Hazırlayan: Andre Dindisyan

ÖZGÜVEN GELİŞTİRMEK VE

BAŞARIDAKİ ROLÜ

ÖZGÜVEN DOĞASINI ANLAYABİLMEK Özgüven Duygusal sağlığımızın önemli parçalarından biridir . Kendini belirli bir ölçüde veya belirli bazı alanlarda yeterli ve değerli görmeyen kişiler Özgüven eksikliği yaşar ve bu da hayatının tüm alanlarına başarısızlık olarak yansır.

Özgüvenin Hayatımızdaki Etkisi…

İnsanın diğer canlılardan ayrılmasını sağlayan en önemli özelliklerinden biri de kendi davranışlarının ve bu davranışların sonuçlarının farkında olmasıdır.İnsan kendi kimliğini ve özelliklerini tanıyabilir ve bunların gelişimi için çalışabilir.İşte bu noktada insanın kendi kendini yargılama dürtüsü ortaya çıkar ki bu da özgüven sorununu ortaya çıkaran temel unsurlardan biridir.

Bize nasıl Zarar verir!

İnsanın kendinde eksik veya yetersiz gördüğü alanlar ,kendisine ait bu parçaları reddetmesine ve ruhsal yapısının bozulmasına yol açar , özgüven eksikliği bu noktada ortaya çıkar ve hayatımızın tüm alanlarında (Sosyal,Akademik ya da İş hayatında ) ileri doğru bir adım atmamızı ve riske almamızı engeller.

Başarımızı nasıl engeller?

Bunun sonucu olarak kendimizi tam olarak ifade etmekten çekinmeye başlarız , herhangi bir sorunla karşılaştığımızda üzerine gitmekten korkarız, toplumda ön plana çıkmak bizi korkutur , hatta ve hatta bazen çok basit bir işi bile sırf eleştirilme veya başarısızlık korkusu yüzünden sürekli erteleriz ya da hiç yapmayız.

ÖZGÜVENİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER NELERDİR?

1.DIŞ FAKTÖRLER:A. Aile ve Yaşam alanıB. Okul HayatıC. İş HayatıD. Yaşanılan Şiddet ve Acı olaylar

2. ÖZ FAKTÖRLER (İÇSEL DURUMLAR)

1. Ruhsal Durum

2. Duygusal Yaşantımız

3. Algılarımız ve Alışkanlıklar

4. Kültürel , sosyal ve akademik Eğitim

5. Karakteristik özelliklerimiz

6. Değerlerimiz ve İnanç Yapısı

ÖZGÜVEN GELİŞTİRMEDE YOL HARİTASI:1. Özgüven eksikliği Nedenlerini açıkça ortaya koymak

2. Ruhsal Bozuklukları saptamak

3. Eleştirmeni Yalanlamayı Öğrenmek

4. Düşünce Durdurma

5. Kendini Kabul

6. Özel Odaklanma Sorunlarından kurtulmak

7. Sağlıklı ses ve duruş sergilemeyi öğrenmek

1. ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ NEDENLERİNİ TANIMAK

Özgüven Sorunları İki türde ortaya çıkar:1. Durumsal Özgüven Sorunu:Özel hayatında veya sosyal yaşantısında kendine güvenen birinin İş hayatında başarısız olacağını düşünmesi ve bu konuda özgüven sorunu yaşaması gibi.2. Karakterolojik Özgüven sorunuKökleri taa çocukluk yıllarına dayanan ,şiddet ,acı, terkedilme, aşırı baskı gibi durumların insan ruhunda yarattığı yıpranma veya tahribatından ortaya çıkar.Bu sorun bir süre sonra kişinin kendisini kötü bir insan gibi algılamasına ve sürekli kendi kendini eleştirmesine yol açar. Düzeltilmesi çok daha uzun süre isteyen bir özgüven sorunudur.

DURUMSAL ÖZGÜVEN SORUNLARININ DÜZELTİLMESİ

Durumsal özgüven sorunları Bilişsel Yapılandırma Teknikleri ile hızlı bir şekilde düzeltilebilir . Güçlü ve zayıf yönler belirlenerek , bunlar üzerinde çalışmalar yapılır.Hatalar ve eleştiriler karşısında nasıl davranılması gerektiği öğretilerek adım adım özgüven yapılandırılması sağlanır.

KARAKTEROLOJİK ÖZGÜVEN EKSİKLİĞİ DÜZELTİLMESİDaha uzun süreli bir terapi gerektirir , bu yüzden kişinin düşüncelerini değiştirmek yeniden özgüven oluşmasını sağlamak için yeterli olmayabilir, kişinin ruhundaki olumsuz duygu ve geçmiş olaylara odaklanmak bunları ortaya çıkarmak , Kendini yargılamamayı öğretmek , bu durumun sorumlusunun kendisi olmadığını telkin etmek gerekir.Bu konuların uzmanları Psikologlar olsa dahi kişinin hem kendi kendine hem de çevresinde güvendiği bazı kişilerle yapacağı bazı çalışmalar bu durumun düzeltilmesi için etkili olabilmektedir.

2.RUHSAL BOZUKLUKLARI SAPTAMAKÖzgüvenin azalmasına yol açan duygu , düşünce ve davranışlarımızı , kendimize açık yüreklilikle ifade etmeyi öğrenerek bunlarla yüzleşmemiz gerekir.Bunları saptadıktan sonra nasıl çözülebileceğini öğrenmeye başlayacağız.Ve sadece bunları kendimize itiraf etmeyi başarmamız bile kendimizi özgüven konusunda geliştirmemize ciddi bir adım olacaktır.

3. ELEŞTİRMENİ YALANLAMAYI ÖĞRENMEKBizi eleştiren kişilerin , yanlış düşündüklerini ve her eleştiri noktasında onları yalanlayabileceğimiz bilgileri bir yere yazarak eleştiri karşısında bunları kullanmayı öğrenmeliyiz . Çoğu insan sadece kendilerinin başaramadığı veya yapmaya cesaret edemediği işleri ve davranışları eleştirir ,bunun karşısında durabilmek için bu eleştirilerin çoğunun boşuna yapıldığını bilmek te önemlidir.

Bu teknikleri uygulamaya başladığımızda kendi iç eleştirilerimize de aynı şekilde karşılık vermeye başlar ve onunla savaşmaya başlarız , bu da bize düşünce ve duygularımızda ciddi değişiklikler yapmamıza olanak sağlar.

4. DÜŞÜNCE DURDURMA

İçsel Eleştirmenimiz bazen o kadar acımasız ve ısrarcı şekilde eleştiriye başlar ki, buna engel olabilmek o an için imkansız gibi görünür , bu durumda en sağlıklı yol Düşünceleri sanki bir video oynatıcıda videoyu durduruyormuş gibi durdurabileceğimizi bilmektir.En olumsuz düşünceler bile bir anda ben bunu şimdi durduruyorum denilerek, o konuyla alakasız bir çok farklı aktiviteye başlamak ve bir süre sonra o konuya odaklanırken artık güçlü yönlerimizi sürekli yineleyerek iç sesimizin eleştirilerine hazırlıklı olmayı sağlamak gerekir.

5. KENDİNİ KABULÖzgüven kişinin sadece kendi güçlü yanlarına odaklanması ve olumlu yönlerini ortaya koymasıyla kazanılan bir özellik değildir.Başkalarına karşı kendini yargılamayan ve olduğu gibi kabul eden bir tutum sergilemek de gerekir.Bu tutumu geliştirirken;1. Kendimi affediyorum2. Kendimi Hatalarımla seviyorum3. Hatalarımın sonuçlarını değiştirmek istiyorum

gibi bir İç Ses geliştirmek ve bunu sürekli tekrarlamak bir süre sonra her durumda kendimizi kabul etmemizi sağlar .

6. ÖZEL ODAKLANMA SORUNLARINDAN KURTULMAK

Özgüvenimizi olumsuz etkileyen 4 özel sorun vardır:

1. Katı Kurallar ve Zorunlu işler2. Mükemmeliyetçilik3. Eleştiriden aşırı derecede

etkilenmek4. Kendini belirleme eksikliği

1. KATI KURALLAR VE ZORUNLULARLA BAŞA ÇIKABİLMEK

Hayatımızın etkileyen ve yön veren en güçlü duygular İnanç ve değerlerimizdir bu değerler ve inanç sistemimiz temel gereksinimlerimiz karşısında ortaya çıkar.İlk inançlarımız anne ve babamız tarafından sevilme ve onaylanma gereksiniminden ortaya çıkar , kendimizi güvende hissetmek ve ihtiyaçlarımızın karşılanması için onların inanç değerleri , davranış ve düşüncelerini benimseriz ve bunlar biz de kalıcı olarak şekillenir.

İkinci olarak yaşıtlarımız ve arkadaş çevremizin onay ve sevgisini kazanabilmek için benimsediğimiz inanç ve değerlerdir , karşı cinse davranışlar , saldırganlıkla başa çıkmayı öğrenmek, giyim kuşam alışkanlıklarımız , topluma karşı sorumluluklarımız gibi değerler ve inançlar da biz de kalıcı olarak şekillenir.

Bütün bu değer ve inanç sistemine aykırı davranışlar sergilemek ya da uyum gösterememek zaman içerisinde özgüven sorunlarını beraberinde getirir.

ZORUNLU KURALLARIN ACIMASIZLIĞI

İnanç ve değerlerimiz gereksinimlere yanıt olarak ortaya çıktığından ,doğru veya gerçek olmakla ilişkileri yoktur , insan gereksinimleri ve ihtiyaçları sürekli değişim gösterdiğinden bu inanç ve değerler zaman içerisinde değişim göstermek zorundadır aksi halde bunlara uyum sağlamak çok zor olacak ve bu da bizim özgüven sorunu yaşamamıza neden olacaktır.

ZORUNLU İNANÇ VE DEĞERLERE ÖRNEKLER;

Başkaları benden daha önemlidir , her zaman verici olmam gerekir

Özel hayatımda ve iş hayatımda mükemmel olmam gerekir.

Her türlü soruna göğüs germeliyim. Benden beklenen her konuda başarılı olmalıyım Hiç yorgun ya da hasta olmamalıyım Biri benimle ilgilenmişse ben de onunla

ilgilenmeliyim Her şeyi bilmeli , öğrenmeli ve ilgi duymalıyım Bana mevki , güç ve refah sağlayacak başarılar

elde etmeliyim

SAĞLIKLI DEĞERLERİ SAĞLIKSIZ OLANLARDAN AYIRT EDEBİLMEK

Bu değerlendirmeyi yapabilmek için burada belirtilen ölçüleri değerlendirmek gerekir.SAĞLIKLI DEĞERLER ESNEKTİR:Sağlıklı değer ve inançlar esnektir , gerektiği zaman esnetilebilir ve zamanın koşullarına uyarlanabilir . Sağlıksız değerler ise esneklik taşımaz , örnek olarak ; başkalarının mutlu olması için kabul etmeniz değerler size acı veriyor ve sizin için zararlıysa bu konudaki değerlerin esnetilmesi gerekir.

SAĞLIKLI DEĞERLERE ZAMAN İÇERİSİNDE SAHİP OLUNUR,DIŞARIDAN AŞILANAMAZ.

Bir değere sahip olmak için bu değer veya inancın benimseyebileceğimiz , mantıklı ve olanaklı olması gerekir. Aşılanmış kurallar ve değerler ise herkes için her zaman doğru olmayabilir , bu değerleri eleştirel bir gözle değerlendirmeli ve sahip olmadan önce olumlu ve olumsuz yönlerini değerlendirmeliyiz.

SAĞLIKLI DEĞERLER GERÇEĞE UYGUNDUR.

Gerçeğe uygun bir değer ya da inanç olumlu sonuç verecek davranış biçimlerini destekler , gerçekçi olmayan kurallar veya değerler size ne kadar acı verirse versin sizin bu acılara dayanmanızı , ilkeli davranmanızı gerektirir.Örnek olarak Toplumumuzda yaygın olarak kullanılan ‘’ BİR yastıkta Kocamak’’ inancını ele alırsak her türlü mutsuzluk , acı ,keder ,üzüntü veya şiddet durumunda bunlara dayanmak hatta ve hatta hiç sesimizi çıkarmamak sadece doğru olarak düşünüldüğü için uyulması zorunlu bir değerdir.

SAĞLIKLI DEĞERLER YAŞAMI SINIRLAMAZ ,ZENGİNLEŞTİRİRSağlıklı değerler bize duygusal , bedensel , zihinsel ve sosyal alanlarda gereksinimlerimizi karşılamak için esneklik sağlar , hayatımızı kısıtlamaz ,sürekli bize aşılanan değerlere bağlı kalmaya çalışmak bizi verimsiz , değişimlere kapalı ve başarısız bireyler haline getirecektir . Örnek olarak;‘’ Her zaman tüm önceliğimi çocuklarıma vermeliyim’’ inancı bir çok anne ve babanın hayatlarını çok kısır bir döngü içerisinde yaşamasına neden olacaktır , hatta bu bir süre sonra çocuklarını bile üzecek hatta vijdan azabı duymalarına neden olacaktır . Bunun yerine dengeli bir yaşam sürmeye çalışmak ,tabii ki öncelik olarak çocuklara zaman ayırmak fakat onların da kendine güvenli bireyler olarak yetişmesi için onların da bazen kendi başlarına hareket etmesine imkan tanımak gerekir.

2. MÜKKEMELİYETÇİLİKHer anne ve baba mükemmel evlatlar yetiştirmek ister ve çocukluk yıllarından itibaren bu konuda bize ciddi baskılar yapmaya başlar . Mükemmel olmadığımızı veya olamayacağımızı fark etmek biz de ciddi özgüven eksikliğine neden olabilmektedir.Bilmemiz gereken en önemli şey aslında anne ve babalarımızın da hatalar yaptığıdır , onların da mükemmel olmadıklarını kabul etmeye başladığımızda bu bizim için özgüvenimizi kaybetmemizi gerektirmeyen bir durum ortaya çıkaracaktır.

Sadece ailemiz mi mükemmel olmamızı bekler…Ailemiz dışında mükemmel olmamızı bekleyen sosyal bir grup veya iş ortamı da bizim bazı konularda kendimizi eksik ve güvensiz hissetmemizi sağlar , iyice incelediğimiz ve farkında olabildiğimiz zaman hem bu sosyal grupta hem de iş ortamında bizim mükemmel olmamızı bekleyenlerin de sürekli hatalar yaptığını ve hiçbirinin mükemmel olmadığını görmek bizim özgüvenimizi yeniden kazanmamıza olanak sağlar .Burada sürekli irdelemek,incelemek ve gözlem yapmak çok önemlidir,acaba benden beklenen başarılar daha önce yapılmışmıydı,bu iş veya sosyal ortam benim bilgi ve becerilerime uygun mu bu sorular daha net bir şekilde mükemmeliği beklemenin imkansızlığını ortaya koyacaktır.

3. ELEŞTİRİDEN AŞIRI DERECEDE ETKİLENMEK Severek ve isteyerek yapmış olduğunuz bazı davranış ve eylemler ,bazen birileri tarafından acımasız şekilde eleştirilebilir.Şöyle bir örneğe bakalım;Hafta sonu evinizi boyamak için çalışıyorsunuz ve bitirdiğinizde çok beğeniyorsunuz , o sırada bir arkadaşınız geliyor ve ‘’ Fena olmamış , ama bazı yerlerde dalgalar var , ayrıca da yerlerde boya izleri kalmış onları ne yapacaksın? ‘’ diyor Bütün hevesiniz kaçıyor ve kendinizi suçlu hissetmeye başlıyorsunuz.

İnsanların olumsuz düşünceleri Özgüveninizi ölümcül derecede olumsuz etkiler…Bazen yapıcı olmak istediklerinde bile insanların olumsuz görüşleriyle karşı karşıya kalmak eleştiri ile baş etmesini bilmeyen kişiler için ciddi özgüven kayıplarına neden olur.Başkalarının yapmış olduğu eleştiriler dışında iç sesinizin yaptığı eleştiri ve olumsuz düşünceler de sizin yine kendinize olan güveninizi kaybetmenize ve bir süre sonra eylemsizlik haline geçmenize neden olabilir.

ELEŞTİRİ İLE BAŞA ÇIKABİLMEK Eleştiriyi tüm yönleriyle ele almak ,kişisel algılamamak

yaptığımız iş veya davranışa yönelik olduğunu kabul etmek

Eleştiri yapan kişinin ,özellikleri bizim hakkımızdaki düşünce ve davranışlarını öğrenmek

Eleştiri yapan kişiyle saldırgan olmayan bir tavırla tartışmaya girmek yaptığınız davranış veya işin nedenlerini ve sonuçlarını size haklı gelen yönlerini ortaya koymak

İç eleştirileriniz ile başa çıkabilmek için ise yaptığınız her işin olumlu sonuçlanamayacağını bilmeniz , kendinizi sonsuz şekilde sevmeniz, her kesin hatalı alanları olacağını kabul etmeniz ,eleştirdiğiniz yönlerinizin dışında çok beğendiğiniz ve başarılı yönlerinizin de olduğunu kendinize itiraf etmeniz gerekir.

Ve en önemlisi eğer eleştirdiğiniz yönleriniz konusunda haklı olduğunuzu düşünüyorsanız bunların geliştirilebilir , düzeltilebilir ve eğitilebilir olduğunu kendinize sürekli telkin etmeniz önemlidir.

4. KENDİNİ BELİRLEME EKSİKLİĞİ

İstekleri , arzuları hedeflerimizi veya hayallerimizi belirlemek ve ifade etme eksikliği , düşük özgüvenin klasik göstergelerinden biridir.

Bunun altındaki en önemli neden Reddedilme korkusu ,gereksinimlerimizin farkında olmayışımız veya odaklanma ve konsantrasyon sorunları olabilir.Özgüven eksikliğini gidermenin ilk adımlarından biri de kendi ihtiyaçlarımızı giderebilmektir.

DOĞUŞTAN GELEN GEREKSİNİMLERİMİZİN FARKINDA OLMAK

A. Bedensel GereksinimlerB.Duygusal GereksinimlerC. Zihinsel GereksinimlerD.Sosyal GereksinimlerE. Ruhsal , ahlaki ve dürüst

davranışlara duyulan gereksinimler.

7. SAĞLIKLI SES VE DURUŞ SERGİLEMEKGüçlü İç Seslere sahip kişiler her zaman kendi olumsuz iç sesleri ile bağlantıda olurlar , bu nedenle olumsuz bu iç sese karşılık olarak aynı zaman da olumlu bir iç ses geliştirmek ve bunu sürekli beslemek gerekir. Mesela ‘’Yine aynı hatayı Yaptın’’diyen iç sese ‘’ Elimden gelenin en iyisini yapıyorum’’ ,daha da iyi olacağım’’ şeklinde cevaplar vermek bir süre sonra olumsuz eleştirilerin yerini daha olumlu iç eleştirilerin almasını sağlayacaktır.

Sağlıklı Ses Ve Duruş Sergilemek için Özel Yöntemler:

a) Başa Çıkma Tümceleri geliştirmekOlumsuz eleştiri cümleleri aklımıza geldiği anda bunları hemen olumluya çevirmeye çalışmak bir süre sonra bir alışkanlık haline geleceğinden ,olumsuz iç eleştiri ile başa çıkmanızı sağlayacaktır. b) Zihnimizi boşaltarak , ruhsal ve zihinsel olarak huzurlu olacağımız bir

ortamda kendimizle ilgili olumsuz ve olumlu yönleri değerlendirmek.

c) Gözümüzde canlandırmak , bir şeye başlamadan önce yapacağımız eylemi gözümüzde canlandırarak o işin olumlu bir senaryosunu oluşturmak bize ,eyleme geçtiğimiz anda aynı hayalimizdeki gibi davranışlar sergileyerek olumlu sonuçlara ulşamamızda yardımcı olacaktır.

d) Demir Atma,Geçmişteki özgüven içerisinde olduğumuz durumları veya olayları bugüne taşımak için geliştireceğimiz bazı hatırlatıcılar , insanın kendi isteğiyle sağlıklı bir ses ve özgüven dolu bir duruş sergilemesinde önemli rol oynayacaktır.