Upload
nguyenngoc
View
243
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Amaç
SR oluşturdukları hasar ve ilişkili hastalıklar
Vücuttaki oksijen kaynakları
Radikal hasara karşı koruyular; antioksidan
sistem
2
GİRİŞ
Aerobik organizmalar için serbest radikallerin başlıca kaynağı moleküler oksijendir. Moleküler oksijen, birer elektronu eksik iki oksijen atomundan meydana gelmiştir. Ancak bu molekülün reaktif bir özelliği yoktur; çünkü her iki atom birer elektronlarını paylaştıklarından denge halindedir.
Serbest radikal dış yörüngesinde bir veya daha fazla çiftleşmemiş elektron içeren oldukça reaktif bir moleküldür.
3
Reaktif Oksijen Türleri (
Reactive Oxigen Species)
Biyolojik sistemlerde en çok süperoksit O2-, OH ve
peroksil O2H- radikali oluşur.
Perhidroksil oluşumu; 2O2 + H2- 2HO2-
ROS, reaktif oksijen türleri diğer adı..
OLUşturduğu doku hasarı oksidatif hasar ve bu
hasara karşı koruyuc mekanizma antioksidanlar
olarak adlandırılır.
5
Serbest Radikaller, hücre
zarında protein / lipid /
DNA ve plazma
lipoproteinlerde hasara
neden olur.
Kanser
Ateroskleroz
Koroner arter hastalıkları
Otoimmun hastalıklar
6
Başlıca hangi hastalıkların patogenezi;
Ne zaman oluşur?
Normalde ( solunumsal yanma ( makrofajlarda ), NOS aracılığı ile peroksi nitrit oluşur, geçiş metal iyonları ile hidroksil radikali oluşur )
Açıklama; Solunumdal yanma; Respiratuar yanma; Oksijenin fazla kullanımı sonucu NADPH Oksidazenzimi NADPH ‘ı NADP’ye oksitler ve süperoksitoluşur.
DIŞ FAKTÖRLER;
İyonize radyasyon
Sigara
İlaçlar
8
Günde 30 mol oksijen harcayan yetişkin insanda
%3-5 i tümüyle suya indirgenmez; singlet oksijen, H2=2, O2-, OH e dönüşür.
9
Reaktif Nitrojen Ürünleri
(RNS)
Nitrit(NOO)
Nitrat(N04)
Superoksit varlığında peroksinitrit (ONOO)
10
Oksijenin 4 tek elektron
basamağı tarafından
indirgenmesi O2 O2
- ( e- )
O2- H2O2 (e
- , 2H+ )
H2O2 H2O + OH- (e- , H+ )
OH- H2O (e- , H+ )
11
Eksik elektronlu olan bu moleküller, bulabilecekleri herhangi bir molekül ile iletişime girerler ve bu molekülden ya bir elektron alır veya ona bir elektron vererek zincirleme bir reaksiyon başlatırlar.
Çok kısa yaşam süreli olmalarına rağmen karbonhidrat, protein, lipid ve nükleik asid gibi makromoleküllerle etkileşmeleri hücre yapı ve fonksiyonlarında önemli değişikliklere neden olmaktadır.
Başka moleküller ile çok kolayca elektron alışverişine girip onların kararlı halini, yapısını bozan bu moleküllere "Serbest Oksijen Radikalleri" veya diğer bir adlandırma ile "Reaktif Oksijen Ürünleri" denir.
12
Oksijenin suya indirgenmesindeki bu ara maddelerden en tehlikelisi hidroksil radikali olup lipid peroksidasyonuna ve diğer toksik radikallerin oluşumuna neden olur.
H2O2’nin kendisi serbest radikal olmamasına rağmen Fe+2/Cu+2 ( Fenton Reaksiyonu ) ve Cu+2 ( Haber-Weiss reaksiyonu) varlığında hidroksil radikaline çevrilir.
13
Karbon merkezli radikaller
: R.
Biyolojik moleküllerin OH grubu ile rxn ile oluşur
Oksijenle rxn girerek; ROO .
Sülfür atomu SR merkezli olursa thil raikali (RS.)
oluşur
15
Hücrelerde Serbest radikal
üretimi
Ksantin oksidaz, iskemide proteaz aracılı oksidaz gibi çalışır
ETZ; de NADH dehidrogenazın, ubikinon-sitokrom b bölgesinin oksijeni süperokside indirgediği gösterilmiştir
Peroksisom yüksek konsantrasyonda oksidaz içerdiği için H2O2 nin temel kaynağıdır.
Plz memb. Yüksek konsantrasyonda doymamış ya içerdiği için Sr oluşumunda önemlidir
16
LOO- peroksitleri, doymamış ya’nin
oksidatif yıkımı sonucu oluşur. Spontan
olması önemini arttırır
SR ler LPO yada önemli yapısal prt oksidasyonuna
bağlı olarak membran permeabilite artışına yol açar
Sonuç; membranlar arası iyon grasyenti bzl,
sekretuar fonksiyonlar kaybolur, metabolik
fonksiyonlarda azalma görülür
17
MDA...
Oluşan LOOH ve siklik endoperoksidler dönüşür ve bunlara O2, ısı, hidroliz, katalitik metal iyonlarının vb. etkisiyle Malondialdehit (MDA) ve 4-hidroksinonenal gibi aldehit yıkım ürünleri meydana gelir.
LPO sırasında meydana gelen konjuge dien ve MDA düzeyleri, oksidatif hasarın en sık kullanılan indirekt göstergelerindendir. Bu ürünler, vücudumuzda çeşitli moleküller ile reaksiyona girerek onların yapılarını ve fonksiyonlarını değiştirirler.
Örneğin MDA, proteinlerin tiyol grupları, lipidlerin ve proteinlerin amino grupları ile etkileşerek renkli lipidler ve kümelenmiş proteinler meydana getirir. Bu tip bir duruma, Lipofussin adlı yaşlılık pigmenti oluşumu örnek verilebilir. Ayrıca MDA mutajen olarak da etki eder. MDA, düşük dansiteli lipoproteinlerin (LDL) yapısını modifiye ederek metabolik yolunu değiştirir.
18
Antioksidan 1. Enzimler
2.Nonenzimatik moleküller SOD, ilk savunma SOD la sağlanır, Cu ve Zn metalloenzim
O2- + O2-+ 2H+ H2O2 + O2
Katalaz
%80 peroksizomlarda, %20 stp
2H2O2 2H2O + O2
GPX
Hücrede H2O2 nin detoksifikasyonundan sorumlu enzimdir. Selenyum bağımlı ve bağımsız iki tipdir.
GRX
GPX in oluşturduğu GSSG leri NADPH kullanark yeniden GSH a çevirir
G6PDH; NAPHH oluşur...
Glu-6P 6 fosfoglukonolakton Ribulaz 5P
Pentoz fosfat yolunun ilk ve düzenleyici enzimidir. Bu yolun oksidatif rxn sonucu oluşan NADPH; indirgeyici güç olarak yağ asidi, kolesterol, steroid biyosentezi ve glutatyon döngüsünde kullanılır.
GST
Detoksifikasyonda görevli enzim.
21
2.Nonenzimatik
antioksidanlar
GSH; gama glutamil sisteinil glisin
Askorbik asit
Alfa-tokoferol
Beta-karoten
Bilurubin
Ubiqinon
Ürik asit
22
Antioksidanlaron prooksidan
olma paradoksu
Vit C nin bu etkisi için 30
mmmol/L ye ulaşması gerekir,
100-200 mg günde
alındığında böbrekten atılır.
25
Karoten radikal yakalayıcı antioksidan, fazla
alındığında mortaliteyi artırıyor, akciğerde oksijen basıncı yüksekliği ile açıklamışlar.
Vitamin E , alfa tokoferol çalışmalarında mortalite
artıyor, E vitaminlerinin besinlerde farklı formları
bulunmaktadır.
26
Serbest radikal reaksiyonlarını etkileyen
koşullar
A. EKZOJEN FAKTÖRLER
1. Besinler
a) Yağların miktarı ve bileşeni
b) Alkol
c) Kalori miktarı
d) Hayvansal ve bitkisel proteinler ( bitkiseller otooksidasyona daha yavaş uğrar, Etle beraber deimiralmakta otooksidasyona uğrar)
27
e) Demir ve bakır miktarı
f) Sebze ve meyve miktarı
g) Yiyeceklerin hazırlanma ve saklanma koşulları
2. Çevresel Faktörler
a) Sigara
b) Çevre kirliliği
c) Radyasyon
28