ÇOKULUSLU SİGARA FİRMALARININTÜRKİYE TAKTİKLERİ

Pazarı Ele Geçirme

a) Kendi ürününü giderek artan kitleye satmab) Yerel tekele ve ürününe sahip olma

Komşu ülkeye sigara fabrikası kur

Hükümeti fabrika kurmayaikna et

Halkı ürününe alıştır

Reklam kampanyası yap

Tekel ve hükümetten bağımsızlık kazan

Tekele ortak ol

Tekelin özelleştirilmesi için basınç yap

TEKELİ AL

Kaçakçılığı arttır

kaçakçılığı önlemek üzere

Kuvvetli ve saldırgan

Veya dediklerini yaptır

1984 Philip Morris dökümanları:

Nikki Hauser Türkiye’ye gelir. Tarımve Sağlık Bakanı ilegörüşür, Dışişleriilişkileri iletemas eder, Cenevredaimi temsilcisi ilegörüşme ayarlar.

Philip Morris dökümanları:Nikki Hauser Cenevre’detütün üreticisigelişmekte olanülkeler,Türkiyedahilhepsinetütüniçinbirleşmeçağrısıyapar.

1984 Beşinci beş yıllık plan

“Yeni tip tütün tarımınındesteklenmesi vetütünde Tekel’in kaldırılmasını”önermiştir.

3 Mayıs 1990 :

2000 tondan fazla üretimiolan firmaların Tekel’inkatılımı olmadansatış,fiyatlandırma ve dağıtımyetkisi vardır.

Philsa Devlet planlama teşkilatına8.8.1990’da başvurur.Başvuru 5.4.1990 tarihli bir resmi olmayanbir anlaşmaya atıf yapmaktadır.

Philip Morris-Sabancı (Philsa )

Philip Morris dökümanları1994 bütçesi:“Sabancı’yırahmetli Özal’la iyiilişkileri olduğu içintutmuştuk. Şimdiodaklanmış hükümetilişkilerimizSabancı’daniyi”

Türkiye’deki tütün ihracatfirmaları

1970 591980 481990 301996 14

Türk sigaralarında kullanılan tütün miktarı ve tipiRapor tahmin edilen (1000 ton)

1987 1996 2000

Amerikan tütünü - 38 66Türk tütünü 60 52 44

Türkiye’ye sigara ithalatı 1984-1991(1000 ton)

1984 1.801985 3.891986 7.051987 9.671988 8.901989 12.101990 15.701991 12.40

Fiyat politikaları

Dünya Bankası Önerilerilerine Göre Yapılması Gerekenler

Sigara fiyatlarının ve vergilerinin enflasyon üzerinde artışı

Philip Morris Tekel Sigaralarıarasındaki fiyat farkını % 30oranında tutmak için plan yapar.

Reel Sigara Fiyatları

Nominal and Real Cigarette Prices in Turkey, 1994-2000

0100200300400500600700800900

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

Nom

inal

Pric

e (0

00

TL/p

ack)

01020304050607080

Rea

l Pric

e (0

00 1

995

TL/p

ack)

Nominal Price, Foreign Brands Nominal Price, Domestic BrandsReal Price, Foreign Brands Real Price, Domestic Brands

Yanlış Bilim Üretme

1992 ANKARA

Air Indoor International Hacettepe Üniversitesindeiç ortam hava kirliliği konusunda bir kongre düzenler.Yabancı bilim adamları sigara dumanın önemsizbir kirletici olduğunu defalarca bildirirler.

Daha sonra bu bilim adamlarınınsigara firmaları tarafındandesteklendiği dökümante edilir.

Kanun yapımını etkileme

Ocak 1991 1. Sigara kanunu Turgut Özal tarafından veto edilir.

Gerekçe: Ticaret özgürlüğüne aykırılık

Gerekçe mektubu daha sonra Arjantin ve Mısır Cumhurbaşkanlarının aynı yasayı veto etmesi için kullanılır

1992 Philip Morris:Reklam YasağıÖnerisi:

Philsa reklam yasağıiçeren kanunununçıkmaması için eylemplanı yapar. CahitDüzel AdaletKomisyonu başkanınıziyaret edecektir.

Sigara endüstrisinin4207 sayılı yasayı yok etme çalışmaları

1) Amerikan lobi heyetinin meclise getirilmesi2) Anayasa mahkemesine başvuru3) Spor Bakanına Formula-1 için başvuru4) Turizm bakanına Formula-1 için başvuru5) Adalet komisyonuna Formula-1 yarışlarınınreklam dışı bırakılması başvurusu

Politikacıları ticaret ataşesiolarak kullanmak

19.11.1992 Margaret Thatcher Türkiye’yi ziyaret eder.

British Gas ile Türkiye ilişkilerini düzenlemek içingeldiği resmi olarak belirtildi. Bir gazetedePhilip Morris’inTürkiye pazarındaki yeriniGüçlendirmek üzere geldiği haberi çıktı. Tekzip edilmedi.

Geçtiğimiz yıl Philip Morris danışmanı Thatcher’indoğum gününü büyük bir parti ile kutladı.

Philip Morris firması danışmanıMrs Margaret Thatcher’ındoğum gününü iki yıl öncebüyük bir parti ile kutladı.

Yerel Politikacılarla İlişki

Başkentte GR

3 Temmuz 1992

İkinci tütün yasa tasarısınıAdalet komisyonuna gönderilir.

Adalet komisyonu başkanı kendisineziyaret eden Tıp Profesörlerine“sigaranın kanser yaptığınainanmadığını”söyler.

Politikacıların Sigara Endüstrisi ile İlişkileri

Kültür Bakanlığının TBMM’ni PM’e tadil ettirmesi

•TEKEL’den sorumlu devlet bakanının akrabalarının PMağında şirket sahibi olması

•Özelleştirmeden sorumlu devlet bakanının sigarafirması gençlik programını desteklemesi

•Adalet, Gençlik-spor, İçişleri, Turizm bakanlığınınFormula-1 yarışını reklam yasağı dışında tutulma konusunda görüş bildirmesi

Brown and WilliamsonSylvester Stallone’ye 1983 yılında, beş filmde sigara içmesi karşılığında500 000 Dollar ödemiştir.

RJ Reynolds Wayne Robertson, Washington Monthly 1988: Biz sigara işindeyiz. Spor işinde değiliz. Biz sporu ürünlerimizin reklamı için bir yol olarak kullanırız. .

John Player reklamlarından BrianWray: Pahalı fakat dikkatle inceledikverdiğimiz paraya değer.

Amerika’da 16 Temmuz 1989Marlboro Grand Prix’sindeMarlboro logosu 94dakikada5933 kez görüntüye girmiş veyasözü geçmiştir.

Bu yayın süresinin % 49’udur.

Cancer Research Campaign 1997 Kasımında motor yarışı hayranı ve taraftarı erkek çocukların , bu zevki paylaşmayan erkek çocuklara göre iki kat daha fazla düzenli sigara içisi olduklarını göstermiştir

Endüstri Taktikleri

Hukukiengelleme

Kanun yazmak

Kanunu tersineçevirmek

Kanunu durdurmak

İhlal etmek

Devlet Gücüne sahipolmak

Cenevre’de ticaret ataşesiBaşkentte GR

Tekel ile ortaklıkHükümet ile “arkadaşlık”

Medya İlişkileri DezinformasyonSağlık bilgisini sansür

Sigara endüstrisinin 4207 sayılı yasayı yok etme çalışmaları

1) Amerikan lobi heyetinin meclise getirilmesi2) Anayasa mahkemesine başvuru3) Spor Bakanına,Turizm Formula-1 için başvuru4) Adalet komisyonuna Formula-1 yarışlarınınreklam dışı bırakılması başvurusu

Politikacıların ilişkileri

• Rüştü Kazım Yücelen• Yılmaz Karakoyunlu• İstemihan Talay• Hayati Korkmaz• Turgut Özal• Süleyman Demirel

• Tütün şirketlerinin taktikleri

İnkâr: Tütün şirketlerinde görevli bilimciler 1970’li yıllarda ikinci el sigara dumanının tehlikeli olduğunu keşfetmişlerdi.

Ancak, tütün şirketleri bu araştırmaları örtbas ettiler ve ikinci el sigara dumanının bir sağlık riski oluşturduğunu kamuoyu önünde inkâr ettiler.

Aldatmaca:• Tütün şirketleri ikinci el sigara dumanının

sağlığa zarar verdiğini ortaya koyan bağımsız araştırmaların üzerine gölge düşürmek üzere bilimsel danışmanlar tuttular.

• 1990’lı yıllarda, tütün sektörünün danışmanlarıgizlice Dünya Sağlık Örgütü’nün UluslararasıKanser Araştırmaları Kurumu’na sızarak, ikinci el sigara dumanı ile sağlık arasındaki ilişkilere dair bulguları etkilemeye çalıştılar.

Şaşırtmaca:Tütün şirketleri gönüllü bazda uygulanan düzenlemeler, havalandırma sistemleri ve sigara içilmeyen alanlar gibi etkisiz alternatifler önererek, dikkatleri sigara dumansız ortam yasalarından uzaklaştırmaya çalışmaktadırlar.

Kötü kehanetlerde bulunma:

• Dumansız ortam yasaları gündeme geldiğinde, tütün şirketleri ve onların taraftarları bu yasaların çocuklardan işletmelere, işçilerden siyasetçilere kadar herkes için feci etkileri olacağı tahmininde bulunurlar.

• Bu tahminler hiçbir objektif kanıta dayanmamaktadır.

Kuklalar:

• Öyle anlaşılmaktadır ki, tütün şirketleri kendi savaşlarını savaşmaları için münferit grupları veya bireyleri sıklıkla kullanmaktadır. Tütün şirketlerinin yaptığıfonlamalar genellikle gizlidir.

Sigara Yasağını Kim İstemez?

Çok uluslu sigara firmaları sigara yasağınıdurdurmaya çalışır.

• İkram endüstrisini kar azalması yalanları ile korkuturlar

• Havalandırmanın işe yarayacağını iddia ederler.• Kanunun çok sert ve uygulanmaz olduğunu

söylerler.• Halk desteği olmadığını iddia ederler.

• Korku MasalıSigara dumansız ortam yasaları ikram ve turizm sektörlerini iş kaybına uğratacak ve istihdamıazaltacaktır.İşin Aslı

• Sağlam bağımsız araştırmalar, sigara dumansız ortam yasalarının ikram veya turizm sektörleri üzerinde olumsuz ekonomik etkilerinin bulunmadığını defaten göstermiştir

• . Korku MasalıSigara dumansız ortam yasalarını halk benimsemez; uygulanmaları da imkânsızdır.

• İşin AslıDoğru olan bunun tam da tersidir. Sigara dumansız ortam yasaları halk tarafından son derece iyi karşılanır, uygulama sırasında ve sonrasında ise daha da fazla benimsenir. Her ülkede, nüfusun çok büyük bir çoğunluğu işçilerin ikinci el sigara dumanına karşıkorunmaları gerektiğine inanmaktadırlar.

• Korku MasalıEğer bu yasa uygulanırsa, yasayı uygulamak durumunda olan çalışanlar risk altına girer.

• İşin AslıSigara dumansız ortam yasalarının çalışanlara karşı yapılan saldırıların oranını artırdığına dair hiçbir kanıt bulunmamaktadır. Tam tersine, sigara dumansız ortam yasalarının yürürlüğe girmesiyle işçilerin sağlıklarının iyileştiğine dair bol miktarda kanıt bulunmaktadır.

• Korku MasalıSigara dumansız ortam yasaları insanları evde kalıp sigara içmeye zorlayacak. Çocuklar önceye oranla daha fazla sigara dumanına maruz kalacaklar.

• İşin AslıBunun böyle olduğunu gösteren hiçbir sağlam veri bulunmamaktadır. Araştırma bulgularısigara dumansız ortam yasalarının çocukların ikinci el sigara dumanına maruz kalmalarınıazalttığını göstermektedir.

Korku MasalıSigara içilen alanlar içilmeyenlerle aynıalanda olur havalandırma ile ayrılabilir

İşin AslıHiçbir havalandırma sistemi böyle birtemizleme yapamaz bilimsel olarak ispatedilmiştir.

YASA DIŞI TİCARET

Kaçak sigara nedir ?

• Kaçak sigara, bilinen sigara üreticilerin fabrikalarında üretilen, ülkelere vergi vermemek için, hızlı rota değişiklikleri ile izleri kaybettirilen sigaralardır.

Bir Kamyon Kaçakçılık yapsanız ne kazanırsınız ? Canlı hayvan 24 000 Dolar

Süt tozu 36 000 Dolar

Et ve tereyağ 54 000 Dolar

Alkol 480 000 Dolar

Sigara 1 200 000 Dolar

Kaçakçılık Halk Sağlığını nasıl etkiler?

Vergilerden kaçma

Vergi artışı çocukların başlamaması ve erişkinlerin bırakması için en etkinYöntemdir

Vergi artışı kaçakçılık korkusu nedeniyle kaçınılan bir konudur.Endüstri karar vericileri vergi artışının kaçakçılığı arttıracağı konusundaKandırırlar

Halbuki bir çok ülkede vergi artışları kaçakçılığı arttırmamıştır.

Kaçakçılık Halk Sağlığını nasıl etkiler?

Tütün Kontrol Bütçesini azaltır

Bir çok ülkede sigara vergileri tütün kontrolu kaynağı olarakkullanılır. Sigara kaçakçılığı bu kaynakları azaltır.

Ucuz sigara sağlarGençler daha rahat ulaşır ve başlarBırakmayı düşünenleri caydırır

Kaçakçılık Halk Sağlığını nasıl etkiler?

Sigara kaçakçılığı kime yarar sağlar?

• Organize suç örgütlerinin kaçakçılıkdan yararlandıkları kesindir.

• Sigaralarını vergisiz olarak değişik ülkelere sokan, düşük fiyatla çocuk ve gençlere ulaştırabilen sigara firmalarının da bu akışdan zararlı çıkmayacakları açıktır.

Sigara firmaları ne iddia ederler?

• Sigara şirketleri kaçakçılığın ülkeler arasındaki fiyat farklarından doğduğunu iddia ederek hükümetlerin vergileri düşük tutmalarını isterler.

• Aksi takdirde hükümetin gelir kaybına uğrayacağı gibi kanıtsız savlar öne sürerler.

• Gerçekte sigara kaçakçılığı fiyatların yüksek olduğu ülkelerde daha az görülmektedir.

• Çünkü kaçakçılık, organize suç olarak büyük ölçekte yapılır, fiyat baskısı ile bireyler tarafından yapılmaz.

Avrupa Birliğinde Sigara Fiyatları ve Kaçakçılık Oranı (Kaynak: Avrupa Komisyonu 1997)

Ülke Fiyat ( ABD Doları) Kaçakçılık Düzeyiİspanya 1.20 yüksekPortekiz 1.75 ortaYunanistan 2.06 0rtaİtalya 2.07 yüksekLüksemburg 2.12 ortaHollanda 2.43 ortaAvusturya 2.69 yüksekBelçika 2.95 ortaAlmanya 3.02 yüksekFransa 3.38 düşükFinlandiya 4.26 düşükIrlanda 4.27 düşükİngiltere 4.35 düşükDanimarka 4.55 düşükİsveç 4.97 düşükNorveç 6.27 düşük

Mahkeme davaları sigara firmalarının kaçakçılığa karıştığını göstermiştir.

Kanada ve Hong Kong da üst düzey sigarafirması yöneticisi hüküm giymiştir.

R J Reynolds (şimdiki Japan Tobacco )Amerika birleşik Devletlerinden Kanada’yakaçakçılık yapmaktan suçlu bulunmuştur.

2003 yılında Kanada Federal hükümeti theR.J.Reynolds ve Japan Tobacco aleyhine1.5 milyar dolarlık dava açmıştır.

Kolombiya hükümeti Philip Morris firmasıaleyhine kara para aklama ve kaçakçılık ilevergi gelirlerinden zarara uğratma gerekçesiile dava açtı

2005 yılında Kanada hükümeti multi-milyondolarlık kaçakçılık operasyonu nedeniyledava etmiştir.