Ödeme SistemleriÜrünler ve Oyuncular

Emre Talay Aykut Bal

Ödemesistemleri,belkidee-ticaretkadareğlencelibirsektörolmadığıiçinbualandaçokfazlaTürkçearaştırmaveyayınbulmakepeyzor.Bukitabıyazarkenamacımızhayatımızınaslındaönemlibirparçasıolanamadetaylarınıçoğumuzunbilmediğiödemesistemlerindekioyuncularıveürünlerisizlereanlatmak.Geçmişteedindiğimiztecrübelerimiziveyaptığımızaraştırmalarıbirarayagetiripbudökümanıoluşturduk.Profesyonelhayatımızınparalelindehazırladığımızbuçalışmadanoldukçakeyifaldık,umarımsizlerdeokurkenbukeyfeortakolursunuz.Çalışmayayaklaşıkolarak6ayımızıayırdıkvebusürezarfındaçalışmaiçerisindeverdiğimizbilgilerdedeğişiklikolduiseaffınızasığınıyoruz.

KitabıhazırlarkenbizlerdendesteğiniesirgemeyenCihanDemir'e,MustafaAktaş'a,AylinŞengülKarakoç’aveSedaÖztürk’esonsuzteşekkürler.

EmreTalay-AykutBal

İçerik

ÖDEMESİSTEMLERİNDEYÖNTEMLER 6HAVALE/EFT 6

a. Nedir? 6b. Nedenyapılır? 7c. Neredenyapılır? 7d. Nasılyapılır? 8e. Nezamanyapılır? 9f. KimlerYapar? 9g. e-TicaretteHavale–EFTsistemlerininyeri 9

SMSTABANLIÖDEME 11a. Nedir? 11b. Nedenyapılır? 12c. Neredenyapılır? 12d. Nasılyapılır? 12e. Kimleryapar? 13f. e-TicaretteSMStabanlıödemeninyeri 13

KARTLIÖDEMESİSTEMLERİ 18a. Nedir? 18

b. Nasılyapılır? 18c. Nedenyapılır? 19d. Neredenyapılır? 20e. Kimleryapar? 20f. e-Ticarettekartlıödemesistemlerininyeri 21

PARATRANSFERİ 22a. Nedir? 22b. Nedenyapılır? 24c. Neredenyapılır? 25d. Nasılyapılır? 25e. Nezamanyapılır? 25f. Kimleryapar? 26g. Ticaretteparatransferininyeri 26h.EkBilgiler 27

ÖDEMESİTEMLERİNDEOYUNCULAR 28ULUSLARARASIKARTKURULUŞU(ICS-InternationalCardSchemes) 28YERELKARTKURULUŞLARI 30BANKALAR 31SADAKATUYGULAMALARI(CARDLOYALTY) 32YAZILIM&TEKNOLOJİGELİŞTİRENFİRMALAR 33

SANALPOSALTYAPISISAĞLAYANFİRMALAR 33ÖDEMEYEARACILIKHİZMETİVERENFİRMALAR(PF) 34CÜZDANUYGULAMALARI 35KARTÜRETİCİLERİ 38PROSESÖRLER 39ÖDEMEKAYDEDİCİCİHAZÜRETENFİRMALAR 39

ÖDEMESİSTEMLERİNDEDÜZENLEMELER 406493SAYILIKANUNVEYÖNETMELİKKAPSAMI 40

a. Kanunungerekçesinedir? 41b. Kanundaki"elektronikpara"ve"ödemehizmetleri"nedir? 42c.Kanundabahsedilenfaaliyetalanlarınelerdir? 43d. Kanunune-ticareteetkileri 45

BDDK'NINYAYINLADIĞITASLAKTEBLİĞ 45

DÜNYADAÖDEMESİSTEMLERİVEOYUNCULAR 47COĞRAFYAYAGÖREÖDEMESİSTEMLERİ 47STARBUCKS 48M-PESA 51T-MONEY 54

ÖDEMESİSTEMLERİNDETEKNOLOJİ 56

EMV-CHIP&PIN 56TOKENIZATION&HCE 59APPLEPAY 61BITCOIN 64NESNELERİNİNTERNETİ 67ÖDEMELERİNGELECEĞİ 69

ÖDEMESİSTEMLERİNDEYÖNTEMLERHAVALE/EFT

a. Nedir?

Havale:BirkullanıcınınXbankasındakihesabındankendiyada

başkabirkullanıcınınaynıbankadakihesabınayapılanparatransferiişlemine“havale”denir.

EFT(ElectronicFundTransfer):BirkullanıcınınXbankasındakihesabındankendiyada

başka bir kullanıcının farklı bankadaki hesabına yapılanparatransferiişlemine“EFT”denir.

EFT sisteminde para transferinin gerçekleşmesi içinbankalar arasındaki ilişkiyi Merkez Bankası yönetir. Merkez Bankası bu hizmet karşılığında bankalardan hizmet bedelialmaktadır. Bu nedenle EFT işlemlerinde bankalar tarafından son kullanıcıya ücret yansıtılmaktadır. Bazı bankalarmüşterilerineözeldurumlardahilindebuişlemücretiniyansıtmaz.

b. Nedenyapılır?

Yüksek meblağlı ödemelerde havale/EFT nakit ödeme yerine tercih edilir. Ayrıca fiziksel olarak yerinde ödemeyapılamayacakdurumlardabankahesabındanödemebuyöntemlerdenbiriyleyapılabilir.Örneğinkira,aidat,okultaksitigibiödemelergeneldebuyöntemlerdenbiriylegerçekleştirilir.Kullanıcılarındüzenliolarakherayyaptıklarıödemeleriçindebazıbankalartarafındandüzenlihavale/EFThizmetisağlanmaktadır.

c. Neredenyapılır?• İnternetşubesindenhesaba–HavaleveyaEFT• Mobilşubedenhesaba–HavaleveyaEFT• ATM’denceptelefonuaracılığıylaATM’ye–Havale• İnternetşubesindenceptelefonuaracılığıylaATM’ye–Havale• MobilşubesindenceptelefonuaracılığıylaATM’ye–Havale• ÇağrıMerkezi• Şube• İşyerisayfasındanbankasayfasınayönlenerek

Bukanallarabağlıolarakbankalarınbelirledikleri işlemvegünlük işlemlimitlerimevcuttur.Bankanınbelirlediğiüstlimitlerdahilindekullanıcılarkendilimitlerinidebelirleyebilirler.

d. Nasılyapılır?

Gönderici işlemiyapacağıkanalıbelirlediktensonraalıcının IBANbilgisini veyahesapnumarasıbilgileriyle transferigerçekleştirir.İşleminyapıldığıkanalagöregerekenbilgilerdedeğişmektedir.

i.IBANnedir?

IBAN, para transferlerinin yanlış hesap numarası ile yapılmasını önlemek amacıyla ilk olarak Avrupa Birliğiülkelerindeortayaçıkmışbirhesapnumarasıstandardıdır.

ii.IBANnumarasınasılbiryapıyasahiptir?Neşekildedoğrulanır?

Iman’ınilkdörthanesi,ikihaneliülkekoduveikihanelikontrolrakamıdır.Kontrolrakamı,IBAN’ındoğruvegeçerliolup olmadığını gösterir. IBAN’ın bundan sonraki kısmı, ulusal banka hesap numarasını içerir. Her IBAN ülkeninstandartlarınauygunbirşekildeolmalıdır.

Validasyonu ise iki aşamalıdır. İlki karakter sayısı üzerinden yapılır. Toplamda 26 karakter olmak zorundadır.Rakamlarınkendiiçindekiuyumununkontrolüiseaşağıdakiişlemlerigerçekleştirerekyapılabilir.

1. IBANnumaranızıyazın.2. İlkdeğeri(harflerdahil)sonaekleyin.3. Harflerinsayısaldeğerleriniyazın.(A=10,B=11,C=12olacakşekildeİngilizcealfabeyegöreyerleştirin)

4. OrtayaçıkansayısıMod97’yegörehesaplayın.5. Kalandeğerin1olmasıgerekmektedir.Eğersonuç1değilseIBANnumarasıdayanlıştır.http://www.ibancalculator.com/adresindekisorgulamadanIBANvalidasyonuyapılabilir.

e. Nezamanyapılır?

Havale işlemlerinde, banka kendi sistemi dahilinde transfer sürecini kolaylıkla yönetebilir ve bu işlem 7/24gerçekleştirilebilir.EFTişlemleriTCMBüzerindenonaylanarakgerçekleştiğiiçinişgünleriiçerisinde08:00–17:30arasındagerçekleşmektedir.Busaatlerbankabazlıolarakdeğişebilir.ResmitatillerdeEFTişlemiyapılamaz.

f. KimlerYapar?

Bankadahesabıolantümkullanıcılarbuişlemigerçekleştirebilirler.Bankahesabıdışındabazıbankalardakredikartıyladabu işlemleryapılabilir. İşlemlerekstredenakitavansveyaalışverişolarakgörünürveücretlendirmesinormalbirEFTişleminegörefarklılıkgösterebilir.

g. e-TicaretteHavale–EFTsistemlerininyeri

Bire-ticaretişlemindekullanıcıödemeyiyaptığıandasiparişsürecibaşlar.Budurumkullanıcıtarafında“teslimatiçingerisayımbaşladı”anlamınagelir;işyeritarafındaiseödemeişlemibankahesabınaulaştığıandanitibaren“siparişintedariksürecibaşladı”demektir.

Havale – EFT ödemeleri asenkron ödeme türleri olduğu için, ödeme kullanıcı tarafında onayladığı anda iş yerininhesabına iletilmez.Bunedenlekullanıcıve işyerininsüreçleri tutarlıolmaz.Budurumözellikledeürünstokuözelindehassasbirkonudur.

e-Ticaretfirmalarınınüzerinetitrediğienönemlikonulardanbirialışverişgerçekleşmeoranıdır.Bununiçinkullanıcıya

olabildiğinceyalınbirsüreçdahilindealışverişdeneyimiyaşatmakistenir.HavaleveyaEFTileödemesinigerçekleştirecekkullanıcıbankasınınsayfasınagirişyaptıktansonraişyerininIBANbilgisi,tutar,siparişnumarasıgibideğerlerimanuelolarakgirmekzorundadır.Budurumhemyalınlıktanuzakhemdekullanıcıtarafındahatayapmayaçokaçıkbirsürecindoğmasınasebepolabilir.Busüreçdahilindekullanıcıişyerisitesindesiparişiniverdiktensonraişlemdenvazgeçebilir,başkabirkonuylailgilenipödemeişleminitamamlamayıunutabilirveyabaşkabirsorunyaşayabilir.Budaişyerininsiparişiniolumsuzetkiler.

Bu akışta bahsedilen dezavantajların giderilmesi için bazı firmalar çeşitli çözümler üretmektedir. Örneğin Compayfirması sunduğualtyapı ile iş yeri sayfasındadoldurulanbilgilerlebankanın internet sitesine linkolmaktaveekbirbilgidoldurmadanödemeninhavale/EFTşeklindeyapılmasınısağlamaktadır.

Bunların yanı sıra e-ticarette havale/EFT işlemin olumlu tarafları da vardır. Kart bilgisini internette paylaşmak

istemeyen kullanıcılar için ideal bir çözümdür. Ödeme transferi bir hesaptan iş yeri hesabına yapıldığı için transferingerçekleşme süresi haricinde bloke süresi yoktur. Fraud işlem gerçekleşme olasılığı kartlı ödeme tiplerine göre dahadüşüktür. Budeğerlendirmesonucundaişyeriödemesayfasındaopsiyonolarakkonumlandırabilir.

SMSTABANLIÖDEME

a. Nedir?

GSM operatörleri aracılığıyla gerçekleştirilen mikro ödemelerdir.Kullanıcınınoperatöründekiaboneliğiönödemeliolduğudurumlardaödemetutarı, mevcut hesabından düşer. Abonelik türü faturalı ise ödeme tutarıkullanıcının faturasına yansıtılır. SMS tabanlı ödemeler uzun yıllardırhayatımızda. Birçok kullanıcı telefonuna SMS ile melodi satın almış, TVyarışmalarındafavoriyarışmacısı içinSMSileoyatmışveyaSMSilebağıştabulunmuştur. Tüm bu alışverişlerde kullanıcı bir hizmetin veya ürününbedeliniSMSüzerindenödemiştir.KullanıcılarınilktanıştığımobilödemetürüSMS tabanlıödemelerolduğu içinbazenbu iki kavramkullanıcınınkafasınıkarıştırır.Aslındamobilödemedahagenişbir kavramolup içerisindekartlıödemeleridebarındırmaktadır.

SMS tabanlı ödeme gerçekleştirmek için akıllı telefon zorunluluğu yoktur. Bu nedenle kullanıcı tarafında geniş bir

potansiyelesahiptir.Fraudriskiyüksekolduğuiçinoperatörbazlıvekullanımalanınagöredeğişenlimitlerivardır.Limitlerürünveyahizmetinniteliğine,kullanıcınınaboneliktürünegöredeğişir.Örneğinoyunveyadijitaliçerikiçinfaturasızhatlardaaylıklimit300TLolabilirken,bufaturasızhatlarda500TLolabilir.Fizikselürünleriçinfaturasızhatlardaaylıklimit70TLolabilirken,bu,faturasızhatlarda100TLolabilmektedir.

b. Nedenyapılır?

SMStabanlıödemegeneldeküçüktutarlısiparişlerdeveoyungibisanalürünlerdetercihedilmektedir.Kullanıcınınherhangibirbankadamevduatveyavadelihesabınınolmasınagerekkalmadığındandolayıiyibirödemealternatifiolarakkullanıcılarınkarşısınaçıkmaktadır.

c. Neredenyapılır?

Hedefkitlesindendolayı(unbankedkullanıcı)dijital içeriksağlayanfirmalar için idealbirödemeyöntemidir.Yüksekkomisyonbedellerindendolayımaliyetli bir ödeme sistemiolduğu için fiziksel ürün satışlarında firmalar tarafındanpektercihedilmemektedir.Tercihedildiğiişyerlerininbazılarındamobilödemedendolayıortayaçıkanekstramaliyetkullanıcıyayansıtılmaktadır.Hedefkitlesindendolayıdijitaloyunfirmalarıiçinidealbirödemeyöntemidir.Geneldemikroödemelerdetercihedilmesindendolayıarkadaşlıkvesohbetsitelerindedekullanılmaktadır.DahaspesifikbirörnekvermekgerekirseGooglePlay'inuygulamamağazasındaTurkcellkullanıcılarıSMSileuygulamasatınalabilmektedirler.

d. Nasılyapılır?

İş yeri sitesinden SMS ile mobil ödeme seçeneğini seçtikten sonra kullanıcının karşısına cep telefonu numarasınıgireceğibiralançıkar.BualanaceptelefonunumarasınıgirdiktensonraceptelefonunaişlemözetiSMSolarakgelir.İşyerisitesinde satın alma işleminin tamamlanması için zaman sayacı çıkar, kullanıcı işlemi bitirmek için bu zaman içerisindekendisinegelenmesajacevabenEVETSMSmesajınıgönderipişlemionaylamalıdır.

e. Kimleryapar?

Yukarıdadabelirtildiğiüzereherhangibirbankailemüşteriilişkisiolmayankullanıcılartarafındankullanılır.Özellikle18yaşınaltındaolanGSMhattıolanamabirbankahesabıolmayangençlertarafındantercihedilenbiryöntemdir.Bankacılıksistemigelişmemişolanülkelerdedeönemlibiralternatifödemetipidir.(Kenya,M-Pesa)

f. e-TicaretteSMStabanlıödemeninyeri

SMS tabanlı ödemede cihaz bağımlılığı olmaması iş yerlerini “ekstra hedefleme” maliyetinden kurtarmaktadır. Busayede daha geniş yelpazede kullanıcıya hitap edilebilir. Kullanıcı segmenti 18 yaş altında veya herhangi bir bankanınmüşterisiolmayankullanıcılarolanişyerleriiçineniyiödemeçözümüolduğusöylenebilir.İşyerisayfasındaödemeopsiyonuolarak konumlandırmak için gereken entegrasyon maliyeti de düşüktür. Kartlı ödeme sistemlerinde gereken güvenlikprotokolleri,sanalPOSentegrasyonvs.gibisüreçleredahilolmadankolaycaeklenebilir.Premium SMS ve Direct Carrier Billing olarak temelde iki tip çözümmevcuttur. Televizyonlardaki yarışmalarda veoylamalardaPremiumSMSmodelikullanılır.Bumodeldeözeliletişimvergisi,hazinevergisigibimaliyetlersözkonusudurvebuda%47'likbiroranatekabüleder.Tutarüzerindengerikalankısımoperatörileservissağlayıcıarasındakianlaşmadoğrultusundapaylaşılır.e-TicaretteiseCarrierDirectBillingmodelivergiavantajındandolayıtercihedilmektedir. Fraudişlemlerçokfazlagerçekleşmektedir.SMStabanlıödemesistemlerindeservissağlayıcıtarafındansağlananfraud analizleri kartlı ödeme sistemlerindeki kadar detaylı değildir. Kurallar gereği “chargeback” (geri ödeme) durumuyokturfakatfrauddurumundakullanıcınınyasalitirazhakkıbulunmaktadır.

Kullanıcının faturasınayansıyan tutarıödememesidurumunda işyeri için tahsilat riskidoğmaktadır.Tahsilatınriskiniaracıfirmaylayapılacaksözleşmedebelirlemekgerekmektedir.Bukonudasektördeciddisayıdabatıkişyerivardır.Kullanıcıdeneyimiaçısındanzordeğildir.Fakatişlemanındakullanıcınıntelefonunuyanındabulundurmasıgerekmektedir. Muhasebesüreci Aşağıda belirtilen komisyonlar operatörlerin işlemler için belirlediği değerlerdir. Kullanıcının alışverişi anındaoperatörödemeyeonayverirsesatınalmaişlemitamamlanır.Kullanıcınınfaturalıhatkullandığınıdüşünürsek,satınaldığıürünveyahizmetkarşılığındakitutarıGSMfaturasında“Tahsilatınaaracılıkedilenhizmetler”kalemialtındagörüntüleyebilir.

FaturasınınödemesinibubedellebirliktedoğrudanGSMoperatörünegerçekleştirir.GSMoperatörükomisyonbedelinibututar içerisindenalarakkalantutarımobilödemealtyapısısağlayanfirmayaaktarır.Aracı firmagelenbedelidoğrudanişyerininhesabınaanlaşılanvadedahilindeaktarır.Aracıfirmaoperatörle,operatörünkazandığıkomisyonbedeliüzerindenanlaşılangelirortaklığıçerçevesindemahsuplaşır.

-ÜrünGruplarınaGöreKomisyonOranları

Kategori TURKCELL% AVEA% VODAFONE%Oyun 40 40 40KutuOyunları 10 15 20SosyalPlatformlardaOyunlar 25 25 25Eğitim 10 10 15Dijitalİçerik 15 15 15Kupon,İndirim 15 4,1 7Bilet,FastFood 3 2,4 3Bahis 5 1,9 5,5FizikselÜrünler 8 8,2 7Aidat,abonelik 10 9,4 10Sigorta 5 8,2 7

*Oranlargünceldeğerlerolmayabilir.

-ÜrünGruplarınaGöreİşlemLimitleri

Kategori Turkcell Avea VodafoneOyun 100₺ 100₺ 200₺

KutuOyunları 100₺ 100“ 200₺

Eğitim 100₺ 100₺ 200₺Dijitalİçerik 70₺ 100₺ 200₺Kupon,İndirim 70₺ 70₺ 200₺Bilet,FastFood 70₺ 90₺ 200₺Bahis 70₺ 50₺ 200₺

FizikselÜrünler 70₺ 100₺ 200₺

SosyalPlatformlardaOyunlar 100₺ 100₺ 200₺Aidat,abonelik 70₺ 70₺ 200₺Sigorta 70₺ 70₺ 200₺

*Oranlargünceldeğerlerolmayabilir.

-ÜrünGruplarınaGöreAylıkİşlemLimitleriKategori Turkcell Avea VodafoneOyun Önödemeli:360,Faturalı:200 250₺ 200₺KutuOyunları Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺Eğitim Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺Dijitalİçerik Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺Kupon,İndirim Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺Bilet,FastFood 100₺ 200₺ 200₺Bahis 70₺ 300₺ 200₺FizikselÜrünler Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺SosyalPlatformlardaOyunlar Önödemeli:360,Faturalı:200 250₺ 200₺Aidat,abonelik Önödemeli:360,Faturalı:200 250₺ 200₺Sigorta Önödemeli:360,Faturalı:200 300₺ 200₺

*Oranlargünceldeğerlerolmayabilir.

KARTLIÖDEMESİSTEMLERİ

a. Nedir?

İşlemanındakartkullanılarakyapılanödemelerdir.Busistemülkemizdegeneldekredikartıylaanılsadakredikartındanfarklıolarakbankakartıveönödemelikartlarındakullanımısözkonusudur.

• KrediKartı• BankaKartı• ÖnÖdemeliKart

b. Nasılyapılır?

KartlıödemesistemlerindekartvePOScihazıolmaküzereikitemelaraçkullanılır.POScihazınınaitolduğubankaveişleminyapılacağıkartınbankasıbirbirindenfarklıisegerçekleşecekişlemtipine"notonus"denir.Eğerherikisideaynıiseişlem tipine "on us" denir. Yurt içi bankalarına ait kartların olduğu not on us işlemlerde, işlemin gerçekleşmesi içinBankalararasıKartMerkeziaktifgörevalırve"Switch"işleminiyapar.Switchakışıdahilinde;XbankasınınPOS'uüzerinden,Y bankasına ait bir kartla ödeme yapmak istediğiniz zaman X bankası isteği BKM'ye yönlendirir. BKM gelen istekdoğrultusunda Y bankasıyla iletişime geçip ödeme isteğine karşılık provizyon ister. Y bankasından gelen cevabı da Xbankasınailetir.İşleminsonucunagöreXbankasıPOS'uüzerindensonucukullanıcıyaveişyerineiletir.

NotonusişlemlerdePOSbankasıvekartbankasıarasındaborçlanmailişkisidoğmaktadır.BKMbuborçlanmailişkisini

Yurt içiTakasSistemidahilindebankalaradınayönetir.Buörnektenyolaçıkılırsa;YbankasınınhesabındanXbankasınınhesabınageçmesigerekentutarınkaydınıYurt içiTakasSistemikapsamındaBKMtutar.Transfer,sözkonusubankalarınMerkezBankası’ndakihesaplarıüzerindenbankalarcayapılır.

c. Nedenyapılır?

Kullanıcıiçinalışverişkolaylığısağlayankartlıödemesistemleri,devlettarafındandadesteklenmektedir.

• Tüketiciyinakitparanınkaybolma,çalınmagibirisklerindenkorur.• Sontüketiciileişyeriarasındakiticariilişkiyekartçıkarankurumudadahileder.Busayedeikitarafiçinfayda

sağlar.o Kullanıcıiçintaksitliödemeimkanıo Kullanıcınınkredikartınaözelsadakatuygulamalarısayesindepuankazanmasıo Senetle yapılan alışverişlere istinaden bankanın tahsilat konusunda arada olması ve güvence

vermesi.• Nakitparanınbasılması,taşınması,saklanmasıvekorunmasıgibioperasyonelmaliyetlerindendevletikorur.• Kartlı ödemeler kayıt altında olduğu için vergi kaybını önlemektedir.Makro ekonomik açıdan en önemli

faydasıdabudur.• Kredilendirmeyöntemiticareticanlandırmayateşvikeder.

d. Neredenyapılır?

Kartlıödemesistemlerihemfizikselhemdesanalortamlardavarolansistemlerdir.FizikselortamlardaseyyarPOS'larveyazarkasamobilPOS'larbulunmaktadır.Ödemeesnasındakartınvekartsahibininbulunduğu(fizikselortamlar)ödemetürüCardPresentolarakadlandırılır.MailOrderödemelerdeisekartvekartsahibifizikselolaraködemeanındayoktur.ButipödemelerdeCardNotPresentolarakadlandırılır.

SanalPOS'lare-ticaretişlemlerindekullanılmaktadır.Ödemeesnasındakartınvekartsahibininfizikselolarakortamda

bulunmamasındandolayıödemetürüCardNotPresentödemelerdir.Teknolojinin gücü sayesinde kullanıcı ihtiyaçlarını karşılamak için kullanım senaryoları her zaman istisnai durumlar

yaratabilir.ÖrneğintaksilerPOScihazınasahipolamadıklarıiçingeçmiştesadecenakitileödemealabilmekteydi.Tüketiciihtiyacıisebusektördekartlıödemenindeolmasıyönündeydi.DijitalcüzdanBKMExpressileBiTaksimobiluygulamalarınıniş birliği sayesinde kullanıcılar artık nakit dışında kartla ödeme yapabilmekteler. Arka planda çalıştırılan sanal POS ilekullanıcılarmobiluygulamaüzerindentaksiödemesinikartilegerçekleştirebilmektedir.

e. Kimleryapar?

Önödemelikartasahipolmakiçinbankamüşterisiolmazorunluluğuolmadığından,herbireybutürbirkartedinebilir.Ticaretteönemlibiryeresahipolan18yaşaltıkullanıcılarıhedefleyenfirmalarınönödemelikartlarlaödemekabuletmelerifaydalı olacaktır. Bununla beraber 18 yaşını doldurmuş, bir bankada hesabı bulunan, banka kartı ve/veya kredi kartıkullanıcılarıkartlimitleridoğrultusundabuödemelerigerçekleştirebilirler.

f. e-Ticarettekartlıödemesistemlerininyeri

Dünyadaonlineticaretingelişmesindekienbüyüketkenlerdenbiridekullanıcılarınençok tercih ettiği ödeme tipi olan kartlı ödemelerin online ticarete taşınması olarakgösterilebilir.BKM’ninresmisitesindedekullanımlarlailgiliverilereulaşmakmümkündür.Kartlıödemesistemlerinine-ticarettekullanılabilmesiiçinfirmalarınteknikgereksinimleriyerinegetirmesibeklenmektedir.BukonuylailgilidetaylıbilgileriseÖdemeSistemleri101kitabındayeralmaktadır.

e-Ticaret firmalarının ödeme sayfalarında genelde en çok tercih edilen ödeme

yöntemi olduğu için ilk seçenek olarak Kredi/Banka Kartı bilgilerinin girildiği formlakarşılaşılır. Kullanıcılar bilgilerini tamamladıktan sonra ödeme işlemini başlatabilir.Ödemeler anlaşma gerçekleştirilen ve tanımlananbankanın sanal POS’una yönlendirilir.Muhasebeselaçıdankullanıcılarınbankaileanlaştığıkoşullardoğrultusundasorumluluğubulunmaktadır.

PARATRANSFERİ

a. Nedir? Paratransferibirkişininbaşkabirkişiyenakitkullanmadan yaptığı para aktarma işlemlerinin geneladıdır.Yaygınkanınınaksine;paratransferiyapabilmekiçinbankahesabına ihtiyaçduyulmaz.Bankamüşterisiolmadandaparatransferiyapabilmekmümkündür.Buişleme banka ile son kullanıcı arasına giren kurumlararacılık eder (Western Union, MoneyGram, PayPal,Xoomv.b.).ParaTransferiyapısıitibarıylayurtiçiveyurtdışıolmaküzerefarklılıkgösterir.

YurtdışınaparatransferiTransfer işlemininalıcıvegönderici taraflarınınaynıülkedeolmadığı transfer işlemleridir.Uluslararası transfer

işlemikendiiçindefarklıyöntemlerkullanılarakyapılabilmektedir.Buyöntemlerdenilkivegelenekselolanıbankalararasıuluslararası para transferidir. Bankalar bu transferleri yapabilmek için Society for Worldwide Interbank FinancialTelecommunication(SWIFT)network’ünükullanırlar.Bunetworkaracılığıylabankalardoğrudananlaşmalaryapabildiğigibiaracı bankalar yoluyla da para transferine olanak verebilirler. Örnekle açıklamak gerekirse; Kanada’daki BMO isimli

bankadanAlmanya’dakiDeutscheBank’aSWIFTaracılığıyladoğrudantransferyapılabilirken;yineBMO’danbirPakistanbankasına transfer ancak Avrupa bankası aracılığıyla yapılabilir. Farklı ülkelerdeki bankaların doğrudan para transferiyapmasıancakaralarındayapacaklarıanlaşmaylamümkündür.Arayabaşkabirbankanıngirmesi işlemsüresiniuzatırvepara transferinin gerçekleşmesi iki haftayı bulabilir. Bu sürenin uzamasına diğer bir sebep de bankaların yaptığıraporlamalardır. Özellikle uluslararası para transferi işlemlerinde kara para aklama, sahtekarlık gibi durumların önünegeçmekiçinbankalariçindebulunduklarıülkelerinkanunlarıdoğrultusundadüzenlemeleryapar.

Yinebusüreçtetransferedilenparadanbankalararasındakurfarkısebebiylekesintileryapılır.Ayrıca,bankalarparatransferleriiçinparamiktarınagörekuroranıuygular.Yani100dolarınTLkuruile10.000dolarınTLkuruaynıbankaiçin değişiklik gösterebilir. Bu kısmen gizli diyebileceğimiz kesintiler kullanıcıların başka yöntemleri denemesine veuluslararasıparatransferiiçinyeniyapılarınoluşmasınasebepolmuştur. Bu yapılardan ilki aracı firma aracılığıyla yapılan para transfer işlemleridir. Aracı firma tek bir sistemle kendiüzerindengeçenparatransferişlemlerinikontroleder.Örnekleaçıklamakgerekirse;İstanbul’dakiZeynep,Avustralya’dakiBetül’e para göndermek istediğinde; aracı firmaya giderek parasını yatırır ve alıcıya ilişkin doğrulama bilgilerini verir.Karşılığında da işlemini takip edebileceği bir kontrol numarası alır. Bu bilgileri alan Betül aracı firma şubesine giderekkimliğinidoğrularveparasınıdirektalabilir.BuişlemdeaslındaZeynep,İstanbul’dakiaracıfirmayaparayatırmış;BetüliseAvustralya’dakiaracıfirmabankahesabındanparaçekmiştir.Buaracılıksayesindeişlemdehızsorunuçözülmüşolur;bütünkimlikdoğrulamavetransferişlemyükünüüzerinealanaracıfirmanıngelirmodeli,gönderilenparadanyaptığıkesintilerdir.BuyöntemikullananenönemliikifirmaWesternUnionveMoneyGram’dır. DiğerbiryöntemiseP2P(peer-to-peer)paratransferiolarakifadeedilir.Buyöntemyakınzamandabirçokfin-techgirişiminindoğmasınasebepolmuştur.Buyöntemdeözetolarakkullanıcılarmobiluygulamaveyawebsitesiaracılığıylatransferiçinkullanmakistedikleribankahesaplarınıaracıfirmayaekler.Transferişlemiiçinalıcıhesapbilgisiyazılır.İşlemaslında aracı firmanın farklı ülkelerdeki hesaplarından yapılan EFT/Havale aracılığıyla gerçekleşir. Bu sebepten ülkeden

ülkeyefarklılıkgöstermeklebirliktekimizamanparatransferianlıkgerçekleşmeyebilir.Yinedetransferişleminemobilitekazandıran bu yöntem kullanıcılar tarafından yakın zamanda daha sık tercih edilmeye başlanmıştır. Bu firmaların gelirmodelidetransferedilenmiktarüzerindenkesilenkomisyonlarüzerinekuruludur.Fakatişlemleraslındayurtiçiyapıldığıiçinbuücretlerçokdahadüşüktür.TransferWise,Xoomgibifirmalarbumodelinöncüleriolarakgözükmektedir.

YurtiçiparatransferiYurt içi para transferlerinin önemli bir bölümü Havale/EFT aracılığıyla yapılmaktadır. Bu konuyu ayrı bir başlıkta

incelemiştik. O yüzden bu bölümde sadece alternatif çözümlere değineceğiz. Bu yöntemlerden birincisi özellikle bankamüşterisiolmayankişilerindekullanabildiğiönödemelikartlararacılığıylayapılantransferişlemleridir.Önödemelikartlararacıkurumlarınbirbankaaracılığıylalisansladığıkartlarıdır.

Önödemelikartaracılığıylayapılanparatransferlerişuşekildegerçekleşir.Akullanıcısıbankahesapkartı,kredikartı

veyaaracıkurumdanedindiğiönödemelikartınıkullanarakBkişisineparagöndermeyitalepeder.Parayıtahsiledenaracıkurum;parayıalıcınınaracıkurumaaitolanönödemelikartınayükler.Buradakimizamanönödemelikartlarfizikselolarakbasılmış, kimi zaman ise kullanıcının işlem için kullandığı platforma göre bir hesap adı olabilir. Buradaki kullanımsenaryolarına göre aracı kurumlar iş planlarını şekillendirir. Ülkemizde bu yöntemlerden birini kullanarak para transferyapabileceğinienönemlifirmalarFastPayveParaMaraolarakgözükmektedir.FastPayiçinDenizBank,ParaMaraiçiniseINGBankasıönödemelikartlarısunmaktadır.

b. Nedenyapılır?

Yurtdışınaparatransferifizikselolaraködemeyapmanınzorluğundandolayıtercihedilmektedir.Bununlabirliktealıcıveyagöndericininbankamüşterisiolmadığıdurumlardadayurtiçi,yurtdışıfarketmeksizinaracıkurumlardevreyegirerek

buproblemiçözebilirler.Aracıkurumlarındevreyegirdiğiödemelerhemhızhemdedüzenliolarakyapılanödemeleritekbirnoktadatutmakaçısındanönemlidir.Gelişenteknolojiylebirliktebankalarınuygulamalarıyerinedahakullanıcıdostubirarayüzsunanaracıfirmasistemleribukonudadakullanıcılarıntercihsebebiolmuşlardır.

c. Neredenyapılır?

• Bankaşubeleri(mobilveinternetşubeleridahilolmaküzere)–Standartyurtdışınaparatransferi• ATM’ler–Hemyurtdışıhemyurtiçiparatransferleri• Alıcıkurumofisleri–Yurtdışınaparatransferi• Alıcıkuruminternetvemobiluygulamaları–Yurtdışınaveyurtiçineparatransferi

d. Nasılyapılır?

Gönderici,paratransferiyaptığıkişiyiaracıkurumaveyabankayatekilleştirecekbilgilerisunarveparatransferemriniverir.Bunoktadaverilenbilgilertamamentransferiyapankurumagöredeğişkenlikgöstermektedir.Özellikleyurtdışıparatransferişlemleribirçoksahtekarlıkveparaaklamaolaylarınasebebiyetverdiğiiçindoğrulamakonusuoldukçaönemlidir.

e. Nezamanyapılır?

Yurtdışınaparatransferiişlemleriaracıkurumlarınyöntemlerinegöreikihaftayıbulabileceğigibianlıkdayapılabilir.Buradaki temel değişken aracı firmanın kullandığı yöntemdir. Yurt içi para transfer işlemleri ise; içerisinde EFTbarındırmadığındanherhangibirzamankısıtlamasıolmaksızın7gün24saatgerçekleştirilebilir.

f. Kimleryapar?

Paratransferişlemiyapabilmekiçinherhangibirkısıtbulunmamaktadır.Kimlikbilgisiylekendinidoğrulayabilenhergöndericivealıcıbuişlemiyapabilir.

g. Ticaretteparatransferininyeri

e-Ticaret işlemlerindeparatransferidoğrulamavehızgibikonulardandolayıtercihedilmeyenbiryöntemdir.Fakatözellikleönödemelikartkullanılarakanındayapılabilenparatransferiişlemlerihesappaylaşma/borçvermegibisenaryolarıgündemegetirmişvemobilödemelerdeyenibirkullanımsenaryosunusağlamıştır.Busebeptendolayıdamobilödemekabuledenişyerleriiçinparatransferişlemlerineolanakverenfirmalarlaçalışmaktercihsebebiolmuştur.Uzunsürenhesapödeme işlemleri, bu uygulamalar aracılığıyla tek bir ödeme alınması ve diğer müşterilerin ödemeyi yapan kişiye paratransferiyapmasışeklindegerçekleşmeyebaşlamıştır.ABD’deVenmouygulamasıbukonudaöncülüğütaşımaktadır.

Bununyanı sıra;onlinedünyadayapılanufakmeblağlıödemeler, freelance işlerinödemeleri yinepara transferleriaracılığıylamümkünolmaktadır. Yurtdışınaparagöndermeyi kolaylaştıranuygulamalarbukullanıcılar tarafından tercihedilmektedir.Buradadikkatedilmesigerekenhusus;ticaretiyapanfirmanınhizmetveservissağlamadığıamaaracılıkettiğikullanımsenaryolarıdır.Örnekleaçıklamakgerekirse;İngiltere’debirhabersitesiyazarlarınamaaşlaücretödemekyerineyazarlarınsayfalarınınaltındakullanıcılarınyazaradoğrudanparatransferiyapabildiğilinklerkoymaktadır.Buparatransferiaracılığıylayazıyaolanbeğenileridoğrultusundaokurlarkolaycaufakmeblağlardaödemeyapabilirler.

h.EkBilgiler i.SWIFTnedir?

SWIFT,bankalarınuluslararası işlemlerdeortakbirdili kullanabilmesi içinüyeolarak kurduğubir ağın ismidir.Genel merkezi Belçika’da bulunmaktadır. 200’ün üzerinde ülkenin on bini aşkın finans kurumu SWIFT aracılığıylakonuşmaktadır.Özetolarakfinansalmesajlarıniletimindeortakbiryapısağlanmaktadır.SWIFThiçbirşekildebirfontutucudeğildir,paranıntransferibankalarınbirbirlerindebulundukları“nostro”ve“vostro”hesaplarıaracılığıylagerçekleşir.SWIFTbuaradamesajlarıniletimi,transferdataset’lerininortakyapısınınoluşturulması,transferedilenpara,göndericivealıcıyailişkin bankaların raporlamaları gibi konuları üye bankalar için ortaklaştırır. Göndericinin bankası, alıcı bankayı SWIFTsistemindeSWIFTkoduaracılığıylabulur,bankaisimlerindenziyadebukodortakiletişimiçinkullanılır.BütünbuservislerinkarşılığındadaSWIFTorganizasyonolarakbankalardanişlembaşınaücretalır. ii.Paratransferpazarınınbüyüklüğüvefırsatlar?

Dünya Bankası’nın verilerine göre yurt dışına para transfer pazarının toplam büyüklüğü 600 milyar dolarcivarındadır.Bupastanınpektabiikienbüyükpayınıbankalararasıyapılanparatransferlerioluşturuyor.WesternUnionsağladığıglobalhizmetvemarkaalgısısebebiyle%12-13ilepazardakienbüyükaracıkurumkonumunda.OnunarkasındaniseMoneyGram şirketi %5 ile geliyor. Hakkında oldukça söz edilen Xoom, TransferWise gibi girişimler ise henüz %1’eulaşamamışgörünüyor.Bankalararacılığıylayapılanparatransferlerindeyaşananzorluklardüşünüldüğündebualandahalanekadarçokfırsatolabileceğioldukçaaçık.

ÖDEMESİTEMLERİNDEOYUNCULAR

ULUSLARARASIKARTKURULUŞU(ICS-InternationalCardSchemes) MasterCard, VISA, American Express, JCB, DiscoverFinancialServices(Discover,DinersClub,PULSE),UnionPaygibikuruluşlardabualandahizmetvermektedir.Bukuruluşlarkartlıödeme sistemleri içinbankalara altyapı, teknik spesifikasyon vesistemin işlerliğine hizmet eden operasyonel kuralları sağlarlar.Ayrıca kart basımı için bankalara lisans verirler. Bankalar bukuruluşlardan aldıkları lisanslarla üzerlerinde logosu olan veçipindeilgilikuruluştarafındanonaylıveonunspesifikasyonlarınagöredizaynedilmişödemeaplikasyonuolançiplikartlarbasarlar.Son kullanıcının bu kuruluşlara doğrudan ilişkisibulunmamaktadır.

MasterCardAmerikaBirleşikDevletleri'nde,VISAiseAvrupa'dakurulmuşturvemerkeziİngiltere'dir.VisaInc.VeVisaEuropeolmaküzereikiayrışirketivardır.VISAInc.ABD’dedir.

Buikifirmanınfarklılıklarıbankabazlıanlaşmalardasaklıdır,buyüzdentüketicinindoğrudanfarkettiğibirdurumsözkonusudeğildir.Bankalarasağladıkları teknik spesifikasyonlarveoperasyonelkurallarıbirbirlerindenayrıldıklarıananoktalardır.ÖrnekolarakMastercardkarttankartaparatransferihizmetiolanMoneysend’i,Visa’nınbenzerürünüolanVisaPersonalPayments’tanönceçıkarmıştır.DolayısıylaMasterCardsahiplerinin,kullandıklarıkartıçıkaranbankanıngerekliteknikgeliştirmeleriyapmasınınardındankişidenkişiyeparatransferihizmetinibirVisakartsahibindendahaönceeldeettiğisöylenebilir. YaygınlıklarıbölgeselolarakfarklılıkgöstersedeTürkiye'dekullanımoranıhemenhemeneşittir.Sıksıkyurtdışınaseyahatedentüketicileriçincüzdandaherikimarkayaaitbirerkartbulundurulmasıtavsiyeedilir.ÇünkügidilenbölgedeMasterCard'ınveyaVISA'nınkabulüstünlüğüolabilir. Her iki kuruluşda ISO tabanlı kart numarası yapısını desteklemektedir. ISO7812 Standardına göre kredi kartınumaraları 13 ile 19 hane arasında bir uzunlukta olabilir. Yaygın olarak 16 haneli kart numaraları kullanılmaktadır.MasterCardlogolukartlargenelde”5”ilebaşlarayrıca“6”ve“iki”ilebaşlayankartlarıdamevcuttur.VISAlogolukartlarisegenelde“4”ilebaşlar.Maestro,MasterCardtarafındansunulanbankakartıservisidir.CirrusiseyineMastercard’ınsahipolduğusadecesinglemesajATMişlemlerindekullanılanmarkasıdır.BunakarşınVISAdaElektronmarkasıilebankakartıaltyapısı servisi sunmaktadır. YinePLUSmarkası Visa’nın singlemesajATMkartıdır. VPAY ise EMV* tabanlı banka kartımarkasıdır. KartlıödemesistemlerindeuyulankurallarMasterCardveVISAtarafındanyönetilmektedir.Örneğine-ticarettesıkçaadıgeçenchargebackitirazlarınınsonuçilişkilerinibelirleyenkurallarıdabukuruluşlarhazırlamaktadır.Bankalarvemüşterileri kartlı ödeme işlemlerindebukurallara tabidir.e-Ticareti ilgilendirendiğerbir konuda3DSecure ileödeme

servisidir.BuservisVISAtarafındangeliştirilmiş,internettefraudalışverişlerinönlenmesiamacıylasektörekazandırılmıştır.MasterCard,Discover,JCBveUnionPay,Visa’nınspesifikasyonlarınılisanslayarakaynıuygulamayıkendikarthamilleriiçindesunmuştur.Uygulamanıngeneladı3DSecure’dürve“3BölgeliGüvenlik”anlamınagelenİngilizce“3DomainSecure”terimininkısayazılmışşeklidir.Buradaki“3Bölge”işleminyapıldığıişyeri,“kartçıkaranbanka”veişyeriile“kartçıkaranbanka” arasındaki bölgedir. Bu sistem sayesinde bu üç bölge de doğrulanmakta ve tam anlamıyla güvenli bir ödemegerçekleştirilmektedir.*EMV; Europay-MasterCard ve VISA tarafından Chip Kart teknolojisiyle geliştirilmiş uluslararası işlerliği sağlayansertifikasyonprogramıdır.Ayrıntılariçinbkz.Bölüm5:ÖdemeSistemlerindeTeknoloji

YERELKARTKURULUŞLARI

UluslararasıKartKuruluşlarınınaksinefaaliyettebulunduklarıülkesınırlarıiçindeyadayakınhinterlanttahizmetvermeyiamaçlayankuruluşlardır. ICS’lerebenzerşekildeteknikspesifikasyonlarıvekendilerineaitoperasyonelkurallarıvardır.BulunduklarıyerelpiyasadahareketetmelerinedeniyleICS’lerenazaranmaliyetavantajlarıvardır.DünyaüzerindekiörnekleriDanimarka’daBankort,Kanada’daInterac,Kore’deBCCard,Hindistan’daRupay,Avusturya’daEFTPOSsayılabilir.

BANKALAR Bankalar, kart kuruluşlarından aldıkları lisans ve altyapının üzerine kurdukları ürünleri son kullanıcıylabuluştururlar.Hesapyapısıitibarıylakredikartı,bankakartıveönödemelikartolmaküzereüçtipkartmevcuttur.BankalarhizmetaldıklarıkuruluşundanBINaralığıdaisterler.Örnekvermekgerekirse520097,GarantiBankası'nınMasterCard'tanaldığıbirBINdeğeridir.GarantiBankasıbuBINüzerindenkartnumarasınıtamamlayıpmüşterisinesunar. Türkiye'dekartçıkartan28bankavardır.DahaöncebahsedildiğiüzereBKM(BankalararasıKartMerkezi)kartlıödemesistemlerindebankalararasındakiiletişimisağlar.BuyüzdenbankalarçıkarttıklarıkartlaraaitBIN'leriBankalararasıKartMerkezi'nebildirirler.Kartlıödemeişlemindebankanınikirolüolabilir.POS'usağlayanbankayaniacquirerbankaveyakartısağlayanbankayaniissuerbankadurumundaolabilir. BKM"notonus"tipindeolanbirişlemiçinbankayatakaskomisyonmaliyetiyansıtır.BKM’ninresmisitesindekiaçıklamayagörebukomisyon;kredikartlarıiçin%1,21,bankakartlarıiçinise%0,69oranındadır.KomisyonmaliyetisanalPOSalmakisteyene-ticaretişyerineanlaşmaşartlarıdahilindeyansıtılır.TakaskomisyonuATMhariciişlemlerdeacquirer(POScihazınınaitolduğu)bankatarafındanIssuer(Kullanılankartınaitolduğu)bankayaödenir.ATMişlemlerindeisetamtersiAcquirerbankabukomisyonuIssuerbankadanalır.

SADAKATUYGULAMALARI(CARDLOYALTY) Kart kullanımında kullanıcı lehine faydalar sağlayanprogramlardır. Bonus, World, Axess, Advantage, Paraf buuygulamalara örnek olarak gösterilebilir. Bu kart programlarızaman içinde gerçekleştirilen yeni ticari anlaşmalardoğrultusundadeğişebilir.Birbanka,anlaşmasıolduğusadakatprogramınıbırakıpbaşkabirprogramageçebilir.

• Bonus programı Garanti Bankası sahipliğinde TEB,Şekerbank, ING, TFKB, Denizbank, Burgan Bank,Alternatif Bank, Tekstilbank, FIBA Bank tarafındantüketicileresunulmaktadır.

• WorldprogramıYapıKrediBankasısahipliğindeAlbaraka,Anadolubank,TEBveVakıfbanktarafındantüketicileresunulmaktadır.

• MaximumprogramıİşBankasısahipliğindeZiraatBankasıtarafındandatüketicileresunulmaktadır.• AxessprogramıAkbanksahipliğindeOdeabanktarafındandatüketicileresunulmaktadır.• AdvantageprogramıHSBCtarafındantüketicileresunulmaktadır.• ParafprogramıHalkbanktarafındantüketicileresunulmaktadır.• CardFinansprogramıFinansbanktarafındantüketicileresunulmaktadır.

Bumarkalar,sektördeenbilinensadakatuygulamalarıdır.Bunlarındışındadabankalarınmüşterilerinesunduklarıkartlarmevcuttur.Wings,ShopandMiles,Adios,Money,Parovs.bunlardanbazılarıdır...

Taksit kampanyaları ülkemizde firmalarınmüşterilerine sunduğu önemli bir finansman ve pazarlama aracıdır.Bunun dışında alışveriş anında kazanılan puanlar, alışveriş anında kullanıcının alışkanlığını yönlendirebilen finansalfaydalardır.

YAZILIM&TEKNOLOJİGELİŞTİRENFİRMALAR Banksoft, Smartsoft, Soft Tech, Intertech, IB Tech, Ziraat Teknoloji, Garanti Teknoloji, Oytek, Prosis, Verisoft,Innovabankalarayazılımhizmetiverenfirmalardanbazılarıdır.

SANALPOSALTYAPISISAĞLAYANFİRMALAR BualandaeniyibilinenfirmaAsecco'dur.AseccoSEEfinansvebankacılıksektörübaştaolmaküzerefirmalarayazılımdesteğivermektedir.Bankacılıksektörüçözümleri,mobilbankacılık,mobilödeme&güvenlik,kartçözümleri(ATM&ödemeterminalleriçözümleri,kurulum&servishizmetleri),sistementegrasyonuvegüvenlie-ödemeçözümleriolmaküzerebeşanaişkolundaçözümlervehizmetlersunmaktadır.Güvenlie-ödemeçözümlerikapsamındaNestPay,MassPay,Merchant Safe, Merchant Safe Unipay ve 3D Secure ürünleri ile hizmet vermektedir. Bu ürünler doğrultusunda farklıalanlarda (ödeme geçidi, ödeme sayfası, toplu tahsilat, kart saklama, sahtekarlık izleme vs.) bankalara altyapı hizmetisağlarlar.

Türkiye'deçoğubankanınsanalPOSaltyapısıAseccotarafındansağlanmaktadır.GarantiTeknolojidebualandakendibankasınaGVP(GarantiVirtualPos)adlıürünlehizmetvermektedir.YapıKrediBankası’nındakendineaitPOSNETadındabirsanalposçözümübulunmaktadır.Garanti,YapıKrediBankasıgibibazıbankalardakendiiştirakleriolanteknolojifirmalarındanbualtyapıhizmetinialmaktadırlar.

Ayrıca Innovafirmasıdabualanda iPay (InnovaPaymentSuite)adlıservisiyleBankAsyagibibankalarahizmetsunmaktadır.iPaysonolarakPCIDSS3.0sertifikalısanalPOSçözümleriniduyurmuştur.iPayvebenzerifirmalarbankalarladoğrudançalışırlar.Üyeişyerinindoğrudanbufirmalarlabağlantısıyoktur.Ödemealtyapısındabirsorunolduğuzamandaişyerinedoğrudanhizmetvedestekverirler.

ÖDEMEYEARACILIKHİZMETİVERENFİRMALAR(PF) İyzico, Payu, Öde Al bu alanda hizmet veren firmalardır. Bufirmalarıntemelişmodeli;bankalardankenditicariunvanlarıaltındaaldıklarısanalPOS'larıdiğerfirmalarakullandırmaktır. Bankayla işyeriarasındakisanalPOSanlaşmasındaticarikoşullarıgösteren ikideğer vardır.Paranınhesaptakalması gerekenbloke süresi veişlem üzerinden bankanın alacağı komisyon değeri. Küçük ölçekli iş yerleribankalariçinriskteşkiletmektedirvebuyüzdensanalPOSanlaşmasıyaparkenticarikoşullarişyerininistediğigibiolmaz.Bazen de bankalar sanal POS vermek istemez. Bundaki temel neden ise VISA, MasterCard'ın belirlediği kurallardoğrultusundachargebackitirazlarındakisorumlulukdağılımıdır.

ÖdemeyearacılıkhizmetiverenfirmalarburiskiüzerinealarakfirmalarınsanalPOSihtiyacınaçözümsunarlar.SanalPOSsağlamanındışındaödemeişlemininöncesivesonrasındakidiğerfonksiyonlarüzerindedehizmetsunarlar.Kartsaklama,fraudizlemeveönleme,aboneliksistemi,taksitliödemegibihizmetleridesağlarlar.6493SayılıKanundahilindebufirmalarkanununbelirttiğişekildeorganizasyonelvefinansaluyumluluklarınısağlayaraklisanslarınıalmakzorundalar.Lisansalımısonrasıbufirmalarınhizmetalanlarınındahadagenişleyeceğinitahminetmekzorolmayacaktır. İyzico ve PayU son kullanıcıdan bağımsız olarak hizmetlerini iş yerlerine sunarken, ÖdeAl kullanıcıya dadokunmaktadır.İyzicovePayUfaaliyetlerinişuandaonlineortamdagerçekleşenticariişlemleriçinsürdürmektedir.ÖdeAlile fizikselmağazalarınmobil uygulama üzerinden arka tarafta çalışan sanal POS ile ödeme alabilmesini sağlamaktadır.ÖrneğinfizikselPOSalamayanbirsutesisatçısıiçinçözümsunmaktadır.

CÜZDANUYGULAMALARI BKM Express, Paypal, Para Mara, FastPay, Vodafone Cep Cüzdan, iGaranti, iPara kullanım alanları farklılıkgöstermeklebirliktebualandahizmetverenfirmalardır.

• BKMExpressBankalararasıKartMerkezitarafındançıkartılmışücretsizbirdijitalcüzdandır.Şuanda1milyondanfazlakullanıcısı

bulunmaktadır. 17 bankayla entegre çalışan BKM Express uygulamasındaki hesaba kullanıcılar, bu bankaların bankakartlarınıvekredikartlarınıtanımlayabilmektedir.ÜyeişyeritarafındaiseuygulamamevcutsanalPOS’aentegreolurveextrakomisyonmaliyetiyoktur.Kullanıcıdeneyimiaçısından,üyeişyerininödemesayfasınaBKMExpressileödemeyapmakisteyenkullanıcıBKMExpress’in sayfasınayönlendirilir.BKMExpress’in sayfasındaüyelikbilgileri ile giriş yaparakdijitalcüzdanına erişir. Kayıtlı kartını seçtikten sonra ödemesini onaylar ve üye iş yerinin sipariş onay sayfasına yönlendirilir.ÖdemeanındaSMS-OTPileişlemidoğrulayarakişyerinegüvenli(secure)birişlemsağlar.Budachargebackriskiniminimizeeder.

Websitesindeolduğugibimobiluygulamaüzerindendeentegrasyonsağlayarakkullanıcılaraödemealternatifi

sunulabilir.Mobildeki3DSecuredeneyimindendolayımobilplatformlarında3DSecurealternatifinisunmayanbazıfirmalarşüpheli işlemlerini BKM Express’e yönlendirerek kendini güvenceye alır. Son dönemde uygulamaya konulan yenientegrasyonmodeliyledeBKMExpress“HızlıÖdeme”süreçlerinigeliştirmiştirvebumodeliBiTaksimobiluygulamasındasonkullanıcıyasunmuştur.

• fastPayDenizbank’ın kullanıcılara sunduğu bir mobil cüzdandır. fastPay hesabınız olması için Denizbank kullanıcısı

olmanıza gerek yoktur. Mobil cüzdan olarak nitelendirilmesinin sebebi ise, uygulamanın mobil uygulama üzerindençalışmasıdır.YaniüyeişyerininödemesayfasındafastPayileödemeistendiğindeherhangibirsayfayayönlendirilmedenödemeosayfadagereklibilgilerigirerektamamlanabilir.EntegrasyoniçinDenizbanksanalPOS’unaihtiyaçbulunmaktadır.

• PaypalÖdeme sistemi denilince herkesin aklına ilk gelen firmalardan biridir. Türkiye’de 2 milyona yakın üyesi

bulunmasındandolayıciddibirpotansiyelesahiptir.Dünyaçapındabirfirmaolmasındandolayısüreçlerinçoğuoturmuşdüzendedir,buyüzdenentegrasyonsürecikısmendahakolaydır.Diğercüzdanlardaolduğugibikullanıcılarücretsizolaraküyeolupkredikartlarınıvebankakartlarınıhesaplarınatanımlayabilirler.

Üye iş yerinin satış cirosuna bağlı olarak değişken bir komisyon tablosu vardır. Kullanıcı PayPal ile ödemekistediğindeüyeişyerininödemesayfasındanPayPalsayfasınayönlendirilir.Kullanıcıüyelikbilgilerinigiriphesabınaeriştiktensonrakartını seçerveödeme işleminibitirir.SistemdesanalPOSkullanmayagerekyoktur,ödeme işlemionaylandıktansonraüyeişyerininhesabınaişlenir.Anlaşılanvadedahilindedekomisyontutarıkesildiktensonraödemeişyerihesabınageçer.

• ParaMara

ING bankasının sunduğu mobil cüzdan uygulamasıdır. Şu anda e-ticarette kullanılabilen bir ödeme yöntemideğildir. Cüzdana INGbankasıdışındakibankaların kartları da tanımlanabilmektedir. Kullanıcılaruygulama içerisindeönödemelikartolanİninalkartasahipolabilirvekartayüklemeyapabilirler.Cüzdandatanımlıolankarttanbirbaşkasınaparagönderilebilirvebaşkakullanıcıdanparagönderimiistenebilir.

• VodafoneCepCüzdan SadeceVodafonekullanıcılarınınyararlanabildiğibirservistir.Cüzdaniçerisindenparatransferigerçekleştirilebilir.BunundışındaHGSyüklemesi,faturaödemesigibiözellikleridemevcuttur.Ayrıcaçoğurestorandamobilödemeaktifolarakkullanılmaktadır.

• iGaranti Mobil cüzdanla mobil bankacılık kavramlarının birleştiği noktayı iGaranti olarak tanımlayabiliriz. Kartlarıntanımlanabileceği,kredibaşvurusuyapılabilen,fizikselkartalınabilenbirmobiluygulamaolarakhizmetvermektedir.

KARTÜRETİCİLERİ Kart kişiselleştirmesi (Bankadan gelen kredi kartı bilgilerinin kartın çipine veyamanyetik bandına işlenmesi) ,plastik kartın üretilmesi, çipin plastik gövdeye çakılması, EMV spesifikasyonlarına uygun şekilde çip üzerindeki işletimsistemiylebirlikte çalışacak ilgili ödemekuruluşununödemeaplikasyonununyazılması gibi farklı görevleri vardır.Bütünüreticileraynıişleriyapmayayetkindeğildir.ÖrnekolarakTKartsadecekartkişiselleştirmevekartüretimiyapar.E-Kartise

ödeme sistemi tarafından onaylanan ödeme aplikasyonunu da geliştirmektedir. Ekart (G&D), Mapikart (Oberthur),Plastkart(Gemalto),Provus(AustriaCard),T-Kartbualandafaaliyetgösterenfirmalardır.

PROSESÖRLER

Gösaş,Provus,Bileşimörnekfirmalardır.Bankalaradınakartkuruluşlarıylateknikbağlantıyaparakaltyapıhizmetiverirler.Ayrıcakartlıödemesistemiyleilgilidiğeroperasyonelişlerideüstlenirler.

ÖDEMEKAYDEDİCİCİHAZÜRETENFİRMALAR Arçelik, EDataElektronik, Teknosa İç veDış Ticaret,Hugin,NCR,POSPerakendeOtomasyon,WincorNixdorfBilgisayar Sistemleri,Mikrosaray, InterMühendislik, Escort Teknoloji, Infobit Bilgisayar Hizmetleri, Omni, Pavo, Protel,Mepsan,Turpak,ATPTicariBilgisayar,MTBilgiTeknolojileri,IntradeBilgisayar,PerkonPers.Kont.,Infoteks,Belbim,EnposBilişim,InformatikBilişim,RinaBilişim,Panaroma,AvnetTeknoloji,Payport,Ingenicobualandahizmetveürünsağlayanfirmalardır.

ÖDEMESİSTEMLERİNDEDÜZENLEMELER

6493SAYILIKANUNVEYÖNETMELİKKAPSAMI

İnternetgünümüzüşekillendirenveherkesinhızınaayakuydurmayaçalıştığıbirteknolojidir.Sonkullanıcıhergünyaşanangelişimeadapteolmayaçalışırkenkanunlarınveregülasyonlarındabudeğişimeayakuydurmayaçalışmaktadır.Ancakkanunveregülasyonlarındüzenlenmehızıçoğuzamansonkullanıcınınkullanımhızınıngerisindekaldığındansüreçzorlaşmaktadır. İnternet insan hayatına girdiği günden itibaren, kullanıcıların birbirleriyle görüşmesini, sanal ortamdasosyalleşmesini sağlamıştır. Sonraki dönemde ticaret de artık internet üzerinden yapılmaya başlanmıştır. İnternetin bukolaylığı ve bilgi transferindeki rahatlığı yeni kapılar açmış ve para transferinin de internet üzerinden gerçekleşmesinisağlamıştır.

Gelişenteknolojielbetteyenimaddiaraçlargetirmiştirvekanunkoyucularbudeğişimikontrolaltınaalabilmekiçinaksiyonalmayabaşlamıştır.Bubağlamdaülkemizde;ödemehizmetleriveparasalsistemdekiyenieğilimleridüzenlemekvedenetlemekamacıyla,6493SayılıÖdemeveMenkulKıymetMutabakatSistemleri,ÖdemeHizmetleriveElektronikParaKuruluşlarıHakkındaKanun(“Kanun”)27.06.2013tarihlive28690sayılıResmiGazete’deyayımlanarakyürürlüğegirmiştir.

Kanun’un uygulanması için çıkarılan Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para İhracı İle Ödeme Kuruluşları veElektronikParaKuruluşlarıHakkındaYönetmelik(“Yönetmelik”)veÖdemeKuruluşlarıveElektronikParaKuruluşlarınınBilgiSistemlerinin Yönetimine ve Denetimine İlişkin Tebliğ (“Tebliğ”) ise 27.06.2014 tarihli ve 29043 sayılı Resmi Gazete’deyayımlandı.

a. Kanunungerekçesinedir?

• AvrupaBirliğimüktesebatıolmaküzereuluslararasımevzuatadauygunbirşekildebütüncülbirhukuksalyapınınoluşturulması.

• Ödemevemenkulkıymetmutabakatsistemlerininistikrarlıbirşekildeişleyebilmesiniteminedecek,finansalveoperasyonel risklerinMerkezBankası’ncakontrolünüsağlayacakvegözetimfonksiyonunuyerinegetirecekbirmekanizmanınkurulması.

• Ödeme yöntemleri açısından ülkemizde herhangi bir izin sürecinden geçmeden ve denetlenmeden faaliyetgöstermekteolanödemeveelektronikparakuruluşlarınailişkinyasalmevzuatınvebukuruluşlarıntabiolacağıkurallarveyaptırımlarınoluşturulması.

• Bankadışıkuruluşlarındaödemehizmetlerialanındafaaliyetgösterebilmesineimkantanınması.• Sektörde rekabetin ve hizmet kalitesinin artırılarakmaliyetlerin düşürülmesinin ve bu hizmetlere erişimdaha

yaygınhalegetirilmesi.

b. Kanundaki"elektronikpara"ve"ödemehizmetleri"nedir?

Elektronikpara,enbasitşekliyletüketicilerininternetalışverişleriiçinelektronikortamdakullandıklarıparayıifadeeder.ÖdemehizmetiiseKanun’un12'ncimaddesindeoldukçadetaylıbirşekildedüzenlenir.Buödemehizmetlerini,sadece5411 sayılı Bankacılık Kanunu [2](“5411 sayılı Kanun”) kapsamındaki bankalar, elektronik para kuruluşları ve ödemekuruluşlarısunabilir.İstisnaiDurum:Kendiüye işyeriağında,sadecebelirlibirmalveyahizmetgrubununsatınalınmasındaveyayapılanbiranlaşma sonucunda sadece belirli bir hizmet ağında kullanılabilen ön ödemeli araçlar düzenlemenin kapsamı dışındabırakılmıştır.Toplu taşımadakullanılanseyahatkartları,mağazaçeklerigibikapalıdevrekullanılanödemearaçlarıbunaörnekolarakgösterilebilir.

c.Kanundabahsedilenfaaliyetalanlarınelerdir?

i.Sistemİşleticisi-ÖdemeveMenkulMutabakatSistemleri

• Sistemingünlükişleyişindensorumluolanvesistemişletimiiçingerekliolanfaaliyetizninesahiptüzelkişidir.• Nakden ve her türlü muvazaadan ari olarak ödenmiş sermayesinin en az beş milyon Türk Lirası olması

gerekmektedir.• Faaliyetizni,MerkezBankasıtarafındanverilir.• BKM(BankalararasıKartMerkezi)tarafındanişletilenvebankakartıilekredikartıişlemlerininbankalararasındaki

takasvemutabakatınısağlayan"YurtiçiTakasveHesaplaşmaSistemi"ödemesistemiolarakkabuledilmiştirveBKMbukapsamdasistemişleticisiiznialmıştır.(ResmiGazete,19.06.2015)

• GarantiÖdemeSistemleriAŞ(GÖSAŞ)tarafındanişletilenveBonusmarkasıaltındaihraçedilenbankakartlarıvekredi kartları ile Bonus özellikle ödeme noktası (POS) cihazlarında gerçekleştirilen işlemlere ilişkin takas vemutabakatınyapıldığı"TakasNet"sistemideödemesistemiolarakkabuledilmişveGÖSAŞbukapsamdasistemişleticisiiznialmıştır.(ResmiGazete,19.06.2015)

• Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş. de bu kapsamda izin alan diğer kuruluşlardır. (Resmi Gazete,19.06.2015)

ii.ElektronikParaKuruluşu

• NakdenvehertürlümuvazaadanariödenmişsermayesininenazbeşmilyonTürkLirasıolmasıgerekmektedir.• Elektronikparakuruluşukredivermefaaliyetindebulunamaz.

• Elektronikparaihraçedenkuruluş,elektronikparakullanıcısıtarafındanyatırılanfonlarıgecikmeksizinelektronikparayaçevirerekkullanımahazırhâlegetirir.Bu işlemise5411sayılıKanundatanımlananbankalararacılığıylayürütülür.Ziraihraçiçintoplananfon,bubankalarnezdindeaçılacakayrıhesaplarayatırılarakkullanımsüreleriboyuncaburalardabulundurulurvebankalartarafındanblokeedilir.Elektronikparahamilinefaizveyabaşkabirmenfaatsağlanmasıiseyasaktır.

• Faaliyetizni,BankacılıkDüzenlemeveDenetlemeKurulu(“BDDK”)tarafındanverilir.• Piyasayasunulacake-paraarzıpiyasadançekilenbanknotyadakaydıparatutarıkadarolabilecektir.Buyöntemle

kuruluşlarıntopladıklarıfondandahayüksekbiryükümlülükaltınagirereksistemaçısındanriskyaratmamasıdaamaçlanmıştır.

• Alınanfonlarınüzerindenücret,masraf,komisyonyadabenzeriherhangibirkesintiyapılmadan,birebirolarakelektronikparayaçevrilmesigerekmektedir.

iii.ÖdemeKuruluşu

• Nakdenvehertürlümuvazaadanariödenmişsermayesininfaturaödemesinearacılıkhizmetlerisunanödemekuruluşları içinenazbirmilyonTürkLirası,diğerödemekuruluşları için iseenaz ikimilyonTürkLirasıolmasıgerekmektedir.

• Ödemekuruluşu,ödemehizmetisunarkensadeceödemeişlemiiçinkullanılmasışartıylaödemehesabıtutabilir.• Ödemekuruluşukredivermefaaliyetindebulunamaz.• Faaliyetizni,BankacılıkDüzenlemeveDenetlemeKurulu(“BDDK”)tarafındanverilir.

d. Kanunune-ticareteetkileriPazaryerleri,işmodelleridahilindeürünveyahizmetinsatışınaaracılıkyaparlar.Busatışdahilindeparadoğrudan

pazaryerininhesabınageçer.Anlaşılandönemdahilindeödemeürünüveyahizmetisağlayanişyerininhesabınaaktarılır.Kanunda doğrudan pazar yerlerinden bahsedilmemektedir. Fakat pazar yerlerinin iş modelindeki para akışı,

kanundabahsedilenödemehizmetininkarşılığıdır.Ödemehizmetini sağlayabilenkuruluşlaryinekanunda incelenmiştir.Pazar yerlerini etkileyen madde ise ödeme kuruluşu olarak çalışan firmaların başka bir hizmet alanın olamayacağıyönündedir.Buyüzdenpazar yerleri kendilerinebağlıbirödemekuruluşukurmalı veBDDK'dangerekli izni almalı veyaBDDK'dan izin almış bir ödeme kuruluşuyla çalışmalıdır. Fakat işmodeli itibarıyla pazar yeri gibi çalışan, ama satıcıdandoğrudan kendi namına ürünü satın alan ve son kullanıcıya kendi faturasını düzenleyen firmaları bu kanundadeğerlendirmemekgerekir.

Hesap yönetiminin yanı sıra e-ticarette "payment gateway" olarak adlandıran, ödemeanındahassas verilerinişlendiğiyazılımlarındaonaylıvesertifikalıolmasıgerekmektedir.Budaödemeservisisağlayıcıfirmalarpazarıiçinbirfırsatdoğurmaktadır.Kanunfaturaödemelerinearacılıkedenfirmalarıdaetkilemekte,ayrıcakanundabualandaödemehizmetisunanödemekuruluşlarınadairbilgiverilmektedir.

BDDK'NINYAYINLADIĞITASLAKTEBLİĞ

Hizmet veya ürün satışı anında yapılan ödeme işlemleri "Secure" ve "Nonsecure" olarak ikiye ayrılır. Secureişlemlerdinamikdoğrulamaylagerçekleştirilir.NonSecureişlemlerdeisedinamikdoğrulamayoktur.

BDDK'nınşuanüzerindeçalıştığıtebliğtaslağıdahilindemadde11'deaşağıdakiifadeyeyerverilmiştir:

"Yurt içinde kurulubir üye iş yeri anlaşması yapankuruluş aracılığıyla gerçekleşen işlemlerde, karthamilinin kimliğinindoğrulanması içindinamikkimlikdoğrulamaharicindebirmekanizmakullanılmış ise,kartçıkarankuruluşlarbuişlemlerionaylamazveişlemeilişkintutarıkarthamilininhesabınaişlemez."

Bu maddeye göre tüm işlemlerin "Dinamik Doğrulama" ile yapılması zorunluluğu ortaya koyulmaktadır. e-Ticaretteyaygınolarakkullanılandinamikdoğrulamayöntemidahilinde,kullanıcınınkullanmakistediğikartınınbankadakikayıtlarındayeralanceptelefonunagidenSMSOTPileişlemgüvencealtınaalınır.BKMExpressve3DSecurebuihtiyacıkarşılayanvesektördeaktifolarakkullanılanödemeyöntemleridir.

Sıkçakullanılan"MailOrder"ileödemesürecidebumaddedenetkilenmektedir.MailOrder(MO/TO)ödemelerdePOS üzerinden kart bilgileri girilerek ödeme yapılamamakta ve ikinci bir dinamik doğrulama gerçekleştirilmemektedir.TaslağagöreMailOrderişlemlerinbuhaliyleyapılmasıengellenecektirveMailOrder'ınyasaklanmasınıne-ticaretepozitifbiretkisiolacaktır.BuşekildeödemealanturizmfirmalarısanalPOSüzerindenödemealmayabaşlayacaklarvedinamikdoğrulamaylaödemeyigüvencealtınaalacaklardır.

DÜNYADAÖDEMESİSTEMLERİVEOYUNCULAR

COĞRAFYAYAGÖREÖDEMESİSTEMLERİ

Ödeme sistemleri doğası gereği birçok partinin bir aradaçalışmasıyla kurgulanan ürünlere sahiptir. Ödeme aracıları, bankalar,bankalar arası merkezler, network sağlayıcılar, GSM operatörleri, sanalcüzdanüreticileri gibibirçokalandanpaydaşlar farklı kombinasyonlardaortaklaşarak hizmetleri ortaya çıkarırlar. Bu hizmetlerin birçoğu globalolaraktasarlansada;hizmetinverildiğiülkedekiregülasyonlar,politikalar,olağan teknoloji algısı ve teknoloji adaptasyon hızı gibi etkenler buhizmetleri yerelleştirir. Bu yerel etkenler ödeme sistemlerinin hercoğrafyada farklı şekilde büyümesine ve farklı yenilikler içermesine yolaçmıştır.

Saydığımızbuyerelfaktörlerdünyanınçeşitliyerlerindeödemesistemleri oyuncuları için yeni fırsatlar sunmaktadır. Ve kuşkusuz her

coğrafyada,orayaözgübirstratejiyleilerleyenişlerdahabaşarılıolacaktır.Bubölümdedünyanınçeşitliyerlerindeoluşmuş;birbirindentamamenfarklıçözümlerivebaşarılarınınarkasındayatantemeletmenleriinceleyeceğiz.

STARBUCKS

Popüler teknolojininbeşiği kabul edilenABD ilk incelenebilecek ülke olarak ele alınabilir.Özellikle mobil ödemeler konusunda çok güçlüolacağı tahmin edilen; mobil işletim sistemisahipleri Apple ve Google’a ev sahipliği yapanABD’de,başarıhikayesininbu iki firmanındışındagerçekleştiğini söylemek mümkündür. İki dev,Android Pay ve Apple Pay aracılığıyla kartlıödemelere yeni bir alternatif getirmek veödemelerin güvenli ve hızlı gerçekleşebilmesinisağlamak için çalışmalarını yürütmekteler. Hemteknoloji yeteneklerinin üst düzey olması, hemulaşabileceklerimilyonlarca insanolması, ABD’deyaşanacak olası bir mobil ödeme devrimininburadan çıkması yönündebeklentileri artırmaktadır. Çünkübu firmalar, olabilecekenhızlı ödeme şeklini, olabilecekengüvenli şekilde sunmayayani kredi kartınaenbüyükalternatifolmaya çokyakınlar. Fakat gelinennoktada rakamlar ve

penetrasyonoranlarımaalesefbeklentilerinaltındagerçekleşmiştir.Zira,ödemeişlemininenbüyükaktörükredikartıdeğil;kartınsahibidir.

Geçmişedöndüğümüzde,EMVkartlarageçişadaptasyonhızı;aslındaABD’ninödemesistemlerindeyeniliğeçokdaaçıkolmadığınıngöstergesiniteliğindedir.EMVkartlarlakullanıcıların işlemlerini imzayerinePINkoduylaonaylamasıbeklenir.Ödemeadımındayaşananbudavranışsaldeğişimiülkegenelindehemsatıcılarhemdekart sahiplerikibarbirşekildereddetmiştir.BuyüzdenhalaABD’deyüksekorandaChip&PinkartlaryerineChip&Signaturekartlarkullanılmaktadır.Chip&Signature işlemlerde POS tarafından kartın kopyalanmadığı doğrulanabilir fakat kartı kullanan kişinin gerçek karthamili olup olmadığını meçhuldür. Rutin davranış sırasını bozan her yenilik, son kullanıcıya gerçek ve anlık bir değervadetmediğimüddetçekabuledilmemeyemahkumdur. PekibütünbugerçeklerelimizdeykenStarbucksmobilödemelerdebaşarıhikayesinenasılkavuşmuştur?

Starbucks kahve zinciri 1971 yılında Seattle’da kurulmuş ve şimdiki CEO’su Howard Shultz’un yatırımlarıylaABD’ninvedünyanınenbüyükkahvedükkanzincirlerindenbiriolmuştur.Alışverişself-servisşekildeyapılırveödemenintamamlanmasınınardındanürünteslimedilir.Büyükbirpazarlamabaşarısıolaraksöyleyebilirizki;Starbucksmüşterilerimutlakabirkezdahayollarınıbukahvezincirinedüşürür.TamdabunoktadamobilödemenindekilitnoktasınıoluşturacakStarbucks’ınsadakatprogramıortayaçıkar.Starbucks’ınyarattığısadakatprogramıbiradetönödemeliStarbuckskartınıiçerir. Bu kart aracılığıyla kullanıcılar ödemelerini yapar ve Starbucks’tan ücretsiz kahve kazanma şansı yakalar. BugünsadeceABD’debukartasahip9milyonunüzerindetüketicibulunmaktadır.

2011 yılında sadakat programının başarısını bir adım yukarıya taşımak isteyen Starbucks, çıkardığı uygulamaaracılığıylamobilödemelerikullanımasokmuştur.Sorunsuzakışşuşekildeişler;

- Kullanıcıücretsizmobiluygulamayıindirir.- SahipolduğuStarbuckssadakatkartınıuygulamayaekleryadauygulamaiçerisindensatınalır.

- Uygulamadabankahesapkartınıveyakredikartıaracılığıylasadakatkartınayüklemeyapabilir.- Ödemenoktasındasiparişiverir.- Ödemeyapmakiçinuygulamasınıçıkarırve“Pay”butonunatıklar.Uygulamabarkodgösterir.- Kasagörevlisibarkoduokutarakişlemigerçekleştirir.İşlemkasaiçinmanyetikkartokumaktanfarksızdır.- Starbucksyapılanişlemtutarındaparayıkarttantahsileder.Akıştagörüleceğiüzere,Starbuckskullanıcıvesatıcıiçinneredeysehiçbirşeyideğiştirmemiştir.Kullanıcıödeme

adımındahiçbirverigirmez.Oldukçaeskibiryöntemolarakamabusayedestate-of-artseviyesinegelmeyibaşarmışbarkodokumasistemiaracılığıylatüketiciödemesinisorunsuzolarakgerçekleştirir.Tüketici,buuygulamasayesindesadeceödemeyapmışolmaklakalmaz,sadakatprogramındadayıldızkazanır.

Bu akışın kullanıcılar tarafından kabulü kolaylıkla gerçekleşmiştir. İşlemdeNFC kullanılmamakta ve ödeme önödemelikartaracılığıylagerçekleşmektedir.GelinennoktadaStarbucksABD’deherhafta8milyonunüzerindemobilödemekabuletmektedir.BurakamStarbuckstoplamsatışlarınınyüzde19’unadenkgelir.Yakıngeçmiştefirmamobilödemeylebirliktemobilsiparişidedevreyesokmuştur.Busayedekullanıcılarkahvedükkanınagitmedensiparişiniverereködemesiniyapmaktavedükkanageldiklerindekahvelerinidoğrudanalabilmektedir.

HowardShultzmobilödemelerdekibubaşarıyıStarbucks’ındadışınataşıyarak;şirketin“mobilödemelerinVisa’sıolma” vizyonunu açıklamıştır. Firma sahip olduğu sadakat programı entegrasyonu ve bir ön ödemeli kart aracılığıylayürüttüğüödemestratejisisayesindebirçokzincireörnekolmuştur.İlerleyendönemdeStarbucks’ınbuyöntemibaşkaünlüfirmalaralisansladığınıdagörmekmümkündür.

Bu başarının arkasında, firmanın hem kullanıcı deneyiminde davranış sırasını hiç bozmaması hemde sadakatprogramına sorunsuz bir entegrasyon sağlaması yatmaktadır. Ödeme akışındaki kullanıcı davranışları, yıllar içerisinde

gerçekbiralışkanlıkhalinegelmiştir.Buyüzdenözellikleyüzyüzeödemelerdemobilçözümlerkullanıcıyagerçekbirdeğervadetmelivedavranışsırasınıminimumorandadeğiştirmelidir.

M-PESA

KuşkusuzçağımızınenönemliödemesistemleribaşarıhikayelerindenbiriM-Pesa’nınKenya’dayaşattığıdönüşümdür.M-Pesaenkısahaliylesöylemekgerekirse basit bir para transferi sistemidir. Fakat bu sistem, Kenya’da hayatıciddimanada değiştirmiştir. Pesa kelimesi Afrika’da konuşulan Swahili dilindeparaanlamınagelmektedir.Misetahminedilebileceğigibimobilisimgeler.

Kenya’yıböylebirhikayeiçinözelkılanbirkaçetmenbulunmaktadır.BunlardanbirincisiKenya’dakibankalarınpenetrasyonoranınındüşükolmasıdır.Ülkeyapısındaköyvekentnüfusuçokayrışmamıştır.Bankalar isesadecebellimerkezlerdeyeralırlar.Buyüzdenülkenin çokönemlibir kısmıaslındabankamüşterisideğildir.Birbaşkakonuiseyüzde40hissesahibiolarakVodafone’unyer aldığı ve Kenya hükümeti tarafından da desteklenen Safaricom isimlioperatördür. Bu operatör halkın yüzde 75’ine bir hat ve telefon sağlamıştır.Kenya’nınherbirnoktasındamutlakabirSafaricomsatışmerkezibulunabileceğibir sistemoturtulmuştur.Devletdesteğinindeetkisiyle SafaricomKenyahalkıiçinoldukçagüvenilirbirkurumdur.

Ülkenin fakir yerleşimlerinde doğan ve sonra şehir merkezine giden gençleri; bankaların yaygınlaşmamasısebebiyle para transfer işlemlerinde büyük bir problem yaşamaktadır. Yine aynı şekilde nakit para miktarının ülkeiçerisindekidağılımıdaproblemyaratmaktadır.Afrika’nıngenelindedeyaşananbuproblemebirmiktarçözümolmasıiçinülkede“hawala”adıverilenbirsistemkullanılmaktadır.Kelimeninkökeni,Türkçedeki“havale”kelimesinebenzer.Hawalasistemiesasitibarıylaparayıgerçektentransferetmedenyapılanparatransferişlemidir.ÇalışmamantığıYurtdışınaParaGöndermebaşlığındaincelenenWesternUnion’abenzer.ParagöndermekistenenkişininkimlikbilgileriyleHawalaofisineveya temsilcisine gitmek ve parayı yatırmak gerekmektedir. Paranın gönderildiği diğer şehirdeki kişi Hawala’nın oyerleşimdeki temsilcisine giderek kimliğini ibraz eder ve parasını alır. Bu işlem için hem gönderenden hem de alıcıdankomisyonalınır.Afrika’daparatransferienyoğunşekildebuyöntemlegerçekleşmektedir.

Kenya genelinde de mevcut şartlar bu şekildeyken ülkedeki MFI (Microfinance Institution) isimli kuruluş M-Pesa’nın ilkdenemelerini yapmayabaşlar.Budenemeler ilkbaştabaşarısızolsadadevreyeSafaricom’undagirmesiyleberaberKenya’dahayatdeğişmiştir.M-Pesabaştadabelirtildiğiüzerebirmobilparatransfersistemidir.Mobilparatransferidendiğindeakıllaramobiluygulamalarveinternetgelebilir.Kenya’daisedurumfarklıdır.Halkıngelişmişlikvegelirseviyesidüşük olduğu için akıllı telefonlar ve internet bağlantısı çok yaygın değildir. Bu sebeple M-Pesa USSD (UnstructuredSupplementaryServiceData)isimlibirprotokolüzerindençalışır.BuprotokolSMS’eçokbenzerfakatmimariitibarıylaUSSDiletişimicanlıolarakyapılır.Paragönderimişlemitalimatlarıdabusistemüzerindeçalışır.ÜlkemizdehiçkullanılmadığıiçinpekbilinmesedetelefonlarınbüyükbirçoğunluğuUSSDdesteklemektedir.Sonkullanıcı içinisesenaryoşuşekildeişler:Kullanıcı,birSafaricomsatışmerkezinegiderekkimliğiyleberabersimkartınıverir;kendiadınadüzenlenmişM-Pesaözelliğiaçılmışsimkartınıalır;isterseiçineparayükler.Buyenisimkartlabirliktekullanıcıartıkistediğiherhangibirkişiyemobilparatransferiyapabilirhalegelmiştir.TelefonundanSafaricomservisini*400#tuşlayarakaçar,paragöndermeseçeneğiniseçer.Sırasıylagöndereceğikişiyivetutarıyazar.SonadımdaM-PesaPINnumarasınıgirerek işlemionaylar. İşlemözetihattınaSMSolarakgelir.

M-Pesa kullanım kolaylığı ve arkasında bulunan Safaricom firmasının güvenilirliği sayesinde kısa bir süredeKenya’daçokciddibirpenetrasyonoranınasahipolmuştur.BugünKenya’daödemelerinönemlibirkısmıM-Pesayoluylayapılmaktadır. Her yapılan M-Pesa işleminde; Safaricom firması kayıtlı kullanıcılardan binde 2, kayıtlı olmayankullanıcılardansabinde6oranındabirkesintiyapmaktadır.BankalarınhenüzgirmemişolduğubiryerleşimdefırsatıgörüphızlıhareketedenGSMoperatörü;normaldebankalarınalacağıpayıalarakteknolojiyeentegreolmanınvehızlıhareketetmeninöneminiispatlamıştır.

Tabiikibubüyükdönüşümdedevletindesteklemekadınakuraldizisini teknolojiyeuygunbir şekildeyapması,hattabukurallaroluşturulurkenSafaricom’labirlikteçalışmasısisteminyaygınlığındaönemlibiretkendir.Bununyanısıradüşük yaşam standartlarına karşın Kenya’daki yüksek okuma-yazma oranı SMS’li ödemeyi mümkün ve doğal kılmıştır.SistemingeliştirilmesininardındanSafaricombüyükbirreklamkampanyasıyürütmüşveilkkullanıcılarınıeğitmiştir.M-PesaçözümününKenyaiçinendoğruzamanda,endoğruçözümolduğunusöylemekmümkündür.BuçözümlebirlikteKenya’dabirkişiyeparagöndermekyadaödemeyapmakiçingerekliolantekbilgitelefonnumarasıdır.Tamdabuyüzdensisteminyaygınlaşmasında %75’lik Safaricom pazar payının etkisini yadsınamaz. Vodafone buradan aldığı bilgi birikimiyle aynıçözümü Tanzanya’da da uygulanmaya çalışmış fakat oradaki %20’lik pazar payı dolayısıyla satış merkezi network’ünüartıramamıştır.BudasisteminTanzanya’dayaygınlaşmasınaengelolmaktadır.

M-Pesateknolojininvehızlıhareketetmenin40milyonuaşkıninsanınhayatınınasıldeğiştirebileceğiningüzelbirörneğidir.BuçözümlebirGSMoperatörü,bankalara,bankacılıköğretmeyebaşlamıştır.

T-MONEY

YoluGüneyKore’yedüşenlermutlaka“T-Money”kelimesine aşinadır. T-Money aslında Seul içerisindeotobüslerde,metrolarda,taksilerdehattabirçokişletmedekullanılabilecek bir ön ödemeli akıllı karttır. T-Money’ideğerli kılan isenakitsiz toplumyaratma idealindedevletdesteğiyle teknolojinin birleşmesinin ne kadar önemliolduğunugöstermesidir.

T-MoneyilkkezSeulbelediyesitarafından2004yılındaduyurulmuştur.Tharfi“travel”,“touch”,“traffic”ve“technology” kelimelerini içinde saklamaktadır.Belediyenin desteği ve yine üçte biri belediyeye ait olanKoreaSmartCardCo.şirketininyatırımıylaüretilenbukartsayesindekullanıcılaryanlarındanakde ihtiyaçduymadangünlerinigeçirebilmektedir.Karttemassızişlemyapabilecekşekildeçalışır.T-Money’iherhangibirbankakartındanayıranözellikleriisebelediyekullanımıiçinkampanyalardüzenlemesiveT-Moneykullanankullanıcılaraindirimlersağlamasıdır.TıpkıStarbucksbaşarıöyküsündegörüldüğügibisadakatprogramıT-Money’indetemelinioluşturur.BununyanısıraT-

Moneyiçinüretilenbirçokaksesuarsonkullanıcınınbuürünükullanmasınıkolaylaştırmıştır.Ceptelefonlarınatakılanminikaksesuarlar,kolyeler,bilekliklergibiürünlerleT-Moneykullanıcınıngünlükhayatındayeredinmiştir.

Nakitödemelertoplumunadönüşmekiçingerekliolandavranışsaldeğişiklik,devletindedesteğisayesindeyenibirekosistemkurularakyapılmıştır.Öyleki,Seul’dayaşayanherhangibirkullanıcıT-Money’esahipolmamayıbireksiklikolarakhissetmektedir.

Budeğişikliğinbelediyeiçinnakitsizödemesağlanmasınınötesindebiranlamıvardır.AslındaT-Moneykurumabirtürbüyükverisağlayıcıolarakçalışmaktadır. İnsanlarınulaşımiçinhangiaraçlarıtercihettiği,hangiduraklardadurduğu,nerelerdeharcamayaptığı,neyitükettiğigibiverilerT-Moneyaracılığıylabelediyeyeulaşmaktadır.Kartlarherbiri,şahıslarladoğrudanilişkikurmasadasonuçtabirbireyitemsilettiğiiçinbelediyebuverilerlebirlikte;trafiktedüzenlemeleryapmak,yenimetrohattıgibiyurttaşlarınçeşitliihtiyaçlarınıbelirlemek,şehrinmuhtelifyerlerineyeniotomatlarkoymakgibigerekliçalışmalarıkolaylıklayürütebilmektedir.

ÖdemesistemlerindeneredeysebütüntoplumudeğiştirenbuteknolojihemyönetimanlamındahemdeişlemgüvenliğiiçinGüneyKore’yebüyükbirkazanımsağlamıştır.ŞehrindörtbiryanınakurulankartdolumkiosklarıaracılığıylaturistlerdezorlanmadanT-Moneyalmaktaveişlemleriniyürütmektedir.

ÖDEMESİSTEMLERİNDETEKNOLOJİEMV-CHIP&PIN

Manyetik kartların hayatımıza girmesiyle beraberödeme alışkanlıklarımız hatırı sayılır bir şekilde değişmiştir.Manyetik kartlı sistemkartsızdönemegörebirdevrimniteliğitaşısa bile maalesef birçok sahtekarlık işlemine sebebiyetvermektedir.Sistemdekiakış,kartüzerindekimanyetikbandınokunması, buradaki hesap bilgileriyle işlemin yapılması veyapılan işlemin imzayla doğrulanması şeklinde gerçekleşir.Manyetik bant korunaklı bir yapı olmadığı için kullanıcılarınkartlarınınkopyalanmasıvekullanıcınınhaberiolmaksızınişlemyapılması oldukça kolaydır. Dünya manyetik kartlar vesahtekarlık işlemleriyle uğraşadururken 1994 yılında FransatamamenChip&Pinsisteminegeçmiştir.Aynıyıl içindeFransızbankaları sahtekarlık işlemlerinde ciddibir düşüş yakalamıştır.Hem kart kopyalama sorunları hem de Fransa’daki başarıhikayesi sebebiyle de EuroPay, MasterCard ve Visa, ortak

çalışmalarıyla kendi baş harflerini verdikleri EMV standardını bütün dünyada kullanmaya karar vermişlerdir. EMVstandardınadahasonraJCBInternational,AmericanExpress,UnionPayveDiscoverdaeklenmiştir.Bütünbufirmalarıneşithisseleriyle oluşturulmuş EMVCo LLC firması halenbu teknoloji için yeni standartlar üretmeküzere çalışmaktadır. EMVteknolojisinesahipkartlariçinChip&PinveyaChip&Signatureifadesidekullanılmaktadır.

TemelolarakyapılandeğişiklikkartvePOScihazlarıüzerindedir.Kart,üzerineyerleştirilmişbirçiphesapbilgilerinisaklıtutar.Buradakibilgilerşifrelenmişdurumdadır.POSilekurulaniletişimdekartvePOSbirbirleriniaçıkanahtaryapısıyla(RSA) doğrulamaktadır. POS cihazı önce kartın bu işlem için ürettiği kod aracılığıyla kartı kontrol eder. Burada verilerinformatkontrolü, sonkullanmatarihigibibilgilerebakılmaktadır.Ardından işlemiyapabilmek içinkullanıcıyaaitbir şifreistenir. Kullanıcı şifresini POS cihazına bizzat girerek kimliğini doğrular. Bu işlem bir diğer şekilde imzayla doğrulanır.DoğrulamaişlemininardındanPOSstandartişlemakışınagirerekişlemisonuçlandırır.Eğersözkonusuişlemonlineise,kartbilgileribankatarafındandakontroledilir.Bununyanısıraçipiçindebarındırdığıbilgisayesindeofflineişlemlerindeşifreyledoğrulanmasınaizinverir.BusayedeişlemPOScihazındadasonuçlanabilir.Offlineişlemlerherülkedeişlemigerçekleştirenişyerininsektörünegörebellitekilişlemlimitiveişlemsayısılimitinetabitutulur.

Yapılan araştırmalar EMV teknolojisinin manyetik kartlara göre 45 saniyeye kadar işlem süresini uzattığınıgöstermiştir.Bu süreninuzun sürmesine sebepolan temel konu,POScihazlarının şifrelenmiş kartbilgisini çözümlerkengeçirdiği zamandır.Gelişen teknolojiylebusüreleringittikçedüştüğügözlemlenmektedir.Fakatyinede işleminçokkısasüredegerçekleşmesibeklememelidir,çünkübuşifrelibilgininkolaycaçözümlendiğinivegüvendeolmadığınıdagösterebilir.Deneyimdekibuzamankaybınakarşınbusistem,kartkopyalanmasınınciddianlamdaönünegeçtiğindenkullanıcılarvebankalar tarafından sorunsuz bir şekilde kabul edilmiştir. 2013’te yayınlanan The Nilson Report’ta EMV kartlarıylabankalarda önlenen sahtekarlık olayları sayesinde toplamda 35 milyar dolar civarında ek gelir elde edildiği ortayakoyulmuştur.EMVileilgilibirbaşkaproblemdeülkelerinEMVsisteminegeçişteuyguladığıfarklıpolitikalardır.EMVkartlarancak EMV destekleyen POS cihazlarıyla çalıştığından, turistler için oldukça zor durumlar oluşabilmektedir. Bu sorunuönlemekiçinEMVkartlarınbirçoğundamanyetikbantdabulunmaktadır.

Busistemlebirliktegelenbirdiğeryenilikisetemassızödemeleringüvenliişlemkabuledilebilmesidir.Temassız

destekliPOScihazlarına radyodalgalarıvasıtasıylaerişenEMVkartları ilk iletişiminibuyollakurarve içindebarındırdığıhesapbilgileriniyinebuyollaPOScihazınailetir.EMVkartlarPOScihazındaonaylanabildiğiiçinbuişlemlergüvenliişlemkategorisindedir.

EMVCogelecekiçinEMVsistemininhenüzulaşmadığıcoğrafyalaraulaşmasınısağlamayıvemobilödemeleri,HCEveTokenization’averdiğidesteklemümkünolankolayhalegetirmeyihedeflemektedir.

TOKENIZATION&HCE

Ödeme sistemlerinin tarihi gelişimine bakıldığındayapılan inovasyonların önemli bir kısmının güvenlik ihtiyacısebebiylegerçekleştiğigörülmektedir.Yakınzamanda firmalarınardı ardına kart saklama hizmeti vermesiyle sıkça kullanılan“tokenization” kavramı da bunun sonucunda doğmuştur.Tokenizationkavramınıkısacaözetlemekgerekirse;“kullanıcınıngerçek hesap bilgilerinin, geçici olarak kullanabildiği başkadeğerlerle değiştirilmesi işlemi” olarak ifade edilebilir. Budeğerler; işlem bazında olabileceği gibi iş yeri bazında, iş yerikategorisibazındaveyaişyerigrububazındaoluşturulabilir.Yinebudeğerlerebellibirzamankısıtlamasıgetirilebilir.

Kullanıcı hesap bilgilerinin bir şekilde iş yeriylepaylaşılmasıtemelgüvenlikprensiplerineaykırıdır.PCI(PaymentCard Industry) standartları özü itibarıyla şöyle der; bir bilgi eğer bulunduğu yer için önem arz etmiyorsa oradabulunmamalıdır.İşyerlerindekiödemesistemleriyleişyerininbirçokiçuygulamasıdoğasıgereğientegredir.ÖdemeanındaPOScihazındangeçenkartbilgileriişyeriiçsistemlerinedekaydolabilir.Bukayıtyüzündenkullanıcılaraaitveözelolanbubilgi,işyerindebuişlemleilgisiolmayanbirçokinsanınelinegeçebilir.Helekifarklıdepartmanlardanoluşanbüyükbirişyeridüşünüldüğündekartbilgilerininkötüniyetliçalışanlarınelinegeçmeihtimalioldukçayüksektir.Busorunuönlemekiçin,POScihazlarıkartbilgilerinibir“publickey”ileşifrelerveişyerlerininiçsistemleriyalnızcabuşifrelibilgiyigörebilir.Buşifreli verinin şifresiz hale getirilmesi ise ancakbir “private key” ilemümkündür. BuanahtaraPOS’un ait olduğubanka

sahiptir.Buşifrelemeyöntemibirçoksorununönünegeçmişolsada;halakullanıcılaraaitkartbilgileriişyeriiçintekilhalegetirilebilirdurumdadır.

Bu sebeptenötürü tokenizationkavramıortayaçıkmıştır.Tokenization ilebirliktekullanıcıya aitbilgiler işlembazındaveyageçicisüreliolarakdeğiştirilirler.POScihazıkarttanbilgilerialdığında“token”sağlayıcıyailgili işlemiçinbirtalepgönderir.Tokensağlayıcıgelenhesapbilgisinikartnumarasıylaeşdeğerbasamaktakirastgeledeğerlerledeğiştirirveişlemiçinkaydeder.BuaşamadansonrakiişlemleriPOScihazıgelentokenileyürütür.POScihazındanbankayaödemetalebibutokenilegelir.Banka,eğerişlemon-usişlemse(yanihemödemeyapılankarthemdePOScihazıaynıbankayaaitse)doğrudantokensağlayıcıyagidervegelennumaraları“detokenize”eder.Eğerişlemnot-on-usişlemse(yaniödemeyapılankartvePOScihazıfarklıbankalaraaitise)oülkedekullanılanSwitchmekanizmasıtokenservissağlayıcıyagiderekdeğerleridetokenizeederve işlemi sürdürür.Tokenizationbir tür şifrelemeolarakdüşünüldüğü takdirde,buyöntemi farklı kılantemelnoktahemşifrelemehemdeşifreçözmeişininaynıkurumtarafındanyapılmasıdır.Busayedegerçekbirgüvenlikmekanizmasısağlanmışolur.

Fiziksel bir iş yerinde tokenization işleminin şifreli data göndermekten çokbüyükbir farkı olmasadaözellikleinternetalışverişlerivemobilalışverişlerdevehattamobilcüzdanuygulamalarındabuyöntemciddibirfarkyaratmaktadır.Mobil cüzdanlarda uygulanan tokenization ile iş yeri hiçbir şekilde gerçek kart bilgisinden haberdar olmadan işlemgerçekleştirilebilir.Busayedekullanıcınınhesapbilgileriningüvenliğimaksimumseviyedesağlanmışolur.

BunoktadadeğinmedengeçilemeyecekbirüründeBKMExpress’tir.BKMExpressuygulamasındakullanıcıkartbilgilerininsadeceilk6veson4hanesialınmaktadır.Busayededijitalcüzdanasahipkullanıcılaraslındabirtokensağlayıcıyabile ihtiyaçduymadankartlarınıtokenizeetmişkadargüvendesaklamaşansıbulur. İşlemesnasındaBKMExpress issuer(kartınbağlıolduğu)bankayıadetatokensağlayıcıgibikullanarakde-tekonizeeder.Yanikartbilgilerini,kartnumarasınınilk6 son4hanesi yerine gerçekbilgilerledeğiştirir.Bu sayedehemkullanıcıların kartları, güvenli bir şekildebütünbilgilergirilmedenkorunmuşolurhemdeişlemleringüvenliğisağlanır.BuanlamdaBKMExpress’inyöntemitokenization’agerçek

biralternatifolmuşturveciddibirinovasyoniçermektedir.Üstelik,BKMExpressyöntemindetokenization’danfarklıolarakasıl kart numarasının tümünün hiçbir şekilde sisteme verilmemesi, BKM Express’i Tokenization’dan daha üstün halegetirmektedir.Bilgigüvenliğindeengüvenliyöntem,bilgininaslındahiçvarolmamasıdır.BKMExpress’tedekartbilgilerinintamamınınyeralmamasıbuprensipletamamenörtüşmektedir. HCE(HostCardEmulation)HCE,NFCAnteniveAndroidİşletimSistemibulunancihazlariçin,Kitkat(4.4)veüzeriversiyonlarında sunulanbir teknolojidir.Mobil cihazın kartları emuleederekNFC ile temassızödeme işlemi yapılmasınısağlamaktadır.HCE’yitekilleştirenönemlikonu“SecureElement”inyanihesapbilgilerininşifrelibirşekildeyeraldığıyapınınbulutta saklanmasıdır. HCE ödemelerde, hassas kart verisi bulutta saklanırken; buluttan cihaza indirilen anahtarlarla(“limitedusekey”veya“singleusekey”)işlemleryapılabilmektedir.HCEteknolojisindehassaskartverisibuluttasaklandığıiçin, kart hamiline ait asıl kart bilgisinin saklanması riskli bulunmaktadır. Bu nedenle, bulutta asıl kartla eşleştirilmiş“AlternatePAN”veyaasılkartüzerindenoluşturulmuş“Token“saklanır.

ü “AltenatePAN”,kartabağlıyenibirkartoluşturulmasıylaüretilebilir.

ü “Token”,belirliişlemkısıtlamalarıylaüretilmişgölgekartnumaralarıdır.Token’larherişlemeözelüretilebileceğigibibellikanaldanbelirlenmiştutarveadettekullanımiçindeüretilebilir.

Yani POS hiçbir zaman asıl kart bilgisini almaz. Token kullanılan HCE işlemlerde, detokenization işlemi tokenizationsürecindeanlatılanakışınaynıdır.

APPLEPAY

ApplePay,ApplefirmasınınEylül2014’tetanıtımınıyaparak kullanıma sunduğu ödeme sistemidir. 1960’larınbaşında manyetik kartların icadıyla başlayan ödemelerdünyasındakiteknolojikdönüşümünsonhalkasıolduğuiçinbu çalışmada Apple Pay ayrı bir yer tutmaktadır. Apple’ınödeme çözümügeliştirmehikayesi ilk iPhone’un çıkışındanbile öncesine dayanır. Hatta tamamen bu vizyonçerçevesindeTouchID’ningeliştirildiğive“SecureElement”itelefonlarayerleştirebilmekiçinARMişlemcilerleçalışılmayabaşlandığı söylenmektedir. Zira,ApplePayödemeakışındabu iki teknolojinin oldukça önemli yeri vardır. TouchIDaracılığıylakullanıcılarçalınamayanvekopyalanamayanbirşifreyekavuşmuşoldular.TouchID,teknolojisiitibarıyla50bindebirihtimaledenkgelenbirID’yikullanıcıylaeşleştirir.“SecureElement”iseiçindekibütünveriyişifrelenmişşekildetutar,hiçbirşekildekullanıcıyaaitolanverinindışarıçıkmasıyladevamedenbirakışyoktur.Apple,buödemesistemiiçiniPhone6veiPhone6s’lerebir“SecureElement”yerleştirmiştir.Bu,tamamenşifrelenmişvekorunaklıbiralandır,kullanıcıbilgileridoğrudanburadasaklanır.BirbaşkaifadeylehiçbirşekildekullanıcıbilgisiApple’aveyabulutagitmez.

Buaçıdanbakıldığında;ApplePay içinuçtanucavegerçektengüvenliödemeninyolunuaçtığını söyleyebiliriz.

Sistemolarakbiröncekibaşlıktadetaylıolarakaktarılantokenization,ApplePay’indetemelaltyapısınıoluşturur.Appleherbirişlemiçinödemenetwork’ündenbirtokensağlar.Butokentıpkıkartnumaralarıgibi16hanedenoluşmaktadır.Ödemeakışının geride kalan kısmı tokenizationakışlarıyla aynıdır.ApplePay işlemleri tıpkıHCE işlemlerindeolduğugibi “card-present”işlemolarakdeğerlendirilir.

ApplePay,hemkullanıcıiçinhemdeişyerleriiçinekstrabirmaliyetyükügetirmemektedir.Ürününtemelgelirmodeli, tokenservissağlayıcılarvebankalardanüzerinekuruludur.Buaşamadabankalarınkarmarjındanbirkısmınıbir

ödeme yöntemine vermesi mantıklı görünmeyebilir. Fakat, unutmamak gerekir ki Apple’ın elinde iTunes aracılığıylamilyonlarcakartbulunmaktadır.BukartlarilkaşamadadoğrudanApplePay’eeklenmesebilebaşarılıarayüzlerleApple’ınileride bunu sağlaması oldukça kolay olacaktır. Bunun yanı sıra Apple gelecekte kullanıcılara ait yer bilgisi, harcamaalışkanlığı bilgisi gibi büyük veri kaynaklarını bankalara sağlayarak çapraz satış yapabilecekleri kanallara olanaksağlayabilecektir.Diğerbirdetayolaraksisteminsağladığıgüvenliksayesindesahtekarlıkoranınınçokdüşükseviyelerdeolmasıbeklenmektedir.Bankalarbuişbirliğiylehemsahtekarlıkişlemlerininbiradımdahaönünegeçebileceklerhemdekolaykolaykendilerininsağlayamayacağıbirkullanıcıdeneyiminiyüzmilyonlarca insanasunabileceklerdir.Bütünbunlarbankaların yaptığı gelir paylaşımınımakul hale getirmektedir. Apple Pay’inmevcut sisteme entegre olurken hiçbir yenikavramyaratmamasıvetemelproblemlerikendiservisleriylevecihazıylaçözümlemesiyineürünücazipkılannoktalardanbiridir.

BütünbugerçeklerışığındaApplePay’inödemelerdünyasındabüyükbirdeğişimeyolaçacağınıdüşünmekkolaybir seçenek gibi gözükmektedir. Eğer durum beklenildiği şekilde gerçekleşirse “Apple’ın dünyaya iPhone’dan sonrakiarmağanıApplePayolacak”denebilir.Fakattamdabunoktadakullanıcıalışkanlıklarıdevreyegirmektedir.Kullanıcılarınalışveriş davranışları yıllardır süregelen ödeme şekilleriyle biçimlenmiştir. EMV’nin bile henüz tamamen pazara adapteolamadığınıdüşünüldüğündeApplePayiçindehızlıbiryükselişbeklemekdoğruolmayabilir.SıradanbirkullanıcıiçinApplePayaracılığıylayaptığıödemedenaldığıfayda,birkaçsaniyedenfazlasıdeğildir.Busebeptenalışkınolmadığıbiryöntemeadapteolmasıherkullanıcıiçinkolayolmayacaktır.Nitekim2015ilkçeyreğininsonundaaçıklananrakamlaragöreiPhone6ve iPhone 6s kullanıcılarının yalnızca%6’lık kısmı Apple Pay’i kullanmaktadır. %9’luk kısım bir kez deneyip daha sonrakullanmayıbırakmış,%85’likkısım isehiçApplePaykullanmamışkullanıcılardır.Kullanıcıbazındabuevrimbiraz zamanalabilir;fakatyinedeApplegeliştirdiğiteknolojiyleödemesektöründekibirçokbüyükfirmanıntakvimindevestratejisindeönemlideğişiklikleresebepolmuştur.ÜlkemizdeApplePay’innezamankullanılabileceğişimdilikbirsoruişaretidir.ABD’lişirketinbukonudabirgirişimdebulunupbulunmadığıhenüzbilinmemektefakathalihazırdakiregülasyondabukonununkolayçözümlenemeyeceğinigöstermektedir.

BITCOIN Ödeme sistemleri ve teknolojilerinden bahsetmişkenelbette Bitcoin’i ve Bitcoin teknolojisini atlamak doğru olmaz.Bitcoinbirçoklarıiçinhakkındadetaylıbilgisahibiolunmadığındanötürüürkütücüveyasalolmayanbir teknolojigibigörülmektedir.Bu önyargıları kırabilmek için bu bölümde Bitcoin ile ilgili bilgileroldukçabasitbirşekildeanlatılacaktır. İnsanlığın ilk alışveriş deneyimlerinde takas işlemlerininortak bir değer arz etmemesi, bu işlemlerde değerli madenlerinkullanılması sonucunudoğurmuştur. Tabii ki değerlimadenlerbusorunu kökten çözememiştir. Hem bu madenlerin üretimininkontrol edilememesi hem de yaygınlaşma probleminden ötürüyıllar içerisinde “para” kavramı ortaya çıkmıştır. Amaç ticaretindengesini sağlayabilmek ve ortak bir değer aracılığıyla bu işlemleri yürütmektir. Para sayesinde alışverişte karşılıklıihtiyaçlarınsenkronizasyonproblemideçözülmüştür.Yanimalvehizmetkarşılığıverilenpara,aynıandaolmasınagerekkalmadanbaşkabirzamandafarklıbirmalvehizmetkarşılığındadeğiştirilebilirolmuştur. Devletorganizasyonlarınındaticaretemüdahilolmasıylabirlikteparabirimleri,ülkelerinkendiiçlerindetekbirstandardasahipolmasına,alışverişişlemlerinindüzenlenmesinevevergiyönetimineolanaksağlamıştır.Yineyıllariçindegelişenbankacılıksistemleriveteknolojiparanınsanaldünyadadabirvarlıkolabilmesinisağlamıştır.

Bitcoinözüitibarıyla2009’daortayaçıkarılanbiralgoritmanın,elektronikeforsarfederekbüyükbirzincirşifreyiçözmesiişleminindijitalbirdeğerolarakyorumlanmasıdır.Bitcoinhernekadar“dijitalpara”olarakdüşünülsede;bununyerine“dijitalmaden”ifadesinikullanmakdahadoğrudur. Altınmadeninedendeğerlidir?Çünküaltın, yıllar içerisindebozulmaz, parlaklığını yitirmez.Altının sahteolupolmadığıdünyanınheryerindekontroledilebilir.Altınkopyalanmaz,evdeüretilemez.Doğadakimiktarıneredeysesabittir.İşte Bitcoin’i de tam olarak bu şekilde düşünmek mümkündür. 2009 yılında Satoshi Nakomoto’nun yayınladığı birmanifestoyla büyük bir kriptografi problemi dünyanın son yıllarda çıkardığı en umut vadeden ve en büyük paradigmadeğişikliğineyolaçanödemesistemiyeniliğihalinegelmiştir. Sistemşöyleçalışır;Bitcoinbloklarhalindetutulanbir“bit”yığınıdır.İlkbloğa“genesisblock”adıverilmiştir.Herbirblok,biröncekibloğun“hash”(gölge)ifadesiniiçerir.Busayedekırılmasıneredeyseimkansızbirzinciroluşturulmuştur.Çalışanbualgoritmanındoğasıgereğitoplamdamaksimum21milyonBitcoinoluşturulabilir.Bitcoinoluşturulmasıiçinciddibir işlemci gücüne vedonanıma ihtiyacınız vardır.Nasıl kimadenciler kazma ve kürekleriyle altın çıkarıyorlarsa, BitcoinmadencilerideevlerindekibilgisayararacılığıylaalgoritmayıçalıştırarakBitcoinüretirler.SabityazılımkullanılaraküretilenbuBitcoinler,tıpkıaltınbulanmadencilerinbualtınlarıdolaşımasokmasıgibisistemesokulur.

Sistemdekibütünpara transfer işlemleribloklarhalindekaydedilir.Bukayıtlar tekbirmerkezdedeğil,dağınıkhaldebütünüreticilerdedir.Herbirbloktadasabitbirkodubulanmadenciye50Bitcoinödülolarakverilir.Üretilenbloklar,bir önceki bloğun izini taşır. Bu teşvik vemimari sayesinde aynı işlemin tekrarının önüne geçilmiştir, işlem kayıtlarındakesinliksağlanmıştır.BununlabirlikteBitcoinmadenciliğideüretilenBitcoinsayısıarttıkçazorlaşmaktadır,yaniheryeniBitcoin’iüretmekbiröncekindendahaçokelektronikgüçsarfedilmesinigerektirir.Sistemkendiiçindebirbirinetamamenbağlıdır;yaniaslındadünyanındörtbiryanındaçalışanbütünBitcoinyazılımları,işlembilgisiniiçindetaşırvebirbirindenhaberdardır.Bütünsistemitekbirparçaolarakdüşünmekmümkündür.

Bitcoin’ler aslında elektronik bir kod bloğundan başka bir şey olmadığı için; bir para birimi olarak küsuratabölünmesideoldukçakolaydır.ParabirimiolarakBTCifadesikullanılır.Teorikolarak1BTC,virgüldensonra100milyonakadarbölünebilir,pratikteisekullanılanyazılımlararacılığıyla8basamağakadarbölünebilmektedir.BusebeptenBTC’ninreelparakuruneolursaolsunmikroödemelerkolaylaşır.Bitcoinuygulamalarıaracılığıylabubloklaraslındabireranahtarlaerişilebilirhalegelir.HerBitcoinkullanıcısınınenazbirBitcoinanahtarıvardır.Totalsistemdeaslındatransfer işlemibuanahtarlarabağlıBitcoinmiktarınındeğiştirilmesiylegerçekleşir. Şimdiyekadarsunulanbilgilerışığındaşusöylenebilir;bütünBitcoinekosistemitoplamdakiBitcoin’idoğasıgereğibilir.YanisahteBitcoinüretmekdiyebirkavrammümkündeğildir.TelefondakiyadabilgisayardakiBitcoinverilerisilinsedahi;sadeceeldekianahtararacılığıylayenidenBitcoinkullanmakistendiğindedahaönceedinilenmiktaraerişilebilir.Çünküdağınıkmimari aracılığıyla o Bitcoin aslında ekosistemdeki varlığını devam ettirmektedir. Bu sayede Bitcoin’in PCI gibidenetleme düzenleme mekanizmalarına ihtiyacı olmaz. Olabilecek tek sahtekarlık işlemi anahtarın sahibi kişidençalınmasıdır. Bitcoinekosisteminde14milyonunbirazüzerindeBTCüretilmiştir.ŞuankiBTCdeğeriüzerindendüşünüldüğündebu3.5milyardolarınüzerindedir.Hergün1milyonunüzerindeBTC transferi yapılmaktadır.HalaBitcoin işlemleriparaolgunluğunaulaşmadığıiçinspekülatifbilgilerinkurdeğerinideğiştirmesineoldukçaaçıkbirsistemdir.Altıyıllıktarihinde1dolarladeğerlenmeyebaşlayanBTCbirimi,1000dolarınüzerinidegörmüştür.Şimdikideğeriise250dolarcivarındadır.Buhızlı değer değişimi elbette yatırım için bir fırsat olarak gözükse de sistemin güvenilirliği açısından büyük soru işaretiuyandırmaktadır. Buraya kadar sistemin teknolojik altyapısı ve günümüzdeki durumudeğerlendirildi. Geleceğe ilişkin öngörüdebulunmakiçin;eksileridegözönündebulundurmakgerekmektedir.Bitcointamamenteknolojikveonlinebirdeğerolduğuiçinhiçbirdevlet tarafındanyönetilmez.Birmerkezbankasıyoktur.Kocamanbirdijitalmerkezbankasınınufakparçalarhalindeherkesinevindeçalışmasıgibidüşünülebilir.İşbusebeptendirki,Bitcoinbirçokparaaklama,uyuşturucuvekaçak

silahticaretigibikonuyamalzemeolmuştur.İzisürülemeyecekkadaraçıkbiryapıyasahiptir.BudurumironikgibigörünsedebütünbilgileraçıkvebütünBTC’leranahtarlarabağlıolduğuiçin;hangianahtarınkimdeolduğunubilmekveyatakipetmekimkansızdır.ABD’denTürkiye’yeyapılannormalbirparatransferitakipedilebilirdurumdadır.Çünkübuparayafiilenyadabankalararacılığıylagerçektentaşınır.Fizikselolarakbulunabilir.FakatBTC’dedeğişentekşeyoanahtarabağlıolanmiktardır.Oanahtaradünyanınneresindenulaşıldığınınizinisürmekşuankiteknolojiyleimkansızdır.Butakipedilemezlikdurumu; devletlerin vergi takibi yapamamasına, kara para aklama operasyonlarına engel olamamasına sebebiyetvermektedir.BusebeplebirçokülkedebirşekildeBTC’ninticaretineengelolacakregülasyonlardüşünülmektedir. Devletler her ne kadar BTC’yi yasaklamaya çalışsa da yeraltında bu teknolojinin varlığını sürdürmesine engelolabilecek hiçbir pratik çözümbulunmamaktadır. Fakat devletlerin ve bankaların gücüyle sistemin kitlelere ulaşması veyaygınbirsistemolarakkullanılmasıengellenebilir.BununtamtersineBTC’yidestekleyenhattaregülasyonauygunhalegelmesiiçinçabalayandevletlerdebulunmaktadır.BunlarınbaşındaKanadagelmektedir.Buradakitemelamaçbudijitalbirimi sahiplenerek, dünyadaki bütün işlemlerine regülatif ortak olmak ve işlemlerden pay almaktır. Geleceğe ilişkinsöylenebilecekşeyşuki;BTCmuhtemelendünyadakiençokkullanılanparabirimihalinegelmeyecektir fakatBitcoin’inaltında yatan teknoloji vemimari günümüzdeki paranın geleceği haline gelebilir. Devletler kendi kurlarını bumimariyikullanaraküretebilirvekontroledebileceğibirmekanizmageliştirebilir.Kullanıcıolarakkağıtparaların,plastikkartların,hafızada tutulmasıgereken4hanelipin’lerin,uyulmasıgerekenPCIkurallarınınyerinebu teknolojiylebaşkabirödemedeneyimidünyasıkurulabilir.

NESNELERİNİNTERNETİ

İnternetinyaygınlaşmasıveçiplerinküçülmesiylenesnelerininternetikavramıhayatımızdaönemlibiryeredinmeyebaşlamıştır.Gartner raporlarınagöre 2020 yılında piyasada 26 milyar civarında cihazın çevrimiçi çalışacağıöngörülmüştür. Bu kadar büyük bir dönüşüm elbette ödeme dünyası için debüyükbirpotansiyeltaşımaktadır.Akıllısaatler,akıllıbileklikler,sporayakkabılarıhatta ev aletlerine kadar her cihaz internete bağlı hale gelmiş yani alışverişeolanaksağlayanbirhalalmıştır.Bucihazlarınbüyükbirkısmıanacihazolarakbirtelefonu veya bilgisayarı kullanır ve kendileri veri toplama rolünü benimser.Ödemekullanıcısenaryolarındadabenzerbirakışıgörmekmümkündür.Cihazödeme işlemini başlatır ve doğrulama senaryosu ana araç olan telefon veyabilgisayar aracılığıyla tamamlanır. Ana araç ile nesnelerin internetikategorisindekicihazıniletişimindemobilcüzdanlarbüyükbirroloynar.İkiayrıplatformiçinortakbiriletişimdilibucüzdanlararacılığıylasağlanır.

BuyöntemdışındakalandiğerbiryöntemiseEMVkartlarındagörülençiplerinbaşkaversiyonlarınınbucihazlarayerleştirilmesidir.BirNFC(Yakınalaniletişimi)modülüaracılığıylatemassızödemesenaryosununbucihazlardakullanılabilirhalegetirilmesiamaçlanmaktadır.BudoğrultudaIntelveIngenicofirmalarıyakınzamandaönemlibirçalışmaveişbirliğibaşlatmışlardır.

Henüz gelişmesinin başında nesnelerin interneti ödemelerinin ileride çok daha adından söz ettirmesi veyaşamımızayeniödemesenaryolarıkatacağıbeklenmektedir.

ÖDEMELERİNGELECEĞİ Ödeme işlemi internetin ayrılamaz bir parçası olarak hayatını sürdürecektir. Nesnelerin internetinde insanhayatına giren araçlarla ödeme işlemleri başlatılabilecek, onaylanabilecek ve takip edilebilecektir. Kullanılacak yazılımdillerini şimdiden ifadeetmek zorolsadaedinilecekdeneyimdahilindekullanıcınındahaözgürolduğubirdünyahayaledilebilir.

Ödemeyleilgiliteknolojikgelişmelerçeşitlimecralardaanlatılmaktadır.Biyometrikdoğrulamakonusuiseşuandaenpopülerbaşlıkolarakgündemdekendineyeredinmişdurumdadır.Konuşulanyöntemlerise;parmakiziyledoğrulama,selfie çekerek yüz doğrulama, sesle doğrulama, kalp atışıyla doğrulama, göz retinasıyla doğrulama vs. Bu yöntemlerdahilinde şuanakadarkullanıcıdeneyimindekendini ispatlamışyönteminparmak iziyledoğrulamaolduğusöylenebilir.Teknolojik olarak konuşulan ve henüz konuşulmamış birçok doğrulama (otantikasyon) yöntemi olabilir. Önemli olankullanıcının kendini özgür hissettiği bir dünyada, alışveriş deneyimine olumsuz etki etmeden hayatına dahil olmaktır.Alışverişinkonusu;zaruribirihtiyaçdaolabilir,mutluluksağlamakveyamoralarayışıda...Alışveriş,insanpsikolojisininçokkarmaşıkduygulardahilindeyönetildiğibirsüreçolarakdaadlandırılabilir.Böylesinebirdurumdaalışverişinenmutsuzanıdaşüphesizödemeninyapıldığıandırvebuanıselfiegibieğlencetemalıbirdeneyimlebirleştirmekbaşarılıolmayabilir.

Uber, kullanıcı deneyiminde ödeme konusunda en iyi vaka çalışmalarından biri olabilir. Ödeme süreci verdiği

hizmetintürüvekullanıcıdeneyimiyleçokiyibağdaşmışdurumdadır.Aynısüreçmücevheratsatışındakullanılamayabilir.Ezcümleödemesistemindekideneyim işyerinindoğasınauygunolmalıdır.Buyüzdendebusistemigeliştirecekveyenisüreçlerkazandıracakoyuncularişyerleridir.