Opracował Damian Kozłowski

Gleby Polski

GLEBY W POLSCE

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=46

CO TO JEST GLEBA ?

Gleba - biologicznie czynna zewnętrzna powłoka litosfery, składająca się z cząsteczek minerałów, stanowiących produkt wietrzenia skał, oraz rozpadających się substancji organicznych, powietrza i wilgoci. Stanowi podłoże życia roślin. Gleba pełni bardzo ważną funkcję w produkcji i rozkładzie biomasy, magazynowaniu próchnicy, przepływie energii, obiegu pierwiastków i wody. Służy również jako środowisko życia podziemnych organów roślin oraz fauny i mikroflory.

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=34

PROFIL GLEBOWY

Profil glebowy – pionowy przekrój, odsłaniający morfologię (budowę) danej gleby, a w szczególności rodzaj, miąższość i wzajemny układ poziomów genetycznych.

O - poziom organicznyA - poziom próchnicznyB - poziom wzbogacaniaC - poziom skały macierzystej.

PODZIAŁ GLEB

Strefowe : Czarnoziemy Gleby bielicowe Gleby brunatne

Astrefowe : Mady Rędziny Gleby bagienne Czarne ziemie Gleby górskie

CZARNOZIEMY

Powstają w warunkach klimatu kontynentalnego i umiarkowanego suchego przy udziale roślinności łąkowo-stepowej i leśno-stepowej. Na świecie występują one głównie na terenach Ukrainy, USA, Argentyny i Australii. W Polsce czarnoziemy możemy spotkać jedynie na nielicznych, niewielkich powierzchniowo terenach. Czarnoziemy mają odczyn słabo kwaśny, dużą miąższość poziomu próchniczego (50-60 cm) i znaczną zawartość próchnicy. Na czarnoziemach, jako najbardziej wartościowych pod względem rolniczym glebach, można uprawiać z powodzeniem praktycznie wszystkie rośliny.

GLEBY BIELICOWE

Ubogie gleby z klasy gleb bielicoziemnych, wytworzone na piaskach. Charakteryzują się bardzo kwaśnym odczynem oraz małą zawartością próchnicy. Posiadają bardzo mało wilgoci. Występują na obszarach Europy Środkowej i Północnej, na Nizinie Wschodnioeuropejskiej, na obszarach Kanady i w północnej części USA. Charakterystyczną cechą gleb bielicowych jest białawy górny poziom gleby ubogi w próchnicę, zwany poziomem wymywania. Powstał on na skutek wypłukiwania i rozpuszczania substancji glebowych przez kwasy humusowe, powstałe w próchnicy. W Polsce gleby bielicowe zajmują ok. 25% powierzchni całego kraju, głównie we wschodniej części Pojezierza Pomorskiego i północnej części Niziny Mazowieckiej. Ze względu na ubóstwo składników mineralnych oraz próchnicy są w większości porośnięte borami sosnowymi.

GLEBY BRUNATNE

Powstają w klimacie umiarkowanym, przede wszystkim pod roślinnością lasów liściastych i mieszanych. Powstają z utworów różnego pochodzenia geologicznego i uziarnienia, zasobnych w zasady lub skał kwaśnych. Odczyn tych gleb jest silnie kwaśny lub kwaśny.Brunatna barwa gleb pochodzi od związków żelaza, brunatnych związków próchniczych oraz kompleksów żelazisto-próchniczno-ilastych, które w postaci cienkich otoczek powlekają ziarna glebowe. Są one dość żyzne i zasobne w próchnicę - zawartość do 3-4%. Ich odczyn i stopień wysycenia zasadami zależy od typu i rodzaju skały macierzystej oraz ilości opadów. Gleby te występują na wszystkich kontynentach.

MADY

Gleby powstałe w wyniku nagromadzenia się materiału niesionego przez wody i akumulowanego w wyniku wytracania energii wody. Zasadniczą cechą mad jest obecność w profilu naprzemianległych warstw o różnym składzie granulometrycznym. Poszczególne warstwy mogą cechować się skrajnie różnym składem granulometrycznym lub zbliżonym. Mady są glebami występującymi na całym świecie, wzdłuż dolin rzecznych i wybrzeży morskich. Największy obszar mad w Polsce to Żuławy Wiślane. Z uwagi na zazwyczaj dużą żyzność, w znacznej części są wykorzystywane rolniczo. Często wymagają jednak regulacji stosunków wodnych.

RĘDZINY

Płytka międzystrefowa gleba kalcymorficzna powstała na skałach wapiennych. Rędziny są na ogół glebami żyznymi jednakże z powodu trudności w uprawianiu są zakwalifikowane jako gleby klas od IIIa do V. Rędziny nie są glebami strefowymi ich tworzenie się jest uzależnione w zasadzie tylko od skał leżących pod powierzchnią. Gleby te występują na skałach wapiennych, można je spotkać na wszystkich kontynentach w różnych strefach klimatycznych. Ze względu na niewielką miąższość są bardzo narażone na erozję . Nazwa "rędzina" pochodzi od staropolskiego słowa "rzędzić" . Gleby te zawierają dużo części szkieletowych żwirów i kamieni, i w trakcie orki "gwarzą" z rolnikiem.

GLEBY BAGIENNE

Powstający w warunkach stałej wilgotności gruntu, spowodowanej płytkim położeniem zwierciadła wód podziemnych i przy obecności roślin wilgotnolubnych. Na ich kierunek rozwoju wpływa niedostatek tlenu, co hamuje rozkład resztek organicznych i powoduje powstanie torfu. W Polsce spotykane głównie na pojezierzach i na Polesiu; wraz z glebami murszowymi zajmują ok. 8% powierzchni kraju. Obszary ich występowania są wykorzystywane jako łąki i pastwiska. Gleby bagienne należą do gleb śródstrefowych. Gleby te są mało urodzajne, ponieważ nie przepuszczają wody lub proces przepuszczalności trwa przez długi okres.

CZARNE ZIEMIE

Czarne ziemie powstają na utworach mineralnych zasobnych w materię organiczną oraz węglan wapnia, lub będących pod wpływem wód gruntowych zasobnych w kationy wapnia. Występują na obszarach płaskich obniżeń, obszarach pojeziernych, starych aluwiach, obrzeżeniach torfowisk i deluwiach. Ich powstanie jest generalnie uwarunkowane długotrwałym oddziaływaniem wysokiego zwierciadła wód gruntowych, ale kształtują się również na bardzo ciężkich glinach i iłach w warunkach utrudnionego przesiąkania wód opadowych. W Polsce takiego pochodzenia są czarne ziemie kętrzyńskie i gniewskie. Ich rozwój związany jest z obecnością roślinności łąkowo-zaroślowej lub darniowo-leśnej. Wartość użytkowa czarnych ziem jest różna w zależności od miąższości poziomu próchniczego, fizycznych i chemicznych właściwości skał itd. Generalnie uznaje się je za gleby bardzo żyzne. Pod względem bonitacyjnym zaliczane są do II i III klasy.

GLEBY GÓRSKIE

Gleby górskie zajmują około 16% powierzchni lądowej Ziemi. Ze względu na urzeźbienie terenu, na którym występują, większość z nich znajduje się w stanie inicjalnym. Silna erozja glebowa, związana ze zmywaniem wierzchniej warstwy, nie pozwala na dojrzałe wykształcenie gleby. Gleby górskie wykazują ogromne zróżnicowanie, będąc zależne od typu podłoża, nachylenia stoków, warunków klimatycznych, charakteru roślinności. Gleby te cechuje piętrowość strefowość pionowa, będąca konsekwencją wysokości nad poziomem morza.

BONITACJA GLEBY

Bonitacja gleby - ocena jakości gleb pod względem ich wartości użytkowej, uwzględniająca żyzność gleby, stosunki wodne w glebie, stopień kultury gleby i trudność uprawy w powiązaniu z agroklimatem, rzeźbą terenu oraz niektórymi elementami stosunków gospodarczych.

ODCZYN GLEBOWY

Odczyn glebowy, właściwość gleby wyrażona przez stosunek stężenia

jonów wodorowych H+ do jonów wodorotlenkowych OH- w fazie stałej gleby i w jej roztworze.

Odczyn wskazuje na kwasowość lub zasadowość gleby, wyróżnić możemy więc:

gleby kwaśne, pH < 6,6 gleby obojętne, pH 6,6 - 7,2 gleby zasadowe, pH > 7,2

WYSTĘPOWANIE GLEB KWAŚNYCH

RODZAJE EROZJI GLEB

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE EROZJI:

Wycinanie i wypalanie lasów Źle prowadzone osuszanie terenów Usuwanie murków, żywopłotów, zakrzewień i zadrzewień śródpolnych Zbyt intensywny wypas zwierząt Zła lokalizacja dróg Uprawa stromych stoków i dolinek śródboczowych Uprawa wzdłuż stoku

CZYNNIKI PRZECIWDZIAŁAJĄCE EROZJI:

Osłona i wiązanie powierzchni gruntu poprzez rosnącą na niej roślinność

Zabezpieczanie powierzchni gruntu poprzez systemy korzeniowe (tereny zdegradowane)

Osłona i wiązanie powierzchni gruntu poprzez natrysk sklejających mas celulozowych

Właściwa uprawa (agrotechnika przeciwerozyjna) Właściwe melioracje wodne

NEGATYWNE SKUTKI EROZJI WODNEJ

1. rolnictwo: zmniejszanie miąższości gleby wymywanie składników pokarmowych pogorszenie struktury gleby straty powierzchni uprawnej (wąwozy, żłobiny itp.) niszczenie roślin uprawnych2. gospodarka wodna: pogorszenie stosunków hydrologicznych pogorszenie warunków eksploatacji urządzeń hydrotechnicznych wzrost spływu powierzchniowego spadek retencji zmiany przepływów rzek wzrost sedymentacji rzecznej (zagrożenie powodziowe)

WYSTĘPOWANIE EROZJI WODNEJ

GLEBY ANTROPOGENICZNE

To gleby przekształcone na skutek działalności człowieka. Występują one na obszarach miejskich (urbisole), podmiejskich (np. hortisole) i uprzemysłowionych (industrioziemy). Większe ich kompleksy spotkać można w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym i na terenie innych dużych miast, a także w rejonie odkrywkowych kopalni węgla brunatnego i elektrowni w Bełchatowie, Koninie i Turoszowie

TO BYŁO NA MATURZE:

BIBLIOGRAFIA

http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=46 http://doradztwosadownicze.pl/?p=447 http://www.szkolnictwo.pl/test,4,4061,4,Gleby_Polski-Charak

terystyka_gleb_Polski_cd.

http://sciaga.onet.pl/12581,61,176,143,1,21242,sciaga.html http://pl.wikipedia.org/wiki/Odczyn_gleby http://www.erozja.iung.pulawy.pl/VademecumPl.htm http://pl.static.z-dn.net/files/db1/188b3b03895cd1a8bc0048

48c617d4fd.jpg http://pl.wikipedia.org/wiki/Poziom_genetyczny_gleby