ORTA ÖĞRETİM ZÜMRE BAŞKANLARI

Ölçme ve Değerlendirme Semineri

MEHMET AYDINİCLAL KOLAT

ASLI KUMBİLOĞLU

BARTINŞUBAT-2014

Ölçme ve Değerlendirmede Temel Kavramlar

Neden Ölçme ve Değerlendirilme?

ÇÜNKÜ;

FARKLILIKLAR VAR

Programın Öğeleri

Öğretim Programı

Amaçlar İçerik İçerik sunumu Ölçme ve Değerlendirme

Amaçlar

Bilişsel Duyuşsal Psiko-motor

Eğitimin Amacıİnsanın Gelişimi ve Eğitimi- Bir bütün olarak insan

DuyuşsalBilişselPsiko-motor

Bilişsel Amaçlar

• 1960 2000• Bilme Hatırlama • Kavrama Anlama/Kavrama• Uygulama Uygulama• Analiz Analiz• Sentez Değerlendirme• Değerlendirme Yaratma-Özgün Ürün

ÖLÇÜLECEK DAVRANIŞLAR (Örnek: Bilişsel Alan Taksonomisi)

Bilgi Bilgi Bilgi Bilgi Bilgi Bilgi

Kavrama Kavrama Kavrama Kavrama Kavrama

Uygulama Uygulama

Analiz Analiz Analiz

Sentez Sentez

Değerlen.

Uygulama Uygulama

Ezber gerektiren bilg. (Tanımlar)

Bilginin İçselleştirilmiş

hali (Kendi ifadeleri)

Bilginin Yeni durumlarda kullanılması

Bilgilerin Bütün içinde ayrıştırılması

Özgün, Yeni çözüm / ürün

geliştirme

Belirli ölçütler kullanarak yargıya ulaşma, görüş veya

öneri geliştirme

Sınav Ezber cevaplar gerektiren sorulardan oluşur

Sınav Yorum gerektiren, bilgiye eleştirel bakılmasını amaçlayan sorulardan oluşur.

BELİRTKE TABLOSU

BİLİŞSEL AMAÇLAR

KONULAR Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme TOPLAM

I. HAFTA 2 2 1 1 - - 6II. HAFTA 1 1 2 1 1 1 7III. HAFTA 2 1 2 - - 2 7IV. HAFTA 2 2 2 - - 1 7V. HAFTA 3 1 2 1 1 1 9VI. HAFTA 3 2 2 1 1 2 11VII. HAFTA 2 1 1 2 1 - 7TOPLAM 15 10 12 6 4 7 54

14 Soru sorulmalıdır. Bu sorulardan 2’si köklü sayılardan, 2’si üslü sayılardan, 4’ü sayı sistemlerinden, 1’i logaritmadan sorulmalıdır. Üslü sayılardan yöneltilecek iki sorudan biri tanım olmalı, diğeri öğrencinin bilgiyi nasıl içselleştirdiğini ölçmeye yönelik olmalıdır. İçeriğe tekrar bakacak olursak bazı konulardan hiç soru sorulmadığı görülmektedir. Şu halde sınavın kapsam geçerliği tehlikeye atılmış olunacaktır. İçeriği ve Tabloyu karşılaştıralım.

Duyuşsal Amaçların Sınıflandırılması

• Alma (farkında olma)• Tepkide bulunma• Değer verme• Örgütleme• Kişilik haline getirme

Ölçme: Herhangi bir niteliği gözlemlemek ve gözlem sonucunu sayılarla ya da başka sembollerle ifade etmektedir.

Ölçme: Nitel Kanaat ifadeleri Nicel Sayısal ifade

Ölçme; Doğrudan ölçme (Mutlak sıfır) Dolaylı Ölçme (Göreceli sıfır = izafi, bağıl, keyfi)

Değerlendirme: Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak, ölçülen nitelik hakkında bir değer yargısına varma sürecidir.

Nitelik Ölçme Aracı Ölçme Değerlendirilme (Karar Verme)

Değerlendirme Kararı

• Mutlak Değerlendirme (Kriter, Ölçüt ): Bireysel başarıya göre değerlendirme

• Bağıl Değerlendirme: Grubun başarısına göre değerlendirme

Bağıl Değerlendirme: Grubun başarısına göre değerlendirme

Sınav türü Ortalama doğru cevap Standart sapma Türkçe 17.2 9.8

Sosyal Bilimler 12.0 8.7Matematik 7.9 9.9Fen bilimleri 4.5 8.8

NORMAL DAĞILIM EĞRİSİ

Normal dağılımın standart sapması (ss=1)’dir. Mod, ortanca ve ortalama aynı değerdir. Ortalama noktası dağılımı simetrik iki eşit parçaya böler Dağılım çizgisi taban çizgisini kesmeden paralel ilerlerOrtalamanın sağındaki ve solundaki iki bölge (ss=-1 ile ss=+1) puanların %68’ini içine alır. Standart sapmanın (-2 ile +2 ) değerleri arasında puanların %95’i bulunur. Standart sapmanın (-3 ile +3) değerleri arasında puanların %99’u bulunur. Çarpıklık değeri (0)’dır.

Puanların %68’iPuanların %95’i

Puanların %99’u

dartsapmaS

OrtalamanıÖğğrenciPuZtan

5010 ZT

Normal Dağılım

Normal Dağılım

Normal Dağılım

Normal Dağılım

Normal Dağılım & Standart Sapma

Normal Dağılım

Sağa Çarpıklık

Sola Çarpıklık

Bimod (iki modlu) Dağılım

Değerlendirme Türleri

1. Tanıma ve Yerleştirmeye Yönelik Değerlendirme - Bir Kuruma (Lise, Üniversite) - Özel Yetenek (Spor, Sanat) - Dersi öğrencilerin (hazır bulunuşluk)durumuna göre

düzenleme

2. Yetiştirme ve Biçimlendirmeye Yönelik Değerlendirme

Süreç devam ederken yapılan değerlendirme

3. Sonuç Görmeye Yönelik Değerlendirme Amaçlara ulaşıldı mı? Sınıf geçme-ders tekrarı Sertifika, diploma, mezuniyet Programın değerlendirilmesi

Ölçme ve Değerlendirme SemineriDoç. Dr. İsa Korkmaz

Necmettin Erbakan ÜniversitesiAhmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi

Erzurum2013

Açık Uçlu Soru Yazma ve Değerlendirmede

Teknikleri

Öğrencilerin yazılı sorulara verdikleri ilginç yanıtlar (Türkmen, http://www.istikbal gazetesi.com.) (Kaynak: Pegem Ölçme ve Değerlendirme

2013

• Soru: İsmet İnönü’nün batı cephesine bakışı nasıl idi, açıklayınız.• Muhasebe sorusu: Kasa sayımında 100 bin tl eksik çıkmıştır.

Bunu büyük defterde muhasebeleştiriniz.• Çılgın felsefe hocası 100 puanlık tek soruyu yanındaki sandalyeyi

göstererek sorar: - Bana bu sandalyenin var olmadığını kanıtlayın!

• Soru: Ormanların faydalarını sayınız.• Soru: Ahmet Haşim’in en ünlü eserlerinin toplandığı eserin adı

nedir?• Soru: Demokrasilerde kuvvetler ayrılığı kaça ayrılır?• Soru: Avrupa’da reform hareketini kim başlattı?• Soru: Risk nedir? Açıklayınız

Öğrencilerin yazılı sorulara verdikleri ilginç yanıtlar (Türkmen, http://www.istikbal gazetesi.com.) (Kaynak: Pegem Ölçme ve Değerlendirme

2013

• Soru: İsmet İnönü’nün batı cephesine bakışı nasıl idi, açıklayınız.

• Cevap: 200 metrede dürbünle• Muhasebe sorusu: Kasa sayımında 100 bin tl eksik çıkmıştır.

Bunu büyük defterde muhasebeleştiriniz.• Cevap: Tekrar sayın eksik çıkmaması lazım.• Çılgın felsefe hocası 100 puanlık tek soruyu yanındaki

sandalyeyi göstererek sorar: - Bana bu sandalyenin var olmadığını kanıtlayın!

100 puan alan tek kişinin cevabı ise sadece şudur: - Hangi sandalye?

Öğrencilerin yazılı sorulara verdikleri ilginç yanıtlar (Türkmen, http://www.istikbal gazetesi.com.) (Kaynak: Pegem Ölçme ve Değerlendirme

2013

• Soru: Ormanların faydalarını sayınız. Cevap: Ormanların faydalarını saymakla bitmez. Sonuç: Tam not.

• Soru: Ahmet Haşim’in en ünlü eserlerinin toplandığı eserin adı nedir?

Cevap: Best of Ahmet Haşim.• Soru: Demokrasilerde kuvvetler ayrılığı kaça ayrılır? Cevap: Üçe. Kara, deniz, hava kuvvetleri.• Soru: Avrupa’da reform hareketini kim başlattı? Cevap: Riki Martin.Soru: Risk nedir? Açıklayınız. Cevap: Bu kağıdı boş vermektir. Sonuç: Tam not.

Açık Uçlu Soru Yazma ve Değerlendirmede Teknikleri

Soru sorma tekniğine ilişkin bazı temel hatırlatmalar

1. Soru sorma tekniği öğretme etkinliğinin temelini oluşturmaktadır.

2. Öğretmenler sorularıyla öğrencilerin yaratıcı, kritik ve analitik düşünmelerini geliştirebilir.

3. Öğrencilerin öğrenmeleriyle öğretmenin soru sorma tekniği kullanma sıklığı arasında pozitif ilişki vardır.

4.Öğretmenler günde 300 ile 400 arasında soru sormaktadırlar.

5. Tecrübeli öğretmenlerin daha fazla soru sordukları gözlenmiştir.

6. Öğretmenler soru sorma tekniğini genellikle öğrencilerin anlamada zorlandıkları konuları tespit etmek ve öğrendiklerini hatırlamak için kullanmaktadırlar.

7. Öğretmenlerin öğrencilerini düşünmeye yönlendirici soru sordukları az gözlenmiştir.

Yazılı Testler1. Objektif Testler a. Doğru-Yanlış b. Çoktan seçmeli2. Sübjektif Testler (açık uçlu) a. Kısa cevap gerektiren maddeler b. Uzun cevap gerektiren maddeler

Kısa cevap gerektiren maddeler

1. Soru kipindeki maddeler Örnek: İsim, tarih, yer adı ve tanımlama

istenilen sorular.2. Boşluk doldurmalı maddeler. Örnek: Türkiye’nin başkenti………….dır.

Kısa cevap gerektiren maddelerinolumlu yönleri

1. Bilgi düzeyini ölçmede kullanılır.2. Çok soru sorularak testin kapsam geçerliği sağlanır.3. Cevaplar kesin ve kısa olması puanlamada kolaylık ve

objektiflik sağlar.4. Doğru cevabı öğrencinin kendisi bulacağından şansa

dayalı bulma yoktur dolayısıyla ölçmede hata azalır.

Kısa cevap gerektiren maddelerinolumsuz yönleri

1. Bilişsel gelişimin üst basamaklarına ilişkin kazanımları ölçmede yetersiz kalır.

2. Öğrencilerin konuları anlamlandırmadan ezberlemesini fırsat verir.

3. Her konuda yeterince soru maddesi yazmak zordur.

Uzun cevap gerektiren maddeler

Kullanma durumuna göre çeşitleri1. Serbest cevaplı sorular2. Kitap açık olarak cevaplandırılan sorular3. Evde cevaplandırılan sorular4. Sınıf içinde cevaplandırılan sorular5. Seçmeli yada tercihli sorular

Serbest cevaplı sorular

1. Kişisel yazmalar: Hikaye, yaratıcı ve eleştirisel yazma gibi.

2. Okuyucuyu bilgilendirici yazma: Herhangi bir olaya ilişkin rapor yazma, kavramları ve düşünceleri analiz etme veya karşılaştırma gibi.

3. Okuyucuları ikna etme: Şikayet ve dilek belirten yazılar, herhangi bir konuda ilgililerin dikkatini çekme veya insanları bir konuda harekete geçirme gibi yazılar.

Sınıf içinde cevaplandırılan sorular

1. Bir veya birden fazla soruyla öğrencilerin konuya ilişkin akademik başarıları, duygusal gelişimleri ve düşünme becerilerinin ölçülmesi için hazırlanan sorulardır.

2. Örnekler

Sınıf içinde cevaplandırılan sorular hazırlanmasında nelere dikkat edilmeli

1. Kapsam geçerliği sağlanmalıdır. 2. Sorular ve kullanılan kavramlar açık ve

anlaşılır olmalıdır. 3. Yönerge açıkça belirtilmelidir. 4. Puanlamada kullanılacak anahtar kelimeler ve

kavramlar belirlenmelidir.

Açık uçlu soruların özellikleri

• Açık uçlu: Tek ve son doğru cevabı yok• Entelektüel düşünceyi başlatma: Tartışma• Yüksek düşünme becerisi gerektirir: Analiz, tahmin,

değerlendirme• Önemli fikirleri transfer etme: Disiplinler arası bilgi

transferi• Yeni sorular oluşturma: İleri araştırmalar• Sadece cevap değil destek ve ilişkilendirme• Zamanla tekrarlanma

Açık uçlu soruların değerlendirilmesi

1. Öğrencinin kağıdının tümünün değerlendirilmesi yerine her bir soru ayrı ayrı değerlendirilmelidir.

2. Puanlama anahtar kelimeler ve kavramlara göre yapılmalıdır.

3. Öğrencilere geri bildirim sadece not olarak değil önerilerle verilmelidir.

3. Puanlamada başka özellikler dikkate alınmamalıdır. (??)

Açık uçlu soru örnekleri

1. Benzerlik ve farklılıklarını göre açıklayınız?2. Temel karakteristik özelliklerini ortaya koyarak

yazınız?3. Temel fikir ve kavram etrafında açıklayınız?4. Bu konuyu ilişkilendiriniz?5. Ne tür fikirler etkili olmuştur? Nedenleriyle

açıklayınız?6. Bu olaylardan nasıl bir sonuç çıkabilir açıklayınız?

Açık uçlu soru örnekleri

7. Bu durumda ne tür problemle karşılaşabiliriz?8. Bu durumda nasıl bir sonuç olabilir?9. Eğer böyle olsaydı ne olurdu?10. Karar vermede veya değerlendirmede hangi

kriterleri kullanabiliriz?11. Bu konuyu açıklarken neler bizi

desteklemektedir?12. Böyle ifade edersek hangi bakış açısını temel

almış oluruz açıklayınız?

Açık uçlu soru örnekleri

13. Hangi alternatifleri düşünmeliyiz açıklayınız?14. Hangi strateji veya yaklaşımı kullanmalıyız

açıklayınız?15. Bu konuya ne tür katkılarınız olabilir

açıklayınız?

Ölçme ve Değerlendirme SemineriDoç. Dr. İsa Korkmaz

Necmettin Erbakan ÜniversitesiAhmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi

Erzurum2013

YENİ YAKLAŞIMLARDAKİ ÖLÇME YÖNTEMİ VE DEĞERLENDİRME

TEKNİKLERİ

1. Öz değerlendirme2. Akran değerlendirmesi3. Grup değerlendirmesi

Genel Olarak Kendini Tanıma

• Kendimizi yeterince tanıyabiliyor muyuz?• Sahip olduklarımızın farkında mıyız?• Alışkanlıklarımız nelerdir? • Beklenti ve hayallerimizi nasıl oluşturuyoruz?

Mutlu olmak & Mutsuz olmak

Rasyonel miyiz?

Sahip Olduklarımız Alışkanlıklarımız Beklenti ve Hayallerimiz Fiziksel

Sosyal

Ekonomik

İlgilerimiz

Yeteneklerimiz

Nelerde hoşlanıyoruz?

Zamanımızı nasıl harcıyoruz

Amacımız nedir?

Mesleki, ekonomik, sosyal ve kişilik olarak nerede olmayı istiyoruz?

Öz değerlendirme

Öğrencilerin güçlü ve zayıf yönlerini belirleyerek kendi öğrenmelerinin sorumluluğunu ve kontrolünü almaları, kendi düşünceleri ve öğrenmeleri üzerinde kafa yorarak çıkarımlarda bulunmaları biliş ötesi (meta cognition) süreçlerin temelini oluşturmaktır.

Öz değerlendirme

Öz, akran ve grup değerlendirme uygulamalarının üç temel amacı vardır.

1. Öğrencilerin duyuşsal özelliklerini geliştirmek.2. Öğrencilerin çalışmaları nesnel gözle

değerlendirmelerini sağlamak.3. Öğrencilerin başarılarını algılamasını

sağlamak.

Öz değerlendirmenin öğretim sürecine katkıları

Öğrenciler;• Kendilerine nesnel bir gözle bakarlar.• Olaylara farklı açılardan bakıp eleştirebilirler.• Güçlü ve zayıf yönlerinin farkına varırlar.• Öğrenme sürecine daha çok katılırlar.

Öz değerlendirmenin öğretim sürecine katkıları

• Karar verme, eleştirel düşünme, sorun çözme gibi çeşitli üst düzey düşünme süreçlerini geliştirirler.

• Öğrenmeye karşı ilgi ve güdüsünü artırarak akademik başarılarını yükseltirler.

Çalışma Öncesinde Çalışma Sırasında Çalışma Sonrasında Çalışmanın amacını tam olarak anladım mı?

Çalışmamda şu ana kadar başarılı mıyım?

Neler yaptım?

Çalışma planımı yaptım mı? İzlediğim yol doğru mu? Çalışmayı yaparken hangi sorunlarla karşılaştım?

Çalışmamda kullanacağım kaynakları belirledim mi?

Farklı bir yola ihtiyaç duyuyor muyum?

Karşılaştığım sorunları nasıl çözdüm?

Bu çalışmayı yapmaya karşı ilgili ve istekli miyim?

Çalışmamı tamamlamak için nelere ihtiyacım var

Neler öğrendim?

Bu çalışmayı yapabilmek için gerekli bilgi ve beceri donanımına sahip miyim?

Şu ana kadar neler öğrendim? Öğrendiklerimi nerede kullanabilirim?

Bu çalışmayı yapmamı zorlaştıracak bilgi ve eksiklerim var mı?

Çalışma planıma takip edebiliyor muyum?

Bir sonraki çalışmada nelere dikkat etmeliyim?

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Adım, Soyadım: Çalışmamın adı: Değerlendirme Tarihi: Sevgili öğrencim, Aşağıdaki cümlelerdeki boşluğa kendine uygun ifadeyi yaz. Bu çalışmamda …………………………. bilgi öğrendim. Bu çalışmadan ………………………….. hoşlandım. Bu çalışmada öğrendiğim bilgilerin ………………… yararı oldu. Bu çalışma sırasında ………………………………… çaba harcadım. Bir önceki çalışmama göre bende ………………… gelişme var. Bu çalışmada en çok başarılı olduğum yönlerim;

Bu çalışmaya benzer çalışmalar yaparken dikkat edeceğim noktalar;

Öğretmen Yorumu:

ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU Adım, Soyadım: Çalışmamın adı: Değerlendirme Tarihi: Bu çalışmamda öğrendim. Bu çalışmadan farkına vardım. Bu çalışmada yanlış olduğunu öğrendim. Bu çalışma sırasında merak etmeye başladım. Bundan sonra konuları hakkında bilgi almayı düşünüyorum. Bu çalışmada en çok başarılı olduğum yönlerim;

Bu çalışmada en çok zorlandığım yerler;

Öğretmen Yorumu:

Akran Değerlendirmesi

• Akran değerlendirme, öğrencilerin sınıf arkadaşlarının çalışmalarını belirli ölçütler doğrultusunda değerlendirmesiyle gerçekleştirilir.

• İşbirliğine dayalı öğretim teknikleri ile proje tabanlı öğrenme gibi yöntem ve tekniklerin kullanıldığı sınıflarda daha etkin uygulanabilir.

Akran Değerlendirmesi

• Akran değerlendirme iki şekilde olur: 1. Çalışmaların öğrenciler arasında

değiştirilerek, her bir öğrencinin başka bir öğrenci çalışmasını değerlendirmesidir.

2. Belli bir öğrenci çalışmasının sınıftaki tüm öğrenciler tarafından değerlendirilmesidir.

AKRAN DEĞERLENDİRME FORMU

Bu çalışma arkadaşım tarafından yapılmıştır.

Değerlendireceğim çalışmanın adı:

Değerlendirme Tarihi:

Bu çalışmanın en iyi yanı;

Bu çalışmada diğer beğendiklerim:

Bu çalışmanın geliştirilmesi için önerilerim:

Toplumdaki Uygulama

• Taşıtların arkasındaki yazı

• Hatalıysam Lütfen 0500 000 0000 Nolu telefonu arayınız

Akran Değerlendirmesi ve Mesleki Gelişim

• Mesleki gelişimimiz için değerlendirmeye ne kadar açığız?

• Paylaşıma ne kadar açığız?• Birlikte batar birlikte yüzer miyiz yoksa

sen batarsan ben yüzerim ilkesini mi kullanıyoruz?

Grup Değerlendirme

• Grup değerlendirme, grubun genel olarak ne kadar başarılı olduğu ve bu başarıda grup üyelerinin ne düzeyde katkısının olduğuna ilişkin gruptaki öğrencilerin kanaatlerini içeren değerlendirmedir.

• Grup değerlendirme, yapısı gereği hem öz değerlendirmeyi hem de akran değerlendirmeyi içinde barındıran katılımcı bir yaklaşımdır.

Grup Değerlendirme Formu Değerlendirilecek grubun adı: Değerlendirilecek çalışmanın adı: Değerlendirme tarihi:

Değerlendirme Ölçütleri Hiç bir Zaman

Ara sıra

Çoğu zaman

Her Zaman

Görüşler

Yardımlaşma

Grup üyeleri birbirleriyle araç-gereç bakımından yardımlaştı

Dinleme

Grup üyeleri çalışırken birbirlerinin görüşlerini dikkatle dinledi.

Katılım

Gruptaki her öğrenci projeye aktif katıldı.

Sorgulama

Grup üyeleri projenin her aşamasında birbirleriyle görüş alışverişinde bulundu.

Saygı

Grup üyeleri çalışırken birbirlerine saygılı davrandı.

Paylaşma

Grup üyeleri bulduğu sonuçları birbiriyle paylaştı.

Öğretmen Yorumu:

Ölçme ve Değerlendirme SemineriDoç. Dr. İsa Korkmaz

Necmettin Erbakan ÜniversitesiAhmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi

Erzurum2013

Performans ve Proje Değerlendirme

Performans: Öğrencinin kazandığı bilgi ve becerileri kullanarak yeni bir ürünü ortaya koyma sürecinde gösterdiği çaba olarak tanımlanmaktadır.

Performans değerlendirmenin amacı; öğrencinin yaratıcılık, problem çözme, eleştirel düşünme, karar verme, empati kurma gibi becerileri kazandırma, geliştirme ve bu becerileri ne düzeyde kazandığı ve geliştirdiğini göstermesidir.

Öğrencilerin okulda kazandığı temel bilgi ve becerilerin gerçek hayatta nasıl kullandıklarını gösterebilmeleridir.

Performansa dayalı çalışma çeşidi

Performansa dayalı çalışmalar iki şekilde uygulanabilir.

1. Geniş araştırma gerektiren performans çalışması Süre olarak daha uzun ve sınıf dışı çalışmalar

gerektiren performans ödevleri.2. Sınırlandırılmış performans çalışmaları Çalışmanın sınıf içinde ve öğretmenin

gözetiminde yapılmasıdır.

Performans çalışması verilirken nelere dikkat etmeliyiz

1. Performans ödevi öğrenme amaçlarına uygun olmalıdır.

2. Performans ödevi öğrencilerin üst düzey zihinsel düşünme becerilerini ortaya koymalarına göre hazırlanmalıdır.

3. Performans ödevi anlaşılır, ilgi çekici ve sınıf düzeyine uygun olmalıdır.

4. Performans ödevi açık ve anlaşılır olmalı öğrenciye çalışmanın sınırlarını göstermelidir.

5. Performans ödevi süreç değerlendirmelere ve öğretmenin çalışmaları gözden geçirmelerine göre tasarlanmalıdır.

6. Performans ödevi öğretmen ve öğrencilerin deneyimlerinden yararlanarak tasarlanmalıdır.

7. Performans ödevi sosyal öğrenme ve işbirliğine dayalı öğrenmelere fırsatlar verecek şekilde tasarlanmalıdır.

Performans çalışmalarında nelere dikkat edilmelidir.

1. Öğrencilere geri bildirim zamanında ve sıkça verilmelidir.

2. Öğrenci başkalarından (aile vs) alacağı destek ve yardım konusunda bilgilendirilmelidir.

3. Performans çalışmalarına uygun zaman verilmelidir.

Performans çalışmalarının değerlendirilmesi

1. Değerlendirme uzun süreli olmalıdır.2. Değerlendirme bir çok beceriyi kapsamalıdır.3. Değerlendirme hem bireysel hem de grup

olabilir.4. Değerlendirme hem ürün hem de sürece

odaklanmalıdır.5. Değerlendirmede bir çok veri toplama tekniği

kullanılmalıdır.

Proje Projeler, geniş içerikli ve uzun süreli performans

ödevleri ve aynı zamanda da ünitelerde yer alan kazanımları kapsayan ayrıntılı ödevlerdir.

Projeler bireysel olarak yapılabildiği gibi grup olarak da yapılabilirler.

Projelerin konusu, öğrenci tarafından veya öğretmenin hazırlayacağı listeden seçilerek belirlenebilir.

Öğrenci, projenin amacını, izlenecek yolları, kullanılacak malzemeleri ve karşılaşılabilecek durumları önceden planlar. Gerektiğinde öğretmeninden de yardım alabilir.

Proje Sürecinin Olumlu Yönleri

Öğrencilerin yaratıcılık, araştırma, iletişim gibi üst düzey zihinsel becerilerinin,

Öğrencilerin bilimsel süreç becerilerinin, Öğrencilerin teknolojiyi kullanma becerilerinin, Öğrencilerin işbirlikli çalışma becerilerinin,

geliştirilmesini sağlar. Öğrenciler bilgi ve beceriyi yaparak yaşayarak

kazanırlar.

Proje sürecinin sınırlılıkları

Uzun ve zorlu bir süreçtir. Çalışmanın başında öğrenciler sürecin

yoğunluğundan dolayı kaygı duyabilirler. Çalışmanın başında öğrenciler ödev

konusunda yeterince bilgilendirilmez ise süreç verimli olmayabilir.

Projelerin Değerlendirilmesi

Projelerin değerlendirilmesinde puanlamaölçekleri kullanılabilir.

Proje ile performans değerlendirme arasındaki fark

Proje, bilimsel düşünme basamaklarını kullanarak öğrencinin bilimsel düşünmesini geliştirmeyi amaçlar,

Öğrenci kendisi bir durum ortaya koyar veya öğretmen öğrenciye sadece konuyu verir.

Performans değerlendirmeye göre daha kapsamlıdır.

Performans değerlendirmede ise öğretmen öğrenciye durumu hazır olarak sunar.

Öğrenci kendisine verilen durumu araştırmaya başlar.

PROJE DEĞERLENDİRME FORMU

Grubun adı: ............................................. Projenin adı: ............................................ Sınıf: .................

I. PROJEYİ HAZIRLAMA SÜRECİ

Zay

ıf

Gel

iştir

ilmel

i

Ort

a

İyi

Çok

iyi

1. Projenin amacını belirleme

2. Projeye uygun plan yapma

3. İhtiyaçları belirleme

4. Grup içinde görev dağılımı yapma

5. Farklı kaynaklardan bilgi toplama

6. Projeyi plana göre gerçekleştirme

7. Yetişkin rolünü gerçekleştirme

8. Ekip çalışmasını gerçekleştirme

9. Proje çalışmasını istekli olarak gerçekleştirme

TOPLAM

II. PROJENİN İÇERİĞİ

Zay

ıf

Gel

iştir

ilmel

i

Ort

a

İyi

Çok

iyi

1. Türkçeyi doğru ve düzgün yazma

2. Bilgilerin doğruluğu

3. Toplanan bilgileri analiz etme

4. Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma

5. Toplanan bilgileri düzenleme

6. Kritik düşünme becerisini gösterme

7. Yaratıcılık yeteneğini kullanma

TOPLAM

III. SUNU YAPMA

Zay

ıf

Gel

iştir

ilmel

i

Ort

a

İyi

Çok

iyi

1. Türkçeyi doğru ve düzgün konuşma

2. Sorulara cevap verme

3. Konuyu, dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma

4. Sunuyu, hedefe yönelik materyalle destekleme

5. Sunuda, akıcı bir dil ve beden dilini kullanma

6. Sunuyu verilen sürede yapma

7. Sunum sırasında öz güvene sahip olma

8. Sunuyu severek yapma

TOPLAM

PROJE DEGERLENDİRME BÖLÜMLERİ PUAN

I. PROJEYİ HAZIRLAMA SÜRECİ

II. PROJENİN İÇERİĞİ

III. SUNU YAPMA

GENEL TOPLAM

YORUMLAR VE ÖNERİLER: …...............................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

....................................................................................................................................................................................

.................................................................................... ................................................................................................

Ölçek Türleri

Yrd. Doç. Dr. Serkan ÖZELBoğaziçi Üniversitesi

Özet

• Ölçmenin anlamının açıklanması• Ölçeklerin özellikleri• Farklı ölçek türlerinin açıklanması• Her bir ölçek türü ile elde edilen bilgilerin

açıklanması

GERÇEK HAYATTAN BİR KESİT

İyi Bir Öğretmen İyi Bir Araştırmacıdır!

Ölçmeyi Tanımlamak

• Ölçme, bazı şeylere belirli kurallar çerçevesinde semboller ve sayılar atanması demektir.

• Ölçme, İlköğretim Genel Müdürlüğü (ty) tarafından “... bireylerin ya da nesnelerin belirli özelliklere sahip olup olmadığının, sahipse oluş derecesinin belirlenerek sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir” (s. 1) şeklinde tanımlanmıştır.

Ölçelim!

Neyi Ölçeceğiz?

• Uzunluğunu?• Genişliğini?• Yüzey alanını?• Hacmini?• Ne işe yaradığını?• Ne kadar tehlikeli olabileceğini?• ...

Ölçmede Temel Kavramlar

• Ölçülecek olan nesnenin/olgunun hangi özelliğinin ölçülmek istendiği önemlidir. Bu özelliğe ölçmede nitelik kavramı denir.

• Örneğin kalemin uzunluğu denildiğinde ölçmenin niteliği belirlenmiş olur.

• Nitelik belirlendikten sonra ölçme için hangi birimin kullanılacağı belirlenmelidir.

Birim

• Ölçmede birim “ölçme sonuçlarının ifadesinde kullanılan ölçme araçlarının sayısal değerlerle ifade edilebilen en küçük parçası”(s. 5) olarak ifade edilmiştir (Bedir Erişti, 2011).

• Bedir Erişti (2011) birimin özelliklerini eşitlik, genellik ve kullanışlılık olarak belirtmiştir.

Ölçme

• Bir kişinin boyu– 168 cm

• Bir kişininin cinsiyeti– erkek veya kadın

• Eğitimle alakalı– Ders başarısı

• Matematik, Tarih, Coğrafya, Fizik, Kimya ...– Sosyal sorumluluk/ilişkiler– ...

Ölçeklerin Özellikleri

• Ölçek çeşitleri, özelliklerin varlıklarına/yokluklarına göre çeşitlenir.1. Özdeşlik (Aynılık) – Her bir değerin yalnız bir anlamı

vardır. 2. Büyüklük – Her bir değer, diğerlerine göreceli

olarak sıralanabilir. 3. Eşit aralıklılık – Her iki değer arasındaki birim başka

iki değer arasındaki ile aynıdır. 4. Mutlak sıfır – Yokluğu temsil eden ve ondan az

olmayan bir sıfırın var oluşu.

Ölçek Türleri

• Ölçülen olgulara atanan sayı ve sembollerin bize verdiği bilgiye göre 4 kategori vardır:1. Sınıflama (Nominal)2. Sıralama (Ordinal)3. Eşit aralıklı (Interval)4. Oranlı (Ratio)

• Ölçeklerin hassassiyeti yanlarında belirtilen rakam arttıkça artar.

Sınıflama (Nominal)

Sıralama (Ordinal)

Eşit Aralıklı (Interval)

Oranlı (Ratio)

Sınıflama (Nominal)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Atanan değerler sadece sözel değerlerdir, sayısal değillerdir.

• Toplanmaz, çıkarılmazlar.

• İstatistiksel analizler için sınırlıdır.

• Örnek: cinsiyet

Sıralama (Ordinal)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Sıralama (derecelendirme) bildirirler.

• Örnek: bir yarıştaki sıralama, boy sırası

Sıralama (Ordinal)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Sıralama (derecelendirme) bildirirler.

• Örnek: bir yarıştaki sıralama, boy sırası

Sıralama (Ordinal)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Üniversiteye yerleştirmede sıralama ölçeği kullanılır.

Eşit Aralıklı (Interval)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Aritmetik işlemler yapılabilir.

• Örnek: Sıcaklık

• 45°-35°= 10°• 12°-2°= 10°

Oranlı (Ratio)

Ölçek Özellikle

ri

Özdeşlik

Büyüklük

Eşit aralıklılık

Mutlak sıfır

• Eşit aralıklı ölçeklere benzerler.

• En düşük değer sıfırdır.• Örnek: Ağırlık

Ölçek Türü Ölçeğin Özellikleri Örnekler

Ölçek Türü Ölçeğin Özellikleri Örnekler

1 Sınıflama • Özdeşlik İsimler, alfabetik sıradaki öğrenciler,

Ölçek Türü Ölçeğin Özellikleri Örnekler

1 Sınıflama • Özdeşlik İsimler, alfabetik sıradaki öğrenciler,

2 Sıralama • Büyüklük• Özdeşlik

Başarı sıraları, boy sıraları, okul dereceleri

Ölçek Türü Ölçeğin Özellikleri Örnekler

1 Sınıflama • Özdeşlik İsimler, alfabetik sıradaki öğrenciler,

2 Sıralama • Büyüklük• Özdeşlik

Başarı sıraları, boy sıraları, okul dereceleri

3 Eşit Aralıklı• Büyüklük• Eşit aralıklar• Özdeşlik

Sıcaklık

Ölçek Türü Ölçeğin Özellikleri Örnekler

1 Sınıflama • Özdeşlik İsimler, alfabetik sıradaki öğrenciler,

2 Sıralama • Büyüklük• Özdeşlik

Başarı sıraları, boy sıraları, okul dereceleri

3 Eşit Aralıklı• Büyüklük• Eşit aralıklar• Özdeşlik

Sıcaklık

4 Oranlı• Büyüklük• Eşit aralıklar• Mutlak sıfır• Özdeşlik

Yaş, boy, ağırlık

Ölçme ve Değerlendirme Semineri

Öğretim Programlarında Yer Alan Beceriler

Doç. Dr. Ömer Faruk KESER

• Son yıllardaki bilimsel ve teknolojik değişim ve gelişmeler, toplumun bireylerden beklediği nitelik, bilgi ve becerilerin farklılaşmasına sebep olmuştur.

• Bu bakımdan eğitim öğretim etkinliklerinin en temel amacı öğrencilerin mevcut becerilerinin farkına varmasını sağlamaktır.

• Aynı zamanda öğretim programlarıyla temel bilgilerin yanı sıra eleştirel düşünme, yorum yapma, takım çalışması, problem çözme, öz yönetim, bağımsız çalışma, araştırma yapma, empati kurma, analitik düşünme vb. bilgi, beceri, yetenek ve tutumların öğrencilere kazandırılması bir gereklilik olmuştur.

• Öğretim programlarındaki değişimler, bu tür bilgi ve becerilerin kazanılıp kazanılmadığının ve ne oranda kazanıldığının değerlendirilmesinde geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarının yanı sıra, öğrencilerin bu tür kazanımlara sahip olup olmadıklarına ilişkin doğrudan gözlem yapma imkânı sağlayan performansa dayalı ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarının kullanılmasını gerektirmektedir.

• MEB programlarında; ölçme araçlarını, öğrencilerin kazanım ve becerileri ne kadar edindiklerini görmeye yarayan bir araç olarak kullanılması gerektiği vurgulanmaktadır.

• Bilginin ölçülmesi ve değerlendirilmesinde yaşanan sorunlar dikkate alındığında beceriler açısından bu işlem nasıl gerçekleştirilmelidir?

• Ölçme ve değerlendirme yoluyla öğrencilerin öğrenme süreçleri izlenmeli ve bu süreç değerlendirilerek gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri zenginleştirilmelidir.

• Öğretmen, öğrencilerin karşılaştıkları eksiklikleri belirlemeli; onları öncelikle mevcut becerileriyle yüzleştirmeli ve program doğrultusunda gerekli becerileri geliştirmeye özendirmelidir.

• Performansa dayalı değerlendirmelerde, öğrencinin sahip olduğu bilgi, beceri, yetenek ve tutumları gerçek yaşamdakine benzer bir durumda ya da ortamda kullanıp kullanamayacağının tespit edilmesi ve gelişimi hakkında öğrenciye geri bildirim verilmesi esastır.

• Örneğin, bir öğrencinin tarihi araştırma süreçlerine ilişkin çoktan seçmeli bir testte başarılı olması; kendisinden tarihle ilgili bir konuda araştırma yapması istendiğinde de başarılı olacağı ya da bildiği varsayılan bu süreçleri doğru bir şekilde kullanabileceği anlamına gelmemektedir.

• Öğrencinin tarihî bir konuda araştırma yapıp yapamayacağını doğrudan gözlemleyebilmenin en etkili yolu öğrenciye araştırma yaptırmaktır.

• Bu durum hem öğrenciye, hem de öğretmene ilgili becerinin varlığı ve gelişme düzeyi hakkında bilgi sağlayacaktır.

– Bunun için öğretmen, birkaç aracı birlikte kullanarak ölçme ve değerlendirme yapabilir.

– Tartışma, yazma, okuma, performans gösterme veya performans ödevleri ve sunular öğrenci hakkında bilgi edinmenin yollarındandır. Ancak bunlardan hiçbiri tek başına yeterli olmayabilir.

– Programlar, bireysel farklılıkları dikkate alan öğrenci merkezli öğretme ve öğrenme stratejilerini benimsemiş olduğundan, ölçme ve değerlendirmede de öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumlarını sergilemeleri için çoklu değerlendirme etkinlikleri gerekebilmektedir.

• Programda eğitim–öğretim sürecini destekleyici nitelikte çeşitli değerlendirme araç ve yöntemleri önerilmiştir.

• Öğretmenler bunları ya da bunlardan esinlenerek ünitelerdeki kazanımlara uygun olarak hazırlayacakları ölçme ve değerlendirme yöntemlerini kullanabilirler.

• Ancak öğretmenlerimiz için bu süreçteki en önemli adım, ilgili öğretim programında yer alan becerilerin neler olduğunu bilmektir.

Bazı Programlardan Beceri Örnekleri1. DİL VE ANLATIM

Lise Dil ve Anlatım dersinin hedeflediği beceriler: (Bu beceriler programda tablo hâlinde verilmiştir.)

1. Eleştirel Düşünme Becerisi2. Özgün Düşünme Becerisi3. İletişim Becerisi4. Araştırma Becerisi5. Problem Çözme Becerisi6. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi7. Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Becerisi

1. Eleştirel Düşünme Becerisi:

• Bu beceri sorgulayıcı bir yaklaşımla konulara bakmayı, yorumlamayı ve konular hakkında karar vermeyi kapsar. Bu üst becerinin sebep-sonuç ilişkilerini bulma, ayrıntılarda benzerlik ve farklılıkları yakalama, çeşitli ölçütleri kullanarak sıralama, verilen bilgilerin kabul edilebilirliğini ve geçerliliğini belirleme, çözümleme, değerlendirme, anlamlandırma, çıkarımda bulunma gibi alt becerileri vardır. Bu beceriler tablo hâlinde verilmiştir.

• Kelimede, cümlede, paragrafta ve metinde anlam üzerinde durulurken bu beceri geliştirilmelidir. Ayrıca metinleri anlama, özelliklerini belirleme ve yeni metinler oluşturmada söz konusu beceriden yararlanılmalıdır.

1.ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİSİ BECERİLER Okuduğu ve dinlediği metni sorgular. Okuduklarını ve dinlediklerini yorumlar. Yazılarında ve konuşmalarında sebep-sonuç ilişkileri kurar bulur. Yazılarında ve konuşmalarında benzerlik ve farklılıkları yakalar. Metinde verilen bilgilerin kabul edilebilirliğini, geçerliliğini belirler. Metindeki düşünceleri değerlendirir. Metinleri anlamlandırır. Metinlerden çıkarımda bulunur. Metni oluşturan ögeleri birbiriyle ilişkilendirir. Metni oluşturan ögeleri karşılaştırır. Metnin yazılış amacını açıklar. Konuşma yazma amacını tartışır. Metne ilgi duyma nedenini açıklar Metindeki ifadenin kesin olup olmadığını tartışır. Metnin düzenlenişini değerlendirir. Olaya dayalı metinlerde temayı belirler. Metnin düşünce yapısını oluşturan ögeleri ayırır. Tartışılan bir kavramın doğruluğu üzerinde kendi düşüncelerini aktarır. Tartışılan kavramın olumlu ve olumsuz yönlerini ortaya koyar. Tartışılan konu üzerinde uzman görüşlerini aktarır. Metni meydana getiren farklı ögelerin bir bütün oluşturduğunu belirler. Temayı destekleyen düşüncelerin olumlu veya olumsuz yönlerini açıklar. Temel düşünceleri destekleyen yardımcı düşüncelerin doğruluğunu tartışır. Yazılarında ve konuşmalarında düşüncelerin nasıl organize edileceğini belirler. Metnin dilini değerlendirir. Yazma, konuşma amacına ne ölçüde ulaştığını tartışır. Metinde gözlemin etkisini tartışır. Metindeki kalıp ifadelerin metne katkısını tartışır. Metnin anlatım özelliklerini açıklar. Metnin döneminin kültürüyle ilişkisini açıklar. Metni bir bütün olması bakımından değerlendirir. Olay örgüsünün inandırıcı olup olmadığını tartışır. Dil bilgisi kurallarının cümleye yansıyış biçimini tartışır

2. Özgün Düşünme Becerisi:

• Bu beceriden bir temel fikri değiştirme, geliştirme, benzerleriyle birleştirme, yeniden farklı ortamlarda kullanma veya yeni ve farklı bilgiler üretme etkinliklerinden de yararlanılmalıdır. Ayrıntılı fikirler geliştirme ve zenginleştirme, sorunlara benzersiz ve kendine özgü çözümler bulma, fikirler ortaya çıkarma, bir fikre çok farklı açılardan bakma, bütünsel bakma gibi alt becerileri bu üst beceri çerçevesinde düşünülmelidir.

• Metinleri tema bakımından incelerken, metinleri yorumlarken veya bir tema üzerinde yazı yazarken bu beceriden yararlanılması istenmektedir.

2.ÖZGÜN DÜŞÜNME BECERİSİ

BECERİLER Yeni düşünceler ortaya koyar. Bir ana düşünceyi benzerleriyle birleştirerek yeni düşünceler ortaya koyar. Ürettiği düşünceyi farklı ortamlarda kullanır. Kendi düşüncelerinden yola çıkarak yeni ve farklı bilgiler üretir. Ayrıntılı fikirler geliştirir ve zenginleştirir. Sorunlara kendine özgü çözümler bulur. Bir fikre, çok farklı açılardan bakar. Düşüncelere bütünsel bakar. Kendi cümleleriyle metni doğru anladığına dair ifadeler kullanır. Beğendiği bir konuda metin oluşturur. Verilen bilgiden hareketle metin oluşturur. Son tarafı verilmiş bir metnin önceki bölümlerini tahmin eder. Metni tutarlı kılan ögeleri düşünür. Metinleri daha önceki metinlerden farklı kılan hususları düşünür. Cümlede dil bilgisi kurallarının kullanılma şekillerini belirler.

3. İletişim Becerisi:

• İletişim esnasında gerçekleşen etkinlikleri ve iletişime katılan ögeler arasındaki ilişkileri kapsar. Bulunduğu ortama uygun olarak kullanılması gereken konuşma biçimini belirleme, uygun hitap şeklini seçme, vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanma, aktif olarak dinleme, söz hakkı verme, söz hakkı alma, grupta etkileşim içerisinde olma, etkin ve hızlı bir şekilde okuma, okuduğunu anlama ve eleştirme, yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alma alışkanlığı kazanma, kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirme gibi alt beceriler de bu başlık altında kazandırılır. Bu beceriler tablo hâlinde verilmiştir.

• İletişim becerisi her türlü sözlü ve yazılı etkinlikte yararlanılan beceriler kümesidir.

3.İLETİŞİM BECERİSİ

BECERİ LER Bulunduğu ortama uygun olarak konuşma biçimini belirler. Uygun hitap şeklini seçer. Vücut dilini gerektiği yerde ve gerektiği ölçüde kullanır. Aktif olarak dinler. Konuşulurken söz hakkı verir. Grup içerisinde etkin bir şekilde arkadaşlarıyla etkileşimde bulunur. Okurken etkin ve hızlı bir şekilde okur. Yazarken ve konuşurken hedef kitleyi dikkate alır. Kendisinin ve başkalarının yazdıklarını eleştirir. Konuşmasını açık ve anlaşılır yapar. Konuşurken beden dilini kullanır. Konuşmasında kelimeleri doğru telâffuz eder. Düşüncelerini paylaşır. Bir konu veya tema ile ilgili düşüncelerini açıklar. Düşüncelerini başkalarıyla tartışır. Savunduğu düşünceyi örneklendirerek açıklar. Düşüncelerini sözlü ve yazılı olarak ifade eder. Düşüncelerini kavram haritalarıyla ve grafiklerle açıklar. Okuduğu eseri tanıtır. Dilini ve millî kültürünü tanıtır. Metnin ana düşüncesini kendi düşünceleriyle ifade eder. Konuyla ilgili tablo, grafik,yapıp bunları açıklar. Metinden etkilenme nedenini açıklar. Metinden hareketle dönemin sosyal ve siyasî yapısıyla ilgili düşüncelerini paylaşır. Şiirlerin ses ve söyleyiş güzelliklerini tanıtır. Bulduğu bilgileri uygun formda sunar. Bulduğu bilgileri yeni alanlarda kullanır.

4. Araştırma Becerisi:

• Bu beceride doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark etme ve kavrama, problemi çözmek amacıyla neyi ve nasıl yapması gerektiğini araştırma; yapılacakları plânlama, sonuçları tahmin etme, çıkabilecek sorunları göz önüne alma, sonucu test etme ve fikirleri geliştirme söz konusudur. Tahminde bulunma, kanıt toplama ile ilgili etkinlikleri belirleme, araştırmayı planlama; araç gereç kullanma, sonuçları sunma ve benzeri alt beceriler bu başlık altında ele alınır. Bu beceriler tablo hâlinde verilmiştir.

• Araştırma-sorgulama becerisi, bir metni anlama, yorumlama ve değerlendirmede kullanılan becerilerdendir.

4.ARAŞTIRMA BECERİSİ BECERİ LER Doğru ve anlamlı sorular sorarak problemi fark eder. Problemi çözmek amacıyla neyi ve nasıl yapması gerektiğini araştırır. Araştırmada yapılacakları planlar. Sonuçları tahmin eder. Çıkabilecek sorunları göz önüne alır. Araştırmada çıkan sonucu test eder. Araştırma sonucuna göre yeni fikirler geliştirir. Çözümleme ve araştırmada ne kadar ve hangi özellikte kanıt toplanması gerektiğini belirler. Bilimsel yaklaşımlara göre araştırmayı planlar. Uygun araştırma ortamına karar verir. Nasıl gözlem ve kıyas yapacağını belirler. Sonuçları sunma yollarını belirler. Sonuçların tekrar incelenmesi gerekip gerekmediğine karar verir. Bulgularla asıl fikrin bağlantısını kurar. Bulguları uygun bir dille ifade eder. Verileri ortaya koyar. Sonucu destekleyici verilerin yeterliliğine karar verir. Bulguların beklentileri karşılayıp karşılamadığına karar verir. Yazılarında ve konuşmalarında kalıplaşmış ifadelerle, kelime gruplarını işlevlerine göre kullanır. Metnin yazıldığı dönemin sosyal yapısını araştırır. Dönemi temsil eden edebî şahsiyetleri araştırır. Konunun tarihçesini ya da gelişim sürecini araştırır. Kavram ve olguların başka kavram ve olgularla ilişkisini araştırır. Metindeki ögelerin ilişkilerini araştırır. Metnin temasının dönemindeki önemini araştırır. Dönemi ve akımı temsil eden yazar ve şairleri araştırır. Bir metni ana fikrini belirlemek için okur. Eleştirel düşünme, fikir oluşturma için okur.

5. Problem Çözme Becerisi:

• Bu beceri, problemi anlamak, onu çözmek için uygun planı bulmak ve bu planı uygulama anında gerekirse değiştirmek, çözüm aşamasında elde edilen veri ve bilgileri değerlendirmek, çözümün anlam ve değerini ortaya koymak ve yeni problemleri fark etme gibi alt becerileri kapsar. Bu beceriler tablo hâlinde verilmiştir.

• Ortaya konan bir problemi çözüp yazılı ve sözlü olarak ifade etmede bu beceri kümesinden yararlanılabilir.

5.PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ

BECERİ LER Problemi anlayarak uygun şekilde çözmek için plânlama yapar. İşlemler sırasındaki çalışmaları gözlemler. Gerektiğinde stratejileri ve plânları değiştirir. Yöntemleri sınar. Çözüm aşamasında elde edilen verileri ve bilgileri değerlendirir. Çözümün anlam ve değerini ortaya koyar. Yeni problemleri fark eder. Konu, tema ve olayı doğrulayan mantıksal sıralamayı yapar. Temel düşünceyi destekleyen yardımcı düşünceleri sıralar. Olaylar ve kavramlar arasındaki ilişkileri ortaya koyarak, neden-sonuç ilişkisini açıklar. Kavram ve olguların sosyal yönünü belirler. Metni meydana getiren unsurlar arasındaki ilişkiyi belirler. Olay, mekan ve kişi arasındaki ilişkiyi belirler. Yapı-tema arasındaki ilişkiyi açıklar. Söz ve söz öbeklerinin metinde kazandıkları anlam değerlerini belirler. Söz ve söz öbeklerinin metinde yüklendikleri duygu değerlerini belirler. Metni meydana getiren parçalar arasındaki ilişkiyi belirler. Olay örgüsünden yola çıkarak metnin temasını bulur. Metindeki cümleleri kullanarak bilgileri birleştirir. Parçadan hareketle ulaşılabilecek yargıları bulur. Metinde kurmaca olanla olmayanı belirler. Metnin yazılış amacını belirler. Bir metni hangi yönlerden inceleyeceğini belirler. Metni değerlendirerek genel bir yargıya varır. Bir cümlede veya metinde bırakılan boşlukları uygun şekilde tamamlar.

6. Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi:

• Bilgi teknolojilerinin imkânlarını yerinde ve planlı kullanma, kaynaklardan bilgiye ulaşma, taranan bilgilerin işe yararlılığını sezme ve ayırma, değerlendirme, onları yeni alanlarda kullanma gibi alt becerileri kapsar.

6.BİLGİ TEKNOLOJİLERİNİ KULLANMA BECERİSİ

BECERİ LER Elektronik ortamını araştırmalarında kullanır. Bilgiye ulaşırken bilgi teknolojilerinden yararlanır. Bulduğu bilgileri işler ve değerlendirir. Bilgi teknolojilerini yerinde kullanma konusunda doğru karar verir. Bilgi teknolojilerini kullanırken plânlama yapar. Bilgi teknolojilerinin kullanılması için gerekli birikime sahip olur. Doğru kaynaklardan bilgiye ulaşır. Taranan bilgilerin, işe yararlılığını göre ayırır ve değerlendirir. Taradığı bilgilerden sonuca varır.

7. Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma Becerisi:

• Bu beceri, dili etkili kullanmayı kapsar. Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam ve hızlı olarak anlayabilme; duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade edebilme; Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurma; her türlü hâli, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade edebilecek söze ve söyleyiş becerisine sahip olma; güzel sanatlara has bir duyarlılıkla dili kullanabilme gibi alt beceriler bu başlık altında bir araya getirilir. Bu beceriler tablo hâlinde verilmiştir.

• Bu becerilere ulaşıp ulaşılmadığı çeşitli testlerle belirlenmelidir. Sınavlarda bu becerilerin dengeli şekilde dağıtılmasına özen gösterilmelidir. Bu amaca yönelik olarak test belirtke tablosu yapılabilir.

7.TÜRKÇEYİ DOĞRU VE ETKİLİ VE GÜZEL KULLANMA BECERİSİ

BECERİLER Okuduğunu, dinlediğini, gördüğünü, doğru, tam olarak anlar. Duygu, düşünce, hayal ve isteklerini açık ve anlaşılır bir şekilde eksiksiz ifade eder. Türkçenin kurallarına uygun cümleler kurar. Her türlü durumu, görünüşü duyguyu ve düşünceyi farklı düzeylerde ifade eder. Dil zevkini geliştirir. Anlatılanları dinler. Okuduklarını, dinlediklerini ve düşündüklerini düzgün cümlelerle anlatır. Bir metni değişik amaçlar belirleyerek okur. Düşüncelerini doğru ifade kurallarına göre yazar. Gördüğü bir resmi yorumlar. Grafikleri yorumlayarak düzgün cümlelerle anlatır. Hayal ettiklerini nasıl anlatacağını öğrenir. Kelimelerin ve cümlelerin kullanıldıkları yerde anlam kazandıklarını anlar. Ses ve söyleyişin anlaşmadaki rolünü değerlendirir. İyi, doğru ve güzel yazmanın anlayarak ve zevk alarak okumaya bağlı olduğunu kavrar.

Bazı Programlardan Beceri Örnekleri2. MATEMATİK

Lise matematik programının geliştirmeyi hedeflediği beceriler;

1. Matematiksel Model Kurabilme, 2. Matematiksel Düşünme, 3. Problem Çözme, 4. İletişim Kurma, 5. İlişkilendirme ve 6. Akıl Yürütme

1. Matematiksel Model Kurabilme Becerisi

– Matematiksel düşünme yollarını kullanarak gerçek hayat problemlerinin çözümüne ulaşacak matematiksel modeller kurabilme.

– Gerçek hayat problemlerini matematiksel olarak ifade edilebilme (sistematik bilgi biçimine taşıma) ve problemlerin çözümünde matematiksel modelleri kullanabilme.

– Matematiksel modelleri, bilgisayar destekli matematik öğrenme sürecinde, interaktif olarak kullandırılabilmelidir.

– Matematiksel bilgi ve becerilerini gerçek hayat problemlerine uygulayabilme.

2. Matematiksel Düşünme Becerisi

– Matematikte keşfetme, mantıksal ilişkileri bulma ve matematiksel terimlerle ifade etme süreci, matematiksel düşünmenin temelini oluşturur. Öğretimin her kademesinde öğrencilerde, keşfetme sürecinin geliştirilmesi, matematik derslerinin önemli hedefleri arasında yer almalıdır. Bu sürecin geliştirilmesi için gayret gösterilmelidir. Keşfetme sürecinde sezgiden ve tahminden yararlanmanın yolları geliştirilmelidir.

– Matematikte işlem ve kavramlar arasındaki ilişkilerin öğrenciler tarafından sezilmesi ve görülmesi; problemlerin, öğrenciler tarafından görüş ve seziş yoluyla çözülmesi, problemlerin çözümünde, düşünme yolunun geliştirilmesi, matematik öğretiminde, matematiğin doğası gereği göz önüne alınacak en önemli yaklaşımlar arasında yer almalıdır.

– Öğrencilerde; keşfetme sürecinin geliştirilmesi, onların her birini birer matematikçi olarak yetiştirmek değil, aksine öğrencilere matematiğin doğasını ve sistematik bilgiyi kavramalarına rehberlik yapılması gerekir. Öğrenme-öğretme sürecinde hazır matematiksel kuralların verilip ezberletilmesi yerine, onları kendilerini bulmalarını sağlayacak bir öğretim yöntemine başvurulması matematiksel düşünme becerisini geliştirir.

3. Problem Çözme Becerisi

• Problem çözme, matematik derslerinin ve matematik etkinliklerinin ayrılmaz bir parçası olmalıdır.

– Problem; çözümü önceden bilinen alıştırma ve soru olarak algılanmamalıdır. Matematiğe ait bir durumun problem olabilmesi için çözüme ulaşma yolunun açık olmaması ve öğrencinin mevcut bilgileri ile akıl yürütme becerilerini kullanmasını gerektirmelidir. Problem çözmeye algoritmik ve kural temelli yaklaşılmamalıdır.

• Problem çözme, başlı başına konu değil, bir süreçtir. – Bu süreç, bütün matematik programına kaynaştırılarak problem çözme

becerilerinin öğrenilmesi ve kullanılması hedeflenmiştir. • Problem çözme, kapsamlı ve zengin bir şekilde ele

alınmalıdır. – Bu şekilde öğrencilerin problem çözme ile ilgili düşüncelerini akranlarıyla ve

öğretmenleriyle rahatlıkla değişik şekillerde ifade edebileceği ve problemleri farklı yollardan çözebileceği sınıf atmosferi oluşturulmalıdır. Ayrıca öğrenciler, sınıflarında problem çözme sürecine ve farklı çözüm yollarına değer vermeyi de öğrenmelidirler.

• Matematik derslerinde seçilen problemler, çocuğun günlük hayatıyla ve okulda yaptığı etkinliklerle yakından ilgili olmalıdır.

– Öğrencilerin, matematiği bu tür problemleri çözerek öğrenmeleri durumunda, hem kazandıkları matematikle ilgili bilgileri daha anlamlı olacak hem de bu bilgileri farklı durumlara uygulamaları kolaylaşacaktır.

3. Problem Çözme Becerisi

• Problem çözme sürecinde, problemin cevabından çok çözüm yoluna önem verilmelidir.

– Öğrencinin problemi nasıl çözdüğü, problemdeki hangi bilgilerin bu çözüme katkıda bulunduğu, problemi nasıl temsil ettiği (tablo, şekil, somut nesne, vb.), seçtiği stratejinin ve temsil biçiminin çözümü nasıl kolaylaştırdığı üzerinde durulmalıdır. Problem çözme yolları öğrenciye doğrudan verilmemeli, öğrencilerin kendi çözüm yollarını oluşturmaları için uygun ortam sağlanmalıdır. Sınıf içi tartışmalarla, en iyi ve en kolay çözüm yollarına birlikte karar verilmelidir. Ayrıca, öğrencilerin benzer problemler oluşturmalarına fırsat tanınmalıdır.

• Öğrenciler, problem çözme sürecinde başarı kazandıkça, kendi çözüm yollarına değer verildiğini hissettikçe, kendilerinin de matematiği başarabileceklerine ilişkin güvenleri artar.

– Böylece öğrenciler, problem çözerken daha sabırlı ve yaratıcı bir tutum içine girerler. Matematiği kullanarak iletişim kurmayı öğrenirler ve üst düzey düşünme becerilerini geliştirirler.

• Problem çözme becerisi kazandırılırken öğrencilerde, aşağıdaki becerilerin de geliştirilmesi hedeflenmiştir:

– Problem çözmeyi, matematiksel kavramları irdelemek ve anlamak için kullanabilme, Matematiksel ve günlük hayat durumlarını kullanarak problem kurabilme, Değişik problemleri çözebilmek için farklı problem çözme stratejileri kullanabilme, Deneme-yanılma, Şekil, tablo, vb. model kullanma, Sistematik bir liste oluşturma, Geriye doğru çalışma, Tahmin ve kontrol etme, Varsayımları kullanma, Problemi başka bir biçimde tekrar ifade etme, Problemi basitleştirme, Problemin bir bölümünü çözme, Çözümlerin probleme uygunluğunu ve akla yatkınlığını kontrol edebilme ve yorumlayabilme, Matematiği anlamlı bir şekilde kullanmak için öz güven geliştirebilme.

4. İletişim Kurma Becerisi• Matematik, aralarında anlamlı ilişkiler bulunan kendine

özgü sembolleri ve terminolojisi olan bir dildir. Eğer öğrencilerin matematik dilini doğru ve etkili bir şekilde kullanabilmesi hedefleniyorsa, bu dil öğrenci için anlamlı olmalıdır.

• İletişim, öğrencilerin sezgiye dayalı bilgilerle soyut matematik dili ve sembolleri arasında köprü kurmada önemli bir rol oynar. Aynı zamanda iletişim, matematiksel düşüncelerin fiziksel, resim, grafik, sembolik, sözel ve zihinsel temsilleri arasında önemli bağlar kurmasında anahtar rol oynar.

• Öğrenciler, bir temsil biçiminin birden fazla durumu gösterdiğini anladığı zaman, matematiğin gücünü takdir etmeye başlar. Ayrıca, bir problemi temsil etmenin bazı yollarının diğerlerinden daha kolay ve etkili olduğunu gördüğünde matematiğin yararlarını ve esnekliğini takdir eder. Böylece öğrenciler, matematikte bir problemi çözmenin ve temsil etmenin birden fazla yolu olduğunun farkına varır.

4. İletişim Kurma Becerisi (devam)

• Öğrencilerin matematiğe dayalı iletişim becerilerini geliştirmesi için, sınıf ortamında düşüncelerini akranlarıyla rahatça paylaşabilmeleri gerekir. İletişim becerisini geliştirmenin bir diğer yolu ise matematik hakkında yazı yazmaktır.

• Bir problemin nasıl çözüldüğünü ve bir kuralın ne anlama geldiğini açıklamak amacıyla öğrencilere, yazılar yazdırılabilir. Matematik hakkında konuşmak ve yazmak iletişim becerisini geliştirirken öğrencilerin matematiksel kavramları daha iyi anlamalarına da yardımcı olur.

• Bu nedenle öğretmenin sınıfta öğrencilerin düşüncelerini açıklayabileceği, tartışabileceği ve düşüncelerini yazı ile anlatabileceği ortamları sağlaması şarttır. Öğretmen, öğrencilerin daha iyi iletişim kurabilmesi için uygun sorgulamalarda bulunmalıdır.

4. İletişim Kurma Becerisi (devam)

İletişim becerisinin kazanılabilmesi için öğrencilerde aşağıdaki becerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir:

• Somut model, şekil, resim, grafik, tablo gibi temsil biçimlerini kullanarak matematiksel düşünceleri ifade edebilme,

• Matematik ve problemler hakkındaki düşüncelerini açık bir şekilde sözlü ve yazılı ifade edebilme,

• Günlük dili, matematiğe ait dil ve sembollerle ilişkilendirebilme,

• Matematik hakkında konuşma, yazma, tartışma ve okumanın önemini fark edebilme.

5. Akıl Yürütme Becerisi

• Matematik eğitiminin bir önemli amacı da öğrencilere kendilerinin de matematiksel düşünce üretebileceklerine, kendi başarı ve başarısızlıkları üzerinde kontrol sahibi olduklarına inanmalarını sağlamaktır.

• Bu inançla, öğrenciler akıl yürütmede ve düşüncelerini savunmada öz güvenlerini geliştirebilirler. Böylece öğrenciler, matematik öğrenmenin kural ve formülleri ezberlemekten ibaret olmadığını, matematiğin keyifli, anlamlı ve mantıklı bir uğraş olduğunu görürler.

• Matematiğe dayalı akıl yürütmenin değer verildiği ortamlarda, problem çözme ve iletişim becerileri de gelişir.

• Matematik derslerinde, öğrenci ve öğretmenin ifadeleri, sınıftaki öğrencilerin eleştirisine, sorgulamasına ve değerlendirmesine açık olmalıdır. Bunun sağlanabilmesi için karşılıklı saygının hâkim olduğu sınıf ortamlarının oluşturulması şarttır.

• Öğrencilere, matematikte akıl yürütebilme, düşüncelerini açıklayabilme ve savunabilmenin öneminin hissettirilmesi gerekmektedir.

• Bu amaçla bir problemin çözümü kadar nasıl çözüldüğünün de önemi vurgulanmalıdır.

5. Akıl Yürütme Becerisi (devam)

Akıl yürütme becerisinin kazanılabilmesi için öğrencilerde aşağıdaki becerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir:

• Mantığa dayalı çıkarımlarda bulunabilme,• Kendi düşüncelerini açıklarken, matematiksel modelleri,

kuralları ve ilişkileri kullanabilme,• Probleme ilişkin çözüm yollarını ve cevaplarını

savunabilme,• Bir matematiksel durumu analiz ederken ilişkileri

kullanabilme,• Matematiğin mantıklı ve anlamlı bir alan olduğuna

inanabilme,• Tahminde bulunabilme.

6. İlişkilendirme Becerisi

• Öğrencilerin matematiğin yararlarını anlayabilmeleri için matematiksel kavram ve becerilerin hem birbirleriyle hem de okul içi ve okul dışı yaşantıları ile ilişkilendirilmesi gereklidir.

• Matematiksel kavramların geliştirilmesi bir ders saati ile sınırlı kalamaz, süreç içinde gerçekleşir. Matematiksel kavramlar arasındaki ilişkilerin araştırılması, tartışılması ve genelleştirilmesi de aynı süreç içerisinde ele alınmalıdır. Sınıfta ele alınan bir konunun, matematiğin diğer alanlarıyla ilişkisi araştırılmalıdır. Öğrencilerden, kavram ve kurallar arasında karşılaştırmalar yapmaları istenmeli, somut ve soyut temsil biçimleri arasında ilişkilendirme yapabilecekleri problemler çözdürülmelidir.

6. İlişkilendirme Becerisi (devam)

İlişkilendirme becerisinin kazanılabilmesi için öğrencilerde aşağıdaki becerilerin geliştirilmesi hedeflenmiştir:

– Kavramsal ve işlemsel bilgiyi ilişkilendirebilme,– Matematiksel kavram ve kuralları çoklu temsil

biçimleri ile gösterebilme ve bu temsil biçimleri arasında ilişki kurabilme,

– Öğrenme alanları arasında ilişki kurabilme,– Matematiği diğer derslerde ve günlük

hayatında kullanabilme.

2. Duyuşsal Özellikler

• Lise matematik programı, öğrencilerin olumlu duyuşsal gelişimini de dikkate almıştır. Matematiksel kavram ve beceriler geliştirilirken, öğrencilerin duyuşsal gelişimi de göz önünde bulundurulmalıdır. Tutum, öz güven, matematikte kendine yetme becerisi ve matematik kaygısı duyuşsal boyutu içermektedir.

• Bu boyutla aşağıdakiler hedeflenmektedir:

– Matematikle uğraşmaktan zevk alma,– Matematiğin gücünü ve güzelliğini takdir etme,– Matematikte öz güven duyma,– Bir problemi çözerken sabırlı olma,– Matematiği öğrenebileceğine inanma,– Matematikteki başarılarını ve matematikle ilgili

duygu ve düşüncelerini olumsuz yönde etkileyecek kadar kaygıya sahip olmama,

2. Duyuşsal Özellikler (hedefler devam)

• Matematikle ilgili konuları tartışma,• Matematik öğrenmek isteyen kişilere yardımcı olma,• Gerçek hayatta matematiğin öneminin farkında olma,• Matematik dersinde istenenleri yerine getirme,• Matematik dersinde yapılması gerekenler dışında da

çalışmalar yapma,• Matematik kültürünü hayatına uygulama,• Matematikle ilgili çalışmalarda yer alma,• Matematiğin bilimsel ve teknolojik gelişmeye katkıda

bulunduğunu düşünme,• Matematiğin kişinin yaratıcılığını ve estetik anlayışını

geliştirdiğine inanma,• Matematiğin, mantıksal kararlar vermeye katkıda

bulunduğuna inanma,• Matematiğin, zihinsel gelişime olumlu etkisi olduğunu

düşünme.

3. Öz Düzenleme Yeterlikleri • Lise matematik programında, öğrencilerin öz düzenlemeyle ilgili

özelliklerinin gelişimi önemli bir yer tutmaktadır.

• Öz düzenlemede, gerekli yeterliğe sahip olunması için aşağıdakiler hedeflenmiştir:– Matematikle ilgili konularda kendini motive etme,– Matematik dersi için hedefler belirleyerek bunlara ulaşmak için

kendini yönlendirme,– Matematik dersinde istenenleri zamanında ve düzenli olarak

yapma,– Matematikle ilgili çalışmalarda kendi kendini sorgulama,– Matematik dersinde ihtiyacı olduğunda ailesinden,

arkadaşlarından ve öğretmeninden yardım isteme,– Matematik dersine verimli bir şekilde çalışma,– Matematik sınavlarında heyecanlı ve panik hâlde olmama,– Matematik dersinde bireyler arası ilişkilerde saygının, değer

vermenin, onurun, hoşgörünün, yardımlaşmanın, paylaşmanın, dürüstlüğün ve sevginin önemini bilme ve uygulama,

– Matematik dersinde yapılan çalışmalarda temiz ve düzenli olma,

3. Psikomotor Beceriler

Lise matematik programında öğrencilerin psikomotor yeteneklerinin gelişimine önem verilmelidir.

Bunun gerçekleşebilmesi için aşağıdaki uygulamaların olması hedeflenmiştir:– Kavram ve kavramsal yapıların

modellenmesinde öğretim araç ve gereçlerini etkin kullanma,

– Hesap makinesini ve bilgisayar yazılımlarını etkin kullanma.

Bazı Programlardan Beceri Örnekleri3. Tarih

Beceriler

Tarih Dersi Öğretim Programı, içerdiği kazanımlarla temel ve tarihsel düşünme becerilerinin geliştirilmesini hedeflemektedir.

Program ile ulaşılması beklenen temel beceriler ; Türkçeyi doğru, etkili ve güzel kullanma, eleştirel düşünme, özgün düşünme, iletişim kurma, araştırma-sorgulama, sorun çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik, gözlem yapma, değişim ve sürekliliği algılama, mekânı algılama, sosyal katılım şeklinde ifade edilebilir.

Tarihsel Düşünme Becerileri

Tarih Dersi Öğretim Programı’nda yer alan tarihsel düşünme becerileri de şunlardır:

1. Kronolojik düşünme2. Tarihsel kavrama3. Tarihsel analiz ve yorum4. Tarihsel sorun analizi ve karar verme5. Tarihsel sorgulamaya dayalı araştırma

1. Kronolojik Düşünme Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;• Geçmiş, bugün ve gelecek arasında ayrım yapar.• Bir tarihsel metindeki zaman akışını (başı, ortası ve sonu)

belirler.• Belirli bir zaman akışına göre tarihsel bir metin oluşturur.• Takvim zamanını günler, haftalar, aylar, yıllar, yüzyıllar,

binyıllar olarak ölçer.• Takvim çeşitleri ve bunlara ait temel kavramlar (MÖ, MS,

yüzyıl vb.) üzerinden zamanı hesaplamalar ve diğer takvim sistemlerine (hicri ve rumi takvimi miladi takvime vb.) dönüştürür.

• Tarih şeritlerinde sunulan bilgileri yorumlar.• Tarihsel süreklilik ve değişimi açıklamak amacıyla bir

tarihsel akış şeması oluşturur.• Tarihi, dönemlere ayırmaya yönelik yaklaşımları

karşılaştırır ve farklı yaklaşımlar önerir.

2. Tarihsel Kavrama Becerileri

• Tarihsel metnin yanıtlamaya çalıştığı temel soruyu bulmak.• Tarihsel metin yazarının amacı, yaklaşımı ve bakış açısını

tanımlamak.• Tarihsel açıklama ve analizleri anlamlı bir şekilde okumak.

Bu süreçte öğrenciler;

• Tarihsel belge veya metnin yazarını ve kaynağını belirtir.• Bir tarihsel metnin gerçek anlamını (Tarihsel bir olayın nerede

olduğunu, olayda kimlerin yer aldığını, bu olayın sebep ve sonuçlarını) kavrar.

• Bir tarihsel metinde yazarın cevaplamaya çalıştığı temel soruları belirler. Tarihsel metnin inşa edildiği bakış açısını ortaya koyar.

• Tarihsel olgu ve görüşleri ayırt eder. Bunu yaparken ikisi arasındaki ilişkiyi dikkate alır. Tarihçinin üzerinde çalıştığı olguları seçtiğini ve bu seçimin tarihçinin görüşünü yansıttığını fark eder.

2. Tarihsel Kavrama Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;• Tarihsel metinleri hayal gücünü kullanarak okuyabilir. Tarihsel

metnin; birey veya toplumların amaçları, eğilimleri, değer yargıları, fikirleri, genel görünümleri, umutları, korkuları, güçlü ve zayıf yanları konusunda neleri ortaya çıkardığını göz önünde bulundurur.

• Farklı tarihsel yaklaşımları değerlendirir. Geçmişe ait buluntuları, belgeleri, mektupları, günlükleri, sanat eserlerini ve edebi ürünleri inceler. Geçmişi tarihsel empati kurarak yorumlar.

• Tarihsel olayların meydana geldiği coğrafi alanlar hakkında bilgi edinirken veya mevcut bilgilerini geliştirirken tarihsel haritalardaki bilgiyi kullanır.

• Grafiklerde, tablolarda, şemalarda ve diyagramlarda sunulan metne yardımcı veriler üzerinde çalışırken görsel ve sayısal verileri kullanır.

• Görsel (fotoğraflar, temsili resimler, eğitsel karikatürler ve mimari çizimler vb.) ve edebi ürünler (roman, şiir ve oyunlar vb.) ile müzik (halk müziği, popüler ve klasik müzik) eserlerini kullanır.

3. Tarihsel Analiz ve Yorum Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;

• Benzerlik ve farklılıkları belirleyerek, farklı düşünce, değer, tarihî şahsiyet, davranış ve kurumları karşılaştırır.

• Geçmişte yaşamış insanların farklı güdülerini, inançlarını, çıkarlarını, umutlarını ve korkularını belirterek bu insanların farklı bakış açılarını göz önünde bulundurur.

• Neden sonuç ilişkilerinin birçok boyutunu (bireyin ve tarihî şahsiyetlerin önemi, ekonomik ve nesnel koşulların önemi, düşüncelerin, insan çıkarlarının ve inançların etkisi, şansın ve tesadüfün rolü) göz önüne alarak bu ilişkiyi analiz eder.

• Mekan ve zaman sınırlarını aşan uzun vadeli ve büyük çaptaki gelişmeler de dahil süregelen sorunları belirlemek amacıyla çağlar ve bölgeler arasında karşılaştırmalar yapar.

• Tarihsel kanıt temelli ve bilgiye dayalı hipotezlerle desteklenmeden öne sürülen görüşleri ayırt eder.

• Birbiriyle ihtilaflı tarihsel metinleri karşılaştırır.

3. Tarihsel Analiz ve Yorum Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;

• Tarihsel olasılık örneklerini ve değişik seçeneklerin nasıl farklı sonuçlara yol açabileceğini göstererek tarihte kaçınılmazlığın olduğuna ilişkin iddiaları şüphe ile karşılar.

• Tarihsel olaylar hakkındaki yorumların geçici olduğunu, yeni bilgiler keşfedildikçe ve yeni yorumlar yapıldıkça değişebileceğini kavrar.

• Tarihçilerin geçmiş hakkında farklı yorumları olduğundan ve tarihçiler arasındaki temel tartışmalardan haberdar olur.

• Geçmişte alınan kararların sağladığı fırsatları ve yol açtığı sınırlılıkları göz önüne alarak geçmişin etkileri hakkında hipotezler üretir.

4. Tarihsel Sorun Analizi ve Karar Verme Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;

• Geçmişteki konu ve sorunları tanımlar, bu konu veya sorunla ilgili insanların çıkarlarını, değer ve bakış açılarını analiz eder.

• Güncel sorunların ortaya çıkmasına yol açan önceki durumlara ve mevcut faktörlere ilişkin kanıtları düzenler.

• Güncel bir sorunun tarihsel arka planını belirler.• İlgili tarihsel olayları belirler ve güncel sorunlarla ilgisi

olanları olmayanlardan ayırt eder.• Alternatif tarihsel oluş süreçlerini değerlendirir.• Bir tarihsel sorunu çözmeye yönelik hareket planı

hazırlar: Problemi tanımlar, problemi ortaya çıkaran faktörleri analiz eder, iyi incelenmiş tercihler arasından inandırıcı bir çözüm önerir.

• Tarihsel bir kararın uygulanmasını değerlendirir.

5. Tarihsel Sorgulamaya Dayalı Araştırma Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;

• Tarihsel dokümanlar, tanıkların anlatıları, mektuplar, günlükler, buluntular, fotoğraflar, tarihi mekânlar, sanat eseri ve mimari eserlerden hareketle tarihsel sorular sorar.

• Kütüphane ve müze koleksiyonları, tarihi mekânlar, tarihi fotoğraflar, gazeteler, günlükler, dergiler, belgesel filmler, tanık anlatıları, nüfus sayım sonuçları, vergi kayıtları, istatistiksel derlemeler ve ekonomik göstergeler gibi çok değişik kaynaklardan tarihsel veri elde eder.

• Tarihsel verinin ait olduğu toplumsal, siyasal ve ekonomik bağlamı açıklayarak bu verileri sorgulama, geçerliğini, güvenirliğini, yeterliğini, gerçekliğini, iç tutarlığını ve bütünlüğünü değerlendirir. Olguların göz ardı edilmesi veya icat edilmesi yoluyla önyargı, çarpıtma ve propaganda amacı taşıyıp taşımadığını inceler.

5. Tarihsel Sorgulamaya Dayalı Araştırma Becerileri

Bu süreçte öğrenciler;

• Eldeki kayıtlardaki boşlukları belirleyip, zaman ve mekâna ait bilgi ve bakış açılarını düzenleyerek sağlam bir tarih yorumu yapar.

• Ailenin büyüklüğü ve kurulmasındaki değişimler, göç şekilleri, refah dağılımı ve ekonomik değişimler gibi konuların açıklanmasında sayısal analizleri kullanır.

• Yüzeysel görüşler yerine sağlam bir muhakemeye dayalı iddialar ortaya koyarken yorumlarını tarihsel kanıtlarla destekler.

Ortaokul Fen ve Teknoloji Öğretim Programında Yer Alan Beceri ve Bilgi Kazanımları

Lise Fizik Öğretim Programında Yer

Alan Beceri ve Bilgi Kazanımları

Fizik Öğretim Programının Katmanları

Beceri Katmanı (114)

Problem Çözme Becerileri: PÇB (23)

Fizik-Teknoloji-Toplum-Çevre:FTTÇ (40)

Bilişim ve İletişim Becerileri: BİB (23)

Tutum ve Değerler:TD (28)

Problem Çözme Becerileri: PÇBÖzgün, eleştirel, analitik ve uzamsal düşünme becerileri,

veri işleme ve sayısal iletişim becerileri ve üst düzey düşünme becerileri bu başlık altında toplanmıştır.

1. Araştırılacak bir problem belirler ve bu problemi çözmek için plan yapar (7).

2. Belirlediği problemin çözümü için deney yapar ve veri toplar(7).

3. Problemin çözümü için elde ettiği verileri işler ve yorumlar(9).

Beceri Katmanı

Beceri Katmanı Fizik-Teknoloji-Toplum-Çevre:FTTÇBu beceriler, fizik ve toplum, teknoloji ve çevre

arasındaki ilişkileri anlama, yorumlama ve geliştirmeyi sağlayan kazanımları içermektedir.

1. Fizik ve teknolojinin doğasını anlar(16).

2. Fizik ve teknolojinin birbirini nasıl etkilediğini analiz eder(6).

3. Fizik ve teknolojinin birey, toplum ve çevre ile etkileşimini analiz eder(18).

Beceri Katmanı

Bilişim ve İletişim Becerileri: BİBBilişim (bilgi teknolojileri), iletişim ve temel bilgisayar becerileri bu başlık altında toplanmıştır.

1.Bilgiyi arar, bulur ve uygun olanı seçer (5).

2.Amacına uygun bilgi geliştirir (4).

3.Bilgiyi en etkin şekilde sunar (3).

4.İletişim becerileri geliştirir (5).

5.Temel bilgisayar becerileri geliştirir (6).

Beceri Katmanı

Tutum ve Değerler:TDKendini kontrol etme ve geliştirme becerileri, organizasyon ve çalışma becerileri ile bilimsel tutum ve değerler bu başlık altında toplanmıştır.

1.Kendine ve diğerlerine karşı olumlu tutum ve değerler

geliştirir (13).

2.Fiziğe ve dünyaya karşı olumlu tutum ve değerler geliştirir

(8).

3.Yaşam boyu öğrenmeye karşı olumlu tutum ve değerler

geliştirir (7).

Programda beceriler içeriğin bir parçasıdır ve bilgi kazanımlarının yanına kodlanmıştır. Aşağıda listelenen kazanımlar ünitelerdeki ilgili bilgi kazanımlarına çaprak olarak yedirilmiştir.

Örneğin Modern Fizik Ünitesi ile ilgili olarak;

Atomun çekirdekten ve elektronlardan oluştuğunu gösteren ilk atom modelini açıklar. (FTTÇ-1.b-g; BİB-1.a-d, 3.a-c)

Kazanımında amaçlanan bilgi kazanımının yanında FTTÇ kazanımın 1.b-g ile BİB becerilerinden 1.a-d ve 3.a-c’nin öğrencilere kazandırılması amaçlanmıştır.

FTTÇ 1.b. Fizik biliminin sınanabilir, sorgulanabilir, doğrulanabilir, yanlışlanabilir ve delillere dayandırılabilir bir yapısı olduğunu anlar.

1.g. Yeni bir delil ortaya çıktığında mevcut bilimsel bilginin sınanarak sınırlandığını, düzeltildiğini veya yenilendiğini fark eder.

BİB1.a. Farklı bilgi kaynaklarını kullanır.1.d. Amacına uygun bilgiyi arar, bulur ve seçer.3.a. Doğru çıktılara amacına uygun sunum hazırlar.3.c. Uygun teknolojik ortam ve ürünleri (internet, bilgisayar, projeksiyon, tepegöz, slayt, hologram, video vb.) kullanarak etkili bir sunum yapar.

Atomun çekirdekten ve elektronlardan oluştuğunu gösteren ilk atom modelini açıklar. (FTTÇ-1.b-g; BİB-1.a-d, 3.a-c)