ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣΕργασία για τη Γ΄3Εκπαιδευτικός: Κατερίνα Κουκουμά

(Καθηγήτρια Τέχνης)

1

Η κραυγή, Έντβαρντ Μουνκ, 1910 Αυτοπροσωπογραφία με μοντέλο, Έρνστ Λούτβιχ Κίρχνερ, 1910

Σκηνή σε δρόμο του Βερολίνου, Έρνστ Λούτβιχ Κίρχνερ, 1913-1914

Έργα που ανήκουν στο κίνημα του Εξπρεσιονισμού.

2

ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ

Ο Εξπρεσιονισμός είναι ένα καλλιτεχνικό κίνημα που εμφανίζεται στη Δρέσδη της Γερμανίας το 1905 και κορυφώνεται μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Είναι μια ομάδα καλλιτεχνών με το όνομα «Η Γέφυρα». Ένα επαναστατικό κίνημα που σκοπό είχε να εκφράσει εσωτερικά συναισθήματα για να εναντιωθεί στον επιφανειακό ιμπρεσιονισμό, να ελευθερώσει την τέχνη τους από τους παραδοσιακούς κανόνες και να παρουσιάσει την μεταπολεμική ασχήμια της ζωής, την απογοήτευση, την απόγνωση και το αδιέξοδο.

Οι εξπρεσιονιστές παραμορφώνουν τις μορφές, τα σχήματα και τον χώρο, χρησιμοποιούν έντονα χρώματα και τονισμένα περιγράμματα για να εκφράσουν τον ανθρώπινο πόνο, τη φτώχεια, τη βία και το πάθος. Αποφεύγουν ο,τιδήποτε ελκυστικό κι ευχάριστο. Θέλουν να σοκάρουν, να κατακρίνουν και να αφυπνίσουν την πλούσια τάξη.

Πηγή έμπνευσης των εξπρεσιονιστών είναι τα έργα του Βαν Γκονγκ, καθώς και η αφρικανική και η πρωτόγονη τέχνη.

Κύριοι εκπρόσωποι του Εξπρεσιονισμού είναι: Έντβαρντ Μουνκ, Τζέιμς Ένσορ, Έρνστ Λούτβιχ Κίρχνερ.

https://www.youtube.com/watch?v=3VPmRIgcKUo https://www.youtube.com/watch?v=iV0LepIr3x8

3

ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΕΞΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΥ ΕΙΝΑΙ:

• η απλοποίηση και η παραμόρφωση της πραγματικότητας

• τα έντονα και αδρά περιγράμματα

• οι βίαιες πινελιές

• οι επίπεδες επιφάνειες

• οι έντονες αντιθέσεις χρωμάτων

• η έκφραση δραματικών και έντονων συναισθημάτων

• τα θέματά τους είναι ο πόνος, η βία, το πάθος, η ασχήμια της ζωής.

• αποφυγή ευχάριστων θεμάτων.

• οι συνθέσεις τους είναι ασύμμετρες.Η Kραυγή, Έντβαρντ Μουνκ, 1910

4

Έρνστ Λούντβιχ Κρίνχερ, Αυτοπροσωπογραφία με μοντέλο, 1910

Ο Έρνστ Λούντβιχ Κίρχνερ (1880 -1938), το κορυφαίο πνεύμα της "Γέφυρας" (η πρώτη ομάδα Γερμανών Εξπρεσιονιστών), ήθελε η γερμανική τέχνη να γίνει μια γέφυρα του παρελθόντος με το μέλλον. Χρησιμοποίησε εικόνες της σύγχρονης μεγαλούπολης για να απεικονίσει έναν εχθρικό, αλλοτριωμένο κόσμο, με παραμορφωμένες φιγούρες και χρώματα. Το 1937 πολλά από τα έργα του κατασχέθηκαν από τους Ναζί ως ¨εκφυλιστικά¨. Αυτοκτόνησε ένα χρόνο αργότερα.

Αυτός ο πίνακας είναι χαρακτηριστικός του αισθησιακού, παλλόμενου χρώματος, της δραματικής έντασης και των απόλυτων κοφτών γραμμών του Εξπρεσιονισμού. Ο πίνακας δείχνει υπερβολικά μικρός για να χωρέσει η σκηνή, καθώς τα χρώματα μοιάζουν να ξεχειλίζουν από το πλαίσιο.

file:///G:/εξπρεσσιονισμός%20Γ%20γυμνασιου/expresionismos_eikastika_Ggymnasiou.pdf

Αυτοπροσωπογραφία με μοντέλο, Ερνστ Λούτβιχ Κίρχνερ, 1910

5

ΘΕΜΑΤΙΚΑ - ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ:

Παραμονές του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Δύο χαμογελαστές γυναίκες με καπέλα, φτερά και ασορτί παλτό, προσπαθούν να διασταυρώσουν τα βλέμματά τους με περαστικούς άνδρες σε πολυσύχναστη λεωφόρο της πόλης.

Στο έργο αυτό υπάρχει απλοποίηση και παραμόρφωση της πραγματικότητας. Η ασχήμια της ζωής, ο πόνος, η βία και η έκφραση δραματικών και έντονων συναισθημάτων επιτυγχάνονται με τα αιχμηρά σχήματα, τις επίπεδες φόρμες, τα έντονα και αδρά περιγράμματα και τις έντονες αντιθέσεις χρωμάτων. Οι άσπρες γυναικείες γούνες, πλαισιωμένες από ροζ και μοβ ρομαντικές αποχρώσεις, έρχονται σε αντίθεση με τις μαύρες, σχεδόν επιθετικές αντρικές φιγούρες.

Σκηνή σε δρόμο του Βερολίνου, Έρνστ Λούτβιχ Κίρχνερ, 1913-1914

Σκηνή σε δρόμο του Βερολίνου, Έρνστ Λούτβιχ Κίρχνερ, 1913-1914

6

Έντβαρντ Μουνκ (1863-1944)

Νορβηγός εξπρεσιονιστής ζωγράφος και χαράκτης. Ήταν ένα μελαγχολικό άτομο που έζησε από πολύ μικρός μέσα σε μια ατμόσφαιρα δυστυχίας, αρρώστιας, αγωνίας και νευρικής κατάπτωσης.

Η μητέρα του πέθανε πολύ νωρίς από φυματίωση και ο πατέρας του την ακολούθησε λίγο αργότερα. Η αδελφή του ήταν ψυχικά άρρωστη και ο ίδιος ήταν πολύ συχνά άρρωστος. Αυτό επηρέασε όλο το έργο του, δεν κατάφερε ποτέ να ξεφύγει από το θέμα του, ωστόσο τον βοήθησε να εκφράσει βαθιά και αληθινά συναισθήματα.

7

«Η Κραυγή», Έντβαρντ Μουνκ, 1910

Το έργο του «Η Κραυγή» είναι ένα από τα πιοαντιπροσωπευτικά του. Παρουσιάζει έναν άνθρωπο μεπαραμορφωμένο, χλωμό - πράσινο πρόσωπο, που θυμίζεικρανίο-θάνατο. Στέκεται σε μια γέφυρα και ουρλιάζει.Φαίνεται να ζει έναν εφιάλτη.

Η κύρια φιγούρα μεταδίδει τις δικές του αγωνίες, τηναπελπισία, τον πόνο, την αρρώστια και τον τρόμο πουνιώθει. Οι αδρές πινελιές κυλούν από το πρόσωπό του καιγεμίζουν τον χώρο μεταφέροντας την κραυγή του. Όλο τοτοπίο δονείται από τα βίαια συναισθήματα του ανθρώπου.Η έκφραση δραματικών και έντονων συναισθημάτωνεπιτυγχάνεται με την απλοποίηση και παραμόρφωση τηςπραγματικότητας, τα έντονα και αδρά περιγράμματα, τιςεπίπεδες επιφάνειες, τις έντονες αντιθέσεις χρωμάτων. Οιαδρές και βίαιες πινελιές του θυμίζουν την τεχνοτροπίατου Βαν Γκογκ. Η Kραυγή, Έντβαρντ Μουνκ, 1910

8

Η ιστορία πίσω από την «Κραυγή» του Έντβαρντ Μουνκ.Σύμφωνα με τα προσωπικά ημερολόγια του Μουνκ, η ιδέα για την "Κραυγή" του ήρθε την ώρα που κοίταζε προς τα κάτω, πέρα από το νορβηγικό τοπίο, ενώ βρισκόταν σε ένα ύψωμα. Και ενώ μια βουνοκορφή ή η θέα από ένα ύψωμα μπορεί να ακούγεται ειδυλλιακή, η προσωπική ερμηνεία του Μουνκ για τη "φύση" ήταν πολύ διαφορετική από ό, τι θα μπορούσαμε να φανταστούμε.

«Περπατούσα σε έναν δρόμο με δύο φίλους, ο ήλιος έδυε,ξαφνικά ο ουρανός πήρε το κόκκινο του αίματος, σταμάτησα, αισθάνθηκα εξαντλημένος και έγειρα στον

φράχτη, υπήρχε αίμα και γλώσσες φωτιάς πάνω από το μπλε-μαύρο φιόρδ και την πόλη.Οι φίλοι μου συνέχισαν και εγώ στάθηκα εκεί, τρέμοντας από ανησυχία

και αισθάνθηκα μια απέραντη κραυγή να διαπερνά τη φύση»

Στο φόντο του πίνακα, μπορούμε να δούμε δύο ανθρώπους που απομακρύνονται (πιθανότατα είναι οι «δύο φίλοι» που περιγράφει ο Μουνκ) προς την άλλη κατεύθυνση, δημιουργώντας το αίσθημα της απομόνωσης και του "φόβου" που αναφέρει ο καλλιτέχνης στο απόσπασμά του. Με τον τρόπο του αληθινού εξπρεσιονιστή ζωγράφου, ο Μουνκ χρησιμοποιεί το χρώμα για να εκφράσει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις με το περιβάλλον. Ο "κόκκινος" ουρανός είναι οι γλώσσες της φωτιάς που "γλείφουν άγρια" την αδιευκρίνιστη, αλλόκοσμη φιγούρα που είναι συγκλονισμένη από το θέαμα και το "μπλε μαύρο" φιόρδ, φέρεται να είναι η μαύρη τρύπα της κόλασης. Πηγή: https://www.lifo.gr/team/sansimera/53806

9

Διάφορες εκδοχές της «Κραυγής» Ο Μουνκ δημιούργησε διάφορες εκδοχές της «Κραυγής» με διάφορα μέσα. Το Μουσείο Μουνκ έχει μια από τιςδύο ζωγραφικές εκδοχές, αυτήν του 1910, και ένα παστέλ. Η Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας έχει την άλληζωγραφική εκδοχή, την αυθεντική, ας πούμε, την παλιότερη, από το 1893. Μια τέταρτη εκδοχή, σε παστέλ, είναιστην ιδιοκτησία του Νορβηγού δισεκατομμυριούχου Πέττερ Όλσεν. Και τέλος, ο Μουνκ δημιούργησε και μιαλιθογραφία της εικόνας. Πηγή: www.lifo.gr

1893, pastel , Munch Museum, Oslo, Norway

1893, Tempera and crayon on cardboard, 91 x 73.5 cm, The National Museum, Oslo, Norway

1895, lithography1910, Tempera on cardboard, Munch Museum, Oslo, Norway

1895, Pastel on cardboard, 79 x 59 cm, Private Collection

10

d9Wwxxzi?

Άλλα έργα του Έντβαρντ Μουνκ

Έντβαρντ Μουνκ, Μελαγχολία, 1891, λάδι, μολύβι και

κραγιόν στον καμβά, 73 × 101 cm, Munch Museum, OsloΈντβαρντ Μουνκ, Αυτοπροσωπογραφία , 1895

11

Έντβαρντ Μουνκ, Ανησυχία, 1894 Έντβαρντ Μουνκ, Το άρρωστο παιδί, 1896.12

Έντβαρντ Μουνκ, Αυτοπροσωπογραφία, 1926Έντβαρντ Μουνκ, Αυτοπροσωπογραφία με ένα μπουκάλι κρασί, 1930, λιθογραφία

13

Εργασία: Επιλέξτε μια από τις δύο εργασίεςΟ κατ’ οίκον περιορισμός εξαιτίας της Πανδημίας του Κορωνοϊού έχει αλλάξει τον τρόπο της ζωής μας και τις ρουτίνες μας. Ο περιορισμός μας στο σπίτι και η απομάκρυνση μας από τα αγαπημένα μας πρόσωπα, η αβεβαιότητα του τι θα ακολουθήσει και ο βομβαρδισμός ειδήσεων από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για την ραγδαία εξάπλωση του ιού παγκοσμίως και τις αρνητικές συνέπειες του, μας προκαλεί διάφορα συναισθήματα τα οποία επηρεάζουν την καθημερινότητα μας και την συναισθηματική μας κατάσταση.

1. Να φανταστείτε τον εαυτό σας ως έναν εξπρεσιονιστήζωγράφο και να σχεδιάσετε ή να ζωγραφίσετε το πορτραίτοσας ή μια δική σας σύνθεση για να εκφράσετε τασυναισθήματά σας. Χρησιμοποιήστε ως μέσο έκφρασης τωνσυναισθημάτων σας το χρώμα, το σχήμα, την απλοποίηση καιτην παραμόρφωση των μορφών, το έντονο περίγραμμα καθώςκαι άλλα εξπρεσιονιστικά στοιχεία. Επίσης μπορείτε ναφωτογραφίσετε τον εαυτό σας τη στιγμή που νιώθετε ένασυναίσθημα (να μελετήσετε την αλλαγή του ύφους τουπροσώπου σας, των χαρακτηριστικών σας και τη στάση τουσώματος σας) και να κάνετε γρήγορα σχέδια ή ζωγραφιές.Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε υλικό π.χμολύβια, χρωματιστά μολύβια, λαδοπαστέλ, μπογιές κλπ.

2. Να εμπνευστείτε από το έργο του Έντβαρντ Μουνκ «Κραυγή»και να το αναδημιουργήσετε, δηλαδή να δημιουργήσετε μια δικήσας εκδοχή του έργου «Κραυγή», προσθέτοντας ή αφαιρώνταςστοιχεία για να εκφράσετε τα συναισθήματά σας και τη δική σαςεσωτερική κραυγή για όσα βιώνουμε εξαιτίας αυτής τηςπανδημίας. Να χρησιμοποιήσετε οποιαδήποτε τεχνική π.χ. σχέδιο,ζωγραφιά, κολλάζ, μικτή τεχνική κ.α. και οποιοδήποτε υλικό π.χμολύβια, χρωματιστά μολύβια, λαδοπαστέλ, μαρκαδόρους,μπογιές κλπ. Επίσης μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τηφωτογραφική σας ως πειραματικό μέσο. (π.χ. μπορείτε ναφωτογραφίσετε τον εαυτό σας βγάζοντας μια κραυγή και στησυνέχεια να επεξεργαστείτε τη φωτογραφία σας ηλεκτρονικά π.χ.να την τροποποιήσετε χρωματικά, να την παραμορφώσετε και στησυνέχεια, αν θέλετε, να την κολλήσετε ως κεντρική φιγούρα στοέργο σας και να συνεχίσετε το φόντο- Κολλάζ).

14

Αγαπημένοι μου μαθητές,Χριστός Ανέστη και Χρόνια Πολλά! Εύχομαι να είστε όλοι καλά, εσείς και οι οικογένειές σας! Ελπίζω η εργασία αυτή να γεμίσει τον χρόνο σας δημιουργικά! Καλή δουλειά!

Η καθηγήτριά σας, Κατερίνα Κουκουμά

15