Page 8  Page 1  Page 2  Page 3 

   Boithuto  ba  Litebe‐tebe  bo  entsoe ke ba ofisi ea PEMconsult ka thusano le  DHI  le  TCC(pty)  Ltd  Lesotho. Boithuto  bo  ne  bo  tšehelitsoe  ka lichelete  ke  Setsi  sa  France  sa  tsa Tlatsetso Tikolohong. (FFEM) 

 

 

 Qalo Morero oa Noka ea Senqu o tšehetsa boieane ba tlholeho le merero e meng ea ntlafatso ea linaheng tse ‘ne ho tloha ka temo ea boemo ba tlase  le ea thekiso ea  lihlahisoa ho ea  kena  mererong  e  phahameng  ea  khoebo  le mesebetsing e meholo. 

Mehloli ea metsi a Senqu e hlaha matsarankeng a  lithaba a  lihlaba  tsa  Lesotho moo  ho  namalla  ha  naha, metsi  a pula  le  liphorohloana  li  etsang  boieane  ba  mekhoabo. Mekhoabo ea lihlaba tsa Lesotho ke lits’obotsi tsa tlholeho tse sa  fumaneheng ka bongata  tikolohong e ka Boroa ho Aforeka kaha e ikhetholla ka limela le sebopeho ho mefuta e meng  ea mekhoabo  tikolohong  ena. Mekhoabo  eo  ho buang  ka  eona  e  ka  lihlabeng,  ke  e  bitsoang  ka  hore  ke litebe‐tebe. Ke mekhoabo eo boholo e  fumanehang moo ho phahameng, moo likhohlo li thomehang, le mehloling e phahameng ea linoka.  ‘Mapa oa Lesotho o bonts’ang Mekhoabo le Noka ea Khubelu 

 Mekhoabo e etsa ts’ebetso ea bohlokoa taolong ea metsi ka  ho  boloka  le  ho  lokolla  metsi  a  pula  hanyane  ka hanyane,  a  itlhahisa  ka  liliba  tse  runyang  le  linokana. Mekhoabo  e  boetse  e  laola  tlhoekiso  ea  metsi  ka  ho hlokola  litšila,  ho  boloka matsoai,    ho  tlisa  phetoho,  ho hlahisa    esita  le  ho  fetisetsa matsoai  a  tlholeho moo  a lokelang. 

Ha  ho  le  joalo  litebe‐tebe  kahohle‐hohle  ke  mehloi  ea bophelo esita le ho Kenya chelete kahare ho naha. Hajoale metsi  a  bokelletsoe  ke  Morero  oa  Metsi  a  lihlaba  ho tlatsetsa mohloli o moholo o kenyang chelete Lesotho ho tsoa kantle. 

Lehoja mekhoabo  e  le  bohlokoa  ho  batho  le moruong, mekhoabo e ntse e felloa ke matla, ka ho khetholoha sena se  bakoa  ke  phuliso  e  sa  laoleheng  ea  liphoofolo.  Le  ho hatikelakoa kamehla, ho  runya ha mehaho, ho motela  le khoholeho ea mobu, temo le tšebeliso e mpe ea lihlahisoa tsa mekhoabo. 

Komishini ea Noka ea Senqu le boithuto ba litebe‐tebe In  Ka  selemo  sa  2000  linaha  tsa  Botswana,  Lesotho, Namibia  le South Africa  li  ile tsa theha Komishini ea Noka ea  Senqu  (ORASECOM)  ho  akofisa  ea  karolelano  ea 

lihlahisoa  tsa  metsi  e  le  ho  ka  matlafatsa  boikopanyo, ntlafatso ea bonngoe ba tikoloho  le ho tšehetsa ntlafatso ea moruo  tabeng  tsa bophelo ho khothaletsang  taolo ea moshoelella ea Noka ea Senqu le lihlahisoa tsa eona. 

Mokhoabo oa ha Seema (Hlakola 2008) 

E  le  mokhoa  oa  ho  ts’ehetso  lenaneong  la  ORASECOM Mokhatlo  oa  Fora  oa  Lichelete  oa    Tikoloho  Lefats’eng (FGEF) ho  ile ha khethoa  litsebi ka 2008 ho etsa boithuto ba mekhoabo ka sepheo sa ho sireletsa boteng  le boemo bo  botle  ba metsi  nako  e  telele  ho  tloha mehloling  ea Senqu  ka  lihlabeng  ka  ho  etsa  moralo  oa  tšireletso  e akaretsang  le  likhato  tsa  polokeho  molemong  oa  hore litebe‐tebe li sale li ntse li le teng. 

Sebaka  sa  noka  ea  Khubelu  karolong  e  ka  Leboea‐Bophirimela ea setereke sa Mokhotlong se ile sa hloauoa e le  sebaka  sa  teko  bakeng  sa  boithuto  ba  litebe‐tebe. Nokana  ea  Khubelu  ke mohloli  oa mantlha  oa  noka  ea Senqu;  e  fumaneha  haufi‐ufi  mehloling  ea  linokana  tsa mokhahlelo oa bobeli oa letamo la LHWP 

Mekhoabo ea Khubelu Mekhoabo  e  hlahelletseng  ka  mahetla  bohareng  le  e holimo  ho  noka  ea  Khubelu  e  ile  ea  ithutoa  ka  botebo. Limela  tse  fumanehang mekhoabong  li  tsoakane,  ke  tse telele le tse khutšoane. 

2. Tsosoloso ea Mekhoabo e feletsoeng ke matla nokeng ea Khubelu. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang − Mefuta ea joang e ka lengoang ho kata mangope e ileng ea 

hlahlojoa nokeng ea Khubelu. − Makhotla a puso ea libaka a filoeng boikarabello bakeng sa 

ho phethahatsa esita le ho baballa mekhoabo e tsosolositsoeng‐bocha. 

− Meralo ea taolo ea mangope e ileng ea hlahlojoa nokeng ea Khubelu. 

− Mekhoabo e tsosolositsoeng e behoe leihlo esita le ho e baballa 

Bophethahatsi bo tla etsoa ke Makhotla a puso ea libaka ka kopanelo le Lefapha la Ntlafatso ea Mobu, Mokhotlong 

3. Thibelo ea kholoheho ea mobu e bakoang ke metsi mebileng. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang: − Meralo ea tšireletso ea tikoloho e etsoang mebileng nakong 

eo e qhalang metsi e hlahlobiloeng nokeng ea Khubelu. − Litataiso le meralo e nepahetseng bakeng sa ho qhalla metsi 

ka thoko ho mebila. − Basebetsi ba Lefapha la Litsela ba fuoe boikarabello ba ho 

etsa meralo e nepahetseng bakeng sa ho qhalla metsi ka thoko ho mebila. 

Bophethahatsi ke ba Lefapha la Litsela 

4 Liphetho tsa ho behoa leihlo ha mekhoabo nokeng ea Khubelu, phuputso le pokeletso ea tse ithutiloeng tse teng bakeng sa ho sebelisoa linokeng tse ling. Litebello tse sisintsoeng ke tse latelang: − Tlhakiso le tumellano ea tsamaiso ea mesebetsi  ea bohle ba 

chang ba tšola le mekhoa ea tšebetso mekhoabong, lihlahisoa tsa metsi le lihloliloeng Lesotho. 

− Ho thehoa le ho kengoa tšebetsong mokhoa oa ho beha leihlo ha MRC (ho kenyeletsoa mekhoabo GIS) 

− Ho thehoa ha setsi sa phehlo ea metsi le sa tsa boemo ba leholimo holimo ho noka ea Khubelu hore li sebetse le ho hlokomeloa ka kopanelo le MRC. 

− Boteng ba liphetho tsa phuputso holim’a boemo ba metsi mekhoabong e lihlabeng tsa Lesotho bo ka thusa esita le ho fana ka tšusumetso bakeng sa mananeo a tšireletseho mekhoabong kamoso. 

− Boteng ba liphetho tsa mananeo a mathata holim’a maphelo, merafo, mehlape le litloaelo tsa taolo ea makhulo bo ka thusa esita le ho fana ka  tšusumetso bakeng sa mananeo a mang linokeng tse ling. 

− Boithuto bo ka etsoang ho fumana hore na ebe sebaka se holimo ho noka ea Khubelu na ebe se nkoa e le se sireletsehileng. 

Bophethahatsi ke ba Lefapha la Metsi ka kopanelo le Sekolo se Seholo sa Sechaba  esita le ba bang ba chang ba tšola Komiting tsa Mekhoabo. 

 

 

ORASECOMKomishini ea Noka ea Senqu 

Botswana|Lesotho|Namibia|South Africa 

1 noka – 4 linaha 

Page 4 

Noka ea  libtaolo Sehlooa noka

‘Mapa tlas’a M

Mesebmekho− Ph− Me

liph− Me

ma− Joa− Bo− Me− Phe

4 

ea Khubelu aka,  ‘me  kaea  puso  eoho oa Malina e hakanyet

oa  Khubelu  oMorena oa Seh

betsi ea mantoabo ea Khubuliso etsi bakeng sahoofolo etsi a sebelisoalapeng ang chaba le kholoerafo ehlo ea motla

e  laoloa ke rolo  ea  40%ea  libaka  sengoaneng. Ptsoa ho 20,00

o  bonts’ang mlooho. 

ft

tlha ea belu 

a 

ang 

o moeeng 

akase 

Makhotla a %  ea  sebakae  tsamaisoa alo ea secha00. 

makhotla  a  ntla

Mekhoabo libaka tsa phKhubelu,  ‘mboholo se itšla  liphoofolmekhoabo haholo  bakeba nako e teho  khetholofutsanehilentse  iphelisaboemo bo tl

mahlano a   se  ka  thokke  Morena

aba se mabop

afatso  le  libak

ke  karolohuliso nokenme  kaha  secšetlehile ka llo,  mesebts

e  bohleng  sa  bopelele ba bathoha  likarolong  tsa  secng  ka  temoase. 

Pag

puso o  ho a  oa pong 

ka  tse 

  ea ng ea haba eruo si  ea okoa phelo o, ka o  tse haba o  ea 

Smt1linip

 ‘M

ge 5 

Sebakeng senmabopong a umello  ea 10,000, linku ipelesa tse kntse  li  phelapapisitsoe le

Mapa oa Khube

Tlotlontsoe A. Libaka ts

mehlolinPuso ea LLihlooho

B. Libaka ts‘me li kahmoo phuMotšeanLibaka (Hmangolo

C. Libaka tslebeletsoPulungoa

na ho fula lipesita  le ba hho  fulisa  mtse ka bang a bang 1000a  mona  ka e linako tsa se

elu o bonts’ang

ea libaka tsa sa phuliso ea Lg, libakeng tsLibaka. Taolo . sa phuliso le tshare ho meeliuliso e lebeletsnong le LoetseHajoale Moreno a tumello kasa phuliso tse oeng ho fulisoana tse laoloa

phoofolo tsehlahang ka mmetebong.  Li 50,000, lipo0 le lipere tselebaka  la  pelemo. 

g sebaka sa ph

phuliso Lehlabula mooe ka thoko hoea phuliso e b

sa metebo li bi ea Makhotlasoeng hore e e, e laoloa ke Mna oa Sehloohrolong ena eafumanehang oa lipakeng tsaang ke Makhot

e ruiloeng kemathoko ba ikhomo  tse oli tse ka bane ka bang 500phuliso  e  et

uliso. 

o metebo e bao meeli ea Maboliseng ba M

bohareng ba na a Puso ea Libbe lipakeng tsMakhotla a Puho le eena o faa B). haufi le metsea Phuptjane letla a Puso ea 

e baahi ba abeloang ka  bang 

ng 25,000, 0 e sa le li soang  ho 

ang khotla a 

Marena a 

noka, baka sa uso ea ana ka 

e, tse e Libaka.

Page 6

MelemoMelemonokeng joalokah

 Mesebetsechabase phela

Litjeo  tipapisits(nyollo  ebakeng ka Lihlabalipoli hoho beng

Mesebetempa holitjeong hajoale.

Mathatarunya haMekhoae tlotsenling tse f

Phapanotlola moe

Mekhoafeletsoe fana ka litali  ho e  ntšekhohole

  

Phuman

‐ Ea metsi bakenooa ke liphoofolo/bat‐ Ea metsi bakehlapa le ho hlatliphahlo.‐ Ea metsi bakephehlo ea mot‐ Ea metsi bakelitšebeletso tsa

o ea mekhoao  ea  mekhoea  Khubelu

ha ho bonts’i

tsi  ena  ea  se phelang ang hohle ma

tsa  tšenyehsoe  le mathaea  limilione khaho ea moa) le phokots entseng tah ba liphoofo

tsi  e  meng o  thata ho etse  kae  ho

a a hlahisoaa mehaho bo e lihlabeng moeli, hafulisehang ts

o pakeng tsa meli. (Sebaka sa

bo  e  seng  eke  matla  emonyetla hofata mekot

etsang  peleho ea mobu

Mese

ntšo N

eng sa ho 

ho.eng sa ho tsoa 

eng sa lakase.eng sa a merafo. 

‐ Ea t‐ Ea l‐ Ea jmese‐ Ea leleng‐ Ea lhlaha

abo e tsamaioabo  kapa u  e  ka  hloptsoe sets’oa

mekhoabo mabopong aabopong a no

elo  mabopoata  a  tlisitsotse mashom

okhahlelo oaseho ea tlhahlehelo ea Mlo. 

ea  mekhoae hlopholla ho  ipapisitsoe

ang ke phuli

ng tsa Lesotholo libakensa A. 

makhulo a sira phuliso sa B

e e o ti e . 

betsi ea M

Ntlafatso  

tlhapi.    ekhulo.oang ba ebetsi. imela tseo g meriana.imela tse a.

isoang ka botšebetso  e

pshoa  ka  liknts’ong se la

e  bohlokoa noka ea Khoka ea Senqu

ong  li  hakaoeng  ke  pokme  a mahlaa bobeli oa lehiso ea boea

Maloti a 200,

abo  e  ntse  ehore na e kae  le  mathat

so e  tlotsen

ho e bothateng tsa B le C,

relitsoeng le aB se pel’a Letš

Mekhoabo

Taolo

‐ Ea ho phallela ka bongata ha metsi a mehloling ea Senqu.‐ Ea boemo ba tlhoeko ea metsi. 

okhabane ea  mekhoakarolo  tse  ‘atelang: 

oa  bakeng hubelu esitau.  

anyelitsoe kello  ea meano  tsa maloetamo la Mea ba linku le 000 ka selem

e  le  bohloka hakanyetsthamo  a  te

ng moeli  le 

eng ba phuli, le likarolo t

a fulisitsoeng šeng la terae)

o

Bochaba

‐ Ntlafatso ea kholo moeeng/meseetsi e tlotlang bochaba. 

Pag

bo ne 

sa  le 

ho tsi oti etsi ba mo 

oa oa ng 

ho 

iso tse 

ho  

Ho matntse

 

Meboc

Boitširsep

‘Motebkatmekho ntla

Liphkho

 

 

 

1nml−

−

−

−

BklM

eb

ge 7 

runya ha mtla mekhoabeng a tloaets

ehato  e  lokecha le ho bol

thuto ba Liteletso,  tsosopheo sa mant

oralo o akaree’  nokeng tamelo  bakkhoabo e tlae sireletsa nafetseng ba 

heo tse  ikheolo tsa lenan

1. Boemo bo nnokeng ea Khmoshoelella eatelang: − Komiti ea T

noka ea Kh− Moralo oa

thehoa ha meeli ea Cpuso ea Lib

− MRC le balmehlape, mlibaka le mo tla  tšoar

− Botsamaistšehetsa mtaolo e nep

Bophethahatka kopanelo e mekhatlo eMakhulo. 

mehaho hahobong  le  khose ho tsamae

elang  ho  nkloka mekhoa

ebe‐tebe booloso‐bocha tlha sa lona e

etsang oa tšea  Khubelu

keng  sa  tsa tsoela molenako e  telele‘ona ho tloha

ethang  le  liteeo ho sisingo

ntlafetseng bubelu ho ipapea makhulo. L

Tsamaiso ea Lhubelu. a phuliso oa nolibaka tsa tao

CC le boikarabebaka. lisana ba filoemekhatlo ea pmarena ba laolrella nako e tesi ba Setereke moralo oa  mopahetseng ea tsi ke makhole Morena oea phuliso es

olo mebila, hoholeho  libaea ho tsona.

koa  ho  sirelabo  

o entse  litšisle polokehoeleng: 

šireletso  le pu  o  tla  fansamaiso  eaemo sechabae boteng ba a mehloling e

ebello tse shoa ke hore ts

a bophelo bapisitsoe le tsaLitebello tse s

Lihlahisoa e tl

oka ea Khubelolo ea makhulello ba maren

eng boikarabephuliso,  makhle makhulo a elele. bo filoeng boshoelella oa tmehlape esit

otla a mahlanoa Sehlooho,sita le Lefaph

ho na  le khakeng  tseo m

Khoholetlisoangmetsi a‘mileng

 

 

 

 

 

etsa,  ho  tso

inyo tsa  lenao ea mekhoa

polokeho ea na  ka  mokha  moshoelea esita le tikometsi  le boeea Senqu.’ 

hebaneng  le se latelang:: 

 sechaba se pamaiso ea isintsoeng ke

a thehoa bake

lu ho ipapisitslo (A‐B‐C) ho lna le Makhotla

ello, beng ba hotla a puso eKhubelu ka m

ikarabello ho tšebeliso ea ma le  makhulono a puso ea  beng ba meha la Taolo e

atello e metsi  a 

eho e g ke a tsoang g 

osolosa 

aneo  la abo  leo 

‘Litebe‐hoa  oa ella  ea oloho le emo bo 

lintlha‐ 

phelang 

e tse 

eng sa 

soe le latela a a 

ea mokhoa 

ka mobu le o. libaka 

ehlape ea