ORMAN YANGINI I- ORMAN YANGINLARI İLE MÜCADELEDE GEREKLİ BİLGİLER GENEL BİLGİLER: Ülkemizin de içinde bulunduğu Akdeniz Coğrafyası iklim, topoğrafya, ağaç türü ve

benzeri özellikler nedeniyle orman yangınları yönünden riskli bir coğrafyadır.İstatistiki bilgilere göre çıkan orman yangınlarının % 94’ü insan kaynaklıdır.Bu durumda insanın yaşadığı her yerde orman yangını çıkma ihtimali vardır.

Burada önemli olan çıkan orman yangınlarını etkin, kararlı ve en iyi şekilde organize olarak en kısa zamanda ve en az zararla söndürmektir.

1)ORMAN YANGINI TANIMI VE ÖZELLİKLERİ: Orman Yangını :Serbest yayılma eğiliminde olan ve ormanda yaşama birliği içinde

bulunan canlı ve cansız bütün varlıkları yok eden ateştir. Yanma olayı ısı, oksijen ve yanıcı maddelerden oluşan üç unsurun bir arada olmasıyla

meydana gelir. Yangının sönmesi için de bu üç unsurdan birinin ortadan kaldırılması gerekmektedir.Yanma olayı için, 260-400 C0 ‘den, oksijenin %15’den fazla olması ve yeterli miktarda yanıcı maddenin bulunması şarttır.

2)YANGIN TÜRLERİ: Ülkemizde iki çeşit orman yangını vardır. Bunlar örtü ve tepe yangınlarıdır. Örtü Yangını : Orman toprağını örten ölü ve diri örtüyü yakan yangındır.( Ot, çayır,

funda, fide, fidan, yaprak, yosun,humus, kuru dal, kütük, devrik, kesim artıkları v.b) Tepe Yangını : Ağaç ve ağaçcıkların tepelerini de yakarak ilerleyen yangındır. En

tehlikeli yangın türüdür.

3)YANGININ ÇIKIŞ NEDENLERİ : Eldeki istatistik bilgilerine göre; yangının çıkmasına neden olan ateşin, ana

unsurlarının yıldırım ve insanların çeşitli faaliyetleri olduğunu göstermektedir. Ülkemizdeki son 10 yılda çıkan orman yangınlarının % 94’nün insan kaynaklı % 6’nın yıldırımdan çıktığı istatistiki bilgi olarak elimizde mevcuttur.İnsan kaynaklı orman yangınları; tarla çalışmaları ( anız yakma, bağ-bahçe temizliği ), çöplerin ateşe verilmesi, enerji nakil hattı arızaları, piknik ve çoban ateşi v.b sayılabilir.

Nedeni bilinen orman yangınları : Yıldırım, kasıt, ihmal ve dikkatsizlik olarak üç guruba ayrılır. Ayrıca nedeni tespit edilmeyen yangınlar vardır ki bunlar oldukça fazladır.

II-ORMAN YANGINLARIYLA MÜCADELEDE KORUYUCU TEDBİRLER: Yangının çıkmasına engel olmak veya çıkacak yangınların sayılarının azaltılması için

önceden alınan ve devamlılık gerektiren tedbirlerdir. Bunlar; - Halkın Eğitimi - Halk-Orman ilişkilerini Düzenlemek - Milli Orman Yangını Koruma Programı ve Uygulaması - Kamu Kuruluşları ile Yapılacak Yardımlaşma ve İşbirliği - Yasal Tedbirler olarak sıralanabilir.

lll- ORMAN YANGINLARI İLE MÜCADELEDE ÖNLEYİCİ TEDBİRLER

1)YANGIN ALANLARININ SINIFLANDIRILMASI: Bu tedbirler , yangın çıkmadan önce alınan ve yangın söndürme çalışmalarına faydalı

olacak önlemlerdir. Bu önlemlerin alınabilmesi için, ormanın çıkma ihtimalini belirleyen yangın tehlike sınıfının bilinmesi gerekmektedir. Ülkemizde İşletme Müdürlüklerimizin yangın tehlike sınıflandırılması son 20 yılda çıkan yangın adedinin yıllık ortalaması alınarak aşağıdaki kriterlere göre yapılmaktadır.

1.Derece: Yangına en çok tehlikeli grup için : Yılda 10,1 adet ve daha fazla orman

yangını çıkan İşletmeler. 2.Derece: Yangına çok tehlikeli grup için : Yılda 6,1-10,0 adet orman yangını çıkan İşletmeler 3.Derece: Yangına orta tehlikeli grup için : Yılda 3,1-6,0 adet orman yangını çıkan İşletmeler 4.Derece : Yangına az tehlikeli grup için : Yılda 1,1-3,0 adet orman yangını çıkan İşletmeler

5.Derece : Yangına çok az tehlikeli grup için : 1,0 adet ve daha az orman yangını çıkan İşletmeler

Orman İşletme Müdürlükleri Yangın Risk Haritası

2)YANGIN TEHLİKESİNİN AZALTILMASI : - Karışık Meşcereler Yetiştirmek - Orman Bakım Çalışmaları - Temiz Bir İşletmecilik Uygulanması - Tampon Bölgelere Gelir Getirici Meyvalı Ağaç Dikilmesi - Rüzgar Perdesi Yapılması - Yangın Emniyet Yol ve Şeritlerinin Yapılması

- Orman İçinden Geçen Yolların Kenarlarının Temiz Tutulması ve Usulüne Uygun Budama Yapılması

3) ORMAN YANGINLARININ GÖZETLENMESİ:

Orman yangınlarının söndürülmesi için alınan bütün önlemlerin hayata

geçirilebilmesi, öncelikle orman yangınının görülmesi ve yerinin tespit edilmesiyle olur. Yangının görülebilmesi için yangın sezonu boyunca bütün ormanların devamlı olarak gözetlenmesi mutlaka sağlanmalıdır.

Gözetleme: - Sabit Gözetleme Kuleleri ( Ülkemizde mevcut sabit gözetleme kulesi 775 adettir.) - Havadan Gözetleme -Gezici Postalar - Yerel halkın ve diğer kaynakların yardımıyla yapılmaktadır.

4)HABERLEŞME : Haberleşme; aralarında mesafe bulunan kaynak ve kullanıcıların bilgi alışverişleridir. Orman yangınlarındaki ana prensip erken müdahaledir. Erken müdahale için ilk şart

yangının görülmesi ise, ikinci ve en önemli olanı da yangın haberinin müdahale edecek birimlere ulaştırılmasıdır. Bu itibarla haberleşme, müdahalenin esasını teşkil ettiği gibi, yangın sahasının miktarında da büyük rol oynar. Yani yangınların kontrolü için erken müdahale, bunun içinde zamanında ve en iyi şekilde bir haberleşme esastır, şarttır. Ülkemizde mevcut haberleşme merkezi sayısı 714 adettir.

5) YANGIN SÖNDÜRME EKİPLERİ: Yangının söndürülmesi için motorlu, telsizli ve söndürme malzemeleri ile donatılmış sabit

veya gezici işçi gruplarıdır. Söndürme Ekipleri :

a) İlk Müdahale Ekibi : (Orman Genel Müdürlüğünün elinde 755 adet orman yangını İlk Müdahalede ekibi mevcuttur.) b) Hazır Kuvvet Ekibi c) Seyyar ( Gezici ) Ekip d) Arazöz Ekibi ( Orman Genel Müdürlüğü elinde 818 adet arazöz ekibi mevcuttur.) e) Helikopter Ekibi olarak 5 gruptur.

6) ULAŞIM :

Orman yangınlarında esas olan erken müdahalenin gerçekleştirilmesi yangına ulaşım imkanına bağlıdır. Ulaşım; karayolu, köy yolu, demir yolu, orman yolu, patikalar, deniz ve hava yolu gibi her türlü imkandan faydalanmak suretiyle yapılmaktadır. Orman içinde bulunan yolların bakımları yangın sezonundan önce yapılmalıdır. Genel standartlara göre orman yangınları ile mücadelede çalışan ekibin yangına müdahale süresi şu şekildedir.

STANDARDIN HASSASİYET DERECELERİNE DAĞILIMI KONUSU BİRİM I II III IV V

Ekibin Yangına Müdahale Süresi

DAKİKA 20 30 40 50 50

IV- ORMAN YANGINLARININ SÖNDÜRÜLMESİ

1)ORGANİZASYON :

Orman yangınının tespitinden söndürülmesine kadar geçen zaman içinde yangınla ilgili yapılan tüm çalışmalardır. Bu çalışmalardan olumlu ve kısa zamanda sonuç almak, yangın alanının büyüklüğüne göre alınacak doğru tedbirlere bağlıdır. Bu tedbirlerin neler olacağı, zamanı ve çeşitliliği yangının büyüklüğüne göre değişir.

2) YANGIN AMİRİ: Bilindiği üzere küçük veya büyük boyutlu her orman yangınının sevk ve idaresini

sağlamak bakımından mutlaka bir yangın amirine ihtiyaç bulunmaktadır. Yangın amiri yangının başlangıcından söndürülmesine kadar, geçen süre içerisinde, yangının söndürülmesi için gereken her türlü teknik ve idari tedbirleri almak ve uygulamakla yükümlü olan, yangından birinci derece yetkili ve sorumlu olan kişidir. Bakanlar Kurulunun 10.09.1976 gün ve 7/12520 Sayılı Kararnamesi ile kabul edilen ve resmi gazetede 09.10.1976 tarihinde yayınlanan Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Görevlilerin Görecekleri İşler Hakkında Yönetmeliğin Yangın Amiri ile ilgili 22. maddesinin uygulama şekli, 285 sayılı Orman Yangınlarının Önlenmesi ve Söndürülmesinde Uygulama Esasları Tebliğine göre aşağıda izah edildiği şekilde olacaktır. Çıkan bir orman yangınının önlenmesi ve söndürülmesinde birinci yangın amiri, yangının çıktığı yörenin Orman İşletme Şefidir. Yangın mahalline İşletme Müdür Yardımcısının intikalinden itibaren yangın amirliği görevini Müdür Yardımcısı üstlenecek, İşletme Şefi kendisine yardımcı olacaktır. Yangın mahalline İşletme Müdürünün intikalinden itibaren yangın amiri İşletme Müdürü olacaktır. Müdür Yardımcısı ve İşletme Şefi kendisine yardımcı olacaktır. Yangın mıntıkasının bağlı olduğu Orman Bölge Müdürlüğü veya Orman Genel Müdürlüğünden yangın mahalline gelen İdari- Teknik elemanlar olağanüstü durumlar hariç sahayı bilmemeleri ve yangın yerinden kısa zamanda ayrılma ihtimalleri sebebiyle Yangın Amiri olamazlar. Bu elemanlar ancak yangın konusundaki bilgi ve tecrübeleriyle, görevli yangın amirine yardımcı olacaklar görüş ve öneride bulunabileceklerdir. Ancak yangın amirinin yangını iyi idare edemediğinin anlaşılması halinde, Bölge Müdürü yangın amirini değiştirerek başka bir Orman Mühendisi görevlendirebilecektir.

3) YANGIN SÖNDÜRME EL ARAÇ VE GEREÇLERİ :

Orman yangınlarının söndürülmesinde çok çeşitli araç ve gereçten yararlanılır.Bunlar: Balta, kürek, tırmık, şaplak, kazma, çapa, baltalı kazma, tahra, tırmıklı gürebi, sırt pompası, motorlu testeredir. 4) YANGIN SÖNDÜRMEDE KULLANILAN MOTORLU ARAÇLAR : Yangın söndürmede; ekonomiktir, süratlidir ve daha az personele ihtiyaç gösterirler. Bunlar: Dozer, loder, greyder, traktör (pulluklu),Arazöz, Motorlu testere, uçak ve helikopterdir.

5) YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ VE SÖNDÜRME PRENSİPLERİ :

Yangın haberinin alınmasından, yangının kontrol altına alınmasıyla soğutmanın ve gözetlemenin yapılmasına kadar yapılan bütün iş ve işlemlerdir. Yangın ihbarı alındıktan sonra ilgili İşletme Müdürlüğünce, İl ve İlçelerdeki İşletme Şefliklerinde ise İşletme Şefliğince;

- Orman Genel Müdürlüğüne - Orman Bölge Müdürlüğüne ( İl ve İlçelerdeki İşletme Şefliğinde ise İşletme

Müdürlüğüne de ) - Valiliğe - Kaymakamlığa - Cumhuriyet Savcılığına - İlgili Askeri Birlik Komutanlığına telsiz, telefon veya faks ile bildirilecek sonradan

yazı ile teyidi yapılacaktır. 6) ORMAN YANGININ SÖNDÜRME METOTLARI:

Orman yangınının söndürülmesinde en önemli konu yangın üçgeninin kırılmasıdır. Bunu temin için de en kolay yol yanıcı maddenin ortadan kaldırılması veya devamlılığın kırılmasıdır. Bu da yangının etrafında yanıcı maddelerden tamamen temizlenmiş bir yangın söndürme şeridinin açılması ile mümkündür.

Yangın söndürme şeridi; yanan sahanın çevresinde yangının türüne ve şiddetine göre çeşitli genişliklerde ve her türlü yanıcı maddeden temizlenmiş bir şeridin ortasında, yine yangının şiddetine göre değişik genişliklerde açılan ve mineral toprağın yüzeye çıkarılmasıyla elde edilen şeritten oluşur.

Orman yangınını söndürmek için uygulanacak metot yangının türüne göre değişmektedir. Orman yangınlarının söndürülmesinde iki metot kullanılmaktadır.

- Doğrudan mücadele metodu - Dolaylı mücadele metotlarıdır. - Dolaylı mücadelede üç metot kullanılmaktadır. - Paralel metot - Karşı ateş - Kendi haline bırakma 7) ORMAN YANGINININ KONTROL ALTINA ALINMASI:

Devam eden bir yangının şiddeti ve hızı yavaşlatıldıktan sonra, yangın kontrol altına alınarak tamamen söndürülmesi çalışmalarına geçilecektir. Bu amaçla yangının etrafı söndürücüler tarafından belirli aralıklarla kuşatılacaktır. Bu sırada yangın hattının dışında meydana gelecek yangınların gözetlenmesi, yangın hattının zayıf noktalarından yanmış

alanlara sirayet edebilecek yangınlar ile nokta yangınlarının söndürülmesi de çalışanların asli görevleri arasındadır. Bu durumda yangın söndürme işçileri ve görevli personel çok dikkatli olacaktır. 8) YANGININ SOĞUTULMASI VE YANGIN YERİNİN GÖZETİMİ: Soğutma çalışmalarının amacı yanan sahada mevcut kızgın noktalardaki sıcaklığı düşürmek veya tamamen yok etmektir. Yangın alanı tamamen duman tütmez hale getirilmelidir. Kontrol altına alınan ve soğutulan bir yangında öncelikle yapılacak iş, yangın alanının muayyen bir zaman gözetim altında tutulmasıdır. Kontrol altına alınan ve tamamen söndüğü sanılan bir yangın, günler sonra hava hallerinde meydana gelebilecek değişiklikler sonucunda tekrar canlanabilir. Yangın amirleri bu konuda gereken titizliği göstermelidirler. 9) YANGIN SÖNDÜKTEN SONRA YAPILACAK İŞLER: Yangın söndükten sonra yapılacak işleri İdari ve Teknik olmak üzere iki kısım altında toplamak mümkündür. 9-a) İdari İşler : Yangından sonra yapılacak başlıca idari işler: - Tutanak ve hasarat raporu düzenlemek ve bunları Cumhuriyet Savcılığına vermek, yangın sicil fişi hazırlamak, - Yangın söndürme araç ve gereçleri toplamak, - Yangına ait masrafları ödemek, - Yangın kayıtlarını işlemekten ibarettir. 9-b) Teknik İşler : - Yangın alanında bulunan yanan ağaçların üretimi sağlanacaktır. - Yanan alanın gençleştirme ve ağaçlandırma çalışmaları ile yeniden ormanlaştırılması sağlanacaktır.( 1982 T.C Anayasasının 169’ncu Maddesi ) - Ormanlaştırılan saha her türlü tehlikeye karşı çok iyi korunacaktır. ( 1982 T.C Anayasasının 169’ncu Maddesi )