OLIVER CROMWELLEN DE PROTESTANTSE MISSIE

1649-1658

door Marieke Elske Prins

Centrale vragen

Was Oliver Cromwell een bondgenoot van Johan de Witt of toch een tegenstrever?

Werd de Akte van Seclusie door Oliver Cromwell opgelegd aan de Nederlanden in de persoon van Johan de Witt?

2

Inhoud• Inleiding

• Commonwealth of England (1649-1659/60)

• Binnenlandse politiek van Oliver Cromwell

• Buitenlandse politiek van Oliver Cromwell

• Conclusie

3

InleidingStamboom

Walter Cromwell (circa 1463-1510) ----------------------|------------------

Sir Thomas Cromwell* Katherine Cromwell x Morgan Williams(1485-1540) |

Richard Williams (Cromwell)(familienaam ‘Cromwell’ aangenomen)

|Robert Cromwell x Elizabeth

Stuward |

Oliver Cromwell (1599-1658)

4

*secretaris onder koning Henry VIII

Inleiding (2)

• Puritanisme

• Engelse politiek voorafgaand aan de Commonwealth:

- Burgeroorlog (1641-1649)- Executie koning Charles I (1649)

5

Commonwealthof Engeland (1649-1659/60)

•Protestantse Unie (1651-1652)

•Eerste Engelse Oorlog (1652-1654)

•Protectoraat (1653-1658/59)

6

Politieke doelen• Commonwealth als staatsbestel verankeren

• Protestantisme verankeren in de Engelse samenleving én in Europa.

Subdoelen:- Onderlinge strijd tussen protestanten stoppen door

religieuze tolerantie voor alle protestanten voor te staan

- monarchie/Stuarts uitsluiten

Steven Pincus, Protestantism and Patriotism, 26-27; Alexandra Walsham, Charitable hatred. Tolerance and intolerance in England, 1500-1700 (Manchester 2006) 234en Euan Cameron, ‘Protestant identities in the later Reformation in Germany’, in: Grell en Schribner, eds., Tolerance and intolerance, 111.

7

Uitspraken ter bevordering van tolerantie voor alle protestanten

• John Owen predikte voor het parlement: “it is toleration of all religions, or invented ways of worship, wherein your [House of Commons] constitutions are confidently antedated in many places of the nation”. (1)

• Cromwell sprak over: “… Doth that name, or thing, give difference between those that are the members of Christ and those that are not? We think not so. We say, faith working love is the true character of a Christian.” (2)

Doel: Staatskerk waarin alle protestantse geloven in verenigd waren

• Sluijs, van der, Puritanisme en de Nadere Reformatie, 15-16 en Worden, The Rump Parliament, 119.• Ibidem, 125. 8

Binnenlandse politiek van Cromwell

• Commonwealth: Tolerantiewet (1650)Staatskerk voor alle protestanten creëren want algehele religieuze

tolerantie voor Protestanten is nodig wanneer men de protestantse staat, het rijk van God op aarde, wil herenigen, vestigen en wederopbouwen. (1)

Uitspraak tegen een parlementslid - “I had rather that Muhammetanism werepermitted amongst us, than that one of God’s children should be persecuted”(2)

[Aantijging tegen papen, vorsten en iedereen die protestantse geloofsgroepenwil uitsluiten.]

• Protectoraat: Instrument of Government (1653) (3)

artikel XXXII (staatsbestel)artikel XXXV – XXXVIII (religie)

• Walsham, Charitable hatred, 233-234; Worden, The Rump Parliament, 2-4, 82, 85, 121-122, 125-126, 135-136; Felix, Leven en Werk van dr. John Owen, 78 en Firth, Oliver Cromwell, 306-307.

• C.H. Firth, Oliver Cromwell and the rule of the puritans in England (Londen 1947) 307.• Instrument of Government, Cromwell Association (http://www.olivercromwell.org/)

9

Instrument of Government: XXXII. That the office of Lord Protector over these nations shall be elective and not hereditary; and upon the death of the Lord Protector, another fit person shall be forthwith elected to succeed him in the Government; which election shall be by the Council, who, immediately upon the death of the Lord Protector, shall assemble in the Chamber where they usually sit in Council; and, having given notice to all their members of the cause of their assembling, shall, being thirteen at least present, proceed to the election; and, before they depart the said Chamber, shall elect a fit person to succeed in the Government, and forthwith cause proclamation thereof to be made in all the three nations as shall be requisite;

and the person that they, or the major part of them, shall elect as aforesaid, shall be, and shall be taken to be, Lord Protector over these nations of England, Scotland and Ireland, and the dominions thereto belonging. Provided that none of the children of the late King, nor any of his line or family, be elected to be Lord Protector or other Chief Magistrate over these nations, or any the dominions thereto belonging.And until the aforesaid election be past, the Council shall take care of the Government, and administer in all things as fully as the Lord Protector, or the Lord Protector and Council are enabled to do. 10

Buitenlandse politiek van Oliver Cromwell

• Protestantse Unie (1651-1652)

• Eerste Engelse oorlog (1652-1654)

• Vredesonderhandelingen met daarin deAkte van Seclusie (1654)

• Protestantse missie in de wereld11

Brief aan de Staten Generaal Tractaten uit Generale Vergaderinghe 1651

…that there allwaies hath beene a firme union and constant intercourse of frendshipp and reall affection between Engeland and this State.And Whithall considering that the defence and frea intercourse of trade and trustinh the Common interests of State: that first combijned them in this happij league doo continue, with the accession sithence of the prosession of the true reformed Religion and of the just libertits and freedom of the people, off equall concernement into bith more them formerlij…Nationaal Archief (Den Haag), Tractaten uit Generale Vergaderinghe 1651 , Staten Generaal 1.01.05, inv.nr. 8463, folio 5 en 6 12

Vereniging van Protestantse Staten (1651-1652)

13

Verbintenis(sen) tussen twee sterke staten

Religieus verwachtschap:

•Unie van Utrecht (1579) en Engelse Burgeroorlog (1641-1649)•Synode van Dordrecht (1618-1619)/Grote Vergadering (1651) - Tolerantiewet (1650)•Publieke Kerk (NL) – Staats/Publieke kerk (ComEng)•Tolerantie voor protestanten

Politiek verwantschap:• Unie van Utrecht (1579) en Engelse Burgeroorlog (1641-1649)• Akte van Verlatinghe (1581) en de Pride’s Purge (1648) & executie Charles I (1649)• Charles I en Willem II probeerden de macht van de burgers te breken (1641 en 1650)

[Deze mislukkingen betekende meer macht voor de burgers.]• Charles I † (1649) en Willem II † (1650)• House of Commons en Staten Generaal regeren.

Economisch verwantschap: •Zeemachten•Handelsnaties

Eerste Engelse oorlog (1652-1654): Vredesonderhandelingen

Het Vermuyden Plan: Timothy Venning, Cromwellian Foreign Policy (Londen 1995) 159-162

• Gezamenlijke militaire defensie en militair offensief (2/3 - 1/3)

• Alliantie met Staten die vrijheid of geweten voorstaan• Burgers kunnen politieke functies bekleden in beider landen• Vrije handel (ook in de koloniën)• Eeuwigdurend verbond van vriendschap, liefde en alliantie• Missionarissen verkondigen het woord van Christus aan

iedereen

De Republiek der Nederlanden: handelsverdrag c.q. unieCommonwealth of Engeland: religieuze unie en confederatie 14

Akte van Seclusie (1654)• Beider landen hebben baat bij een sterke staat

(economisch, religieus en politiek)• Religieuze tolerantie voor protestanten

15

Samenwerking of Unie op basis van:Strategisch partnership of een ‘joint venture’ in handel, religie en defensie met in achtneming van ieders grondwet:Instrument of Government (art. XXXII) wordt opgenomen in het Vredesverdrag.

Maar Orangisten zijn in de Nederlanden goed vertegenwoordigd terwijl het verleden met een vorst aan de macht, wanorde en een verzwakte staat betekende.

ConclusieWas Oliver Cromwell een bondgenoot van Johan de Witt

of toch een tegenstrever?

• Bondgenoot op economisch, religieus, politiek vlak

• Beiden staten zijn gebaat bij orde en vrede• Gezamenlijk optreden om absolutistische

vorsten te stoppen en het protestantisme te verankeren: Waldenzen in Savoy (1655)

16

Conclusie (2)Werd de Akte van Seclusie door Oliver Cromwell opgelegd aan de Nederlanden in de persoon van Johan de Witt?

•Angt van Cromwell voor Oranje was gegrond of niet, maar samenwerking kan alleen op basis van het respecteren van elkaars grondwettelijke bepalingen, anders is samenwerking per definitie uitgesloten (dat is tegenwoordig ook het geval) •Handhaving van Instrument of Government (artikel XXXII) = Akte van Seclusie, hoort nu eenmaal bij de politieke arena…

Hoe Johan de Witt de akte vervolgens presenteert aan Orangisten en de rest van zijn land, is niet een zaak van Cromwell.

17