درس:

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

1

شود؟ هایی می فناوری اطالعات چیست و شامل چه زمینه

، ، تجارت الکترونیک های داده ها عبارتند از پایگاه گیرد که برخی از آن بر می های متعددی را در تهها و رش فناوری اطالعات زمینه

، امنیت اطالعات و ... ، دولت الکترونیکی آموزش مجازی

ی اصلی تشکیل شده است: به طور کلی فناوری اطالعات از دو مؤلفه

فناوری یا تکنولوژی -1

اطالعات -2

فناوری اطالعات مستلزم دانستن تعریف جامعی از این دو مؤلفه است.دستیابی به یک دید کلی و تعریف جامعی از

فناوری یا تکنولوژی چیست؟

کاالیی ها ، تجهیزات و ماشین آالت که توسط آن ، ابزار ، فنون ها ، روش ای از فرایندها فناوری عبارت است از مجموعه -1

گردد. خدماتی ارائه میشود یا ساخته می

دار. ها و مطالعات منظم و جهت کاربرد علوم در صنایع با استفاده از رویه فناوری عبارت است از -2

ها است در حالیکه فناوری پردازد و به دنبال کشف پدیده علم با مطالعه طبیعت به بررسی رفتارهای طبیعی و فیزیکی می -3

دهد. های علمی خدمات مورد نیاز بشر را ارائه می ها و دستاورد با بکارگیری ایده

ی آن و خدمات است که عناسر تشکیل دهنده، سرمایه و نیروی انسانی به کاال فناوری عامل تبدیل منابع طبیعی -4

ها. عبارتند از سخت افزار و نیروی انسانی یا متخصص سازمان

اطالعات چیست؟

:شود اشاره میها به طور کلی تعاریف متعددی از اطالعات وجود دارد که در این قسمت به سه مورد از آن

که به صورت رسمی یا غیر رسمی به هر ی ذهن ها، واقعیت ها و کارهای خالقانه اطالعات عبارت است از تمام ایده -الف

، منتشر و یا توزیع گردیده است که ممکن است به صورت مستند یا غیر مستند باشد. حالتی ثبت

باشد: های زیر می به یکی از صورت، اطالعات مستند معمواًل ها بر اساس برخی استاندارد

ها کتاب -1

ها و ... ، هفته نامه ها پی آیندها یا موارد متنی که به صورت منظم تکرار می شوند مانند روزنامه -2

فایل های کامپیوتری -3

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

2

موارد شنیداری و دیداری -4

حاالت ترکیبی مانند نشریات شامل عکس و ... -5

گیری و بر حسب احتمال پدیدار شدن عات: اطالعات کمیتی است که با بیت اندازهتعریف اطالعات مبتنی بر نظریه اطال -ب

شود. این تعریف به بار معنایی توجهی ندارد. نمادها تعریف می

، حروف یا نمادها که دارای مفهمو آشکار و مشخص بوده و ای از عناصر دیجیتال اطالعات عبارت است از هر مجموعه -ج

ردازش اتوماتیک قرار گیرد.تواند در معرض پ می

مفهوم فناوری اطالعات:

شود: ناوری اطالعات بیان میفاین بخش شش مفهوم اساسی در مورد در

ها و راهکارهای حل مسئله و توانایی راهبردی با استفاده از دانش ، روش فناوری اطالعات تلفیقی از دستاوردهای مخابراتی -1

کامپیوتری است.

، پیاده سازی ، طراحی کامپیوتری ی علوم و فنون کامپیوتری شامل موضوعات مربوط به مباحث پیشرفته فناوری اطالعات -2

های اطالعاتی و کاربردهای آن است. سیستم

، پردازش و تبادل هر گونه داده اعم فناوری اطالعات تلفیقی از دانش سنتی کامپیوتر و فناوری ارتباطات به منظور ذخیره -3

، متن و ... است. ، فیلم ر، تصوی از صوت

های ای محلی است که برای وسعت بخشیدن به محصوالت و خدمات الکترونیکی حاصل از نو آوری فناوری اطالعات واژه -4

شود. ای استفاده می مخابراتی و یارانه

، نرم افزار و فکر افزار است که گردش و بهره برداری از اطالعات را امکان پذیر فزار تای از سخ فناوری اطالعات مجموعه -5

سازد. می

های مختلف ، ذخیره سازی و استفاده از شکل های فناوری که برای ایجاد ی شکل فناوری اطالعات عبارت است از همه -6

رود. ای و ... به کار می های چند رسانه ه، داد ، تصاویر متحرک ، مکالمات صوتی اطالعات شامل اطالعات تجاری

تعریف جامع فناوری اطالعات:

ها و پردازش آنها ، سخت افزار و شبکه افزار مطالعه و کاربرد داده ای از فناوری است که با استفاده از نرم افزار فناوری اطالعات شاخه

سازد. امکان پذیر می، انتقال و مدیریت ، دستکاری های ذخیره سازی را در زمینه

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

3

های فناوری اطالعات و ارتباطات عبارتند از: مؤلفه

فناوری یا تکنولوژی -1

اطالعات -2

ارتباطات -3

تعریف ارتباطات:

کنند یا دهند. این ارگانیسم ممکن است دو دوست که با هم صحبت می ها را به هم پیوند می ارتباطات فرایندی است که ارگانیسم

ها و خوانندگان یا کشور و خدمات پستی و ... باشد. روزنامه

در هر ارتباط چهار جزء اصلی وجود دارد:

فرستنده -1

گیرنده -2

پیام -3

محیط ارتباطی -4

، انتقال پیام از طریق محیط ارتباطی بین فرستنده و گیرنده است. ی ارتباطهدف از برقرار

فناوری اطالعات و ارتباطات:

ی فناوری اطالعات و فناوری اطالعات و ارتباطات از یک مفهوم برخوردار بوده و معمواًل به جای یکدیگر نیز استفاده دو واژه

شوند. می

کنند. در این صورت "هر گونه روشی برای تبادل اطالعات بین دو یا چند نقطه" تعریف میگاهی فناوری اطالعات را به شکل

گیرد و فناوری اطالعات بار ( قرار میIT( زیر مفهوم فناوری اطالعات )ICTمشخص است که مفهوم فناوری اطالعات و ارتباطات )

معنایی کاملتری را در بر خواهد داشت.

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

4

معه سنتی(:های فناوری مولد )جا ویژگی

کند. از مواد خام طبیعی استفاده می -1

های نشأت گرفته از موتور بخار است. موتور محرکه ی آن ماشین -2

محصول نهایی آن محصولی تجسمی است. -3

محدود به موقعیت مکانی است. -4

کند. آثار زیست محیطی آن حیات کره زمین را تهدید می -5

:ی اطالعاتی( های فناوری اطالعات )جامعه ویژگی

ی خام ذهنی( ی آن مواد خام است. )ماده ماده اولیه -1

ی آن کامپیوتر است. موتور محرکه -2

محدود به موقعیت مکانی نیست. -3

تأثیر مخرب زیست محیطی ندارد. -4

، محصولی غیر قابل تجسم است. محصول نهایی -5

ی فناوری اطالعات: عوامل مؤثر بر توسعه

ها ابعاد آنها و کوچک شدن رشد فناوری ریز پردازنده -1

ها کاهش بهای رایانه -2

گسترش استفاده از کامپیوتر و کاربرد آن -3

های ارتباطی ی شبکه توسعه -4

های آن: ی اطالعاتی و ویژگی جامعه

جامعه چیست؟

دهند: جامعه شناسان تعاریف متعددی را از جامعه ارائه می

قرار دارند و عوامل گوناگونی موجب تشکیل آن ی متقابل یا پیچیده جامعه جمعی از ذرات انسانی است که در رابطه -1

شود. می

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

5

ای از مردم است که برای نیل به اهداف عام المنفعه در حال همکاری هستند. جامعه دسته -2

ها حاکم است. این روابط اند و "مناسبات در روابط" محکمی در بین آن ای از افراد است که گرد هم آمده جامعه مجموعه -3

ها ضمانت اجرایی وجود دارد. مقررات و مؤسسات یا نهادهای اجتماعی مستحکم شده و برای اجزا و حفظ آنی به وسیله

علم جامعه شناسی:

های اجتماعی است که خود برای علم جامعه شناسی تعاریف متعددی وجود دارد. برای مثال "جامعه شناسی علم قوانین کلی پدیده

که در قالب قانون درامده است." حاصل واقیات اجتماعی پیچیده است

کند. ها مطالعه می ها و زندگی گروهی آن به طور کلی جامعه شناسی علمی است که در رابطه با روایط انسان

منشأ تغییرات در جامعه:

منشأ تغییرات دو دسته هستند:

ارادی -1

تغییر در دانش و فرهنگ.، ، وقایع طبیعی ، عوامل جمعیتی ، رشد علوم و فنون غیر ارادی شامل: جنگ -2

دسته بندی جوامع بشری:

های نخستین( جوامع اولیه مبتنی بر جمع آوری آذوقه و انجام شکار )انسان -1

جامعه ایلیاتی همراه با اهلی کردن حیوانات و اقتصاد شبانی -2

جامعه روستایی مبتنی بر کشاورزی -3

جوامع شهری همراه با افزایش جمعیت و ایجاد قانون -4

عتی مبتنی بر صنعتجامعه صن -5

جامعه اطالعاتی مبتنی بر اطالعات -6

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

6

تعریف جامعه اطالعاتی:

، نگهداری و انتقال اطالعات و تأثیر آن در وجوه مختلف حیات های چشمگیر فناوری در پردازش جامعه اطالعاتی مبتنی بر نوآوری

اجتماعی است.

تأثیر فناوری اطالعات بر وجوه مختلف جامعه اطالعاتی:

ی اقتصاد مبتی بر اطالعات )در مقابل اقتصاد مبتنی بر کاال( جامعه اطالعاتی بر پایه -1

ی تغییرات شغلی و ایجاد مشاغل مبتنی بر اطالعات ی اطالعاتی بر پایه جامعه -2

کنند. های مختلف را به هم وصل می های اطالعاتی که مکان ی اطالعاتی مبتنی بر شبکه جامعه -3

ی بر تغییر و تحوالت فرهنگیی اطالعاتی مبتن جامعه -4

ی اطالعاتی: های جامعه ویژگی

ی مدلی نوین از جامعه است. جامعه اطالعاتی ارائه کننده -1

اند. ، اقتصاد و تجارت در آن متحول شده ، کسب و کار مفاهیم سنتی آموزش -2

شود. های مادی می های اطالعاتی جایگزین ارزش ارزش -3

گیرد. اختیار همه قرار میاطالعات به سرعت تولید و در -4

های کاری بیشتر در پردازش اطالعات است تا در تولید صنعتی و کشاورزی. فعالیت -5

کند. ها تغییر می . نحوه ارتباط و تعامل انسان شود ها به صورت الکترونیکی انجام می پردازش -6

گردد. یهای مدیریت و سازماندهی متحول م ، اجتماعی و روش ، اقتصادی های سیاسی شاخص -7

مدل توسعه فناوری اطالعات:

ی بین المللی معتبر برای توسعه فناوری اطالعات در کشورهای در حال توسعه فراهم شده است و این مدل یا همکاری چند مؤسسه

مؤلفه است: 5شامل

ی زیر ساخت: توسعه -1

ی ارتباطی مناسب ایجاد شبکه -الف

ی دسترسی همگانی توسعه -ب

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

7

منابع انسانیی توسعه -2

آموزش و تربیت متخصصان -الف

های فنی در کاربران افزایش مهارت -ب

های کارآفرینی افزایش قابلیت -ج

ها استیی س توسعه -3

های شفاف و جامع تدوین سیاست -الف

ی چهارچوب قانونی و نظارتی توسعه -ب

حقوق مالکیت معنوی -ج

نظام مالیاتی عادالته -د

کاربردی محتوا و توسعه -4

، آموزش ، تجارت الکترونیک های بهداشت و درمان الکترونیک ی کاربردهای بخشی و فرابخشی در زمینه توسعه -الف

، دولت الکترونیک و ... الکترونیک

بومی سازی کاربردها -ب

ی دسترسی همگانی به کاربردها توسعه -ج

ی نهادها توسعه -5

متوسطهای کوچک و ی شرکت ایجاد و توسعه -الف

تأمین مالی و اعتبارات -ب

ایجاد دسترسی به بازارهای محلی و بین المللی برای بخش خصوصی -ج

فناوری اطالعات بر آموزش:تأثیر

آموزش چیست؟

پذیرد. ری است که به منظور ایجاد تغییرات نسبتًا ماندگار در انسان صورت میای مبتنی بر یادگی آموزش تجربه

، برگزاری ی سخنرانی هایی چون ارائه ، بینش و رفتار اجتماعی شده و از طریق روش ، دانش ها ب تغییر مهارتآموزش می تواند موج

پذیرد. های آموزشی و ... انجام می ، دوره های شبیه سازی ، روش سمینار

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

8

اجزای سیستم آموزشی:

در هر سیستم آموزشی سه جزء اساسی وجود دارد:

معلم -1

متعلم -2

محتوا -3

، متعلم و محتوا است. آموزشی نوع تعامل بین معلمفرایند

انواع آموزش از حیث مکانی و زمانی:

آموزش حضوری یا سنتی -1

آموزش نیمه حضوری -2

آموزش از راه دور -3

انواع اموزش از نوع حیث فعالیت:

معلم پایه یا استاد محوری -1

متعلم پایه یا دانشجو محوری -2

ترکیبی -3

آموزش الکترونیکی:

شوند: های آموزش الکترونیکی به چهار دسته تقسیم می سیستم

Web base training)آموزش مبتنی بر وب ) -1

(Electronic performance support systemهای الکترونیکی پشتیبانی از عملکرد ) سیستم -2

(Asynchronous virtual classroomهای مجازی نا همزمان ) کالس -3

(Synchronous virtual classroomکالس های مجازی همزمان ) -4

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

9

های مدیریت آموزش الکترونیکی: سیستم

شوند که بتوانند کنترل حضور و غیاب را داشته باشند. همچنین بتوانند بودجه بندی زمانی و ای طراحی می ها به گونه این سیستم

لی فراگیران را داشته باشند. ها باید قابلیت ارزیابی پیشرفت تحصی محتوایی دروس را تنظیم کنند. این سیستم

دو نوع سیستم مدیریت آموزشی قابل فرض است:

LMS( Learning management systemسیستم مدیریت آموزش ) -1

LCMS( Learning content management systemسیستم مدیریت محتوای اموزشی ) -2

های اصلی آموزش الکترونیکی: ویژگی

انعطاف در زمان یادگیری -1

انعطاف در آهنگ یادگیری )سرعت یادگیری( -2

انعطاف در مکان یادگیری -3

انعطاف در برنامه آموزشی -4

برخی از مزایای آموزش الکترونیکی:

امکان یادگیری در هر سن -1

حذف محدودیت زمانی و مکانی -2

ی تحصیل کاهش هزینه -3

دسترسی ساده به منابع آموزشی جدید -4

تحقق عدالت در نظام آموزشی -5

یادگیری مشارکتی بدون هیچ حد و مرز جغرافیاییامکان -6

های آموزشی یادگیری انتخابی دوره -7

ی سفارشی آموزشی برنامه -8

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

10

نهادهای آموزشی مجازی:

ی مجازی مدرسه -1

دانشگاه مجازی -2

دانشگاه مجازی:

کنند و از میان دروس ارائه شده توانند از طریق اینترنت در دانشگاه ثبت نام یک محیط دانشگاهی اینترنتی است که دانشجویان می

های خود و اساتید ارتباط برقرار کنند. ، امتحان بدهند و با همکالسی انتخاب واحد کرده و از جلسات درس استفاده کنند

های کلی زیر است: دانشگاه مجازی شامل مؤلفه

ساختار آموزشی مجازی: -1

ها و نظارت و ارزیابی را به عهده دارد. برگزاری آزمون، های مجازی این ساختار مواردی از قبیل برگزاری کالس

ساختار پژوهشی مجازی: -2

های دانشجویی و امسال ان را در های آزاد و پژوهش ، پژوهش ها و سمینارها این ساختار مواردی مانند برگزاری کنفرانس

گیرد. نظر می

ساختار ستادی مجازی: -3

، ، گزینش هیئت علمی ، پذیرش دانشجو ، ثبت نام و برنامه ریزی آموزشی ییامور دانشجواین ساختار نیز وظایفی مانند

.یریت مالی و ... را بر عهده داردمد

تأثیر فناوری اطالعات بر کار:

ی کند. تغییراتی که در عرصه های خاص خود ماهیت کار و اشتغال را دستخوش تغییر و تحوالت زیادی می عصر اطالعات با ویژگی

بندی کرد: توان در موارد زیر دسته دهد را می اشتغال رخ میکار و

حذف برخی از مشاغل فعلی -1

، آموزشی و ... ، پزشکی های تجاری ، فعالیت های مهندسی تغییر در برخی از مشاغل مانند فعالیت -2

، مدیر شبکه و ... ، کارشناس امنیت اطالعات ، وب نویسی ایجاد مشاغل جدید نظیر برنامه نویسی -3

ی دور کاری به معنی استفاده از کامپیوترها و ارتباطات راه دور برای انجام وظایف شغلی ایجاد پدیده -4

ها تخصصی تر شدن سطح وظایف واگذار شده به انسان -5

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

11

های عملیات از راه دور: سیستم

ر خواهد بود. انجام چنین عملیاتی در عصر ارتباطات اجرای عملیات فیزیکی از راه دور )دور عملیات( امری ضروری و اجتناب ناپذی

نت و تجهیزات دیگر مانند ربات ها امکان پذیر است. های کامپیوتری مثل اینتر از طریق شبکه

های عملیات از راه دور به قرار زیر است: برخی از سیستم

تولید از راه دور -1

باغبانی از راه دور -2

جراحی از راه دور -3

کنترل ادوات خانگی از راه دور -4

های از راه دور آزمایشگاه -5

دسته بندی دورکاران:

دورکاران تمام وقت خانگی -1

دورکاران سیار -2

دورکاران پاره وقت -3

دورکاران متمرکز -4

مزایای دورکاری:

کاهش نرخ بیکاری -1

کاهش مصرف انرژی و ترافیک -2

ایجاد اشتغال برای معلوالن و سالخوردگان -3

کاهش مخارج کارمندان -4

افزایش رضایت شغلی -5

مدیریت مبتنی بر کار نه حضور -6

افزایش ارتباط خانوادگی و بهبود شرایط خانواده -7

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

12

معایب دورکاری:

نیاز به فضای کاری در منزل -1

کاهش ارتباطات شغلی و اجتماعی -2

کاهش امنیت شغلی -3

های تکنولوژیک وابستگی اجرای کار به محدودیت -4

لزوم سواد اطالعاتی یا کامپیوتری برای کارمندان -5

:العات بر دولت و حکومتفناوری اط تأثیر

دولت در معنای عام شامل یک قدرت عالی است که از شخصیت حقوقی داخلی و بین المللی برخوردار بوده و در قلمرو شخصی

ی مجریه که مسئولیت اداره ی کشور زیر نظر رئیس جمهور را بر عهده دارد اطالق کند و در معنی خاص به قوه حکومت می

گردد. می

، اجتماعی و سیاسی کشور است و وظایف زیر را بر عهده دارد: ، فرهنگی نقش دولت هدایت کارکردهای اقتصادی

حفظ امنیت ملی -1

رشد هر چه بیشتر اقتصاد ملی -2

تضمین استاندارد زندگی برای تمام شهروندان -3

تضمین سالمت و امنیت داخلی -4

ها تضمین تدارک خدمات و زیر ساخت -5

کند دولت الکترونیکی های مختلف اعمال حاکمیت استفاده می ای را که از فناوری اطالعات برای جنبه دولت و هیئت حاکمه

گویند. می

سازد. ی آسان از فناوری اطالعات را برای ارائه ی خدمات دولتی به صورت شبانه روزی به شهروندان میسر می چنین دولتی استفاده

تعریف دولت الکترونیک:

عبارت است از: دولت الکترونیک

دان کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات برای ارتقاء کارایی و تعامالت اطالعاتی بین دولت ها و همچنین درون دولت و شهرون

باشد که موجب توانمندی شهروندان از طریق دسترسی به اطالعات است. های اقتصادی و تجاری می بنگاه

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

13

مردم خواهد بود به شرطی که پیاده سازی دولت الکترونیکی به طور صحیح و با موفقیت مهم ترین نتیجه این امر ، افزایش رضایت

صورت گیرد . به عبارت دیگر ، دولت الکترونیکی با این که می تواند یک گام اساسی برای دولت ها باشد ، چالش برانگیز نیز است .

ابل دسترس ، در اختیار عموم افراد جامعه قرار دهند ، دولت اگر دولت ها نتوانند خدمات الکترونیکی را به صورت یکنواخت و ق

. شد الکترونیکی منجر به شکاف طبقاتی بیش تر در جامعه و در نهایت نارضایتی مردم ، و افزایش مشکالت خواهد

هم ، که در عصر البته این به مفهوم انکار دولت الکترونیکی نیست بلکه تاکیدی است بر برنامه ریزی دقیق تر برای این امر م

دیجیتال اجتناب ناپذیر به نظر می رسد .

ساعت شبانه روز ، 24دولت الکترونیکی به معنای اطالع رسانی و خدمات رسانی به موقع ، دقیق و کارا در توان گفت در واقع می

. روز هفته و تمامی روزهای سال از طریق وسایل ارتباطی گوناگون مانند تلفن و اینترنت است 7

برخی خدمات دولت الکترونیکی:

پرداخت آن الین یا بر خط -1

خدمات مشاوره از راه دور -2

خدمات بازاریابی اینترنتی -3

های الکترونیک فرم -4

خدمات کاریابی الکترونیکی -5

رأی گیری الکترونیکی -6

خدمات پلیس الکترونیکی و ... -7

های دولت الکترونیکی: بخش

GTC( Government to Citizen) ارتباط دولت با شهروندان -1

GTB( Government to Businessها ) با شرکتارتباط دولت -2

GTG( Government to Government) ارتباط دولت با دولت -3

Government to Supplier و Government to Employee تباط از دیگر وجوهی هستند که می توان آنها را در ار

، زیر ساختار دولت الکترونیکی را تشکیل می دهد GTG در عموم کشورها با وجود این که وجه .با بخش های فوق در نظر گرفت

که GTC و GTB را ایفا می کند ، به دلیل اهمیت یافتن خدمات مشتری مدار ، دو وجه back office و به عبارت دیگر نقش

. اده سازی یافته اندرا ایفا می کنند ، اهمیت بیش تری در پی front office به عبارتی نقش

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

14

)دولت و شهروندان(: GTCخدمات

های مالیاتی پر کردن و ارزیابی فرم -1

ی الکترونیکی احضاریه -2

اجتماعات الکترونیکی -3

ها(: )دولت و شرکت GTBخدمات

خدمات دیپلماتیک -1

های دولتی امکان تبادل الکترونیکی اطالعات بین سازمان -2

)تجارت جهانی(ها مراودات بازرگانی بین دولت -3

:راهکارهای دولت الکترونیکی

در هر یک از این وجوه ، دولت الکترونیکی باید کمک رسان و اهرمی برای ارتقای سطح خدمات باشد . به همین دلیل در کلیه

: فعالیت هایی که در این راستا صورت می گیرد ، باید راهکارهای زیر در نظر گرفته شود

ساده سازی نحوه ارایه خدمات به مشتریان و تسهیل دسترسی به آنها -1

بهبود کارآیی و اثربخشی دولت از طریق حذف الیه ها و سطوح مدیریتی -2

. تسهیل دسترسی مشتریان به اطالعات از این طریق که مشتری مداری جایگزین بوروکراسی اداری شود -3

و تضمین پاسخگویی در خصوص نیازهای آنان بهبود وضعیت پاسخگویی به مشتریان -4

ساده سازی فرآیندهای کسب و کار موسسات ، کاهش هزینه ها از طریق یکپارچه سازی و حذف سیستم های زاید -5

ایجاد بینش نتیجه گرایی در دولت -6

افزایش میزان خالقیت از طریق به کارگیری روند بخش خصوصی در امور دولتی -7

. مشتری می تواند هر یک از مردم ، بخش خصوصی و یا حتی دیگر سازمان های دولتی باشد در این بحث ،

: تحقق دولت الکترونیکی

یکی از الزامات اساسی برای ورود دولت به عصر دیجیتال آن است که فناوری ارتباطی و اطالعاتی جدید جانشین جریان مکاتبات

مشتریان خدمات دولتی شود . همکاری گسترده بین دولت و مشتریان نه تنها بین هرم دولت و دریافت کنندگان خط مشی و

مساله ای مربوط به مراوده الکترونیکی است بلکه هدف کیفیت بیش تر و قابل اعتماد بودن خدمات است . تمام دولت ها در تالش

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

15

برای تحقق دولت الکترونیکی در جامعه 'ه 'کاروهستند تا خود را برای اقتصاد دیجیتالی و جامعه اطالعاتی آماده کنند . طبق نظری

: اقدامات زیر ضروری است

رهبری جامعه از باالی هرم -1

ایجاد بینش سازمانی -2

تعهد به تامین منابع -3

حمایت واقعی از تغییر و تحول -4

اجرای سریع -5

:مراحل پیاده سازی دولت الکترونیکی

: ، مراحل ضروری این کار را از قرار زیر دانسته اندرا شروع کرده اند ، بنا به تجربهدولت الکترونیکی کشورهایی که امر پیاده سازی

اطالع رسانی : اطالعات مورد نیاز در اختیار مشتریان و کاربران قرار داده می شود . مانند اطالعات الزم برای کسب مجوز شکار -1

یا صدور گواهینامه رانندگی

سازمان ها، فرم ها را به صورت های مختلف در . ک طرفه : فرم های الکترونیکی ، مشخص ترین وجه این مرحله استارتباط ی -2

. اختیار متقاضیان قرار می دهند ، اما کاربران پس از گرفتن فرم ها باید به روش سنتی برای پرکردن و ارسال آنها اقدام کنند

نه تنها فرم ها را دریافت کنند ، بلکه به صورت آنالین آنها را هم پر کرده و ارسال کنند . ارتباط دوسویه : کاربران می توانند -3

. البته در این مرحله ، برخی عملیات مانند تعامالت مالی یا تعیین هویت متقاضی هنوز به روش سنتی صورت می گیرد

ا با توجه به امکانات به صورت الکترونیکی انجام می شود . در تراکنش ها و تعامالت : تمامی فرآیندها و عملیات از ابتدا تا انته -4

. این مرحله تمامی وجوه دولت الکترونیکی باید پیاده شده باشد

: کانال های ارتباطی

کارگزاران و مدیران دولتی و شهروندان با برخورداری از کانال های ارتباطی به هنگام به دنبال افزایش مراکز تماس مشتریان

ند . شهروندان تمایل بیش تری به استفاده از روش ها و ارتباطات الکترونیکی نشان می دهند ، به ویژه که این نوع ارتباطات با هست

. حذف یا کاهش مشکالت ارتباط دارد و تردد و افزایش دسترسی ، کارایی را باال می برد

: مهم ترین کانال های ارتباطی عبارت است از

الکترونیکی ، اینترنت ، تلفن ، فاکس ، موبایل ، کامپیوترهای دستی ، پست الکترونیکی ، پست و کیوسک های اطالعاتی . تلویزیون

. الزم به ذکر است که پیاده سازی دولت الکترونیکی به معنای حذف کامل روش سنتی مربوط به مراجعه حضوری مشتریان نیست

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

16

:مشکالت دولت الکترونیکی

مشکل اصلی در روش طراحی نیست بلکه ارایه . نیکی با وجود مفهومی ساده ، مشکالت زیادی برای دولت ها دارددولت الکترو

خدمات به روش مناسب ، معضل اول دولت هاست . دولت ها باید به عنوان یک مجموعه ، قادر باشند اطالعات دیجیتالی را به

رتباطات واحدهای مختلف کشوری با همدیگر ، و همکاری بخش خصوصی و خوبی دریافت کنند و زمینه های فنی الزم را برای ا

مشکل دیگری که وجود دارد ، فرهنگ و ذهنیت مردم است . تغییر ذهنیت و فرهنگ سنتی در مورد استفاده . دولتی فراهم سازند

اده های نامناسب ، و فقدان از خدمات ، هزینه زیادی خواهد داشت . فراهم کردن فضای مناسب ، دورنگه داشتن آن از استف

. تخصص الزم در انجام تغییرات سریع در فناوری اطالعات از مشکالت دیگر به حساب می آید

دومین معضل اساسی دولت ها ، ایجاد روش های قانونی مناسب برای تجارت الکترونیکی است ، چون دنیا در حال حاضر به طرف

این وضعیت ، هرگونه مغایرت قانونی در تجارت های بین المللی بیش تر نمود پیدا می اقتصاد جهانی دیجیتال حرکت می کند . با

دولت ها با مشکل مربوط به مالیات بر تجارت الکترونیکی و نحوه کنترل آن ، امضای الکترونیکی قراردادهای ،کند . در این مسیر

. رمزنویسی قوی موجه هستند تجاری و کنترل بر برنامه های

سومین معضل اساسی دولت ها که به نوعی یک مشکل بالقوه به حساب می آید ، نیازمندی روزافزون به دموکراسی و عدم استفاده

دمکراتیک از سیستم های دیجیتالی است . با افزایش اقتصاد دیجیتالی ، فناوری از دیدگاه دموکراتیکی ، خنثی یا از آن به غلط

. استفاده می شود و در نتیجه تنوع را از بین برده و مردم را تشویق می کند تا بر اساس روش های جدید جهانی تعامل کنند

تأثیر فناوری اطالعات بر نظام شهری:

تأثیر فناوری اطالعات در مدیریت و خدمات شهری تأثیرات زیادی را خواهد گذاشت. شهر الکترونیکی یا شهر هوشمند نتیجه ی

این فناوری بر ابعات مختلف شهری می باشد.

مزایای شهر الکترونیکی:

ی خدمات شهری افزایش بهره وری در ارائه -1

بهبود کیفیت خدمات شهری -2

حذف بروکراسی و افزایش رضایت شهروندان -3

اطالع رسانی دقیق و کامل به شهروندان -4

گیری کلیه شهروندان از خدمات شهری امکان بهره -5

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

17

ها و کارمندان )حذف رشوه خواری و رانت خواری( نظارت دقیق بر عملکرد سازمانامکان -6

حفظ محیط زیست و کاهش آلودگی و کاهش ترافیک -7

کاهش معضالت اجتماعی نظیر بیکاری و ... -8

خدمات شهر الکترونیکی:

حضور فیزیکی. ، سیاحت و ... بدون ، زیارت ها ، موزه ها ، کتابخانه ها بازدید و استفاده از نمایشگاه -1

، بیمه نامه و ... مبتنی بر شبکه. ، گواهینامه ، صدور شناسنامه ، طالق ، ازدواج های درخواست شغل و کاریابی تکمیل فرم -2

، بلیط و ... به صورت الکترونیکی. ، رزرو هتل ، عوارض های مختلف مالیاتی پرداخت قبوض و صورت حساب -3

صرف کنندگان مبتنی بر شبکه.ها و م انجام معامالت مختلف بین شرکت -4

از راه دور به پزشکان و متخصصان مختلف امکان دسترسی -5

تأثیر فناوری اطالعات بر جنگ:

ای که در عصر اطالعات مفاهیم سنتی جنگ که در عصر صنعت رایج بوده است جای خود را به مفاهیم جدیدی داده است به گونه

شود. اطالعات از آن یاد میجنگ دیجیتالی یا جنگ تحت عناوینی چون

های موج دوم یا دوران صنعت در راستای های موج اول پیشرفت بشر یا دوران کشاورزی بیشتر برای تصاحب زمین بود. جنگ جنگ

های موج سوم یا دوران اطالعات برای کنترل دانش و اطالعات است. کنترل ظرفیت تولید بود و جنگ

، ، سوء استفاده ، هر اقدامی که برای انکار یا دانش بر عملیات نظامی است. به عبارت دیگر جنگ اطالعات مظهر تأثیر اطالعات

، تخریب اطالعات یا کارکردهای دشمن و همچنین حفاظت از خود در برابر این اقدامات و بهره برداری از عملیات اطالعاتی تحریف

خودی انجام می شود را جنگ الکترونیک )اطالعات( گویند.

أثیر فناوری اطالعات بر سازمان:ت

ی ، کارایی کم و رقابت پذیری کم است به ساخنار گسترده ساختار هرمی یا سلسله مراتبی سازمان که همراه با انعطاف پذیری کم

ی باالتر رود که از انعطاف پذیر ای و مجازی پیش می های شبکه تر تبدیل شده و به سوی سازمان ی وسیع هرمی با ارتفاع کم و قاعده

کند. ای در این تغییر ساختار سازمانی ایفا می و کارایی بیشتر برخوردار است. فناوری اطالعات نقش عمده

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

18

های زیر تقسیم کرد: توان به مؤلفه تأثیر فناوری اطالعات بر سازمان را می

عدم تمرکز سازمانی -1

ای تقویت رویکرد فرایندی به جای رویکرد شغلی یا وظیفه -2

سازی و خودکار سازی فرایندهای فیزیکیمجازی -3

ی خدمات و کاهش هزینه ، کیفیت در ارائه ، سرعت عمل افزایش وقت -4

افزایش بهره وری سازمانی و استفاده از منابع بالقوه -5

های زمانی و مکانی حذف محدودیت -6

تحول در فرهنگ سازمانی و کاری کارکنان -7

های مجازی: تشکیل سازمان

، های ارتباطی و اطالعاتی مانند اینترنت های مبتنی بر شبکه هستند که با استفاده از آخرین فناوری های مجازی سازمان سازمان

سازد. سازمان مجازی از ، زمان و مرزهای فیزیکی امکان پذیر می های دیگر را خارج از فضا و سازمان مراودات و همکاری با اشخاص

های سازمانی تشکیل شده که از لحاظ جغرافیایی غیر متمرکز و بطور موقت یا دائم تأسیس ها یا بخش ه، گرو ی افراد مجموعه

گردد. همچنین متکی به ارتباطات الکترونیکی برای انجام فرایند تولید خود می باشد. می

های مجازی: های سازمان ویژگی

ی مشترک از منابع امکان استفاده -1

کامپیوتریاستفاده از ارتباطات -2

یکسان بودن اعضاء یا شرکاء -3

عدم مرز محدود و مشخص جغرافیایی -4

موقتی بودن اهداف -5

کوچکی جسم فیزیکی سازمانی -6

:ITنیروی کار

، تبادل و یا استناد از اطالعات به کمک ادوات فناوری بوده و به صورت مشخص ، ذخیره سازی در رابطه با ایجاد ITیک شغل

های ، سیستم ها ، پشتیبانی فنی رایانه های سخت افزاری و سیستم ی نرم افزار گیرد که نیازمند طراحی و توسعه مشاغلی را در بر می

های اطالعاتی است. ای و پایگاه شبکههای جانبی تولید و مدیریت سیستم

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

19

حرفه هستند: 4شامل مشاغلی است که در توسعه فناوری اطالعات مهم بوده و شامل ITنیروی کار اصلی

دانشمندان رایانه -1

ها و کاربردهای جدید فعالیت های مورد نیاز برای بهبود طرح ، اجرای پژوهش افرادی هستند که در زمینه طراحی رایانه

دارند و از دانش تئوری باالتری نسبت به بقیه برخوردار هستند.

مهندسین رایانه -2

ها قعالند. ستمو سخت افزاری سیی وجوه نرم افزاری افرادی هستند که در زمینه طراحی و توسعه

تحلیلگران سیستم -3

ی روش مبتنی بر فناوری رایانه برای رفع ی حل مسئله و ارائه های خود در زمینه افرادی هستند که از دانش و مهارت

و تجاری بر عهده ی آنهاست. ، علمی کنند. همچنین پردازش اطالعات مهندسی نیازها استفاده می

برنامه نویسان رایانه -4

کنند. های مورد نیاز فعالیت می ، فراخوانی نرم افزارها یا برنامه ها نوشتن و نگهداری از دستورالعملدر خصوص

(:IT workerکارگران اطالعاتی )

، هماهنگی و پردازش دانش فعالیت دارند. ، توزیع کارگران اطالعاتی کسانی هستند که در امر تولید

از سایر شاغلین: ITمعیار جداسازی نیروی کار

از سایر ITهای دیگر دانش را به عنوان یک معیار جداسازی نیروی کار و یا به سایر حیطه ITمیزان نیازمندی یک شغل به دانش

است. ITباشد نیروی کار ITی شخص از نوع دانش اگر بیش از نصف دانش مورد استفادهکنیم. شاغلین تعریف می

:ITبندی نیروی کار طبقه

مفهوم پرداز -1

، طراح ، معمار سیستم کند. مانند تحلیلگر سیستم ای تفکر و آن را ترسیم می کسی که راجه به طبیعت محصوالت رایانه

، کار آفرین و نظایر آن. محصول

(Developerتوسعه دهنده ) -2

، ، برنامه نویس ستمرا به عهده دارد. مانند طراح سی IT، ساخت و آزمایش یک محصول ، طراحی کسی که شناسایی

یا طراح ریز پردازنده و امسال آن. مهندس نرم افزار

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

20

(Supplierپشتیبانی کننده ) -3

، مشاور را به عهده دارد. مانند کارشناس امور مشتری IT، نگهداری و تعمیر یک محصول ، راه اندازی کسی که تحویل

، متخصص نگهداری سخت افزار و ... ، مدیر شبکه ، راه انداز شبکه سیستم

(Modifierاصالح کننده ) -4

، مدیر پایگاه ، مهندس نرم افزار ، مهندس رایانه کند. مانند برنامه نویس را اصالح و تکمیل می ITکسی که یک محصول

و ...داده

سواد اطالعاتی:

مفهوم سواد:

برای ایفای نقش مناسب در یک جامعه است. های مورد نیاز یک شخص سواد در برگیرنده مهارت

، ساده ترین شکل سواد است. توانایی خواندن و نوشتن و درک زیبان بومی

مفهوم سواد اطالعاتی:

گویند. معمواًل سواد اطالعاتی با گیری از منابع مختلف را سواد اطالعاتی می بهره، ارزیابی و استفاده از اطالعات با توانایی دسترسی

ای و سواد دیجیتالی همراه است. ، سواد شبکه ای ، سواد رسانه های دیگری مانند سواد کامپیوتری واژه

معماری اطالعات:

زیر است:الگوی معماری اطالعات یا معماری فناوری اطالعات در یک سازمان به قرار

(Businessالیه ی کاری ) -1

شامل مأموریت، اهداف ، چشم انداز و راهبردهای دراز مدت سازمان که سمت و سوی حرکت سازمان را نشان می دهد.

این الیه پایدارترین الیه است و معموال توسط مدیر ارشد تعیین می شود.

(Informationالیه ی معماری اطالعاتی ) -2

اطالعات موجود در سازمان ، نابع اطالعاتی ، جریان های اطالعاتی ، چگونگی توزیع اطالعات و چگونگی در این الیه

دسترسی به اطالعات در یک سازمان مورد توجه است.

کاربرد فناوری اطالعات و ارتباطات

21

(Applicationالیه ی کاربردها یا سیستم های اطالعاتی ) -3

اطالعات مورد نیاز سازمان را تولید می کند. در این الیه برنامه های کاربردی یا سیستم های اطالعاتی را داریم که

(Dataالیه ی معماری داده ها ) -4

در این الیه مدل داده ای سازمان شامل موجودیت ها و روابط آن ها و بانک های اطالعاتی که در سیستم های اطالعاتی

مورد استفاده قرار می گیرند مطرح است.

(Technologyالیه ی تکنولوژی و فناوری ) -5

ایین ترین الیه است که شامل سخت افزارها و نرم افزار های الزم برای اجرای یک سیستم اطالعاتی و گردش اطالعات پ

در سازمان است و معموال با تغییرات زیاد همراه است.