23
ТошДАУ Бухгалтерия ҳисоби ва аудит кафедраси Мавзу: Номоддий активлар ҳисоби 1. Номоддий активларнинг иқтисодий моҳияти, аҳамияти ва туркумланиши. 2. Номоддий активлар ҳисобининг ҳуқуқий-меъёрий таъминоти. 3. Номоддий активларни баҳолаш. 4. Номоддий активлар кирими ва чиқимини ҳисобга олиш. 5. Номоддий активларга амортизация ҳисоблаш. 6. Номоддий активларни инвентаризация қилиш. 7. Номоддий активларни ҳисобга олишнинг халқаро амалиёти.

Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

  • Upload
    others

  • View
    27

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

ТошДАУ Бухгалтерия ҳисоби ва аудит кафедраси

Мавзу: Номоддий активлар ҳисоби

1. Номоддий активларнинг иқтисодий моҳияти, аҳамиятива туркумланиши.

2. Номоддий активлар ҳисобининг ҳуқуқий-меъёрийтаъминоти.

3. Номоддий активларни баҳолаш.4. Номоддий активлар кирими ва чиқимини ҳисобга олиш.5. Номоддий активларга амортизация ҳисоблаш.6. Номоддий активларни инвентаризация қилиш.7. Номоддий активларни ҳисобга олишнинг халқаро

амалиёти.

Page 2: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Номоддий активлар - корхона томонидан улардан

ишлаб чиқариш, ишлар бажариш, хизматлар кўрсатиш ёки

товарларни сотиш жараёнида фойдаланиш мақсадида ёхуд

маъмурий ва бошқа функцияларни амалга ошириш учун

узоқ муддат мобайнида тутиб туриладиган, моддий-ашёвий

мазмунга эга бўлмаган мол-мулк объектлари.

(№7 БҲМС “Номоддий активлар”)

Page 3: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Ташкилий харажатлар

Фирмабахоси

Табиий ресурслардан фойдаланиш

ҳуқуқи

Интеллектуалмулк

объектлари

Номоддийактивлар

Номоддий активлар турлари.

Page 4: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Саноат мулклари объектлари

Ихтиро ҳуқуқи Фирма номлари

Селекция ютуқларидан фойдаланиш хуқуқи

Саноат намуналари вамоделлари ҳуқуқи

Хизмат кўрсатишбелгилари

Товарбелгилари

Саноат мулклари объекти.

Page 5: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Интеллектуал мулклар

Интеллектуал фаолият

натижалари

Фуқаролик муомаласи иштирокчиларининг товарлар, ишлар ва хизматларнинг хусусий аломатларини акс

эттирувчи воситалар

Фирма номлари

Товар белгилари, хизмат кўрсатиш белгилари

Товарлар чикарилган жой

номлари

Фан, адабиёт ва санъат асарлари

ЭҲМ учун дастурлар ва маълумотлар базаси

Ихтиролар, саноат намуналари,

фойдали моделларСелекция ютуқлари

Ошкор этилмаган ахборот, шу жумладан ишлаб чиқариш

сирлари (ноу-хау)

Эшиттириш ташкилотларининг ижролари, фонограммалари ва

эшиттиришлари

Интеллектуал мулк объектлари таркиби.

Page 6: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Табиий объектлардан фойдаланиш хуқуқи тавсифи.

Номоддий актив тури

Умумий характеристика

Объектларни яратиш ва фойдаланишга доир

муомалаларни тартибга солувчи қонун

1 2 3

Ер участкасидан фойдаланиш ҳуқуқи

Ер участкасидан хўжалик ва бошқа мақсадлардафойдаланиш хуқуқи. Ер участкасидан фойдаланишхуқуқига эгалик қилиш, уни шу хўжалик мулкисифатида берилишини билдирмайди. Ташкилот фақатмазкур ердан уни тассарруф қилиш хуқуқисизфойдаланиши мумкин.

Ер кодекси, «Мулкчилик

тўгрисида»ги қонун, 1990 й (1993 й. ўзг.),

«Концессия тўгрисида»ги қонун 1995 й. 30 августь

Ер остидан фойдаланиш ҳуқуқи

Ер остидан фойдаланиш хуқуқи. Масалан, фойдалиқазилмаларни қазиб олиш

«Ер ости бойликлари тўгрисида»ги қонун 2002 йил 13 декабрь

Ер ости бойликлари хакида геологик ва бошка муълумотлар

ҳуқуқи

Ер ости таркиби, ер остидаги фойдали қазилмалархақида, уларни қайта ишлаш шароитлари, шунингдекгеологик карталар, хисоботлар ва бошқаматериаллардаги ер ости бойликларининг сифати вахусусиятлари хақидаги маълумотлардан фойдаланиш.

«Ер ости бойликлари тўгрисида»ги қонун 2002 йил 13 декабрь

Page 7: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Ташкилий харажатлар

Капиталлаштирилган харажатлар

Интеллектуал мулк объектлари

АСК корхоналари номоддий активлари

ЭХМ дастурлари

Маълумотлар базасиИнтеграл микросхемалар топологиясиНоу-хоу

Саноат мулки объектлари

Индивидуаллаштириш воситалари

Товар белгилариСавдо белгилариХизмат кўрсатиш белгилариФирма номлариТижорат белгилари

ҳуқуқий мухофаза объектлари

Ихтиролар Саноат намуналариСелекция ютуқлариФойдали моделлар

ИТИ шартномаси бўйича ишлаб чиқиш чоп қилиш хуқуқи

Ишлаб чикиш ҳуқуқи

+ишлоқ хўжалик экинларини пар-варишланинг янги технологиялари хуқуқи+ишлоқ хўжалик хайвонларини ўстириш ва сақлаш усулига бўлган хуқуқ+ишлоқ хўжалик махсулотларини қайта ишлаш технологиясига бўлган хуқуқ

Муаллифлик ва ёндош ҳуқуқлар объектлари

Бошқа

Ер кадастрини юритиш

Ерни ободонлаштириш

Зараркунанда ва касаллик-ларга қарши кураш

Шўр ювиш

Сугориш ишлари

Тадбирлар

Номоддий активлар таркиби

Page 8: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Интеллектуал мулкларга ҳуқуқ

эфирга узатиш йўли билан оммага маълум килиш учун асарни билдириш (кўрсатиш, ижро этиш ёки эфирга бериш хам) ва (ёки) кейинчалик эфирга узатиш (эфирга узатиш ҳуқуқи)

асарни очик ижро этиш (очик ижро этиш ҳуқуқи)

асарларни оммавий кўрсатиш (оммавий кўрсатиш ҳуқуқи)

асарни хар кандай бузишлардан ёки бошкача хавф-хатардан химоялаш ҳуқуқи.

асарларни исталган шаклда оммалаштириш ҳуқуқи.

тарқатиш мақсадида асарларнинг нусхаларини, жумладан мутлақ муаллифлик хуқуқи эгасининг рухсати билан тайёрланганларини хам импортга чиқариш (импорт хуқуқи)

асарни муаллиф номи, тахаллуси билан ёки махфий холда фойдаланиш ёки фойдаланишга рухсат бериш ҳуқуқи.

асарларнинг нусхаларини исталган усулда таркатиш: сотиш, прокатга топширш ва х.к. (таркатиш ҳуқуқи)

муаллифнинг уз номини ошкор этмаслик

ажратиб бўлмайдиган муаллифлик хуқуқи.

асарлардан кўчирма олиш (кўчирма олиш хуқуқи)

Мутлақ номулкий хуқуқларМутлақ мулкий хуқуқлар

Page 9: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Номоддий активларга эгалик қилиш ҳуқуқини берувчи ҳужжатлар

Хужжат тури Турлари

Мухофазаловчи ПатентларГувохномалар

ҳуқуқларини бериш тўгрисидаги шартнома

Патентни бериш тўгрисида шартнома.Гувохномани бериш тўгрисидаги шартнома.Товар (хизмат кўрсатиш) белгисини бериш тўгрисидаги шартномаМутлак ҳуқуқларни бериш тўгрисида муаллифлик шартномасиИжрочининг мутлок ҳуқуқларини бериш тўгрисидаги шартномаМулкий ҳуқуқни тўлик бериш тўгрисидаги шартнома.

Лицензион шартнома

… дан фойдаланиш ҳуқуқини бериш тўгрисида лицензион шартномаМутлак бўлмаган ҳуқуқларни бериш тўгрисида муаллифлик шартнома… га бўлган мулкий ҳуқуқнинг бир кисмини бериш тўгрисидаги шартнома... га бўлган мулкий ҳуқуқни бериш тўгрисида шартномаТижорат концессияси тўгрисида шартномаСублицензия бериш тўгрисида шартнома

Ноу-хоушартномаси

Ноу-хау тўгрисидаги шартномаНоу-хоуни бериш тўгрисида шартномаНоу-хоудан фойдаланиш ҳуқуқини бериш тўгрисида шартномаНоу-хоудан фойдаланиш тўгрисида шартнома.Хукукдан, хусусан ноу-хоу ҳуқуқидан кечиш тўгрисидаги шартнома Лицензион шартнома, хусусан ноу-хоуга тегишлиТижорат концессияси шартномаси.Корхонани сотиш, хусусан ноу-хоуга тегишли шартнома.

Номоддий актив объектларини яратиш

тўгрисидаги шартнома.

Буюртманинг муаллифлик шартномасиИТТКИни бажариш бўйича шартнома.Технологик ишларни бажариш тўгрисида шартнома.Мехнат шартномаси.Ходимга ёзма равишда берилган хизмат топшириги.Илмий-техникавий махсулотни бериш тўгрисидаги шартнома.

Таъсисхужжатлари

Устав.Таъсис шартномаси

Page 10: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

1.2.3-жадвал. Мухофаза хужжатлари ва уларнинг амал қилиш муддатлари.

Интеллектуал мулк объекти Мухофаза хужжатиМухофаза

хужжатининг амал қилиш муддати

Ихтиро ҳуқуқи Патент 20 йил

Фойдали моделга ҳуқуқ Гувохнома 5 йил

Саноат намунасига ҳуқуқ Патент 10 йилТовар белгиси(хизмат кўрсатиш белгиси)га ҳуқуқ Гувохнома 10 йил

Товарнинг келиб чикиш жой номларига ҳуқуқ Гувохнома 10 йил

ЭҲМ дастурлари(маълумотлар базаси)га ҳуқуқ Гувоҳнома Бутун умри давомида + 50

йилИнтеграл микросхемалар топологияси ҳуқуқи Гувохнома 10 йил

Селекция ютукларидан фойдаланиш ҳуқуқи Патент 20 (25*) йил

* Ток, ёғочбоп, манзарали, мевали дарахтлар ва ўрмон дарахтларининг навлари, шужумладан, уларнинг пайвандтаглари учун

Page 11: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

номоддий активлар ҳаракатининг барчаҳолатларини ҳужжатлар билан тўғрирасмийлаштириш ва ҳисобда ўз вақтида аксэттириш;номоддий активларнинг ҳисобдан чиқарилиши вабошқача тарзда чиқиб кетиши натижалариниишончли акс эттириш;бухгалтерия ҳисобига қабул қилинган номоддийактивлар сақланиши устидан назорат ўрнатиш;

Номоддий активлар ҳисоби вазифалари:

Page 12: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Номоддий активларни бахолаш

№ Олиниш усули Бошлангич қиймати Асос

1. Пул ўтказиш йўли билан

хакикий харажатлар ва фойдаланишга яроқли холгакелтириш харажатлари суммаси

№7 БхМС 24-банди

2. Ташкилотнинг ўзида яратиш Яратишга қилинган хақиқий харажатлар суммаси №7 БхМС 25-

банди

3.Пул маблагларидан ташкари мулкларга

айирбошлаш

Шунга ўхшаш вазиятларда турдош товарларнингқийматини аниқлашдан келиб чиққанайирбошланадиган мулк қиймати. Агар бундай усулдатоварнинг қийматини аниқлаш имконияти бўлмаса,номоддий активларнинг қиймати турдош номоддийактивларни олиш мумкин бўлган баходан келибчиққан холда аниқланади.

№7 БхМС 23-банди

4. Устав капиталига хисса тарикасида Шартнома қиймати Устав, таъсис

шартномаси

5. +айтариб бермаслик шарти билан олиш

Объектни фойдаланишга яроқли холатга келтиришхаражатларини хисобга олган холдаги бозор қиймати

хадя қилиш шартномаси, бахолаш да-лолатномаси

Page 13: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

0400 Номоддий активларни ҳисобга олувчи счётлар.0410 Патентлар, лицензиялар ва ноу-хау0420 Савдо маркалари, товар белгилари ва саноат намуналари0430 Дастурий таъминот0440 Ер ва табиий ресурслардан фойдаланиш ҳуқуқи0450 Ташкилий харажатлар0460 Франчайз0470 Муаллифлик ҳуқуқлари0480 Гудвилл0490 Бошқа номоддий активлар0500 Номоддий активлар амортизациясини ҳисобга олувчи счётлар0510 Патентлар, лицензиялар ва ноу-хаунинг амортизацияси0520 Савдо маркалари, товар белгилари ва саноат намуналаринингамортизацияси0530 Дастурий таъминотнинг амортизацияси0540 Ер ва табиий ресурслардан фойдаланиш ҳуқуқларининг амортизацияси0550 Ташкилий харажатларнинг амортизацияси0560 Франчайзларнинг амортизацияси0570 Муаллифлик ҳуқуқларининг амортизацияси0590 Бошқа номоддий активларнинг амортизацияси0830 Номоддийактивларни харид қилиш9220 Бошқа активларнинг чиқиб кетиши

Номоддий активларни ҳисобга олиш учун мўлжалланган счетлар

Page 14: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Колдик - хисобот даври охирига номоддий активлар кийматининг колдиги

ОборотОборот

Номоддий активлар кирими (+)Номоддий активларнинг чикиб кетиши (-)

Колдик - хисобот даври бошига номоддий активлар кийматининг колдиги

КредитДебет

0400-«Номоддий активларни хисобга олувчи счетлар» (0410-0490)

Колдик - хисобот даври охирига номоддий активлар амортизациясининг колдиги

Оборот Оборот

Ойлик амортизация хисобланиши Олинган номоддий активлар бўйича амортизация

Колдик - хисобот даври бошига номоддий активлар амортизациясининг колдигиЧикиб кетаётган номоддий активлар бўйича

амортизацияни хисобдан ўчириш

КредитДебет

0500-«Номоддий активлар амортизациясини хисобгаолувчи счетлар» (0510-0590)

Page 15: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

№ Муомала мазмуниСчетлар

корреспондекнцияси

Дебет Кредит

1 Номоддий активларни сотиб олиш учун шартномага мувофиқ олдиндан тўлов (бўнак)ўтказилганда

4320 5110

2 Шартномага мувофиқ сотувчига тўланадиган суммалар 0830 6010

3 Номоддий активларни сотиб олиш билан боглиқ маслахат хизматлари учун тўланадигансуммалар

0830 6010

4 Воситачи ташкилотларга тўланган суммалар:-хизматлар қиймати

0830 6010

5 Рўйхатга олиш учун тўловлар 0830 6010, 6410

6 Берилган тижорат кредитлари бўйича тўланадиган фоизлар 0830 6920

7 Номоддий актив сотиб олиш учун олинган банк кредити бўйича тўланадиган фоизлар(Номоддий активни балансга қабул қилгунгача)

0830 6920

8 Қиймати валютада аниқланган, тўловлар эса шартнома шартларига кўра сўмда амалгаоширилган, номоддий активлар сотиб олинишида ҳосил бўлган тафовутларга:а) валюта курси ўсиб борганда:-курс тафовутиб) валюта курси камайиб борганда:-курс тафовути

0830

9620

6010 6990

6010

9 Импортга олинган номоддий актив бўйича хисобланган божхона тўлови 0830 6410

10

Номоддий актив объектини фойдаланиш учун яроқли холга келтириш бўйича қўшимчахаражатлар:-иш хақи-суғурта тўловлари-материаллар сарфи-хисобдор шахслар харажати

0830083008300830

671065201010

4220-4290, 6970

Номоддий активларни ҳисобга олувчи счётлар (0400)нинг боғёланиши

Page 16: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Т/р Хўжалик муомалаларининг мазмуниСчётларнинг бојланиши

Дебет Кредит

1 Асосий, ёрдамчи ишлаб чикаришда фойдаланилаётганномоддий активлар бўйича амортизация іисоблаш 2010, 2310 0510-0590

2Умум ишлабчиқариш ва хизмат кўрсатувчи хўжаликлардафойдаланилаётган номоддий активлар бўйича амортизацияҳисоблаш

2510, 2710 0510-0590

3 Савдо корхоналарида фойдаланилаётган номоддий активларбўйича амортизация іисобланганда 9410 0510-0590

4 Бошєарув маєсадида фойдаланилаётган номоддий активларбўйича амортизация іисобланганда 9420 0510-0590

7

Номоддий активларни тугатиш, сотиш, текинга бериш, уставкапиталига улуш сифатида бериш, узоє муддатли ижарагабериш, камомад ёки бузилиши натижасида йијилганамортизация суммасини іисобдан чиєариш

0510-0590 9220

Номоддий активларнинг амортизациясини ҳисобга олувчи счётларнинг боғланиши

Page 17: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Номоддий активларга амортизация ҳисоблаш усуллари:

а) амортизация ҳисоблашнинг бир текис (тўғричизиқли) усули.

б) бажарилган ишлар ҳажмига мутаносиб равишдаамортизацияни ҳисоблаш (ишлаб чиқариш)усули.

в) икки баравар амортизация меъёри биланқолдиқни камайтириш усули;

г) йиллар суммаси усули (кумулятив усул).

Page 18: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Бошланғич қиймати

Йиллик амортизация нормаси

12 ой

Ойлик амор-тизация

100%

Амортизация ҳисоблашнинг бир текис (тўғри чизиқли) усули

ҳақиқатда чиқарилган маҳсулот ҳажми

НМАнинг бошланғичқиймати

Фойдали хизмат муддати мобайнида ишлабчиқариш мумкин бўлган маҳсулот ҳажми

Амортизация ажратмаси

Бажарилган ишлар ҳажмига мутаносиб равишда амортизацияни ҳисоблаш (ишлаб чиқариш) усули

Page 19: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Икки баравар амортизация меъёри билан қолдиқни камайтириш усули;

Ушбу усулда исталган қатъий ставка (%) қўлланилиши мумкин. Кўпҳолларда амортизация ҳисоблашнинг бир текис (тўғри чизиқли)усулида қўлланиладиган амортизация нормасининг иккигакўпайтирилган миқдори олинади.

100%х 2 =

100% х 2= 40%

Фойдали хизмат муддати 5 йил

Дастлабки қиймати

Йиллик амортизация суммаси

Тўпланган амортизация

Баланс қиймати

Сотиб олинган сана 1 000 000 - - 1 000 000

1 йил 1 000 000 1 000 000х40%=400 000 400 000 600 000

2 йил 1 000 000 600 000х40%=240 000 640 000 360 000

3 йил 1 000 000 360 000х%=144 000 784 000 216 000

4 йил 1 000 000 216 000х40%)=86 400 870 400 129 600

5 йил 1 000 000 29 600 900 000 100 000

Page 20: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Йиллар суммаси усули (кумулятив усул).Фойдали хизмат қиладиган муддати давомида йиллар сони

йиғиндиси асосида аниқланиб, ушбу йиғинди ҳисоб-китобкоэффициентида махраж бўлиб хизмат қилади. Бу коэффициентнингсуратида фойдали хизмат муддати тескари тартибда жойлаштирилади.

Масалан, номоддий активнинг хизмат муддати 5 йил. Хизматмуддати йиллари йиғиндиси (кумулятив сон) 15 га тенг. (1+2+3+4+5=15)

n x (n+1)

n – йиллар сони 2

Дастлабки єиймати Йиллик амортизация суммаси Тўпланган

амортизацияБаланс єиймати

Сотиб олинган сана 900 000 - - 9000 000

1 йил 900 000 900 000 * 5/15 = 300 000 300 000 600 000

2 йил 900 000 900 000 * 4/15 = 240 000 540 000 360 000

3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000

4 йил 900 000 900 000 х 2/15 = 120 000 840 000 60 000

5 йил 1 000 000 900 000 х 1/15 = 60 000 900 000 -

Page 21: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

4) маъмурий мақсадларда ишлатилаётган НМА бўйича амортизация хисобланганда

3) Савдо корхоналарида ишлатилаётган НМА бўйича амортизация хисобланганда

0500-«Номоддий активларни эскиришини хисобга олувчи счетлар»

(0510-0590)2010, 2310-счетлар

2510, 2710-счетлар

9410-счет

9420-счет

9440-счет

0800-«Капитал қўйилмаларни хисобга олувчи счетлар»

(0810-0890)

1) Асосий ва ёрдамчи ишлаб чиқаришда ишлатилаётган НМА бўйича амортизация хисобланганда

2) Умум ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатувчи хўжаликларда ишлатилаётган НМА бўйича амортизация хисобланганда

5) серияли ёки ёппасига ишлаб чиқариш учун мўлжалланмаган, янги технологик жараёнларни ўзлаштиришда ишлатилаётган НМАга

амортизация хисобланганда

6) Капитал кўйилмаларда ишлатилаётган НМА бўйича амортизация хисобланганда

Page 22: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900

Номоддий активлар хисоби

Номоддий активлар тури Тавсифи Бухгалтерия хисобининг асосий муаммолари

Патент

Маълум турдаги махсулотни ишлаб чиқариш ёки махсусжараёндан фойдаланиш учун ўн етти йилгача бўлгандаврга давлат томонидан кафолатланган мутлоқ ҳуқуқ.

Патентни мухофаза килиш харажатлари патентнингдастлабки кийматини кўпайтиради. Патентнингдастлабки киймати унинг фойдали хизмат муддатидавомида амортизацияланади. Бу муддат 17 йилдан камбўлиши хам мумкин.

Копирайт (нусха

кўпайтириш хуқуқи)

Адабиёт, мусика, кино, видео ва бошка материалларни,компьютер дастур таъминотини, шу жумладанкомпьютер дастур таъминотини муаллифнинг хаётидаврида 50 йилни кўшган холда, кўпайтириш ва сотишучун давлат томонидан кафолатланган мутлок ҳуқуқ.

Хакикий таннархи бўйича рўйхатга олинади вафойдали хизмат муддати, аммо 40 йилдан ошмаганмуддат давомида амортизацияланади.

Лизхолд

Маълум ер участкасини ёки бинони узоқ муддатли ижаратўгрисидаги шартномага мувофик эгаллаш ҳуқуқи.Масалан, “А” компания ер участкасининг эгасибўлатуриб, ундан 10 йил давомида фойдаланишни иста-майди. Бу холда “В” компания лизхолд сотиб олади.

“Лизхолд” счетининг дебетида ер майдониданфойдаланиш ҳуқуқи учун тўланган сумма аксэттирилиб, ушбу ҳуқуқ берилган муддат давомидаамортизацияланади

Савдо маркаси

Ишлаб чиқариладиган товарлар ёки кўрсатиладиганхизматларни идентификациялаш учун ҳуқуқ берувчирўйхатга олинган символ ёки ном.

“Савдо маркаси” счетининг дебетида сотиб олишбахоси акс эттирилиб, 40 йилдан ошмаган муддатдаамортизацияланади.

Франчайз,Лицензия,Формула,Жараён

Маълум формула, технология ёки ташки кўринишданфойдаланиш учун мутлақ ҳуқуқ.

“Франчайз”, “Лицензия”, “Формула”, “Жараён”счетларининг дебетида сотиб олиш бахоси аксэттирилиб, 40 йилдан ошмаган муддат давомидаамортизацияланади.

Гудвил -“Фирманинг

бахоси”

Корхонани бутунлигича сотиб олиш қийматиникорхонанинг алохида сотиб олинадиган барча активларибозор кийматидан ошган кисми.

“Фирманинг бахоси” счетининг дебетида хакикийошган микдор акс эттирилиб, 40 йилдан ошмаганмуддат давомида амортизацияланади.

Нидллз Б., Андерсон Х., Кондэулл Д. Принципу бухгалтерского учета. – М.: Финансу и статистика, 1997., 229 стр.

Page 23: Мавзу Номоддий активлар ҳисоби aktivlar.pdf · Мавзу: Номоддий ... 3 йил 900 000 900 000 х 3/15 = 180 000 720 000 180 000 4 йил 900