Okumada Anlama

Jocelyne GIASSON

Böl. 1 : Okumada bir anlama modeli

De Boeck, 1996 et 2008.

• Geleneksel görüş :

1. Okuma etkinliği = aşama sırasına göre öğretme becerisinin ayrımsal listesi

bu becerilere ayrı ayrı hakim olmak = okumaya hakim olmak

Okuma = birbirinden ayrı beceriler mozayiği

• Modern görüş :

1. Becerilerin bütünleşmesine yönelik daha toparlayıcı bir model

Okuma = Holistik ve birleştirici süreç ; bu beceriler arasında etkileşim olduğunu varsayar

(bağlamından çıkarılmış bir okuma becerisi anlamının bir bölümünü kaybeder)

Eğretileme (s.5)

- bisiklet

- senfoni orkestrası

Okumada anlama görüşünün gelişimi : bir model

• Geleneksel görüş :

2. Anlam metnin içinde Okuyucunun rolü = bu anlamı yakalayıp belleğine yerleştirmek

okumak = Yazarın yazdığını hiç bir yorum özgürlüğüne yer vermeden anlamak.

• Daha çağdaş bir görüş :

2. Okuyucunun anlam vermesi

- metinden yararlanarak - bilgilerinden yararlanarak - okuma niyetinden yararlanarak

anlam verme (yaratma) ≠ herhangi bir şekilde anlama

Senfoni orkestrası Eğretilemesinin devamı (s.6).

Okumada anlama görüşünün gelişimi :

Okuyucunun rolü.

Okuyucur Metin

BAĞLAM

METİNOKUYUCU

Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli.

Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam.

YapıSüreç

Yazarın niyetiBiçimOkumanın işlevi

PsikolojikSosyalFizikî

Önemli olan = bu değişkenler arasındaki ilişki

Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli.

Bu ilişki ne denli fazla olursa, anlama o kadar iyi olacaktır

O M

B

O

B

MM

O

B

Durum 1 Durum 2 Durum 3

O M

B

Aşağıdaki durumlar okumada anlamayı zorlaştırır (s.8) :

OKUYUCU değişkeni

OKUYUCU

Yapı Süreç

Bilme yapısı Duygu yapısı

Dil üzerine bilgi

Dünya üzerinebilgi

Mikro-süreç

Bütünleşmesüreci

Makro-süreç

Hazırlama süreci

Bilme ötesisüreç

Kimdir ! Ne yapar !

1 2 3

4 5

Yapı = Okuyucunun özellikleri (Okuyucu Kimdir) okuma durumlarından bağımsız olarak

Bilmeyle ilgili

OKUYUCU değişkeni

Duyguyla ilgili

Dil üzerine (s.10) :

- Sesbilim bilgileri

- Sözdizim bilgileri

- Anlam bilgileri

- Edim bilgileri

Dünya üzerine :

Daha çok bilgi = daha iyi anlama

= yeni bilgi edinme

- Okumadaki davranışlar

-özel ilgiler

+ başka

(s.15)

OKUYUCU değişkeni

Süreç = Okuyucu okurken ne yapıyor (ortaya konan beceriler)

Eşzamanlıdır (ayrımsal değildir)

Mikrosüreç

Bütünleşme süreci

Makrosüreç

Bir tümcenin içerdiği bilginin anlaşılmasına yönelik

Tümceler arasında tutarlılık aramaya yönelik tümce veya parçaları arasında bağ kurmak.

Metnin tümünün anlaşılmasına, metni tutarlı bir bütün yapan bağlara yönelik

OKUYUCU değişkeni

Varsayımlarda bulunmayı, metni önceki bilgilerle bütünleştirmeyi sağlar metni aşmayı sağlar (metnin ötesine geçmeyi) ve yazarın öngörmediği çıkarımlar yapmayı sağlar.

Hazırlama süreci

Bilme ötesi süreç

Anlamayı yönetir, okuyucunun kendini metne ve duruma göre ayarlamasını sağlar (anlamayı kaybettiğini saptama …)

OKUYUCU değişkeni

- Yazarla aynı / neredeyse aynı tümce ve anlam yapısını kullanarak metnin bir kısmını tekrar yerine koyabilme yeteneği = mikrosüreçmikrosüreç

- Bağ kurma yeteneği = bütünleşme sürecibütünleşme süreci

- Genelleme kurma yeteneği = makrosüreçmakrosüreç

- Metnin dışına çıkma yeteneği = Hazırlama süreciHazırlama süreci

- Metni nasıl anladığı üzerine düşünme yateneği = bilme ötesi süreçbilme ötesi süreç

Kısaca Okuyucunun çeşitli bilme etkinlikleri :

BAĞLAM

METİNOKUYUCU

Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli.

Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam.

YapıSüreç

Yazarın niyetiBiçimOkumanın işlevi

PsikolojikSosyalFizikî

METİN değişkeni

Metin türüne göre okuyucunun farklı davranışları metinleri sınıflandırma gerekliliği.

Okumanın işlevine göre :

- yararlılık işlevi- estetik işlevi

Yazarın niyetine göre :

- Okuyucunun duygularına etki etmek :şiir, öykü, anlatı …

- Okuyucunun davranışlarına etki etmek : izlenecek işleyiş, talimat, kullanım yöntemi, problem ortaya koyma, dikkat tavsiyesi, …

- Okuyucunun bilgilerine etki etmek : tutanak, makale, monografi …

Edebî türlere göre :

Resimli kitap, öykü, efsane, dokümanter çizgi roman, şiir, güldürü metni

Nasıl ?

BAĞLAM

METİNOKUYUCU

Uzlaşma Sağlayan bir Anlama Modeli.

Unsurları : Metin, Okuyucu, Bağlam.

YapıSüreç

Yazarın niyetiBiçimOkumanın işlevi

PsikolojikSosyalFizikî

ORTAM değişkeni

Okuyucunun bir metinle temasa geçtiğinde içinde bulunduğu (yapıları ve süreçleriyla birlikte) tüm koşullları içerir ; bu koşulların içerisinde okuyucunun kendisine saptamış olduğu ve ortamın kendisine saptadığı koşullar vardır.

Psikolojik ortam :

1.Okuma niyeti = en önemlisi (örn. : bir evin tarifini bir hırsız olarak ya da bir alıcı olarak okumak, s.22)

2. Okuma motivasyonu

3. Sunulan metne olan ilgi

=projelendirme !

BAĞLAM değişkeni

Sosyal bağlam

= Okuma ödevi sırasında okuyucu, öğretmen ya da denkleri arasında meydana gelen tüm etkileşiml şekilleri (bireysel okuma, bir gurup önünde okuma, rehberli ya da rehbersiz okuma, …)

Fizikî bağlam

= Okuma sürecindeki tüm maddî koşullar (dış gürültüler, metnin basım kalitesi, ortamın ısısı, …)

Somut olarakÖğrencide anlamayı kolaylaştırmak için, herşeyden önce bu üç bağlamın düzgün biçinde uyarlanmış olmasından emin olunmalı :

Okuyucu metni anlamak için gerekli bilgilere sahip mi ?

Metin okuyucununbeceri düzeyinde mi?

Psikolojik, sosyal ve fizikî bağlam

anlamayı kolaylaştırıyor mu ?

Bu 3 soruya verilecek yanıtın olumlu

olması = Okumada anlamanın öğretilmesinde ön koşuldur.

Images : clipart sur http://office.microsoft.com