21
Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG stret! K1 tasol long olgeta hap Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL papagraun bilong 6-pela nupela agro-forestry (diwai) projek long kantri we dispela ol projek em gavman i tok long kirapim i gat bikpela wari na i laikim bekim bilong gavman. Ol i no kisim wanpela toksave long tingting bilong kirap bilong dispela ol projek na ol i laik save wanem rot gavman i bin bihainim long givim tok orait long kamap bilong ol. Moa yet ol i tok sampela ol kam- pani i tok ol i papagraun kampani tasol samting tru ol i kampani bilong narapela kantri na ol sea holda na ol dairekta i bilong ol ara- pela kantri olsem Malesia (Malaysia). Moa stori long pes 2 Paul Zuvani i raitim PRAIM Minista Sir Michael Somare bai kamapim 7-pela moa ministri bipo long pinis bilong yia long strongim wok bilong gavman. Em i tok namba bilong ol pipel i wok long go bikpela na olsem planti ol wok i wok long kamap na olsem gavman bilong em i mas kamapim ol man long bungim dis- pela ol wok. Em i mekim dispela toktok long taim em i tokaut long 28 kabinet ministri bilong gavman bilong em long Gavman Haus, Konedobu long aste. "Stat long taim bilong Indipendens wok bilong gavman i go planti we nupela ol wok i kamap," Sir Michael i tok. "Namba bilong ol pipel bilong mipela i go bikpela. "Na bikos long dis- pela ol wok mipela i mas hapim namba bilong ol Minista long Nesenel Eksekyutiv Kaunsil long bungim dispela ol wok. Em i tok long klostu long pinis bilong yia em bai lukluk gen long makim bilong ol Minista na bihain long em i mekim em bai kamapim ol senis bihainim lukluk bilong em long ol wok i stap pinis. Em i tok tu olsem gavman bilong em i strong bihainim Warangoi Tokorait na Warangoi Akod we ol kolisen pati i sain long Kokopo kem bipo long Gavman i kamap. I go moa long pes 2 Gavman makim ol minista 7-pela nupela ministri bai kam yet...

Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

  • Upload
    lekhue

  • View
    212

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Niuspepa Bilong Yumi Ol PNG stret! K1 tasol long olgeta hap

Ol agro-forestri projeki gat bikpela askim

Namba 1727Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007

Paul Zuvani i raitim

OL papagraun bilong 6-pelanupela agro-forestry (diwai)projek long kantri we dispela olprojek em gavman i tok longkirapim i gat bikpela wari na i

laikim bekim bilong gavman.Ol i no kisim wanpela toksave

long tingting bilong kirap bilongdispela ol projek na ol i laik savewanem rot gavman i bin bihainimlong givim tok orait long kamapbilong ol.

Moa yet ol i tok sampela ol kam-pani i tok ol i papagraun kampanitasol samting tru ol i kampanibilong narapela kantri na ol seaholda na ol dairekta i bilong ol ara-pela kantri olsem Malesia(Malaysia).

Moa storilong pes 2

Paul Zuvani i raitim

PRAIM Minista SirMichael Somare baikamapim 7-pela moaministri bipo long pinisbilong yia longstrongim wok bilonggavman.

Em i tok nambabilong ol pipel i woklong go bikpela naolsem planti ol wok iwok long kamap naolsem gavman bilongem i mas kamapim olman long bungim dis-pela ol wok.

Em i mekim dispelatoktok long taim em itokaut long 28 kabinetministri bilong gavmanbilong em longGavman Haus,Konedobu long aste.

"Stat long taim

bilong Indipendenswok bilong gavman igo planti we nupela olwok i kamap," SirMichael i tok.

"Namba bilong olpipel bilong mipela i gobikpela.

"Na bikos long dis-pela ol wok mipela imas hapim nambabilong ol Minista longNesenel EksekyutivKaunsil long bungimdispela ol wok.

Em i tok long klostulong pinis bilong yiaem bai lukluk gen longmakim bilong olMinista na bihain longem i mekim em baikamapim ol senisbihainim lukluk bilongem long ol wok i stappinis.

Em i tok tu olsemgavman bilong em istrong bihainimWarangoi Tokorait naWarangoi Akod we olkolisen pati i sain longKokopo kem bipo longGavman i kamap.

I go moa long pes 2

Gavman makimol minista 7-pela

nupelaministribai kamyet...

Page 2: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

NUPELA Deputi Praim Minista na Memba bilongAbau Dokta Puka Temu i tok bikpela wok bilong em longmekim long narapela 100 de i kam i bilong bihainim olplen bilong Medium Tem Divelopmen Stretaji (MTDS).MTDS i gat ol bikpela wok olsem stretim na wokim ol

rot, bris, agrikalsa na strongim ikonomi we Mista Temu itoktok long em long taim Praim Minista Gren Sief SirMichael Somare i tokaut long Kebinet bilong em longGavman Haus long Konedobu, long Mosbi long aste.Em i tok ol bai lukluk bek long skul sabsidi na traim

putim moa mani long wok bilong edukesen.Em i mekim dispela toktok long taim em i tok tenk yu

long Praim Minista long givim luksave long em na givimem namba tu bikpela wok long kantri olsem DeputiPraim Minista."Mi makim mi yet, famili bilong mi na ol pipel bilong

distrik bilong mi na i laik tok tenk yu long Praim Minista,"Dokta Temu i tok.Mi givim tok amamas long bipo Deputi Praim Minista

(Don Polye) long gutpela wok em i mekim, em i tok.Em i bilip long stap bilong gavman bilong em na i tok

Warangoi Akod i stap na em i no ting bai i gat bruk longdispela kolisen gavman."Mipela i strongim dispela grup long stap long gav-

man na olsem mipela i kamapim ol vais minista na ol

siaman bilong wan wan ol Palamentari komiti tu."Na mipela i tingting long hapim namba bilong ol

Minista i go antap tu, Dokta Temu i tok.Long givim gutpela sapot long Oposisen bihainim

askim bilong ol Dokta Temu i tok Gavman i tok pinisolsem em bai givim gutpela sapot na dispela em PraimMinista i tokaut long taim bilong kamap bilong Gavmanlong tupela wik i go pinis.Long wankain taim Memba bilong Kandep na bipo

Deputi Praim Minista Polye i tok em i nogat planti tingt-ing long makim bilong Dokta Temu olsem namba bilongPraim Minista.Em i tok em i stap long laik bilong Praim Minista long

mekim na olsem em i nogat bel hevi long dispela maskiem i no pasin olsem wok bilong kisim DPM i stap longwanpela memba bilong Pati na go long narapela maskinarapela i stap strong yet i no save kamap planti long olGavman."Em i samting bilong Praim Minista long mekim,"

Polye i tok maski bihain PM Sir Michael Somare i toklong pres konferens olsem em mekim disisen bihainimtingting bilong Nesenel Alaiens pati kokus."Mi mekim wanem samting mi inap long mekim na

olsem mi nogat planti tingting.

NIUSPes 2 WANTOKOgas 30 - Septemba 5, 2007

Ol mausman bilong ol papa-graun grup i kam long ol projekhap olsem Collingwood Be naMusa Pongani Agro-foresti projeklong Oro Provins, Baina Agro-fore-stri Sentral Provins, Aitape Agro-forestri (Sandaun provins) na Illi-Wawas na Toriu Headwaters Agro-forestri long Is Nu Briten Provins.Ol mausman em Adelburt

Gangai bilong Collingwood Be naMusa Pongani prosek, WilliamVoune (Ili-Wawas), Arnold Watoloa(Aitape Agro-Forestri), Simon Ake(Baina Aro-forestri), Sep Galeva(Lake Murray Risos OwnerAsosiesen) na Levi Irico bilong

Collingwood Be timba projek.Ol mausman bilong Lake Murray

na Aitape Agro-forestri projek itokaut long save bilong ol olsem oli no lukim wanpela gutpela kaikaiolsem haus sik, skul, gutpela rot,bisnis na mani long poket bilong ollong ol projek i kamap long hapbilong ol.Ol mausman i bin singautim

wanpela bung bilong ol niusmanlong Airways Hotel long Tunde dis-pela wik na i autim dispela ol bel-hevi bilong ol."I nogat ol toktok i kamap namel

long gavman wantaim mipela longdispela ol projek i kamap na olsemmipela i paul," ol papagraun i tok.

"Em i kamap long luksave bilongmipela olsem Nesenel Gavman itraim long hariapim dispela ol pro-jek bai ol i mas go het long mekimwok," ol i tok."Mipela nau i singaut long gav-

man long toksave long mipela longwanem rot em i bihainim longkirapim dispela ol projek."Mipela i papagraun na olsem

mipela i gat rait long save longwanem samting em gavman i laikmekim long bus na graun bilongmipela."Mipela i no inap stap long tudak

na larim gavman i mekim samtinglong laik bilong em long wanemmipela i stap long dispela ol graun

na wanem samting i kamap baimipela i pilim pen long em," ol i tok.Wantaim hevi bilong gavman i

no toktok gut wantaim ol bipo longem i go het long kamapim ol wokwe ol mausman i tok tu em:"DISPELA ol projek i go bipo

long Nesenel Eksekyutiv Kaunsil(NEC) long taim kantri i redi longgo insait long 2007 JenerelIleksen. Long dispela mipela i gatbikpela askim long tok orait bilongdispela ol projek;

l I NOGAT ol aweanes toktok ikamap long toksave long olpipel wanem ol samting baikamap taim kain projek ikamap;

l SAMPELA ol projek bai kamap

long ol hap we Gavman imakim pinis olsem ol konseve-tiv ples;

l SAMPELA ol projek bai kamaplong ol hap we wok bilongtimba i kamap pinis long em;

l GAT ol kot oda i stap pinis longstopim ol prosek i kamap longol hap olsem Collingwood Bena Illi-Wawas;

l MIPELA i no laik pilim wankainpen olsem ol pipel long Aitape ipilim long wok bilongDamansara timba na agro-fore-stri projek na

l SAPOS wok i mas kamap longgraun bilong mipela, mipela tu imas stap insait long ol toktokbilong kamap bilong dispela olprojek.

Temu tok embai strongimMTDS plen

Dokta Allan Marat, Jastisna Atoni Jeneral

Sir Michael SomarePM na Minista bilongBogenvil

Puka Temu, Deputi PMna Lens na Pisikol Pleningna Maining

Don Polye, Woks,Trenspot na Sivil Eviesen

Patrick Pruaitch, Tresarina Fainens

Dame Carol Kidu,Komyuniti Divelopmen,Wimen, Sios na Spot

Michael Laimo, Edukesen John Hickey, Agrikalsa naLaipstok

Job Pomat, IntagavmanRilesens

Ol agro-forestri projek i gat bikpela askimI kam long pes 1

Gavman makim ol minista

"Warangoi Tokorait(Agrimen) na Warangoi Akod ibungim mipela we long bungbilong mipela long Kokopomipela i kamap wantaim wan-pela tingting long stap wantaiminap long pinis taim bilong dis-pela Palamen," Sir Michael itok."Em i bikpela samting olsem

poroman pasin i pasim mipelana i strongim stap bilong dis-pela gavman we i ken mekimol pipel i putim bilip longmipela," em i tok.Em i tok long Ogas 13, 2007

em i bin tokaut long keatekaKebinet.Olgeta dispela ol minista bai

stap na bihain long em skelimol ministri gen em i makimnarapela 18 minista.Em i tok tu olsem olgeta

foapela rijen long kantri i gatman i makim ol long ol bikpelaopis long kantri."Hetman bilong Stet (Sir

Paulias Matane) i wanpelasinia stet man we em i kamlong Niugini Ailan. Hetmanbilong lejisleta i wanpela siniastetman i bilong Hailans rijen,hetman bilong judisiari nabiknem jas i bilong Sauten

rijen na Praim Minista na sia-man bilong NesenelEksekyutiv Kaunsil i bilongMomase rijen.Em i tok taim yu lukim

makim bilong ol hetman bilongol Dipatmen dispela i lukimolgeta rijen i gat man bilong ol.Sauten rijen i gat 21 sinia

opisa/hetman bilong dipatmeno gavman bodi, Hailans 20,Niugini Ailans 18 na Momase11.Long em i kamapim kolisen

gavman em i tok dispela i statlong taim kantri i kisimIndipendens long 32 krismas igo pinis."Dispela i soim tu kain kantri

em mipela i gat long em we igat planti tokples, kalsa napasin na i lukim tu stap nakamap bilong planti pati,” em itok,Em i tok long ol 17-pela poli-

tikol pati, 6-pela i gat wanpelamemba we em i stap olsemminista, tripela i gat tupelamemba, wanpela i gat tripelamemba, wanpela i gat 4-pelamemba, tupela i gat 5-pelamemba na tripela i gat 6-pelamemba.

I kam long pes 1

SIKSPELA woaman bilongAustralia Ami long 39 batalion,2/14 Batalion na PapuaInfentari i kambek long PapuaNiugini long tingim bek paitbilong ol long Kokoda Trek.Dispela ol man em Joe

Dawson, Peter Holloway,Harry Barkla, Peter Huchison,Lionel Smith na Alan Hooper.Ol i bin kamap long

Memoriel Sevis long BomanaWoa Semetari (Matmat) longTunde dispela wik.Joinim ol long dispela sevis

em Australia Hai KomisinaChris Moraitis na ol membabilong Australia Ami longAustralia Hai Komisin longMosbi na ol memba bilongRiten na Sevises Lig (RSL).Long taim bilong toktok long

Sevis Mista Moraitis i tok:"Mipela i bung long tude

(Tunde) long tingting ol pen olami, moa long 39 batalion,2/14 Batalion na PapuanInfantari Batalion na ol arapelasevisman na meri husat ihelpim long kempen longKokoda Trek.""Mipela i no inap long givim

gutpela tok tenk yu longbikpela wok em ol sevisman nameri i mekim long sevimAustralia bipo long narapelakantri i kisim em na sapos i binkamap bai lukim fridom nakantri i lus. Em i bikpela samt-ing long tingim hatwok olgetaPapua Niugini husat i sapotimmipela long taim bilong bikpelahevi bilong mipela long taimbilong Wol Woa Tu. Strong naporoman pasin we ol sevismanbilong PBG i mekim i mekimmipela i tingim bek kain gut-pela poroman pasin em tupelakantri i gat long en.

Ol Australia woaman kam bek long PNG

Page 3: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

NIUS Pes 3WANTOK Ogas 30 - Septemba 5, 2007

Ol arapela Minista

Bob Dadae Kabum MP, Difens

Benny Allen Unggai Bena MP, Konsevesen na Envaironmen

Charles Abel Alotau MP, Kalsa na Turism

Sam Abal Foren Afeas, Tred na Imaigresen

Sasa Zibe Huon Galf MP, Health na HIV/AIDS

Sani Rambi Mul Bayer MP, Intenel Sekyuriti

Tony Aimo Ambunti Drekikir MP, Koresinel Sevises

Arthur Somare, PablikEntaprais

Philemon Embel, Minista ihelpim PM

Mark Maipakai, Leba naIndastriel Rilesen

Ben Semri, Fiseries Belden Namah, Forestri Patrick Tammur,Komyunikesen / Infomesen

Michael Ogio, HaiaEdukesen, RisetsSaiens naTeknoloji

Peter O'Neill, PablikSevis

Andrew Kumbakor,Hausing na EbenDivelopmen

William Duma, Petroliumna Eneji

Gabriel Kapris, Komes naIndastri

Paul Tiensten, NesenelPlening na DistrikDivelopmen

Sampela ol Palamentari Seketari em:

1. Fidelis Semoso - Bogenvil, Autonomi na Atonomos Rijen2. Ano Pala - Rigo, Lens na Pisikol Plening na Maining3. James Marape - Tari Pori, Woks na Sivil Eviesen na Trenspot4. Benjamin Poponawa - Tambul Nebilya, Tresari na Fainens5. Philip Kikala - Laiagap Porgera, Nesenel Plening na Distrik Divelopmen6. Anthony Nene - Sohe MP, Pablik Sevis7. Jack Cameron - Kiriwina, Haia Edukesen, Risets Saiens na Teknoloji8. David Arore - Ijivitari MP, Edukesen9. Jim Simatab - Wewak MP, Agrikalsa na Laipstok10. Roy Biyama - Midel Flai MP, Konsevesen na Envaironmen11. Sali Subam - Saut Flai MP, Foren Afeas, Tred na Imaigresen12. Yawa Silupa - Lufa MP, Helt na HIV/AIDS

Skelim bilong ol ministrilong wan wan ol rijen i

sanap olsem:

Momase 10-pela

Hailans 7-pela

Niugini Ailans 6-pela

Sauten 4-pela

OlMinistabilongYumi

Moa long 6000 Kristen soim gutpela pasinMOA long 6,000 Kristen bilong olgeta

hap bilong PNG na Pasifik i stap insait longAll Pasifik Preia Asembli (APPA) hia longPot Mosbi i kisim strongpela askim longsoim aut Kristen pasin bilong ol long ol wokna samting ol i mekim long wol i ken lukim.Praim Minista na Gren Sief, Sir Michael

Somare i wokim dispela toktok taim em iopim bikpela APPA bung las Sande naitlong Sione Kami Memoriel Sios.Australia, Nu Silan, ol arapela Pasifik

kantri na PNG wantaim i gat ol delegetbilong ol i stap insait long dispela wanpelawik bung bai pinis long dispela Sande.Sir Michael i bin tok Pasifik rijen i bin

kisim ol gutpela samting long Kristieniti longspirituel sait na long bringim ol helt naedukesen sevis. Long wankain taim tu, Sir Michael i bin

sainim wanpela kontrak o agrimen wantaim

ol lida bilong APPA long luksave olsem Godbilong PNG em dispela wanpela God tasolbilong Israel. Na dispela saining tu i mak bilong Praim

Minista i givim bek PNG na pipel bilong emi go bek long God.Long dispela bung, ol Kristen bilong ol

kain kain lotu i bung na pre long ol kantrina strongim ol Kristen bilong kisim Gospelbilong God i go aut long wol.Long Sande apinun, rot i stat long Sir

Pidik Pak i kam olsem long Sione KamiSios i bin luk nais moa moa yet taim olgetagrup wantaim ol wan wan fleg long kantrina provins bilong ol, naispela bilas na yuni-fom klos i mas na singsing presim Godwantaim.Long Mande, progrem i bin stat wantaim

ol wan wan provinsel na rijinel grup longPNG na ol arapela Pasifik kantri na

Australia na Nu Silan i go antap long stejbilong Sione Kami Memoriel Sios na tokautol husat na putim kamap ol singsing lotubilong presim God.Momase rijen grup wantaim 99 tokples i

bin singsing long Kote na Yabim tokples weolgeta i save long ol bikos em ol i tokpleswe ol preia lotu na ol singsing i stap longen.Wendy Imar em meri bilong bosman

bilong Eda Ranu i tok kontrak we PraimMinista i sainim em i bikpela samting nayumi mas bihainim. Em i tok dispela em i wankain piksa

olsem kontrak we Moses i bin sainim wan-taim God long Olpela Testamen taim God ibin givim 10-pela Komanmen bilong em igo long Moses.Misis Imar i tok dispela "Dip Solwara

Kanu Movemen" we ol i bin lonsim hia long

PNG taim Praim Minista i pul long kanu ikam wantaim Tok bilong God long PNG.Em i tok bai em bai rijista na i stap insait

long ol progrem bilong APPA long wanpelawik konprens i ron.Aste long belotaim, olgeta lain i stap long

bung i bin wokim mas stat yet long SioneKami sios i kam olsem long Courts, Stop nShop i kam daun olsem long NAQIA BildingWaigani Draiv rot i go daun long 4 Mail, i goolsem long Nasfan rot, Jack Pidik Pak naraunim i go bek long Sioni Kami Sios.Bilas bilong ol wan wan grup ma ol fleg

na singsing danis apim nem bilong Bikpelai bin stopim trefik na planti lain i sanap luk-luk long ol.Long neks yia, bung bai kamap long

Hawai'i.

Page 4: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

NIUSPes 4 WANTOKOgas 30 - Septemba 5, 2007

PABLIK NOTISNambawan Super Limited, bipo i bin wok aninit long nem POSF Limited,i laik toksave long ol gutpela memba na contributing kampani insait longMadang provins olsem wanpela tim bilong em bai raun i go olsem longMadang long karimaut skul na wok awenes long Suparenuesen na ol

prodak na sevis bilong Nambawan Super.

Ol taim na de dispela raun bai kamap i olsem:

De: Namba 5 - 6 de bilong mun Septemba 2007Ples: Coastwatchers Hotel

Taim: 9 kilok moning i go inap 4 kilok apinun

Olgeta bisnis na memba i welkam tasol long kamap long dispela.

Bikos i gat bikpela namba ol manmeri i laik sindaun long dispela bung,bikpela samting em yu mas rejistaim yu yet sapos yu laik stap insait long

dispela kibung.Long kisim moa stia na toksave o long rejista yu ken ringim EmployaRilesens Opisa long telepon 309 5270 / 309 5252 o Memba Sevises

long Telepon 309 5244 na feks 321 4474.

MP laikim K5 milienDistrik Sapot GrenGAVMAN i mas hapim K1.5

milien Distrik Sapot Gren (DSG)i go antap long K5 milien longhelpim gut ol distrik.Em sapos gavman i laik lukim

ol gutpela senis i kamap long oldistrik, Memba bilong LaiagapPorgera, Philip Kikala i tok.Bihainim tingting bilong gav-

man long Midium TemDivelopmen Stretaji (MTDS)Kikala i kism helpim long PasifikBarrick Kampani, kampani we imekim wok long Porgera GolMain, we ol i kamap wantaimplen long divelopim distrikbihainim wanpela wok painimaut ol i mekim long distrik longluksave long ol kain prosek we istap pinis na we inap longkamap.Dispela em i tok i bihainim tu

tingting bilong gavman long bot-tom-ap-plening. Em i bilip sapos wan wan ol

distrik i gat divelopmen plenbilong ol dispela bai helpim gav-man long putim mani i go stretlong we ol prosek i stap long em.Mista Kikala i mekim dispela

tok long Palamen long dispela

wik.Memba i laikim tu long gav-

man i mas skelim mani bihainimhet kaun bilong namba bilong olpipel i stap long distrik.Em i tok wanpela distrik bai gat

moa manmeri long narapela naolsem dispela i no ken lukimwanpela distrik i kisim plantimani long narapela.Em i tok wantaim rot bilong

skelim mani gut na long gavmani givim DSG i gat planti prosek istap long wan wan ol distrik nadispela K1.5 milien i no inap. Em i tok dispela mani mak i

mas go antap."Dispela K1.5 milien long

sapotim ol prosek long wan wanol distrik i olsem yu tromoi stonlong solwara," Mista Kikala husati memba bilong Nesenel Alaienspati we i go pas long gavman nahusat i bipo Seketari bilongNesenel Plening Dipatmen naDairekta bilong RurelDivelopmen Opis i tok.Em i tok nau em i gutpela taim

long gavman i mekim hapimmani mak bilong DSG bikos em igat inap mani long risev bilongem.Las mun Sentral Beng o Beng

bilong Papua Niugini (BPNG) i

bin tokaut long em i gat K1.85bilien long risev bilong em nadispela mani em i mekim namellong tripela yia, 2004 i kam inaplong 2006 bihain long yia 2002we gavman i stat tasol wantaimK200 milien."Mi belhevi long lukim kain

stap bilong ol samting long dis-trik bilong mi," Mista Kikala i tok.Ol sevis long givim ol pipel i

stap daunbilo, bikpela hevibilong lo na oda i stap yet we dis-pela i lukim ol pablik samting isave bagarap na pasin bilongkilim nating man i bikpela, em itok.Em i tok K1.5 milien i no inap

long stretim dispela ol hevi nalong strongim ol sevis we i stappinis na kamapim ol nupela olwok.Em i tok tu olsem dispela ol

hevi i kamap bikos i nogat gut-pela lidasip i stap long distrik longlas 10 o 15 yia.Lagaip Porgera distrik i ama-

mas long gutpela gol main ikamap long Porgera tasol i lukimyet sindaun bilong ol pipel inogut, nogat fridom bilong ol naol opis we i mas givim sevis longol pipel i bruk daun, Mista Kikalai tok.

Paul Zuvani i raitim

Oposisen no kisim gutpela mani: Morauta

OPOSISEN lida nalida bilong PNG Pati,Sir Mekere Morauta itok long dispela wikolsem em i raitim wan-pela pas i go pinisPraim Minista longOgas 23, 2007 longOposisen i mas kisimgutpela mani longbaset bilong gavman.Em i tok sapos

Oposisen i no kisim gutmani dispela bai givim

em hevi long mekim gutwok."K800,000 em ol i

makim long dispela yia.Tasol Oposisen lidahusat i stap long dis-pela taim na i go autpinis i yusim pinis olge-ta dispela ol mani longlas 7-pela mun," SirMekere i tok.Oposisen nau i

painim hat long mekimwok moa yet long baim

ol liklik samting olsempen na pepa, em i tok.Em i tok olgeta samt-

ing bilong opis bilongOposisen olsem kom-puta na ol arapelasamting i wokabautpinis.Sir Mekere i tok em i

askim pinis PraimMinista long givim prorata fanding long taimnamel long Septembana Desemba na dispelaem i lukluk longK265,000.Em i tok wanem

samting i kamap longopis bilong bipoOposisen Lida em kainoltaim hevi bilong pasinkorapsen we nogat disi-plin na nogat rispeklong lukautim ol pabliksamting."Praim Minista i mas

putim sampela strong-pela lo. I gat ol lo bilongyusim ol samting."Bilong wanem na

kain ol lo i bruk longbikpela opis? SaposPraim Minista i no stre-tim dispela ol hevi, i lukolsem sindaun baibagarap," Sir Mekere itok.

LAIKIM MANI: Sir Mekere i askim gavman longsapotim gut Oposisen wantaim inap mani long basetbilong em.

Dame Carol laikim NCD opMEMBA bilong Mosbi Saut Dame

Carol Kidu i tok em i sapotim tingtingbilong Nesenel Kapitel Distrik (NCD)i op long ol arapela rijen.Em i tok planti gutpela samting bai

kamap sapos rot i kam long NCD."Wok bilong kamapim ol rot long

kantri i bikpela mak bilong divelop-men," Dame Carol i tok.Kamapim ol reil rot olsem reil rot

long nambis bilong Papua i gutpelalong wanem dispela bai lukim plantigo kam bilong ol samting bilong wokagrikalsa, ol enimel na ol pipel tuwantaim, em i tok.Em i tok olsem em i soim pinis

olsem kamap bilong ol rot i savehelpim ol manmeri long go bek longples bilong ol na daunim namba

bilong ol manmeri long stap long oltaun na siti.Taim kain samting olsem i kamap

hevi bilong ol skwata setelmen longkamap bai go daun tu, em i tok.Em i tok kamapim rot tu bai helpim

ol manmeri long kamapim ol bisnislong ol trensit haus we ol manmeri ikam bilong stap liklik taim tasol na igo long ol hap ples we ol i laik golong em.Dispela em moa long ol manmeri

husat i kam long ol siti o taun longsalim gaden kaikai bilong ol na gobek long ples bilong ol, em i tok.Dame Carol i tok em i gat planti

gutpela tingting long kamap bilongrot tasol taim i sot na olsem em i noinap long tok moa.

Petromin Piksa

I OP: Menesing Dairekta na Sief Eksekyutiv Opisa bilong Petromin HoldingsLimited Joshua Kalinoe i opim Petromin logo kompetisen long Kila KilaSekenderi Skul las wik Fraide. Ol yangpela manmeri bilong Papua Niugini nau igat sans long helpim Petromin na kamapim piksa o logo bilong kampani.

Poto: Andrew Molen

Page 5: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

NIUS Pes 5WANTOK Ogas 30 - Septemba 5, 2007

Wok painimaut go insaitlong planim ol AIDS siklain stap laip yetWOK painimaut i go het long ol ripot i

kamap long dispela wik we i tok longplanim laip o i no dai yet tasol ol man i gat sik

AIDS long Sauten Hailans Provins.Na sapos dispela i tru, ol bai bihainim

long givim mekim save long husat lain iwokim dispela pasin bikos em i brukimlo na humen rait wantaim.Ekting Dairekta bilong Nesenel AIDS

Kaunsil Seketariet (NACS), RomanusPakure wantaim Ligel Opisa bilongNACS, Bomai Gonapa i bin tok insaitlong wanpela bung wantaim ol niuslainbihainim nius ripot long dispela wikMande we i tok sampela hauslain longSauten Hailans i wok long planim olman i no dai yet tasol ol i gat sik AIDSbikos em i hat long lukautim ol.Margaret Marabe bilong Yangome

viles long Tari, Sauten Hailans i gatbinatang bilong AIDS husat i bin staplong ples long 5-pela mun na karimautol AIDS aweanes wok long ples i bingivim ripot long dispela samting i golong Post Courier niuspepa na i kamaplong pepa long dispela wik.Bihainim ripot long pepa, nius i go aut

long Intanet na wol i lukim pinis ripot nai wok long ring i kam long NACS longpainimaut moa long dispela ripot nasapos em i tru. Long wanem, em inamba wan taim samting olsem, planimol man i no dai yet tasol ol i gat sik AIDS,i kamap long wanpela hap bilong wol."Wol i lukim pinis ripot na NACS i

kisim planti telepon kol long mipela i tokklia long ripot na sapos em i tru. "Em i namba wan taim long dispela

kain samting i kamap na em wol i hari-ap glasim PNG long en bikos em ibrukim lo na bagarapim humen raitbilong wan wan manmeri."Bai mipela i karimaut wok painimaut

na sapos ripot i tru, lo bai givim mekimsave long ol lain i wokim dispela pasin," Mista

Pakure i tok.Em i askim midia long kisim gut ol

ripot we ol i toktok long olgeta lain i stap

insait long hevi na wokim gutpelabalens ripot.Long wankain taim, Mista Gonapa i

sapotim ol toktok bilong Mista Pakurena i tok ol i kirap nogut long lukim dis-pela ripot long midia na i no long olProvinsel AIDS atoriti. Tasol ol bai paini-maut as long dispela samting na saposripot i tru, ol pipel i wokim dispela samt-ing bai kisim mekimsave aninit long lo."Dispela ripot i kisim yau na ai bilong

wol na putim nogut piksa long PNG. "Mipela tu i kirap nogut long dispela

ripot we i brukim humen rait lo na baimipela i mekim wok painimaut bilongmipela. Mipela i nogat opisal ripot longol provinsel AIDS atoriti, ol polis na ol

kot. "I kam inap nau na in ap mipela i kari-

maut wok painim na kisim trupela ripot,dispela stori em mipela i karim tasollong narapela na i no "responsiblereporting.""Manmeri i gat rait long ol i gat sik

AIDS i no min olsem ol i mas kisimmekim save na dai."Bai mipela i singautim Mis Marabe

husat i bin givim stori o go long nius-pepa long kisim stretpela toktok longem," Mista Gonapa i tok.

Wantok Niuspepa i laik kisim moa tok-tok long dispela samting aste long MistaPakure na Gonape, tasol ol i no staplong opis.

Veronica Hatutasi i raitim

Askim bilong SirPeter wetim bekimbilong Atoni Jeneral

ASKIM we bipo Helt naBogenvil Afeas Minista nanau em i wanpela praivetsitisen em Sir Peter Barteri mekim long PraimMinista Gren Sief SirMichael Somare longgivim marimari na larim igo fri 4-pela Fiji eks soldiai stap long haus kalabuslong Buka i stap nau longhan bilong opis bilongAtoni Jeneral.Foapela em, Jolame

Gukirewa, ManasaDumuloto, Kalivati Dau naAliki Moroch i wetim yetNesenel Kot disisen longnamba tu sas bilong ollong ol i brukim lo longtrenim ol yangpela manlong ami bilong U-Vistrakkwik mani bisnis bos,Noah Musingku, longTonu, Saut Bogenvil.Long Ogas 10,2007, Sir

Peter i bin raitim na salimwanpela pas wantaimaskim bilong em i go longSief Seketari, AmbasedaIsaac Lupari long kisim igo long Sir Michael.Sir Peter i tok long taim

bilong Bogenvil hevi, gav-man i bin givim "amnesty"o givim marimari na larim igo fri planti pipel we i gatlong en ol lain i kilim daileit Theodore Miriung."Mi bilip olsem bai yu

lusim i go fri ol dispela 4-pela man Fiji husat i bingat bikpela bilip long kisimmani tasol sori long ol emnogat. Na klostu taim, ol iken go bek long kantribilong ol," Sir Peter i tok.Sir Peter i tok em i klia

olsem dispela 4-pela Fijilain i bin bilipim NoahMusingku na promisbilong em olsem em baipeim ol planti milien kina.Na em bin hat bikos plantilain long Fiji i bin putimmani i go insait long U-Vistrak na ol dispela lainFiji i bin bilip olsem Noah

bai baim ol na ol i wet istap.Em i tok em i sori long ol

meri na pikinini bilong dis-pela 4-pela man Fiji husati painim hat tru nau longlukautim ol famili bilong ol.Na ol i stap wantaim sapotna donesen bilong ol sios,ol poro na hauslain.Em i tok i moabeta long

Praim Minista i glasim naskelim 4-pela man Fijilong ol dispela samting nalusim tingting long asuabilong ol na larim ol i go frilong "HumanitarianGrounds" o long soripasin.Em long ol i no lukim ol

famili bilong ol moa longtupela yia na wantaimstap bilong ol long Bukapolis kalabus, tok sori olbin wokim na gutpelapasin bilong ol na gutpelawok ol i mekim long olnarapela kalabus lain longBuka.Taim Wantok Niuspepa i

ring long opis bilong SiefSeketari Ambaseda Luparina Praim Minista, ol bintok samting i stap naulong opis bilong AtoniJeneral bikos i gat olsamting i sut long Lo naOda i stap insait long em.Na Sief Seketari i wetim

bekim i kam yet long opisbilong Atoni Jeneral.

Wantok Niuspepa i noinap yet long kisim sam-pela toktok long opisbilong Atoni Jeneral.

Veronica Hatutasi i raitim

WET YET: Sir Peter.Fail Poto

WOK SAVE KAMAP: Wok aweanes long sik AIDS save kamap olsem long dispela poto,tasol planti manmeri i save liklik na i pret yet long dispela sik. Fail Poto

Ol ileksen woklain wetim pe yetTRI handret long ol pipel

husat i bin mekim wok kau-nim insait long 2007 NesenelIleksen insait long SautenHailans Provins (SHP) i nowanbel long wanem IlektorelKomisin i no peim gut ol longileksen wok ol i bin mekim.Ripot i kam long Wantok

Niuspepa olsem planti long olpipel nau i stap yet longprovins na wetim IlektorelKomisin i peim ol PMV bai oli ken go bek gen long wanwan distrik bilong ol."Ol i tok olsem mipela i bin

stat wok long taim bilongpolis i stat long namba 30 debilong mun Jun i kam inapnau mipela i stap yet longMendi taun na i nogat mani

long go bek long ples, tasolol i no peim gut na mipela iwok askim ol long stretim dis-pela hariap.Insait long dispela taim tu

ol sevis provaida o lain husati givim ol sevis olsem rumslip, steseneri na sekyuriti ol ino bin baim yet na ol i tokolsem ileksen i ron gut tasolsait bilong peim ol manmeri ino bin mekim gut bikos ol i noklia long wok bilong ol.Olsem na ol i tok olsem bipolong ol i karim ilektorelkomisin long kot i mas kampeim ol gut we i bihainim olkleim bilong ol.Long arapela nius long

SHP, 500,000 pipel bilongSauten Hailans Provins nau iredi long welkamim ol 8-pelaMemba bilong Palamen (MP)i makim wan wan distrik na tu

Sauten Hailans GavanaAnderson Agiru husat i binkam bek long palamen.Ol sios, yut, meri grup na

bisnis lain insait long Sauten

Hailans i redi long wok bungwantaim nupela gavanabikos em i gat bikpela savelong wok lida na em i klialong ol gutpela rot long karimdivelopmen i go insait long

provins.Mausmeri bilong olgeta

meri bilong provins, PatrisaWendo i tok Sauten Hailans ibin sindaun long ol kain kaindivelopmen insait long laspaipela yia i go pinis na nauem i taim bilong senis i maskamap. Bikos moa mani i kenstap bek long provins.Em i tok olsem ol meri bai

stap baksait long gavanalong givim gut moa tingtinglong gavana long wanem baidispela provins bai sindaunlong en.Em i tok strong olsem SHP

em i gat planti gol, wel naturis na em i taim bilong resiswantaim ol arapela kantrilong wol na SHP em i wan-pela bilong ol provins long igo het.

Hela pipel luksave long MP MarapeTRI Handret na pipit

tausen manmeri bilongHela i bin redim ol yet longbungim nupela membabilong Tari Pori JamesMarape husat i bin rausimsiting memba TomTomiape long dispela ilek-sen.Ripot i kam long Wantok

Niuspepa olsem nupelamemba bilong Tari-PoriJames Marape bai sin-daun wantaim ol distrikmenesmen long nambawan taim we i no binkamap long ol arapelamemba bipo.Nau bai em i namba

wan taim tru bai memba isindaun na harim ol wari

bilong ol bipo long wok ikirap.Mista Marape i singaut i

go long olgeta pipel bilongHela long lusim pasinbilong birua na redi longkirapim ples na em i laikimolsem ol pipel i mas stapisi.Mi gat bikpela bilip long

gavman bilong Somareolsem sampela ol kainkainsenis bai kamap long oldistrik bilong yumi longsanap strong bilong dis-pela gavman, em i tok.

- Timon Henry

Timon Henry i raitim

“Taim bilongresis wantaim

ol arapelakantri.”

Page 6: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Pes 6 Ogas 30 - Septenba 5, 2007 na edukesen nius

Wanpela man i bin kam long Saimon Sairin Sentana i tok olsem sampela ol wantok bilong em i binkam long bus na ol i wari long laspela pikinini bilongbik brata. Ol i ting em mas i gat sik AIDS. Ol i laikimmipela long sekim pikinini. Stori i go olsem. Bikpela brata i bin maritim yang-

pela meri - ating em i mas namba 3 o 4 meri nau.Tupela i marit na meri i gat bel. Meri i redi long karimpikinini na bikpela brata i sik nogut tru. Meri i karimwanpela pikinini man na tripela mun bihain bikpelabrata i dai. Taim em i sik ol i sekim blut bilong em nai painim olsem em i gat bingatang bilong sik AIDS,HIV pinis. Dispela binatang nogut i bagarapim laipbilong em.Ol i bringim yanpela boi i kam na mi wok long ske-

lim em. Em i gat 5-pela krismas nau. Longpelamangi tasol em i bun nating. Skin bilong em i gutpelana i luk olsem blut bilong em i strong tu. Em i raunlong senta olsem ol narapela mangi tasol - mekimplanti nois, opim na pasim dua i go kam. Mi skelimolsem dispela mangi i gat strong na i amamas.Wanpela samting tasol mi no laikim em, em i gat kus.Mi askim ol long mama bilong dispela mangi. Ol i

tok, mama i bin dai tupela yia bihain long em i karimpikinini. Ol i no sekim blut bilong em tasol ol i tok emtu in dai long sik AIDS.Orait. Mipela i sekim blut bilong dispela mangi na

i nogat HIV long en. Em i fit tru.Faivpela yia ol famili i ting dispela boi i gat HIV

pinis. Ol i ting em i kisim HIV long papamama bilongem. Tasol nogat. Na ol i ask, olsem wanem na dis-pela mangi i nogat HIV?Namba wan samting - yumi no save sapos mama

i bin i gat HIV taim em i gat bel na karim pikinini. Natu yumi no save mama i dai long wanem sik bikos oli no sekim blut bilong em. Narapela samting, bikospapa i HIV pinis ol i tambuim mama long givim susulong pikinini - em i dring susu long botol tasol. Bipo, mama i HIV pinis na i karim pikinini, i no

olgeta pikinini i bin kisim HIV. Nogat. Wanpela bilongtripela tasol (33 pesen) i bin kisim HIV. Tasol nau,sapos mama i painimaut em i HIV taim em i gat bel- i gat marasin bai ol dokta i givim mama bilong waslong em na pikinini long bel wantaim. Dispela nupelarot i smat tru long was long bebi na wan wan bebitasol bai kisim HIV long mama.I gat wanpela rot bilong painimaut husat i gat HIV

- sekim blut tasol. Na yupela ol meri i gat bel - tingimlaip bilong bebi.

"Kisim HIV long Mama" (PMTCT)

Ol Simbu rural heltsenta kisim helpimOL PIPEL long ol ausait ples (rurel)

bilong Simbu Provins i bai kisim gutpelahelt sevis nau.Dispela i bihain long ol helt senta we

sios i papa long en olsem Sen Joseph'sHaus Sik, Mingende Bogo, Kendene,Dirima, Nondri, Gogolme na Mai, i kisimhelpim long Gavman bilong Australia.Simbu Katolik Sios Helt Sevis i bin kisim

K3.9 milien grent mani i kam longAustralia PNG Insentiv Fan (APNGIF)long yia 2004 na em i bin yusim mani longhelpim 4-pela rurel helt senta long baim olnupela masin, kar, mekim gut ol bildingsamting na bildim ol haus bilong ol wok-lain.Wanpela long ol nupela senis i kamap

long Sen Joseph's Haus Sik em longnupela medikel bilding we i gat long em x-re, dentol na patoloji masin we bai helpimol woklain i karimaut gut wok bilong ol nasekim gut ol siklain.Planti handret pipel bilong provins na ol

opisal bilong ol gavman dipatmen, SiosHelt Sevis, provinsel gavman na AusAID(Australian AID, helpim han bilongAustralia we i save wok long ol narapelakantri) i bin stap long opim bilong olnupela bilding na masin las wik.Long makim AusAID, Kaunsila Peter

Costello i bin tok Australia bai go het wan-taim ol ogenaisesen na pipel husat istrongim tingting long karimaut gut wokbilong lukim olsem ol pipel i kisim gutpela

helt lukaut.Simbu helt sevis i wok hat long kisim

jeneral na speselis sevis medikel sevis igo long ol lokol komyuniti long Simbu nahap long Westen Hailans Provins, MistaCostello i tok.Em i tok sapot AusAID i givim em long

luksave long strongpela na gutpela wok oli mekim, na tu, strongpela na gutpelamenesmen na gutpela gavanens long woki karim kaikai.Mista Costello i tok olsem ol nupela bild-

ing na masin i putim dispela haus sik longmak we em i ken karimaut wok long sikAIDS we i bikpela hevi long provins nalong Hailans rijen.

Bihain taimbilong mi"OL PIKININI bilong yumi i

gat rait long rejistaim ol husatna we ol i kam long em,"Seketeri bilong EdukesenDokta Joseph Pagelio i tok,long taim bilong opim 2007Nesenel Skul Bet RejistresenWik liklik taim i go pinis longWaigani Praimeri Skul,Nesenel Kapitel Distrik (NCD).Long dispela Nesenel Bet

(mama i karim) Rejistreseneksasais, ol pikinini i gat sanslong rejistaim husat tru em olna ples ol i kam long en nalong dispela rot, ol i ken kisimol gavman sevis, DoktaPagelio i tok.Dokta Pagelio i tok long

namba wan taim, Dipatmenbilong Edukesen i bin makimwanpela wik bilong givim sanslong olgeta skul long karimautbet rejistresen long ol skul.Het tok, "Rejistaim mi long

bihain taim bilong mi" i singau-tim olgeta PNG manmeri longrejistaim ol yet long bihaintaim bilong ol wan wan nakantri.Dokta Pagelio i tok olsem

wanpela han bilong gavman,Edkesen Dipatmen i sapotimol pikinini long ples klia nastap insait long plen bilongnesenel divelopmen.

Madang amamas long Amerika

OL PIPEL bilongMadang, moayet, longMidel Ramu na longsait bilong helt sekta, ibin kisim gutpelahelpim tru long USNevi sip, MV Peleliutaim em i bin stap longtupela wik longMadang Provins.Bipo Helt na

Bogenvil AfeasMinista, Sir PeterBarter, i bin makimnupela Gavana bilongMadang na olpela SiefJastis, Sir ArnoldAmet husat i bin staplong Mosbi longkamapim bilongnupela gavman, naautim tok tenkyubilong ol pipel bilongMadang long gutpelana bikpela helpim wenevi sip na ol woklain ibin givim, moa yet,long helt na humenite-rien sait.Mi makim maus

bilong ol manmeribilong Madang na toktenkyu long wok nasevis we ol opisabilong yu na ol volun-tia i bin mekim insaitlong 10-pela de

yupela stap longMadang na PapuaNiugini (PNG), SirPeter i tok."Toktok mi mekim

em liklik, bikos helpimwe pipel i bin kisimlong medikel sait, olhelt woka long

Josephstaal, Miak,Gaubin, Ileg, ModilonHaus Sik na Bunabunwantaim tu ol komyu-niti wok we i binkamap long Madangmaket, Josephstaal,Miak na Panam, ibikpela tru," em i tok.

Em i tok skul nasave we ol i bin givim,sapot long gutpelapasin na tingting natok bung wantaim istrongim wok prennamel long ol man-meri bilong PNG naAmerika.

...Rejistaim mi tuVeronica Hatutasi

i raitim

TENKYU: Sir Peter (rait) wantaim sampela ol soldia bilong Amerika i sanapwantaim ki na trakta we nevi helikopta i bin karim i go long Josephstaal.

Poto: Opis bilong Sir Peter Barter

Page 7: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Pes 8 Ogas 30 - Septemba 5, 2007 WANTOKsios

Salim aigir long lukim Pop WANPELA Katolik Yut Grup

long Faniufa, Goroka, longIsten Hailans Provins, i woksalim aigir, buai, smok, aisblokna ol loli, long kisim mani (fan-resing) long stap insait longSidni (Sydney), Australia, longWol Yut De (WYD) selebresenlong Jun neks yia.Klostu long wan milien

yangpela pipel bilong olgetahap bilong wol stat long Yurop,Amerika, Osenia, Esia naLatin Amerika bai i go bung

long en na wol lida bilongKatolik Sios, Pop Benedict 16bai stap tu long en.Meri husat i go pas long

Faniufa Katolik Yut Grup,Barbara Buburuv i tokimWantok Niuspepa olsem olmemba bilong em i gat bikpelalaik tru long go long Sidni, naol i wok strong long kamapimol fanresing bilong ol yet.Mis Buburuv, husat em i

wanpela praimeri skul tisalong Sacred Heart Skul longFaniufa, i ol i salim toksave igo long husat ol Kristen lain i

laik mipela i mekim komyunitiwok olsem klinap, katim graso klinim flawa gaden longsapotim ol.Em i tok bikpela tingting

bilong ol long go long Sidnineks yia em bikos Australiaem i klostu na dispela bungem gutpela sans long go nabung wantaim ol narapelaKatolik yut na serimekspiriens.Mis Buburuv i tok tu olsem

narapela samting tu em longdispela bung Pop Benedict 16bai givim toktok na mekim

misa, na ol Katolik i amamaslong go na stap insait longmisa we hetman bilong KatolikSios long wol bai givim toktok."Itali (Italy) na Rom (Rome)

em i longwe tru olsem na taimPop Benedict i kam klostu longAustralia, mipela i amamas trulong makim PNG wantaim olnarapela yut bilong kantri longgo daun," Mis Buburuv i tok.Em i tok olsem nau yet ol

memba bilong Faniufa Yutmas redim K3,000.00 wanwan long go daun long lukimPop Benedict 16.

James Kila i raitim

Moa long K2,800 long helpim Sen Peter’sNIUGINI Ailans(NGI)

Liteji komyuniti longSen Peter Sanel Peris,Erima, long NesenelKapitel Distrik (NCD) ikamapim moa longK2,800 long "Garagesale" fanresing bilong olinsait long sios graunlong wiken.Ol perisina na ol liteji

na spirituel grup longSen Peter's i wok hatnau long karimaut olfanresing long mekimsios bilding i go bikpela.Em bai nidim moa longK100,000 longkamapim.Antap long "Garage

Sale" o bungim ol samt-ing we ol i no nidim long

haus na salim ol samt-ing bilong painim manina givim olsem kon-tribusen bilong ol binwokim long Ogas18,2007.Fanresing i bin go

gutpela stret wantaimsapot bilong ol perisina,ol liteji grup na pabliklong Erima na Gordons.Dispela em namba

wan taim peris o wan-pela literi grup long SenPeter's i holim "garagesale" olsem hap bilongfanresing wok. Askim igo long ol arapela perisrijenal grup long wokimwankain olsem na perisi ken bungim inap manibilong sios.

Ol kam long longwe ples

WOKABAUT: Bikmanbilong Solomon Ailandelegesen long All PasifikPreia Asembli na pikininibilong em long opening ser-emoni mas. APPA preiabung i bin stat long Sandena bai pinis long Septemba1.

Poto: Nicky Bernard

Stap isi wantaim GodKleji (clergy) bilong Pot Mosbi Angliken

Daiosis i holim wanpela bung long Nazarethpre haus long Laloki, stat long Ogas 13 i goinap long Ogas 15 long dispela yia. BisopPeter Ramsden yet i go pas long ol klejibilong em.Bikpela as tingting bilong ritrit i olsem,

taim bilong strongim wok bilong ol kleji nalarim ol i kisim stretpela na gutpela tingtingwantaim God pastaim na bihain ol i kensurikim wok ministri gen.Dokta Glen Mola i skulim mipela long sait

bilong helt. As tingting i olsem, mipela kleji imas lukautim mipela yet long sait bilonghelt bilong yumi na mekim ol gutpela wok.Na ol manmeri tu i mas amamas na wokbung wantaim long spirituel na fisikel welfeabilong ol manmeri. Bisop Peter i surikim yet na skulim mipela

long helt na pastorel kea.Tu mipela i toktok long kofesen na

ritrit/sarap.Yumi noken ting olsem yumi wokman bilong God na yumi stap stretpela.Nogat. yumi save mekim asua na yumi masi go long sakramen bilong konfesen.Insait long dispela ritrit Bisop Peter i givim

em yet na mipela kleji man long i stap isiwantaim God long pre na tingting.Em gutpela rot long ol stia man bilong ol

arapela sios i mas givim taim long olgetawok man bilong ol tu long stap wantaimGod bihain karim aut wok ol lida man i givimol.

GLASIMTOK

wantaimFR LOLLINGTON WIAM

Page 8: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Ogas 30 - Septemba 5, 2007 Pes 13

“WANTOK STAP AIDS FREE”

Question:Answer:Name: Sex:Address:

PNG MICRO-FINANCE LTDHelpim Yu LongLukautim Yu Yet

Stap insait long wan wan mun dro na winim wanpela fri riten balus tiket i go long wanem hap insait long PNG long gutpela luksave i kam long AIRLINES PNG. NEKS DRO DE: FRAIDE, SEPTEMBA 28, 2007

KUPON KOMPETISEN

Raitim ol ansa bilong yu na salim kupon i kam long: WSAF KEMPEN, P.O.Box 961, Boroko, NCD. Kamap wanpela fri netwok kempen memba bilong "Friends That Care (FTC) Production.

Ringim mipela nau long painimaut moa ringim Tel: 325 4718.

Age:Contact:

Q31: Yu harim planti toktok long promotim na tok klia long yusim kondom. Wanem tingting bilong yu long yusimkondom olsem wanpela rot bilong banisim yu yet long ol STI na HIV/AIDS?

The PrintingHaus

Paia bagarapim sindaun bilong famili

WANPELA mama na famili bilongem long Genoka Setelmen, GorokaIsten Hailans provins i stap long hevina wari na i singaut long ol famili,wantok, pren, brata susa na sios longgivim helpim bihain long paia i kukimfamili haus bilong ol long las wik.Mama Betty, papa Michael Eben

Ulopi na 10-pela memba bilong familii stap wantaim wari nau bikos paia ikukim haus we ol i stap long em long23 yias na olgeta samting olsem klos,ol samting bilong kuk na kaikai longen, ol tumbuna bilas, tupela masinbilong somap, aisbokis, frisa na olnupela kago we Mama Betty i savesalim long liklik infomol sekta bisnisbilong em na mani.Mani mak long ol samting i bin lus

long paia em K10,0000.Mama Betty na man bilong em, i

bilong Simbu Provins tasol 23 kris-mas i go pinis, ol i bin lusim asplesSuagava na kam sindaun longGenoka Setelmen long Goroka na ol isanapim haus na ol i save stap longhap wantaim ol famili memba bilongol."Nau yet, mi na ol famili i nogat

wanpela kago i stap. Ol samtingbilong mipela olsem klos, tupelamasin bilong somap, ais bokis, frisa,kerosin stov, bet, matres, blanket, olkago bilong haus kuk, wanpelawilbaro na ol nupela kago samtingbilong salim long maket i kos moalong K1,5000 i paia olgeta. Olsem na

famili i singaut long ol arapela lainlong givim sampela liklik helpim longmipela," Mama Betty i tok.Em i tok sapos husat i laik helpim,

yu ken ringim sios opis long 7321564o yu ken bringim helpim bilong yu i golong sios bilong Yunaitet PentekostelAsembli long Goroka yet.

Sape Metta i raitim

Raun wantaim ol Meri na Pikinini

KALA: Ol meri bilong Bogenvil Otonomes Rijen i opimbung wantaim singsing na danis bilong ol.

BUNG: Planti ol PNG mama i stap insait long dispela APPAbung.

Ol poto: Nicky Bernard

KANTRI BILONG MIPELA: Ol yangpela meri bilongSolomon Ailans i mas wantaim fleg bilong ol long All PreiaPasifik Asembli (APPA) bung long Mosbi long wiken.

HELPIM: Mama Betty na famili bilong ol i sanap long haus paia i kukim.Poto: Sape Metta

Moa ileksen aweanes maskamap long rurel komyunitiMOA aweanes i mas

kamap long ol rurel eriabilong skulim ol manmerilong pasin bilong vot,Erigeri Singin em wanpelameri lida na kendidet i binresis long Nawae Openilektoret insait long MorobeProvins i tok."Nogat planti wok

aweanes we ol rurelkomyuniti i ken klia longileksen i bin kamap."Sampela samting we i

mekim na sampelakendidet i bin painim hatlong go aut long planti eriana karimaut ol aweaneswok em long rot i no gut-pela na long sait bilongtrenspot, em i hat," MisSingin i tok.Em i tok olsem long ol

meri insait long ol rurel eria,pasin tumbuna i stap strongyet we ol meri i stap aninit

long ol man na ol i no inaplong wokim disisen longlaik bilong ol yet. Dispela i karamapim

disisen tu long husat ol baivot long en. Long Nawae ilektoret, 37

pipel i bin resis. Tupela emol meri - wanpela husat emi Mis Singin.

Mis Singin i wanpelasave meri lida husat i binwok long Pablik Sevis,Turisim Promosen Atoriti naNesenel Ivents Kaunsellong planti krismas. Na long2007 Nesenel Eleksen, embin laik helpim pipel bilongem long ples na kamapimsampela senis olsem meri

na em bin sanap tasol em ino win.Long 91 meri insait long

PNG i bin sanap longnesenel ileksen, wanpelameri tasol, Dame CarolKidu i bin win na kisim beksia long Mosbi Saut insaitlong Nesenel KapitelDistrik.

Veronica Hatutasi i raitim

MI WAN: Dame Carol (lephan), wanpela meri tasol gen, husat i stap long Palamen. Long potoem i stap long wanpela bung long promotim wanpela awod long strongim ol meri. Meri sanap wan-taim em, em Claire Hayes husat i bin go pas long Nivea awods. Fail Poto

Page 9: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

OL PASPes 10 WANTOKOgas 30 - Septemba 5, 2007

Yu laik autim tingting bilong yu - Salim wanpela pas i kam long Edita long:

Ol Pas i go long EditaP. O. Box 1982 BOROKO NCD

Sapos yu save long email, yu ken salim pas bilong yu i kam long: [email protected] mas raitim tru tru nem, telepon namba na pos opis bokis bilong yu. Sapos nogat, mipela i no inapputim pas bilong yu insait long pepa.Wantok i gat rait long katim o stretim ol pas bai em i bihainim olgeta lo bilong niuspepa.

Dia Edita,Mipela ol Hela long

Sauten Hailansprovins Papa God iblesim mipela.Em givim liklik risos

olsem wel, ges, golna antap long dispela2007 Nesenel Ileksenmipela prea PapaGod long gutpela lidana Kristen man olsemAnderson Agiru.Mipela Hela i bilip

long Papa God tasol.

TOLO WAKALOKOROBA HELASAUTEN HAILANSPROVINS

Dia Edita,Mi wanpela komyu-

niti polisman husat ibin wok wantaim olpoling opisa long2007 NesenelIleksens. Wari bilongmi em i olsem,Provinsel PolisKomanda (PPC) LeoKabilo i bin baim olpolisman olsem,sampela i kisimK1,000 na sampelaem i baim ol K700 namipela sampela i binkisim K600 tasol.Long harim bilong

mi em i olsem,Ilektorel Komisin i bintok pe bilong olsekyuriti pesenol embai K2,100. Tasolwanbel i stap bikosmipela i no woktupela o tripela wik,tasol bilong wanemna PPC i baim nara-pela reit long mipelaol komyuniti polis?Plis PPC o sam-

pela lain bekim pasna stretim tingtingbilong mi.

SEIWOKBATOWINYWES KOS, WEWAKIS SEPIK PROVINS

Dia Edita,Long Sarere nait

18/08/07 mi go kaikaio dina long nait longWindjamma Hotel.Mi laki tru long

lukim Gren Sief PraimMinista Sir MichaelSomare tu i stap longdina na mi stori wan-taim em na tok tenkyulong em i winim sialong Is Sepik long 5-pela moa yia gen .

JOHN KRIOSAKIWEWAK, ESP

Hela

Polis pe

TenkyuSief

Ol Madang MPmas wok bung Dia Edita,Mi wanpela mangi Midel Ramu

(Middle Ramu) long Simbai, MadangDistrik, tasol nau mi mangi WesKimbe, welpam kantri.Hia em wari bilong mi na mi laik

autim i go long 6-pela Memba bilongPalamen bilong Madang Provins longputim han wantaim na wok bung. Plis maski long wanwan. Dispela

kain tasol na mipela ol bik bus ples inogat sevis bilong gavman. Bikpelasamting em rot. Stat long taim mipelakisim Indipendens i kam inap nau2007, 32 yia olgeta mipela Simbai i no

senis liklik.Nau mi givim askim bilong mi long

yupela 6-pela MP na Gavana, yupelamas wok bung wantaim na givim sevislong mipela ol distrik pastaim. Nambawan laikim bilong mipela em

rot. Rot em sevis. Mi laikim tripela dis-trik mas kam pas; 1) Simbai, 2) Usino-Bundi, 3) Raikos. Bihain orait ol nara-pela distrik.

DICKSON AIBESKIMBE, WNBP

Plis Gavana Parkop,helpim mipela,helpim yuDia Edita,Pastaim tru, mi laik givim bikpela

tok amamas long Powes Parkoplong winim sia bilong NCD Gavana. Mipela planti lain i bilip olsem bai

yu stiaim NCD insait long dispela 5-pela yia bilong yu.Mi laik givim bikpela sapot long

dispela toktok yu bin tokaut longEMTV nius long namba 26 debilong mun Ogas long ol residensna ol bisnis haus long klinim bekyadbilong ol. Narapela samting em Gavana yu

mas putim stop long ol manmeri isalim buai long fran bilong olbikpela na liklik stua. Ol manmeri ilaikim buai, go long buai maket stretna baim. Bikpela ai sua stret em spet

bilong buai. Ating i gutpela sapos yuken yusim ol ami long sanap long

olgeta kona bilong siti na wilwilim olmanmeri i spet nabaut.Sampela bilong mipela i save

kaikai buai tasol mipela i savelukautim spet bilong mipela.Laspela poin bilong mi em, mi yet

i save laik klinim hap bilong mi tasoldispela wara bil bilong Eda Ranu isave kilim mi wansait. I gat sampelarot we bai yu ken stretim wantaimEda Ranu? I no stret long mipela i save baim

bikpela wara na ol lain long setel-men i save kisim wara fri. Plishelpim mipela so mipela i kenhelpim yu long kipim Mosbi klin.

JAMES WIAGORDONSNCD

Stretim hevi bilong rotDia Edita,Mi no amamas tru

long sampela ol man-meri bilong Tokopa naNapila lain bilong Mt.Hagen, WestenHailans Provins. Ol isave blokim rot bilongSauten Hailans naEnga. Ol dispela lainNapila na Tokopa isave blokim rot nastop ol PMV na baslong gan na bus naipwantaim long rot. Olsave reipim ol meri na

i sekim ol poket obilum na kisim monibilong mipela na kilimmipela olsem pik nadok long rot.Long wanem mipela

em papamama bilongKutubu oil na PorgeraGol Main olsem na ol iwok long mekim i stap.Mi singaut longSauten HailansProvinsel Gavman naEnga ProvinselGavman long wokbung wantaim na

wokim rot bilongHiritano Haiwe na kamlong Kerema Kikori najoinim Sauten Hailans.Sapos yupela opimdispela rot em mipela iken i go kam longMosbi long kosta bas.

JACKY KULIPANGIASHP

NCD pulap long pipiaDia Edita,Klostu bai tripela wik

na nogat wanpela muvlong ol wok manmerilong NCD long rausimol pipia long siti.Sapos yu raun rauninsait long siti bai yulukim planti pipia ipulap na i luk olsemples dam stret.Em i no luk klin na i

no luk olsem siti moa.Em i luk olsem wan-pela bikpela setelmen

wantaim pipia pulapstret.Mi no amamas long

dispela na mi laikimsapos gavana i lukluklong hariap na stretimgut siti. Em i nesenel kapitel

bilong PNG na i masluk klin na oltaim masnogat pipia. Yumi savegat ol turis o ol arapelaman long narapelakantri i save kam raunna dispela i no inap luk

gut long kantri bilongyumi.Hariap na stretim. Ol

dok i wok long ama-mas olsem planti pipiana i wok long rausim ollong plastik na bin begna putim nabautnabaut long olgetahap.

KONSEN SITISENMOSBI

Toua, meri tru bilong PNGDia Edita,PNG i amamas long harim olsem

meri bilong apim ain i winim golmedol long SP Gems. Em dispelameri tasol, Dika Toua. Mi bin amamas stret long taim mi

harim olsem em i winim gol na ama-mas olsem em i putim PNG longfran stret long taim bilong pilai.Em i givim hop na bilip olsem

long ol narapela pilaia olsem, olinap long kisim gol long apimnamba i go antap. Em trupela merina meri bilong givim gutpela tingting

na strongpela bilip long ol narapelaolsem, ol inap long kam bek longples wantaim gutpela namba naamamas.Tim PNG, mipela ol manmeri

bilong yupela, i stap long baksaitbilong yupela. Mipela bai sapotimyupela i go inap gem i pinis.

RED, BLAK NAGOL SAPOTA STRETMOSBI SITI

Wanem taim bai wokpinis long Waigani draiv?

Dia Edita,Mi wanpela mangi Gordons, na mi

wanpela draiva long Mosbi siti.Mi rait i kam long Wantok Niuspepa

long askim sapos ol lain long NesenelKapitel Distrik Komisin (NCDC) i mastok klia long mipela ol takis peia longwanem taim stret bai dispela rot longWaigani draiv bai pinis.

Mi lukim olsem dispela rot i pulimlongpela taim stret. Mi les nau long ron long dispela rot

bikos taim kar i go antap long dispelarot bai yu harim olsem kar tu i krai longskin bilong em, na yu bai ting olsemkar i laik bruk long namel o kain samt-

ing olsem.Mi no tok olsem ol i no wokim gut-

pela wok, ol mekim gut tru tasol wan-pela samting long bik morning ol gredabilong ol i mas go na gredim dispelakaranas rot na bai flet na ol kar i nokenkalap kalap.I luk olsem dispela rot long baksait

long Telikom haus i wok long kamapgut olsem na olgeta draiva i save laiklong ron long en.

Draiva BoiSiti POM

WAIGANI WARI: Dispela poto i soim Waigani draiv rot. Hap han rot ol i wok long enpinis, narapela i stap yet. Poto: Nicky Bernard

Page 10: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

KOMENTRI Pes 11WANTOK Ogas 30 - Septemba 5, 2007

KOMENTRI

Published Weekly, Thursday, for WordPublishing Company, Ltd.

P.O. Box 1982, Boroko, NCDPapua New Guinea

Telephone: (675) 325 2500Fax: (675) 325 2579

Email: [email protected] bilong wanpela yia

52 niuspepaPles: Air:PNG K220.00AUSTRALIA US$110.00ASIA PACIFIC na JAPAN US$150.00AMERICA na EUROPE US$210.00

General ManagerElizabeth Konga

EditorNeville Choi

Published atSection 58, Allotment 3Office 2, Waigani Drive.

Word Publishing CompanyLimited is owned by the four majorchurches of Papua New Guinea -Catholic 55%, Lutheran 25%, Anglican10%, United Church 10%. The companyreserves the right to accept or rejectany advertisement or other materialsubmitted for publication which itdeems contrary to the publics inter-est at its absolute discretion. Thepublisher’s general term acceptanceare available at Word PublishingCompany Ltd and are set out full onthe display advertising form.

Taim bilong skelim ministriOL nupela minista bilong

Somare Gavman bai makimwanem kain strong ol bai i gatna hamas yia bai dispela strongbilong Gavman bai stap longen.Namba wan samting Somare

bai glasim em long pati husatem bai maritim na stap wantaiminap long 2012. Long nau yetgrup bilong Somare i gat plantipati i stap insait na ol i putim aitasol long wanem kain skel baiSomare i givim long ol. Olbikpela pati olsem PipelsNesenel Kongres (PNC) aninitlong Peter O'Niel, Pangu Patianinit long Andrew Kumbakorna Pipels Eksen Pati aninit longGabriel Kapris bai laki longkisim moa long wanpela ministritasol dispela i mas kam wan-taim trupela marit we ol bai stapwantaim long taim nogut nagutpela taim i go inap long2012.Long bipo yumi save harim

stori bilong ol vot i nogat biliplong Gavman i save kamap embikos ol pati i no amamas long

ol yet na ol save bruk nakamapim Oposisen na salen-sim Gavman. Bruk i savekamap bikos long pasin bilongskelim wok ministri long olmemba bilong wan wan pati.Taim ol save win long ileksenna go long kem, ol save pasimtok na wanbel long wanem kainwok na rot ol bai sanapim nastrongim ol yet na bihainim.Sapos dispela wanbel i no wokgut long taim bilong tilim ol wokministri, Gavman inap bruk.Olsem na wanpela bikpelasamting long strongim Gavmanem long luksave long pati lainna skelim gut wok ministri longol.Narapela samting we inap

mekim Somare i skelim wokministri bihainim em long luk-save bilong Papua Niugini(PNG) aninit long rijen. Kain

olsem ol Momase i ken kisimsampela ministri, sampela longHailans rijen, sampela longSauten rijen na wankain tu longNiugini Ailans (NGI) rijen. Olrijen we i gat bikpela bisnis oprojek long ol olsem Hailans wei gat wel na ges projek baiaskim long kisim ol sinia ministriolsem Deputi Praim Minista,Spika o Fainens, wankain tuolsem long NGI o arapela rijentu.Long dispela mak, Somare

bai glasim gut wok ministri nagivim bikos taim em tilim wok,arapela rijen inap mekim noistu. Olsem na Somare bai sin-daun gut tru wantaim ol save-man bilong em long skelim natilim gut dispela samting kainolsem man i mas katim pik guttru na skelim gut long ol familibilong em. Olsem na sait bilongrijon tu i save gat luksave longwok bilong skelim na tilim wokministri long ol memba insaitlong Gavman.Wanpela bikpela samting tu

em Somare bai tingting long

Gavman bilong em mas ranimgut kantri na kamapim ol gut-pela wok na rekot we nembilong Gavman bilong em baikamap gut. Olsem na taim em laik skelim

ministri bai em tingting tu longgivim wok long ol sinia naekspiriens memba husat i savelong holim na ranim wok bilongkantri. Bikos dispela baikamapim na strongim polisibilong Gavman long ron gut nakamapim kaikai bilong polisibilong Gavman. Sapos em abrusim dispela

bai Gavman bilong em i no inapkamapim wanpela gutpelasamting long kantri olsemkirapim ikonomi o bisnis, ranimgut ol sevis olsem helt na eduk-sen, lo na oda hevi bai kamapmoa na arapela hevi moa. Olsem Gavman bilong em i

no inap gat gutpela rekot na votnogat bilip inap kamap longsenisim Gavman bilong em.Olsem na taim em skelimGavman em bai skelim kainsamting olsem tu.

PNG Kristen Kantri em i olsem sios bilong GodSios em olsem ol han bilong

diwai wain long gaden bilongGodLong Olpela testamen (Ais

5:1-7) i gat dispela tok piksalong diwai wain. Long Jon 15:1-11 dispela tok piksa i gat nupelamining na i tok save long sios.Papa God em i olsem gutpelaman bilong bosim gaden na emi laikim ol diwai wain i karimkaikai. Olsem na em i savelukautim ol diwai wain. Em isave katim ol han bilong diwaina sapos sampela diwai i daipinis em i rausim dispela. JisasKrais em i olsem stik bilongdiwai wain. Em i save givim laipna kaikai na strong long ol hanbilong diwai. Olgeta Kristen tru iolsem wanpela han i pas insaitlong Krais.Jon sapta 15 i lainim yumi

olsem, ol manmeri insait longsios ol i gat wok bilong karimkaikai. Dispela bai i givim ama-mas long God, man bilongbosim gaden bilong yumi.Nupela Testamen i tok saposyumi brigim arapela manmeri ikam long Krais dispela em iolsem yumi "karim kaikai" (Jo4:36). Na taim yumi wokabautlong pasin bilong Krais dispela

em i narapela rot bilong karimkaikai (Ga 5:22-23).I gat wanpela rot tasol bai

yumi ken karim dispela tupelakain kaikai long laip bilong yumi.Yumi mas i stap long Krais ostap klostu long em long olgetasamting yumi mekim. Sapossios i pas wantaim Krais na imekim wok long strong bilongKrais bai em i amamas tru naGod i bekim beten bilong em.Na sios bai karim dispela kaikaiolsem God i laikim (Jo 15:7-11).Sios em i olsem sipsip bilong

Gutpela WasmanDispela em i narapela tok

piksa bilong olpela testamen(Sam 23; Ais 40:11). Tasol longnupela testamen em i gat nupelamining na i tok save long sios.Baibel i tok save long dispela tokpiksa long Jon 10:1-8; 21:15-17;

Luk 12:32, 15:3-7; Hibru 13:20-21.Bikpela Jisas Krais em i gut-

pela wasman bilong sipsip. Em ilusim laip bilong em bai em inapi kamap dua na bai ol sipsip inapi kam insait long banis (Jo 10:7-11). Taim Krais i dai long diwaikros dispela i opim rot bai ol sip-sip i lus na i bin ronawe ol inap ikam bek insait long banis. Inogat narapela rot bilong kisimbek ol. Taim yumi bilip olsemKrais i bin dai long kisim bekyumi, long dispela taim yumikam insait long sios. Taim Jisas idai long diwai kros dispela i soimyumi, wasman bilong sios i gatbikpela sori tru long ol sipsipbilong en.Dispela tok piksa i soim yumi

tu, Gutpela Wasman i savegivim kaikai long ol sipsip nawas long ol na stiaim na lukau-tim ol (Sam 23). Olsem na ol sip-sip i mas harim maus bilongwasman na bihainim em longolgeta de (Jo 10:14, 16, 27).Bikpela Jisas i bin tok long

planti banis o haus bilong ol sip-sip, tasol em i tok long wanpelalain sipsip tasol. Em i tok tuoltaim em i mas brigim ol man-meri i stap ausait long sios i kam

insait long dispela wanpela lainsipsip (Jo 10:16).Sios em i olsem wanpela lain

man bilong narapela ples i laikpainim ples tru bilong ol longhevenDispela graun em i no ples tru

bilong yumi. Yumi olsem manbilong narapela ples. Yumi stapliklik taim tasol long dispelagraun na bihain bai yumi go longples tru bilong yumi, em heven(1 Pita 2:11; Fi 3:20).Taim yumi stap na mekim wok

long dispela graun yumi kisimmaus bilong king bilong hevenna yumi autim tok bilong en (2Ko 5:20).Bikpela Jisas Krais em i pes

man bilong yumi na em i binopim rot na em yet i dispela rotbilong brigim yumi i kam longhaus bilong papa God (Jo 14:1-6; Hi 2:10; Ap 5:31).Olsem na sios i ken amamas

na wetim taim bihain. Taim yumigat planti hevi na wokabautbilong yumi i hat tumas, yumimas bilip na lukluk i go longJisas long wanem ples tru bilongyumi em i heven, em i plesbilong God yet (Hi 11:13-16;13:14; Ki 3:1-3; Rev 21:2-4;22:14).

OL PRINSIPOL BILONGGUTPELALIDASIP

wantaim Evangelist

OHARE JABERE

Pipel laikim tok klia longskelim bilong mani

ASDE apinun, nupela Nesenel EksekyutivKaunsil (NEC) bilong gavman i bin kisim luksave. Dispela ol lain em ol minista bilong nupela gav-

man bilong namba 8 Nesenel Palamen.Na bihain long ol i mekim tok promis long

Gavman Haus, wanem samting bai kamap nau?Long dispela taim nau kantri bai mas wetim wan

wan ol minista long autim tok na makim klia rot olbai bihainim na mekim wok long em.Ol bikpela ministri olsem Tresari na Fainens bai

mas redim olgeta pepa bilong kirapim na skelimsaplimentari baset bipo long Nesenel Palamen i sin-daun wantaim ful NEC bilong gavman long namba18 de bilong mun i kam.Dispela bai wanpela long ol bikpela wok ol nupela

minista i mas kirap na mekim kamap nau. Nawankain olsem mipela long midia bai lukluk stronglong glasim wokabaut bilong nupela NEC, ol pipelna bisnis komyuniti tu i wok wetim toksave long olnupela minista.Minista bilong Woks na Sivil Eviesen na Memba

bilong Kandep, Don Polye i bin tokaut long ol wokplen em bai lukluk long karimaut long dispelafaivpela yia i kam. Em nau dispela i makim olsemwanem kain wok las gavman i bin kirapim, bai gohet yet. I luk olsem maski sapos i gat nupela min-ista i kisim opis, bikpela as tingting bilong NesenelAlaiens gavman bai stap yet.Olsem na i luk olsem wok bilong sanapim na

makim ron bilong nupela gavman i wok go het gut.Na olsem wanem long oposisen? Dispela wik nau i makim laspela wik bilong mun

Ogas we gavman i makim pinis ol minista bilongem.Na bipo long palamen i sindaun gen long

Septemba 18, bai kot bilong oposisen agensimPraim Minista Gren Sief Sir Michael Somare ikamap long Septemba 17. Dispela nau em kot imakim pinis bai ol i mas stretim bipo long palameni sindaun.Sapos ol i rausim bai dispela gavman i sanap

nau. Na sapos kot i skelim olsem Sir Michael i nogatas long holim yet lidasip bilong Nesenel Alaiens,ating sindaun i senis liklik.Tasol nau yet ol minista i kisim luksave na tok

promis pinis. Nau bai mipela i laikim ol longstrongim ol projek bilong las gavman we i gutpelana senisim o rausim ol projek we i no givim gutpelakaikai long ol pipel bilong yumi.Wan wan ol nupela memba i wok mekim gutpela

wok insait long wan wan ol eria bilong ol. I gat sam-pela ol arapela i go bek long ol provins bilong ollong lainim gut rot bilong wokbung wantaim olprovinsel administresen bilong ol.Yumi mas save long plen bilong wan wan minista.

Em nau bai yumi save sapos sindaun bilong yumilong neks yia i kam bai orait o nogat.

Page 11: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Pes 12 Ogas 30 - Septemba 5, 2007 na pasifik nius

TINGIM KOKODA: Tupela ami veteran bilong namba 39 Batalien Harry Barkla (lephan) na Peter Hollowaylong Bomana Woa Matmat i bin stap long wanpela memoriel sevis long tingim ol brata bilong ol i bin dai longbikpela woa pait long Papua Niugini long Wol Woa 2. Tupela i bin raun i kam bek long PNG wantaim 4-pelaarapela Australia woa veteran na bihain ol i bin go bek long Isurava long Kokoda Trek long makim namba 65anivesari bilong wanpela bikpela pait i bin kamap long hap long mun Ogas, 1042.

(AAP Images Poto/ Lloyd Jones)

Bihain taim bilong ol aborijini pipel maswankain wantaim olgeta Australia pipel

PRAIM Minista bilong Australia John Howard, i tok bihain taim bilong ol aborijinipipel i mas kamap wankain olsem olgeta pipel bilong Australia.John Howard i mekim namba wan lukluk raun bilong em i go long wanpela Aborijini

komyuniti, bihainim tokaut bilong em long Komenwelt i mas i go insait na helpim olaborijini komyuniti long Noten Teritori, tupela mun i go pinis.Astingting bihain long en, em bilong stretim gut ol sevis insait long ol bus ples

komyuniti na daunim ol hevi i kamap long drak, spak dring na raskol pasin.Em i bin holim ol toktok wantaim kaunsil long Hermannsburg, Wes bilong Alis

Springs (Alice Springs).Mista Howard i tok, em i bin tokim ol Aborijinal lida long dispela tingting bilong em

long statim dispela intavensen o Komenwelt i go insait na kisim wok bilong helpim olaborijinal komyuniti."Mipela i gat wanpela liklik as tingting tasol na em bilong luksave long sindaun

bilong ol as ples pipel long histori na laip bilong dispela kantri. Bihain taim bilong olbai i mas wankain tasol olsem hap bilong Australia komyuniti. Tasol inap ol i ken kisimhap bilong dispela bikpela kantri, bihain taim bilong ol bai no inap bagarap."

Lokol humen raits amamas wantaim lo bilong stopim humen trafik lo

SIVIL Sosaiti o ol komyuniti ogenaisesen bilong Kambodia (Cambodia) i tok welkampinis long hap bilong wanpela bil bilong traim stopim trafik o stilim na salim bilong olmeri na pikinini.Lokol humen raits ogenaisesen, LICADO, i tok Cambodia bihainim stretpela rot

long kempen agensim dispela pasin.Presiden bilong LICADO, Pong Chievkek (Pbong chew-ge), i tok em i hop bai ol i

rausim nem bilong Kambodia US bleklis olsem, kantri em nem bilong em i no gut longdispela ol hevi bilong haitim na salim ol meri na pikinini.Dispela bai traim long pasim humen trefik na seks bisnis na lukautim humen raits

na gutpela sindaun bilong pipel na apim wok bilong helt ken a sindaun bilong pipel.

SAMOA: Pasim bilong niuspepa i no gutpela tumas

EDITA o niusbos bilong wanpela niuspepa long Samoa em paia i bin kukim daunlong wiken i tok olsem polis i wok long mekim ol wok painimaut long dispela paia.Edita bilong Newsline Samoa, Cherelle Jackson, i no bin laik tokaut sapos sampela

lain i bin laik kamapim bagarap long dispela niuspepa o nogat.Tasol em i ting dispela pasin bilong kukim niuspepa pastaim tasol long stat bilong

Saut Pasifik Gems, em i kamap olsem bikpela wok bilong ol wok nius o iven longkantri i wanpela samting em i wok long tingting tumas long en.Em i bin tokim Radio Australia Pacific Beat progrem olsem paia i bin kukim na

bagarapim olgeta opis bilong niuspepa long Apia."Olgeta samting i lus pinis - printing pres, editorial seksen, nius seksen, akauns na

maketing. Olsem na olgeta hap bilong mekim wok bisnis i lus pinis. Mipela nogatsamting moa."

Qarase no laik go bek long Suva nauFIJI praim minista bipo, em ami i bin rausim em long wok bilong en, Laisenia

Qarase, i tok olsem wanpela tok lukaut em i bin kisim olsem bai ol i kilim em na oltambu em ol i putim long em i no ken go nabaut nabaut nau bai stopim laik bilong enlong go bek long Suva, biktaun bilong kantri.Steve Holland i ripot olsem Mista Qarase i bin wok long tingting long go bek long

Suva long dispela Fraide i kam, na dispela bai nambawan taim tru bilong en long golong Suva stat long taim ami i bin rausim em long wanpel ku long mun Desemba longyia i go pinis.Tasol Mista Qarase i tok nau ol dispela tok lukaut i mekim em long lus tingting long

dispela wokabaut bilong en i go long Suva. "Mi kisim wanpela det tret (ol i tok lukaut long mi olsem mi bai dai). Wanpela tele-

pon kol. We man i ring i tok olsem em i stap wantaim ami."Mista Qarase i tok tu olsem interim gavman i bin tokim wanpela bikpela balus

kampni em i saver ron yet insait long kantri long noken larim em i ron long ol balusbilong en. Atoni Jeneral bilong Fiji Aiyas Sayed Kaiyum, i tok em no save sapos dis-pela toktok bilong Mista Qarase i tru o nogat. "Em nau, yu save em i ken ron long Laui go long Suva na i go long laik bilong em. I nogat wanpela banis i holim em longmekim dispela."Mista Qarase i tok em bai no nap go nau long Suva long Fraide, tasol em i tok gen

olsem em bai go het yet long askim strong na kamapim hevi long interim gavman.

Sanap Yet

PNG polis mekim wok painimaut long planim nating ol HIV/AIDS sikman

POLIS long Papua Niugini i (PNG) wok long mekim ol wok painimaut long ol stori olsem sampela lain long SautenHailans Provins i bin planim nating sampela pipel husat i gat sik AIDS taim ol i stap laip yet na ol i no dai.Niusman bilong mipela long Papua Niugini, Steve Marshall i ripot olsem Nesenel AIDS Kaunsil Deputi Dairekta

long PNG, Romanus Pakure i tok ol i salim pinis ol polis na ol helt ke wokmanmeri i go long dispela ples bilongmekim ol wok painimaut."Ol pipel i wok sutim tok long ol pipel i gat HIV olsem pasin posin i kamap long givim sik long ol. Sapos dispela

i tru, mipela i mas go na painimaut moa stori long dispela - sapos olgeta i pas raunim pasin na pret long kain samt-ing olsem pasin posin," Mista Pakure i tok, em i tru ol wok bilong skulim na toksave long ol pipel long dispela sikAIDS i no save go long planti ples o rurel eria.Ol i ting olsem samting olsem 2 pesen long siks milian pipel long PNG i kisim sik AIDS.

Hevi bilong pawa saplai long Noten Marianas i go het yetOL I tilim aut gen pawa saplai insait long tupela wik long Saipan, bikpela ailan bilong Noten Marianas.Gemma Casas i ripot olsem, "The Commonwealth Utilities Corp em gavman i papa long en, i bin pasim pawa

saplai long olgeta tu awa insait long ol viles long wanem i nogat inap pawa i ron."Tasol ol pipel na ol papa bilong ol bisnis i no amamas na autim strongpela toktok long gavman long ol dispela

blekaut."Pres Seketari Charles Reyes Jr, i tok gavman i bilip sapos ol i salim na praivet kampani i ronim pawa saplai long

Saipan, em bai stretim hevi long pawa saplai.

RAMSI i tok em i no tru olsem em i bringim ol soldia bilong wokim wok sekyuriti

RIJENAL Asistens Misin long Solomon Ailans i tok ol toktok bilong Solomon Ailans Polis Komisina Jahir Khan ino tru olsem ol i bin bringim ol soldia bilong ol narapela kantri, na ol i no bin askim em pastaim long en.Komisina Khan i raitim pinis wanpela pas i go long Praim Minista Manasseh Sogavare bilong tokim em olsem ol

i no bin askim em pastaim long bringim ol soldia bilong wokim sekyuriti wok, pastaim long kamapim bilong kivungbilong Palamen long mun Ogas.Tasol ol opisa bilong RAMSI i tok, ol i no bringim moa soldia, ol soldia ol i bin bringim, em bilong senisim ol sol-

dia i lusim kantri bilong go bek long kantri bilong ol.

Page 12: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Pes 14 Ogas 30 - Septemba 5, 2007

Saut Pasifik GemsSaut Pasifik Gems

PNG KALA:Rita Kari isoim PNGlong taim

em i winimgol medol

long wetlifting.

OLSEM PIS: Ryan Pini mekimplanti nois long wara.

RONAWE:Dispela

PNG sokapilaia i ronawe

wantaimbal.

PAITIMDISPELA:

PNG krikettim i gattingting

long kisimbek taitolbilong ol.

Page 13: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Ogas 30 - Septemba 5, 2007 Pes 15WANTOK

2007, Live the Dream2007, Live the DreamLUKLUK PASTAIM: Anna-Lisa Mopio Jane i redilong wanpela resisbilong em.

STRONGPELAMERI:

Rita Kari i nopainim hatlong apimdispelabikpela samting.

HIA: Ol PNG

netbol merimekimsave

long wanpelagem.

Page 14: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Kanage i bilong Enga.Tasol em i save wokabautraun wantaim ol wan

wara bilong em, ol Sepik. Wanpela taim em i bungim

wanpela meri Tolai na askim em:"Tobras, maunten paia i lait yet o

dai pinis?" Meri Tolai ya savelong kain toktok bilong em na embelhat na tokim Kanage: "Saposmaunten paia i paia yet, bai yuwokim wanem samting?" Kanagegivim wanpela bikpela smail natok: "Mi laik save tasol. Sapos emi lait yet, bai mi tokim ol wan warabilong mi long kisim sampelaSepik wara na kapsaitim antaplong paia."

Kanage TasolWaigani

Kanage pinis wok na go kalaplong bas i go long haus. Taim emigo insait long bas, han bilong emi krangi liklik na pas long susubilong wanpela meri. Kanage tanim lukim meri ya na

sem nogut tru. Bas i go stoplongas stop klostu long haus bilongKanage na em i kam autsait. Emlaik wokabaut igo na meri ya sin-

gaunt long em long sanap. Meriya kam long Kanage na tokimem: 'Bras, no ken wari o sem. Misave olsem yu no minim longtasim mi. Tasol sapos yu min, tingim

tasim klos ya. han bilong yu tasimstret'. Kanage harim olsem naaskim: 'Sapos han i tasim stret?'Meri ya bekim: 'Yu ting mi baimarimari long yu. Man, bai miaskim yu long baim kompens-esen wantaim bodi bilong yu ya'.

Turu TumasLae

Kanage spak nogut tru na woklong wokabaut i go haus. Longhap rot ol polis patrol bungim em.Wanpela polisman askimKanage: "Wantok, yu laik go longwe?" Kanage i no save olsemwanpela polisman i askim em. Em i ting olsem wanpela wan-

tok bilong em askim. Em i kirapna tok: "Tu tok. Mi stap long MunLait na mi laik go long haus."Polisman ya harim dispela toktokna em i belhat na askim Kanage:"Husat tutok bilong yu. Mi askim yu long yu laik go

we?" Kanage tingting i go nogatna tokim polisman ya: "Sori, miting olsem mitupela wantaim ibilong PNG. Olsem na taim yu tok wantok

long mi na mi bekim bek na toktutok long soim olsem mitupelawantaim i tritok na fotok na wan-tok na mipela olgeta i bilongPNG."

Wan KantriLae

Kanage i go wok long Gorokana em maritim wanpela meriGoroka. Wanpela Sande, bihainlong lotu bilong marit bilong

tupela, Kanage i kisim nupelameri bilong em na tupela i kalaplong kar bilong tupela na go longKainantu long kisim holide naamasim marit bilong tupela.Taim tupela i ron long rot i go

long Kainantu, Kanage i laiksenisim gia tasol han i popaia natasim lek bilong meri bilong em.Mekim i go na Kanage i pilim semnogut tru bikos misis bilong emino toktok. Em nau boi kirap na tok sori

long meri bilong em. Meri bilongem i harim olsem na bekim:"That's okay darling. Now that we are married, you

can go all the way!" Kanageharim dispela toktok bilong misisbilong em na em i no stop longKainantu. Boi kukim olgeta i golong Lae.

Bara VinschBomana

GLASIM MUSIK na KANAGE TOK PILAIPes 16 WANTOKOgas 30 - Septemba 5, 2007

Tok pilai wantaim Kanage olgeta wik!

Fool Moon rilis bilong biknem musik man Anslom bai lukim em i pilai raunEM NAU, i luk olsem olgeta hap

bilong dispela pilai nau i wok longbung wantaim.

Maski i bin gat sampela hevi i kamap rau-nim rilis bilong albam bilong Anslom NakikusFool Moon, promosen bilong em bai go hetyet wantaim sampela konset we bai kamapinsait long kantri na we bai kirap pas longKundiawa long Isten Hailans Provins.Dispela tua em bikpela bia kampani SP

Bruri (Brewery) yet i makim mani long sapo-tim aninit long nem 'SP Musik Raun 2007".Bipo long mun Jun dispela yia i bin gat

sampela tokwin olsem dispela albam bai noinap lukim nupela kirapim bilong em longPapua Niugini (PNG) bikos i bin i gat kros ikamap namel long Anslom na narapelamusik atis bilong Rabaul long sait bilonghusat tru i bin raitim wanpela singsing longdispela albam, Angel on Earth na i bin i gattoktok olsem dispela albam bai lus natinginap sampela kain pe i bin go long dispelamusik atis bilong Is Nu Briten husat i wok tokolsem dispela singsing em bilong em.Chin H Meen Supersounds studios yet i

wok distributim o tilim na salim albam bilongAnslom i wok pait strong tru long kliaim dis-pela kros long kopirait. Na bihain ol i tokolsem i bin gat wanbel i kamap na CHM yeti tokim ol fens olsem bai dispela hevi i pinisbipo long mun Jun i pinis.Dispela nupela nem bilong Anslom i wok

long strong moa nau we Total EventCompany (TEC) husat i lukautim dispela tuabilong Anslom i wok yusim bihainim gutpelalaikim bilong ol singsing Where Stap Love,Dhem Dhanse, na ol arapela bikpela sings-ing long dispela Fool Moon albam.Kodineta bilong TEC na Tua Dairekta

Esther 'Shanique' Gegelagi, i tok SP Bruri ikam gut gen wantaim sponsasip bilong dis-pela tua we bai givim ol fen bilong Anslomsans long lukim em i pilai na singsing laip.Shanique i tok tu oslem SP Musik Raun2007 bai bihainim lekmak bilong musik tuaSP i bin sapotim bilong narapela biknemPNG musik atis Patti Potts Doi wantaimTago Urere PNG tua bilong em long munFebrueri.Tua bilong Anslom bai lukim ol Sauns ov

Daudai, ben bilong Daru long pilai bekapbilong Anslom.Dispela em dispela musik grup husat i bin

pilai bekap musik bilong Patti Doi long tuabilong em. Ol arapela musik man husat baipilai musik tu long dispela tua em JohnHakalitz, gita man Adrian Gedisa wantaimAndy Miro i bosim Kibod na nupela singaWayne Atasoa husat bai lukautim bes nabekhaus enjinia bilong tua em bai Digby

Holeong yet.Asisten Brands Menesa Hubert Kannibau

husat bai lukautim ol boi taim ol pilai raun itok olsem SP i amamas tasol long sapotimwanpela kain biknem musik atis olsemAnslom wantaim wanpela tua.Em i tok tu olsem SP i gat bikpela bilip tru

long ol yangpela musik atis husat strong nasave bilong ol long musik i ken helpim longpromotim bia bilong PNG yet.Tasol mi yet mi no bilip olsem TEC na SP

i ken mekim samting stret bilong Kundiawawe nius bilong dispela samting bai hat liklik.Em bikos Kundiawa taun i no wanpela plesbilong entatenmen insait long kantri na olgutpela ples bilong pilaim musik raun i nostap.CHM tu i amamas wantaim dispela tua

bilong mipela na ol i tok olsem olgeta hevibilong kamapim dispela tua i stret pinis.Mausman bilong CHM, Richard Francisco

i tok olsem ol samting olsem kopirait wan-taim dispela Rabaul musik atis i stret pinisna albam nau i kamaut tasol i gat nainpelasingsing tasol long en. Dispela singsingAngel on Earth i no stap long en."Dispela SP Musik tua bai stat long Simbu

long Kundiawa Klab dispela wik Fraidenamba 31 de bilong mun Ogas, bihain baiem i muv i go daun long Momase bilongtupela nait long Pils Rapa'a, long wikenbilong namba 32 indipendens na Anslom baigat sans long amamasim dispela bikpela dewantaim wanpela musik konset long KlabMill long Kokopo.Bihain long en bai gat tupela bikpela nait

long Bayside Inn long Kimbe long namba 21na 22 de bilong mun Septemba.Long pinis bilong mun Septemba long

namba 29 de, Cameron Klab long Alotau bailukim Anslom i pilai long wanpela nait tasol,bihain long namba 6 de bilong mun Oktoba,Anslom bai go pilai long Lae long Liquid Inn.Na long pinisim gut, tua bai kamap long

PNG Kantri Klab (Country Club) long Mosbiwe Anslom bai pilai long namba 13 de bilongmun Oktoba we ol i ting bai pulim plantimanmeri tru.

Yu ken ridim GLASIM MUSIK long tokinglis olgeta Mande insait long TheNational tasol.

Gla s imMusikwantaimJK

SP MUSIK RAUN 2007 I REDI: Tupela musik man, Ansolom Nakikus na Moqai baigo raun dispela SP Musik Raun Tua long pinis bilong dispela mun. Tupela i amamstru long SP i bin kamapim dispela Tua long helpim ol musik manmeri.

Poto: NICKY BERNARD

Nicky Bernard i raitim

GOL medol bia bilongyumi SP i kam gen longsapotim ol musik man-meri bilong yumi longPapua Niugini (PNG).Dispela taim ol i sapo-

tim Anslom Nakikus longlonsim nupela albambilong em Fool Moon weem i rekodim aninit longMegrov Studio long NuKaledonia. Dispela albam bilong

em i mekim nois long olredio bilong yumi insaitlong kantri na dispela i

mekim na ol SP Brewery ikamap gen long mekimtua bilong em. Dispela i no namba

wan taim SP bai wokimdispela tua. Long nambawan tua ol SP wokim tuana sapotim King bilongSouth Pacific musik PattiPotts Doi long yia i gopinis,"SP Brewery bai go het

yet long sapotim na karimnem bilong ol lokol Atislong kirapim ol longdivelopim talent bilong olna tu long pilai laiv long olbikpela taun long kantri,"

SP Lager Brand MenesaNoel Kaimong i tok.Anslom Nakikus bai no

inap go em yet long dis-pela tua em bai kisim liklikhelpim bai kam long nara-pela musik man we sings-ing bilong em tu savekukim ol nait klab emMorqai na full ben bilongSauns ov Daudai,Tua bilong ol bai stat

long 30th Ogas na baipinis long namba 13 debilong mun Oktoba, TotalEvent Company bailukautim wantaim tupelasusa redio Nau na YumiFM.

SP Musik Raun 2007kamap gen

Page 15: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Ogas 30 - Septemba 5, 2007 Pes 17

NEM: Jason TomKRISMAS: 18 (man)ADRES: Bema High school, PMB,Bema, Morobe ProvinceSAVE LAIKIM: Pilai soka, harim musik,mekim pren, mekim pani, stori na pilaigita.

NEM: Lynette KauginKRISMAS: 18 (meri)ADRES: P.O Box 58, Maprik, EastSepik Province.SAVE LAIKIM: Harim musik, ritim bukna mekim pani.

NEM: Dianne HorikuaiKRISMAS: 16 (meri)ADRES: Mercy Secondary School, P.OBox 580, Wewak, East Sepik ProvinceSAVE LAIKIM: Danis, singsing na harimmusik.

NEM: Alex Paito KRISMAS: 17 (man)ADRES: Bema High School, PMB,Bema, Morobe ProvinceSAVE LAIKIM: Pilai soka, sofbol, bas-ketbol na ragbi.

NEM: Firmin Boli TagiapeKRISMAS: 17 (man)ADRES: Magarima High School, P.OBox 23, Mendi, Southern HighlandsProvinceSAVE LAIKIM: Pilai soka, ragbi, basket-bol na kik boksing.

NEM: Edward Damien KRISMAS: 18 (man)ADRES: Niugini Table Birds, P.O Box962, Lae, Morobe ProvinceSAVE LAIKIM: Pilai soka, go piknik, golotu na salim presen.

NEM: Andrew TopiKRISMAS: 18 (man)ADRES: Don Bosco TechnicalSecondary School, P.O Box 159,Kerema, Gulf Province SAVE LAIKIM: Go lotu, pilai soka napilai gita.

NEM: Alex MorrisKRISMAS: 17 (man)ADRES: C/- Emil Lowi, P.O Box 420,Wewak, East Sepik ProvinceSAVE LAIKIM: Raitim pas, mekim prenna pilai spots.

NEM: Liyo DuwangKRISMAS: 22 (man)ADRES: P.O Box 304, Kiunga, WesternProvince.SAVE LAIKIM: Pilai soka, harim musik,go lotu na raun raun.

NEM: Turalom GabrielKRISMAS: 17 (meri)ADRES: Ponini Technical High School,P.O Box 429, Kimbe, West New BritainProvinceSAVE LAIKIM: Raitim pas, mekim pren,go lotu na pilai spot.

tumbuna

Dia Laiplain,Meri bilong mi i wok long

paul wantaim wanpela maritman. Mipela i bin stretim hevitasol em i wok long lukim yetdispela man. Meri bilong em ino save. Bai mi wokim wanemnau?Honest partner

Dia Pren,Long toktok bilong yu, meri

bilong yu i wok long paul wan-taim narapela man na em i nogutpela pasin.Mipela i sori long harim olsem

na marit laip bilong yu i no stapgut. Mipela i luksave tu long pil-ing bilong yu long dispela kainhevi i stap.Traim long glasim gut na

askim yu yet as na meri bilong

yu i wokim dispela kain pasin.Sapos yu save long bekim bilongdispela, bai yu gat gutpela sanslong toktok long em na em baisenisim pasin bilong em.Sapos yu no askim yet as tru

na em i mekim olsem, yu maswokim dispela kwiktaim. Traim painim gutpela taim long

yutupela i ken toktok. Mekim klialong em olsem yu no laikim pasinem i wokim na i wok longbagarapim marit bilong yutupela.

Na askim em as em i wokimdispela kain pasin. Bikpela samting em long

mekim meri bilong yu i saveolsem yu gat bikpela laik yet longem tasol yu laik save gut longtingting bilong em. Dispela bai helpim yu tu long

givim stia na bai yu save wanemsamting bai yu mekim.Sapos yu wanpela Kristen, i

moabeta yu go lukim pasto opater bilong yu na autim waribilong yu wantaim em.Askim em long pre wantaim

yu long meri bilong yu na em iken senisim pasin. Na tu, em i ken helpim yu long

toktok long ol rot we yu kenhelpim meri bilong yu long luk-save long yu.

Laiplain

Sapos yu gat wari ohevi,

rait i kam long Lifeline, P O Box 6047,

Boroko, NCD. Yu ken ringim mipela tulong telipon namba

326 0011. Raitim trupela nem na

adres bilong yu i kam nabai mipela i salim bekim

long pas bilong yu. Mipela bai toktok long oltrupela samting yu askimlong em tasol bai mipela ino inap long putim trupela

nem bilong yu.

Laiplain

Hau na yam kamap?BIPO tru, i gat wanpela

meri wantaim tupelapikinini bilong em na ol

i stap long wanpela ples.Dispela ples i no longwe longSepik. Wanpela em pikininimeri na wanpela i man. Tupelaliklik tru.Ol birua i bin kilim papa bilong

ol na ol tasol i stap. I nogat papalong lukautim ol. I nogat man tulong wokim gaden na tu helpimol. Nogat tru. Ol i gat liklik kaikai na tu nogat

samting long karamapim skinbilong ol, samting olsem laplapna siot. Ol i kamap rabis olgeta.Wanpela taim ol tarangu i

nogat samting long kaikai longdispela de. Mama i wari noguttru. Wanem samting tru, ol liklikbilong em bai kaikai? Em i tingting i go nau na i

tokim ol pikinini long i stap na emwanpela bai i go painim kaikai.Tupela i stap na em i go long bik-bus.Tasol long dispela hap i gat ol

traipela man bilong bikbus ol isave kaikaim ol manmeri. Plantitaim long bipo ol i bin kilim nakaikai sampela manmeri. Olgeta manmeri bilong dispela

hap i pret olgeta na i no saveraun wan wan long dispela hap.Meri i tok: "Ples ya, tru i gat

birua, tasol i nogat kaikai tru nami laik i go ya nau". Em i tokolsem pinis nau i kirap na soriwantaim i go long ples bilongpainim kaikai.Dispela ples i longwe tru tasol

em i no pret, em i go tasol. Em itingting long painim pis pastaimlong painim kumu wantaim sam-pela kaikai.

Em i bihainim wanpela wara igo antap long het. I no longtaimem i bungim wanpela lapunman. Dispela man i wok long sin-daun long as diwai na wok longsapim tamiok ston bilong em istap.Meri i tingting planti na em i

wari. Nogut man ya i kilim em.Em i hangre nogut tru i stap.Olsem na taim meri i kamap emi askim. "Meri, yu i gat sampelakaikai? Mi hangre nogut tru."Lapun meri i givim sampela pisnau long en. Hangre man yakwiktaim tasol daunim olgeta naaskim long sampela moa.

I no longtaim, olgeta pis bilongmeri i pinis. Man ya i kaikaimolgeta. "Yu laik i go olsemwanem nau?" em i askim meri."Yu laik bihainim mi o yu laik mibihainim yu?" Lapun meri i pretna i tingting planti. Bihain liklik em i tok em bai

bihainim dispela man. I no long-taim, tupela i painim narakainyam long gaden. Em i tokimmeri: "Dispela em narapela kainyam, tasol yu nogat kaikai olsemna yu mas digim." Tasol em i tokim, "Yu mas

lukaut gut long i no ken trubrukim yam long namel. Sapos

olsem i nogut long yu nau."Meri i stat long digim i go

daun. Man i holim tamiok bilongem na em i was gut tru i stap.Tarangu meri i traim hat tru nadigim gut i go daun. Tasol yam i gro i go insait tru

na i hat moa yet long em i digim.Daunbilo tru ya, yam i luk olsempinis. Em nau meri i mekim nais nau

asua bilong em, ya i bruk. Man,lapun man i belhat nogut tru natok: "kamon digim aut olgeta hapbilong yam". Na em lus tasol.

Stori i kam long Is Sepik

Mi stap long hevi wantaim meribilong mi na mi laikim helpim

Page 16: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Pes 22 Ogas 30 - Septemba 5, 2007

COFFEE INDUSTRY CORPORATION LTD

Yumi Lukautim Kopi Na Kopi Bai Lukautim Yumi

OL WIKLI MAKET PRAIS - Long Wik i pinis long 31/08/07. TINGIM: Olgeta prais i stap long Kinalong wan wan kilogrem.

NQ: I Nogat Prais. NB: I No Baim. NA: I No Gat

Ol Arabika fiutsas prais i bin stap daun las wik wankain olsem Robusta. Ovarolprais sindaun i bin liklik moa wantaim Arabika i pinisim wik 0.9 cents/lb aninitna Robusta kopi prais i pinis $12 (1.1 cents/lb) antap moa. Dispela wik, sindaunbilong prais bai no inap strong tumas insait long tupela maket wantaim bihainlong i no bin gat nius bilong

3.0 to 4.10 3.70 to 3.80 - to 1.10

6.55 to 7.50 6.35 to 6.80 6.05 to 6.35 6.00 to 6.10 3.90 to 4.10 3.70 to 3.95 0.90 to 1.10

NA NA NA

- to 3.90 - to 3.70 NA

-to 7.20 - to 7.20 - to 6.10 - 6.00 3.70 to 3.90 3.50 to 3.80 0.93 to 1.00

- to 7.00 - to 6.50 -to 6.30 - to 6.10 - to 4.00 3.20 to 3.70 3.00 to 3.50 NA

NA NA NA

- to 2.70 - to 2.00 NA

- to 2.60 - to 2.40 - to 1.00

1.40 to 2.70

7.04 6.69 6.23 6.07 4.00 3.55 3.25 1.37 1.00

KAINANTUGOROKAKUNDIAWAMINZ/BANZMT. HAGENLAEWAU/BULOLOASEKICENTRALWEWAK

PNG na Kwinslen saintis wokbung long helpim kaukauSWIT potato o

kaukau em i bunbilong planti pipellong Papua Niugini(PNG), tasol longsampela yia nau, em ibungim hevi long olbinatang i bagarapimna daunim prodaksenbilong sampela olwan wan kain kaukau.Olsem na nau, ol

agrikalsa saintis bilongPNG na Kwinslen,Australia, i wok wan-taim long daunim dis-pela binatang ikamapim hevi long olkaukau.

Em long AgrikalsaRisets Institut (NARI) iwok wantaim Dipatmenbilong Praimeri Indastri(DPI) bilong Kwinslenlong Australia.Ol binatang nogut

long kaukau i mekim nakaukau i no karim gut.Na dispela i daunimmak long prodaktiviti okaukau i karim gutkaikai.Dairekta Jeneral

bilong NARI, DoktaRaggubath Ghodake itok binatang longkaukau i no nupelasamting na i no olsemem i kamapim bikpelahevi long PNG tasol

dispela binatang i wan-pela we i kontribiut longhevi bilong prodaksenna kamapim ol kwalitikaukau. Em i tok olsem long

dispela taim, NARIwantaim Kwinslen DPIsaintis i wok wantaimlong glasim dispelawantaim fanding sapotbilong Australia Sentabilong Agrikalsa Risets(ACAIR).Dokta Ghodake i tok

taim binatang i savekisim ol kaukau krop,em bai i no karim gutkaikai i go na stop olge-ta. Na rot long daunim

dispela we ol asplesPNG i wokim long plan-ti yia em long planimnupela kaukau rop webinatang i no holim yet.Em i tok ol PNG fama

i wok long mekim dis-pela na daunim hevi nadispela i wok gut long olfama na ol i no bungimhevi long kamapimkaukau long kaikaimlong haus o long salimlong ol maket long ples.Tasol em i tok long

kamapim kaukaubilong komesel besis isalim i go aut, ol fama imas kamapim planti nagutpela kwaliti kaukau.

SOIM: NARI opisa i soim pablik long graftim mango long Agrikalsa so long Lae.Stori na Poto: Seniorl Anzu

Maritim mangokarim gutRISETS i soim olsem ol tri o diwai krop olsem

mango em ol i ken "graftim" ol i mekim ol i marit naol i karim moa gutpela kaikai long sotpela taim.Maritim ol i min olsem katim wanpela hap bilong

wanpela diwai na putim antap long narapela napasim na i gro long kamapim nupela moa gutpelakaikai winim orijenal wan na long sotpela taim tu.Ol rot bilong "grafting" o maritim tupela plent

wantaim olsem "Sait Klef Grafting" i isipela rot olfama i ken wokim. Ol mango diwai ol i graftim inaplong karim kaikai insait long 4-pela krismas skelimwantaim mango bilong bipo yet i save kisim namellong 8-10pela yia bipo em i karim ol prut. I no dis-pela tasol ol diwai mango we ol i graftim o mekimi marit i save karim long sem taim. Long piksa, NARI opisa i wokim Sait Klef

Grafting long Agrikalsa So long Lae.

PIS FAMING KAMAP ISI LONG LAE: WOPA na Zenag kantri Lae nau i goinsait long pis faming i lukautim ol pis. Hia em tupela yangpela bilong Labua ikisim namba wan haves o kaikai bilong pis long ol liklik raunwara ol i lukautim.

Poto: Seniorl Anzu

Nupela helikoptana moa sevisAndrew Molen i raitim

HELIKOPTA em iwanpela masin we i keni go long ol ples we karna balus ino inap longgo.Em i ken pundaun

tasol na kirap long wan-pela ples na i spit moatu, long dispela ashelikopta em i wanpelagutpela masin longyusim long kain plesolsem Papua Niugini(PNG) we i nogat gut-pela rot i go long plantiol rurel eria na bus ples.Wanpela kampani we

i save ronim sevisbilong ol helikopta emIslands Nationair longMosbi na las wik ol itokaut long nupela Bell407 helikopta bilong ol.Dispela nupela

helikopta i bai wok wan-taim ol Bell 206 Squirrelhelikopta ol i gat pinis.Tasol dispela Bell 407

i gutpela moa long

olpela 206."Em i spit moa na i no

seksek tumas olsem206," pailot bilong 407,David Inau i tok.Ol 206 helikopta tu i

wok long lapun na dis-pela nupela helikoptabia helpim long rausimsampela hevi long ol.Nationair i save putim

ol helikopta bilong ollong haia long ol bisinis,gavman na ol manmeritu.Dispela ol Bell

helikopta i gat gutpelaspit na i gat bikpela tenkbilong holim bensin na iken ron longpela hap.Nationair i lukluk long

kisim sampela moanupela helikopta bihaintaim na dispela i gut-pela long helpim gav-man na ol manmerilong kisim moa sevis igo long olgeta hapinsait long kantri.

I GAT BIKPELA WOK: Nupela helikopta bilong IslandsNationair, Bell 407 i hangamap antap tasol long graunlong wanpela demonstresen ron bilong en las wik.Poto: Andrew Molen

Page 17: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Ogas 30 - Septemba 5, 2007 Pes 23Turisim so wok redi ron gut

WOK redi bilong turisim ekspo o so longMosbi i wok long ron gut.

Long dispela yia, ekspo bai kamap longSeptemba 12 i go inap 15, na bai i kamappastaim long Hiri Moale Festival na ama-masim bilong Indipendens De long siti.

Olgeta yia Papua Niugini TurisimIndastri Asosiesen (PNGTIA) i savekamapim dispela ekspo long givim olmemba bilong em olsem ol travel ejensi,tua opereta, balus kampani na hotel, longsoim ol prodak o sevis bilong ol long olarapela manmeri wantaim tu ol lain olsemol foren turis na bisnis haus.

Het tok bilong ekspo long dispela yia em'PNG Ekspiriens Turism Ekspo'. As tingtingbilong dispela het tok em long promotimawenes long turisim na long wankain taimhelpim long divelopim turisim long kantri.PNGTIA i bilip turisim em wanpela wePNG i ken kisim mani bilong em na ol pipelbilong em.

Inap long 40 turisim indastri memba nakopret ogenaisesen i tok pinis olsem ol baistap insait long dispela ekspo.

Olgeta hap bilong kantri PNG, wantaimtu ol lain long ol narapela kantri longPasifik Rijen, long Yunaitet Kingdom, nalong Australia i soim laik long stap insaitlong ekspo tu.

Dispela em namba 4 turisim ekspo naTelikom PNG i sponsaim.

PNGTIA em wanpela non-profit ogenais-esen o ogenaisesen we i no save wok longkisim mani na em i bin kirap long Janueri2001. PNGTIA i save makim maus bilongol memba bilong em long turisim na travelindastri na autim ol tingting na wari bilongol. PNGTIA i save wok tu long helpimkamapim ol polisi, progem na lo we i savelukautim turisim indastri.

STAIL: Wanpela meri i soim kalsa bilong emlong Hiri Hanenamo. Fail Poto

SP helpim UPNGBIKPELA bia kampani bilong Papua Niugini (PNG), SP

Bruri (SP Brewery) i bin helpim PNG han bilong IntanesenelAsosiesen bilong ol Sumatin long Ikonomiks na BisnisMenesmen (AIESEC) long Yunivesiti bilong PNG (UPNG).

Helpim ol i givim em wanpela komputa, na ol samting ikam wantaim, long helpim ol long wok bilong ol.

Jeneral Menesa bilong SP Bruri, Stan Joyce, i tok AIESEK i helpim plantimanmeri bilong PNG husat i nau ol wokmanmeri na SP i amamas long sapotimkain ogenaisesen olsem.

Long poto, Presiden bilong AIESEK PNG, David Lepi, i traim dispela nupelakomputa.

Tenpela bikpela projekbai kamapim moa wok

TENPELA bikpela forestri pro-jek we gavman i givim tok oraitlong kamapim bai helpim longkamapim moa wok bilong olmanmeri.

Dispela em i toktok bilongMinista bilong Forestri, PatrickPruaitch, long kirapim bilongPapua Niugini Fores Atoriti(PNGFA) Kopret Plen 2007-2012, las wik Fraide long Mosbi.

Mista Pruaitch i tok olsem bipolong yia 2000, namba bilong olmanmeri husat i wok long fore-stri sekta i bin moa long 10,000,na planti bilong ol i wok long olrurel hap.

Em i tok olsem bikos sampelabilong ol loging operesen i paslong tripela o 4-pela yia i go

pinis, planti manmeri i bin nogatwok tu, tasol dispela ol nupelabikpela projek bai senisim dis-pela.

Mista Pruaitch i tok PNGolsem wanpela diveloping kantribai bungim yet ol isyu na salensbilong ikonomi, envaironmen, naol sosaiti. Na forestri bai helpimlong strongim ol wok divelopmenbilong kantri.

Em i tok PNG i no inap stretimgut ol dispela isyu o salenssapos yumi i no i gat ol mak weyumi sut long en, na i gat plenlong bihainim long kamap longdispela mak.

Dispela em i as bilong kopretplen bilong PNGFA, MistaPruaitch i tok.

“Dispela plen em long mekim

PNGFA ron gut moa na mekimwok bilong em gut,” em i tok.

Sampela ol polisi na operese-nal hap we dispela plen i laikstrongim em;

• Kopret Plening naMenesemen

• Fil Sevis long ol provins naprojek hap

• Fores Divelopmen long olplentesen na wok wantaim olpapagraun long menesim ol hapwe katim bilong ol diwai i winimmak bilong em.

• Ol Stretejik Rises Progem webai kamapim sastenabol menes-men; na

• Wok bung wantaim ol praivetsekta na ol narapela ejensi longtoktok na mekim wok longenvaironmen na klaimet senis.

Spaida Man

BAIM: Dispela man i save salim ol toi - kain olsem ol balun - we yu winim wingo insait bai kamap bikpela, long kisim liklik toea bilong em bikos em i tok laip ihat long Mosbi siti. Dispela toi em salim em bilong Spaida Man.

Poto: William Natera

William Natera i raitim

Page 18: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

OL SPOT DRO NA POTOPes 24 WANTOKOgas 30 - Sep 5, 2007

HARIM: (antap) Kosa bilong Bintagor Lahanis i toktok long ol pilaia bilong em long hap taim long gem bilong olagensim Wari Vele Raiders long Mosbi. Las wik Lahanis i lus long M&J Muruks tasol dispela i no kilim i dai paiabilong ol yet. POTO: Andrew Molen

HOLIM EM: (daunbilo lephan) Kone Sharks winga, Joseph Stegman i brukim difens bilong wanpela Defencepilaia long gem bilong ol las wik Sarere long Bava Park long Pot Mosbi ragbi yunion semi fainol salens. Defence iwin na bai bungim University Piggies long gren fainol dispela Sarere. POTO: Nicky Bernard

PULIM BAL: (antap) Dispela PNG soka pilaia i kisim bal na i ronawe long ol ara-pela long gem bilong ol agensim Samoa long Saut Pasifik Gems long Samoa longSande. PNG i winim dispela gem. POTO: Jason Pini/Team PNG

OLSEM WANEM: (lephan) Dispela meri Samoa i pundaun long traim na kisimhelpim bilong refri taim ol i salensim PNG long Saut Pasifik Gems long Samoa longSande. Poto: Jason Pini/ Team PNG

Dro

Page 19: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

NRL NIUS Pes 25WANTOK Ogas 30 - Septemba 5, 2007

Tigers lukluk long Eels long helpim ol

KOSA bilong Wests Tigers, TimSheens i tok tim bilong em bai nap goinsait long fainols resis saposParramatta i winim Brisbane dispelaSande.Em i tok em i no ting bai tim bilong em

i nap skoaim planti poin stret agensimKnights long Fraide nait long go insaitlong top 8 wantaim moa poins.Ol Tigers inap pinis wantaim 26 poins

long dispela sisen wantaim Bulldogs(+53), Parramatta (+46) na SouthSydney (+23) sapos dispela tripela sait ilus dispela wiken na Brisbane tu inapstap insait long dispela grup (+81)sapos ol i win dispela wiken.Sheens i tok lus bilong ol long

Rabbitohs las wik Sande i putim ol i godaun na ol i lukluk tasol long Eels longwin dispela wiken bai ol i gat sans longkam bek insait long top 8."Mi no ting mipela bai inap long

skoaim planti poins tru insait long wan-pela gem tasol long kisim mipela i goantap gen," Sheens i tok.Mipela i mas skoaim 100 insait long

wanpela gem na dispela kain samtingbai no inap kamap, em i tok."Gem bilong dispela wiken bai lukim

sapos mipela i stap yet o pinis long resisolsem na mipela i mas win na kisim dis-pela tupela poins."Dispela em i olsem semi fainol bilong

mipela," Sheens i tok.Sapos mipela i win, Parramatta tu i

mas win o nogat bai ol i aut long resis,em i tok.Tigers bai strong wantaim kam bek

bilong huka, Robbie Farrah husat i rongut long trening na ino kisim marasinlong kilim pen long sait bun bilong emwe em i bin kisim bagarap long en."Em i gutpela sain tru, dispela em i

namba wan taim em i trening long dis-pela wik."Mi no ting em i orait stret tasol em i

orait moa nau long las wik."Long dispela taim bilong sisen, i

nogat wanpela man i laik stap ausaitlong gem na yu bai mekim olgeta samt-ing yu inap long en long stap insait longgem," Sheens i tok.Tigers kepten Brett Hodgson i tok ol i

mas putim tingting bilong wantaim longgem bilong ol agensim Newcastle na oli noken ting olsem ol bai go na win isitasol."Mi ting olsem sapos yu tingting plan-

ti long hamas skoa bai yu putim longwinim bai em i mekim yu guria na yu baino inap pilai bihainim gem plen bilongyu bilong wanem bai yu tingting longtraim na winim dispela gem hariaptasol," Hodgson i tok.

NAMEL MAN: Benji Marshall em wanpela bilong ol Tigers pilaia husat i mas kamapim strongpela gem long helpim tim i win na stap insaitlong fainols resis. POTO: AAP Image/Action Photographics, Jonathan Ng

OL BULLDOGS husat i staplong namba 5 ples nau i ken lusimples long stap insait long fainolssapos Cowboys i winim longbikpela skoa dispela wiken longTownsville.Tasol sapos Bulldogs i win bai ol

i ken holim wanpela fainols gemlong hom graun bilong ol.Cowboys bai pinis long namba

tri tasol i nogat samting bai stopim

ol long win dispela wiken gen.Long ol Bulldogs, ol i gat bikpela

prais na i mas wokhat tru longstretim dispela hevi.Sapos ol 'Dogs i win bai ol i pinis

namel long namba 4 na 7 ples nasapos ol i lus bai ol inap pinisnamel long namba 5 na 9 ples.Sapos ol i laik stap insait long

top 4 ol i mas skoaim moa poinsinsait long gem na i moa winim ol

poins bilong Parramatta.Ol i mas gat moa poins tu long

Souths sapos Souths i win naWarriors husat ol i stap namba 4ples i mas lus long Penrith.Sapos Cowboys i winim ol long

moa long 30 poins na WestsTigers i winim Knights long moalong 40 poins bai ol 'Dogs i rauslong fainols.Ol Broncos i mas winim ol Eels

na ol Rabbitohs i mas win o saposol i lus, ol i mas i gat gutpela skoa.I gat sans long ol 'Dogs bai no

inap stap insait long fainol tasolplanti samting i save kamap insaitlong dispela gem na bikpela samt-ing bilong ol 'Dogs long mekim emlong kamap long fil long pilai.Tupela bik nem pilaia bilong

Bulldogs, Willie Mason bai kisimples bilong Fred Briggs long

intasens na Matt Utai bai rausimCameron Phelps long wing.Ol Cowboys i no senisim tim

bilong we i bagarapim Knights laswik tasol ol i putim tasol BenFarrar i kam insait long intasensbilong ol.Planti ragbi lig sapota bilong

Kwinslen i laik lukim ol Cowboys ikamap long ol fainel wantaim tu olBrisbane Broncos.

Bulldogs gat sans yet

BIKPELA GEM: Paul Bowman i gat bikpela gem dis-pela wiken taim em i go aut long fil wantaim Cowboysagensim ol Bulldogs long Townsville dispela wiken.Bowman bai kamap namba wan pilai long klab long pilai200 gem bilong em long fes gred divisen.

Bowman i pilai bilong Cowboys taim klab i stat inapnau. Em i gat 21 trai, brukim difens 29 taim na i brukimtakol 193 taim pinis dispela yia na i nogat tok em baikamapim wanpela strongpela gem ken agensim Bulldogslong hom graun bilong em yet.

POTO: AAP Image/ Michael Chambers/ActionPhotographics.

Bowmanmekim rekot

Page 20: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

SPOTS LAIPSTAIL - SP GEMSPes 26 WANTOKOgas 30 - Septemba 5, 2007

Posisen Gol Silva Brons Totol

1 New Caledonia 12 15 11 382 Papua New Guinea 11 5 5 213 Fiji 10 6 11 274 Nauru 8 6 7 215 Samoa 6 5 5 166 Palau 4 2 0 67 Federated States of Micronesia 3 0 0 38 Tahiti 2 4 3 99 American Samoa 1 5 2 810 Cook Islands 1 0 0 110 Tonga 1 0 0 112 Solomon Islands 0 6 3 913 Kirabati 0 3 1 414 Tuvalu 0 1 0 115 Guam 0 0 2 2

Marshall Islands 0 0 0 0Niue 0 0 0 0Norfolk Islands 0 0 0 0Northern Marianas 0 0 0 0Tokelau 0 0 0 0Vanuatu 0 0 0 0Wallis and Futuna 0 0 0 0

Totol 59 58 50 167

Anna-Lisa Mopio Jane i smailbihain long wanpela resis bilongem. Ol poto: Jason Pini/TIM PNG

APIM: Rita Kari, apimain.

GOLDEN BOI: Wanpelagol medol gen bilongRyan Pini, pis bilongPNG.

YES: Dika Toua, topweitlifta bilong PNG iwinim gol long dispela ainem apim.

Page 21: Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim - Wantok Niuspepa€¦Ol agro-forestri projek i gat bikpela askim Namba 1727 Wan Wik, Ogas 30 - Septenba 5, 2007 Paul Zuvani i raitim OL

Publisher of the newspaper operates at Section 58, Allotment 3, Office 2, Waigani Drive

Wan wik: Fonde, Ogas 30-Septmba 5, 2007Isu 1727

Buka holim Kokoda trek rekot yet.PES 27.

Koime wokhat tasol Bulikiobo strongtumas. PES 27.

Tigers lukluk long Eels long helpimol. PES 25.

PAPUA Niugini (PNG) stapnamba wan long namba bilong olgol medol em i winim tasol biruabilong em, Fiji no stap longwe.

Long 5 kilok long Trinde dispelawik, PNG i stap pas wantaim 10-pela gol, 4-pela silva na tripelabrons medol.

Fiji kisim 9-pela gol, 6-pela silvana 10-pela brons medol na longnamba tri ples em Nauru em 8-pelagol, 6-pela silva na 7-pela brons.

Tasol ai bilong olgeta manmeriwok long pas long KomonweltGems gol medol wina, Ryan Pinihusat i wok long mekim save stretlong wara.

Pini winim pinis tripela gol medollong 200 mita fri stail (1:50.72NSPGR), 50mita bekstrok (26.78)na long 100 mita bataflai (53.46sekens NSPGR).

Dispela i lukim em i putim tupelanupela rekot bilong Saut PasifikGems (NSPGR) - 1:50.72 sekenslong 200 mita fri stail na 26.78sekens long 50 mita bekstrok.

Dispela i mekim wanpela i ken tingolsem Pini nogat gutpela salens longPasifik bilong wanem levol bilongem i antap tumas.

Long aste apinun long 4x200 mitarile, PNG i kam baksait tru inap Pinikalap i go insait long wara na kisimol i kam pinis long namba 4 ples.

Long wankain taim KomonweltGems silva medol wina, Dika Toua iwinim gol medol long wetliftingbilong ol meri.

PNG i kisim 10-pela gol medolpinis tasol i gat bilip long dispelanamba bai go antap yet bilongwanem i gat wanpela moa wik i stapna sampela ol spots olsem boksing,etletiks na ragbi sevens i no kamapyet.

PNG stap namba 1

GOL SWIM: PNG swima, Ryan Pini brukim wara long200 mita fri stail resis long Apia we emi winim gol medollong en. Poto: Jason Pini/Team PNG

...Kisim 10-pela gol medol pinisAndrew Molen i raitim