Inleiding: De Waal is één van de belangrijkste rivieren van Nederland. Hierdoor heeft een groot deel van ons land met deze rivier en al zijn voor- en nadelen te maken. Maar wat nog veel belangrijker is, de rivier kan voor veel mensen een gevaar betekenen. Want de natuur is onvoorspelbaar en daarmee dus ook de Waal. Gelukkig is men zich in Nederland bewust van deze gevaren en worden er dus ook maatregelen genomen om te voorkomen dat we in Nederland ooit met deze gevaren geconfronteerd worden. Hierbij moet je denken aan dijkverzwaringen, kribverlagingen enzovoorts. Het nadeel van deze maatregelen is alleen dat het vaak zo is dat deze het uiterlijk van het Waallandschap niet ten goede komen. Dit is de reden dat het project “WaalWeelde” in het leven is geroepen. Dit project is er op gericht om het Waalgebied zo veilig mogelijk te maken, en te houden, maar hierbij ook het uiterlijk van het Waalgebied in acht te nemen. Zo wil men er voor zorgen dat er nog jaren lang veilig van het Waalgebied genoten kan worden. Binnen het project WaalWeelde zijn de volgende clusters te onderscheiden:

• Oost: Overbetuwe, Nijmegen en Beuningen, Westelijk begrensd door de gemeentegrenzen van Overbetuwe/Neder-Betuwe en Beuningen/Druten.

• Midden: Neder-Betuwe, Tiel, Druten en West Maas en Waal, Westelijk begrensd door de gemeentegrenzen van Tiel/Neerijnen en West Maas en Waal/Maasdriel.

• West: Neerijnen, Lingewaal, Maasdriel en Zaltbommel. ( Mogelijk ontstaat er in de toekomst nog een vierde cluster, “OOST-OOST”, bestaande uit de bovenstroomse Waalgemeenten Rijnwaarden, Millingen, Lingewaard en Ubbergen.)

http://www.ru.nl/contents/pages/457197/wwprojectgebied.gif

Hoofdvraag: Sluiten de doelstellingen van het project WaalWeelde aan bij de wensen van de bewoners van het Waalgebied?

1. Wat is en wat doet WaalWeelde? 2. Wat is de aanleiding voor het project? 3. Wat staat er in de PKB over het project WaalWeelde? 4. Welke processen binnen het project zijn al gaande? 5. Welke andere projecten zijn actief op dit gebied? 6. Hoe willen ze het project bekostigen? 7. Wat doet de WaalWeelde om tot een ontwerpplan te komen? 8. Hoe denken omwonenden over het Waalgebied zelf? 9. Welke functie vervult het Waalgebied voor hen? 10. Hoe denken omwonenden van de Waal over dit project? 11. Wat moet er volgens de omwonenden van de Waal nog veranderen aan het project?

http://www.westmaasenwaal.nl/upload/88827_340_image002.jpg

Wij denken dat het project WaalWeelde een zeer goed initiatief is om het Waalgebied te verbeteren en dat de doelstellingen van het project aansluiten bij de wensen van de meeste bewoners van het Waalgebied. Dit omdat wij denken dat uiteindelijk iedereen toch wel streeft naar een veilige leefomgeving. Maar niet alleen veiligheid is belangrijk, voor de meeste mensen speelt ook uiterlijk een belangrijke rol. Wie wil er nou niet mooie natuur om zijn huis? En laat dit nu net één van de doelstellingen van het project zijn. Daarom denken wij dat de doelstellingen zo goed aansluiten bij de wensen van de bewoners. Wij denken echter ook dat het project nog wel wat moet sleutelen aan hun naamsbekendheid. Het project WaalWeelde is namelijk in onze leefomgeving uiterst onbekend en weinig besproken, terwijl het dat wel verdiend te zijn.

Sluiten de doelstellingen van het project WaalWeelde aan bij de wensen van de bewoners van het Waalgebied? 1. Wat is en wat doet het project WaalWeelde? Het doel van WaalWeelde is letterlijk: het vergroten van de maatschappelijke effectiviteit voor het concept van Leven met Water, door betere participatie van belanghebbenden in het uiterwaardengebied langs de Waal tussen Nijmegen en Brakel. Het project moet leiden tot ruimtelijke kwaliteit, in combinatie met economische groeimogelijkheden. Het project WaalWeelde wil de Waal mooier maken en tegelijkertijd ook de kans op overstromingen verlagen. Ook willen ze kans voor de Waal op ruimtelijke ontwikkeling vergroten. De doelstellingen op het gebied van de veiligheid van de Waal willen ze voor 2015 gerealiseerd hebben. De vertrekpunten van het project WaalWeelde zijn de vier R’s: Vergroting van de Ruimtelijke kwaliteit, vergroting van de Rivierwaterafvoercapaciteit, perspectief voor Regionale economische ontwikkelingen en Regionale samenwerking. Het project WaalWeelde is een initiatief van het Waalfront, een groep betrokken bestuurders, vertegenwoordigers van het bedrijfsleven, wetenschap en maatschappelijke organisaties. Het Waalfront treedt hierbij op als opdrachtgever. WaalWeelde wil de vier B’s beter in staat stellen om hun doelen te bereiken. De vier B’s zijn burgers/belangengroepen, bedrijven, bestuurders en beambten. Burgers en belangengroepen zijn vaak geïnteresseerd in projecten als de WaalWeelde. Maar ze hebben simpelweg te weinig kennis en te weinig middelen om ook daadwerkelijk iets te kunnen doen. Door hen al in een vroeg stadium te betrekken bij het project WaalWeelde hopen ze dit te kunnen verminderen. Bedrijven daarentegen hebben juist genoeg financiële middelen en ondernemerschap om hun ideeën te realiseren maar voelen zich vaak gebonden aan de regelgeving. Bestuurders uit de omliggende gemeenten van de Waal zijn vaak niet groot en machtig genoeg en hebben te weinig kennis en kunde om ook maar enige druk uit te oefenen op het landelijke beleid. Dit wil de WaalWeelde veranderen door kennis aan te bieden en door organisatorische ondersteuning. Beambten kampen vaak met het probleem dat er een te laag budget is om de vier R’s te realiseren (de vier R’s komen in de volgende alinea aan bod). Ook kampen ze vaak met het feit dat ze te weinig bevoegdheden hebben om hun initiatieven verder uit te werken. Omdat ook deze initiatieven bij zouden kunnen dragen aan het realiseren van de vier R’s, ondersteunt WaalWeelde de ambtenaren evenzeer als de bestuurders. Maar voor dit project is ook geld nodig, namelijk: € 1.931.900,- Dit wordt gefinancierd door enkele organisaties als Stichting Leven met Water, Rijkswaterstaat, TNO, Habiforum en Innovatienetwerk. Het Project WaalWeelde is officieel op 23 november 2006 van start gegaan.

Het veiliger maken van het Waalgebied bestaat voornamelijk uit het voorkomen van overstromingen en wateroverlast. Hierbij kun je denken aan dijkverhogingen, dijkverzwaringen, maar ook aan bijvoorbeeld kribverlagingen. Andere onderwerpen van het veiliger maken van de Waal betreffen recreatieve doeleinden. Zo wil men bijvoorbeeld het Waalgebied veiliger maken voor fietsers en voetgangers door voetpaden en fietspaden aan te leggen. Dit wordt uiteraard ook op zo’n manier gedaan dat het het uiterlijk van het Waalgebied niet negatief beïnvloed. Het is de bedoeling dat het Waalgebied zijn authentieke uiterlijk behoudt, maar wel binnen zijn grenzen blijft. Als de Rijn op dit moment 16.000m³/s water ons land binnen zou voeren, zou dat betekenen dat het water 15cm hoger tegen de dijken zou staan dan veilig is. Ook kijkt WaalWeelde naar bijvoorbeeld klimaatveranderingen om het Waalgebied toch zo veilig mogelijk te maken.

Zoals gezegd is het doel van het project WaalWeelde het Waalgebied zijn authentieke uiterlijk te laten behouden, ondanks alle veiligheidsmaatregelen die genomen moeten worden om allerlei bedreigingen van de rivier te voorkomen. Het uiterlijk van de Waal waar hier steeds over gesproken wordt bestaat uit een grote hoeveelheid natuurlandschap met alle bijbehorende flora en fauna. De veiligheidsmaatregelen die getroffen worden ten opzichte van de Waal komen dit uiterlijk meestal niet ten goede. Het vormt in sommige gevallen zelfs een bedreiging. Dit is zonde, aangezien de Bommelerwaard al zo veel van zijn natuur in moet leveren voor nieuwbouw. Dit doordat er zoveel mensen in de Bommelerwaard wonen en willen wonen, dat het huidige aantal huizen simpelweg niet toereikend is. Als de Bommelerwaard dan ook nog zijn kenmerkende natuur in het Waalgebied in moet leveren, blijft er niks meer van over. Dat zou een doodzonde zijn. Het project moet niet alleen de plannen in de toekomst wijzigen, ook moet het zich bekommeren om de situatie zoals hij nu is. Op dit moment zijn er ook verschillende aandachtspunten wat betreft het mooier maken van de Waal. Hierbij wordt niet alleen gekeken naar flora en fauna binnen het Waalgebied, maar ook naar bestaande huizen, bedrijventerreinen en andere gebouwen. Zo is er bijvoorbeeld het plan om in Zuilichem twee bedrijventerreinen van de uiterwaard naar een andere plaats verhuizen. Dit om het collectieve uiterlijk van deze uiterwaarden te verbeteren. Je kunt dus stellen dat WaalWeelde een project is dat gericht is op het zo efficiënt mogelijk veiliger maken van de Waal, zonder daarbij het natuurlijke uiterlijk van de Waal te beschadigen. En dat men dit wil bereiken door middel van samenwerking tussen initiatiefnemers, overheid en burgers.

2. Wat is de aanleiding voor het project? Na perioden van hoogwater en dreigende overstromingen in 1993 en 1995 heeft de rijksoverheid de rivierendijken laten verstevigen. Het verhogen en verbreden van de dijken werkt niet waterstandsverlagend en kan hierdoor niet oneindig worden ingezet. Andere methoden zijn noodzakelijk om het rivierengebied op een lange termijn te beschermen. Vooral het teruggeven van ruimte aan de rivier is belangrijk. Zoals op de vorige pagina staat, als de Rijn op dit moment 16 000 m³/s ons land binnen zou binnenvoeren, staat het water in de Waal 15 centimeter hoger tegen de dijken dan veilig is. Met andere woorden: er is een waterstandsdaling nodig van 15 centimeter bij een maatgevend hoogwater van 16 000 m³/s.

Sommige van de “Waalgemeenten” willen bouwen op hoogwatervrije plaatsen in het winterbed en 4 van dit soort plekken hebben al een EMAB status (Experimenten Met Aangepast Bouwen). Er zijn ook gemeenten die een stadsfront aan de rivier willen, oude bedrijventerreinen willen opruimen, meer natuur en doorgaande wandelroutes willen en nog veel meer. En er moet natuurlijk ook rekening gehouden worden met de wensen en plannen van ondernemers en burgers. Met het oog op dit alles heeft de regering destijds vastgelegd dat “Ruimte voor de Rivier” niet alleen rivierveiligheid moet opleveren maar ook ruimtelijke kwaliteit. Het programma Ruimte voor de Rivier bestaat uit 40 maatregelen die het Nederlandse stroomgebied van de Rijn en een gedeelte van de Maas (stroomafwaarts van Hedikhuizen, nabij Den Bosch) beter zullen beschermen tegen overstromingen. Tegelijkertijd bieden de maatregelen kansen om de omgeving van de rivieren mooier en aantrekkelijker te maken. Het rivierengebied moet er in economisch, ecologisch en landschappelijk opzicht beter van worden.De maatregelen zijn vastgelegd in de PKB Ruimte voor de Rivier. Een vervelende bijkomst is dat er een maximum budget van €2,2 miljard aan dit project is gekoppeld, wat vooral is gebaseerd op de schattingen van de kosten om alleen rivierveiligheid te realiseren. De Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier (PKB RvR) geeft aanvulling aan dit nieuwe beleid. Om de ruimte voor de rivier te vergroten zijn er de komende jaren tientallen ingrepen gepland langs de Rijntakken. Deze ingrepen bestaan onder andere uit uiterwaardverlagingen, het verwijderen van obstakels zoals terreinen van voormalige steenfabrieken, het graven van strangen, nevengeulen en hoogwatergeulen en dijkterugleggingen. In de PKB is voor de Waal kribverlaging gepland. WaalWeelde zoekt een methode om de maatschappelijke effectiviteit van de uitvoering van dit “Leven met Water”-concept te vergroten. Dit gebeurt door een verband te leggen tussen rivierveiligheid, ruimtelijke kwaliteit en economische groei. Hierbij moeten alle partijen in alle fasen betrokken worden.

Een initiatiefgroep met de Stadsregio Arnhem Nijmegen, Regio Rivierenland, Radboud Universiteit Nijmegen, Provincie Gelderland, het Hoogwaterplatform, Stichting Symbiose tussen Veiligheid en Natuur en Dekker van de Kamp startte het project WaalWeelde doordat burgers, bedrijven, bestuurders en professionals in de Waalgemeenten denken dat het beter kan. Het doel ervan is om een alternatief te bedenken dat minstens zoveel rivierveiligheid oplevert, ruimte laat voor initiatieven vanuit het bedrijfsleven, tijdig en financieel te realiseren is en bovendien wel ruimtelijke ontwikkelingskansen en ruimtelijke kwaliteit oplevert. Er is een afspraak gemaakt met de Staatssecretaris van Verkeer en Waterstaat dat WaalWeelde tot september 2008 de tijd krijgt om een volledig alternatief plan voor kribverlaging te ontwikkelen. Als aanleiding voor het project wordt dus gezien, het feit dat eerdere maatregelen die genomen zijn met betrekking tot de veiligheid van de Waal niet effectief zijn gebleken. En dat ze bovendien het authentieke uiterlijk van het Waalgebied hebben beinvloed.

3. Wat staat er in de PKB over het project WaalWeelde? Sinds kort (2006) is een Planologische Kernbeslissing (PKB) opgesteld voor de rivieren. In een PKB geeft de rijksoverheid globaal aan wat er met de ruimte in Nederland moet gebeuren: Waar mag worden gebouwd, waar mogen wegen andere infrastructuur worden aangelegd, waar is ruimte voor landbouw en natuur? Er zijn bijvoorbeeld PKB’s voor Schiphol en het project Mainportontwikkeling Rotterdam, en sinds kort dus ook voor de rivieren. In de komende jaren werken provincies, gemeenten, waterschappen en Rijkswaterstaat de maatregelen, die in de PKB “Ruimte voor de Rivier” staan, uit. In de PKB is besloten dat een grotere hoeveelheid water veilig door de rivier moet kunnen stromen. De PKB heeft drie doelen:

- In 2015 kan een afvoer van 16.000 kubieke meter water per seconde veilig door de rijntakken stromen.

- Door de maatregelen die hiervoor nodig zijn, verbetert ook de ruimtelijke kwaliteit van het rivierengebied.

- De extra ruimte die de rivier in de loop der eeuw nodig kan hebben als klimaatveranderingen verder doorzetten, blijft daarvoor beschikbaar.

De basis-PKB bestaat zoveel mogelijk uit maatregelen die de rivier meer ruimte geven en hoge waterstanden verlagen. Voorbeelden daarvan zijn uiterwaardverlaging, dijkteruglegging, kribverlaging en zomerbedverdieping. Dijkversterking is alleen van toepassing als andere maatregelen te duur of niet geschikt zijn. Voor de Waal is vooral gekozen voor kribverlaging en het verwijderen van obstakels. Dit zijn relatief goedkope en eenvoudig uit te voeren maatregelen die veel effect hebben op de waterstandverlaging. Er is besloten dat er een waterstandsverlaging van 15cm in de Waal gerealiseerd moet worden. Alleen op enkele plaatsen is gekozen voor dijkteruglegging, zoals bij Lent en Munnikenland, en uiterwaardverlaging, bij Millingerwaard. Het project WaalWeelde vindt kribverlagingin het algemeen wel effectief, maar zijn er aan de andere kant uit principe toch op tegen omdat kribverlaging het Waalgebied niet mooier maakt. Maar uiteindelijk is er toch besloten om, binnen het kader van de PKB, 750 kribben in de Waal te verlagen. De totale kosten hiervan bedragen 117miljoen euro. Ook hebben de betrokken partijen een inrichtingsplan voor de Waaluiterwaarden opgesteld dat veiligheid koppelt aan sociaal-economische ontwikkeling. Dit plan houdt in dat waterstandsverlaging moet samengaan met de economische ontwikkeling, zodat de scheepvaart er niet onder leidt. Maar dit plan moet nog in de PKB worden opgenomen. De PKB maakt onderscheid tussen korte termijn maatregelen en lange termijn maatregelen.

Voor de Boven-Rijn en de Waal tot Vuren zijn de volgende maatregelen op korte termijn vastgesteld:

• Obstakelverwijdering Suikerdam en polderkade • Extra uiterwaardvergraving Millingerwaard • Dijkteruglegging Lent • Kribverlaging Waalbochten • Kribverlaging Midden-Waal • Kribverlaging Waal Fort St.Andries • Kribverlaging Beneden Waal • Uiterwaardvergraving Brakelse Benedenwaarden • Dijkverlegging Buitenpolder Het Munnikenland

Geplande opslagplaatsen voor het opslaan van schone, licht of sterk verontreinigde grond:

• Oosterhoutse waarden • Gouverneursche Polder • Kerkenwaard

Ruimtelijke reserveringen voor de lange termijn:

• retentiegebied Rijnstrangen • dijkverlegging Oosterhout-Slijk Ewijk • dijkverlegging Loenen • dijkverlegging Hesselt • dijkverlegging Brakelse Benedenwaarden

De PKB “Ruimte voor de Rivier” bevat dus een behoorlijk aantal maatregelen en doelstelling met betrekking tot het veiliger maken van de Waal, en dus met betrekking tot het project WaalWeelde. Zowel op de lange termijn, als op de korte termijn.

4. Welke processen binnen het project WaalWeelde wil men gaan opstarten? Nog op te starten processen: Cluster Oost Overbetuwe

• Landgoed Loenen, binnendijkse zandwinning met aansluitende activiteiten buitendijks.

• Buitendijks speelt de Vogelrichtlijn een belangrijke rol, nog weinig bekend over de realisering hiervan.

• Buitendijks liggen ook twee campings, waarvoor het beleid recreatie en toerisme nog vastgesteld moet worden.

• Eventueel is er ten westen van de A50 mogelijk ruimte voor rivierverruimende ingrepen, zoals dijkverlegging. Dit ten bate van uitruil met mogelijk gewenste maatregelen ten oosten van de A50, waar deze ruimte niet is: tussen Slijk-Ewijk en Oosterhout is het binnendijks gedeelte bebouwd.

• Inrichten van de gehele Waaldijk (van grens tot grens) als 60 km-zone • Versterking landschapsstructuur van het landgoed Loenen en

ontwikkeling recreatievoorzieningen rond de ontzanding nabij Slijk-Ewijk (gebied ligt pal achter en aan de Waaldijk)

• Ontwikkeling woningenbouw Oosterhout tussen de Breeakker en de Waaldijk

• Verbreding A-50 (project van Rijkswaterstaat)

Nijmegen • Dijkverlegging Veur, Lent • Oosterhoutse uiterwaarden • Koers West

Beuningen • Bunswaard, EMAB-locatie van de gemeente Beuningen, 10-16 woningen

op een oud steenfabrieksterrein door ondernemer BOEI. Er is een grote tijdsdruk vanuit de overheid om de EMAB-locatie te realiseren, dus er is niet veel tijd voor afstemming met andere EMAB-locaties en randvoorwaarden af te spreken.

• Staartjeswaard: gewenste verplaatsing van een fabriek, speelt al jaren, maar er kan door overheid en provincie geen vervangende locatie binnen Nederland gevonden worden.

• Overnachtinghaven Weurt (RWS ON), grenzend aan de EMAB-locatie. Rond oktober moet er duidelijkheid komen of deze doorgaat. De gemeente wil deze RWS-ontwikkeling koppelen aan voordelen voor Weurt, zoals een betere ontsluiting van de EMAB-locatie.

• Zandwinning ten bate van een te graven laadhaven op de grens Winssum-Deest; 120 schepen per dag, door middel van transportband (door de uiterwaard) of persleiding. De winning gaat 12 jaar duren, en levert 30 miljoen ton zand op. Inrichtingswensen gemeente (vogelvluchtschets Stroming).

Cluster Midden Neder-Betuwe

• Willemspolder (IJzendoorn); Natuurontwikkelingsproject door Dekker/K3. Plan is al vrij ver in de planontwikkeling.

• Hiensche Waard (Dodewaard); Natuurontwikkelingsproject in combinatie met ontzanding. Is al afgesproken en is klaar om uitgevoerd te worden. Waarschijnlijk een financiële bottleneck.

• Gouverneurspolder (Echteld); Moet nog helemaal uitgewerkt worden. • Hooge Waard (Echteld/Dodewaard); Nog geen concrete plannen.

Hydrologisch liggen hier grote kansen. Wel wil de eigenaar ook delen in de opbrengsten.

• Kerncentrale (Dodewaard); Te saneren functie, gepland over 35/40 jaar. Te onderzoeken valt of sanering eerder financieel haalbaar is.

Tiel

• Waalfront (stad naar de rivier), inclusief herinrichting Kleine Willemspolder/ drijvende woningen EMAB.

Druten

• Drutense waarden; projectbesluit zal op 1 jan 2009 vallen (dus sluit aan op planning WaalWeelde = sept 2008). WaalWeelde heeft een meerwaarde voor Druten als WaalWeelde onderzoek kan aanbieden ten bate van dit project.

• Afferdense en Deestse waarden • Toeristische toegankelijkheid veerdam

West Maas en Waal (Waalzijde van de gemeente) • Waalfront Beneden-Leeuwen • ‘Waaier van Geulen’ Beneden-Leeuwen • Recreatie Beneden-Leeuwen: strang, opwaardering jachthaven,

struinroutes, fietsroute over de dijk • Nevengeul Wamel • Dreumelse waard, vergraving ten bate van recreatievaart (parallelle geul) • Maas- Waal connectie • Drutense en Leeuwense waarden (deels)

Cluster West Neerijnen

• Fort St. Andries. Hier loopt een discussie tussen de rivierveiligheid en cultuur landschap. Deze is naar lange termijn verschoven.

• Dijkverlegging Heeselt, ook lange termijn; hier ligt een bocht in de rivier, met groot effect op waterstanden.

• Heesseltsche uiterwaarden • Steenfabriek Haaften (geen project, deze steenfabriek hoort in het

landschap thuis!) • ‘Bitumarien’, Heijmans asfaltfabriek bij Oppijnen, staat (deels) te koop;

€3.000.000 excl saneringskosten. Groot deel hoogwatervrij terrein. Jan-Dirk Duivenbode van RWS WINN werkt hieraan en is bezig, werkateliers op bestuurlijk niveau op te starten en bezig de betrokken gemeenten langs te gaan.

Lingewaal

• Heuffterrein, dhr. Klop heeft het plan om hier 300 woningen te plaatsen (drijvend/ op palen). De gemeente vindt de hoeveelheid erg hoog voor een kleine woonkern als Vuren (géén groeigemeente). Het behoud van de natuurwaarden in dit gebied is opgenomen in het bestemmingsplan

• Hollandse waterlinie: in de buurt van gemeente Lingewaal liggen drie forten; één ligt in de gemeente zelf, fort Vuren.

Maasdriel

• Hurweense kil/ Hurweense uiterwaarden: herinrichtingproject van de provincie. Adviesgroep bestaat uit (conservatieve) bewoners; de gemeente sluit zich hierbij aan.

• Bato’s Erf, plannen van Willem de Bruijn • Steenfabriek Hurwenen; afbraak en afgraven.

Zaltbommel • EMAB-locatie Zaltbommel. Sanering van bedrijventerrein de Waal en de

herontwikkeling van dit terrein; • Bedrijfslocatie HOWA: saneren / verplaatsen van dit bedrijf en

herontwikkeling van de betreffende gronden; • Bedrijfslocatie Van Oord ACZ: saneren / verplaatsen van dit bedrijf en

herontwikkeling van de betreffende gronden; • Haven Brakel;

Maatregel Munnikenland: Dijkverlegging, waarbij heel nadrukkelijk ook wordt gekeken naar landschap, recreatie en toerisme, ecologie, verkeer en de Nieuwe Hollandse Waterlinie.

• Dijkteruglegging Brakel: Rijkswaterstaat heeft voor de lange termijn een dijkverlegging bij Brakel gereserveerd. Deze veiligheidsmaatregel hoeft niet voor 2015 uitgevoerd te worden, maar met het oog op klimaatsverandering is het waarschijnlijk dat deze op de middellange termijn doorgang zal vinden. De dijkteruglegging sluit aan op de dijkverlegging bij Munnikenland

Binnen het project WaalWeelde zijn er dus een groot aantal plannen voor projecten die de veiligheid van de Waal zouden moeten verbeteren. Deze zijn eigenlijk nog geen van allen opgestart, omdat het project nog vrij jong en pril is. De grondlegging is er al, de uitvoering moet nog komen.

5. Welke andere projecten zijn actief op dit gebied? Er zijn al een groot aantal projecten in uitvoering langs de Waal. WaalWeelde zal niet remmend werken op de uitvoering van deze projecten, maar zal, waar het mogelijk is, hun ideeën geven die tot een ruimtelijke meerwaarde leiden. Sinds juli 2006 ligt er een nieuwe beleidslijn voor de grote rivieren die de veiligheid waarborgt en kansen biedt voor de vernieuwing van ruimtelijke ontwikkelingen. Dit heet Beleidsplan Grote Rivieren. Deze beleidslijn biedt meer mogelijkheden voor wonen, werken en recreëren in het riviergebied.

Eind 2005 zijn door de minister van VROM en de Staatssecretaris van V&W 15 gemeenten aangewezen die onder voorwaarden in de uiterwaarden mogen bouwen. Dit moet op een overstromingsbestendige manier gebeuren en samen met rivierverruiming. Gemeenten Tiel, Beuningen, Lingewaal en Zaltbommel bevinden zich in het WaalWeelde project en zijn betrokken bij “Experimenten Met Aangepast Bouwen” (EMAB). EMAB biedt veel mogelijkheden voor WaalWeelde. De beleidslijn Grote Rivieren is een aanvulling op de beleidslijn Ruimte voor de Rivier, met het project “Ruimte voor de Rivier”. Het project is een initiatief van de ministeries Verkeer & Waterstaat (V&W), Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM) en het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV). De belangrijkste doelstellingen van “Ruimte voor de Rivier” zijn veiligheid en ruimtelijke kwaliteit. Niet alleen verbetering van de veiligheid staat op de agenda van dit project, ook het zo goed en aangenaam mogelijk inrichten van het Waalgebied is een belangrijk aandachtspunt. Het project is vooral gericht op duurzame oplossingen en het inspelen op lange termijn ontwikkelingen. De maatregelen van dit project zijn vastgelegd in de Planologische Kernbeslissing.

Het advies van de Rijksadviseurs is overgenomen om Masterplannen per riviertak op te stellen. In nauwe samenwerking tussen de regio en het rijk worden het nationaal en het regionaal ruimtelijk kader per riviertraject nader uitgewerkt. Dat samen met de geselecteerde maatregelen en ruimtelijke reserveringen wordt samengevoegd tot een “Masterplan” waarin concrete ruimtelijke beelden worden gegeven. Inmiddels is gestart met een pilot voor de IJssel, een initiatief van de provincie Overijssel. Als deze methode van werken aanslaat, kan zij ook worden toegepast voor het opstellen van een handreiking voor de andere riviertakken. WaalWeelde zal dan de methodiek van deze pilot gebruiken en dit integreren in het ruimtelijk ontwerpproces.

Natura 2000-gebied zijn de uiterwaarden van de Waal. Rivierhabitants, vogels en andere dieren krijgen hierdoor extra bescherming. In Natura 2000-gebied wordt per gebied de beschermingsopdracht voor habitants en soorten beschreven. De doelen die gehaald zullen worden, worden uitgewerkt in een Natura 2000-beheerplan. Het belangrijkst is het behouden van de natuurwaarden van bestaande parels. De Waaluiterwaarden zijn van groot belang voor doortrekkende vogels. Zulke soorten hebben veel ruimte nodig. De Waal uiterwaarden moeten hun functie als broedgebied voor bijzondere vogels als Kwartelkoning en Porseleinhoen behouden. Er zijn dus een groot aantal andere projecten en belangengroepen die op dit gebied actief zijn. Natuurlijk zijn er nog wel meer projecten draaiende die een aantal raakvlakken hebben met het project WaalWeelde en de andere genoemde projecten, maar dit zijn vaak wat kleinere en voor ons onderzoek onbekendere projecten. Deze zijn vaak ook wat meer lokaal gericht.

6. Hoe wil men het project WaalWeelde bekostigen? Het project WaalWeelde is een ambitieus project, maar daarmee ook een duur project. De financiering van de start van het project is grotendeels al gepland. Voor deze start is volgens berekeningen circa 1.931.900 euro nodig. Deze financiële middelen verkrijgt men uit sponsoring en financiële hulp van bedrijven en instellingen. De verdeling hiervan staat in onderstaande tabel. Start Project

Donor Omvang te financieren middelen

Omvang inkind middelen

overhead CSMR 10%

Subtotalen

Provincie Gelderland

€ 100.000 € 100.000 € 20.000 €220.000

RU € 90.000

Gemeenten € 480.000 € 480.000

Leven met Water € 350.000 € 350.000

Don RWS € 200.000 * € 50.000 € 25.000 € 275.000

WINN € 200.000 € 20.000 € 220.000

InnovatieNetwerk € 50.000 € 5.000 € 55.000

Habiforum € 100.000** € 20.000 € 120.000

Totalen € 450.000 € 1.270.000 € 90.000 € 1.720.000

www.waalweelde.nl Vervolgtraject Na afronding van de geplande processen is het Waalgebied nog niet af. Er moeten dan nog verschillende dingen gebeuren en ook die moeten worden bekostigd . Dit kan doordat men met de resultaten van het project tot dan toe geld bij het Fonds Versterking Economische Structuur aangevraagd kan worden, waarmee mogelijk het vervolgtraject van het project kan worden gefinancierd. Ook kan men mogelijk voor een 2e periode van het project nog meer sponsoring krijgen.

Van kosten naar opbrengsten Het project brengt uiteraard ook veel kosten met zich mee. In het project WaalWeelde probeert men van deze kosten juist opbrengsten te maken. Dit doet men met behulp van de vijf motoren, deze worden hieronder uitgelegd. De Kleimotor In het verleden was de Waal een vlechtende rivier: ze had niet zoals nu één hoofdstroom, maar verschillende geulen. In de ondergrond zijn deze nog aanwezig maar deze zandige, oude beddingen zijn nu bijna overal afgedekt door een laag klei. Een van de punten van het project is om deze laag klei af te graven. Dit is een duur proces, maar hier heeft men een oplossing voor gevonden. Als ze het afgraven laten doen door een kleiwinner die van deze klei bakstenen kan maken, vormt dit herstel van de natuur geen kostenpost, maar juist een inkomstenbron. Dat de kleimotor werkt, blijkt uit de praktijk. In bijvoorbeeld de Millingerwaard tovert hij hectare na hectare reliëfrijk landschap tevoorschijn en ontstaat een natuurgebied dat jaarlijks 100.000 bezoekers trekt. Er zit één nadeel aan de kleimotor. En dat is dat het een relatief trage motor is. Dit komt doordat de vraag naar klei voor bakstenen is niet al te groot. Er kan dan ook maar zo’n 25 hectare uiterwaarden worden opgeleverd. De Zandmotor In veel gebieden langs de Waal is de kleilaag al afgegraven. Daar kan dus geen gebruik meer worden gemaakt van de kleimotor. Daar komt de zandmotor in beeld. Zandwinning kan overigens ook in combinatie met kleiwinning worden gebruikt, bijvoorbeeld om geulen die door de kleimotor zijn opengegraven, uit te diepen tot op het niveau van het zomerbed. De zandmotor kan vooral worden in gezet in het traject tussen de landsgrens en Tiel, want daar zit grof zand in de bodem, waarvan kostbaar industriezand kan worden gemaakt. Dat zand zit tot op grote diepte en om rendabel te kunnen winnen, werden in het verleden dan ook diepe zandwinplassen gemaakt. De uitdaging is dus om een subtiele wijze van winnen toe te passen,waarbij de wens om een mooi landschap te leveren voorop staat en niet het zandwinbelang. Uiteraard moet een project wel rendabel zijn. Dit kan worden bereikt met een slimme combinatie van ondiep en diep winnen. Daarnaast hoeft in een integraal project niet per definitie alles uit de zandwinning te worden betaald: er kan een combinatie met andere motoren worden gezocht.Omdat de vraag naar industriezand relatief groot is en de markt dus vrij veel kan opnemen zonder dat de prijs zakt, is zandwinning een relatief krachtige motor. Het kan jaarlijks circa 190 hectare Waallandschap met geulen inrichten.

De Groene Motor Ongeveer eenderde van de uiterwaarden van de Waal is aangewezen als Ecologische Hoofdstructuur. In totaal gaat het om 3.298 hectare. Daarvan is 1.841 ha al aangekocht en gedeeltelijk ingericht. Het resterende deel, 1 457 ha, is begrensd in het provinciale gebiedsplan Natuur en Landschap en het budget hiervoor is beschikbaar, maar de terreinen zijn nog niet aangekocht. Voor 2018 moet dit echter wel het geval zijn. De gemiddelde snelheid van aankoop en inrichting zal in de komende jaren dus liggen op circa 135 hectare per jaar. De Blauwe Motor In het kader van de Planologische Kernbeslissing Ruimte voor de Rivier is € 117 miljoen beschikbaar voor het bereiken van de gewenste rivierverruiming. Dit budget is nu vooral gereserveerd voor kribverlaging. Als dit zou worden gebruikt voor het realiseren van het afgraven van de uiterwaarden, zou in totaal circa 3 900 hectare uiterwaard kunnen worden verworven en ingericht. Uiteraard kan dit geld alleen worden ingezet als daarmee de gewenste rivierverruiming wordt gerealiseerd: voor de Waal is dat een waterstandsdaling van circa 15 centimeter bij een maatgevende afvoer van 16.000 m3/s, te bereiken voor 2015. Een analyse met de Watermanager en Blokkendoos van Rijkswaterstaat leert dat vergraving in 5 tot 10 strategisch gekozen uiterwaarden een met de kribverlaging vergelijkbaar effect heeft. Indien geulen worden aangelegd in alle uiterwaarden waar dit mogelijk is en geen nieuwe volstrekt hoogwatervrije ‘eilanden’ worden gemaakt, levert dit zelfs een waterstandsdaling op van circa 50 centimeter. Dit blijkt uit een globale toetsing door Rijkswaterstaat RIZA. De Rode Motor Het (nieuwe) Waallandschap is niet alleen een fantastische plek om te recreëren, het is ook prachtig om er te wonen. Natuurlijk is de opgave om zo te bouwen dat de kwaliteiten van het landschap door de rode ontwikkeling niet worden aangetast maar juist versterkt. De landschappelijke ‘onderlegger’ zoals hij in deze InspiratieAtlas wordt voorgesteld, biedt met zijn geulenpatronen zoveel afvoercapaciteit dat bouwen in het winterbed hier en daar mogelijk wordt zonder de afvoer van hoogwaters in gevaar te brengen, mede omdat dit deels kan worden ingevuld door herinrichting van de bestaande hoogwatervrije terreinen (ca. 450 ha). De inkomsten uit deze rode ontwikkeling kunnen gebruikt worden om lelijke plekken in het landschap, zoals verlaten bedrijvencomplexen, te saneren. Plannen daarvoor zijn bijvoorbeeld al in ontwikkeling bij Druten. Inkomsten van de rode motor kunnen ook worden gebruikt voor natuurontwikkeling. 100 gemiddelde woningen aan het water (verkoopprijs circa € 300 000) kunnen de verwerving en inrichting van ongeveer 150 hectare financieren.

Men wil het project dus grotendeels financieren door van de kosten die het project met zich meebrengt, opbrengsten te maken. Verder wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van subsidies en sponsoren. Deze verkrijgt men zowel van de overheid als uit het bedrijfsleven.

7. Wat doet WaalWeelde om tot een ontwerpplan te komen? Eind 2008 wil WaalWeelde een breed georiënteerd ontwerpplan presenteren. Het ontwerp zou mooi, duurzaam, natuurlijk en betaalbaar moeten worden. Om dit te kunnen bereiken hebben ze een aantal activiteiten opgestart.

Clusterbijeenkomsten Deze clusters komen regelmatig bij elkaar. Dan komen de vier B’s per werkeenheid samen (drie of vier gemeenten). Op deze manier hopen ze een samenwerking te creëren die goede ideeën tot stand kan brengen. De resultaten van deze clusterbijeenkomsten worden vervolgens samengebracht op WaalWeelde-niveau om zo de samenhang te kunnen bewaken.

WaalWeeldeWiki De WaalWeeldeWiki is een internetsite waar betrokkenen en geïnteresseerden informatie kunnen vinden en hun mening kunnen geven over WaalWeelde. Ook kan iedereen plannen en ideeën om het project te verbeteren indienen. Op deze manier ontvangen wethouders ook directe feedback van de kiezers. Op iedere WaalWeelde wethouderbijeenkomst worden de reacties van kiezers op het internet besproken.

WaalWeelde publieksbijeenkomsten WaalWeelde organiseert ook laagdrempelige bijeenkomsten voor het publiek zodat iedereen mee kan praten over het project. Tijdens deze bijeenkomsten krijgen de vier B’s de gelegenheid om hun visie aan het publiek te presenteren en kan het publiek hier vervolgens ook hun mening over geven. Deze bijeenkomsten worden voor het publiek opgeleukt met speelse en educatieve nevenactiviteiten.

WaalWeelde-wethoudersbijeenkomsten Bij de WaalWeelde-wethoudersbijeenkomsten zijn alle wethouders aanwezig, samen met hun ambtelijke ondersteuning. Bij deze bijeenkomsten wordt gesproken over bepaalde knelpunten en vragen waar de gemeente mee zit. Deze bijeenkomsten zorgen ervoor dat gemeenten elkaars situatie beter leert kennen en dat men kan leren van elkaars ideeën, argumenten en fouten. Dit vooral doordat iedere bijeenkomst een andere gemeente gastheer is. Zo kan men bijvoorbeeld naar buiten gaan om de situatie in het echt te bekijken. De Radboud Universiteit Nijmegen stelt een concept agenda op, faciliteert de gemeenten bij hun presentaties, zorgt voor deskundige gastsprekers en verslaglegging. De reactie die door het publiek geplaatst worden op de WaalWeeldeWiki worden ook gebruikt bij het opstellen van de agenda. Na iedere bijeenkomst zetten de gemeenten nieuwe stellingen op de website naar aanleiding van de nieuwe inzichten en besproken items. Doordat de

WaalWeeldeWiki elke twee maanden aangevuld wordt blijft deze interessant voor frequente bezoekers. Waalweelde Kennismotor Voor het oplossen van inhoudelijke vraagstukken, wordt een WaalWeelde kennismotor ingericht. Dit is een netwerk van kennisinstituten, die vragen kunnen beantwoorden of knelpunten kunnen oplossen voor de clusters. Bijvoorbeeld “Hoe beïnvloedt de Europese natuurwetgeving onze plannen?” “Wat zijn de technische mogelijkheden van drijvende huizen?” “Hoe betrek ik de inwoners van onze gemeente bij de plannen?” De WaalWeelde kennismotor bestaat uit het Nederlands Centrum voor Rivierkunde (NCR), de Radboud Universiteit Nijmegen, Waterinnovatiebron en het InnovatieNetwerk. Indien nodig zal de Kennismotor experts inhuren om specifieke problemen te bestuderen. Onderzoek Om WaalWeelde wetenschappelijk te onderbouwen, koppelt het twee onderzoekstrajecten aan het project: ten eerste de ontwikkelingen wat betreft de EMAB-locaties en ten tweede de betrokkenheid van de omwonenden in het rivierbeleid. Bij het tweede traject zullen de reacties van burgers op de WaalWeeldeWiki een belangrijke rol spelen. Deze onderzoeken zullen pas in 2010 volledig afgerond zijn, maar de eerste resultaten worden binnen de looptijd van WaalWeelde (twee jaar) gepresenteerd. Ondersteunende Middelen Naast ondersteuning bestaat de belangrijkste ondersteuning voor de gemeenten uit kennis. De WaalWeelde kennismotor is rijk aan specialisten en kan zeer uiteenlopende zaken beantwoorden of (laten) uitzoeken. Om het proces te vergemakkelijken kunnen ze een aantal gereedschappen gebruiken:

- HNS/ Stroming/ TNO maken een ontwerp dat kan dienen als inspiratie voor de ontwikkelrichtingen waaraan de samenwerkingsverbanden binnen WaalWeelde zouden kunnen denken.

- Rijkswaterstaat zorgt voor de digitale ontwerptafel. Hiermee kunnen niet-deskundigen de rivierkundige gevolgen van voorgestelde ingrepen doorrekenen, zoals de invloed op de waterstand beneden- en bovenstrooms.

De gemeenten zetten zelf hun burgers aan om actief mee te denken. De WaalWeeldeWiki is hier een middel voor, maar er zal ook gewerkt moeten worden aan direct contact met de inwoners. Een methode om alle betrokkenen vanaf een zeer vroeg stadium actief bij het proces te betrekken, is uitgewerkt in de Joint planning Approach (‘gezamenlijke-plan-benadering’, of kort JPA). Dit is een principe waarbij alle stakeholders en burgers meedenken in alle fasen van de planvorming.

Het principe bestaat uit de volgende stappen: 1. Leren van elkaar 2. Ontwikkelen van een gemeenschappelijke visie 3. Binnen regels en kaders plaatsen 4. Oplossingsrichtingen verkennen 5. Gezamenlijke ontwerp-en besluitvorming

Als de gemeenten dat willen, zal de universiteit een cursus verzorgen om deze methode toe te lichten, en hen helpen om de publieke participatie via deze methode op gang te brengen. Zoals eerder gezegd is het project WaalWeelde er dus vooral op gericht om de burgers en andere belanghebbenden te betrekken bij het project, om zo tot een zo goed mogelijk ontwerpplan te komen. Dit doet men grotendeels door middel van bijeenkomsten.

8. Hoe denken omwonenden over het Waalgebied zelf? Vanaf deze deelvraag beantwoorden we eerst de vraag per cluster en daarna het totaal. Voor de tabellen van de clusters, zie onze tabelbijlagen. Voelt u zich veilig voor hoog water? Cluster West In dit cluster voelt 53% van de ondervraagden zich geheel veilig voor hoog water en 37% voelt zich gedeeltelijk veilig. 10% voelt totaal niet veilig voor hoog water. Cluster Midden In cluster Midden voelt iedereen zich veilig. 63% van de ondervraagden voelt zich geheel veilig en de rest voelt zich gedeeltelijk veilig. Cluster Oost In dit cluster zijn de antwoorden hetzelfde verdeeld als in cluster Midden. Dus 63% voelt zich geheel veilig en 37% van de ondervraagden voelt zich gedeeltelijk veilig. Totaal De omwonenden van het Waalgebied in zijn geheel, voelen zich over het algemeen veilig voor hoog water. 60% van de ondervraagden voelt zich geheel veilig, 37% zich gedeeltelijk veilig en slechts 3% voelt zich helemaal niet veilig. De grote meerderheid mag zich dan wel veilig voelen voor hoog water, maar er is toch nog steeds 3% die zich helemaal niet veilig voelt. In de clusters Midden en Oost hadden we geen personen die zich niet veilig voelen maar in het cluster West, met daarin onze woonplaatsen, voelt maar liefst 10% zich absoluut niet veilig voor hoog water. Hier zullen de betreffende instanties dan ook wat aan moeten doen. Totaal

Voelt u zich veilig voor hoog water?

60%

37%

3% Ja, ik voel me geheelveilig

Ja, ik voel megedeeltelijk veilig

Nee, ik voel mehelemaal niet veilig

Vindt u het Waallandschap een mooi landschap? Cluster West De volle 100% van de ondervraagden vindt het Waallandschap mooi. Cluster Midden Bijna iedereen in West vindt het Waallandschap een mooi landschap. Dit is 90% van de ondervraagden. 7% vindt het landschap niet mooi en 3% weet het niet. Cluster Oost In cluster Oost is het percentage mensen dat het Waallandschap niet mooi vindt het grootst, namelijk 10%. Maar de meeste mensen, 83%, vinden ook hier het Waallandschap mooi. 7% van de ondervraagden weet het niet. Totaal Bij de vraag of men het waallandschap een mooi landschap vindt, antwoordde bijna alle ondervraagden, 91%, dat ze het Waallandschap een mooi landschap vinden. 6% vindt het Waallandschap niet mooi en 3% weet het niet. In cluster West was iedereen het er mee eens dat het Waallandschap een mooi landschap is. In de clusters Midden en Oost vindt een klein deel van de ondervraagden het Waallandschap toch niet mooi. Misschien dat hier iets aan gedaan kan worden door bijvoorbeeld het project Waalweelde maar misschien houden deze mensen sowieso niet van dit landschap. Ieder heeft natuurlijk wel zijn eigen smaak. Totaal

Vindt u het Waallandschap een mooi landschap?

91%

6% 3%

Ja

Nee

Ik weet het niet

Vindt u dat er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid van de Waal? Cluster West Meer dan de helft van de omwonenden vindt dat er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid van de Waal. Dit percentage is 54%. 23% vindt dat er niet genoeg maatregelen worden getroffen en nog eens 23% weet het niet. Enkele maatregelen die genomen zouden moeten worden zijn:

• Dijken verstevigen • Ruimte aan de rivier • Nevengeulen • Natuurontwikkeling • Waterscooters verbieden • Toegankelijkheid voor natuurliefhebbers vergroten • Goed veiligheidsplan ontwikkelen en testen • Dijken elk jaar controleren • Geen bebouwing direct aan de Waal • Uiterwaarden afgraven • Meer overloopgebieden • Transport van gevaarlijke stoffen veiliger maken

Cluster Midden Slechts 3% in dit cluster vindt dat er niet genoeg maatregelen worden getroffen. 60% is tevreden met de maatregelen die er nu zijn en 37% weet het niet. De ondervraagden in cluster Midden gaven ook aan dat er maatregelen genomen moeten worden, namelijk:

• Het Waalgebied schoner maken • De uiterwaarden beschermen tegen het stijgende waterniveau

Cluster Oost In dit cluster vindt 73% dat er voldoende maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid en 10% vindt van niet. 17% van de ondervraagden weet het niet. Maatregelen die onder andere genomen zouden moeten worden zijn:

Dijkversteviging Wandelpaden aanleggen Extra sluizen Aanleggen van strandjes Watervervuiling tegengaan Scheepvaart verminderen

Totaal Een groot deel van de ondervraagden, namelijk 26%, weet niet of er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid van de Waal. 62% van de ondervraagden is tevreden met de getroffen maatregelen en 12% wil dat er meer maatregelen worden getroffen. Het grote deel van de ondervraagden die niet weet of er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid van de Waal moet weggewerkt worden. Zo zullen mensen er ook achter kunnen komen dat er genoeg gedaan wordt en deze zullen zich dan automatisch ook veiliger gaan voelen. Veel voorkomende maatregelen die genomen zouden moeten worden, zijn de dijken verstevigen en controleren, natuur schoon houden en meer ruimte voor de rivier. Totaal

Vindt u dat er genoeg maatregelen worden getroffen met betrekking tot de veiligheid van de

Waal?

62%12%

26%

Ja

Nee

Ik weet het niet

Vindt u dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal? Cluster West Bijna een kwart van de ondervraagden, 13%, vindt dat er geen goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal. Hiertegenover staat de 57% die wel vindt dat er een goede balans is. 30% van de ondervraagden weet het niet. Cluster Midden In cluster Midden vindt precies de helft van de omwonenden van de Waal dat er een goede balans is en vindt maar 3% dat deze balans niet goed is. De overige 47% weet het niet. Cluster Oost In vergelijking met de andere clusters vinden hier meer ondervraagden dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal, namelijk

80%. Verder vindt slechts 3% dat er geen goede balans bestaat tussen het uiterlijk en de veiligheid en 17% weet het niet. Totaal Alle clusters bij elkaar gaf de volgende resultaten: 62% vindt dat er wel een goede balans is en 7% vindt van niet. 31% van de ondervraagden weet het niet. Wat bij deze resultaten opvalt, is dat een zeer groot percentage (31%) van de ondervraagden niet weet of er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal. Misschien komt dit omdat de vraag te moeilijk was, omdat er te weinig informatie is of misschien omdat er te weinig gedaan wordt om de aspecten van de Waal aan de man te brengen. Totaal

Vindt u dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal?

62%7%

31%

Ja

Nee

Ik weet het niet

De meeste omwonenden voelen zich veilig voor hoog water. De één voelt zich geheel veilig en de ander maar gedeeltelijk. Ook is er een klein gedeelte dat zich niet veilig voelt. De betreffende instanties moeten eraan gaan werken om ervoor te zorgen dat iedereen zich geheel veilig gaat voelen. Dit zal, naar onze bevindingen, vooral moeten gebeuren in het cluster West. Wel vinden bijna alle omwonenden het Waallandschap een mooi landschap. Dit is natuurlijk heel positief. Er zullen altijd wel personen blijven die het landschap niet mooi vinden. Dit is een kwestie van smaak. Heel misschien dat er iets aan gedaan kan worden maar dat betwijfelen we. Een minder positief punt is dat er veel omwonenden niet weten dat er genoeg maatregelen worden genomen met betrekking tot de veiligheid van het Waalgebied. Er moet meer informatie verleend worden over de Waal. Dit kan doordat de gemeente zelf en/of de instanties die over de Waal gaan, meer informatie over de Waal naar buiten brengen en dit dan ook efficiënt en gericht doen. Het eerste punt van deze deelvraag ging over hoog water. Als de betreffende instanties hier ook meer informatie over verschaffen, zal het

percentage ondervraagden dat zich absoluut niet veilig voelt, naar alle waarschijnlijkheid verlagen. Dit is dus een belangrijk aandachtspuntje. De meerderheid van de ondervraagden vindt dat er een goede balans is tussen het uiterlijk en de veiligheid van de Waal. Maar een klein deel is het hier niet mee eens. Zoals al gezegd kan dit komen doordat men de vraag niet helemaal begreep, doordat er te weinig informatie over is of doordat er gewoon te veel/te weinig gedaan wordt aan óf het uiterlijk óf de veiligheid van de Waal. Al met al vindt men het Waalgebied mooi, maar er zitten ook wat verbeterpuntjes aan. Eén ervan is de veiligheid. 9. Welke functie vervult het Waalgebied voor hen? Het Waalgebied biedt verschillenden functies aan de omwonenden, zoals werk, wonen, transport over water, recreatie en alternatieven. Voor de meeste omwonenden heeft het Waalgebied als functie wonen en recreatie. Helaas hebben de ondervraagden die ‘Anders’ hebben ingevuld, geen uitleg gegeven.

Welke functies vervult het Waalgebied voor u?

65

18

75

29

6

0 20 40 60 80

Recreatie

Transport over het water

Wonen

Werk

Anders

10. Hoe denken omwonenden van de Waal over dit project? Heeft u weleens over het project WaalWeelde gehoord? Cluster West In cluster West heeft 20% van de ondervraagden weleens gehoord van het project WaalWeelde. Maar het overgrote deel, de overige 80%, heeft nog nooit van dit project gehoord. Cluster Midden In cluster Midden heeft slechts 7% van de ondervraagden gehoord van het project WaalWeelde. 93% heeft er nog nooit iets over gehoord. Cluster Oost

In cluster Oost heeft zelfs nog nooit iemand van het project WaalWeelde gehoord. Totaal Gezamenlijk heeft maar 9% ooit gehoord van het project WaalWeelde en 91% heeft er nog nooit van gehoord. Dit is erg weinig. Het project is natuurlijk nog erg pril, dus misschien dat in de toekomst er meer mensen van gaan horen. Totaal

Heeft u weleens van het project WaalWeelde gehoord?

9%

91%

Ja

Nee

Komen de doelstellingen van het project WaalWeelde overeen met uw visies? De doelstellingen van het project WaalWeelde zijn:

- Waal veiliger maken - Waal mooier maken - Waal in economische ontwikkelingen stimuleren

Cluster West Het grootste deel van dit cluster vindt dat de doelstellingen overeenkomen met hun eigen visies. Dit percentage van de ondervraagden bedraagt 87%. De overige 13% vindt dat de doelstellingen niet overeen komen met hun visies. Cluster Midden In cluster Midden zegt 90% dat de doelstellingen overeenkomen met hun eigen visies en 10% vindt dat de doelstellingen niet overeenkomen. Cluster Oost In dit cluster vindt 17% dat de doelstellingen van het project niet overeenkomen met hun eigen visies. 83% vindt dat de doelstellingen wel overeenkomen met hun visies. Totaal In totaal vindt 87% dat de doelstellingen van het project WaalWeelde wel met hun eigen visies overeenkomen, maar 13% vindt dat de doelstellingen niet overeenkomen. Dit is niet iets waar het project echt iets aan kan doen. Wij zijn het wel eens met de doelstellingen maar ieder heeft zijn eigen mening en het is heel moeilijk om iedereen tevreden te stellen. Op de vraag of men nog een doelstelling mist, waren de antwoorden:

Betere bereikbaarheid van het Waalgebied Vervoer over het water verbeteren

• Milieu vriendelijker maken • Wonen op het water • Waal gezelliger maken • Woningbouw • Milieuverbetering

Totaal

Komen de doelstellingen overeen met u visies?

87%

13%

Ja

Nee

Aan welke doelstelling hecht u de meeste waarde? Cluster West In cluster West vindt 57% van de ondervraagden de Waal veiliger maken het belangrijkste. Dit gevolgd door de Waal mooier maken met 30% en 13% vindt de waal in economische ontwikkelingen stimuleren het belangrijkste. Cluster Midden In cluster Midden hecht meer dan de helft van de ondervraagden, 53%, de meeste waarde aan de Waal veiliger maken. 30% vindt de Waal mooier maken het belangrijkste en de overige 17% hecht de meeste waarde aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren. Cluster Oost Ook hier hecht meer dan de helft van de ondervraagden de meeste waarde aan de Waal veiliger maken, namelijk 54%. De overige 46% is gelijkmatig verdeeld over de Waal mooier maken en de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren. Totaal Gezamenlijk vindt 54% van de ondervraagden dat de Waal veiliger maken het belangrijkste is. Iets meer dan een kwart, 28%, hecht de meeste waarde aan de Waal mooier maken en 18% hecht de meeste waarde aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren. Wat opvalt, is dat de minste ondervraagden de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren het belangrijkste vindt. Dit is opvallend omdat de economie heel belangrijk is voor Nederland. Maar ondervraagden hechten toch de meeste waarde aan hun eigen veiligheid.

Totaal

Aan welke doelstelling hecht u de meeste waarde?

54%28%

18%Veiliger maken

Mooier maken

Economischeontwikkelingen

Aan welke doelstelling hecht u de minste waarde? Cluster West De minste waarde hecht men in dit cluster aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren. Dit percentage is namelijk 67%. De overige 33% is verdeeld in 20% die de minste waarde hechten aan de Waal veiliger maken en 13% die de minste waarde hecht aan de Waal mooier maken. Cluster Midden In cluster Midden vindt 60% de Waal veiliger maken het minst belangrijk. 27% hecht de minste waarde aan de Waal mooier maken. En 13% vindt de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren het minst belangrijk. Cluster Oost 57% van de ondervraagden in cluster Oost hecht de minste waarde aan de Waal mooier maken. 40% hecht de minste waarde aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren en slecht 3% hecht de minste waarde aan de Waal veiliger maken. Totaal Het totaal van de ondervraagden ligt wat meer verdeeld dan in de clusters zelf. Dit komt doordat in cluster West de meeste ondervraagden de minste waarde hechten aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren en in cluster Midden is dit de Waal veiliger maken. In cluster Oost hechten de meeste ondervraagden de minste waarde aan de Waal mooier maken. De doelstellingen zijn dus mooi verdeeld. Het resultaat is dat 40% de minste waarde hecht aan de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren en 32% aan de Waal mooier

maken. 28% van de ondervraagden hecht de minste waarde aan de Waal veiliger maken. Totaal

Aan welke doelste lling hecht u de minste waarde?

28%

32%

40%Veiliger maken

Mooier maken

Economischeontwikkelingen

Welke doelstellingen kunnen volgens u binnen 5 jaar gerealiseerd worden? Bij deze vraag konden de ondervraagden meerdere antwoorden aankruisen. Cluster West Zeven ondervraagden gaven aan dat de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar gerealiseerd kan worden. Dertien ondervraagden vinden dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en twintig ondervraagden vinden dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar haalbaar moet zijn. Cluster Midden In cluster Midden denken dertien ondervraagden dat de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar haalbaar moet zijn. Zestien ondervraagden vinden dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en negen ondervraagden vinden dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden. Cluster Oost In dit cluster denken achttien ondervraagden dat de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar gerealiseerd moet kunnen worden. Tweeëntwintig ondervraagden denken dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd kan worden en twintig ondervraagden denken dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar haalbaar moet zijn. Totaal Wat opvalt, is dat in cluster Oost meer ondervraagden meerdere antwoorden hebben gegeven dan in clusters West en Midden. Gezamenlijk vinden 38

ondervraagden dat de Waal in economische ontwikkelingen stimuleren binnen 5jaar haalbaar moet zijn. 51 ondervraagden vinden dat de Waal mooier maken binnen 5jaar gerealiseerd moet kunnen worden en 49 ondervraagden vinden dat de Waal veiliger maken binnen 5jaar haalbaar moet zijn. Totaal

Welke doelstellingen kunnen volgens u binnen 5 jaar gerealiseerd worden?

49

51

38

0 10 20 30 40 50 60

Veiliger maken

Mooier maken

Economischeontwikkelingen

Hoe omwonenden van het Waalgebied over het project WaalWeelde denken, loopt niet erg uiteen. Van tevoren kende bijna niemand het project Waalweelde maar nu onze ondervraagden in aanraking zijn gekomen met het project zijn ze het over het algemeen wel eens met de doelstelling van het project. Sommige ondervraagden hadden nog wat aanvulling op de doelstellingen. De meeste waarde hechten de ondervraagden toch wel aan de Waal veiliger maken. Ze willen zekerheid en zeker geen evacuaties meer. Er is geen duidelijke conclusie te halen uit de antwoorden op de vraag aan welke doelstelling men de minste waarde hecht. In elk cluster hecht men de minste waarde aan een andere doelstelling. Onze ondervraagden vinden over het algemeen wel dat alle doelstellingen binnen 5jaar gerealiseerd moeten kunnen worden. Uit deze antwoorden was niet duidelijk een conclusie te halen van welke doelstelling het meest werd gedacht dat deze binnen 5jaar gerealiseerd kan worden. Al met al denken we, naar aanleiding van onze enquêtes, dat de omwonenden van het Waalgebied vertrouwen hebben in het project WaalWeelde. 11. Wat moet er volgens de omwonenden van de Waal nog veranderen aan het project? Dit was een open enquêtevraag. Cluster West

• Uiterwaarden toegankelijker maken voor wandelaars • Meer ruimte voor de natuur • Meer recreatieruimte

• Kassenbouw verminderen Cluster Midden

• Het Waalgebied natuurlijk houden • Het Waallandschap schoner maken • Waallandschap moet behouden worden als een mooi stuk natuur • Nog groener maken • Meer recreatie

Cluster Oost

• Geen bouw in de uiterwaarden • Meer recreatiemogelijkheden • Betere openstelling voor het publiek, zoals bijv. de duinen • Mestboringen moeten in de gaten gehouden worden • Water schoner maken

Totaal In elk cluster is wel een keer geantwoord met meer recreatie. Ook wordt het Waalgebied mooier en schoner maken veel geantwoord. Hier moet misschien binnen het project nog wat aan worden gesleuteld.

Vindt u dat omwonenden voldoende op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen binnen het project?

Cluster West In cluster West waren de antwoorden gelijk verdeeld. 50% van de ondervraagden vindt dat men voldoende op de hoogte wordt gehouden van de ontwikkelingen binnen het project en 50% vindt van niet. Cluster Midden Tweederde van de ondervraagden, 67%, in cluster Midden vindt dat men voldoende op de hoogte wordt gehouden en éénderde, 33%, vindt dat niet. Cluster Oost In cluster Oost zijn de rollen omgedraaid. Hier vindt namelijk 63% dat men niet voldoende op de hoogte wordt gehouden van ontwikkelingen binnen het project en 37% vindt dat dit wel het geval is. Totaal Doordat cluster West en Oost elkaar volledig tegenspreken en in cluster Midden de antwoorden gelijkmatig verdeeld zijn, zijn de totale antwoorden bijna in evenwicht. 51% van de ondervraagden vindt namelijk dat men voldoende op de hoogte wordt gehouden van de ontwikkelingen binnen het project en 49% vindt van niet. Hieruit is wel te concluderen dat er door de het project WaalWeelde nog wat gedaan moet worden om het project ook aan de man te brengen.

Wat zouden de betreffende instanties kunnen doen aan het op de hoogte houden van de omwonenden van het Waalgebied? Cluster West

• Folders versturen • Nieuwsbrief met ontwikkelingen verspreiden • Aandacht aan de ontwikkelingen van het Waalgebied op tv/radio besteden • Meer informeren over de ontwikkelingen op het internet • Waalweelde moet meer naamsbekendheid krijgen • Meer inlichtingen geven aan de omwonenden

Cluster Midden

• Meer informatie folders maken en verspreiden • Meer huis aan huis folders maken en verspreiden

Cluster Oost

• Informatiefolders maken en verspreiden • Huis-aan-huis folders maken • Voorlichting geven over wat te doen bij dreigend gevaar van het water • Speciale nieuwsbrief • Berichten plaatsen in de plaatselijke kranten • De internetsite meer promoten

Totaal Veel ondervraagden vinden dat er meer folders verspreid moeten worden en er moet meer informatie verleend worden aan omwonenden door middel van radio, televisie en internet. Ook dit is een aandachtspunt voor het project WaalWeelde. Wat er volgens omwonenden nog moet veranderen aan het project WaalWeelde, is dat er meer recreatie binnen het Waalgebied moet komen en het Waalgebied moet schoner en mooier worden. Maar dit laatste is al een doelstelling van het project dus waarschijnlijk hebben de ondervraagden dit niet goed gelezen en dachten ze dat ze moesten antwoorden op de vraag wat er nog moet veranderen aan het Waallandschap. Wat wel duidelijk moet veranderen is de naamsbekendheid van het project WaalWeelde. Bijna niemand kent het project, dus daar moet wat aan gedaan worden. Waar ook iets aan gedaan moet worden, is meer informatie geven aan omwonenden van de Waal over de ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Dit kan door bijvoorbeeld folders te verspreiden en informatie te verlenen met behulp van de radio, televisie en het internet.

Nabespreking Conclusie Het project WaalWeelde is gericht op het zo efficiënt mogelijk veiliger maken van de Waal, zonder daarbij het natuurlijke uiterlijk van de Waal te beschadigen. De aanleiding voor dit project is het feit dat eerder genomen maatregelen met betrekking tot de veiligheid van de Waal niet effectief zijn gebleken. En bovendien hebben ze het authentieke uiterlijk van het Waalgebied beïnvloed. De PKB “Ruimte voor de Rivier” bevat een behoorlijk aantal maatregelen en doelstellingen met betrekking tot het veiliger, mooier maken en het economisch ontwikkelen van de Waal. Dit heeft dus ook betrekking tot het project WaalWeelde. Zowel op de lange termijn, als op de korte termijn. Binnen het project WaalWeelde zijn er een groot aantal plannen voor projecten die de veiligheid van de Waal zouden moeten verbeteren. Deze zijn nog niet opgestart, omdat het project nog vrij jong en pril is. Er is een groot aantal projecten en belangengroepen actief op dit gebied. Men wil het project grotendeels financieren door van de kosten die het project met zich meebrengt, opbrengsten te maken mbv de 5 motoren. Verder wordt er voornamelijk gebruik gemaakt van subsidies en sponsoren. Deze verkrijgt men zowel van de overheid als uit het bedrijfsleven. Het project WaalWeelde wil de burgers en andere belanghebbenden zoveel mogelijk betrekken bij het project, om zo tot een goed ontwerpplan te komen. Dit doet men grotendeels door middel van bijeenkomsten. De meeste omwonenden van de Waal voelen zich veilig voor hoog water. De mate waarin zij zich veilig voelen verschilt wel weer van persoon tot persoon. Want er is een groep die zich geheel veilig voelt en er is een groep die zich gedeeltelijk veilig voelt voor hoog water. Er is echter nog wel een klein deel van de omwonenden dat zich niet veilig voelt voor hoog water. Dit is vooral het geval in cluster West. Een heel positief punt is dat bijna alle ondervraagden het Waallandschap een mooi landschap vinden. Een heel groot deel van de ondervraagden weet niet of er genoeg maatregelen worden genomen met betrekking tot de veiligheid van de Waal. Er is slechts een kleine groep die vindt dat er geen goede balans is tussen de veiligheid en het uiterlijk van de Waal. De meerderheid vindt dat er wel een goede balans is.

Volgens de omwonenden van het Waalgebied moet er dus door de betreffende instanties vooral meer worden gedaan aan de veiligheid van het Waalgebied en aan het verlenen van informatie over de ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Het Waalgebied vervult verschillende functies voor de omwonenden, zoals werk, wonen, transport over water, recreatie en alternatieven. Bijna alle ondervraagden hebben nog nooit van project WaalWeelde gehoord. Door het invullen van onze enquêtes hebben ze kennis kunnen maken met dit project. De meerderheid is het eens met de doelstellingen van het project WaalWeelde. Het veiliger maken van de Waal bleek over het algemeen de meest belangrijk gevonden doelstelling onder de ondervraagden. Een heel grote groep ondervraagden denkt dat alle doelstellingen binnen 5 jaar kunnen worden gerealiseerd. De meeste ondervraagden vinden het project WaalWeelde een goed project. De omwonenden van het Waalgebied vinden dat er meer gedaan moet worden aan recreatie. Er moet ook veel gedaan worden aan de naamsbekendheid van dit project. Er wordt door de omwonenden verder aangegeven dat ze meer informatie over de ontwikkelingen binnen het Waalgebied zouden willen krijgen. Dit kan op veel verschillende manieren, bijvoorbeeld met behulp van radio, televisie, kranten en internet. De doelstellingen van het project WaalWeelde zijn het mooier en veiliger maken van de Waal en de Waal stimuleren in economische ontwikkelingen. De meerderheid van de door ons ondervraagde omwonenden van de Waal (87%) is het eens met de doelstellingen van dit project. De doelstelling waaraan de meeste waarde wordt gehecht, is het veiliger maken van de Waal. Dit is bij het project WaalWeelde ook één van de belangrijkste doelstellingen. Maar er wordt ook veel waarde gehecht aan het mooier maken van de Waal. Ook hebben de bewoners van het Waalgebied er vertrouwen in dat die doelstellingen binnen 5 jaar kunnen worden gerealiseerd. De omwonenden van de Waal geven wel aan dat ze recreatie en het schoner maken van de Waal ook heel belangrijk vinden. Zij willen graag dat het project WaalWeelde hier iets mee doet. Bovendien geven de ondervraagden aan dat ze beter op de hoogte willen zijn van de ontwikkelingen binnen het Waalgebied. Slechts enkele ondervraagden wisten van het project WaalWeelde af. Hier moet verandering in komen. Vooral omdat het Waalgebied voor zijn bewoners veel verschillende functies vervult. Dus de doelstellingen van het project WaalWeelde sluiten aan bij de wensen van de bewoners van het Waalgebied.

Onze conclusie sluit aan bij onze hypothese. De bewoners van het Waalgebied zijn het inderdaad eens met de doelstellingen van het project WaalWeelde. Onze verwachting dat dit project bij weinig mensen bekend is, klopt ook. Dus onze conclusie en hypothese komen met elkaar overeen. Wij vinden het onderwerp van ons profielwerkstuk heel interessant en zijn blij dat we er nu veel meer over weten. Wij zijn omwonenden van het Waalgebied en voor ons is het ook belangrijk dat de Waal veilig en mooi is. Het was daarom heel leuk om meer over dit nieuwe project te weten. Wij hebben besloten een doorlopende presentatie te houden. We gaan een lokaal inrichten. Er komen veel posters met foto’s van de Waal en verschillende kaarten ervan. We gaan er ook grafieken opzetten. We zullen al onze deelvragen in PowerPoint zetten om ons onderwerp zo duidelijk mogelijk te maken. Er zal een persoon bij de presentatie aanwezig zijn, die aan het project WaalWeelde meewerkt. Hij zal de vragen van de bezoekers kunnen beantwoorden die wij niet kunnen beantwoorden. Er zullen ook folders van dit project zijn. Hiermee willen we de naamsbekendheid van het project WaalWeelde vergroten. Voor diegenen die er geïnteresseerd in zijn, zal er ook een laptop in de lokaal aanwezig zijn waarop de site van dit project bezocht kan worden. We gaan het lokaal zo creatief mogelijk aankleden om de sfeer van ons presentatie goed te maken. Evaluatie De samenwerking verliep over het algemeen goed. De afspraken werden nagekomen en we vonden het leuk om er samen aan te werken. We konden makkelijk de nodige informatie vinden en een contactpersoon van het project WaalWeelde bereiken. Maar er waren natuurlijk ook wat problemen. Tijdens het uitdelen en het verwerken van de enquêtes kwamen we erachter dat het niet handig was om voor de opsomming van de doelstellingen van het project WaalWeelde een open rondje te gebruiken. Hierdoor dachten sommige mensen dat ze dat ook moesten aankruisen, terwijl het gewone uitleg was voor de vragen die erop volgden. Verder was het ook heel jammer dat het zo lang duurde voor we de enquêtes, die we aan sommige leraren hebben uitgedeeld, terugkregen. Hierdoor konden we de enquêtes minder snel verwerken. Het onderzoek verliep verder goed en we waren op tijd klaar met ons verslag.