Omgaan met neuropsychologische gevolgen na NAH in de chronische fase

Caroline van HeugtenUniversiteit Maastricht,

Kenniscentrum Revalidatiegeneeskunde Utrecht

een congrespresentatie geven ….

initiatief

planning en organisatie

geheugen

depressie

ruimtelijke orientatie

aandacht

angst

inzicht

gedragsregulatie

waarnemingmoe

Wat zijn neuropsychologische gevolgen?

• Cognitieve gevolgen:geheugenaandachtmentale snelheid

• Emotionele en gedragsmatige gevolgen:depressieangstverwerkingsproblematiek

• Maar ook:vermoeidheidverminderde belastbaarheid

• En ook: problematiek bij naastbetrokkenen

Wat zijn neuropsychologische gevolgen?

…..onzichtbaar……

Cognitieve problematiek

Stoornissen tot 1 jaar na CVA

0

10

20

30

40

50

60

1mnd

6mnd

12mnd

snelheid

geheugen

aandacht

uitvoering

Wat valt hieraan op?

• Er zijn stoornissen op meerdere domeinen• Deze stoornissen zijn niet zeldzaam: het

treft vele patiënten• Mentale traagheid springt eruit• Er zijn duidelijke verbeteringen te zien

gedurende het eerste jaar• Maar er blijven ook aanzienlijke

percentages patiënten met stoornissen over

Cognitieve klachten 10 maanden na CVA

Vergeetachtigheid 61Mentale traagheid 56Slechte concentratie 55Geen twee dingen tegelijk 53Afasie 32Moeite met schrijven 56Moeite met lezen 48Moeite met hoofdrekenen 29Moeite met telefoneren 26Moeite met tv kijken 24

Beleving partners?

Vergeetachtigheid 61 59Mentale traagheid 56 64Slechte concentratie 55 54Geen twee dingen tegelijk 53 64Afasie 32 40 Moeite met schrijven 56 53 Moeite met lezen 48 49Moeite met hoofdrekenen 29 28Moeite met telefoneren 26 34Moeite met tv kijken 24 25

Beleving partners?

Vergeetachtigheid 61 59Mentale traagheid 56 64Slechte concentratie 55 54Geen twee dingen tegelijk 53 64Afasie 32 40 **Moeite met schrijven 56 53 **Moeite met lezen 48 49Moeite met hoofdrekenen 29 28Moeite met telefoneren 26 34Moeite met tv kijken 24 25

Hoe worden cognitieve gevolgen gemeten?

• Neuropsychologisch testonderzoek

• (klinische) observaties

• (hetero)anamnese

• Vragenlijsten

• Rapportage van klachten door patiënten

• Rapportage van klachten door anderen

Neuropsychologische test

Dagelijks leven?

stoornissen

beperkingen klachten

-Kan de patiënt goed omgaan met de stoornissen in het dagelijks leven?- Worden er strategieën en hulpmiddelen gebruikt

in het dagelijks leven?-Is de patiënt ongerust over een mogelijke dementie?

Behandeling cognitieve problematiek?

Behandeling chronische cognitieve problematiek

• Voorlichting aan patiënt en familie

• Psycho-educatie

• Aanleren van strategieën tot vele jaren na het letsel

• Gebruik van hulpmiddelen

• Aanpassing van de omgeving

• ‘Neuropsychotherapie’

Mogelijkheden in Nederland

• Cognitieve revalidatie in revalidatiecentra, verpleeghuizen en ziekenhuizen

• Specialistische revalidatie: Nijmegen (ACHN), Arnhem (Brain Integration), Amsterdam (INR), OPS behandeling

• NAH in de psychiatrie• Voorlichting en ondersteuning via thuiszorg

en andere zorgorganisaties (bijv gehandicaptensector)

• Voorlichting en ondersteuning via patiëntenorganisaties

Voorbeeld: Breingrepen• Cognitieve training:

waar liggen mijn mogelijkheden en grenzen

hoe los ik problemen op• Sociale vaardigheidstraining:

assertiviteitomgaan met anderen

• Psychologische begeleiding:acceptatieverwerking

Dat ziet er goed uit…..

• Maar de groepen zitten nauwelijks vol?

• Erkenning van problematiek?

• Herkenning van problematiek?

• Doorverwijzing?

Emotionele en gedragsmatige problematiek

Emotionele en gedragsmatige klachten 10 maand na CVA

Eerder huilen 58Initiatiefverlies 50Irritatie 50Veranderde seksualiteit 49Persoonlijkheid 48Afhankelijk gedrag 45Depressief 45In zichzelf gekeerd 41Emotioneel vlak 32Labiel 31

Beleving partners?

Eerder huilen 58 55Initiatiefverlies 50 60Irritatie 50 58Veranderde seksualiteit 49 56Persoonlijkheid 48 57Afhankelijk gedrag 45 52Depressief 45 50In zichzelf gekeerd 41 42Emotioneel vlak 32 25Labiel 31 33

Depressie na NAH?

Depressie na CVA

0

5

10

15

20

25

30

35

40

1mnd

1 jr 3 jr 7 jr

Risico op depressie na 3 jaar?

• Soort CVA (infarct)

• Aanwezigheid factoren 1 jaar na CVA:vermoeidheid ADL afhankelijkverminderde motoriekverlaagd activiteitenniveau (hobby,

huishouden, sociaal)

Depressie bij partners

0

10

20

30

40

50

60

70

80

1 mnd 6mnd 1 jaar

Behandeling depressie?

Behandeling depressie

• Medicatie

• Voorlichting aan patient en familie

• Cognitieve gedragstherapie?

• Ontlasten van de situatie

• Sociale steun zoeken

• Probleem oplossend gedrag stimuleren

• ‘Neuropsychotherapie’

Vermoeidheid na NAH?

Vermoeidheid na CVA

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

opname 6 mnd 1 jr 2 jr 3 jr

Risico op vermoeidheid na 1 jaar?

• Vrouwen meer dan mannen

• Oudere patienten

• Aanwezigheid van depressie bij opname

• Externe locus of control: problemen en oplossingen buiten jezelf leggen

Behandeling vermoeidheid?

Behandeling vermoeidheid• Voorlichting aan patiënt en familie

• Medicatie:- stimulantia- antidepressiva

• Stress-management

• Slaaptherapie

• Cognitieve gedragstherapie

• Graded exercise

• Loopband training en andere vormen van fitness

Andere diagnoses dan CVA?

Cognitief functioneren 3-12 jaar na ernstig NAH bij kinderen

0

10

20

30

40

50

60

•54% reguliere schoolcarrière of werk, rest aangepast of lager niveau dan voor letsel

Wat doe je morgen?• Neuropsychologische problematiek is vere van

zeldzaam: wees alert

• Zorg ervoor dat je deze problemen leert herkennen

• Gebruik signaleringslijsten

• Let ook op de impact ervan op de naastbetrokkenen

• Geef gerichte voorlichting

• Verwijs door voor revalidatie en behandeling

Hartelijk dank voor uw aandacht