Open Data Handbook Documentation Release 1.0.0

By Open Knowledge Foundation November 14, 2012

(ฉบบภาษาไทย)

โดย ฝายนวตกรรม

ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน)

ค าน า

ในยคปจจบนคงปฏเสธไมไดวาเทคโนโลยดจตอลเขามาเปนสวนหนงในการด ารงชวตประจ าวนของคนเราเปนอยางมาก หนวยงานตางๆ ไมวาจะเปนภาคธรกจ องคกรตางๆ รวมถงหนวยงานภาครฐเอง ตางกมการน าเทคโนโลยตางๆ เขามาชวยเพอปรบปรงประสทธภาพการด าเนนงานและยกระดบการใหบรการไปสประชาชนใหสามารถเขาถงบรการตางๆ ไดสะดวก และรวดเรวยงขน จงท าใหเกดขอมลสารสนเทศขนอยางมากมายมหาศาล โดยเฉพาะอยางยง ขอมลของภาครฐทจดเกบในรปแบบของฐานขอมลนบเปนเวลาหลายสบปและก าลงเพมขนอกในปจจบนและอนาคต ขอมลเหลานสามารถน ามาใชประโยชนไดทงส าหรบภาครฐ ภาคเอกชน และประชาชนซงท าใหเกดเปนแนวคด วธการ รปแบบทางธรกจ รวมถงวถชวตใหมๆ การแบงปนขอมลเพอน ามาใชประโยชนและสรางนวตกรรมนน ซงถอเปนสญญาณเรมตนของการขบเคลอนเศรษฐกจดวยขอมล (Data-driven economy) อนจะชวยใหเศรษฐกจของประเทศเตบโตขนและเพมขดความสามารถในการแขงขนในเวทโลกได

ทผานมาหลายๆ ประเทศมการผลกดนและด าเนนการเกยวกบการเปดเผยขอมลสสาธารณะกนอยางจรงจง เชนเดยวกนกบในประเทศไทย หลายๆ หนวยงานกเรมเหนถงความส าคญ และประโยชนของการเปดเผยขอมลกนมากขน ดงนน ส านกงานรฐบาลอเลกทรอนกส (องคการมหาชน) (สรอ.) ซงมภารกจหลกในการพฒนารฐบาลอเลกทรอนกสของประเทศใหมคณภาพ จงไดพฒนาระบบศนยกลางขอมลภาครฐ หรอ data.go.th เพอเปนการสงเสรมและผลกดนใหเกดการเปดเผยขอมลภาครฐสสาธารณะอยางเปนรปธรรม เปนชองทางใหผใชบรการทงภาคประชาชน ภาคธรกจเอกชน รวมถงหนวยงานของรฐ สามารถคนหาและเขาถงขอมลทมคณภาพของภาครฐไดงาย โดยมเปาหมายสงสดเพอสงเสรมใหเกดธรรมาภบาล สงเสรมใหเกดความรวมมอของภาครฐ และสรางการมสวนรวมของภาคประชาชน รวมถงแกปญหาการทจรตคอรรปชน การเมอง และเศรษฐกจอยางบรณาการรวมกนได

คมอ Open Data Handbook ฉบบนจดท าขนเพอใชในการเผยแพร สรางความร ความเขาใจใหแกหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และผทตองการศกษาเกยวกบ Open Data โดยแปลมาจากเอกสาร Open Data Handbook Documentation Release 1.0.0 ซงเผยแพรโดย Open Knowledge Foundation (ศกษารายละเอยดเพมเตมไดท http://opendatahandbook.org/)

สารบญ

หนา

1.1 บทน า……………………………………………………………………………………………………………………………………..1

1.2 ท าไมตองใช Open Data…………………………………………………………………………………………………………..2

1.3 อะไรคอ Open Data………………………………………………………………………………………………………………..4

1.4 จะเปดเผยขอมลไดอยางไร…………………………………………………………………………………………………………6

1.5 เปดเผยขอมลแลว จะท าอยางไรตอไป………………………………………………………………………………………..15

1

1.1 บทน า

เงนภาษของเราถกใชไปกบไฟสองสวางบนถนนหรอการวจยโรคมะเรงเปนจ านวนเงนเทาไร เสนทางไหนสวยทสด ปลอดภยทสด สนทสด และเหมาะกบการเดนทางดวยจกรยานจากบานไปทท างาน รวมถงในระหวางทางมอะไรอยในอากาศทเราหายใจ จะมมลภาวะเยอะหรอไม เราจะมโอกาสทจะไดงานทดทสดหรอมพนทเหมาะแกการเพาะปลกในบรเวณใด หรอเมอไรทเราจะสามารถตดสนใจในเรองส าคญๆ หรอหารอกบผมความรไดถกคน เหลานลวนเปนค าถามทเกดขนอยเปนประจ า และในหลายครงกคงไดแตเกบค าถามเหลานนไวในใจ

แตดวยเทคโนโลยในขณะนสามารถทจะตอบค าถามขางตนไดโดยอตโนมต ซงขอมลสวนใหญทจะน ามาใชตอบค าถามนนมาจากหนวยงานภาครฐแทบทงสน แตทงนกยงมขอมลอกเปนจ านวนมากทไมอยในรปแบบทงายตอการน ามาใชประโยชน ซงหนงสอเลมนจะกลาวถงการเพมศกยภาพในการน าขอมลตางๆ มาใชใหเกดประโยชน เพอพฒนาคณภาพชวตและความเปนอยของประชาชนและเพมประสทธภาพในการท างานทงภาครฐและภาคสงคมใหดขนอกดวย

ในภาพของการเปดเผยขอมล (Open Data) โดยเฉพาะในสวนของการเปดเผยขอมลภาครฐ (Government Open Data) ซงขอมลตางๆ ลวนแลวแตเปดกวางใหสามารถเขาถง และเปดโอกาสใหน าขอมลไปใชประโยชนไดอยางไมจ ากด โดยแนวคดนไดเกดขนมาระยะหนงแลว ดงเชนในป 2009 การเปดเผยขอมลเรมปรากฎแกประชาชน โดยรฐบาลหลายๆ ประเทศ เชน สหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร แคนาดา และ นวซแลนด ไดประกาศความคดรเรมในการเปดเผยขอมลสาธารณะของพวกเขา

การอธบายถงแนวคดพนฐานเกยวกบ ‘Open Data’ โดยเฉพาะในสวนของหนวยงานภาครฐ แลวยงครอบคลมเกยวกบการสรางมลคาของการเปดเผยขอมล และสามารถสรางผลกระทบเชงบวกในดานตางๆ ซงนอกจากการศกษาความเปนมาแลว วธการสรางการเปดเผยขอมลกจะถกกลาวอยในหนงสอเลมนดวยเชนกน

1.1.1 กลมเปาหมาย

ส าหรบผเรมตนศกษา Open data และ API

ส าหรบขาราชการพลเรอนและนกรณรงคเพอสงคม

ส าหรบนกขาวและนกวจย

ส าหรบนกการเมองและนกพฒนา

ส าหรบผทเชยวชาญดานขอมล

ขอมลสวนใหญทกลาวถงนน จะมงเนนไปทขอมลทจดท าขนโดยหนวยงานภาครฐ แตอยางไรกตามหนงสอเลมน

2

ยงคงเหมาะกบผทยงไมเคยศกษา หรอเรมตนศกษาการเปดเผยขอมล (Open Data) เพอใชเปนเอกสารสรางความเขาใจในเบองตนได

1.2 ท าไมตองใช Open Data

การเปดเผยขอมล โดยเฉพาะขอมลของภาครฐ เสมอนเปนแหลงทรพยากรขนาดใหญทยงไมไดถกน ามาใชอยางกวางขวาง ทงในสวนของบคคลและองคกร ไดมการเกบรวบรวมขอมลในรปแบบทแตกตางกนเพอทจะด าเนนงานตามภารกจของพวกเขา ซงหนวยงานภาครฐกเปนสวนส าคญในการจดเกบขอมลเหลานน ทงดานปรมาณและความเปนศนยกลางของขอมลทเกบรวบรวม แตเนองจากขอมลภาครฐสวนใหญเปนขอมลสาธารณะโดยกฎหมายอยแลว ดงนนจงเหมาะสมทจะเปดเผยและท าใหผอนสามารถน าไปใชประโยชนตอไปได

การเปดเผยขอมลยงมประโยชนในอกหลายแงมม ซงปจจบนไดถกน าไปใชในหลายๆ หนวยงานแลว และยงมกลมคน องคกร รวมถงหนวยงานภาครฐ กไดประโยชนจากการน าขอมลจาก Open data มาใชงาน แตในขณะเดยวกน กไมสามารถทจะระบไดวาขอมลตางๆ ทเกดขน จะสามารถสรางคณประโยชนใดๆ อกในอนาคต ซงโดยธรรมชาตของนวตกรรมมกกลาววาการพฒนามกจะเกดมาจากททไมนาเปนไปได และอาจเกดขนจากความไมตงใจ

การเปดเผยขอมลภาครฐทมประโยชนในหลายๆ ดาน เชน - ความโปรงใสและความเปนประชาธปไตย - การมสวนรวม - การเพมขดความสามารถของตวเอง - การพฒนาผลตภณฑและบรการสวนตวแบบใหมทดขน - การสรางนวตกรรม - เพมประสทธภาพของบรการภาครฐ - การวดผลกระทบเชงนโยบาย - องคความรใหมจากการรวบรวมขอมลจ านวนมากจากหลากหลายรปแบบและแหลงขอมล

ตวอยางการน ามาใชงาน

ในแงของความโปรงใส เชน โครงการ ‘Tax tree’ ของประเทศฟนแลนด และ ‘Where does my money go’ ของประเทศองกฤษ แสดงใหเหนวาเงนภาษของประชาชนถกน าไปใชอยางไร และประเทศแคนาดาสามารถประหยดเงนจ านวน 3.2 พนลานเหรยญในการฉอโกงภาษการกศล ในสวนของเวบไซต อยางเชน folketsting.dk ของประเทศ

3

เดนมารกไดตดตามความเคลอนไหวในรฐสภาและกระบวนการผานรางกฎหมาย ซงท าใหเราสามารถเหนสงทเกดขน และมสมาชกรฐสภาคนใดเขารวมบาง

การเปดเผยขอมลภาครฐ ยงมสวนในการชวยในการตดสนใจในการด าเนนชวตหรอท าใหเราสามารถท าอะไรในสงคมไดมากขน ผหญงคนหนงในประเทศเดนมารกไดสราง findtoilet.dk ขน โดยแสดงจดทเปนหองน าสาธารณะในประเทศเดนมารกทงหมด เพอใหผทมปญหาและผทจ าเปนตองเขาหองน าสามารถมนใจในการออกนอกบานมากขน ในประเทศเนเธอรแลนด มบรการทเรยกวา vervuilingsalarm.nl ซงจะสงขอความเตอนในเรองของคณภาพอากาศในบรเวณทไดก าหนดไวของวนรงขน ซงผใชงานสามารถก าหนดเงอนไขไดเอง และในนวยอรกเราสามารถหาสถานท ทสามารถพาสนขไปเดนเลนไดงายๆ หรออาจจะเปนการหาใครสกคนหนง ซงก าลงอยทสวนสาธารณะเดยวกน และบรการอยางเชน ‘mapumental’ ในประเทศองกฤษ และ ‘mapnificent’ ในประเทศเยอรมน ชวยใหเราสามารถหาสถานทเพออยอาศย โดยค านงถงระยะเวลาในการเดนทางไปท างาน ราคา สภาพแวดลอมโดยรอบ ตวอยางเหลานเกดจากการใชขอมลทไดรบการเปดเผยของภาครฐทงสน

ในทางเศรษฐกจ การเปดเผยขอมลมความส าคญมากเชนกน มการศกษามากมายซงไดประเมนมลคาทางเศรษฐกจประจ าปของการเปดเผยขอมลเฉพาะในกลมสหภาพยโรป (EU) ไวทหลายหมนลานยโร ผลตภณฑและบรษทใหมๆ มการน าขอมลเปดเหลานกลบมาใช เชน husetsweb.dk ของประเทศเดนมารก จะชวยใหเราหาทางปรบปรงประสทธภาพของการใชพลงงานในบานของเราได รวมทงการวางแผนทางการเงน และการคนหาคนงานกอสราง โดยอาศยขอมลเกยวกบทดนและขอมลเกยวกบเงนสนบสนนจากภาครฐ รวมถงทะเบยนการคาทองถนดวย Google Translate ใชเอกสารตางๆ ในประเทศกลมสหภาพยโรป ซงมหลากหลายภาษาเพอสอนอลกอรธมการแปล ท าใหเกดการปรบปรงคณภาพการบรการใหดขน

การเปดเผยขอมลยงมประโยชนและความส าคญส าหรบหนวยงานภาครฐอกดวย ตวอยางเชน การเพมประสทธภาพการด าเนนงานของรฐบาล โดยกระทรวงศกษาธการของประเทศเนเธอรแลนดไดเผยแพรขอมลออนไลนทเกยวกบการศกษาทงหมดไวเพอใหสามารถน ามาใชประโยชนและพฒนาตอยอด ท าใหค าถามตางๆ ทเกดขนเกยวกบการศกษาลดลงเปนจ านวนมากจากเดม ท าใหลดภาระงานและคาใชจาย สวนในประเดนค าถามอนๆ กจะสามารถตอบไดงายขน เนองจากสามารถสบคนและคนหาขอมลไดอยางทนทวงท กระทรวงมรดกทางวฒนธรรมของประเทศเนเธอรแลนดก าลงเผยแพรขอมลของพวกเขา และรวมมอกบสมาคมประวตศาสตรสมครเลน รวมทงกลมตางๆ เชน Wikimedia Foundation เพอทจะด าเนนงานของพวกเขาไดอยางมประสทธภาพมากขน ซงสงเหลานไมเพยงแตจะท าใหมการปรบปรงคณภาพของขอมลใหดขนเทานน แตยงท าใหหนวยงานทรบผดชอบมขนาดเลกลง แตมประสทธภาพสงขนไดอกดวย

ขณะทมการใชงานมากมายเกยวกบขอมลเปด ไดสรางคณคาทงในทางเศรษฐกจและสงคม แตเรากยงไมสามารถ

4

บอกไดวาขอมลดงกลาว จะสามารถสรางสรรคอะไรไดอก ซงการรวมขอมลเขาดวยกนสามารถกอใหเกดความรใหมและความเขาใจมากขนได แลวน าไปสการพฒนาแอปพลเคชนในสาขาใหมได ยกตวอยางในอดต เชน เมอ Dr. Snow ไดคนพบความสมพนธระหวางการดมน าทมสารปนเปอนและอหวาตกโรคในกรงลอนดอนในชวงศตวรรษท 19 โดยการรวมขอมลเกยวกบการเสยชวตดวยอหวาตกโรคเขากบสถานทตงของบอน า ซงไดน าไปสการสรางระบบบ าบดน าเสยของกรงลอนดอน และท าใหสขภาพของประชากรดขนตามล าดบ การพฒนาเชนนนาจะเกดขนไดอกครงจากความเขาใจเชงลก และขอมลทไมคาดคด ซงเกดมาจากการน าขอมลจากหลายๆ แหลงเขามาประมวลเขาดวยกน

ศกยภาพของขอมลทมอย จะมประโยชนและมคณคามากยงขน ถาเราเปลยนขอมลทวไปของภาครฐใหเปนขอมลเปด อยางไรกตาม สงเหลานจะเกดขนไดกตอเมอขอมลนนสามารถน ามาใชประโยชนไดอยางเสร ไมมขอจ ากด ทงทางกฎหมาย ทางการเงน หรอทางเทคโนโลย เมอน ามาใชโดยบคคลทวไปขอจ ากดทกๆ อยางทมนน จะปดกนการพฒนาจากการใชขอมลสาธารณะ และท าใหยากขนทจะท าใหเกดประโยชนและคณคาสงสด

1.3 อะไรคอ Open Data

หนงสอเลมนเกยวกบ การเปดเผยขอมล (Open data) แตจรงๆ ความเขาใจของการเปดเผยขอมลคออะไร เราจะเปดเผยขอมลตางๆ ไดอยางไร และขอมลประเภทใดทเราก าลงพดถง

1.3.1 อะไรคอ Open

ส าหรบวตถประสงคของหนงสอเลมน Open data ไดถกนยามโดย Open Definition ดงน

Open data คอขอมลทสามารถน ามาใชไดโดยอสระ สามารถน ากลบมาใชใหมได และแจกจายไดโดยใครกตาม แตตองระบแหลงทมาหรอเจาของงานและตองใชสญญา หรอเงอนไขเดยวกนกบทมาหรอตามเจาของงานก าหนด

ความหมายทสมบรณของการเปดเผยขอมล (The full Open Definition) สรปสาระส าคญไดดงน

Availability and Access ขอมลทงหมดตองมความพรอมใชงานและคาใชจายตองไมมากกวาคาใชจายในการท าส าเนา โดยเฉพาะการดาวนโหลดผานอนเทอรเนต ขอมลจะตองมอยในรปแบบทสะดวกตอการใชงานและสามารถปรบปรงแกไขได

Re-use and Redistribution ขอมลตองถกจดเตรยมใหภายใตเงอนไขทอนญาตใหน ามาใชใหมและแจกจายได รวมทงการผสมผสานระหวางชดขอมลอนๆ ได

Universal Participation ทกคนตองสามารถทจะใช น ามาใชซ า และแจกจายได ไมมการเลอกปฏบตตอ

5

บคคลหรอกลมคน ตวอยางเชน ขอจ ากดของ ‘non-commercial’ ทปองกนการใชในเชงพาณชย หรอขอจ ากดในการใชเพอวตถประสงคเฉพาะบางอยาง (เชน ในการศกษาเทานน) กจะไมถอวาขอมลดงกลาวเปนแบบ Open Data

ดวยสาเหตของการน าขอมลมาใชรวมกน และท างานรวมกน จงตองมความจ าเปนในการก าหนดใหชดเจน ถงความหมายและเงอนไขของการท า Open Data เพอใหเกดความเขาใจและเปนไปในแนวทางเดยวกน

การท างานรวมกน หมายถง ความสามารถของระบบทหลากหลายและองคกรตางๆ สามารถท างานรวมกนได (inter-operate) ในกรณน หมายถงความสามารถทจะท างานรวมกน หรอผสมผสานชดขอมลทแตกตางกนได

การท างานรวมกนนนเปนสงส าคญเพราะหากมการอนญาตใหระบบทแตกตางกนสามารถท างานดวยกน มการสรางความเชอมโยง จะเปนสงส าคญในการสรางระบบทใหญและมความซบซอน แตหากไมสามารถท างานรวมกนได กแทบทจะบอกไมไดเลย วานนคอ Open Data เหมอนกบต านานทมชอเสยงของ Tower of Babel คอการไมสามารถทจะสอสารกน (หรอท างานรวมกน) สงผลใหความพยายามทจะสรางหอคอยลมเหลวโดยสนเชง

เชนเดยวกนกบขอมล สงส าคญของความเหมอนกนของขอมล (หรอโคด) คอองคประกอบหนงของเนอหาท “เปด” ซงสามารถน ามาผสมรวมกบเนอหาท “เปด” อยางอนไดอยางอสระ การท างานรวมกนไดนเปนปจจยทส าคญ ของ “Openness” หรอระดบของการเปดเผยขอมล ซงกคอความสามารถทเพมขนอยางมากในการรวมชดขอมลทแตกตางกนเขาดวยกน และท าใหเกดการพฒนาผลตภณฑและบรการทดขน (คณประโยชนเหลานจะอธบายในรายละเอยดในสวนของ ‘ท าไม’ ตองใช Open data)

การใหนยามทชดเจนเกยวกบ Openness คอ เมอมชดขอมลเปดสองชดจากแหลงทแตกตางกนสองแหลง เราจะสามารถรวมเขาดวยกนและเกดประโยชนได และแนนอนวาหากเรามขอมลอยเปนจ านวนมากกจรง แตไมสามารถทจะรวมกบชดขอมลอนๆ ได นนหมายความวาเราจะไมสามารถไดรบประโยชนอยางแทจรงจากชดขอมลนนๆ เลย

1.3.2 ขอมลอะไรทเราก าลงพดถง

ผอานไดเหนตวอยางของประเภทขอมลทเปดหรออาจกลายเปนขอมลเปด และจะเหนตวอยางมากขนในบทตอๆ ไป อยางไรกตามควรมการก าหนดประเภทของขอมลแตละชนด วาขอมลชนดใดสามารถเปดเผยได หรอ ขอมลบางชนดอาจไมสามารถเปดเผยได

6

ประเดนส าคญคอขอมลทเปดเผยนน จะตองไมเปนขอมลสวนบคคล หรอขอมลทเฉพาะเจาะจงบคคลใดบคคลหนง

ในท านองเดยวกน ส าหรบขอมลภาครฐบางประเภท อาจตองมการพจารณาถงความมนคงปลอดภยของประเทศเขามาประกอบดวย

1.4 จะเปดเผยขอมลไดอยางไร สวนนเปนเนอหาหลกของหนงสอเลมน โดยจะใหค าแนะน าโดยละเอยดและเปนรปธรรมวาผถอขอมลจะสามารถ

เปดเผยขอมลไดอยางไร เรมตงแตพนฐาน ครอบคลมถงขอผดพลาด และจะกลาวถงประเดนทอาจเกดขน

กฎหลกทส าคญ 3 ขอทเมอจะเปดเผยขอมล ดงน

1. เรมตนจากสงเลกๆ งาย และรวดเรว ไมจ าเปนวาทกชดขอมลจะตองบงคบใหเปดเผย แตใหเรมตนดวยการเปดเพยงแค 1 ชดขอมล หรอแมแตบางสวนของชดขอมลขนาดใหญกเพยงพอในเบองตนแลว เมอมชดขอมลมากขน กจะมความเขาใจและสามารถเปดขอมลอนๆ ซงสามารถน าไปใชประโยชนในอนาคตไดดวย

เนองจาก Open Data เปนเรองเกยวกบนวตกรรม ดงนนหากยงด าเนนการไดรวดเรวเพยงใด กจะสามารถเสรมสรางและเรยนรจากประสบการณได นวตกรรมอาจเปนเรองทเกยวกบความลมเหลวใกลเคยง กบความส าเรจ และไมใชทกชดขอมลทเปดเผยจะสามารถน าไปใชประโยชนไดทงหมด

2. การมสวนรวมกบผใชงานจรงทน าขอมลไปใชตงแตในระยะแรกและหมนในการตดตามผลสมฤทธในการใชชดขอมล ไมวาจะเปนประชาชน นกธรกจ หรอนกพฒนา ซงเมอไดรบผลตอบรบจากผใชงาน จะท าใหมการปรบปรงดานบรการ หรอขอมล ใหตรงตอความตองการของผใชงานมากทสด

และแนนอนวาขอมลจ านวนมากจะไมไปถงผใชงานโดยตรง แตอาจจะตองผานตวกลางขอมล หรอทเรยกวา ‘info-mediaries’ ซงกคอผทน าขอมลไปใชอาจมการดดแปลงหรอปรบปรง เพอใชในการน าเสนอ ตวอยางเชน ฐานขอมลพกด GPS ขนาดใหญ อาจยากตอการอานและท าความเขาใจ ดงนนเพอใหงายตอความเขาใจอาจมการน าเสนอในรปแบบของแผนท ดงนนจงจ าเปนตองมตวกลางในการด าเนนการปรบปรงเปลยนแปลงใหตรงตอความตองการกอน

3. จดเตรยมขอมลและเสรมสรางความเขาใจ เปนอกสงหนงซงมความส าคญโดยเฉพาะอยางยงถาคณท างานรวมกบ หรอท างานอยภายในองคกรขนาดใหญอยางภาครฐ เมอเปดเผยขอมล คณอาจตองพบกบค าถามและประเดนสงสยมากมาย ดงนนสงส าคญคอ (1) ระบประเดนขอค าถามเทมความส าคญ และ (2) สรางความเขาใจในกระบวนการเพอใหเกดการเปดเผยขอมล

7

ขนตอนหลกในการท าใหขอมลเปด ม 4 ขนตอน แตทงนในบางขนตอนอาจสามารถด าเนนการพรอมกนได

1. วางแผนในการเลอกชดขอมล ซงขอมลทถกเลอกนนอาจมการเปลยนแปลงได หากเกดปญหาในภายหลง

2. ใช Open license (a) ตรวจสอบสงทรพยสนทางปญญาตางๆ ทมอยในขอมล (b) เลอกใช Open license ท เหมาะสม โดยอนญาตใหใชสทธเหลาน จะสนบสนนค านยามของ Openness ทกลาวถงกอนหนานทเกยวกบ ‘อะไรคอ Open Data’ (c) หากคณไมสามารถท าตามนได ใหกลบไปทขนตอนท 1 แลวลองด าเนนการกบชดขอมลอน 3. ท าใหขอมลมความพรอมใชงาน ในปรมาณและรปแบบสามารถน ามาใชประโยชนได หรอในอกแนวทางหนง อาจมการพจารณาในการเปดเผยขอมลผานชองทางอนๆ เชน Application Programming Interface (API) ไดเชนกน 4. ท าใหสามารถคนหาได โดยการเผยแพรบนเวบไซต และด าเนนการจดหมวดหมอยางเหมาะสม

1.4.1 เลอกชดขอมล

การเลอกชดขอมล เปนขนตอนแรกของการเปดเผยขอมล ซงกระบวนการทงหมดของการเปดเผยขอมลเปนกระบวนการท าซ า และสามารถกลบมาทขนตอนนได ถาพบกบปญหาในการเปดเผยขอมลภายหลง

หากเรามขอมลทตองการจะเปดเผยอยแลว เราสามารถขามไปยงสวนถดไปได อยางไรกตาม ในหลายๆ กรณ โดยเฉพาะในองคกรใหญๆ การเลอกชดขอมลเปนสงททาทาย แลวเราควรด าเนนการอยางไรในกรณน สงหนงทอาจชวยใหสามารถเลอกชดขอมลไดอยางรวดเรว คอการท ารายการของขอมลทงหมด แลวเรากจะเหนวามขอมลใดบาง ทเหมาะสมทจะท าเปนขอมลเปดแบบ Open Data หลงจากนนเราอาจท าการตรวจสอบถงความเหมาะสมในรายละเอยดอกครงในขนตอนถดไป

ซงอาจไมจ าเปนทจะตองสรางรายการชดขอมลทงหมด เนองจากอาจะตองดในเรองของความเปนไปไดของขอมลแตละชดทจะเปดเผยดวยวาสามารถเปดเผยไดหรอไม ตามเงอนไขในบทกอนหนา

สอบถามผทเกยวของ (Asking the Community)

การสอบถามผทเกยวของในระยะแรก นนคอผทจะมการเขาถงและใชขอมล ซงบคคลเหลานเปนผทมความเขาใจดวาขอมลใดทจะมคณคา เหมาะสมและตองการใชงาน

1. เตรยมรายการของชดขอมลเดนๆ ทม แลวด าเนนการขอความคดเหนในชดขอมลเหลานน ซงในบางครงขอมล

8

ทไดจดเตรยมไว กอาจจะไมตรงตามความตองการของผใชงาน เนองจากผใชงานอาจมความคาดหวงขอมลในแบบเดยวกบทเคยเหนในการ Open Data ในตางประเทศ

2. ด าเนนการขอความคดเหน

3. ประกาศขอความคดเหนผานทางเวบเพจ ซงจะตองตรวจสอบใหแนใจวาผใหความเหนสามารถเขาถงไดตลอดเวลา หรออาจมการพจารณาในการกระจายขาวประชาสมพนธ ผานสงคมออนไลน (Social media) กจะสามารถระดมความคดเหนไดมากขนดวย

4. ควรมวธการทงายในการสงความคดเหน หลกเลยงการใหลงทะเบยน เพราะมนจะลดจ านวนของผแสดงความคดเหนได

5. อาจมการแจงขาวประชาสมพนธ ผานกลมรายชอของอเมล (Mailing List) ฟอรม และบคคลทเกยวของ โดยมอางองกลบมายงหนาเวบหลกทใชในการขอความคดเหน

6. จดใหมการประชมระดมความคดเหน โดยเลอกเวลาทเหมาะสมส าหรบนกธรกจ ผเชยวชาญดานขอมล และเจาหนาทราชการ สามารถเขารวมได

7. ขอใหบคคลทมอ านาจบรหารของรฐหรอขาราชการในระดบสงกลาวในนามหนวยงานของคณ เนองจากขอมลทเปดนนเปนสวนหนงของนโยบายทจะเพมการเขาถงขอมลภาครฐไดมากขน

คาใชจายพนฐาน

หนวยงานจะตองใชเงนเทาไรในการจดเกบและบ ารงรกษาขอมลทพวกเขาครอบครองอย ถาหนวยงานตองเสยคาใชจายมากกบชดขอมลใดขอมลหนง กนาจะมแนวโนมสงทคนอนๆ ตองการทจะเขาถงขอมลชดน

เรองนอาจจะเปนประเดนทผใชงานทวไปคอนขางกงวล ซงอาจมค าถามจากบางภาคสวนวา “ท าไมบคคลอนถงควรทจะไดขอมลทมตนทนสง ทงในแงของการไดมาของขอมล และการจดเกบมา โดยไมมคาใชจาย?” ค าตอบกคอ คาใชจายตางๆ จะถกรวมเขาไปในกระบวนการเพอทจะใหภาครฐด าเนนงานอยแลว สวนการเผยแพรขอมลทจดท าขนแลวไปยงกลมบคคลอนๆ โดยปกตไมไดมคาใชจายมากนก ดงนน ผใชจงไมควรถกเรยกเกบเงนใดๆ

ความงายของการน าขอมลไปใช

บางครงแทนทเราจะมาตดสนใจวาขอมลไหนทจะมคณคามากทสด แตการด าเนนการใหขอมลตางๆ เขาถง

9

ประชาชนได มนอาจมประโยชนกวา ดงนนการเผยแพรขอมลทมขนาดเลกและงายสามารถจะเปนเหมอนตวเรงใหเกดการเปลยนแปลงทยงใหญ ทจะเกดขน

อยางไรกตาม การเผยแพรขอมลเลกๆ เหลาน อาจจะมคณคานอยมากจนไมสามารถสรางอะไรจากมนไดเลยกเปนได ซงอาจสงผลตอความเชอมนของโครงการในอนาคตได

สงเกตคนรอบขาง

ในขณะท Open data ก าลงเตบโตขน จงเปนไปไดทจะมผคนจ านวนมากในพนท จะเขาใจและรบรในสงทพนทอนๆ ก าลงด าเนนการอย ดงนนในการเปดเผยขอมลอาจใชพนฐานตามการด าเนนงานของหนวยงานในพนทอนๆ ดวยกได

1.4.2 น า Open License มาใช (การเปดกวางในทางกฎหมาย)

ในทางกฎหมายเรองของสทธทรพยสนทางปญญาในขอมล ซงปองกนบคคลทสามน าไปใชงาน การน ากลบมาใชใหม และแจกจายขอมลโดยไมไดรบการอนญาต แตในบางจดทสทธตางๆ อาจยงไมชดเจน กเปนเรองส าคญทตองก าหนดสทธและการอนญาต (License) ใหชดเจน ดงนน หากคณก าลงวางแผนทจะใหผอนน าขอมลของคณไปใชงานได คณจ าเปนทจะตองก าหนดสทธและการอนญาตใหแกขอมลเหลานน โดยเฉพาะถาคณตองการใหขอมลของคณเปนขอมลทเปดเผย เรองนกยงเปนสงทส าคญยงขน

คณจะสามารถใช License แบบใดไดบาง? เราขอแนะน าวาส าหรบขอมลท “เปดเผย” คณสามารถใช License ทสอดคลองกบ Open Definition และระบใหเหมาะสมกบขอมล โดยรายละเอยด พรอมกบวธการใชงาน สามารถศกษารายละเอยดไดท

• http://opendefinition.org/licenses/

ค าแนะน าวธการใชงานโดยสรป ส าหรบการใช Open data license สามารถหาไดทเวบของ Open Data Commons

• http://opendatacommons.org/guide/

1.4.3 ท าใหขอมลพรอมใชงาน (ดานเทคนคของการเปดเผยขอมล)

Open data จ าเปนทจะตองเปดกวางทงในทางเทคนค และในทางกฎหมาย โดยเฉพาะอยางยง กลมขอมล

10

จ านวนมากทอยในรปแบบซงเปนแบบซงสามารถอานไดดวยระบบคอมพวเตอรไดทนท (Machine-readable)

ความพรอมใชงาน – คาใชจายของขอมลไมควรมากกวาคาใชจายในการจดท าขอมลใหม สามารถใหดาวนโหลดจากอนเทอรเนตโดยไมมคาใชจาย และหนวยงานของคณไมควรจะรบภาระคาใชจายใดๆ เพมเตม ในการจดเตรยมขอมลใหใชงาน

กลมขอมล – ขอมลควรจะมการเผยแพรใหใชงานแบบเปนชดทสมบรณ และหากมการเกบรวบรวมขอมลใดๆ ตามกฎหมาย ขอมลเหลานนนนกควรจะสามารถดาวนโหลดไดเชนกน ทงนการใหบรการจ าพวก Web API หรอบรการทคลายๆ กนกอาจมประโยชนในการเขาถงขอมลเฉพาะบางสวนได แตกไมใชการทดแทนของการเขาถงกลมขอมลทงชดทสมบรณได

การเปดขอมลในรปแบบทระบบคอมพวเตอรสามารถอานได - การน าขอมลทถอครองโดยภาครฐมาใชไมควรมขอจ ากดดานสทธบตร ทส าคญกวานนคอตองแนใจวาคณจดเตรยมขอมลในรปแบบทระบบคอมพวเตอรสามารถอานไดส าหรบการน าขอมลไปใชงานไดอยางสะดวกและมประสทธภาพ เพอใหเหนภาพ อาจเคยสงเกตขอมลสถตทตพมพเปนเอกสาร PDF (Portable Document Format) ซงมกจะถกใชส าหรบการพมพคณภาพสง ขณะทสถตเหลานสามารถอานไดโดยมนษย แตมนยากมากส าหรบคอมพวเตอรทจะน ามาใชงาน ซงจะจ ากดความสามารถทจะน าขอมลไปใชเปนอยางมาก

แนวทางเพอใหเกดประโยชนสงสด

ท าใหงายเขาไว

ด าเนนการอยางรวดเรว

ปฏบตอยางจรงจง

โดยเฉพาะอยางยง การท าใหขอมลดบออกมาในตอนน อาจจะดกวาขอมลทสมบรณในเวลาอกหกเดอน

มหลายวธทจะท าใหขอมลมผน าไปใชงาน วธทเปนทนยมในยคอนเตอรเนตคอการเผยแพรทางสอออนไลน ซงสามารถด าเนนการไดหลายวธ โดยวธทเปนพนฐานมากทสดคอการเผยแพรขอมลผานทางเวบไซตของหนวยงาน และมการจ าแนกรายการชดขอมลออกเปนกลม เพอใหผใชงานสามารถเขาถงขอมลไดอยางเหมาะสม อยางไรกตามนอกจากวธการน กยงคงมอกหลากหลายวธเชนกน

เมอเกดขอจ ากดเรองการเชอมตอ หรอขนาดของขอมลใหญมากๆ การกระจายขอมลผานชองทาง หรอรปแบบอนๆ กสามารถชวยได

11

ซงในบทน ยงมการกลาวถงทางเลอกอนๆ ทจะสามารถใชในการเปดเผยขอมล โดยยงคงสามารถด าเนนการไดโดยมคาใชจายต า

วธการออนไลน

ผานเวบไซตทมอย

การด าเนนการนกเหมอนกบการใหผดแลเวบไซตด าเนนการจดเตรยมเนอหา หรอแฟมขอมล ใหสามารถเรยกใชและดาวนโหลดไดผานหนาเวบนนเอง เพยงแตเปนการเพมขอมลทตองการเปดเผย น าไปไวบนเวบไซตดวยวธแบบเดยวกน

ความยากอยางหนงคอเราจะท าอยางไรใหผใชงานภายนอกทราบวาขอมลดงกลาวเปนขอมลทไดรบการปรบปรงลาสด หรอสามารถหาขอมลทปรบปรงลาสดไดทใด ซงประเดนนจะสงผลตอผสรางเครองมอ (Tool) ตางๆ เพอน าไปใชกบขอมลของคณ

ผานเวบไซตของหนวยงานภายนอก (3rd party sites)

แหลงเกบขอมลตางๆ ไดกลายเปนศนยกลางของขอมลในดานตางๆ ตวอยางเชน pachube.com ถกออกแบบมาส าหรบผทตองการขอมลเชอมโยงกบผคนและอปกรณเซนเซอร เวบไซตอยางเชน Infochimps.com และ Talis.com ชวยใหหนวยงานภาครฐสามารถจดเกบขอมลปรมาณมหาศาลไดโดยไมมคาใชจาย

เวบไซตของหนวยงานภายนอก (3rd party) อาจมประโยชนมาก เนองดวยมการรวมกลมของผทสนใจและชดขอมลอนๆ เขาดวยกนไวอยแลว เมอขอมลของคณเปนสวนหนงของแพลตฟอรมเหลาน มนกจะเปนสวนผสมอยางดส าหรบประโยชนอนๆ ทจะเกดขน

ในสวนของผคาขอมล ปจจบนไดสนบสนนดานโครงสรางพนฐานเพอทจะรองรบตามความตองการ พวกเขามการน าขอมลมาวเคราะหและดถงปรมาณการใชงานตางๆ ทเกยวของ ซงไดใหหนวยงานภาครฐสามารถน าขอมลดงกลาวไปใชไดโดยไมมคาใชจาย

ซงแพลตฟอรมเหลานยงมขอเสย 2 ขอ คอ ขอแรก - ความเปนอสระ หนวยงานจะตองยอมใหขอมลของตนไปอยบนเวบไซตของผอน ขอทสอง - การเปดกวาง ซงตองแนใจวาแพลตฟอรมขอมลของเรานน สามารถทจะเขาถงไดจากหลากหลายระบบ หลากหลายแพลตฟอรม ซงนกพฒนาซอฟตแวรและนกวทยาศาสตรทใช

12

ระบบปฏบตการหลายๆ ระบบ ตงแตสมารทโฟนจนถงซเปอรคอมพวเตอร ควรทจะสามารถเขาถงขอมลไดเชนกน

ผาน FTP servers

วธการดงเดมส าหรบการเขาถงไฟลขอมล คอ การเขาถงผานทาง File Transfer Protocol (FTP) ซงอาจเหมาะสมกบผใชงานทเปนผเชยวชาญดานเทคนค เชน นกพฒนาซอฟตแวร นกวทยาศาสตร เปนตน ระบบ FTP สามารถท างานแทนท HTTP ได แตถกออกแบบใหสนบสนนการโอนยายไฟลโดยเฉพาะ

ท าไม FTP ถงไมเปนทนยมเหมอนกบการใหบรการผานเวบไซต? เนองจากการคนหาขอมลผาน FTP server จะเหมอนกบการคนหาผานโฟลเดอรบนคอมพวเตอรมากกวา ดงนนแมวาระบบดงกลาวจะเหมาะสมกบวตถประสงค แตมนกมความสามารถนอยเกนกวาทจะจางบรษทมาตกแตงหนาตาใหสวยงาม

ผาน torrents

BitTorrent เปนระบบซงไดกลายเปนทคนเคยส าหรบผก าหนดนโยบายเพราะมการเชอมโยงกบการละเมดลขสทธ BitTorrent ใชไฟลทเรยกวา torrents ซงท างานโดยแยกแฟมขอมลออกเปนสวนตางๆ แลวกระจายไฟลระหวางผใชงานทเขาถงไฟลเหลานน แทนทเครองแมขายจะตองรบภาระมากเกนไป ซงเมอมผรบภาระในการกระจายขอมลเพมขน กจะสามารถรองรบผรบขอมลไดมากขนเชนกน นนคอเหตผลทระบบนประสบความส าเรจอยางมากส าหรบการแจกจายภาพยนตร วธการนมประสทธภาพอยางมากในการกระจายขอมลทมขนาดใหญมาก

ผาน API

ขอมลสามารถเผยแพรไดโดยผานทาง Application Programming Interface (API) การเปดเผยขอมลในรปแบบนไดรบความนยมเปนอยางมาก โดยนกพฒนาโปรแกรมจะสามารถเลอกขอมลเฉพาะสวนใดสวนหนงแทนทจะไดรบขอมลทงหมดเปนกลมไฟลขนาดใหญหนงไฟล โดยปกต API จะเชอมตอกบระบบฐานขอมลทถกปรบปรงขอมลใหเปนลาสดอยตลอดเวลา ซงหมายความวาการเปดเผยขอมลผาน API นน จะมนใจไดวามนเปนขอมลทไดเปนขอมลใหมลาสด

การเผยแพรขอมลดบทเปนแบบไฟลชดขอมลนน กยงเปนสงจ าเปนทตองค านงถงกอนของการเรมท า Open data เนองจากการเผยแพรขอมลผาน API มขอจ ากดทส าคญดงน

13

1. คาใชจาย – API ตองการการพฒนาและการดแลรกษามากกวาการจดเตรยมไฟลชดขอมล

2. ความคาดหวง – เพอทจะสรางความมนใจใหกลมผใชงานระบบ จงเปนเรองส าคญมากทจะตองท าให API มความเสถยรและใชงานไดตลอดเวลา เมอมสงผดปกตเกดขนกบ API คณอาจจะตองเสยคาใชจายในการแกไขปญหาเหลานน

การเผยแพรขอมลในแบบไฟลชดขอมล จะชวยใหผใชมนใจไดวา

1. ไมจ าเปนตองพงพาผใหบรการขอมลเดม หมายความวา หากมการปรบโครงสรางใหมหรอเงนงบประมาณมการเปลยนแปลง ไฟลชดขอมลกจะยงคงมใหใชงานไดอย

2. ใครกสามารถท าส าเนาและน าไปแจกจายได ซงจะชวยลดคาใชจายของการแจกจายจากหนวยงานทเปนแหลงขอมล และไมตองกงวลวาหากระบบของหนวยงานแหลงขอมลมปญหาแลวจะท าใหคนอนเขาถงขอมลไมได

3. ผใชงานสามารถพฒนาบรการของตนเองโดยใชขอมลดงกลาวได เพราะเชอมนไดวาไฟลขอมลจะไมถกเอากลบคนไป หรอกงวลวาระบบ API ของแหลงขอมลจะมปญหา

การจดเตรยมขอมลเปนไฟลชดขอมลทงชด จะท าใหผอนสามารถใชขอมลไดนอกเหนอวตถประสงคเดม ตวอยางเชน ผใชสามารถแปลงไฟลใหเปนรปแบบ (file format) ใหมได น าขอมลไปเชอมโยงกบแหลงขอมลอนๆ ได หรอท าส าเนาไฟลเวอรชนเกาๆ เกบไวในสถานทตางๆ ได ดงนน หากคณมการเผยแพรขอมลเวอรชนลาสดโดยผาน API แลว คณกควรจดเตรยมและเผยแพรไฟลขอมลดบ ในแบบไฟลชดขอมลทงชด โดยท าการปรบปรงไฟลขอมลเปนระยะๆ อยางสม าเสมอ

ตวอยาง บรการขอมลสถตของ Eurostat มเครองมอดาวนโหลดขอมลขนาดใหญซงมไฟลขอมลใหมากกวา 4,000 ไฟล โดยจะท าการปรบปรงใหเปนขอมลลาสดสองครงตอวน แสดงขอมลในรปแบบ Tab-separated values (TSV) รวมทง มเอกสารเกยวกบเครองมอดาวนโหลดและไฟลขอมลดวย

อกตวอยางหนงคอ District of Columbia Data Catalog ซงท าใหสามารถดาวนโหลดขอมลไดในรปแบบ CSV และ XLS ไดนอกเหนอจากการดงขอมลในแบบไลฟฟด (live feeds)

1.4.4 ท าใหขอมลสามารถคนหาได

Open Data จะไมมความหมายเลยหากไมมการใชงาน ดงนนคณจะตองมนใจวาประชาชนสามารถคนหาขอมลจากแหลงขอมลได ซงจะกลาวถงวธตางๆ ในบทน

14

สงทส าคญทสด คอการจดเตรยมพนทกลางทจะไมกอใหเกดปญหาตอความรวมมอกนระหวางหนวยงานและปญหาเรองงบประมาณตอไปในอนาคต ถงแมวาความแตกตางทางอตสาหกรรมหรอทางภมศาสตรของหนวยงาน อาจท าใหความรวมมอเกดขนไดยากกตาม การรวมมอกนไดระหวางหนวยงานจะกอใหเกดประโยชนขนเปนอยางมาก

เครองมอทมอยแลว

ปจจบนมเครองมอจ านวนมากทมอยบนเวบ ซงถกออกแบบโดยเฉพาะเพอใหสามารถคนหาขอมลไดมากขน

เครองมอหนงทโดดเดนมากทสดคอ DataHub ซงเปนแคตตาลอกและทเกบขอมลส าหรบชดขอมลจากทวโลก เวบไซตนจะชวยใหบคคลและองคกรเผยแพรขอมลและส าหรบผใชขอมลในการคนหาขอมลทพวกเขาตองการ ไดโดยงายเชนกน

นอกจากนยงมแคตตาลอกของผเชยวชาญอกหลายสบแคตตาลอกส าหรบภาคสวนและสถานทตางๆ กลมนกวทยาศาสตรจ านวนไมนอยกไดมการสรางระบบแคตตาลอกไวส าหรบสาขาของตน เพอตอบสนองความตองการใชงานขอมลเพอการท างานวจยและตพมพผลงานวจย

ส าหรบหนวยงานรฐ

ตามแนวทางทนยมปฏบตกนมา คอ ใหหนวยงานหนงเปนผสรางแคตตาลอกขนมาส าหรบขอมลของภาครฐ เมอสรางแคตตาลอกแลวกพยายามก าหนดโครงสรางการจดเกบ เพอใหหนวยงานหรอฝายอนๆ สามารถจดเกบและปรบปรงขอมลของพวกเขาใหเปนปจจบนไดโดยงาย

การสรางซอฟแวรเพอสนบสนนแคตตาลอกเองอาจไมเหมาะทงดานความรวดเรว และเวลาในการพฒนา ปจจบนมซอฟแวรทเปนโอเพนซอรสใหใชงานโดยไมมคาใชจาย เชน CKAN ซงถกน ามาใชโดยรฐบาลตางๆ มากมาย ดงนนการลงทนในแพลตฟอรมอนอาจไมจ าเปน

แตทวายงมความสามารถบางอยางทแคตตาลอกขอมลเปดสวนใหญยงไมม ระบบทพฒนาขนจงควรพจารณาสงตอไปน

- จดใหมวธการทอนญาตใหหนวยงานเอกชนและกลม community สามารถเพมขอมลของพวกเขาเขาไปไดดวย อาจจะเหมาะสมทจะมองแคตตาลอกนวาเปนแคตตาลอกของสวนรวม แทนทจะเปนของรฐบาลเทานน

- อ านวยความสะดวกในการปรบปรงขอมลโดยการอนญาตใหจดท าอนพนธของชดขอมลได เชน อาจจะมผทน าขอมลทอยของสถานทไปแปลงเปนพกดทางภมศาสตร และอาจตองการทจะแบงปนผลเหลานนใหกบผอน ถา

15

เราอนญาตใหขอมลชดนนมไดเพยงแคเวอรชนเดยว ขอมลเวอรชนทมผปรบปรงเพมเตมใหเหลานกจะไมสามารถน ามาแสดงรวมกนได

- ตองเปดกวางกบการทขอมลของเราจะไปปรากฏอยในทตางๆ นนคอมแนวโนมทเนอหาของเราจะถกคดลอกไปปรากฏในแหลงขอมลของกลมชมชนทสนใจ เชน ถาเรามขอมลการมอนเตอรระดบน าอย ขอมลนนกอาจจะไปปรากฏในแคตตาลอกส าหรบนกอทกวทยาดวย เปนตน

- การเขาถงขอมลจะตองมความเทาเทยมกน พยายามหลกเลยงการสรางระดบสทธพเศษในการเขาถงส าหรบเจาหนาทหรอนกวจยทมต าแหนงสง ซงอาจท าใหชมชนมความกระตอรอรนทจะเขามามสวนรวมนอยลงได

ส าหรบสงคมพลเรอน

ขอใหมความตงใจทจะสรางแคตตาลอกเพมเตมส าหรบขอมลทไมใชขอมลภาครฐดวย

โดยปกตแลวภาครฐมกไมคอยอยากรบรองขอมลทไมไดผานการตรวจสอบแหลงทมา บอยครงทเจาหนาทของรฐตองเปนผปรามไมใหมการใชประโยชนจากขอมลทไมไดรบการรบรองเหลาน ซงอาจกอใหเกดผลกระทบทางการเมองได นอกจากนแลวภาครฐมกไมสนบสนนการเชอมตอขอมลภาครฐเขากบขอมลจากภาคธรกจ เนองจากเกรงวาอาจจะถกน าไปใชเพอผลประโยชนทางธรกจ ดงนนการจดท าแคตตาลอกแยกออกไปตางหากส าหรบขอมลจากกลมชมชน กลมธรกจ และอนๆ กจะสามารถชวยได

1.5 เปดเผยขอมลแลว จะท าอยางไรตอไป

เราไดเหนวธการทจะท าใหขอมลภาครฐสามารถน ามาใชไดทงทางกฎหมายและทางเทคนคแลว ขนตอนตอไปคอการสงเสรมใหผอนน าขอมลเหลานนมาใชงาน

บทนจะวาดวยเรองทเกยวของกบการสงเสรมการใชขอมล

1.5.1 บอกใหโลกร

สงแรกและเปนสงทส าคญทสด คอ ตองเผยแพรประชาสมพนธ และรณรงคเพอสงเสรมการเปดเผยขอมลในสายงานทคณรบผดชอบอย

ถาเราเปดเผยชดขอมลกลมหนงแลว ใหใชเวลาเลกนอยในการท าใหผคนรบร (หรออยางนอยกสามารถคนหาได)

16

นอกจากขาวประชาสมพนธ การประกาศในเวบไซตของหนวยงาน และอนๆ แลว กอาจพจารณาวธการอนๆ ดงน

- ตดตอองคกรหรอบคคลทมชอเสยง ทท างานหรอสนใจในดานน

- ตดตอกลมเมล (mailing list) หรอกลมเครอขายสงคมทเกยวของ

- ตดตอผใชโดยตรง ผทเราคดวานาจะสนใจชดขอมลน

เขาใจผฟง

การสราง Data community จ าเปนตองก าหนดกลมเปาหมายทชดเจน โดยการระบผมสวนไดสวนเสย ซงหากเราท าการสอสารผดกลมเปาหมายและวตถประสงค กจะเปนการสอสารทเสยเปลาและไมเกดประโยชนใด

Digital communities มแนวโนมทจะยนดรวมแบงปนขอมลตางๆ ซงพวกเขากรบขอมลมาอยางรวดเรว นนหมายความวาขอความหรอขาวสารตางๆ จะถกอานแบบคราวๆ แทนทจะเปนการตรวจสอบวเคราะหในเชงลก

สมาชกของ Technology community มกจะไมคอยใช Microsoft Windows เหมอนคนอนๆ ดงนน เราไมควรบนทกเอกสารในรปแบบของ MS Office ซงมสองเหตผลคอ

- เหตผลแรก คอเอกสารเหลานนจะสามารถเขาถงไดนอยลง แทนทจะเปนเอกสารทมองเหนบนหนาจอได ผอานอาจเหนส าเนาทไมสมบรณจากทางเลอกอน

- อยางทสอง คอนกพฒนาอาจเขาใจผดวาหนวยงานอาจไมตองการสนบสนนนกพฒนามากนก แตก าลงคาดหวงให Technology Community เขามาหาคณ

โพสเนอหาของคณบนเวบไซตอน

มบลอกมากมายทมผอานจ านวนมากซงถกสรางขนในหวขอนอยแลว ดงนน จงอาจคมคาทจะใสบทความเกยวกบการรเรมดาน Open Data ของเราทเวบไซตเหลานน สงเหลานสามารถสรางประโยชนรวมกนได เราอาจไดรบความสนใจมากขน และพวกเขากไดรบการขอมลในสาขาทเกยวของดวยเชนกน

การท าใหการสอสารของเราเปนมตรกบสอสงคมออนไลน (Social Media) มากขน

มหลายสงทสามารถท าไดเพอใหเนอหาขอมลนน สามารถน าไปแบงปนไดงายๆ ระหวางผใชทเชยวชาญดานเทคนค ซงมเคลดลบดงน

17

- จดใหมเนอหาในสวนตางๆ อยในแตละหนา เมอขอความถกแบงปนใหกบคนอน ผรบกจะสามารถพบเนอหาทเกยวของไดอยางรวดเรว

- หลกเลยงการท าใหคนตองดาวนโหลดขาวประชาสมพนธ ขาวประชาสมพนธทด ควรจะเปนขอความทกระชบเกยวของกบประเดนเรองใดเรองหนง แตถาบงคบใหคนดาวนโหลดเนอหาและเปดดนอกเวบเบราเซอร สงผลใหผอานมนอยลง และเครองมอคนหาจะท าดชนเนอหาไดยากขน

- พจารณาใช Open license ส าหรบเนอหา นอกเหนอจากการสรางความเชอมนใหกบผทตองการแบงปนเนอหาของเราวาเขาไดรบอนญาต คณยงตองสอใหทราบวาหนวยงานของคณมความเขาใจเรองของ Openness ดวยเชนกน ซงมนจะสรางความประทบใจทส าคญตอไดมากกวาประโยคใดๆ ในขาวประชาสมพนธ

สอสงคมออนไลน (Social media)

มนอาจไมเกดประโยชนทจะใชเวลาหลายชวโมงไปกบ Social media วธทส าคญทสดทจะท าใหผคนรบรผานฟอรมเหลานกคอขอความทโพสตบนบลอกทงายในการน าไปแบงปน หมายความวา กอนจะอานในสวนตอไป ตองอานสวนสดทายกอน โดยมขอแนะน าดงน

- ฟอรมอภปราย Twitter กลายเปนแพลตฟอรมทใชเผยแพรขอมลไดอยางรวดเรว อะไรกตามทแ ทก (Tag) ดวย #opendata จะมคนหลายพนคนเหนในทนท

LinkedIn มการเลอกกลมตางๆ มากมายทมเปาหมายท Open data แมวา Facebook จะเปนทนยมส าหรบคนทวไป แตมนกอาจไมไดรบความสนใจมากใน Open data

community

- รวบรวมลงค การสงเนอหาไปทเวบไซตขาวสารส าหรบพวกนกเทคโนโลย ซง Reddit และ Hacker News เปนแหลงทใหญทสดสองแหงในขณะน หรอ Slashdot และ Digg กเปนเครองมอทมประโยชนในดานน เวบไซตเหลานมแนวโนมทจะพาไปสเรองราวทนาสนใจ และยงมงเนนในหวขอเรองใดเรองหนงเปนพเศษอกดวย

1.5.2 ใหคนเขามาอยรวมกน ในแบบ Unconference, Meetups และ Barcamps

การจดงานแบบพบปะกนเปนวธทมประสทธภาพมากในการสนบสนนใหคนอนมาใชขอมลของเรา เหตผลในการพจารณาทจะจดงานมดงน

- หาขอมลเกยวกบผใชงานในอนาคต

18

- หาขอมลเกยวกบความตองการชดขอมลตางๆ

- หาขอมลวาผคนตองการใชขอมลของคณอยางไร

- ชวยใหผใชงานในอนาคตไดทราบเกยวกบขอมลทคณมได

- ใหผใชงานในอนาคตสามารถพบปะกนได (เพอทจะใหพวกเขารวมมอกนได)

- เปดเผยขอมลของคณสผฟงทกวางขน (เชน ท าใหมคนน าเรองราวไปเขยนในบลอก หรอ สอมวลชนมาท าขาวในงานของคณ)

มหลายวธทจะจดงาน และในงานกมไดหลากหลายรปแบบ ขนอยกบวตถประสงคทตองการ เชนเดยวกบรปแบบการประชมแบบเดม ซงมการพดคยหารออยางเปนทางการ การน าเสนอ การสาธต และยงมการจดงานแบบมสวนรวมอกหลายรปแบบ โดยผเขารวมอาจมสวนรวมในเรองตางๆ ดงน

- แนะแนวทาง หรอก าหนด agenda ของงาน

- แนะน าตวเอง พดคยเกยวกบสงทสนใจและสงทก าลงด าเนนการ

- น าเสนอแบบสนๆ และรวดเรวเกยวกบสงทก าลงท าอย

- น าเสนอ Session เกยวกบสงทพวกเขาสนใจ

มเอกสารออนไลนมากมายเกยวกบวธการจดงานประเภทตางๆ ซงสามารถหาไดโดยการคนหาค าอยาง ‘unconference’, ‘barcamp’, ‘meetup’, ‘speedgeek’, ‘lightning talk’ แลวคณอาจจะไดพบผทเคยทไดจดงานเหลานในประเทศอนๆ ซงจะชวยเหลอและใหค าแนะน าเกยวกบการจดงานของคณ และอาจสรางความรวมมอกบองคกรอน (เชน องคกรสงคมของเทศบาล องคกรขาวสาร หรอสถาบนการศกษา) เพอขยายกลมผเขารวมงานใหกวางขน และเพอเพมศกยภาพในการเปดเผยขอมลของคณ

1.5.3 สนบสนนใหมการสรางสงใหมๆ ขนมา เชน Hackdays ของรางวล และตนแบบ

การออกแบบการแขงขนเหลาน ปกตจะท าโดยก าหนดชดขอมลจ านวนมากทเผยแพรออกมาสสาธารณะแลวโปรแกรมเมอรกจะมระยะเวลาสนๆ ตงแต 48 ชวโมงจนถง 2-3 สปดาห เพอพฒนาแอปพลเคชนทใชขอมลทไดมา จากนนแอปพลเคชนทดทสดจะไดรบรางวล การแขงขนในรปแบบนไดมการจดขนแลวในหลายๆ ประเทศ เชน สหราชอาณาจกร, สหรฐอเมรกา, นอรเวย, ออสเตรเลย, สเปน, เดนมารก และ ฟนแลนด เปนตน

19

ตวอยางการแขงขน

Show us a better way คอการแข งขนแรกท เกดขน ในโลก ร เร ม โดย “The Power of Information Taskforce” ของรฐบาลแหงสหราชอาณาจกร น าโดยรฐมนตรประจ าส านกนายกรฐมนตร Tom Watson ในเดอนมนาคม 2008 การแขงขนนถามวา “คณจะสรางอะไรดวยขอมลสาธารณะ?” และเปดโอกาสใหกบโปรแกรมเมอรจากทวโลก ดวยเงนรางวล £80,000 ส าหรบแอปพลเคชนทดทสด 5 แอปพลเคชน

Apps for Democracy หนงในการแขงขนแรกๆ ของประเทศสหรฐอเมรกา จดในเดอนตลาคม 2008 โดย Vivek Kundra ในชวงของ Chief Technology Officer (CTO) ของ District of Columbia (DC) Government Kundra ไดพฒนาแคตตาลอกขอมล DC ทในรปแบบใหมขนมาท http://data.octo.dc.gov/ ซงมชดขอมล เชน real-time crime feeds คะแนนทดสอบในโรงเรยน และตวชวดความยากจน โจทยของการแขงขนคอ จะท าใหขอมลเหลานเกดประโยชนกบประชาชน นกทองเทยว ภาคธรกจและหนวยงานภาครฐของเมอง Washington, DC ไดอยางไร

แนวทางทสรางสรรค คอการสรางการแขงขน Apps for Democracy วธการคอขอใหคนสรางแอปพลเคชนโดยใชขอมลจากแคตตาลอกขอมลทเพงน าเขาไป โดยการแขงขนจะมการใหสมครออนไลน มของรางวลเลกๆ นอยๆ มากมาย แทนทจะเปนรางวลใหญเพยงไมกอยาง และรางวลประเภทอนๆ อยางเชน รางวล “People’s Choice” การแขงขนเปดเปนเวลา 30 วนและใชเงน $50,000 ผลทไดคอมแอปพลเคชนบนเวบ บน iPhone และ บน Facebook ทถกพฒนาขน และชวยสรางมลคาใหกบเศรษฐกจของเมองไดมากกวา $2,600,000

The Abre Datos (Open Data) Challenge 2010 จดขนในประเทศสเปน ในเดอนเมษายน 2010 การแขงขนนเชญนกพฒนาใหสราง Open source application ทใชขอมลสาธารณะในเวลา 48 ชวโมง การแขงขนมทมเขารวม 29 ทม ซงไดพฒนาแอปพลเคชนรวมทงโปรแกรมมอถอส าหรบการเขาถงขอมลการจราจรในแควนบาสก (Basque Country) และการเขาถงขอมลบนรถเมลและปายรถเมลในเมองมาดรด โดยไดรบเงนรางวล 3,000 ยโร และ 2,000 ยโร

Nettskap 2.0 เมอเดอนเมษายน 2010 ส านกคณะรฐมนตรของประเทศนอรเวยไดจดท าโครงการ Nettskap 2.0 ขน โดยโครงการนไดเชญชวนใหนกพฒนาซอฟตแวรชาวนอรเวยไมวาจะเปนบรษทหรอบคคลทวไปรวมเสนอความคดสรางเวบแอปพลเคชนเพอพฒนาการใหบรการตอประชาชน เพอเพมประสทธภาพการท างาน และเพมการมสวนรวมของประชาชน และโครงการนก าหนดเนนใหน าขอมลของรฐบาลมาใชในการพฒนาดงกลาวอยางชดเจนอกดวย

ถงแมวาโครงการดงกลาวจะมระยะเวลาในการสงผลงานเขาประกวดเพยง 1 เดอน ปรากฏวา นาย Rigmor Aasrud รฐมนตรผรบผดชอบ ไดแจงวามการยนขอเสนอจากนกพฒนาอยางลนหลาม จากจ านวนแอปพลเคชนทงหมด 137 แอปพลเคชน ซงมมากกวา 90 แอปพลเคชนทน าขอมลของรฐบาลไปใช ผลของการตดสนปรากฏวามผชนะ 17 ราย ไดรบงบประมาณสนบสนนโดยรวมเปนเงน 2.5 ลาน NOK ซงจ านวนงบประมาณถานบรวมทสมครขอรบการสนบสนนเขา

20

มาทงหมด 137 แอปพลเคชนจะคดเปน 28.4 ลาน NOK

Mashup Australia The Australian Government 2.0 Taskforce ไดเชญชวนประชาชนใหเขารวมและแสดงความคดเหนวาท าไมการเขาถงขอมลทเปดเผยของรฐบาลออสเตรเลยจะมผลเชงบวกตอเศรษฐกจและการพฒนาทางสงคมของประเทศ การแขงขนจดขนตงแต 7 ตลาคม ถง 13 พฤศจกายน 2009 โดย Taskforce ไดเปดชดขอมลจ านวนหนงออกมาภายใต Open license และในรปแบบอนๆ ทสามารถน าไปใชงานได โดยมทงหมด 82 แอปพลเคชนทเขารวมการแขงขน ท าใหเกดแอปพลเคชนในรปแบบใหมและนวตกรรมใหมขนมากมายจากผลของการแขงขน

Conferences, Barcamps, Hackdays

หนงในวธทมประสทธภาพส าหรบ Civil Society Organisations (CSOs) ในการแสดงใหรฐบาลเหนถงคณคาของการเปดเผยชดขอมลของพวกเขา ท าใหเหนวามหลายวธทขอมลจะถกจดการเพอใหเกดประโยชนทางสงคมและเศรษฐกจ CSOs ทสนบสนนการใชประโยชนขอมลในประเทศตางๆ ทมความกาวหนาในนโยบายและกฎหมาย มกมสวนในการผลกดนใหชดขอมลมการเปดเผยทงในทางเทคนคและทางกฎหมาย

กจกรรมเหลานมกจะจดโดยชมชนผใชงานทมขอมลทไดเผยแพรอยแลวหรอใชงานขอมลอย ในหลายกรณ ภาคประชาชนกจะท างานรวมกบเจาหนาทของรฐทมแนวคดทรวมสมยเพอสงเสรมใหเกดการสรางและเผยแพรชดขอมลใหมๆ เกดขน เพอใหมนใจไดวานกพฒนาจะสามารถน าไปใชสรางแอปพลเคชนทเปนนวตกรรมใหมๆ ขนมาได

21

การอางอง

Open Knowledge Foundation, (2012).

Open Data Handbook Documentation. http://opendatahandbook.org/

เครดตและลขสทธ

An Open Knowledge Foundation project.

© 2010-2012, Open Knowledge Foundation. Licensed under Creative Commons Attribution (Unported) v3.0 License.

ผเขยน

Daniel Dietrich Jonathan Gray Tim McNamara Antti Poikola Rufus Pollock Julian Tait Ton Zijlstra

แหลงขอมลโดยตรง

Technical Proposal for how IATI is implemented. The IATI Technical Advisory Group led by Simon Parrish

Unlocking the Potential of Aid Information. Rufus Pollock, Jonathan Gray, Simon Parrish, Jordan Hatcher

Finnish manual authored by Antti Poikola Beyond Access Report. Access Info and the Open Knowledge Foundation

แหลงขอมลอนๆ

W3C Publishing Government Data (2009) http://www.w3.org/TR/gov-data/