Međunarodne organizacije:

Organizacija američkih država

Organizacija američkih država je najstarija regionalna međunarodna organizacija, čiji su obrisi nastali na Prvoj Konferenciji američkih država, koja je održana u Vašingtonu, od oktobra 1899. do aprila 1900. godine, ali čak i nekoliko decenija pre ove konferencije su postojale ideje, pre svega među intelektualcima i političarima u Južnoj i Centralnoj Americi, da se pristupi određenom obliku organizovanja država sa američkog kontinenta.

Od Vašingtonske konferencije iz 1899- 1900 godine, na kojoj je stvorena Internacionalna unija američkih država, koja će kasnije da postane Pan- američka unija, pa preko Devete konferencije američkih država, koja je bila održana u Bogoti, u Kolumbiji, na kojoj je usvojena Povelja Organizacije američkih država i Konferencije u Buenos Ajresu, na kojoj je usvojen Protokol uz Povelju, što je značilo zamenjivanje prvobitnih neredovnih konferencija američkih država, sa redovnim sednicama Generalnog veća, pa do kraja devedesetih godina, kada dolazi do ponovnog razvijanja konferencija na kojima prisustvuju šefovi država i vlada, ali sada postavljenom na jedan institucionalizovani nivo, može se uvideti da je ova organizacija imala jedan stalni evolutivni razvoj od prostih serija konferencija koje bi bile održavane usled nekih urgentnih pitanja, pa sve do razvijene organizacije, sa svim potrebnim uobičajenim i specijalizovanim organima.

Danas, Organizacija američkih država obuhvata trideset i pet država sa američkog kontinenta (s tim što je Honduras suspendovan, zbog državnog udara koji se desio u leto 2009. godine, kojim je smenjen demokratski izabrani predsednik Manuel Zelaja), a stalni posmatrački status imaju šezdeset i tri država i međunarodnih organizacija, uključujući i Evropsku uniju. Ukratko, ciljevi organizacije su promocija, zaštita i razvoj ljudskih prava, kao i borba protiv siromaštva, trgovine drogom, terorizma i korupcije, tako da se pristup koji ova orgnaizacija koristi u suprotstavljanju ovim stvarima, zasniva na četiri načela: demokratija, ljudska prava, bezbednost i razvoj. Sedište organizacije se nalazi u Vašingtonu, u mestu u kome je i održana prva američka konferencija. Zvanični jezici su: engleski, francuski, španski i portugalski.

I. Istorijat razvoja

Prve ideje o stvaranju bliže unije među državama američkog kontinenta, koje su u to vreme posedovale nezavisnost tek nekoliko godina, su se javile tokom tridesetih godina devetnaestog veka. Glavni promoter takvih ideja bio je Simon Bolivar, veliki latino- američki, ili uže rečeno venecuelanski politički lider i revolucionar. Osim, što je bio jedan od predvodnika revolucije za oslobođenje Granade od španske vlasti, on je bio i prvi i jedini predsednik Gran Kolumbije, unije država koja je nastala oslobođenjem Granade od španskih vlasti, a koja je obuhvatala teritorije današnje Kolumbije, Venecuele, Bolivije i Paname. Simon Bolivar, koji je bio inspirisan Revolucijama u Americi i Francuskoj iz druge polovine osamnaestog veka, smatrao je da ova unija latinoameričkih država treba da bude proširena i na druge oslobođene teritorije, pa se na taj način treba ustanoviti jedna jedinstvena politika ovih država, kako bi se, u prvom redu, pospešila borba za oslobađanje i sticanje nezavisnosti, ali i kako bi se omogućio ravnomerni razvoj ovih regija. Vrhunac ovih nastojanja, ideja se javio na Kongresu u Panami, tačnije Panama sitiju, 1826. godine. Na ovom Kongresu, osim predstavnika Gran Kolumbije, koja je i bila inicijator ovakvih ideja, prisustvovale su i delegacije

2

Ujedinjenih provincija Centralne Amerike i Meksika. Sjedinjene američke države nisu imale svoje predstavnike na ovom Kongresu, jer su se tome protivili Kongesmeni i Senatori iz Južnih država SAD-a, koji su podržavali rosptvo, a, nasuprot tome, na Panamskom kongresu jedno od važnih pitanja na dnevnom redu, bilo i ukidanje ropstva, za šta se i sam Bolivar zalagao.

Ova ideja o proširivanju unije u Ligu američkih država je podrazumevala stvaranje jedinstvene vojske, odbrambenog vojnog sistema, kao i postojanje jednog nadnacionalnog plenarnog veća. Ona je čak i stavljena na papir u obliku Ugovora o uniji, ligi i mogućoj Konfederaciji, ali, iako su sve države prisutne na Kongresu potpisale ovaj ugovor, samo je Gran Kolumbija ratifikovala ovaj dokument, tako da taj ugovor nikada nije stupio na snagu. I, umesto Bolivarove vizije o jednoj ujedinjenoj državi na mestu Centralne i Južne Amerike, postepeno su nastajale nove nacionalne države na teritoriji Južne Amerike, a u Centralnoj Americi, nekadašnja unija provincija se raspala u više malih država.

Tokom ostatka devetnaestog veka, bilo je određeni broj konferencija, ali ni na jednoj nisu postignuti značajniji rezultati. Tek na samom kraju devetnaestog veka, 1899. godine, vlada Sjedinjenih američkih država, na čijem je čelu tada bio predsednik Vilijem Mekkinli, je sazvala konferenciju u Vašingtonu na kojoj su prisustvovali predstavnici osamnaest država. Ova konferencija je bila održana u cilju „raspravljanja i predlaganja za usvajanje svojim vladama određen plan arbitraže kojim bi se rešavali sporovi koji bi nastali između američkih država i kako bi se razmatrala pitanja oko unapređenja ekonomskih i privrednih odnosa i direktnih komunikacija između država i, na kraju, kako bi se ohrabrili na uspostavljanje recipročnih komercijalnih odnosa, koji će da budu podjednako produktivne za sve i kako bi se obezbedili ekstenzivnija tržišta za sve države.“ Glavni zagovarač ovakvih konferencija jeste bio Džejms Blejn, koji, doduše, nije doživeo prvu konferenciju. Svrha sazivanja ove konferencije je, u stvari, bila želja SAD da se uspostave črvšći i bliži odnosi sa drugim centralno- američkim i južno- američkim državama, kako bi joj te države otvorile svoja tržišta. Rezultat Vašingtonske konferencije je bilo stvaranje Internacionalne unije američkih republika, koje će kasnije da postane Pan- američka unija, sa stalnim sekretarijatom, koji se zvao Komercijalni Biro američkih republika (kasnije preimenovan u međunarodni komercijalni biro, na drugoj konferenciji američkih država, koja je održana u Meksiko sitiju).Sa stvaranjem ove organizacije na Vašingtonskoj konferenciji, pristupilo se stvaranju novih institucija i organizacija koje su stvorene kako bi se omogućila saradnja između ovih država na različitim poljima, kao što su zdravstvo, kultura, zabrana trgovine robljem, poljoprivreda, itd. Od tih organizacija i komiteta mogu posebno da se izdvoje: Pan- američka zdravstvena orgnaizacija (koja će kasnije da postane deo Svetske zdravstvene orgnaizacije), koja je nastala 1902. godine, Inter- američki sudski komitet, 1906. godine, Inter- američki dečiji institut, 1927. godine, Inter- američki institut za žene, 1928. godine, Inter- američki institut za saradnju u oblasti poljoprivrede, iz 1942. godine, itd.

U međuratnom periodu, došlo je do intenziviranja saradnje između američkih država, koje se ogleda u usvajanju mnogobrojnih dokumenata, na pan- američkim konferencijama, koje su, u ovom periodu, bile neredovno organizovane (tako na primer, između Četvrte konferencije, koja je bila održana u Buenos Ajresu i Pete konferencije u

3

Santjagu, prošlo je punih trinaest godina). Ali, u suštini, konferencije su najčešće u ovom periodu bile održavane na pet godina. Na ovoj, Petoj konferenciji, koje je bila održana u Santjagu, u Čileu, usvojen je Sporazum o izbegavanju i rešavanju sporova između američkih država (ovaj sporazum se naziva Gonda sporazum). Dalje, 1933. godine, na Sedmoj konferenciji, koja je održava u Montevideu, u Urugvaju, usvojena je veoma značajna Konvencija o pravima i dužnostima država. Ova konferencija je od velikog značaja, zbog toga što je to prvi uspešan pokušaj kodifikovanja ove oblasti međunarodnog prava u jednoj međunarodnoj organizaciji. Prava država su takođe obrađena i u jednom delu Povelje američkih država iz 1948. godine. Za razliku od ovih uspeha koji su postignuti u Organizaciji američkih država, u Ujedinjenim nacijama, slični pokušaji kodifikacije, bez obzira da li se radilo o posebnoj kodifikaciji u jednoj konvenciji ili u okviru same Povelje Ujedinjenih nacija, nisu prošli uspešno. Ova konvencija je, takođe, reafirmisala principe da su države pravno jednake, da uživaju ista (osnovna) prava i imaju jednake mogućnosti u njihovom ostvarivanju. Osim ovih ugovora iz oblasti međunarodnog javnog prava, doneseni su i važni ugovori iz oblasti međunarodnog privatnog prava: to su Konvecija o privatnom međunarodnom pravu, koja je usvojena na Šestoj konferenciji, koja je održana u Havani; ali, važan je i Sporazum o privatnom međunarodnom pravu iz Montevidea. Iako je Ovaj drugi sporazum mnogo važniji sa stanovišta realnog dejstva, jer je ratifikovan od strane potrebnog broja država za razliku od Konvencije iz Havane, koja nije bila ratifikovana od strane potrebnog broja država, posebno nije od strane južno- američkih država, ipak može se reći da je ova Havanska konvencija važnija u tom smislu što je prokrčila dalji put ka progresivnom razvoju i kodifikaciji međunarodnog privatnog prava, ne samo u okviru buduće Organizacije američkih država, već i u univerzalnom međunarodnom poretku.

Nakon Drugog svetskog rata u kontekstu iskustava iz ovog rata, stvaranja sistema Ujedinjenih nacija, kao i početka Hladnog rata, kod vlada američkih država se podigla svest o tome da se preko jednostranih akcija država ne može postići stabilnost, bezbednost, teritorijalni integritet i politička nezavinost država, te se pristupilo daljem razvoju Pan- američke unije. Pre svega, u Rio de Žaneiru usvojen je 1947. godine Sporazum o kolektivnoj bezbednosti i sigurnosti (Rio sporazum).

Godinu dana nakon toga, 1948, održana je Deveta konferencija američkih država u Bogoti, Kolumbiji, između marta i maja. Ovom konferencijom je predsedavao Državni sekretar SAD Džordž Maršal. U duhu početka Hladnog rata, sve države koje su učestvovale na ovoj konferenciji, a bila je prisutna dvadeset i jedna, su se zaklele na učestvovanje u borbi protiv komunizma. Ovim događajem je, zapravo, došlo do formiranja Organizacije američkih država, sa nazivom i strukturom kakvu danas, sa nekim izmenama, znamo.

Osim Povelje američkih država, bili su usvojeni i sledeći dokument: Sporazum o Pacifičkom naselju (Pakt Bogote), Američka deklaracija o ljudskim pravima i dužnostima, kao i Ekonomski sporazum.

Kao i sama Povelja, i „Pakt Bogote“ je obavezivao svoje potpisnice da rešavaju sporove mirnim putem i navodi, kao uostalom i mnogi drugi ugovori iz oblasti međunarodnog prava, načine na koje se to može postići: posredovanje, istraga, mirenje, dobre usluge, arbitraža, koje sve spadaju pod diplomatski način rešavanja sporova, kao sudski način, što podrazumeva izlaženje pred Međunarodni sud pravde u Hagu.

4

Deklaracija o ljudskim pravima i dužnostima je veoma važna, iako je više imala karakter političkog i moralnog, a ne pravnog obavezivanja ugovornica. Ova deklaracija je važna pre svega jer je usvojena par meseci pre Univerzalne deklaracije o ljudskim pravima Ujedinjenih nacija. I, kasnije, na osnovu ovog dokumenta će da bude izrađena Američka konvencija o ljudskim pravima.

Ekonomski sporazum Bogote je predviđao razvoj ekonomske saradnje među američkim državama, međutim ovaj sporazum nikada nije stupio na snagu.

Povelju američkih država su, na samoj konferenciji, potpisali predstavnici dvadeset i jedne države, koje su kasnije i ratifikovali ovu Povelju. Povelja je stupila na snagu krajem 1951. godine, nakon što je potreban broj država ratifikovao ovaj ugovor i deponovao svoje ratifikacione instrumente. U narednih nekoliko decenija, još četrnaest država je potpisalo i ratifikovalo Povelju, a među tim zemljama preovladavaju karipske zemlje, koje su ili stekle političku nezavisnost tek tokom pedesetih, šezdesetih godina ili kasnije ili su već bile nezavisne i suverene države, ali su i dalje vodile spoljnu politiku, koja je bila zavisna od velikih sila, koji su pre Drugog svetskog rata bili njihovi kolonizatori. A, među tim državama koje su naknadno potpisale Povelju, i samim time naknadno pristupili Organizaciji američkih država, jeste i Kanada, koja, iako je rano stekla političku nezavisnost u odnosu na Veliku Britaniju i uprkos svojim bliskim odnosima sa Sjedinjenim američkim državama, ipak je pristupila OAD, tek 1990. godine. Do danas, usvojena su četiri amandmana, protokola na Povelju- prvi je usvojen na trećoj specijalnoj Inter- američkoj sednici, koja je održana 1967. godine. Ovaj protokol se naziva Protokol iz Buenos Ajresa i njime se promenjena, donekle, struktura organizacije, ali takođe, uvedeni su novi okviri u političkoj, ekonomskoj, kulturnoj, obrazovnoj, itd. saradnji. Drugi protokol je usvojen 1985. godine na Četrnaestoj specijalnoj sednici Generalnog veća. Ovaj protokol se naziva Protokol Kartagena. Njime se osnažena uloga Stalnog saveta i Generalnog sekretara u okviru organizacije, ali je njegova svrha, takođe, promocija i konsolidacija reprezentativne demokratije. Treći protokol jeste Vašingtosnki protokol koji je usvojen 1992. godine. Ovaj protokol je usvojio stav da se može, na osnovu saglasnosti država članica, suspendovati ona država čija je demokratski izabrana vlada, zbačena, Ali, ovaj protokol je isto tako, usvojio stav po kome je iskorenjivanje siromaštva jedno od ciljeva organizacije. I, na kraju, jeste četvrti protokol iz 1993. godine, odnosno Managua protokol, kojim je izvršena izmena u strukturi organizacije, tj. formiran je novi organ- Inter- američki savet za razvoj.

Kao nastavak progresivnog razvoja u oblasti međunarodnog prava ljudskih prava, 1969. godine, na sastanku u San Hozeu, na Kosta Rici, usvojena je Konvencija o ljudskim pravima. Ona je stupila na snagu 1978. godine. Od trideset i pet država, koje su članice OAD, dvadeset i četiri je ratifikovalo ovu Konvenciju (među državama koje nisu, nalaze se Sjedinjene američke države, Kanada i Kuba).

Krajem 1959. i početkom 1960. godine došlo je do Revolucije na Kubi, nakon koje je na vlast, umesto diktatora Fulgensija Batiste, došao Fidel Kastro, koji je bio na čelu jedne marksističke vlade. SAD su započele veoma oštru politiku izolacionizma i intervencionizma prema Kubi. Usled neuspeha da se izvrši intervencija u Zalivu svinja 1961. godine, SAD su odlučile da ubede (ili na neki način uslove) ostale članice OAD da izglasaju suspenziju Kube. To se i desilo tokom Osmog konsultacionog sastanka u Urugvaju 1962. godine. Ova odluka je doneta sa čak četrnaest glasova „za“ i smo jedan protiv (protiv je bila, naravno, Kuba). Ova suspenzija je zapravo značila da je Kuba

5

tehnički i dalje bila članica OAD, ali je njenoj vladi bilo zabranjeno da predstavlja Kubu u okviru ove organizacije.

Međutim, nakon promena koje su se desile u poslednje dve godine, kako na Kubi (umesto bolesnog Fidela Kastra, na vlast je došao njegov brat Raul Katro), tako i u SAD (na mesto predsednika došao je Barak Obama), odnosi između SAD i Kube su počeli da otopljavaju. To je dovelo do toga da je tokom proleća 2009. godine, Generalni sekretar OAD, Hoze Miguel Insulsa, saopštio da će da predloži Generalnom veću da se poništi odluka iz 1962. godine, što je, na kraju, i uspešno odrađeno.

U leto 2009. godine, nakon državnog udara u Hondurasu, kojim je sa vlasti svrgnut predsednik Manuel Zelaja, Organizacija američkih država je suspendovala Honduras, jer vladu koja je došla na čelo Hondurasa nije priznala kao legitimnu.

Što se tiče delovanja Organizacija američkih država u posthladnoratovskom periodu, mogu da se izdvoje nekoliko ključnih tačaka: Prvo, rad na jačanju demokratije, ne samo na američkom kontinentu, već u celom svetu- OAD šalje posmatrače na izbore u svim delovima sveta. Drugo, rad na uspostavljanju mira- OAD ima misije u mnogim kriznim područjima- Nikaragva, Surinam, Haiti, Gvatemala, itd. Treće, rad na zaštiti ljudskih prava. Četvrto, rad na uspostavljanju tržišne ekonomije u svim delovima sveta. Peto, borba protiv trgovine drogom. I šesto, promocija održivog razvoja.

II. Povelja američkih država: priroda, ciljevi i načela organizacije

Kako stoji u prvom članu Povelje američkih država, Organizacija američkih država je uspostavljena kako bi se sagradio „jedan poredak mira i bezbednosti, kako bi se promovisala solidarnost američkih država, osnažila njihova saradnja, odbranila njihova suverenost, teritorijalni integritet i politička nezavisnost.“ U ovom članu se, takođe, definiše i odnos Organizacije amerikih država prema Ujedinjenim nacijama: OAD se određuje kao regionalna agencija UN-a.

Dalje, u drugom članu se definišu ciljevi ove orgnaizacije, koji postoje kako bi se omogućilo ostvarivanje načela na kojima je OAD zasnovana. Proklamovano je osam suštinskih ciljeva organizacije, i oni su: osnaživanje mira i bezbednosti na kontinentu; promovisanje i konsolidovanje reprezentativne demokratije; prevencija mogućih uzroka teškoća u odnosima američkih država, kao i ostvarivanje mirnih načina rešavanja sporova između država članica; obezbeđivanje jedne zajedničke akcije, u slučaju agresije na neku od članica organizacije; pronalaženje rešenja za političke, pravne i ekonomske probleme koje mogu da se jave u odnosima između njih; promovisanje, preko zajedničke akcije, njihov ekonomski, društveni i kulturni razvoj; iskorenjivanje siromaštva i uspostavljanje granica u finansiranju konvencijalnih oružja, kako bi se veći izdaci upućivali ka ekonomskom, društvenom razvoju država članica Organizacije američkih država.

Nakon toga, u sledećem članu- članu tri, definišu se načela na kojima se zasniva ova organizacija, koja su u mnogome slična načelima koja su proklamovana u Povelji Ujedninjenih nacija, ali, takođe, postoje i mnoge koje su inventivnije i naprednije u odnosu na načela iz Povelje UN, tako da su one, u neku ruku, služile na inspiracija za rad Komiteta međunarodnog prava u okviru Generalne skupštine UN-a, na Deklaraciji UN o načelima međunarodnog prava o prijateljskim odnosima i saradnji između država, koje je usvojeno 1970. godine. U Povelji američkih država, nabrojano je četrnaest načela i oni su: međunarodno pravo jeste standard za ponašanje u odnosima između država, koji su

6

zasnovani na reciprocitetu; potom, međunarodnopravni poredak se suštinski ogleda u poštovanju ličnosti, suverenosti i nezavisnosti država- članica, i u ispunjavanju obaveza, koja proizlaze iz sporazuma i drugih izvora međunarodnog prava; nakon toga, načelo dobre vere (bona fides) u međudržavnim odnosima; dalje, solidarnost američkih država i visoki ciljevi koje one žele da postignu i potreba za političkim organizovanjem kako bi se to sve ostvarilo; potom, načelo da svaka država članica ima pravo da izabere, bez spoljašnih uticaja i pritisaka, svoj politički, ekonomski i društveni sistem, kako bi se organizovala na najbolji način koji joj odgovara; iskorenjivanje siromaštva, koje je suštinski element promocije i konsolidacje reprezentativne demokratije; potom, načelo o osudi agresivnog rata; nakon toga, definiše se da je agresivni rat uperen protiv jedne države članice, uperen protiv svih ostalih američkih država; načelo po kome će se sporovi između američkih država rešavati mirnim putem; načelo po kome su društvena pravda i društvena sigurnost osnova trajnog mira; načelo po kome je ekonomska saradnja uslov zajedničkog blagostanja i razvoja; nakon toga sledi načelo kojim se proklamuju ista fundamentalna prava za sve ljude, bez obzira na razlike u rodu, rasi ili nacionalnosti; duhovno jedinstvo kontinenta je zasnovano na uzajamnom poštovanju kulturnih razlika; i, na kraju, načelo prema kome bi se obrazovanje ljudi trebalo uperiti prema pravdi, slobodi i miru.

Od ostalih članova iz Povelje, mogu da se, kao značajniji, izdvoje sledeći: to su zapravo članovi iz četvrte glave (od desetog do dvadeset i trećeg člana) o osnovnim pravima i dužnostima država. Ovi članovi su zapravo potvrda principa iz Konvencije o pravima i dužnostima država iz Montevidea iz 1933. godine. Najpre se utvrđuje da sve države članice uživaju ista prava i istu mogućnost da ostvare ta prava, ali i da imaju jednake dužnosti, koji su korelati ovih prava. Potom, navodi se kako svaka država ima osnovna prava, koja nikako ne mogu da budu derogirana, a to su: prvo, da je politička egzistencija država podložna i slobodna za priznanje od strane ostalih država, ali i da, pre nego što se ovo desi, ovakav nepriznati entitet ima pravo da brani svoj integritet i nezavisnost; potom, da države uživaju pravo nadležnosti u okvirima svoje teritorije, kako teritorijalnu nadležnost, tako i personalnu nadležnost: i nad svojim državljanima, ali i nad strancima; svaka država uživa pravo na slobodu od intervencije, direktnih ili indirektnih, od strane drugih država; ovaj princip zabranjuje, ne samo vojnu intervenciju, već i mešanje u unutrašnje i spoljašne stvari države, koje narušava suverenost te države; takođe, navodi se kako je teritorija države nepovrediva, čime se zabranjuje čak i privremena vojna okupacija. Ali, sva ova prava za korelat imaju određene dužnosti država, a to je, u suštini, da svaka država mora da poštuje ista osnovna prava koje uživaju druge države.

III. Struktura Organizacije američkih država

Na osnovu druge glave Povelje američkih država, strukturu ove organizacije čine sledeći organi:

1) Generalno veće: ovaj organ jeste vrhovni organ Organizacija američkih država. Sastoji se od predstavnika svih država članica i svaka država ima pravo na jedan glas. Generalno veće se sastaje jednom godišnje. Sednica se održava u onom periodu koje je određeno u skladu sa Pravilima Procedure, a mesto održavanja ovih sednica se određuje na osnovu principa rotacije među državama članicama. Na svakoj sednci se

7

određuje vreme i mesto sledeće sednice, naravno, kao što je rečeno, u skladu sa Pravilima Procedure. U specijalnim uslovima i sa odobrenjem najmanje dve trećine država članica, Stalni savet može da sazove vanrednu- specijalnu sednicu Generalnog veća. Ukoliko, iz bilo kog razloga, generalno veće ne može da se sastane, tj. da održi sednicu, ono će da bude održano u okviru Sekretarijata, osim ukoliko jedna od članica ne bude, na vreme, ponudila da se sednica Generalnog veća održi na njenoj teritoriji, ali u tom slučaju, Stalni savet mora da odobri takav predlog.

Ukratko, funkcije Generalnog veća jesu: prvo, da se donose mere pomoću kojih se koordiniraju aktivnosti među organima, agencijama i entitetima Organizacije, ali i između njih i drugih institucija u okviru Inter- američkog sistema; drugo, osnaživanje i koordinisanje saradnje sa Ujedinjenim nacijama i njenim agencijama; treće, promovisanje kolaboracije, posebno u ekonomskim, društvenim i kulturnim poljima sa drugim organizacijama; četvrto, odobravanje budžeta Organizacije i određivanje kvota za države članice; peto, razmatranje izveštaja koje sačini Konsultacioni sastanak ministara spoljnih poslova i posmatranja i preporuka Stalnog saveta; šesto, usvajanje generalnog standarda za operacije Sekretarijata i ,sedmo, usvajanje svojih sopstvenih pravila procedure i svog dnevnog reda;

Odluke u Generalnom veću se donose apsoultnom većinom glasova država članica, tj. njihovih predstavnika na sednicama, ali, naravno, postoje ona pitanja koja su od suštinske važnosti, tzv. meritorna pitanja, koja su određena u skladu sa Poveljom, a za čije izglasavanje je potrebna dvotrećinska većina.

Takođe, u okviru Generalnog veća, postoji posebni Komitet, koji je sastavljen od predstavnika svih država članica, a ima svrhu da obezbeđuje sve što je potrebno za održavanje sednica, uključujući: pripremanje nacrta dnevnog reda, razmatranje predloga budžeta, kao i nacrta rezolucija oko kvota, itd.

2) Konsultacioni sastanci ministara spoljnih poslova: ovaj organ služi kao konsultacioni organ, kao što mu i ime kaže. Sastaje se, pre svega, radi rešavanja hitnih problema koji su od opšteg interesa i značaja među američkim državama. Bilo koja država članica može da zatraži sazivanje sednice ovog organa: zahtev se upućuje Stalnom savetu, u kome se odlučuje o ovom pitanju na osnovu apsolutne većine glasova. Takođe, i samo pripremanje sednice ovog organa se dodeljuje Stalnom savetu, a predlog dnevnog reda kao i drugi važni dokumenti u vezi sa sednicom se dostavljaju državama članicama na razmatranje. Naravno, ukoliko neko od ministara nije u mogućnosti da prisustvuje sastanku, on može da bude zamenjen specijalnim delegatom.

Postoje i posebni slučajevi, kao npr. slučajevi oružanog napada na teritoriju jedne ili više država članica. U tom slučaju, Predsedavajući Stalnom savetu mora, bez odlaganja, da sazove sastanak Saveta, kako bi se odlučivalo o sazivanju Konsultacionog sastanka. Još treba dodati da se Asistent Generalnog sekretara pojavljuje u ovom slučaju kao sekretar Konsultacionog sastanka.

Uz ovaj organ, postoji i dela savetodavni organ koji se naziva Komitet za odbranu, čija je uloga da savetuje Konsultacioni organ oko vojnih pitnaja i pitanja oko sistema kolektivne bezbednosti. Ovaj pomoćni organ se sastoji od najviših vojnih komandanata oružanih snaga američkih država.

3) Saveti organizacije: u ovu grupu organa spadaju: Stalni savet i Inter- američki savet za razvoj. Oba ova organa su odgovorna Generalnom veću i oba imaju svoje

8

posebne nadležnosti, koje proizlaze ne samo iz Povelje američkih država, već i iz drugih sporazuma među američkim državama, ali i one nadležnosti koje proizlaze iz funkcija koje su im dodeljen od strane Generalnog veća i Konsultaticionog sastanka ministara spoljnih poslova. One mogu da daju preporuke iz svojih nadležnosti.

U oba saveta, sve države članice su predstavljene i imaju pravo na po jedan glas. I svaki od ova dva organa ponaosob uređuje svoje statute i dostavlja ih Generalnom veću radi odobrenja.

a) Stalni savet: jeste organ koji se sastoji od po jednog predstavnika svake države članice, koji su postavljeni od strane vlada država, a koji imaju rang ambasadora. Funkciju predsednika- predsedavajućeg Stalnom savetu obavlja svaki od predstavnika na period ne duži od šest meseci. Predstavnici na ovu funkciju dolaze na osnovu reda po alfabetu, a isto pravilo, samo krećući se unazad po alfabetu, se primenjuje kod postavljanja zamenika predsednika.

Jedna od glavnih funkcija Stalnog saveta jeste održavanje mirnih i prijateljskih odnosa između država članica, te, radi obavljanja ovog cilja, pomaže državama u mirnom rešavanju sporova koji mogu između njih da nastanu. Takođe, radi obavljanja ovih funkcija, Stalni savet može i da formira ad- hoc komitete.

Osim ovih glavnih funkcija, Stalni savet može da obavlja i druge funkcije, koje ne proizlaze samo iz Povelje američkih država, već i iz specijalnih nadležnosti koje Stalnom saveti dodeljuju drugi organi, pre svega Generalno veće. Među tim funkcijama ističu se: funkcija sprovođenja onih odluka Generalnog veća ili Konstultacionih sastanka ministara spoljnih poslova i njihova implementacija, ukoliko ta funkciija nije izričito dodeljena nekom drugom telu; potom, nadgledanje ispunjavanja standarda koji su vezani za rad Sekretarijata i, kada Generalno veće nije u zasedanju, Stalni savet ima pravo da usvaja regulatorne mere koji omogućavaju Sekretarijatu da ispunjava svoje administrativne dužnosti; dalje, Stalni savet može i da ima ulogu Komiteta za obezbeđivanje rada na sednicama Generalnog veća, osim ukoliko se ne odluči drugačije; takođe, postoje ovlašćenja Stalnog saveta da usvaja određene dokumente za uspostavljanje i pospešivanje saradnje između Organizacije američkih država i Ujedinjenih nacija i njenih agencija, itd.

b) Inter- američki savet za razvoj: ovaj organ koji je, kao i Stalni savet, direktno odgovoran Generalnom veću. Ovaj organ je, zapravo, bio uspostavljen nakon usvajanja i stupanja na snagu Protokola iz Manague, 1993. godine. Takođe i ovaj organ ima određen broj pomoćnih organa, među koijma su: Stalni izvršni komitet, Iner- američka agencija za saradnju i razvoj, Nestalni specijalni komiteti i Inter- američki komiteti. Ovaj organ se sastoji od predstavnika svih država članica, a svrha organa jeste ostvarivanje saradnje među američkim državama, kako bi se ostvario uzajamni razvoj i, naročito, kako bi se iskorenilo siromaštvo. Osim toga, ovaj organ ima još nekoliko ovlašćenja od kojih su sledeća najvažnija: formulisanje i predlaganje strateškog plana koji se sastoji od poltiika, programa i pravaca akcije oko pitanja saradnje i razvoja među američkim državama; potom, ovlašćenje oko donošenja mera koji se tiču ekonomskog, društvenog, trgovinskog razvoja; jačanje građanske svesti u civilnom društvu američkih država, itd.4) Inter- američki pravni komitet: ovaj organ je, u okviru Organizacije američkih država, savetodavni organ oko pravničkih pitanja i materije. Svrha ovog organa, osim davanja saveta oko pravničke materije, jeste i rad na progresivnom razvoju i kodifikaciji međunarodnog prava, ali i izučavanje pravničkih problema koji se javljaju

9

u vezi sa integracijom u organizaciju, onih država koje su sa američkog kontinenta, ali su još uvek u razvoju. Takođe, ovo je organ koji poseduje najširu moguću autonomiju u odnosu na druge organe.

Inter- američki pravni komitet se sastoji od jedanaest pranika, koji su državljani država članica organizacije. Oni su birani od strane Generalnog veća na period od četiri godine. Pošto ne mogu da podjednako budu zastupljene svih trideset i pet (odnosno trideset i četiri) država članica, Generalno veće prilikom izbora pravnika vodi računa da budu podjednako zastupljeni regioni odakle oni dolaze, a takođe, nijedna država članica ne može da ima više od jednog člana ovog komiteta. Sedište ovog organa je u Rio de Žaneiru.

5) Inter- američka komisija za ljudska prava: u Povelji se ostavlja mogućnost formiranja jednog organa čija će osnovna dužnost da bude zaštita i razvoj ljudskih prava. Struktura i funkcije ovog organa će da budu određene posebnom konvencijom.

Ovaj organ je formiran 1959. godine, na osnovu Rezolucije Petog sastanka ministara spoljnih poslova u Santjagu, u Čileu. Formalno, ovaj organ je nastao 1960. godine, kada je usvojen njegov statut od strane Generalnog veća. Satoji se od sedam članova, koji se biraju od strane Generalnog veća, i to u individualnom kapacitetu. Svaki od njih ima mandat od četiri godine i može da bude ponovo izabran samo jedanput.

6) Sekretarijat: jeste centralni i stalni organ Organizacije američkih država. Ovaj organ je dužan za uspostavljanje i razvijanje ekonomskih, socijalnih, pravnih, obrazovnih, naučnih i kulturnih odnosa između država članica, sa posebnim naglaskom na saradnji kako bi se iskorenilo siromaštvo.

Na čelu Sekretarijata jeste Generalni sekretar, koga bira Generalno veće na mandat od pet godina i ne može da bude izabran više od jedanput, niti može da bude nasleđen od strane druge osobe koja je istog državljanstva. Generalni sekretar je legalni i legitimni predstavnik Sekretarijata, on upravlja njegovim radom, ali je i odgovoran za ispravno ispunjavanje dužnosti Sekretarijata pred Generalnim većem. On može da učestvuje u sastancima svih organa organizacije, može da iznosi svoje mišljenje, ali bez prava glasa. Takođe, Generalni sekretar može da usmeri pažnju Generalnog veća i Stalnog saveta oko onih pitanja koji, po njegovom miošljenju, predstavljaju opasnost po mir i sigurnost američkog kontinenta.

Drugu, po rangu, poziciju unutar Sekretarijata zauzima Asistent generalnog sekretara. On ima ulogu savetodavca Generalnom sekretaru i predstavljaće njegovog delegata oko svih pitanja koji se tiču sekretarijata. Takođe, Asistent Generalnog sekretara ima ulogu i sekretara Stalnog saveta.

Danas, funkciju Generalnog sekretara obavlja Hoze Manuel Insulsa iz Čilea, a funkciju Asistenta Generalnog sekretara Albert Ramdin iz Surinama.

Važnu ulogu u okviru Organizacije američkih država imaju i konferencije, tj sastanci koji se odvijaju na najvišem državnom vrhu, tj. na kojima prisustvuju šefovi država i vlada (pošto na američkom kontinentu preovladava predsednički sistem, to znači da su, u najvećem broju slučajeva, ove dve funkcije sjedinjene u jednoj ličnosti.

Ove konferencije su se ad- hoc održavale tokom celog dvadesetog veka, u okviru tadašnje Pan- američke unije. Održavale su se obično svake četvrte godine, ali dešavale su se pauze i od preko jedne decenije, i bile su sazivane obično kada je na dnevnom redu bilo neko važno političko, vojno, ekonomsko ili socijalno pitanje. Početkom devedesetih godina dvadesetog veka, ove ad- hoc konferencije su institucionalizovane, tako da se od

10

tada one održavaju na svake četiri godine. One se danas nazivaju Samiti američkih država. Učestvuju svih trideset i pet država koje su i članice Organizacije američkih država, tako da su i organi ove organizacije de facto organizatori ovih konferencija. Prvi ovakav samit je održan u Majamiju 1994. godine, poslednji samit održan je 2009. godine u Trinadad i Tobagu, a naredni je planiran za 2013. godinu i biće održan u Kolumbiji.

11