Embed Size (px)
Citation preview
ระบบ เทคนค และมาตรฐานในการพฒนาเวบไซตหองสมด ในฐานะบรการสาธารณะ
มาตรฐานเพอใหทงมนษยและเครองจกรเขาถงขอมลไดโดยสะดวก1 กรกฎาคม 2553 10:10-12:00 น. สำนกหอสมด มหาวทยาลยเชยงใหมอาทตย สรยะวงศกล บรษท โอเพนดรม จำกด [email protected]
“ไอเดยมอยงาย ๆ
ใหคนเขาถงไดมากทสดงายทสด ใหขอมลถกนำไปใชตอไดมากทสด
หองสมดตองไมใชหลมศพ ท ๆ ขอมลมาตาย
แตเปนท ๆ ขอมลรอจะมชวตใหม ๆ อกมากมาย เกนกวาจนตนาการ”ในสมมนาสองชวโมงน เราจะมาดดวยกนวา ทำไมเราถงตองสนใจเทคโนโลยชอประหลาดมากมายเหลาน และมนมผลยงไงกบ
คณภาพการใหบรการหองสมด รวมไปถงการใหบรการสารสนเทศสาธารณะโดยทวไปในภาพกวาง ซงทายทสดแลว ในการจะพฒนาเวบไซตหองสมดใหไดตามหลกการขอมลสาธารณะแบบเปด หรอหลกการ “Universal Access” นน จดเรมตนไมไดอยทเทคโนโลย แตอยทความตระหนกรวมกนของทงองคกรในการทจะใหบรการสารสนเทศสสาธารณะเพอประโยชนสงสดของสาธารณะ ซงจะนำไปสนโยบายทใหความสำคญกบเรองน และนำไปสภาคปฏบต ในเรองมาตรฐานและเทคโนโลยในทสด
ระบบ เทคนค และมาตรฐานทงหมดทจะพดถงในสมมนาน บางอยางกมมาเปนเวลาพอสมควรแลว บางอยางกเปนเรองใหม แตอยางไรกตาม ทงหมดกจะถกแทนทดวยเทคนควธและมาตรฐานใหม ๆ ในอนาคต สงสำคญในการจะเขาใจเทคโนโลยทจะเปลยนไปอยางรวดเรว คอการเขาใจแนวคดพนฐานและบรบททเทคโนโลยเหลานถกพฒนาขน
หลกการใหญทเราสามารถใชเพอมองเทคโนโลยหองสมดและการบรการสารสนเทศไดกคอ คดมนในกรอบของการบรการขอมลสาธารณะ ซงตงอยบนพนฐานของ สทธในการเขาถงขอมลขาวสารโดยไมเลอกปฏบต และเสรภาพในการนำขอมลขาวสารสาธารณะเหลานไปสรางสรรคงานใหม ๆ ตอไดอยางไมจำกด → จากหลกการใหญน เราจะมองเหนประเดนยอยทจำเปนตองบรรล เพอรบประกนหลกการพนฐาน → จากประเดนยอยเหลานน กจะนำไปส ระบบ เทคนค และมาตรฐาน ทเราสามารถเลอกนำมาใชเพอบรรลวตถประสงคได
ไมวาเทคโนโลยจะเปลยนไปเพยงใด มสอใหม ๆ เกดขนอกมากมายแคไหนในอนาคต แตความเขาใจในหลกการพนฐาน จะชวยใหเราสามารถมองไดวา ผลกระทบและโอกาสจากสอใหมเหลานนคออะไร และจะมเทคโนโลยอะไรบางทชวยใหเราสามารถบรการสารสนเทศหองสมดใหแกสาธารณะไดอยางมคณภาพสงสด :)
ระบบ เทคนค และมาตรฐานในการพฒนาเวบไซตหองสมด ในฐานะบรการสาธารณะ 2010.07.03 2/4
การบานกอนเขารวม
• เขาดเวบไซตหองสมดสถานศกษาตาง ๆ ของทงไทยและตางประเทศ◦ บนทก จดเดน 2 ขอ ทเราชอบและคดวานาสนใจนำมาใชในเวบไซตหองสมดของเรา◦ บนทก จดดอย 2 ขอ ทเราคดวาควรหลกเลยง เพราะนาจะใหผใชบรการไมไดรบความสะดวก
• เขาดเวบไซตบรการภาครฐ/ภาคสาธารณะ ของทงไทยและตางประเทศ◦ บนทก 1 เวบไซต ทอยากแนะนำใหเพอน ๆ ในสมมนาเขาด
• ลองดคราว ๆ เกยวกบ OpenURL, Linked Data, Microformat, Semantic HTML, Web Accessibility, Creative Commons (ถาไมมเวลา ขอใหอานผาน ๆ มาสก 2 เรอง)◦ บนทกสรปเกยวกบเรองทอาน เรองละ 2 บรรทด
ขอมลสาธารณะและการบรการหองสมด
หลกการขอมลภาครฐแบบเปด หรอ หลกการขอมลสาธารณะแบบเปด ตงอยบนพนฐานของสทธในการเขาถงขอมลขาวสารของประชาชน โดยเฉพาะในสวนทเกยวกบขอมลสาธารณะหรอขอมลทคนพบหรอไดมาโดยใชงบประมาณของภาคสาธารณะ สทธเหลานถกรบรองตามกฎหมายในหลายประเทศ รวมถงประเทศไทย หลกการเหลานสามารถนำมาปรบใชสำหรบบรการขอมลขาวสารสำหรบสาธารณะอยางเชนหองสมดได เพอออกแบบการบรการหองสมด ใหมลกษณะทเรยกวา “universal design” หรอ “inclusive design” เพอพฒนาคณภาพการบรการ และรบประกนการเขาถงและใชประโยชนสารสนเทศหองสมดอยางสงสดเทาทจะเปนไปได แกผใชหองสมดทกกลมโดยเสมอหนากน
ในสมมนาสองชวโมงน เราจะมาดแงมมบางประการจากหลกการเหลาน ทเกยวของโดยตรงกบการใหบรการหองสมด
หลกการขอมลสาธารณะแบบเปดขอมลภาคสาธารณะจะถกนบวาเปด หากมนถกเปดเผยตอสาธารณะในวธทตองตรงตามหลกการดงตอไปน :
1. สมบรณ (complete) – ขอมลสาธารณะทงหมดถกเปดใหใชได ขอมลสาธารณะหมายถงขอมลทไมขดกบขอกำหนดความเปนสวนตว ความมนคง หรอเอกสทธทชอบดวยเหตผล
2. ชนแรก (primary) – ขอมลถกรวบรวมทตนทาง มความละเอยดขอมลถงระดบสงสดทเปนไปได ไมไดอยในรปแบบผลรวมหรอรปแบบทถกแกไข
3. ทนการณ (timely) – ขอมลถกเปดใหใชอยางรวดเรวทสดตามความจำเปน เพอรกษาคณคาของขอมลดงกลาว4. เขาถงได (accessible) – ขอมลถกเปดใหใชไดโดยประเภทตาง ๆ ของผใชทกวางทสด เพอวตถประสงคทกวางทสด5. ประมวลไดโดยเครอง (machine processable) – ขอมลถกจดโครงสรางอยางสมเหตผล เพอใหประมวลผล
อตโนมตได6. ไมเลอกปฏบต (non-discriminatory) – ขอมลถกเปดแกทกคน โดยไมตองลงทะเบยนเพอใช7. ปลอดกรรมสทธ (non-proprietary) – ขอมลถกเปดใหใชในรปแบบขอมลทไมมองคกรใดมสทธขาดในการควบคม
แตผเดยว8. ไมตองขออนญาต (license-free) – ขอมลไมตกอยภายใตกฎระเบยบใด ๆ ดานลขสทธ สทธบตร
ระบบ เทคนค และมาตรฐานในการพฒนาเวบไซตหองสมด ในฐานะบรการสาธารณะ 2010.07.03 3/4
เครองหมายการคา หรอความลบทางการคา การกำหนดขอบเขตความเปนสวนตว ความมนคง และเอกสทธทชอบดวยเหตผล นนอาจอนญาตใหทำได
การระบวาทำตามหลกการนหรอไม จำเปนตองพจารณาตรวจสอบซำได
นยาม
“สาธารณะ” หมายถงหลกการขอมลภาครฐแบบเปดดงกลาวน ไมไดระบวาขอมลใดทควรเปนขอมลสาธารณะและควรเปด ขอกงวลเรองความเปน
สวนตว ความมนคง และขอกงวลอน ๆ อาจกนไมใหชดขอมลจำนวนหนงถกเปดใหสาธารณะรวมใช ทงนเปนไปตามกฎหมายและตามความเปนธรรม สงทหลกการเหลานระบคอ เงอนไขทขอมลสาธารณะควรจะทำตามใหได เพอจะถกนบวา “เปด”
“ขอมล” หมายถงสารสนเทศหรอบนทกทถกจดเกบแบบอเลกทรอนกส ตวอยางเชน เอกสาร ฐานขอมลหนงสอสญญา บนทกการพจารณาคด
และ บนทกภาพและเสยงของเหตการณแมทรพยากรสารสนเทศทไมไดเปนอเลกทรอนกส เชน วตถทางกายภาพ จะไมอยในหลกการขอมลภาครฐแบบเปด แตการทำ
ทรพยากรตาง ๆ ดงกลาวใหอยในรปแบบอเลกทรอนกส เปนเรองทไดการสนบสนนเสนอ เพราะจะทำใหมนเปนไปไดทจะเปดสารสนเทศดงกลาว
“พจารณาตรวจสอบซำได” หมายถงตองมบคคลตดตอทรบมอบหมายโดยเฉพาะเพอตอบสนองคนทพยายามจะใชขอมลดงกลาวตองมบคคลตดตอทรบมอบหมายโดยเฉพาะเพอตอบสนองการรองเรยนเกยวกบการละเมดหลกการดงกลาวศาลปกครองหรอศาลยตธรรมตองมอำนาจศาลทจะพจารณาตรวจสอบไดวา หนวยงานไดปฏบตตามหลกการขางตนอยางถก
ตองเหมาะสม
เขาถงได (accessible)
“ขอมลถกเปดใหใชไดโดยประเภทตาง ๆ ของผใชทกวางทสด เพอวตถประสงคทกวางทสด”
การพฒนาเวบใหผานมาตรฐานการเขาถงเวบได (Web Accessibility) จะชวยใหผใชทอาจมขอจำกดทางกายภาพหรอทางการรบร ไมวาจะจากความพการ อาย สถานการณ หรออปกรณการเขาถงเวบ
มาตรฐาน: Web Content Accessibility Guidelinesประเดนสำคญอกอยาง การจดประเภทขอมล การตงชอ และการใชภาษาในเวบไซต ทควรใชภาษาเรยบงาย ตรงไปตรงมา และ
สมำเสมอสอดคลองกนทวทงเวบไซตเทคนค: การจดประเภทขอมลจากมมมองของผใชบรการ (ไมใชมมมองของผใหบรการ), การทำรายการคำทจะใชในหนาเวบ-
เพอใหใชคำเดยวกนตลอดทวทงเวบไซต, การหลกเลยงประโยคเชงซอน
ระบบ เทคนค และมาตรฐานในการพฒนาเวบไซตหองสมด ในฐานะบรการสาธารณะ 2010.07.03 4/4
ประมวลไดโดยเครอง (machine processable)
“ขอมลถกจดโครงสรางอยางสมเหตผล เพอใหประมวลผลอตโนมตได”
เทคนค เชน Semantic HTML และมาตรฐานเชน Microformat และ OpenURL ชวยใหขอมลบนหนาเวบไซตหองสมดสามารถนำไปใชไดโดยซอฟตแวรคอมพวเตอร
• มผลตอซอฟตแวรจดการบรรณานกรม เชน Zotero, Mendeley, CiteULike◦ นกศกษา อาจารย นกวจย ทำรายการอางองจากหองสมดไดสะดวกมากขน ถกตองตรงกนมากขน
• มผลตอเสรชเอนจนและเวบรวบรวมขอมลตาง ๆ เชน Wikipedia◦ ขอมลถกคนเจอ และถกนำไปใชประโยชนไดมากขน
• มผลตอ Webometrics, Citation Index
แหลงขอมลเพมเตม
• Future Media Standards & Guidelinesมาตรฐานและแนวทางสำหรบสอในอนาคต ครอบคลมเทคโนโลย มาตรฐาน การพฒนาซอฟตแวร และการใชภาษา บนสอโทรทศน วทย และอนเทอรเนต จดทำโดยองคการกระจายเสยงสาธารณะแหงสหราชอาณาจกร (บบซ) http://www.bbc.co.uk/guidelines/futuremedia/
• Web Accessibility Initiative (WAI)โครงการพฒนาและสงเสรมการเขาถงเวบได โดยคณะทำงานมาตรฐานเวบ (W3C)http://www.w3.org/WAI/◦ ภาษาไทย: สถาบนวศวกรรมฟนฟสมรรถภาพและเทคโนโลยสงอำนวยความสะดวก http://j.mp/thweba11y
• CIS India - Accessibilityรวมรวมบทความและทรพยากรเกยวกบการเขาถงได ในบรบททกวางกวาการออกแบบเวบไซต เชน อปกรณตอพวง โทรศพทมอถอ นโยบาย กฎหมายทเกยวของ และกรณศกษา จดทำโดย ศนยเพออนเทอรเนตและสงคม อนเดยhttp://accessibility.cis-india.org/
• data.gov.uk Resourcesอธบายมาตรฐานสำคญ ๆ สำหรบการแลกเปลยนขอมลสาธารณะhttp://data.gov.uk/resourceshttp://data.gov.uk/wiki/Public_Data_Principles
• E-government in New Zealandมสวนของนโยยาย ขอกำหนด และมาตรฐาน สำหรบการพฒนาเวบไซตภาคสาธารณะ จดทำโดยรฐบาลนวซแลนดhttp://www.e.govt.nz/
• The Guardian Open Platformรวมเวบไซตและบรการขอมลออนไลนนาสนใจโดยหนงสอพมพเดอะการเดยน แสดงใหเหนวา เมอขอมลสาธารณะถกเปดตามมาตรฐานแลว มนสามารถนำมาสรางสรรคงานใหม ๆ ทนาสนใจไดอยางไรhttp://www.guardian.co.uk/open-platform
