو شااهی،با سا وو

هاای ترکیبای میاده جمشاید باا یایاه شوش،یا مر تخا

شوم.مر انجا،مر کناار جباال ز گر ،موکاب شااهی می

،گیرشامخ ) «یرم خا س ر حا می نموم و بهتوقت می

او ر گیرشاامخ شاااید اثااار یااخ بنااا کااه(. 331 :3333

هاای ساخ ماو شاهی نامیاد،یکی ز همااو سا ر ح گاه

نیز،«های باس انیر ه»ک او .نویسندهباشدعهد هخامنشی

هااای بااه میاادو قسااما ،خااوم مر چنااد جااای ک اااو

)کریمی، ساقدیمی شاره کرمه هایر ه هشدسنگفرش

(.53و 11 :3335

ها یاخ باشاد بومو جامه رشتل سنگع یکی زشاید

چاریایاااو ی باار یشااککف ،سااده چهااارم ق.م مر کااه

هااای هااا مر جااامهم اوبارک ،بااه منظااور حمایااا سُاا

یوس یخ یا یا با مس خ ر عشد که یخ کفشک ر سخا،

( و یاخ 335 :333۵)گیرشامخ، سااخ ند موی سب می

از ر و باعثها سخا بومه و مر صورتی سا که جامه

سا.شدهمی ذیا سُم سباو

الب توجاه یاخ ساا کاه چاه ز طریاق مناابع نک ه ج

جمشید، به یاخ ن یجاه کالسیک و چه ز روی لو ح تخا

هاا قا سا فامه نظاامی و سیاسای رسیم کاه یاخ ر ه می


ند و سنام نشانگر یخ مار هسا ند کاه گاویی تنهاا م ش ه

هاای شااه یاا خاوم شاهنشااه و مأمور و، عاامالو و ییاک

(، Hallock, 1969, nos. 684, 688مرباریاو و موسا ان )

;Ibid, nos. 1342, 1357, 1495ساساهیاو، خر جگاز ر و )

Grelot, 1927, no. 74 ساافیر و یونااانی و همچناایخ ،)

هاای نمایندگاو متل تابعاه عز مای بار ی مأموریاا

مخ تت، مانند ومجاهورسخ، نرمیا، عزر و میگار و

:Briant, 1991 ناد ) کرمهوامد میها ر امر یخ ر ه

نیاز بار ی یاخ ( V. 8.5که کنا کاورث ) (. چناو81

هاای جاامه »ها، به جاای ر ه شااهی، ز صاطالح ر ه

تاو و طور کتای، مای ما به سا. س فامه کرمه« نظامی

هاا، عنو و ماری بادیهی یاذیر ا کاه مر یاخ ر ه به

ند کرمههای تجاری حامل کاال نیز حرکا میکارو و

(Koch, 1982: 134 ؛ هرچند مر هایچ) یاک ز مناابع

کالسیک، به حرکا بازرگاناو بر ی تجارت ر ه مور،

مر مسیر سارم به شوش و میگر مرورهای مو صالتی

هایی سا. لب ه تنها شارهبزر شاره صریری نشده

شاوم هاای مریاایی مرباوط مای مر یخ زمینه باه ر ه

(Xenophon, Anabasis, I. 3.24, I.4.6; Diodor

Sicily, XV. 39.1-3های مریایی نیز، ز ( که یخ ر ه

شدند.لرا نظامی، بسیار مهم مرسوو می

نتيجه

تو و به یخ ن یجه رساید با توجه به انچه ذکر شد، می

که هخامنشیاو بر ی ییشبرم به ر مور، چه نظامی و چاه

هاای های قدیمی و تأسیس جاامه تجاری، به تعمیر جامه

کرمه و سیس م جدیدی ر بر ی مرا ظاا و جدید قد م

هاا مر و صال ها برقر ر کرمند. اونگهد ری ز یخ جامه

هاای ر ااهی و نگهباانی هاا، یسا گاه مشخصی ز جامه

ها تجدید ها، مسا ر و و کارو وم مند که مر اوترتیب می

کرمند و عالوه بار ر اع حاو یج خاوم، ز منیاا قو می

شادند. همچنایخ مر مسایرهایی کاه ها نیز مطمئخ میر ه

هاایی کرمناد، یُال ها ر قطع مای ها جامهرومها و ابر هه

ها حد ث کرمه و نگهبانانی نیز بر ی مرا ظا ز یخ یل

هااا شااوند. شادو او گماارمه بومنااد، تاا مااانع ز خاار و

هاای سا ر تشیک خاصای بناا ها مر مکاوبراو، یلعالوه

هاا، ز طریاق یاخ یال شده بومند تا مأمور و هخامنشی

ها ر زیر نظار م شا ه باشاند. وامد کارو ور ح ی ر ابه

های صتی، به چند یای خاا گف نی سا که تمامی جامه

جمشاید، مهم موره هخامنشای ز جمتاه شاوش، تخاا

ها، شدند. ز یخ یای خاهگم انه، بابل و سارم من هی می

شهرها شدند که میگرهای رعی بسیاری منشعب میر ه

کرمناد. بناابر یخ، همیا ر به هم مرتب میو مناطق کم

هاا تماامی نقااط مر موره هخامنشی، سیس م شارمه ر ه

هاا نیاز کارم و چاوو ر ه شاهنشاهی ر به هم وصل مای

ها برقر ر بوم. شدند، منیا مر اونگهبانی و حر سا می

هاای شااهی، شاد تاا مساا ر و، ییاک همیخ باعاث مای

هاای ها، سفر ی یر نی، کاارو و میگر سرزمیخنمایندگاو

تجاری و میگر ر م با ار م خیاال و طمینااو خااطر

مسیرهای یی رو ر طی کنند و به مقصد برساند. لب اه

هاا و قد م هخامنشیاو مر تعمیر، حد ث، نگهد ری جامه

تااریخ عو ماال هااا، یکاای ز مهاامبرقاار ری منیااا مر او

. سامر موره هخامنشی نیز بومهییشر ا مور بازرگانی

پی نوشت

( و حد طاول مر parasanges. رسنگ یا یرسنگ )3

1/5 س ام یونانی و تقریباا 30 یر و باس او و بر بر با

؛ بریااو، 53 :3353 ساا )بروسایو ، کیتوم ر باومه

3335 :3/353.)

کایاموکیه ز ناو حی قادیم اسایای صاریر کاه مر . 3

سا. رمنس او بومهمجاورت یونا و

( ز نو حی قدیم اسیای صریر که Cilicieکیتیکیه ). 3

جزیاره و مر مرال یالاا شرقی یخ شابه مر جنوو

سا.کنونی عدنه، مر سرحد ترکیه، بومه

3355 مس اوز(، 33)ییایی مچهاره م، شمارشجدید، سال ه هم، مورموهای تاریخی، سال ینجاه و یشوه /5۵

ز و عتیااا و ز و ساافتی نااام م رنااد یااخ مو روم . 1

(.300 :3355)کوک،

(.300 :3355. یالم و خوزس او کنونی )کوک، 5

های یونانی سااحل مریاای سو ز مهاجرنشیخ. ۵

مدی ر نه و مر اسیای صریر، مر نزمیکی زمیر کناونی

گانه ترام یونی مر سااحل و یکی ز شهرهای مو زمه

هاای او سا که مروزه ق ویر ناه اسیای صریر بومه

(.3/3333: 3353ییرنیا، مر مرل باقی سا )

ماامی ساا کاه مر ح مال همااو م تایس م تیه به. 3

ق.م، رمانادهی نیروهاای 150جنگ مار تخ مر ساال

(.Graf, 1994: 175-177 یر نی ر برعهده م شا )

۵53هااز ر و 3گیرشاامخ طااول جااامه شاااهی ر . 5

500هاز ر و 3(، بریاو 33۵ :333۵کیتوم ر )گیرشمخ،

535هاز ر و 3( و کوک 3/355: 3335کیتوم ر )بریاو،

سا.( ذکر کرمه300 :3355کوک، کیتوم ر )

نگیز مرباره یاخ جاامه مر های مشاجره. بر ی برث5

و Magie, 1950: 2/786-789قسما اناتولی نک باه: )

-Dillemann, 1962: 147مر قسما رمنس او نک به:

;Briant, 1973: 49-53؛ همچناایخ نااک بااه: 162

Wiesehöfer, 1982: 7-9; Graf, 1994: 177-180.)

ها و تعد م و همچنیخ طالع بیش ر ز منزلگاه. بر ی 30

(.15 تا 33: 3330ها نک: ) ر عی، مرل جرر یایی او

کتابنامه

های فارسی الف. کتاب

یر و مر زماو هخامنشیاو،(، 3535، ) ح شام،مرتضی.

.جیبیشرکا سهامی ک ابهای تهر و:

(، تاریخ شاهنشااهی 3353. ومس د، البرت تخ ایک، )

، تهر و: عتمای 3هخامنشی، ترجمه مرمد مقدم، چ

.و رهنگی

(، تمدو مرخشااو یر نیااو، 3353. بروسیو ، ماریا، )

. ترجمه مرموم طتوعی، تهر و: م نشگاه تهر و

(، تاریخ مسر تاوری هخامنشایاو 3335یر، ). بریاو، یی

، ن3 ز کورش تا سکندر، ترجمۀ مهادی سمساار،

.تهر و: زریاو، 3چ

(، یار و باسا او، 3353نیا )مشیر لدوله(، حساخ، ) . ییر

تهر و: منیای ک او.، 5، چ3و 3ن

(، ر ه و 3330 هلل سار، ) . ییرنیا، مرمدکریم و کر ما

، تهر و: سازماو میر ث رهنگی کشور و 3رباط، چ

.ارمیخ

هاای شاکانی، (، منزلگاه3353، یزیدور، ). خار کسی

.تهر و: ماهی صرر میرز یی، ترجمه عتی

(، تاااریخ سیاساای و 33۵۵. م نااد مایت، مرمااد ع، )

، 3یور، چ ق صامی هخامنشیاو، ترجمه میرکمال نبی

.تهر و: گس ره

(، ساافرنامۀ میوال ااو ، ترجمااه 33۵3ژ و، ) ، ال ااوومی.

.، تهر و: ک ابفروشی خیام3وشی، چمرمد رهعتی

م ر لساتطنه لنادو: (، 3551. ک او مقد عهد ع یق، )

.بری ی و ورتو بَیبل سوسایت ی

هاای قاانونی ثاانی( هایی ز عهد ع یق )ک ااو . ک او

(، ترجماه 3353بر سا ک او مقاد ورشاتیم )

.یرویز سیار، تهر و: نی

هاااای باسااا انی و (، ر ه3335. کریمااای، بهماااخ، )

.ناجا: بیهای قدیمی یر و، بییای خا

هخامنشای، (، شاهنشاهی 3355. کوک، جاو مانوئل، )

.، تهر و: ققنو 1 ر، چترجمه مرتضی ثاقب

یااار و ز اغااااز تاااا (، 333۵روماااخ، ) گیرشااامخ،.

بنگااه ترجماه و ،تهار و: مرمد معیخ ه سالم،ترجم

.نشر ک او

هنر یار و مر مور و ماام و ، (3333، )--- ------.


عتمای تهار و: عیسی بهنام،مک ر هخامنشی،ترجمه

.و رهنگی

شناساای یاار و (، باساا او3315ئی، ). و ناادنبر ، لااو

باس او، ترجمه مک ر عیسی بهنام، تهار و: م نشاگاه

.تهر و

ب. مقاله

-جمشاید شاهر ه تخاا »(، 3330. ر عی، عبد لمجید، )

هاااای بااااروی نبشااا هشاااوش، برم شااا ی ز گااال

ساالر سخخ خانتری، تهر و: ، مر: قا ته«جمشیدتخا

. لبرز

همیاا »(، 3353 ساراقی، ) . سدیور، حمید و عاار،

هاای جرر یای ممسنی و نق تمدنی او مر کر ناه

، 1، تاریخ رهنگ و تمدو ساالمی، « ار ختیج

.311تا 335، 33ش

های التينکتابج.

. Arrian, (1966), Anabasis of Alexander,

translated by E. Iliff Robson, The Loeb Classical Library, Cambridge (Mass.) & London.

. ------, (1966), Indica, translated by E. Illif

Robson, The Loeb Classical Library, London.

. Briant, Pierre, (1984), L’Asie centrale et les

royaumes proche-orientaux du premier millénaire, (c. VIIIe-IVe siècles av. n. ère), Paris.

. ------, (1991), “De Sardes à Suse”, in: H.

Sancisi-Weerdenburg & A. Kuhrt (eds.), Achaemenid History VI: Asia minor and Egypt; old cultures in a new Empire, Nederland Instituut Foor Het Nabije Oosten, Leiden, pp. 67-82.

. Dandamayev, M. A. & Lukonin, V. G, (1989),

The Culture and Social Institutions of Ancient Iran, Cambridge University Press.

. Dillemann, Louis, (1962), Institut français

d'archéologie de Beyrouth, Haute Mésopotamie orientale et pays adjacents:

contribution à la géographie historique de la région, Librairie orientaliste P. Geuthner, Paris.

. Diodorus of Sicily, (1968), The Library of

History, vol. 1-2, translation By C. H. Oldfather, The Loeb Classical Library, Cambridge (Mass.) & London.

. Driver, G. R, (1957), Aramaic Documents of

the Fifth Century B.C., Oxford.

. Eph’al, (1986), “On Warfare and Military

Control in the Ancient Near Eastern Empires: A Research Outline”, in: Tadmor, H. & Weinfeld, M. (eds.), History, Historiography and Interpretation, Jerusalem, pp. 88-106.

. Graf, David F, (1994), “The Persian Royal

Road System”, in: H. Sancisi-Weerdenburg, A. Kuhrt & M.C. Root (eds.), Achaemenid History VIII: Continuity and Change, Nederland Instituut Foor Het Nabije Oosten, Leiden, pp. 167-189.

. Grelot, P, (1927), Documents araméens

d’Égypt, (Littératures Anciennes du Proche-Orient), Paris.

. Hallock, R. T, (1969), Persepolis Fortification

Tablets, Oriental Institute Publications 92, Chicago.

. Herodotus, (1957), The Persian Wars,

translated by A. D. Godley, The Loeb Classical Library, Cambridge (Mass.) & London.

. Imanpour, Mohammad-Taghi, (2010), “The

Communication Roads in Parsa during the Achaemenid Perid”, in: Maria Macuch, Dieter Weber and Desmond Durkin-Meisterernst (eds.), Sonderdruck aus Ancient and Middle Iranian Studies, Proceedings of the 6th European Conference of Iranian Studies, held in Viena, 18-22 September 2007, Harrassowitz Verlag. Wiesbaden, pp. 87-98.

. Kinnier-Wilson, J. V, (1972), The Nimrud

Wine Lists, London.

. Koch, H. (1982), “Hofschatzwarte” und

“Schatzhäuse” in der Persis”, Zeitschrift für Assyriologie 71, pp. 232-247.

. Levine, L. D, (1973), “Geographical Studies in

the Neo-Assyrian Zagros, I”, Iran 11, pp. 1-27.

http://www.google.com/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Louis+Dillemann%22

http://www.google.com/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Louis+Dillemann%22

http://www.google.com/search?tbo=p&tbm=bks&q=inauthor:%22Institut+fran%C3%A7ais+d%27arch%C3%A9ologie+de+Beyrouth%22


. ------ , (1974), “Geographical Studies in the Neo-

Assyrian Zagros, II”, Iran 12, pp. 99-124.

. Lewis, D. M, (1980), “Datis the Mede”, Journal

of Hellenic Studies 100, pp. 194-195.

Magie, David, (1950), Roman rule in Asia Minor to the end of the third century after Christ, vol. 2, Princeton University Press.

.Meyer, Eduard, (1939), Geschichte des Altertums


.(7 vol), vol. III, 2th edition, Stuttgart.

. Oded, B, (1970), “Observations on Methods of

Assyrian Rule in Transjordania after the

Palestinian Campaign of Tiglath-Pileser III”,

Journal of Near Eastern Society 29, pp. 177-186.

. Polybius, (1979), The Rise of the Roman Empire,

Translated by Frank W. Walbank, Ian Scott-

Kilvert, Penguin Classics.

. Quintus Qurtius Rufus (1976), History of

Alexander the Great of Macedon, translated by:

J. C. Rolfe, The Loeb Classical Library,

Cambridge (Mass.) & London.

. Stein, Aurel and Fred Henry Andrews (1940), Old

Routes of Western Iran, Milan.

. Strabon, (1966), The Geography of Strabo,

translated by H. L. Jones, The Loeb Classical

Library, Cambridge (Mass.) & London.

. Stronach, David, (1978), Pasargadae: a report on

the excavations conductted by the British

Institute of Persian Studies from 1961 to 1963,

Clarendon Press, Oxford.

. Wiesehöfer, Josef, (1982), “Beobachtungen

zum Handel des Achӓmenidenreiches”,

Münstersche Beitrӓge zur Antiken

Handelsgeschichte 1, pp, 5-15.

. Xenophon, (1922), Anabasis, Translated by

Carleton L. Brownson, The Loeb Classical

Library, Cambridge (Mass.) & London.

. ------, (1914), Cyropaedia: The Education of

Cyrus, Edited by Miller Walter, London and

Cambridge, MA: William Heinemann Ltd and

Harvard University Press.

. Young, R. S, (1963), “Gordion on the Royal

Road”, Proceedings of the American

Philosophical Society 107, pp. 348-364.