Orhan-Kemal-Eskici-Dukkanı

8/2/2019 Orhan-Kemal-Eskici-Dukkan

1/352

Orhan Kemal _ Eskici Dkkan

Betonunda bile otlar biten bereketli ukurova topraklarnn drt bucandan inceli kalml kollargibi uzanan tozlu yollarda bir zamanlar develer, Bursa ift atllar, okluk da sabahlardanakamlara, akamlardan sabahlara dek gcr gcr gcrdayan kocaman tekerlekli kz, camzarabalar, imdilerde ise gl kamyonlarn benzin, mazot kokulu homurtularla uval ya dahararlar dolusu ektikleri tohumlu, tohumsuz pamuklar, arpa, buday, avdar, knc (1), ifan (2)m milyonlarla deerlendirildii bu byk, bu nl, bu eski, ok eski kentin ana caddelerindenbirine paralel bozuk parke tal bir sokanda, alt alta, st ste dkknlarn, daha ok kundurac,bakkal, manifatura, berber dkknlarnn arasndayd eskici dkkn. Arasndayd ama,skmamt. teki dkkanlarn daracklna, ezilmi, yamlml-na bedel dkkn, cepazlan srma ilemeli ingiliz lciverdinden geni alvar iinde, sedire yanlam, sra sra altndiini gstererek gamsz kahkahalar atan bir eski derebeyini hatrlatyordu.

Altnda, stnde, yannda, ynnde dkkn yoktu. Kiracs Topal istese avu dolusu para alr,dkknn nce yarsn, sonra br yarsn, daha sonra da altn, stn, yanm, ynn kirayaverir, iki oluyla kendine kalacak drtte bire ayakl makinesi, irili ufakl kalplar,

]

i (1) Knc = Susam. 1 (2) ifan = Yulaf.

ksele, eski papu, eski ayakkablanyla derli topluca yerleirdi. stemiyordu. lerin akntyagittii u iyice kesat gnlerde bile avu dolusu parayla karsna dikilenlerle, aklar kanl irigzlerini fkeyle evirerek:

Paranza sokim dmbkler! (3) diyordu. Para' zo- ruynan meknm mdaraltacaksnz? Dnyada mekn, ahrette iyman!

yi amma emmi, bu dven (4) size byk. Gene kendin bilirsin ya, yar yarya blsek debiz de sayende bir ekmek yesek...

Lan cehennem olun bamdan Allahszlar. Paranz var, eliniz uzun, kolunuz uzun...

yi amma...

Ammasmn avradn... Paramznan beni benden mi edeceksiniz kitapszlar! Blnecek dvenmven yok bende, yallah...

Uzun boylu, kara kuru byk olu deil de byn on ya k sokundanp duruyordu kocaherifin u kuyruu dikliine. Aasyla karlkl altklar alak kundurac masasnn altndanaas zaman zaman ayana basmasa, Lan diyecekti senin gibi babann... tbeestafurullah...


2/352

Lkin aas. Aas bir braksa, avu dolusu parayla karlarna dikilenlere Verin u paralar!der alr, koca herif dellensin (5) isterse, Kasn dvenin yarsn bitti gitti.

Dklm svalarn altndan kiremitleri krmz krmz grnen tozlu, rmcek al plakduvarlara bile ne sva, ne badana, hatt komu dkkn rak ya da kalfalarnn renk renk

magazinlerden oyup yaptrdklar gi-(3) Dmbk = Pezevenk.

(4) Dven = Dkkn.

(5) Dellenmek = Deli olmak.

bi yan plak film artistleri, nl stanbul futbolcularnn boy boy resimlerini olsun astrmyorduihtiyar:

Benim salmda benim szm yrr. Ben cartay ektikten sonra byklarnz kaztp olangibi gezin isterseniz!

TJlu dalardan yuvarlanp gelmi kocaman bir granit parasn hatrlatarak oturduu makinesininbanda hafife kmldand, ksrd, iskemlesinde saa sola yerleti, sonra alrken taktbeyaz ereveli ufack gzlnn stnden karki gmen eskiciye bakt: Bir kadn mteri iriliufakl ayakkaplar getirmiti, onarlmak iin. O sra kadn onarlmak zere getirmeseydiayakkaplar, sadece bakacak Avradn bilmem ne yaptmn kan bozuu! diye geirecek,sonra da nndeki makineye tak-l iedalp gidecekti. Olmad. u bir ka saat iinde gmeneeski ayakkab, terlik, ocuk sandal zerine eitli ie dalp gidecekti. Olmad. u bir ka saatiinde g-yaptran eski mteriler. Demek mterilerini yitiriyor-du yava yava. Karki netrl davranyordu da mteriler ona kayordu? Daha m kibard? Daha m ucuzcu? Bilmiyordu,bilmiyordu bu kahpe dnyann iini. Ty bozuk karki gmen kalkm taa AllahnBulgaristan'ndan m, Srbistan'ndan m ne gelmi, rzkna ortak oluyordu. Ne hakla? 1912 deMemliki-mahsusei-aha-ne nin (6) btnl iin Trablus'ta dt, sol bacan Kahpebir talyan kurununa verdii sra neredeydi? Bulgaristan, Yunanistan, ya da Srbistan'da, gvuryumruu altnda deil mi? Sfat sfat deildi deyyusun. Camiye gittiini grmemiti. Cenaballahnruilhisini silmiti yznden. u hkmetin de iine akl ermiyordu vesselam. Gvur iindegvurlam kan bozuklar al, getir, yllar yl bu topraklar zerinde, bu topraklarn iyi

(6) Memaliki-mahsusei-ahane = Osmanl lkesi.

kt gnlerinin kahrn ekmi yerlilerinin rzkna ortak et!

Makine dikii, sar deri zerinde bir boy gitti, durdu, dnd, bir boy da bylesine geldikten sonraii bitti. kard, iplikleri keskin falatasyla kesip arkasndan, ufack kundurac masasnnbanda almakta olan oullarna bakmadan frlatt. Sar deriden ayakkab yz kk oulunnne dm, dalgasn bozmutu. Serte bakt babasna. Babasnn on sekiz yanda, kk birmodeli. Babasna hatrlatan pskl kalar hrsla atldy-sa da, karsnda oturan aas masannaltndan ayayla ayana gene hafife bast. Aas ne babasna benziyordu, ne de kendine. Uzun


3/352

boylu kupkuru, kavrulmu... Saygs sonsuzdu ona. emkirme babana sakn! demek istediinianlamt. Anlamt ama, kendi emkirmiyor, saygda kusur etmiyordu da ne oluyordu? Evdeanasna: -ler kesatlat. Byk olan fazla geliyor, bann aresine baksn. Evlenip ocuksahibi olmay nasl bildiyse karnlarn doyurmay da bilsin. Ben Cenaballah deilim ki rzkvereyim! yollu barp armyor muydu?

Aasyla baktlar. Birbirlerini anlyan baklard. Gzlerini ilerine indirdiler, ikisi de iki ayrayakkab tekinin pene dikilerini dikiyorlard. bulsalar, daha dorusu toptancnn sipariinikarlayacak takmlar, ellerinde bol ksele, deri olsa da Kendi kontlarna (7) erkek ya da zenne(8) ayakkaplar yapp toptancya verseler, verebilseler...

Babalar makinenin bandan kalkmt, dizden aas tahta sol bacan ar ar ekerekdkkndan kmaa hazrlanyordu. Kk aldrmad. Byk sordu:

Nereye baba?

(7) Kendi kontlarna = Kendi hesaplarna.

(8) Zenne = Kadn.

8

Topal eskici bakmadan homurdand: __ Anann dinine!

Kaldrma hrsla indi. Huyunu bildii halde niye sorard u koca ay? Camiye, ya da meyhane,kerhaneye gitse ne lzm gelirdi? Sanki babasn ok seviyor da gznn nnden ayrlmasnistemiyor. Babasn seven bir evlt, oluu ocuuyla ihtiyar babasna tebelle (9) olacana,Kendine iyi kt bir i bulur, eker giderdi. Nereye babaym... Koca gn bara bara geipgittii halde kazanlar neydi? st ste, on, on iki, on be lira olsun. Beini ona verse, geriye onlira kalacakt. miydi, i miydi yni?

Caddenin sol kenar kaldrmn tahta bacayla tok tok derek ilerliyordu.

O ty bozuk gmen karya dkkn amadan, bir de ilerin bylesine akntya gitmediisralar... O sra byk olu da sabun fabrikasnda vardiya ustasyd; ne lyd. Parayla oynard be.imdiki gibi koltuk meyhanesinde, barda yirmi belik pis ak arap deil, lokantada adamadam rak ier, ee dosta ahbaba smarlard. imdi e, dost, ahbap yle dursun, kendisine, nefsikendine bile zor buluyordu kt arab. Dingili yamlm bu kahpe dnyann demine, devranna,alanna, satanna, ip tutanna...

Uurlar olsun baefendi!

Sesten, sahibini anlad halde dnp bakmadan, Uurunun avradna sd. Topal'n silmekantar kfrlerine baylan esnaf, dkknlarndan bastlar kahkahalarn. Duydu, aldrmad. Birdoksan boyu, doksan be, belki de yz kilosuyla kaldrmda tok tok yryordu. Krmz psklpskl kalarnn terini elinin tersiyle sil-|di- ......... uurlar olsunmu. Neye uurlar olacak? Se-


4/352

(9) Tebelle olmak = Musallat olmak.

nin sznnen mi? Senin sznnen bana uur verecek A] lah'm da...

Baefendi uurlar ola!

Gene sesten anlad. Bu da teki gibi siliin biri. Hen de tekinden daha silik. bo bramn olu,olan Cemii dnk ocuk. Bir manifatura dkkn at, buuk ku ru kazand diye kckdalar yarattklarn sananla dan. Trablusgarp'ta talyan'a kurun sallarken neredeyd bu Cemil'inbabas bo bram? Askere gitmemek iin s: an delii aryordu deil mi? Ya sol baca kangrenold u sra, Aziziye hastahanesinde kesilirken? Gk bile dem misti. bo, bo gibi kahpeavratllar olsa dumanlar tep lerinden kard. Asker kaa, vatan haininin olu. Hi kmetinyerinde olsa bylelerinin soyunu sopunu, eniir ccn sallandrr......

Uur ola baefendi!

Elleri arkasnda, durdu, serte dnd:

Senin sznnen bana uur verecek Allah'n...

Ooooot!

Bana bin de ku tuuuut!

Babam diyor ki...

Baban m? Orospu avratl baban m?

O kesik Topal emmi. badete gidiyon taa! Gidiyordu, heye, (10), le, ikindi, akam, yats; s

bah, le, ikindi, akam yats... Huzurunda eilip kal tka burnu byyor, asker kaa vatanhinlerine, y zmn ty bozuklarna rzklarn ynn deitiriyord Olmazd byle Allahlk, byleAllahlk olmazd. Tut, g gm gmleyen, altn babas byk ifti Resul aan iftliindednyaya getirt, on yama kadar gak dedik et, guk dedike su, on yandan sonra salarn Ashabiikehf'te kesilip arlnca altn dalsn fakir fukaray

(10) Heye = Evet.

10

nenelerin, baban, anan, emmin, dayn, teyzen stne titresinler, ele avuca sma, palazlanncasrtnda srma ilemeli tozkoparan cepken, bacanda lciverdin hasndan alvar, prl prl ruganizmeler, altnda bakla kr hlis Arap kan ksrak, ukurova'nn tozlu yollarn gece deme,oimdz deme arnla, nerde muhabbet var ko, kim nereye avrat kapatm haber al, var, git, bas,vur, kr, meclis dat, saa sola sar lira samya al, felein emberinden ge, sonra da bir harp,


5/352

bir taun, mal mlk kapann elinde kalsn, barda yirmi belik ak arab bile bulama. Olmazd,byle Allah'lk olmazd. Kendi bir kul, ciz bir kulken...

Ooo baefendi, nerye byle? Bakmad.

Baefendi bee! Gene bakmad. yle mi baefendi?

Heyheylerinin gene banda olduu anlalmt, bak-myacakt. Bakmyacakt ama, bakmal,sp saymalyd. Son areye bavurdular:

Bahri paa geliyor baefendi!

En zayf yanyd; arkasnda kavuuk elleri, siperi geriye dnk kl renkli kasketiyle durdu,evresindeki esnaf kalabalna pskl pskl kalariyle bakt, bakt, bakt:

Ne deyim olum, dedi, hepiniz orospu kasnda yatmsnz ne deyim? Slmedikyeriniz kalsa se-cem amma...

ar iinde Topal eskiciye en ok sataan, onu en ok kplere bindirenlerden biri olan ksaboylu, arsz berber kalfas Bahri szn kesti:

S. Senin smen dokunmaz ki.

Dokunmaz m?

11

Dokunmaz ya. Bahri paa'nm yanan okad bir insan deil misin?

Topal eskicinin etli ablak yz kpkrmz kesildi. A ti azn, yumdu gzn: Bahri paa'nn da,onu Adana', ya vali yapan Sultan Hamid'in de, Sultan Hamid'in 1-m Osman'nn da Allahndan,kitabndan balayp, knc: den ufana, kncnden ufandan sa's, Musa's, evliya enbiya,Azrail, Cebrail, Mikail, srafil'ine kadar slme-dik yerlerini brakmad. Bu Bahri paameselesini u yeni yetme orospu ocuklarnn diline dren hep o olan Cemil'in asker kaa,vatan hini babas bo bramda. Yoksa ne bileceklerdi Bahri paa'y bunlar?

Bahri paa, Bahri paa... Siz ne bilirsiniz Bahri paa'y. Bahri paa dediiniz, ast astk,kestii kestik bir adamd. Dedemin de babamn da ahbab. Bir gn ba-bamnan gidiyorduk,sokakta karlatk. Ayakst yanamdan hafif bir makas ald. nsan ahbabnn ocuunu sevipokamaz m?

Berber kalfas Bahri: ' Gerisi var, dedi, erkeksen gerisini de syle!

Neymi gerisi?


6/352

Sen daha iyisini bilirsin.

bo brani'm olu Cemil kenardan yerletirdi:

Babam diyor ki...

Olan Cemil'e hi dayanamazd, topal bacan eke eke stne yrd:

Ne diyor?

Olan Cemil esnaf kalabalna kart:

Diyor ki, Bahri paa'ynan byle byle diyor! Topal eskici atacak bir eylerarand, bulamaynca

stne tok tok kotu:

Seni anasn avradn... Ulan senin baban biz zamannda eve kapatr, bana krep atp, avratniyetine oynatrdk. Adam m oldu imdi?

12

Kalabaln arasnda elenceli bir kovalamaca balamt- Her kafadan bir ses kyor, arinliyordu:

__. Eheeee, eheeeey, eheeeey!

__. Geldi ha geldi ha geldi geldi!!

. Tuuuuuut, tut emmi tut! __ ........

Saa sola komaktan fena yorulmutu. Alnnda tomurcuklanan terlerle kpkrmz, kt ktsoluyordu. Oracktaki dkknlardan birinin kenarna srtyla dayanmasa decekti. Gzlerininnnde karaltlar uuuyor, tepesinde koca ar, bozuk parkeleriyle sokak frl frl dnyordu.Sadan soldan bardak bardak su koturdular:

Buyur emmi!

Emmi buyur!

Bu daha souk emmi...

Rasgele birini ald, meldi, sol elini bana koyup ar ar itikten sonra:

Ooooh, dedi. Ulan ne kt ey bu ihtiyarlk be!

Ban sallad, iini ekti, sonra ar ar kalkt. ardaki caminin minaresinde ikindi ezamn


7/352

okumakta olan mezzine ban kaldrd:

Anladk, dedi, anldak. Barp durma, Rzklarmzn kkne iyitten iyiye (11) kibrit suyudkn diye geliyorduk hadi!

Caminin yolunu tuttu.(11) yitten iyiye = yiden iyiye.

13

II

Topal eskici yllarca nce ukurova'nn gerekten de gm gm gmleyen byk iftliklerindenbirinde dnyaya gzlerini at ama, gm gm gmleyen bu byk iftlik gibi nice nicelerinisatn alabilecek ok daha byk iftliklerin bulunduu ukurova'da Topal eskicinin dedesi Resulaa pek pek orta ifti saylrd. O yllar memlekette henz tren yolu denmedii, kamyonlarsaburann maln mahsuln uraya, urannkini buraya gtrp getirmedikleri iin, burann malmahsul burada, oranm-ki orada kalr, iftlik sahipleri budaylar, arpalar, kn-c, pamuklarfakir fkaraya bedava datmasalar bile, gene de bol bol verirlerdi.

Topal eskici arabalar dolusu kavun karpuzlarn, sepetler, kavsara denilen kfeler dolusu zmler,erikler, kayslar, incir pestilleri arasnda gerekten de nazla niyazla bymt. On yana kadarsalarnn kz sa gibi uzatld, on yandan sonra Tarsus'taki Ashablkehf'te kesildii, kesilensalarnn arlnca fakir fkaraya altn sadaka edildii de dorudur. Dede kurban, dedehayran diye uzun beyaz sakaln torununun yzne gzne srerek seven dedesi Resul aay enok bu uzun, beyaz sakalndan, bir de imdi kendini hatrlatan, ulu dalardan yuvarlanp gelmigranit parasna benzeyen geni bedeninden hatrlar. Ama ukurova'ya Dou'dan almak zereyirmi yanda geldiini, Topal eskicinin dnya-

14

sn^zehirliyerek adamn yerine getiini bilmez.

Tozkoparan cepken, lciverdin hasndan alvar, prl plnl izmeler, baklakn Arap kan ksrak,kadnl erkekli iki meclisleri, vurmalar, krmalar, zorla kardklar kadnlar ba ardaklarndarlplak soyup oynatmalar filn dorudur. Ama o yllarda btn bunlar yalnz ona vergi deildiki. Halli mall, gz pek her aa ocuunun tutumu buydu. Onu bakalarndan ayran zelliiolmasa, o da tekilerden seiiz (12) geer giderdi.

Topal eskicinin zellii dedesi Resul aadan deil, ne kafaca, ne de bedence babasna ukadarck benzemeyen ufak tefek babasndan geliyordu. Bu baba, o yllar Sultan denilen,imdiki lise kart dad de okumu, iri-yar babas Resul aann zenginliine aldrmadan, hattihtiyarn btn yasaklarna srt dnerek fabrikatr Gl-benkyan'larn ocuklaryla arkadalartrm, onlardan ermenice, franszca bellemi, ille de Fabrika ya akl erdirmee almt.Neydi bu fabrika?


8/352

Kendi kendine fsltlarla alrken scak, beyaz dumanlar salan byk byk makineler,vmltyla dnen miller geirili kocaman kocaman tahta kasnaklar, tahta kasnaklar dndrenkaylar, kaylar, kaylar...

Yerliler iin ilk bakta Fabrika buydu. Topal eskicinin ufak tefek, kupkuru babas iinse -

Glbenkyan'-larn oullariyle sk fk olmaktan gelen bir hazrlkla -Fabrika, deli deli dnenbir takm kaylarla kasnaklarn evirdii makinelerin ba dndrc uultusunda tohumlupamuklan yutup, tohumsuz bembeyaz kusan, kusulmu bembeyaz pamuklar alacak bir hzlabir takm yollardan, engellerden geirirken, kvrp, bken, masu-

(12) Seiiz = Farksz.

15

rak kokusu yuKiu navasmuan suup ,lA'aujLi9'*> "^^.u.9 oldular. kisinde de ne avrat neakl. Nerde akam orda sabah, vur patlasn al oynasn!

Nian'n ihtiyar babas da bu gl, hovarda, stelik yakkl delikanly sevmiti. Mademoluyla bylesine cancierdi, kunduraclk zerine i aramann ne gerei vard? te demircidkkn. Gndzleri srt srta alsnlar, akamlan da Karasoku tiyatrosu mu olur, Ku-rukpr,Melekgirmez arsndaki meyhaneler mi, yoksa Tarsus, hatt Mersin'deki tiyatro, meyhane,gazinolar m... Uzansnlar!

kisinin de akllarna yatt. Nian'n babas Boos ustann Siptilli pazarna giderken sadakidemirci dkknna namuslaryla gidip gelmee baladlar. Topal eskici zenaate kar ok yatknolduundan, kunduracl brakp, kten demiri, az dnen yni krlenen kazmalarla bel ya dateki demir aralarn onarm, dkm ileri derken Nian'la birlikte kalfa olup kt. Annesi deldkten sonra bsbtn babo kald. ine drt elle sarld. Nian da yle. Tuzlu alacakaranlna hafif bir vmltyla kvrm kvrm dklen demir yongalar kuvvetle parlatan ukurovagneinin hamama evirdii dkknda zeytinyana batp kmasna vck vck beldenyukarlariyle sabahlardan akamlara kadar alyor, akam olunca da Mestan hamamnda gzelceykanp tertemiz dyorlard gazinoya, saza, ya da tiyatroya. Yllar, krk plklarda kalm okeski trkler gibi geldi geldi geti. 1911 - 12, Trablus harbi. Gnei ukurova'mnkinden de beterLibya'nn kzgn kumlar, ller, Derne, Trablus, Bingazi. Zaman zaman beyaz kolonyl apkaltalyanlarla d, zaman zaman da agelli kafiyeli yerlilerin dost yzl ihane-tiyle al kanlariinde kzgn kumlara, ya da gklere boy atm hurma aalarnn nemli glgesine yuvarlan.Topal eskici nereden, nasl geldiini anlyamad bir

18

kzgn kumlarda kalakalmt. Gzlerini at zaman geceydi. Ay vard, yldzlar prlprldlar. Koca sahra ve o. Bcek trdlar geliyordu. Soumutu hava ama, daha kts,kurunun paralad baca mthi acyordu. Kmldanmak istedi olmad. Yerde srklenmek. Oda botu. Yaral bacak imiti. Belki de paralanan kaln da-marndaki olanca kan boalmtkumlara. Gzlerinin nnde karaltlar uuuyor, dehetli bir alk, alktan da beter, susuzluktanyanyordu. Barmak lmediini Hil-liahmer'in teskerecilerine duyurmak! Peki ama, ya Hilli-ahmer'in teskerecileri deil de beyaz kolonyl apkallar, ya da agelli kafiyeli dost yzl


9/352

dmanlar duyar, iini bi-tirirlerse?

Yaamak istiyordu oysa. Gzlerinin nnden demirci dkkn, arkada Nian, cigara duman,rak kokusu ykl havasnda gbek atan kantocu kzlar geiyordu. lmemeliydi, ne olursa olsun

lmemeli. Dnya'yi asker kaaklarna brakmamalyd. Asker kaa vatan hainlerinin kele kelesrtan yzlerini hayalliyordu. Acyarak bakyorlard sanki, Zavall! diyorlard. Ah uradankurtulsa, yarasn sardrsa, hava deiimiyle memlekete dn-

se...

Gzlerini Aziziye hastahanesinin yarallar inleyen adrndan birinde at zaman sol bacanndiz kapandan aas artk yoktu. Kesilmiti. Bunu renince aalad ilkin. Kesilmi miydi?Sonra hngr hngr boa-narak uzun uzun alad. Byle eyleri oktan kanksam ihtiyarcerrah yambamda bir cigara yakarken, portatif karyolasn kerten kocaman, bu ardelikanlnn ni-in aladn sordu. Koskocaman adamd, utanmyor muydu?

Sonra da avutma: yle bir tahta bacak yapacakt ki

19

aasnn yokluunu.

lk zamanlar inand, avundu. nanp avunmak zorundayd. Ama gnn birinde tahta bacaklamemleketinin bozuk parkelerini kt kt dmee balaynca, yal cerrahn avutmak iin ylekonutuunu anlad.

Acyarak bakyordu tandklar. lle de bo bram gibi, askerden kamak iin san delii araypbulanlar... Acyarak baklar gnden gne, aydan aya, yldan yla deiti. Deimedi belki, onayle geldi. Hele Ermeni teh-ciriyle birlikte Nian gibi candan dostlarndan da olunca, tahta bacakkoyduka koydu. Tahta bacak koyduka huyu deiti, huyu deitike evresindekileri yitirdi.evresindekileri yitirdike yurdunu garipser oldu. Zordu tahta bacakla memleketin sokaklarndangei. Acyarak baklyordu. Keke Libya'nn kzgn kumlarnda can verip kalsayd.

Fransz igali, Mustafa Kemal Paa, Mill Mcadele dalara Orta Anadolu'ya ka: Kaka.Toroslar'daki etelere katlamayn acs.

Birinde, bindikleri arabayla birlikte uuruma yuvar lanrken naslsa kurtulu. kisi erkek, birikadn kii vard arabada kendinden baka. Kadn araflyd. Kadij myd, kz myd? Yznsiyah peesiyle sk skya rt mt. ki adam kayalardan bolua paavra gibi uar ken, yzsiyah peesiyle smsk kapal kadnn lri dan gen olduunu anlamt. Kadn hem genti,hem d^ yer yznde Allah'tan baka kimsesi kalmadn syl yordu. Bundan byle neyapacakt kz bayla. Koynunda tad ufack Kur'an- karm, kitaba iki eliyle smsksarlmt. O gece, dalarn silh sesleriyle uzak uzak iri ledii saatlarda, bir kayann dibindesabaha kadar dert letiler. Bir trl amad skskya rtl siyah peesi nin gerisinde kadn,garipliinin yksn anlatt. Uuru


10/352

20

ma yuvarlananlardan biri hastalkl babasyd, br emmisi. Anasyla kardalarn Yenice yoluzerindeki bir ya-nya doldurup yakmlard Ermeniler. Bundan byle yapayalnzd, neyapacakt?

Koynunda tad Kur'an-, siyah araf, skskya rtnd siyah peesiyle yats namaznklarken talyan harbinin tahta bacakl topaln dnyordu. Topal'sa bir cigara yakmt, kadnabakarak. Ne kadar benziyor-lard birbirlerine! O da yapayalnzd, o da. Allahm emri,peygamberin kavli zere girise ayp m kaard? Ayp kamasa bile, ister miydi bakalm.Erkeinin tahta bacandan rahatsz olmaz myd?

Gecenin iinde ayn parlatt yksek yaln kayalar sabahn taze aydnlyla mor mor yzekarken, anlatlar. Ne diye rahatsz olacakt kocasnn tahta bacandan? Allah vergisi bir eydi.Elinde madem gl gibi kunduracl, demircilii vard...

Adana, Antep, Mara'tan Fransz'n, Antalya'dan talyan'n, Bursa'dan, zmir'den, Yunan'm vesonunda Dveli-Muazzama'nn stanbul'dan kouluu, bar. Anasnn kucanda byk oluylayurda dn. Tahta bacakla memleketinin bozuk parkelerini yeniden derek ekmek peindekou.

Yllar geldi geldi geti. Yeni dzenin hyi huyu, devrilip (giden imparatorlukla birlikte Topaleskicinin sol baca da unutulmutu. imdi mal, mlk, i, g, takm, tezgh edinme devriydi.Yamurlar yam, yarklar kapanmt. Trablus mrablus... Onlara neydi Derne'den, Binga-zi'den, Yemen, Kafkasya, Allahekber'den? Hem neydi bu klkuyruk Topaln surat? Gittiysegitti, bacan kzgn llerde braktysa brakt. Onlar m gndermilerdi? Bacan oradabrakmasn onlar m sylemilerdi? Asn gzn, mal mlk kapma yarma o da girsindi. Buyara tahta bacakla girilmez demiyordu ki kanun!

21

ine att, zld, kst herkese, aunyaya dik. mek testiyi gtrp dolduran da, kran da birdi?Deme! sol bacann yksn, dedesi Resul aay, babasn, Ni anla geirdii mutlu gnleridinleyecek kimse bulam^ akt? Kars, yalnz kars... Sabahlara kadar sancda: kvrana kvranayrtlan oluyla urarken arada ka kara dnen kocasna dnyor: Dnme herif! diyo du.Kulun emei Tanrnn yannda hibir zaman ka; bolmaz. Onlar bu dnyadaysa biz de brdnya'da!

imdiki eskici dkknn ucuza kiralad. Kiralar ate pahas deil, sudan ucuzdu. Ayakl bir sayamakinesi, birka tahta kalp, Ispaha pazarndan gerekli kundurac masas, bir kanat kseleuydurdu. ler yllar yl iyi gitti. Gzel, temiz lokantalarda raksn iti, eine dostuna smarlad.Bir zamanlar geldi ki kunduraclk zerine iler tavsad. 936, 37, 38, 939'da Alman dnya'ynne katnca, askerden boynu bkk, zavall, mazlum bir el kzyla gelip anasn kskanlktandeliye dndren byk olunu ehirde sabun fabrikalarndan birinde vardiya ustas brakpukurova'nn zengin kylerinden birine gt. Bkmt eskicilikten. Biraz da az dnenkazmalarla teki demir aralarnn onarmyla uraacakt. Memnundu. Azlar sra sra altndili aalara basyordu kf-r. Kzmyorlard, tam tersi. Kahkahalarla glyorlard. Kyn bu


11/352

nekre, elinden i gelen demircisini ie bouyor, paraya bouyorlard. Allah yr ya kulumdemiti galiba. Kars da te yanda ebelik, kocakar illar, frklk derken srt srta veripilkin balarn sokacaklar bir kerpi hu yaptlar. Arkasndan bir inek, kmes dolusu tavuklargeldi. kinci olunun k Zeliha o yllar-' da yumuk yumuk elleriyle krmz halka ekeriemen kara ka, kara gzl bir kzd. Geceleri altna iiyor diye anas bir kyl kefeninden kestii

bez parasn meine! sarp boynuna muska diye asmt. 22

srd galiba, 946, 947, 948'lerde iler bozulduka bozuldu. Artk ne Alaman, ne de Alaman'mpalasn sallyan-lar. Bir Amerikanclk'tr balamt. Daha sonralar renk renk, biim biimtraktrler akmaa balad ukurova'ya. Ova bu all, yeilli, mavili, sarl oyuncaklarla doldu.Pamuk yedi, hatt sekiz liraya satld, yerden biten mantarlar gibi apartmanlar, barlar memleketinbiimini deitiriverdi. Para deste deste kazanlyor, oluk gibi harcanyordu. Bar kzlarnn kollardirseklerine kadar hacaa bilezikleri, burmalaryla doldu. Ky yollarnda Deso-tolar, Kadillklarukurova gneiyle frn klne dnm tozlarn havalara savuruyor, azlan sra sra altn diliaalarn kahkahalar ifti Birliinin kaln, salam duvarlarnda nlyordu. Toprak sahipleri,fabrikatrler, yurda dardan mal getirtip darya yurdun mallarn gnderenler memnundu amaTopal demirci gibilerin yznden den bin para oluyordu. Bir zamanlar onu ie, parayaboanlar artk uramaz olmulard. Toprak renk renk traktrlerle srlyor, mibzerlerleekiliyordu. Dinamik ziraat balamt. Memleket ziraatnn ii bundan byle Amerikanmakineleriyle grlecekti. Ortaa'dan kalma khne demirci dkknlarna ne ihtiyalar vard?

Yoksa, onun da onlara dzdrecei yoktu. Kerpi huu, (13) inei, tavuklar, dkkn, takm,tezgh satt, kary, kz, kk olunu katt nne, tuttu ehrin yolunu. Onlar grmiyeli haniehir de epeyce deimiti. Yeni yeni apartmanlar, oteller, asfalt yollar... Yollar, apartmanlar,oteller ama, btn bunlar daha ok ehrin hemen ilk bakta grnen ynlerini sslyorlard.Byk olu gibi gn kazanp gn yiyenlerin oturduklar ky mahallelerle

(13) Derme atma, barakams konut.

23

sokaklarsa bozuk parkeleri, bel vermi, kayklm harap tahta, ya da kerpi evleriyle hemenhemen krk elli yldr bilip tand ara sokaklard.

ehrin hemen hemen gbeindeki byle sokaklardan birinde dilerinin harc iki gzl bir evkiraladlar ki, kye gemeden nce bu evde yllar yl oturmular, e, dost, ahbap edinmi, sonrada oluk ocuk zaman zaman bo-zumulard. Bozumulard ya, ne kard? Kars komukadnlarla bozutu diye olunun oturduu ii mahallesine ya da ayl birka yzden balyanapartmanlardan birinin katna yerleecek deildi ya! Kar kanck mil-leti birbirini it gibi dalaypsurda kser, urdaysa barr* di. Karsnn: Ben o mahalleye, o grgsz insanlar^ mahallesinegitmem! diye ayak diremesine aldr etme-j di. Kocas nerdeyse o da ordayd. Eri kktanrsydi hani bir avradn?

ndeki odasnn yanyana iki penceresi, bozuk parkeli darack sokaa bakan eve yerleildi. Kyunutuldu. ehir gibi var myd? Kyde insan e, dost, ahbap yzne hasret kalmt. Sokan kar


12/352

gecesinde, iki ev aadaki pembe konan nge, kendini beenmi sahipleri - lle de kadn - oyllardan bu yllara hayli deimi konaklarn onartp kat km, tamir atlyelerine yeni pln-ya,torna tezghlar koymu, byk oullar yedek subay olmu, byn kyse lise sonagelmiti. Ne olur ne olmaz... geri byle eyler kader, ksmet, aln yazsysa da, Zeliha da haniaka paka, gze grkemdi. Topaln kars eski sidik yarlarna kulak asmazsa, gl gibi

komuluk ederler, komuluktan da te, hsm akraba bile olabilirlerdi.lk bozulu, Topal eskici'ye i yznden oldu. Karsnn azn o deilden ara! demiti Topal.Kadn lf

getir"1.? ^ > -

sen komu, Nerede, i nerde? dedi. Bizimkinin azn

baklar amyor. Burnunu tutsan can kacak. Amerika piyasaya dkm yedek paray,dkm yedek paray. Koca hafta eli brnde kara kara dnyor. Allah sizi inandrsn,iilerin haftaln bile keseden veriyorum dedi geende!

Akam bunu duyan Topal, hrsndan iti iti evlere smaz oldu, Yalan! diye grledi,smme billh yalan! Gzlerim kr m benim? Tekmil tamir atlyeleri harl harl alyor, parakesiyorlar para!

Ertesi gn kk olunu yanna alp tahta bacayla parkeleri de de tuttu ka vakittir kilitlidkknn yolunu. lerine trym, dmbkler. Beni benden mi edecekler? Bilmem neyimikeser yer, kasaba minnet etmem be!

Dkkn kilitlendii yllarca ncenin en son gnndeki gibi duruyordu. Yalnz ortalk toziindeydi; duvarlar, duvar kelerini rmcek alar sarmt. Baba, oul kaptlar sprgeyi, aresnafnn neeli hnk hmkl, hatt yardmiyle birka saat iinde ayakl makineyi, eskicitezghn, takmlar bir kar tozdan kurtardlar.

Esnaf alabildiine memnundu. Gelmiti gene Bae-fendi'leri. Glnyor, syleniyor, aradaBaefendi'nin de dalna yle bir biniliyordu. Aznn zerrece arn, endazesi olmadndan,basveriyordu silme kantar kfr. Basveriyordu ya, iler bir hayli tkrnda, koynunda da,kydeki teberilerin satndan gelme birka kuru, bol bol kahvesini, ayn, akamlan raksniebildii iin, kfrler pek yle can yrekten olmuyordu. Can yrekten kfrler, bykolunun alt fabrika ii paydos edip, oul ocuuyla ortada kalverince balad. Vardiyaustas yardmcl yapt dokuma fabrikasnn sahipleri, pamuu iplik ya da bez halinegetirip sat-

24

25

bulmu, iilerine de: Hkmet gmrkleri at. Dardan bol bol iplik bez geliyor, rekabetedemiyoruz. Ne yapalm, fabrikay kapamaktan baka kar yol bulamadk! diyorlard. Oysa,Kore harbi dnya pamuk fiyatlarn alabildiine ykseltmi, pamuk Trkiye'de yedi, yedi buuk,


13/352

sekiz liraya frlamt. Ama bunu, Koca herife anlatmak kabil olmuyor, kplere biniyordu.Sonunda, Gelsin benim dvende alsn bakalm! dediyse de is-temiyerek, kk oluylakazandklarn durup dururken bleceklerdi. Niye? Olu, torunlar iin. yi amma, dkkn sikkekesmiyordu ki!

Ty bozuk gmen de koca ehirde baka yer kalmam gibi karsna dkkn anca rzklarkknden blnd, balad kyden getirdii be kuruu yemee. Hazra ne dayanrd? Karsuyu gibi eriyip akmt. Deil lokanta, rak imek, ee dosta smarlamak, barda yirmi belikak araba bile hasret kalyordu zaman zaman.

26

III

Kuru, kupkuru byk olan dkkndan sulu sulu ktktan sonra, kk oluna bakmadansordu:

Nerye gitti gene o?

Kk de zaten ierleyip durduu Morua bakmadan:

Su dkmiye...

Dedi, babasnn gene drdra balamasn bekledi. Bekledi ama ihtiyar nedense su dkmelerininhi bitmediini diline dolamad. Anasnn dedii doruydu. Kydeki takmn tezghn datpehre getmek yaramamt. Getmi, yeniden eskicilie balam, karlarna gmen dkknam, aasn iten karmlar... Btn bunlarn sulusu onlara gre babasyd. Kydekitakmn tezghm datacak ne vard sanki?

Amadn m u meseleyi? Kn dndkleri uup gitti:

' Hangi meseleyi?

Hangi meseleyi mi?

Hangi meseleyi ya baba, ne bileyim ben hangi meseleyi sorduunu? Avucumu koklamadmya?

Bu ters karl veren kk deil de byk, ya da kim olursa olsun, kplere biner, slmedikyann brakmazd. Ke ise dili varmyordu, oldu bitti.

Bann aresine bakmyacak m daha?

Bilmiyorum.


14/352

Azm ara aemeam myd.'

Kk oul bacaklar arasndaki rse geirili iskarpin tekinin yeni penelenmi tabanna elindekiekile kuvvetli kuvvetli vurmakla yetindi. Azm ara dememi miymi. Nesini aryacam?Koskoca adam. Eli kalem tutar, okuduunu anlar, icabnda eytana papucu ters giydirir. bulsa

senin aznn kokusuna hevesli deil ya!i biten ayakkab tekini rsten karp az ilerdeki bo tahta sanda frlatt. Topal eskici bo

bulunup rk-mediyse de, kk olunun soruya kzdn anlad, Bokum! diye geirdi.Kznca benim de kulam duyar. Kzmak marifet deil, marifet, babaya yk olduunuzuanlayp banzn resine bakmak. Kzyorsam, haklym da kzyorum, veyim deil ya obenim. Toz da kondurmaz aasna. Aam yle, aam byle... Bana ne aann yleliibyleliinden? Bana onun ylelii bylelii deil, bu yamda ettirecei rahat lzm. te geldimgidiyorum...

nndeki makineye geirili siyah iskarpin tekinin yan dikilerini dikip ii biten teki, olu gibi,bo sanda frlatt, teki teki ald.

Bir bu kadar daha yayacak deildi. Oullar, kz, avrat, gelin, torunlar... Akam paydoslarndaele, dostla be bardak arap iemedikten sonra... Kars olacak ba bels da me diyordu,aboneli deilsin ya!

Kaba kaba ksrd.

Evet, aboneli deildi, doru. Doru ama, ondan mahrum ol, bundan mahrum ol, ilk akamdaevine gel, krk yllk avradnn suratna baka baka olanca itahn kapansn, sonra da tavuk gibi vurkafay yat. Sabahleyin gnei stne dodurtmadan kalk, ver elini rzk kesik eskici dkkn.Niye? Ne zoru vard? Otuz, otuz koca yldr avrat, oluk ocuk boaz doyurduu yetmiyormuydu? Gz bal dolap beygiri miydi yni?

28

Bundan byle keyfince yaamak istiyordu. Akamlar arabn, lokmann yalsn gvdeyeindirecek, eiyle, dostuyla yrenlii diledii gibi sardracakt, Tahta bacayla sabahlardanakamlara kadar didinerek kard be kurua ortak etmek istemiyordu kimseyi. Hele bykolu... ocuk babas, kazk kadar herif dnya baba ocandan ibaret deildi ya, baksndbann resine!

Kaln, krmz, pskl pskl kaslaryla kk oluna dnd:

Syle, bakacaksa baksn bann resine artk! Kk oul gene durmadan:

Ben karmam, dedi.

Niye?

Niyesi var m? Benim sylemem yakk alr m?


15/352

Alr. Ben imarethane deilim. Esasta senin bile bann resine bakman lzm, k&ld ki o.Yam yetmi, iim bitmi benim!

Kk olunu gzden geirdikten sonra sznn arkasn getirdi:

Usuliyle sylersin. Ben sylersem ac sylerim, szm dokunur. Sen kardasm ne de olsa.Kendiliinden akletmi gibi dersin ki, aa dersin, babamz artk ihtiyarlad, bamzn resinebaksak fena olmaz dersin. Eek deil ya, anlar tabi.

Kk oulun daha ustura dememi vahi, sar tylerle kapl yz kpkrmz kesildi:

Aamn ocuu var!

Var, nolacak?

Akamdan sabaha da yiyecekleri yok!

Gzleri doldu, elindeki ekici ufack masaya hrsla att, boand:

Sras geldi mi mslmanl kimseye vermezsin.

29

ki...

Suuuuuus!

Dirseklerine kadar sval kaln kollaryla kk oul sustu. Tahta bacan dkknn tozludemesine hrsl hrsl vuran baba:

Kpek! diye grledi. Bana akl m veriyorsun? Dn yakamdan artk illallah! Zamanndagidip yaznn playla evleneceine, mall mlkl bir kahpe dl de o bulayd. Cenaballahmym ben? Beylik ahr m buras?

Peki, ne yapsn?

Ne yaparsa yapsn!

Fabrika kadro d etti, sen de elinden ekmeini al, tamam. oluu ocuuyla avu mu asn?

Biliyordu, hepsini gayet iyi biliyordu Allah belsn versin.

Farzedin ki ben yokum, yahut ldm. O zaman ne yapacaksnz?

O zaman baka.


16/352

Baka ne demek? O zaman ne yapacak? Ne yapacaksnz?

Allah kerim. imdi varken... Boulacak kadar hrsland:

Yok hey Allahsz olu Allahszlar yok. Bir kenardaki paramz da kar suyu gibi eriyip akt,

kefenlik paran bile kalmad. Yarn cartay ektim mi, kefensiz mefensiz, it ls gibi meydandakalacak leim. Ulan dnya, ulan Allah, ulan devir, devran...

Sus sus, geliyor!

Topal eskici sustu, sustu ama olmamt. Baracak, aracak din, iman, Allah, kitap,kyametleri koparacakt. Koparamyordu, koparttrmyorlard. Ne bok, ne iine slas dnya'ydbu. Olunun karsnda sus, kznn karsnda sus, mirinin memurunun karsnda sus, Allah-

30

nn Fwa

myd, nikhl kar myd yn!

Kara kuru byk oul, kardeinin karsndaki yerine usuUack oturdu, iini alrken babasna gzucuyla bakt. Su dkmee gittii srada bir eylerin getiini anlad. En az yirmi yldr tanyordubabasn. Yardan ou aarm bir kucak krmz Cakalnn titremesi, makinesinin bandakorkun bir kfr gibi mosmor oturmas bouna deildi. Az tadyla, rahat rahat spsayamamak iindekileri dkememek zorunda kalnca byle olurdu. Kardei de tpk babas gibi,ban elindeki ie edike emi... Ne vard? Ne gemiti aralarnda? Yoksa gene kendisi iinmi? Geenlerde anasna da barp arrken stlerine geldii mesele mi?

Birden babasnn elindeki i gzne arpt:

Baba, baba! dedi. htiyar fkeyle dnd:

Ne var?

Tersine dikiyorsun...

Elindeki ie bakt ilkin, sonra byk oluna, daha sonra ke. Az nceki o mosmor, okpkrmz yz sararm, delinmi bir balon gibi fssadak inmiti. Ne diye, ne diye gevezeliketmiti sanki byk olundan tr ke?

ini dertli dertli ekti, ban sallad:

htiyarlk, dedi, aah ihtiyarlk...

Kk oluna bakt, aldr bile ettii yoktu. Ac ac glmsedi:

nsann hem enesi dyor hem de... Kk aldrmad.


17/352

yle deil mi Ali? Kk gene aldrmad.

31

IIV

Topal eskici, akamn sekizine doru makinesinin bandan kalkt, i nln soyundu, ceketinikoluna ald, dkkndan kmadan nce:

Kilidi vurduktan sonra iyice yoklayn, dedi. leri geri ekin. Biri gelir, aar, girer ieri de budirlikten de oluruz...

Kk oul arkasndan sd. Byk oul tn bal-mumuna batrrken glmsedi. Kk hrslhrsl sylendi:

leri geri ekin, yoklaymm. Dkkn kilitlemeyi de bilmiyecektik artk.

Elindeki ekici masaya att:

Kalk yahu, deyyusu sen mi zengin edecen?

Yok canm.

Sabahn altsndan akamn sekizine kadar eekler gibi al, sonra da...

Byk oul bakmadan sordu:

Sonra da?

Sovan dora. Kalk hadi, halk da caddeyi tutalm! Ceketlerini alp ktlar. Kk ouldkknn ke-

penklerini grltyle indirdi, pasl kocaman kilidi takt, kilitledi:

Yanyana dkkndan ayrlrken byk oul sordu:

Paran var m?

Kk durdu, kukuyla bakt:

32

somun alalm, bize gidelim.


18/352

Ben de belledim ki ikier bardak arap yuvarl-yalm diyecen...

nce ekmek!

ar hemen hemen boydan boya kapanmt. Tam altbataki caminin yanndan dndler; frn

oradayd, scak somun aldlar. ehrin en byk caddelerinden birini geiyorlard. Elektriklerleal, yeil, krmz, mavi reklm lmbalarnn aydnlatt gbre kokulu Austos gecesinde tellinsanlar, taksiler, otobsler...

Karya geerlerken bir bisikletli az kalsn kk oula arpacakt. Kk oul rkt,koltuundaki somunlardan birini yere drd. Alrken sd. fledi pt, bana koydu. On be,yirmi adm sonra efendiden biriyle arptlar. Az kalsn ekmek gene decekti, dmedi. Bu kezde adamn pardonuna sd.

Aas:

Bu akam ok sinirlisin, dedi. Niye? Kk oul aldrmad.

Byk:

Ha?

Gene cevap alamaynca, ne olursa olsun eelemee karar verdi. Babasnn gndzki fkesibouna deildi:

Bir radyomuz olsayd... dedi.

Kk'n tepesi att. Aasna kar yllar yl duyduu saygy filn unutarak Ayran yokimee, atla gider smaya diye geirdi.

Beriki steledi:

Ne dersin? Serte dnd:

Neye ne derim?

33

F. 3

uaju

>>

Radyomuz, buz dolabmz, ddkl tenceremiz... Kardeinin bam hrsla teye eviriigznden kamad.


19/352

Kolunu tuttu:

Senin cann sklyor!

Ha?

Niye sklyorsun sahi?

Bover.

Demin bir eyler getiydi galiba?

Serte dnd, aasnn kuru, esmer yzne kukuyla bakt:

Nerde?

Dkknda.

Ne gibi yni?

Babamla. Ha? Alyacak kadar hrsl:

Bover.

Benim iin mi?

Bover dedik ya yahu!

Bir sre yanyana yrdler. Hzla geen taksiler, keruse denen krkl faytonlar, korna,arabalarn an sesleri... Byk usul usul, gizlemee alt bir kahrl-hkla:

Canm sklr diye korkma, dedi. Geenlerde anama sylerken de duydum.Bakamam, edemem, bann resine baksn dalgas deil mi?

Kk oul skntyla dnd:

eytan bazan yle hkmediyor ki, kap ekici, koca kafasna bir bir daha...

34

__. Babann ha?

.__ yle babann... imdi gene dinden imandan kacam- Ulan btn fos be! Bakamam,edemem. Madem bakamazdm, vaktyla dneydin hrpo! Alt taraf bir eskici parassn. Nenegerekti ocuk!

Byk oul dnceli dnceli yrd, bir cigara


20/352

yakt.

Kk:

yle deil mi? Deil tabi.

Bu kez kk duraklad:

Deil mi?

Deil.

Demek dan dun etmekte hakl?

Hakl. Ona bir sen, hatt kk bir rak olsa yeter. Benim de yk oluum... Ne dedi sana?

Kk, kskn kskn yrd aasn yantlamad. Byk dirseiyle drtt:

Ha?

Kk omuz silkti:

Hi.

Sahi ne dedi?

Bover.

Canm sklmaz dedim ya. Anlatmaktan baka re yoktu, balad:

Ne demedi ki? Sen dkknda olmadn m balar: Bakamam, edemem. Bsbyk herif. Harbegirmi km, gn grm, umur srm gya. Safi kalp. Dmana gster geri ek. Kendininyz tutmuyor, bana byle byle...

Nasl yni?

Akas, seni istemiyor! Alttaraf bir eskici dk-knym, beylik hr deilmi, bannresine bakma-

35

se torunlarn. Bir de camiye gider, namaz klar... Byl( mslmanlk olur mu?

Byk oul duymad, dalm gitmiti. Kardeinin so rusu yantsz kaldysa da kk stelemedi.


21/352

Elektrikle rin seyrekletii, hatt hi elektrik bulunmyan, Austos aynda bile amur iinde, pispis kokan sokaklardan ge iyorlard. Getikleri yer, ayn hafiften aydnlatt bi fabrika arkas,kimbilir hangi kedi, ya da kpek lein ok ar kokusu yaylyordu.

Pf... dedi kk oul. u evlerdekiler nasl ya yorlar burda!

Yolun sandaki pasl teneke, kararm tahtalarl; uyduruluvermi, eri br pencereleri gazlmbasiyl hafife aydnlk evlere bakt. Sonra aklna aasnn otur duu mahalle geldi. Birka yzmetre sonra varacaklar mahalleyle aasnn oturduu ev de bunlardan pek ger kalmazd. Aasnausullack bakt. Alnabilirdi bu szden Ama oral bile deil gibi grnyordu, dalmt. Ayn alacalatrd yznden belli olmuyordu sknts.

Hi konumadan, birtakm sokaklar, toprak yolla geip, hendeklerden atlyarak mahalleyegeldiler. By! oulun evi, kocaman bir ahap konan en alt kattaki ru tubetli odalarndanbiriydi. ki karde darack sokaa gir diler. Ortalk ac ac yank if (14) kokuyordu. Byl oulunkarsiyle ocuu kap nndeydiler. Scak Aus tos gecesinin bulank gnde kaynaan iriyldzlarla s zerine konuuyorlard: Allah onlardan birinde miydi Herhalde dnyay oradan idareediyordu demek. Deme imdi oturmu konutuklarn da duyuyordu. Peki na duyuyordu?Kucandaki en kk oluyla kap eiim oturmu kupkuru annenin byle sorulara verecekyant

(14) if = Koza kabuu. Kurusu kmr gibi yanar.

36

olmamakla beraber, umurunda da deildi. Allah nerden vnetirse ynetsindi dnyay. Olupolmadn bile dnmee hibir zaman vakti olmamt. Allah var, yok... nemli olan, tkenditkenecek yad. u ktl toplama mevsim geliverse de surdan ekip gitseler, hepsi her yandanalsa, ka bari bu dirlikten kurtulsalard!

Dar sokakta, beyazlara brnm bir ii kadn kardan karya geiyordu ki, byk oulunocuklar birden soka yaygaraya boarak kotular:

Babam geliyor!

Babacm geliyor!

Baba!!

Amcam da amcam da... ' -

Ver ekmekleri amca!

Bana ver amca!

Bana ver bana ver!!


22/352


23/352

Ablan olmam.

Olma.

Pekii, beni bayram yerine gtr dersin...

Gtrmez misin?

Gtrmem tabi.

__ Niye demin yle dedin amcama?

Ne dedim?

Byk iini yapt da elini sabunlamad dedin.

Sen niye pis dedin bana?

Pissin de ondan.

Zkkmn dibi!

Karnna.

Senin karnna.

(16) Frldak = Topa.

38

.__ Bayrama daha ok var; artan da koynuna! dedi.

Abla nefretle kitabna gitti, at. Nasl olsa bayram gelecekti, istedii kadar yalvarsn,gtrmiyecekti ite. Grrd o. Babas, annesi gtr deseler bile...

Babasna ok dkn en kkse, babasnn omu-zuna trmanmt bile. Serili yataklarnzerinde babayla oul alt alta, st ste gremee baladlar. Bir ara baba:

Sv olum emmine! dedi.

Olan, amcasnn anasna, avradna yarm yarm svd. Dalgn amca duymad. Baba katlyorduglmekten. Kardeini drtt:

Duydun mu Ali, anan, avradn tekmil kalaylad!

Kk oul aasna bombo gzlerle bakt:


24/352

Ne?

Anan, avradn kalaylad!

Kk oul gene aldrmaynca, en kk olunu brakp kardeinin yanma sokuldu:

Yahu ne dnyorsun Allahm seversen? Kk oul iini ekti:

Hi.

u meseleyi mi?

Karlarna yzkoyun uzanm, konuulanlardan tekini olsun karmamacasma dinleyen Cavit,sivri eneli yzn kuru avular iine almt. Merakla sordu:

Hangi meseleyi baba?

Amca gld, yeenini ekti, pt, eki sap tutmaktan nasrlam avucuyla sar salarnokad:

Kerhaneci. u sabilere ekmek getiren bir babaya nasl bann aresine bak dersin? Ulan seninkldn namazn da, tuttuun orucun da...

39

Aas:

Destur, dedi, destur!

Niye?

Niyesi var m? Silme kantar gideceksin. Ne de olsa baban. Sin kefle konumak doru deil!

Eski sofra bezini kocasyla kaynnn nne seren byk olunun kars scak orbay getirmi,ekmekleri dilimlemi, mutfakta bir takm iler gryordu. Neden sonra geldi, sofraya oturdu.Kk oul yengesine gz ucuyla bakyordu. Babasnn Yaznn pla deyiini hatrlamt.inden, babasnn insafna sd.

En kk olunu dizine oturtan baba, karsna hatrlatt:

ocuun kayla sahann... Kadn frlad, kak sahanla dnd. Byk oul ciddi ciddi:

Vaziyet msait olmal da hepimiz ayr kaplarda yemeliyiz, dedi.

Kardeine bakt. tahszca iniyor, dnceli grnyordu.

Byk oul sznn ardn getirdi:


25/352

...... ayn kaptan yemek yznden di hastalklar yaylyormu. Bir doktor arkadataniittiydim, Orta Anadolu'da bu yzden iskorpit hastal alm yrm!

Aye ile Cavit kurt gibi yiyorlard. Cavit bir ara anasna bakt:

orban da tekmil is kokuyor ha, dedi. Yutturdum belleme!

Kadn kzard. Byk oul gld. Aye:

Terbiyesiz, dedi.

Terbiyesiz sensin. s kokuyor ite!

Zkkm.

Karnna!

40

Daa

Baladnz m gene? dedi. Kesin bakalm!

Cavit kesmedi:

__ Okula gidiyor diye fiyaka skyor bize. Gelecek

sene biz de gideceiz, ne yni?

Baba da amca da kahkahalarn salverdiler.

Sofraya en ge oturan kadn hepsinden nce kalkt, tki karde ayni eyleri dnerek Elkznm ardndan baktlar. Kk oul gene bozulmutu. Ka brakp ekildi. Babasna herzamanki okkal kfrlerinden birini savurdu. Aas:

__ Destur dedik ya! dedi.

Cavit soru verdi:

__ Neye destur dedin baba?

Kadn mutfakta bir eyler yapyordu. ki karde ci-garalar yaktlar. Aye corafyasn am,ban kitaba indirmiti. Cavit bu kez yzkoyun uzanmam dizleri zerine oturmu,konuulanlar o her zamanki ilgisiyle dinliyordu. En kkse sar sal yuvarlak ban babasnngsne dayam, arlaan gzleriyle kar duvardaki bir ivi yarasna bakyordu.


26/352

Kk oul:

u kadncaza yle acyorum ki, dedi. imden kan gidiyor. Gidiyor ama ne fayda? Herifinsan deil, canavar. nsan olan bir insan, yedii lokmay blr gene de...

Cavit amcasnn szn kesti: Anama m acyon amca?

Yava syle, hayr.

Kime ya?

Bizim orda bir kadn var da... Babas:

Cavit be, dedi, sana bir ey deyim mi?

Deme, biliyorum ne diyeceini, yat diyecen1

41

Yatnca ryamda stten rmakta m imerim?

Stten rmakta imersin, tereyadan dalar gjj| rrsn...

ocuk mu kandnyon baba? Ben senin maksad n bilmiyor muyum? Beni uyutup, rahat rahatkonuma^ Bundan sonra karmam, dalganza bakn!

ki karde gene kahkahalarn saldlar. Amca aas: nm cigara paketinden bir Kyl yakt.Durgunlamt Ar ar sylendi:

Gidip yaznn plan alacana mall mlkl kahpe dl alayd diyor. Vicdansz herif!

Cavit az kalsn vicdanszn kim olduunu soracakt kendini tuttu.

Mall mlkly mall mlklye verirler, dedi b yk oul. Mall mlkl benim kahrm niyeeksin? Fab rika kadro d yapmadan nce biliyorsun, benimle bir likte fabrikada alyordu.Benden st istemez, ba iste mez, a kalsa acm demez... Neyse canm, mesele basit Babamneskici dkkn bu kadar kiiyi besliyemiyor!

Doru. Her ey ate pahas. Bamz kalabalk Karya da o ty bozuk gmen dkkn atm, tamam Babam asl ona kzyor.

Biliyorum ama, bo. Kzmann faydas yok.

Yok tabi, aar herifiolu. Herkes senin banda ki kalabal, iinin blneceini dnrm? Peki aa ne olacak bunun sonu?


27/352

Vallaha bilmem Ali. Gn gnden kt gidiyor! Kyl'snden yeni bir cigara yakt:

Biz, dedi, yaknda ktl (17) toplamya gidiyo ruz!

Kk oul birden tokat yemi gibi sarsld:(17) Ktl = Tohumlu pamuk.

42

----- MC

__. Ktl toplamya.

__ Ktl toplamya m?

Heye.

__ Cidd mi sylyorsun?

. Cidd sylyorum.

Nerden kt bu yahu?

Elci (18) sen akran, iyi bir olan. Bize avans verecek...

Kk oul bir trl inanamyordu:

Yahu deli olmayn be aa, dedi. O yaz yabanda, o Allahm sar scanda nasl dayanrsnz?Anlatyorlar, sivrisinekler ar gibi ar gibiymi!

Dayanacaz. Eski amlar bardak oldu. Byk ifti Resul aann torunu olu karndoyurmuyor. Hoo, biz o devirlere yetiemedik ya. Dayanacaz yaz yabann sar scana, argibi ar gibi sineklerine. Dayananlar da bizim gibi insan. Ar gibi sivrisineklere dayanmak,babamn ineli szlerine dayanmaktan daha kolay!

Kk oul iini ekti:

Doru, oras doru ya...

E?

Tvbe dayanamazsnz.

Kinin minin de alacaz yanmza...


28/352

Ne yapsanz bo.

Baka aremiz yok, dayanmya mecburuz. ehirde bana gre i kald m? Fabrikalar boyunaii karyor, babamn dkkn da malm. Ee? Avu ap dilenelim mi?

Bildik, grdk, tandklar duyarsa... Duyarsa duysunlar Ali. Ne diyecekler? Amaaan ktl amelesi olmular tuu mu diyecekler?Desinler. Sen

(18) Elci = Irgatba.

43

ki...

i.auu.uuaL'1 ua... ec cuyor

Biz burada scaktan gelsin karsanba, (19) gitsin gazoz, dondurma, anca dayanyoruz scaa.Orda, gl-gesiz yaz yabanda...

Cavit dayanamad:

Elci ne diyor baba?

Diyor ki, gnde iki, ikibuuk, iyi alrsanz liralk ktl toplarsnz diyor. Bir hesapettim, mevsim sonunda elimize epey bir para geecek. Bu yl pamuk, koza bolmu. Yaznnyznde masrafmz da olmaz pek. Biraz paral dnersek, ka yle kk bir dkkn aaymdiyorum. Bir rs, bir eki, bir raspa, yarm kanat da ksele uydurdum mu...

Kk oul dald yerde yle bir doruldu:

Demek her biriniz iki, lira kazanabilir misi-siniz?

Elci yle diyor.

Fena para deil mi ne?

Babamn eskici dkknndan iyi.

yi amma, scak, sinek olmasa...

Dayanlacak. ki kii gnde be liralk toplasak, krk gnde ne eder?

Aye corafya kitabnn kenarnda krkla bei arp-verdi:

ki yz lira baba!


29/352

Evet iki yz lira. Bunun otuz krkn yesek... Belki de yemeyiz. Biraz kuru fasulyamz var,biraz da bulgurumuz. Paray idareli harcarz. Cigaradan baka eye para vermeyiz pek.

Kk oulu bir dncedir almt. Sivrisinekler ar

(19) Karsanba = zerine vine erbeti ya da bakas dklerek yenen rendelenmi buz.

44

nekler..- Yoksa iki kii gnde be kat, tena para deildi Babalarnn drdrndan kurtulmak dacaba. Bugn nnde aas olduundan ona barp aryordu. Aa-sl gidince dnecektikendine. Alttaraf ne, bir boaz deil mi? O da aasgille gitse, ikibuuk, de kazansa,kazandn aasgilin kazandklarna katsa... Kn aa-syla kendi kontlarna asalar eskicidkknn...

Dalp gitmi, tablann kenarnda cigarasnm duman tavana ip gibi ykselmiti. Kn, dkkndaaas, aasnn arkadalaryla filn ufaktan ufaktan arap imek, yrenlik etmek ne ho olurdu ya!Sonra, olan Cemil gibi, magazinlerden oyup kard artist resimleriyle dkknn duvarlarnssler, can ekti mi eli kulaa atar, dayanrd gazelin canna. imdiyse, ne duvarlara resimasabilir, ne arap, ne gazel... Koca herif de kendi kendine kalsmd, kukumav (20) gibi.

Yengesi kahvelerini getirmi, nlerine koymutu. Sonra tenekesi yer yer pasl kck kahvetepsisi kucanda kapnn yanna gitti dizst oturdu.

Kocas:

yle deil mi? dedi kararmz vermedik mi? Anlyamamt birden:

Neye? Cavit tersledi:

Neyeymi. Bir ey de bilmez! Byk oul:

Ktl toplamya, dedi. Kadn boynunu bkt:

Evet.

Kardeine dnen byk oul iini ekti:

(20) Kukumav = Bayku.

45

Geim derdi. Savamak lzm, savaacaz!

Aye ban kitabndan hrsla kaldrmt.


30/352

Kk olunun kafasnda aasnn ktl dn aaca kck eskici dkknnn saz, sz,sigara duman ykl havas, kalkt. Ban alp Demirkpr, or-dan da Dilberlereskisi'ne (21)doru almay tasarlam, ti.

Amcasn kapdan yolcu edip dnerlerken, Cavit babasnn elini tuttu:

Baba!

H.

Neyle savaacaz?

(21) Dilberlereskisi = Adana'da bir semtin ismi.

46

Topal eskiciye sinirlenip duran kara kuru arap, tezghn gerisinden parlad:

__ Kes eneni moruk kes!

Topal eskici, aklan kzarm gzleriyle arapya iri iri bakt, sdece bakt.

... bouna bakma. Dr dr dr, dr dr dr... Milleti rahatsz ediyorsun. Kime ne seninderdinden? Oluna unu demisin, bunu demisin...

Omuz omuza araphaneyi kaim bir cigara duman kaplamt. Tam br batan ince uzun birininsesi ykseldi:

kinci ordu nc kolordo malllerinden Baavu eskisi Topal aa derhl mavray kes vearabm yuttur! (22)

Kahkahalar. Bir bakas:

Derdin mi var Baefendi? dedi, derdin varsa... Daha bir bakas:

Marko paaya, Marko paaya!

Mumaileyhin derdi mi varm?

(22) Mavra = Seyhan nehri kysnda, sebze bahelerine nehirden su veren dolaptr. Dnerkengcr gcr inlerler, susma-macasma. Tra fazla uzatanlara Adana'da Mavray kes! derler.

47

Altmalt Ziya olum... Efendi babann ifade$| ni alver!

Bu yandaki tezgh banda ayakta durmya ala duvarc Hasbi de kelleyi bulmu, arada k


31/352

yapyordi]

Bir ayamdaaaaa izmesi var!

Birbirine girmi avurtlar, ipe dnm kravat, boyuyla, fitil gibi sarho zabt ktibi Altmalt

Ziya, pal eskicinin yanna gelmiti bile. Topal eskici kanl, caman gzleriyle sarho sarho bakt,sonra:

Merhaba! dedi.

Merhaba Baefendi.

Topal eskicinin sunduu dolu bir bardak arab bi nefeste dikerken eskicinin omuzu zerindenbakan po bykl birine gz krpt. Eskici grmedi. Ziya'ya mez verdi, sonra bacan demeyehrsl hrsl vurdu.

arap:

Hop hop! dedi. Eskici bakmadan:

Doldur u bolar!

Kanl gzlerini Altmalt Ziya'ya evirdi:

Milleti rahatsz ediyormuum. Benim derdimde, kime neymi. Oluma unu demiim, bunudemiimmi.

Tahta bacan tekrar vurdu. arap gene parlad:

Ne var yahu, ne patrd ediyorsun?

Doldurun unlar demedik mi? arap, tepe salar dkk garsona seslendi:

Heey ampiyon!

Evet?

Bak u morua, matiz oluyor gene! Yanndaki bir mterisine dert yand:

Herif iyice moruklad m ne... Eskiden hemen he

48

den basar giderdi. imdi.-1 Hem arasra genyor, nem ae...

__ O zamanlar da enesi durmazd be. Babasndan, dedesinin iftliinden bahsetmez miydi?


32/352

__ Doru, doru amma, imdi bsbtn bi tevir (23)

oldu. Oluna unu demi, bunu demi. Kime ne yahu?

Hi canm. Herkesin dalgas bozuk. Herkes buraya geliyor ki kafay bulsun, derdini merdini

unutsun diye...Ksa kaim biri dare et! diyecek oldu kenardan,

arap hrsla dnd:

dare mi? Otuz senedir bu iin iindeyim. Benden daha idareci varsa syleyin!

Duvarc Hasbi'nin kaln sesi:

Bir ayamdaaa izmesi var! Topal eskici anlatyordu:

Bu bacak, ben bu baca Trablus'ta, kahpe bir talyan kurununa verdim. Bayltmadankestiler, kangrenli bacan bayltmadan kesilmesi ne demek? Kestiler efendi, lkin Allah seniinandrsn, bugnk kadar canm yanmad, cierim szlamad.

Taa br keden biri:

Trablus harbini mi at gene? Altmalt Ziya glerek ban sallad... Bir bakas:

Allah yardmcn olsun olum Altmalt, dedi. Dinle gayr.

Dinliye dinliye btn memleket ezberledi, hafz oldu bire herif.

Sra dedesinin iftliine, tarlalarna da gelecek daha...

Allahn emri o!

(23) Bi tevir olmak = Bir tuhaf olmak.

49

F. 4

Aynen.

Altmalt olum, halin mi iyi dirliin mi? Altmalt Ziya bykaltmdan glyordu. Kargayabenziyen biri:

arap bele olduktan sonra Ziya mahere kadar dinler, dedi.

Doru.


33/352

Vazifesi ne Ziya'nm?

Bir ayandaaa izmesi var!

Topal eskici btn bunlarn dnda, kendi lemin-deydi: ...... burda, buramda bir ey, uramda ite, yreimin banda. Ate dm gibi yanyor,yreim, yreimin ba yanyor!

nndeki tezgha alnn dayad. Altmalt Ziya evresini kolladktan sonra Topal eskicinin ikiyudum iilmi arap bardan ald, dikti, bo barda yerine brakt.

Uzaktaki adam grmt:

Heye karda, dedi. Farkndaym!

Altmalt Ziya sust yakalanm gibi tella dnd sesin geldii yana. Adam srtyordu:

Gzmz yok, Allah versin!

Alnn tezghtan kaldran Topal eskici sordu:

oluk ocuk var m?

arap bardana uzand, botu. Tahta bacan gene vurdu.

Altmalt Ziya att:

Drt ocuum var emmi, ellerini perler.

Sa olsunlar. Torunun?

50

Gzleri sevinle parlyordu:

__Benim var, dedi. Heey, doldurun u bolar! Benim torunum var, byk olumun ocuklar. de ay paralar gibi. Dede dede diye etrafm bir alrlar ki... Hele kk... Bir buuk yandayok daha, lkin safi

akl!

Bolar doldurup getiren ampiyon deta hrlad:

. Bardaklar on drt oldu ha moruk! Topal eskici duymad:


34/352

... torunun tad daha bir baka oluyor. Benim bir dedem vard, dedelerin ah. Gbeinde,bembeyaz sakal... Dede hayran, dede kurban diye... Lkin dedelerin kouydu. Nerde imdi yledede! Efendi, Allah seni inandrsn altma bir ksrak ektiydi, halis kan Arap, bakla kn... Biralvar, bir izmeler vard bacamda... Aaaah ah. Dede dediin, elini alvarnn cebine att mavu avu san lira karacak... elim!

Bardaklar karlkl kaldrdlar:

erefe!

erefin var olsun!

Tokuturup itiler. Topal eskici bardan yarlaynca brakt. Azn nasrl, kapkara avucuylasildi:

... torunlarm, cierlerim benim. Trnaklarna ta dokunduunu istemem. Onlar alar grsemcierim yanar. Lkin biliyor musun, insan bazan dnyaya geldiine lanet ediyor. Kendi tatlcanndan beziyorsun. En biri, torunlarmn babas, byk olum benim. Bugn ne dedim benimkk olana biliyor musun? Dedim ki, syle aana dedim, bann aresine baksn!

Altmalt Ziya'y sarho baklarla tartt.

... denecek lf m u? Biri duysa, saptm dm-bk der. Der mi demez mi?

51

Ulunu ^auu.

Der emmi.

Ben olsam ben de derim. siz, be parasz, ekme.' ini yitirmi, ocuk babas evldnabann resine bak demek, oluk ocuunla birlikte l, geber demek de-il mi?

Doru.

Benim kk olan ne cevap verdi biliyor musunj Aamn ocuu var, bugnden yarmayiyecekleri yo! dedi, Allah byle emretmemi dedi. Doru. Kk ol mu bunun iin severim.Tpk ben. Onun yandayken be de tpk onun gibiydim. Amma nerde ben, nerde o. Be paraylaoynardm. Altmda halis Arap ksra, baca: da... Hey gidi gnler hey. Kabil miydi biri karmaksn da byle desin... Sana bir ey soracam...

Sor emmi.

Oru tutmakla, namaz klmakla- mslmanlk olur mu?

Olmaz.


35/352

Olmaz tabi bilmem mi? Biliyorum amma, gene de diyorum ite. Peki, bildiimiz halde bizegene de ters trs lf ettiren ey ne evlt?

Altmalt Ziya:

Yokluk, dedi.Topal eskici slak kirpikleriyle devam etti:

Byk olumun imdi yanmda bylesine ucuzla-dna bakma. On iki yana kadar salarnakyp kesti-remediydim. Kz gibi gezerdi, adakl gibi. On iki yandayd, aldm gtrdmTarsus'a, Ashablkehf'te alya-rak kestirdim salarn da, salarnn arlnca altn da-ttydm fakir fkaraya!

Gzlerinden yalar yuvarland.

... imdi? imdi ya? Elinden ekmeini alyorum kovuyorum, oluk ocuunla git geberdiyorum!

52

ken gmleinin kollarn dirseklerine kadar svamt. Krmz tyl, kaln bileiyle terini sildi.

... devirler deiti, rzklar blnd, krlar, kisp-ler yolunu ard. hir zaman m geldi? Banasorarsan geldi evlt. hir zamanda kimse kimseyi tanmyacak, baba evldna, evlt babasnaemkirecek, byk kk bilinmiyecek der kitap. Yalan m? Biliniyor mu? stne titrediimizyavrularmzdan nefret etmiyor muyuz? Hatr, gnl, elik dostluk, ahbaplk kald m?

Doru emmi, kalmad.

ampiyon, doldur unlar! ampiyon bolar alrken:

On alt oluyor ha! dedi.

Anladk. Meze ver.

Karm doyurmyalm, meze yapalm...

Bir ayandaa izmesi var!

... bizim dkknn karsna bir eskici dkkn daha ald m sana? lerin cip tad kat.Dellenmek iten deil. Bizim ilerin yars oraya gidiyor. Nasl acmazsn, o da insan, onun datorunlar var, o da can besliyor. Grrm sabahlan, gelirler dedelerinin yanna happap'-la (24) stbalar para para. O da hakl, ben de haklym, sen de haklsn. Hepimiz haklyz. Peki evlt,haksz olan kim?

Altmalt Ziya bardan kaldrd:


36/352


37/352

Topal eskicinin omuzu gerisinden bakmakta olan pos hykh, yanndaki ofr arkadanafsldad:

.__ Topal mopal amma herif esasl lflar ediyor ha!

Kara kuru ofr tanyordu eskiciyi: __ Tab, dedi. Baavumu eskiden! Yok be?

Baavu mu, kk zabit mi? italyan'a kar d-rken, Trablus'ta baca sakatlanm,sonra da kurtlanm, kesmiler.

Kesmiler ha?

Kesmiler. ok it canldr... O zaman bayltma mayltma nerde? Dayamlar bacaa pasldestereyi...

ofr, Topal eskiciye hayranlkla bakt:

Ak olsun. Lkin gvde de gvde ha. Mebus, vekil gvdesi!

Genliinde ok hzlym. Bizim berber Bahri var, bunun dkknna komu, anlatyorda... Bakma imdi eskicilik yaptna, babas deil dedesi tevatr zen-ginmi. Lkin harbler,hicret, Ermeni ayaklanmas u bu derken... imdi kala kala baavuluundan bir maa...

Neyse gene o da bir ey.

Doru amma, ba ok kalabalk fkaranm.

Gece yarsna doru arap, garsonuna seslendi:

ampiyon, olum!

Buyur patron...

Moruk szd. Al hesab, sepetle gitsin!

Topal eskici geni, kemikli alnm nndeki tezgha dayam, klrenkli kasketi ensesinekaymt. Ordan da yere dt. Yardan ou aarm salar tepede iyice seyreklemiti amasalamd.

55

umuzunu urten ampiyon:

Heey moruk! dedi. Topal eskici inledi. arrfpiyon tekrar sarst:


38/352

Moruk be!

Ba, dayal olduu yerden az daha kayd. Kaln en. sesi kpkrmzyd.

Enseye bak enseye, dedi ampiyon. Kilise direi! Bir hayli itilip kakldktan sonra

ba, tezghtankalkt, kanl gzler ampiyon'a sarho sarho baktlar. Tammyormu, onu hibir yerdegrmemi gibi. Sonra bulank, sarho gzler ksld, yz yumuad, glmsedi:

Onlar, dedi, onlar benim torunlarm!

Alnn tezgha tekrar dayamya hazrlanrken, ampiyon kolundan hrsla ekti:

Ayl be, ayl. Otel mi buras?

Torunlarm!

Meyhane susmutu. Merakla bakyorlard Topal'la ampiyon'un ekimesine. Yalnz duvarcHasbi... Bir kenarda kendi lemindeydi. Yumulu gzleriyle parman havaya kaldrd:

Bir ayamdaa izmeesi var!

arap da sinirli sinirli geldi. Koca burunlu bir adamd. Topal eskiciyi o da balad sarsmaa.Eskici kendine gelir gibi oldu:

Hh!

Ayl ayl... Yarbana (28) geldik! tilip kaklma, ayltmt biraz:

Ne var? dedi. Benden ne istiyorsunuz?

Gr hesab da bas git!

Ac ac glmsiyen Topal'm dileri gcrdad. arap ya bakmadan mein czdann kard,tezgha frlatt.

(28) Yarba = Adana'da bir semt.

56

Alnn ua^ -

n ii tokmaklanyordu sanki.

Czdan aan arap:


39/352

__ ite arkadalar, dedi. On iki liras var. Borcu ne kadar ampiyon?

__On sekiz bardak partron.

__Yirmi beerden ne eder?

Altmalt Ziya t br batan cevaplad:

__ Be krk, be krk!

Pos bykl sze kart:

Ne be krk? On bardak olsa iki yz elli eder. Yirmi olsa beyz. ki eksik, drtyz elli.Adam bountuya m getireceksiniz?

arap serte dnd pos byklya:

__ Bountu mu? Ne bountusu?

__ Bountu tabi, bal gibi de bountu. Sarho buldunuz adam karmanyolaya getireceksiniz!

Ne mnasebet?

Bilmem hangi minareye sepet olduunu... arap pos byklnn yanma hrsla gitti, kolundan

tuttu, kapya doru itti:

Sen de bas bakalm, hadi! Pos byk direndi:

O benim paa keyfimin bilecei ey. iine gelmedi deil mi? Karmanyolaya getiremediniz...

Fazla konuma, al voltan hadi!

Almyorum.

Alacaksn!

Almyorum lan, hrt!

Hrt babandr. Buras benim dkknm...

isterse kerhanen olsun.

Ne? Kerhanem mi? Bana kerhaneci mi diyorsun? Arkadalar, duydunuz ya, bana kerhanecidedi!

57


40/352

Tamam, dedi. Duyduk. Kerhaneci dedi sana. hedbillh ahidiz!

arap, garsonuna seslendi:

ampiyon, ar bir beki... Ben sana kerhaneci demeyi gsteririm!ampiyon, fortlarma bast eski siyah ayakkaplj ryle beki armak zere, dkkndan frlad.

Topal eskicinin borcu alnm, artan paras meij czdanna konulup cebine sokulmutu. Posbyklnn hrsl baklar nnde dkkndan karld. Yldz dolu austos gecesi, ihtiyar kendinegetirmiti. At fks ko kan scak havay st ste koklad. Ba dnyordu. Tab ta bacaylaparkeleri tok tok derek yrrken bulant, s artyordu. Yan sokaklardan birine sapt. Karanlkdu-vara tutunarak meldi, rtyle uzun uzun kustu Oracktaki karal beyazl bir kedi fosforlugzleriyle ye il yeil bakyordu, ihtiyarn gitmesini bekliyordu. hti yar kalkt. Az almt.Omuzundaki ceketini drme-memee alarak, kusmuklu azn koluyle sildi, cadde ninelektrik aydnlna kt. Durdu, sendeledi. Sonra karya geti. Kepenkleri indirilmi bir terzidkknnn nndeki elektrik direinin altnda duran zmcnn kk arabasna hafif biryalpayla yaklat. Adama sar ho gzlerle kanl kanl bakt:

Merhaba!

zmc tahta bacaklnn iyice sarho olduunu anlamt.

Topal eskici hep o hafif yalpayla iini dertli dertli ekti:

Bu dnyada, bu bok dnyada evlt, iyi olmya imkn var m?

58

laa

__zmn eki deil ya?

_ Ne ekisi? Hlis Baltal, bak (29) zmcnn uzatt beyaz zm tanesini ald, azna att,sonra:

_ Tart bakalm iki kilo, dedi.

Kese kdna itahla sarlan zmc:

__ Derhal... Hey babam heey... u mala bak ma-

iki kilo dediydin deil mi?

Aynen.


41/352

zmc zmleri gazete kdndan yaplm bycek bir kese kdyle uzatt. Topal eskicipaketi ald, parasn verdi. Verdi ama neden basp gitmiyordu?

Elinde zm paketi zm arabasnn nnde sallanarak sarho sarho dikiliyor, glmsyordu.Birden sordu:

Ben bu zmleri kime gtryorum bil bakalm!

zmc ellerini iki yana at:

Lgaybu illallah! (30)

Topal, needen krlarak sanki mjdeledi:

Torunlarma!

zmcnn ilgilenmesini, bir eyler sormasn bekledi.. zmc oral deildi:

zm, Baltal beyaz zm! Topal eskici tekrarlad:

Torunlarma gtryorum. Olumun ocuklarna. Biri kz ikisi erkek, tane. degrsen, ay paralar gibi!

(29) Baltah = Adana yaknnda, zmyle nl bir ky.

(30) Lgaybu illhlah = Gaibi Allah bilir.

59

Bugn yle bir halt ettim ki sorma...

zm, haniya Baltal beyaz zm

Dedim ki benim kk olana, aana syle dim, bann aresine baksn dedim. Lkin, brak,d kuruyayd da demiyeydim. Amma karda nasl deme sin? Diyor ite insan. Demek istemesenbile mmkn yok, diyorsun. Neden diyorsun? Krlarn, kisplerin reketi kat, ekmek blnd, ufald...

Baltal beyaz zm!

Doru deil mi amma?

zmc yirmi gn sonra kzn evlendirecekti, par lzmd. Gndzleri dokuma fabrikalarndanbirinde lyor, akamlan da birka saat zm satyordu. Kz yatak lzmd, yorgan lzmd, stba lzmd. Topal' mavrasma tutulmaktansa, ar iine inmeliydi. Topa orda brakp, arabasnsrd:


42/352

Hani ya zm, Baltal beyaz zm!

60

VISabahleyin erkenden dkkn aan kk oul i ilerken oturduu alak hasr iskemleye ilimi,sokaa dalgn dalgn bakyordu. On sekizindeydi, demir gibiydi, dilediini yapmasna kim nekarabilirdi?

Meraba Ali! Bakt, olan Cemil.

Meraba, dedi.

__ Bakyorum, erkencisin?

__ Ne yapim? Uyku tutmuyor ki...

Sevdal msn yoksa lan? Sinirlendi:

O size mahsus olum. iniz gcnz yolunda, mangr tamam. Bu halimizle bize kim bakar?

Olan Cemil.briyantinden vck vck salaryle geip gidince tekrardan balad dnmee. Onsekizindeydi evet, ne baba, ne Allah! Kimse karamazd. Diledii gibi yayabilirdi. Az sonraaas gelince:

Ben de sizinle gidecem, dedi. Aas anlamad:

Nereye?

Ktl toplamya!

Ciddi mi sylyorsun?

Ciddi sylyorum tabi. nmde sen varsn diye bana pek bir ey demiyor amma sengidince...

61

tan sonra:

Hani scak, sinek diyordun?

Diyorum, gene diyorum amma, sizin cannz mu? O kadar fkaranm can yok mu? Bu gecesize geldi?


43/352

Byk oul alak hasr iskemleyi ekip oturdu, d: *'

Gece yarsyd, serilmi uyuyorduk. Kap ba: di lan lan lan... Bellersin yklacak. Frladm.Az le bi arap kokuyor. eri girerken bir attr tutturdu. Di

I. r r JceSat glulyui- D


44/352

kzmz olsun da bak babam aslnda fena deil, fazla sinirli!

__ Sen ne dersen de, mangr etmez bence. O yataki ihtiyar bir adam imdi elinde tebih, bo

zamanlarnda camiden kmyacak. Bu? arap, kfrn daniskas... Sen gelmeden az nce olanCemil geti burdan. Babam olsa da olan merhaba deseydi tamamd. Senin babam diyorzamannda bana krep atp avrat niyetine eve kapatr oynatrdk. Sylenecek sz m bu?

Bakas sylese kan kar ama, bakma, babam nekre, seviyorlar... Sonra babam ham sofudeil. Akll, Aklmn almad eylere inanmam demiyor mu?

Canm o ne Allah tanr, ne peygamber. Brak imdi bunu da, bugn bir biimine getirip umeseleyi aaym m?

Hangi meseleyi?

Ktl toplamya gideceimizi...

Byk oul elindeki ii dizlerine indirip doruldu:

Sakn ha!

Niye?

Benim yanmda ama bir, ikincisi, vazge bu sevdadan!

63

Hangi sevdadan/

Bizimle ktlye gitmek sevdasndan...

Niye?

Babam brakp peimize dmen yakk alrti Kk oul babasn hatrlatarak kst irigzleri

le aasna sinirli sinirli bakt:

Sen de kyaksn... Herif dpedz kovuyor, a dmdan atp tutuyor, sen hl...

Byk oul stnde durmad:

Bizim Cavit var ya? O da uyand gece. Dedesi bir dinledi, iki dinledi, biz ktl toplamyagideceiz di yivermesin mi? Bereket duymad. Olan yorgann alt na sokuverdim...


45/352

Aa be, iine gelmiyen bir lf oldu mu kaydu veriyorsun. Bu huyun yle houma gidiyorki. Sana bi ey soracam: u Allahn iine ben bir trl akl erdin miyorum.

Hangi iine:

Zrriyet verir rzk vermez, rzk verir zrriye vermez, istese vermez mi? Brak imdi bunu. Demek bizimle gelmek istiyo sun?

stiyorum ya, sen gene kaydrdn lf.

Bizimle gelmene babam raz olmaz!

Olsun olmasn. Yam on sekiz. Ne karr? Sa bahleyin anama syledim, ben de aamgilnenktlye gi decem dedim.

Ne dedi?

Ne diyecek, anam bilmen mi? Gz sulu k Meyrem, ala ha ala.

Bizimle gelmiye kulaasma, yahut da izinleri! al, kalblerini krma.

zin verir mi hi yahu?

64

__ Vermez. Boaz tokluuna it gibi altrmak dururken.

.__ Sen gene de kalblerini krmamya bak!

__O bizimkini kryor amma...

__ Babadr o.

Allah deil ya!

Olsun.

ki bardak iince yumuadna ne bakyorsun? Kalkt:

Su dkmiye gidiyorum ben... Dkkndan kt.

Byk oul, tahta kalba geirili iine kendini iyice vermiti. Kardeinin kendileriyle birliktegelmesi hi de fena olmyabilirdi ama, bu, babasna kar dpedz bir meydan okuma halinialmamalyd. Yoksa bir yandan babas, te yandan anas, ocuu kandrdn sanabilirlerdi.

ine dalmt ki, babasnn parkeleri tok tok den tahta bacann sesini iitti. Geliyordu koca


46/352

herif. Az sonra, hep o ulu dalardan yuvarlanp gelmi granit parasn hatrlatarak, dkknnnnde durdu. Byk oul iini brakp ayaa kalkt:

Buyur baba!

Bakmad bile. Kar gmen eskiciye dnd, kpkrmz sakal, kemerli iri burnu, kuvvetli enesiyandan grnyordu. Homurdand:

Deyyus!

Dkkna admn besmeleyle att, i nln besmeleyle ald, besmeleyle kuand, makinesininbana geip besmeleyle oturdu. Soluyordu, yorulmutu. Ne vard bu bok dnyada ki geberipkurtulmuyordu!

Babas oturduktan sonra yerine oturan byk oluna bakmadan nefretle:

65

F. 5

dedi. Errzk alllah'sa gstersin adaletini. Dokuz bo besliyemiyor bu dkkn zorla deil ya!Birden fkelendi:

Errzk alllah, errzk alllah... Hangi errzk all, lah? Ne Allah iini biliyor bu zamanda nekul!

Gnaydn Baefendi!

Serte bakt: Berber kalfas Bahri, dkknna gidi. yordu.

Baefendinin de avradn, senin de

Baefendi keyifler gcr m?

Zevzek esnaftan bir bakas. O sra dkkna ufal tefek, memur klkl bir kravatl gelip gnnce getir, dii ayakkaplarn istemeseydi zevzei de iyi bir halya. cak, belki de esmaybsbtn stne sratp, sabah sa. bah esnafla uramak zorunda kalacakt.

Zevzei unutarak byk oluna dnd:

Ver ordan beyin ruganlarn! Grnrlerde rugan filn yoktu. Byk oul akn.

lkla saa sola bakmrken, babas fkeyle bard:

Orda, orda ite! Ulan orda diyorum, sabah sabal ya fettah ya rezzak, fkemi bama sratmagene!


47/352

Byk oul kpkrmz kesildi. Ruganlar gaz sand mn iinde bulup kard. htiyarn enesialmt:

Gz deil, gn delii! Mteri araya girdi:

Zarar yok usta, grmedi, olur. Kazk kadar efendim. Yallah deyince ocul babas. Ben onun kadar bile yoktumTrablus'ta talyan'; kurun sallarken. Nah, bu bacam orda braktm. Bs byk adam, peindesrynen enii var. Srynen enil peydahlamak kolay. Marifet onlar doyurmak, giydin,kuatmak, okutmak, dedeye muhta etmemek. nsan ik yanma bakmr, gzlerini drt aar. Ordadiyorum. Be

66

olsam . bu.

Bundan ekmek yiyorum.

imdi dnya bitevir

oldu. Devirler deiti, ekmek ufald. Hani eski aalar, beyler? Hani gm gm gmliyeniftlikler, konaklar? Byk oluna emretti:

Ver ordan o gazeteyi! Onu deil, onu deil gazeteyi ulan! Ben gazeteyi diyorum, sen sankada sarlyorsun. Gazete denince malm. Bir para dikkat kfi. Kardasn nerde?

. Su dkmee gittiydi...

Buyrun, sabah sabah su dkmee. Bizim bildiimiz... Borcunuz mu? buuk lira. Bizimbildiimiz, sabahleyin yataktan kalklnca...

Mteri:

yetmez mi usta? dedi. Topal eskici ban serte kaldrd:

Pazarl sevmem... Sabahleyin kalknca ilk i kenefe gitmek, sonra el yz ykamaktr. Elyz ykandktan sonra kenefe gidilmez!

yeter deil mi?

Pazarl sevmem dedim. Beni tekmil bu ar bilir...

Ben bilmiyorum. Tepesi att:

Bilmiyorsan ren!


48/352

Keke karki gmene gtrseydim... Gmen sz beynine balyoz gibi indi, bsbtn

hrsland:

Gmen mi? imdi balarm gmenin de, onlar bamza bel edenlerin de dininden

imanndan ha! Seni mumlu mektupla m davet ettim? Gmene gtrseydin!Mteri iyice aalamt:

Biraz nezaket, biraz edep yahu... dedi. Makinesinin banda ahland deta:

67

nezaKetn, cucuum

vatn da, memurluunun da... Senin drt elle sarlda o memurluu biz otuz be sene nceteptik

Esnaf gene toplanmaa balamt. Kydan biri:

Doru sylyor Baefendi! dedi. Bir bakas:

Ben ahidim, teperken yanndaydm!

bo bram da orda myd?

Topal eskici tam onlara dnecekti ki, mteri bu uk liray makinenin kenarna koyarken:

Bu para bu ie ok, dedi.

Topaln fkeden gzleri dnerek, paralar kapt, adamn ardndan frlatt:

Al paralarn deyyus! Biz yle paray ok gr-dk! Alt taraf ne lan? buuk kat! Ne abateder adam, ne berbat!

Esnaf paralan yerden toplarken, kk oul su dkmekten geldi. Esnafn gene babasnkzdrdklarn sanarak tam kacakt ki, babas hrsla sordu:

Nerden bu geli? Kk oul:

Heladan, dedi.

Heladan m? Sen de adam olacan h? Kk oul meydan okurcasna dikildi:

Ne var gene?

Ne olacak, hi. Bizim bildiimiz, sabahleyin er kenden kalklr, el yz ykamadan nce


49/352

kenefe gidilip a-lanr. atlanmadan el yz ykanmaz. Usulden deildir, & riata smaz. Evvelatlanr, sonra el yz ykanr!

Esnaf dkkn kapsna birikmi kahkahayla glyordu.

Kk oul: Kes yahu, dedi. Kenefe gitmenin de eriat n olurmu? Sabah sabah ya fettah ya rezzakyahu!

68

_- Sabah sabah tiyatura oynuyor burda yle ya, g-i nlZ1 alyorsunuz. Byle adam ben debulsam ben de

glerim!

__ Ne olmu adamlma lan?

Yerine geerken, esnaf da dald. Lkin kk olun kan tepesine adamakll sramt.skemlesine otur-duysa da, eline i almad, gelmiyordu iinden. Babas sordu:

Niye almyorsun? . almyorum!

Niye ama, anlyahm?

Niyesi miyesi yok, almyorum ite. nsanda a-lmya heves brakmyorsun be! Kenefe(31) gitmemize karrsn, oturup kalkmamza karrsn, iki glsek karrsn... Ne bu?

Aas serte:

Ali! dedi.

Ali'si malisi yok aa. Bir an nce basp gidelim de kurtulsun bizden!

Topal eskici krmz sakalyla kire kesilmi, yumu-ayvermiti:

Ne var? Ne oluyor ki?

Ne oluyorsa oluyor. Biraz daha sk diini, benden de aamdan da kurtulacaksn yaknda!

"Ss masann altndan ayana bastysa da ok yav dan kmt.

Topal eskici ucunu brakmad:

Anlyahm yni, nereye gidiyorsunuz?


50/352

Nereye gidiyorsak gidiyoruz!

Piyango miyango mu kt? Gm mm m buldunuz?

(31) Kenef = Yznumara, ayakyolu.

69

mnda deil ya! Biz eek olduktan sonra palan m bulunmaz?

yi amma, nereye gideceksiniz? Baklay azndan kard:

Ktl toplamya!

Ulu dalardan yuvarlanp gelmi granit paras, ma. kinesinin banda uf ald, uf ald...

Sen de mi gidecen?

Ben de gidecem!

Beklemiyordu bunu, hi beklemiyordu. Ne derse der, ne trl davranrsa davranr ama Ali ondanayrlmaz sa. nrd.

Gidecen hu?

Yok, duracam. Senin gibi babann yannda bu kadar bile durmak fazla ama, oldu bir sefer.Sabahn erken saatlarmda gel, akama kadar it gibi al, bir boaz deil mi? Ben bu kadaraltktan sonra kim olsa senin verdiin ekmei verir!

Topal, fena armt. Zavallca:

Peki, dedi, sen de gidersen... Bu topal halimle bana kim yardm eder yavrum?

Kim ederse etsin!

Kim ederse etsin ha? Demek beni brakp... demek hasta, alil sakat baban brakp gideceksinh?

Ali ban emiti. Acmyor deildi babasna ama, renk vermemesi de gerekirdi.

Babasnn yaaran gzlerini gstermemek iin onlara srtn dnne bakmad bile.

Topal alyor, gzlerinden yuvarlanan damlalar krmz sakalndan aalara yuvarlanyordu.

Ne byk, ne de kk farkndaydlar bunun.

70


51/352

VII

Topal eskicinin yuvar yuvar kars sokak kapsnn yannda bulak ykyordu. Sokaa if dumanykl, lci-verte alan bir akam inmiti. Bu saat, mahalle kadnla- nyla kzlarnn kap

nlerinde ene aldklar, daha ok da adam ekitirdikleri saatlardr. lerdeki arsada ocuklarpaavra toplarnn ardndan komaktan kpkrmzdrlar. Yldz nda topu nasl grrler, naslkoarlar, nasl ut atarlar, nasl gol yaparlar? Yaparlar ite. Vzgelir lciverte alan alaca karanlk.

Topal eskicinin kars, arsadaki kk futbolcularn yaygaras deil de, birka kap aadatoplanm yksek sesle tartan, tartan da deil, o sra aralarnda bu lun-myan tamir atlyesisahibinin karsn ekitirenleri iitmiti. Yrei pek yankt ondan. Bula brakp kotu:

Km? Fadime'nin olu mu? ki satrlk bir mektubu bile kurban ediyormu. Bana sorunbana... Lfn kalp deil essah (32) bende. Babasnn azn baklar amyormu!

Bulak sulu ellerini kara alvarna sildi:

Herife acmyorum ben herife. Sessiz herif. Benimki gibi celalli (33) deil.

(32) Essah = Sahi, gerek.

(33) Celalli = fkeli, gazapl.

71

Amaan, dedi, nesine acyacan? Benimki gibi i^ den gcnden olmad ya. Sonra ne, bakmaimdi sessiz o[ duuna. Anam anlatrd, delikanllnda ier ier gelir anasn babasn sopadangeirirmi. Benim de az bud aklm erer ya... imdiki sessizlii, avradnn korkusun dan!

Bir erkek avradndan niye korkar? Hepsinin aklndan ayn ey getiinden, gldler.

Malm, dedi Topalnki.

Malm ki malm.

Allah bir erkei elden ayaktan drmesin...

Eee anam, yaz itin sonu uyuzluk!

Uyuzluk ki uyuzluk ...

Onca mal, mlk, yeyim, giyim...

Oullarnn subaylar olmas... Topal eskicinin kars:

Oullarndan buluyorlar ite, dedi. Olum suba' oldu diye zambrndan (34) geilmiyordu!


52/352

Paavra top ardndan koan ocuk yaygaralar konumalarn bir sre kesti. Sonra sze geneTopal'n kars balad:

nsan olan bir insan zihnine yle bir vurur, der ki, benim aslm ne? Hi. Anam sovan, babam

sarmsak. Olum doktor mu kt? Subay m oldu?Kuru, kupkuru kadn szn kesti:

Olu doktor kt, subay oldu da ne? Kocas, za mannda, benim babamn yannda...

Duuur, brak imdi oray. Olum doktor kt, subay oldu sz temsili deil mi? Gene debyklk taslamam ben olsam. Neden? nk byklk Allah'a mah-

(34) Zambr = alm.

72

yer gene toprak.

__ Doru.

__Konu komu, bir mahalleli, him dim komu...

t san olan bir insan, doma byme komusuna fort tar nu? (35) ^en mesel--- Ne babamnan, nede ille komin dedesiynen nr mym? nmem. Sevmem fort atmay. Herkes Fransz'dansaklanacak san delii ararken, benim babamnan emmim gslerini gere gere gittiler dealnlarndan ehid oldular. O biim ehitlik erbetini imek her kula myesser mi? Amma bennmem. Bizimki o kadar etti, avrat brak aksilii, kalkak sidek askerlik ubesine, anlatakvaziyeti, hkmet maa balar sana dedi de tbe. Din, iyman, Allah, vatan yolunda bir ehitlikmesel, ayp deil mi maa istemek? Kocamn dedesine gelince... Hepiniz az okduymusunuzdur, o iftlik, o tarlalar, konaklar, o yeyim, o giyim... Kimde vard? Fort atmak,nmek ayp ey, hem de Al-lahn pek gcne gider?

Doru...

Kurban olaym keremine...

Parma yok ki takdynan iki gzlerini birden alversin!

Ne gzel oldu amma, fklarnn stne ylver-diler. Aferin olana, iki satrnan olsunhallerini, hatrlarn sormuyormu. Ben gene de herife acyorum. Neden dersen...

Amaaan, ben u sra hi kimseye acmyorum! Az ilerideki pembe konan nnde toplanmene

almakta olan mahalleli kzlar arasndaki kendi kzma seslendi:


53/352

Kz Zalhaaa... Gz kmyasca, yeter ene al-

(35) Fort atmak = nmek.

73bulaklar!

Brakt yerden sz tekrar ald:

... Ne diyordum? Haa... Ben u sra kimsey acmyorum. Neden dersen, hani lf aramzda,sizden kmaz, benim kk olan var ya? Ali. Dostlardan aklna aasgilnen ktl devirmeegitmeyi takm!

Komu kadnlar yadrgadlar bunu. Ktl toplam gitmek, daha ok rgat, maraba takmnnharc, dlc, alaltc bir iti. Yerli ksm byle eylere alalmamahy. di. Demek oullarbylesine alalmt? Oullarnn al. almas, babasyla anasnn da alalmas demekti.

Kuru, kupkuru kadn memnunlukla:

Vah vah vah... dedi. Demek byle?

Byle bacm. Ele gne kar rezil olacaz. yle-sine zengin, halli mall bir dedenin torunlar,kim derdi ki gn gelecek ktl devirmeye gidecekler!

Babasnn yannda almyor mu? Topal eskicinin kars alamakl bir sesle:

alyor bacm, dedi, alyor amma, ne bileyim ben? Takm aklna ite. Aasgilgideceklermi, bunun da aklna girmiler ellham, (36) cahil ocuk ne de olsa, gidecem degidecem... Kimselere aamyorum utancmdan, yreimden kanlar gidiyor. Eeeh, dmezkalkmaz bir Allah. O gm gm gmliyen iftliin sahibi dedeleri yatt yerden bankaldrmal da, torununun ocuklarn grmeli! (Gzleri doldu) O yeyim, o giyim kuam...Kaynbabamm iftliinde ne eksikti? Ku st bile bulunurdu sz temsili. Gelin geldiim yllarndili olmal da sylemeli. Ne desek bo. yle bir adamn olu... imdi bir eskici paras amma,bakma. Ne de olsa subay saylr. Kk zabitlikten mall, maa var. Herkesler as-

(36) Ellham = Herhalde, besbelli.

74

terde "*---- - - ~ - -

i imdi bunlar. imdi mal, mlk, para kimdeyse itibar

Bu dnya, bu haksz dnya niye bozuluyor gnden "ne? Belli bir ey, eski hatrlar, eski sayglarunutuldu , ondan. Yerlere geiyorum... Ktl toplamya gitmek bizim ocuklarmza yakr m?


54/352

Eller bizi dde kor i frr gayri. Olum dedim, eller yle der, bizi dde kor frrler,senin babann, dedenin, dedenin babasnn bu memlekette nm sn var, byle eyler bize gredeil! Bin dereden bin su getirdim, ne ettimse nafile. Nuh diyor peygamber demiyor. Tpkbabas. Babas gene arada imana gelir. Bu? Tbe. O babasna ne deyim jji ne olsun. Bunu byleirneten (37) hep o. Niye? Kendine, kendi genliine benziyormu, ilkim nasl? Babas ser

sayar da karsnda lahavle demez. (38) Bu? t. Serte sylemiye gr. Hrlayverir...Aklna gene birden kz geldi:

Kz Zalhaaa! Kime syledim kz hayasz? Gidip iki su alkalayversene u kaplar!

Burnunu hh diye smkrd, alvarna sildi:

Onu diyecektim... Tutturmu gidecem de gidecem. Bu bir deli, baba iki deli. Aralarndaardm kaldm. Ulan dedim, sen aana ne bakyon? Onun avradn biz beenip kendi elimiznenalmadk. Birak gitsin o, dedim, tbe. Aam diyor bir daha demiyor. Hele bizim geline tbe lfsyletmiyor. Aam dedi mi azndan birka aam birden dklyor. Geline lf sylememesi,aasn ok sevdiinden. Sevdiinden ya, gelin de bir gelin olsa... Yaznn pla, biliyorsunuz,ensesine vur azndan lok-

(37) Sirneten = Yz veren, martan.

(38) Lahavle demez = Karlk vermez.

75

I

31S,l

dediin, yaznn bir pla...

Demindenberi sze hi karmyan iman korn kendi kzn hatrlyarak sz ald:

Sana bir ey deyim mi? Siz onun ban balay^ Takn bir nian...

Topal'm karsnn dertleri depreti:

Neynen anam bacm neynen? Dnmedim belliyon? Elde yok, avuta yok. Herif dersencannn kntsndan evlere smyor Allah vermiye...

Canm, nerden baksan bir nian. Ne olacak? At-nan deve deil ya. Bagz olurken hangimizekaydra kay. dra sar liralar saydlar?

Yook, Allah gani gani rahmet eylesin, ben bagz olurken kaynatam kaydra kaydra sarliralar say. dyd. Mekn cennet olsun, nur iinde yatsn, kendi yoi Allah var. Hani az buukbilmez deilsiniz. Kaka'ta yanan konaklarnda bir hafta geceli gndzl davul dl-dyd!


55/352

Kadnlar byle bir ey hatrlamyorlard ama, bunu o kadar ok tekrarlamt ki, zerindedurmuyorlard artk.

... o yemin yiyecein haddi hesab olmadyd. Byklk taslamak kendini bilmiyene

yakr. Ben hi sevmem yalan, byklk taslamay. O bu deil ya, nian dedin... Ne oldu onsekizine gireli benim deli fiek daha? Avrat kymeti mi bilir?

Kz gene aklna geldi:

Kz Zalhaaa, Zalha!

Kzlar kalabalndan ayrlan aka paka, balk eti Zeliha sinirli sinirli:

(39) Esalet = Mahsustan, yalancktan.

76

helliyrsun?

Anasnn brakt bulaklarn bana meldi.

Anas duydu, aldrmad:

._ ... onu diyecektim, bizim herif esasta kt deil,

deil ya, gz ksn yokluun! lle u sralar...

.__ Ney bacm, cip (40) kesatlat!

__ Amaan siz de. Olanda ykyle var...

__ Doru anam doru, ykyle ki ykyle... O gezmeler tozmalar, o har vurup harmansavurmalar...

te dnyay da dnen kalmad!

Amaaan... te dnya kimin umurunda?

Bizimkinin de azn baklar amyor!

Ya bizimkinin?

Gvur tarafndan bol yedek para geliyormu, motor, u, bu. Yerli atlyelerin iine ketveriyormu. Giden hafta yemini billh etti benimki, koca haftada on lira aldm, seksen be lirahaftalk dattm raklara dedi. Burnunu tutsan can kacak!


56/352

Nolacak bu ortaln kesatl bilmem... Topal'm kars sz gene ald:

Bir zamanlar Alaman'dr tutturdulard. Alaman aa, Alaman yukar. Encam ban yedilerherifin. Benim byk olann kula deliktir, neler anlatyor neler. Akl deil ki benimki. HaniAllah hakkmzda hayrlsn versin, bizimki gene ikiyi artrd. Alaman harbi iinde ne iyiydi!

kiyi azaltt m ileri dzeliyor, oaltt m bozuluyor ne hikmetse. Eli antallar grmyor mu,delleni-niyor delleniyor eve barka smyor. Allah vermiye. Bari byk olan olmasa! O da ayribir dert bacm. de spas var. Kendi elimle eversem zoruma gitmez. Kendi kendine bulmu.Ay mdr, kurt mu? Sen tut, yaznn pla-

(40) Cip = Bsbtn.

77

sene oluyor bize geleli, on bir senedir eve bir uursuz^ tur kt. O gmbr gmbrgmbrdiyen ev, kurudu ^ rudu kabuuna yapt. Hani herifin mall maa olmasa torba takdilen. Ben en ok kk oluma acyorum. 0^, yordu. ler kesatlanca, bizim herif tuttumektebinden ald ocuu. Evldm kiminkilerden geriydi? Okusa o (k olurdu bir subay. Bir yazsvar, boncuk gibi. Ellerin sij. ratszlan ondan daha m iyi?

Kocasnn parkeleri tok tok den tahta bacann sesi duyulmaa balaynca, lf kesti:

Geliyor bizim gazap, dedi. Gideyim de celallenme, sin!

Kadnlardan hzla ayrld, kznn yanna kotu. tekiler bir sre, gideni ekitirip ille de gelingeldii zaman kaynatasnn konanda bir hafta geceli gndzl davul dldn bilipbilmedikleri zerinde durdular.

Kara, kuru kadn:

Tbe, dedi. Ben kendi nefsime bilmiyorum anam. Hepsi ayr ayr balad:

Ben de bacm.

Ben de.

Ben bunun evlendii bile hatrlamyorum. Kara, kuru kadn:

Canm, dedi. Kaka'tan sonra Topal'la birlikte geldi. Ne dn, ne dernei? Sonra olununboncuk gibi yazs... Nerdeymi o yourdun bolluu? Boncuk gibi yazs olan, ktiplik dururkenne diye babasnn yannda eskicilik yapsn?

Hi canm.

nsann iki karn olacak da birini yrtacak!

. kap aadaki evine giderken, nnden dalgn dalgn getii pembe boyal konan, olu


57/352

hem doktor hem de subay kt halde babasyla annesine iki satn

78

t.

kur'-''*1* ~

j- kendine syleniyordu, ylesine dalmt

__ Nerye kz?

rkt:

__, Bismillhirrahmanirrahim!

Doktor kan subay'n anasyd:

__ Korktun mu ne?

__ Bo bulundum kz dm yardn!

Kap nnde melmi daha dorusu tnemi kadn:

__ Ne var d yarlacak? dedi.

Bo bulundum da...

Topal'n avrad neler anlatyordu gayri? Ne konuuyordunuz?

Kara, kuru kadn iini ekti:

Amaan, ne konuacaz, hi.

Hi olur mu? Etrafna toplanmtnz, dinletiyordu sizi!

Hr bu. Lf dedin mi uvalnan avratta... Koltuk altlarnda elleri, meldii yerdekmldand:

Ne partallar (41) att gayri?-.

Gelin geldiinde bir hafta geceli gndzl dvlen davuldan, harcanan sar liralardan, kkolunun boncuk gibi yazsndan hemen sz amay uygun bulmad.

Beriki steledi:

Ha?


58/352

Ne kz?

Ne partallar att diyorum.

Hi dedim ya...Doktorun anasnn eeliyeceini biliyordu. yle de oldu:

(41) Partal = Yalan.

79

Kara kuru kkrtc biimde gld. Bu gl, kad* sinirlendirdi:

Bak, glyorsun. Beni kesti gene deil mi?

Kesmedi, kesmedi de, kk olundan dert y di.

Hadi hadi, saklyorsun. Kesiyormu beni ord-surda. Kker'in Hayriye'ye demi ki, oludoktor old\, diye burnu Kafdana vard demi. Olu para gnderme, dikten baka iki satra bilekurban ediyor demi, yrej soutmu.

Akamn iyice kararan lciverdine yz pek de be], li olmyan kara kuru kadnn susuundan,iittiklerinin doruluu kansna vararak iini dkmee balad:

Documents

Orhan-Kemal-Eskici-Dukkanı