Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi Fizibilite …coruhhavzasi.com/uploads/6684107-fizibilite-raporu.pdf · Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi Fizibilite Çalışması

Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi Fizibilite Çalışması

1

1.Giriş................................................................................................................................................2 1.1 Fizibilite Çalışmasının Hedef ve Kapsamı ................................................................................. 1.3 Fizibilite çalışmasının yaklaşımı..............................................................................................3 Projenin Geçmişi ..............................................................................................................................4 Proje Gerekçesi ................................................................................................................................4 Proje alanı ve uygulama yerleri .......................................................................................................5 Teknik analiz ve tasarım ..................................................................................................................5 Proje girdileri ....................................................................................................................................6 Toplam yatırım miktarı ve yıllara göre dağılımı ............................................................................6 Proje yönetimi ve uygulama programı............................................................................................6 Proje analizi ......................................................................................................................................7 Proje finansmanı ...............................................................................................................................7 2 Projenin Tanımı ve Kapsamı ........................................................................................................7 2.1 Projemin geliştirme hedefi ve Kilit performans göstergeleri ..................................................7 2.2 Proje bileşenleri..........................................................................................................................9 2.2.1 Proje yaklaşımı........................................................................................................................9 2.2.2 Alt-projelerin genel tanımı .....................................................................................................9 2.3 Proje alanı ve hedef mikro-havzalar ...................................................................................... 11 2.4 Kırsal nüfus, hedef faydalanıcılar ve faydalar ...................................................................... 11 Bölüm 3 Projenin Arka Planı ....................................................................................................... 22 3.1 Proje alanının sosyo-ekonomik durumu ................................................................................ 22 3.2 Projenin sektörel ve/veya bölgesel kalkınma politikalarına uygunluğu .............................. 24 3.2.1 Proje fikrinin ortaya çıkışı ................................................................................................... 24 3.2.2 Devlet politikaları ve geçmiş, devam eden ve planlanan projeler .................................... 25 3.2.3 Alınan dersler ve tamamlayıcı ilişkiler (örtüşmeden kaçınarak ve sinerji getirerek) ...... 30 Bölüm 4 Proje Gerekçesi .............................................................................................................. 33 4.1.Küresel Düzeyde Analizi: ...................................................................................................... 33 4.2 Ulusal ve bölgesel düzeyde ihtiyaç analizi ........................................................................... 33 4.3 Yerel halkın ihtiyaç analizi .................................................................................................... 34 Bölüm 5 Proje alanı ve Uygulama yerleri ................................................................................... 36 Bölüm 5 Proje alanı ve Uygulama yerleri ................................................................................... 36 5.1 Coğrafi özellikler .................................................................................................................... 36 5.1.1 Genel yapı ............................................................................................................................ 36 5.1.2 Doğal kaynakların bozulması.............................................................................................. 37 5.2 Kırsal altyapı ........................................................................................................................... 41 5.3 Hedef mikrohavzalar ve derecelendirme süreci .................................................................... 41 5.4 Çevresel Etkilerin Ön-değerlendirmesi ................................................................................. 48 5.5 Kurumsal yapı ......................................................................................................................... 48 Bölüm 6 Teknik Analiz ve Tasarım ............................................................................................. 50 6.1 Projede uygulanacak tekniklerin uygunluğu ......................................................................... 50 6.2 Mevcut sorunlar ve çözüm alternatifleri açısından faaliyet seçim süreci ........................... 54 Bölüm 7 Proje Girdileri: ............................................................................................................... 66 7.1. Proje Faaliyetlerinin Hedefleri: ............................................................................................. 66 7.1.1 Alt Proje A. Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi, Rehabilitasyonu ve Korunması: .................................................................................................................................... 67 7.1.2 Alt Proje B. Köylülerin Yaşam Seviyesinin İyileştirilmesi: ............................................. 67 7.1.3 Alt Proje C “Kapasite Geliştirme” ...................................................................................... 69 7.1.4 Danışmanlık Servisi:............................................................................................................ 70


2

7.2. Proje Faaliyetlerinin Birim Maliyetleri: ............................................................................... 71 7.2.1 Alt Proje “Doğal Kaynakların Sürdürlülbilir Yönetimi , Rehabilitasyonu ve Korunması” ........................................................................................................................................................ 71 7.2.2. Alt Proje B “Köylülerin Yaşamının Geliştirilmesi” ......................................................... 72 7.2.3 Alt Proje C “ Kapasite Geliştirme”: .................................................................................. 73 7.2.4 Danışmanlık Hizmetleri: ..................................................................................................... 74 7.3. Projenin girdileri ve yerel çevrelerin katkıları .................................................................... 75 Bölüm 8 Proje yönetimi ve uygulama programı ....................................................................... 75 8.1 Projeyi koordine eden kuruluşlar ve teknik kapasiteleri .................................................... 75 8.2 Proje yönetimi ve uygulaması düzenlemeleri ..................................................................... 75 8.3 Uygulama Planı, İzleme ve Değerlendirme ........................................................................ 78 Bölüm 9 Yatırımın Toplam Tutarı ve Yıllık Dağılımı ............................................................. 79 9.1.Yatırımın toplam miktarı ........................................................................................................ 79 9.1.1 Kurumlara ve Faaliyetlere Göre Bütçe Dağılımı: ............................................................ 79 10. BÖLÜM Proje Analizi ......................................................................................................... 88 10.1 Ekonomik ve Finansal analiz ............................................................................................. 88 10.1.1Proje maliyetleri ve getirileri ............................................................................................. 88 10.1.2 Ekonomik analiz .............................................................................................................. 95 10.1.3 Finansal Analiz ................................................................................................................ 96 10.1.4 Hassaslık analizi .............................................................................................................. 97 10.2 Sosyal Analiz ...................................................................................................................... 98 10.2.1 Olası pozitif etki .............................................................................................................. 98 10.2.2 Olası Olumsuz etki .......................................................................................................... 99 10.3 Risk analizi ....................................................................................................................... 100


3

1.Giriş

1.1 Fizibilite Çalışmasının Hedef ve Kapsamı

Çoruh Nehri Havzası Kuzeydoğu Anadolu platosunda bulunmakta ve yaklaşık 2 milyon hektar alanı kapsamaktadır. 2000 yılı itibariyle, alanın %22’si (444.000 ha) ormanla kaplıdır, havzadaki nüfus yaklaşık olarak toplamda 432.000’dir ve bu rakamın %62’si (286.000) kırsal kesim olup 832 adet köyde ikamet etmektedir. Bu köylerin 515 adedi “orman köyü 1” 317 adedi ise “normal köy”dür. Çoruh Nehri Havzasında, özellikle orman azalması ve toprak erozyonu biçiminde şiddetli doğal kaynak bozulması olduğu bilinmektedir. Bununla beraber, sınırlı istihdam fırsatları ve tarım ve hayvancılığın düşük verime sahip olması nedeniyle bölge ülkedeki en fakir bölgeler arasındadır. Kırsal fakirlik ile doğal kaynak tahribatı arasındaki kısır döngü sorunların en başında gelmektedir. Eylül 2002 ila Ocak 2004 tarihleri arasında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB2) “Türkiye Cumhuriyeti’nde Çoruh Nehrinde Katılımcı Havza Rehabilitasyonu Master Plan Çalışması”nı yürütmüş ve yukarıda bahsi geçen hususlara yönelik olarak bir dizi program ve projeler sunmuştur. Ancak, bütün çabalara rağmen teklif edilen faaliyetlerin ancak bir kısmı uygulamaya konmuştur. Japon ODA kredi projeleri için, Japonya Uluslararası İşbirliği Bankası (DIŞ KATKI), Türkiye’yi desteklemek için 8. ve 9. kalkınma planlarına uygun biçimde dört stratejik temel ortaya koymuştur, bunlar: i) bölgesel eşitsizliği dengelemek; ii) insan kaynakları geliştirme; iii) çevre ve, iv) felaket önleme ve tehlike kontrolüdür.

12. Fizibilite çalışmasının yaklaşımı Fizibilite çalışmalarında ÇOB’deki (AGM, OGM, ORKOY, DKMPG, DSI) ve TKİB’deki ilgili kurumların il veya bölge seviyesindeki personeliyle yapılan görüşmelere ilaveten, İÖİ’ler ve kaymakamlıklarla da görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Fizibilite çalışmalarında bilgi toplama amacıyla akademik enstitüler, STK’ler ve HK’lerle irtibata geçilmiştir. Seçilen sahalarda köy toplantıları yapılmış, Muhtarlardan ve köy halkından görüş ve yorumlarını bildirmeleri istenmiştir. Yerel ihtiyaçları eşit değerlendirebilmek için özellikle kadınlarla ayrıca odak grubu görüşmesi gerçekleştirilmiştir. Buna paralel olarak, Fizibilite çalışma ekibi tarafından, ormancılık, sulama, doğal afet ve kırsal kalkınma gibi değişik uzmanlık alanlarında, ilgili kurumların ve İÖİ’lerin saha personelinin de yardımı ile yürütülmüştür. Bu çalışmada Proje formasyonu için benimsenen yaklaşım ve yöntemler aşağıda tanımlanmıştır:


4

Projenin Geçmişi M/P’nin içeriği gözden geçirilmiş ve yerel toplumlarla kurum çalışanlarının ihtiyaçlarına

göre güncellenmiş, programlar ve projeler şu şekilde kategorize edilmiştir: ‘değiştirilecek’, ‘silinecek’ veya ‘yeni eklenecek’. Bu kategorilerin oluşturulmasında kullanılan kriterler Teknik Analiz bölümünde ayrıntılı biçimde tanımlanacaktır.

Ormancılık, kırsal kalkınma ve entegre havza yönetimi sektörlerindeki güncel politikalar ve benzer projeler hakkına bilgi çoğunlukla merkezi düzeyde AGM, OGM ve TÜGEM’den yerel düzeyde ise İÖİ’ler ve kaymakamlıklardan alınmıştır Ayrıntılı bilgiler projenin arka planı bölümünde verilmiştir.

Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi (DASHRP) ile devam etmekte olan Anadolu Su Havzaları Rehabilitasyon Projesi (ASHRP)’den alınan dersler Dünya Bankası personeli ve AGM’de çalışan İşletme Birimi ile irtibata geçilerek öğrenilmiş ve yayımlanan değerlendirme raporlarları incelenmiştir. GTZ tarafından finanse edilen Bayburt ilindeki henüz tamamlanmış olan havza rehabilitasyonu projesinde öğrenilen dersler eski yerel koordinatörle görüşülüp öğrenilmiştir Ayrıntılı bilgiler projenin arka planı bölümünde verilmiştir.

Büyük bir kısmı Devlet İstatistik Enstitüsünden alınan istatistiki veriler kullanılarak Proje alanının sosyo-ekonomik durumu tanımlanmıştır (bkz projenin arka planı). Projenin doğrudan ve dolaylı faydalanıcıları Projenin Tanımı ve Kapsamı bölümün’de tanımlanacaktır ve yaşamın iyileştirilmesi özellikle de faydalanıcı köy ve hanelerin seçilme kriterleri ve süreci ilgili kurumların saha personeliyle görüşülmüştür (bkz Proje Girdileri).

Proje Gerekçesi Çoruh Nehri Havzasındaki doğal kaynaklar, dik yamaçlar, sığ ve düşük verimlilikte toprak, az yağış, şiddetli ve uzun kışlar gibi doğa karakteristikleri nedeniyle bozulmuş ve bu bozulma yasa dışı ağaç kesimi, yanlış arazi kullanımı ve aşırı otlatma gibi insan faaliyetleriyle hızlandırılmıştır. Proje sahasında hızlı dışarı göç, kişi başına düşük GSMH, cinsiyet ayrılığı, kısıtlı gelir kaynakları ve benzeri sosyoekonomik şartlar bulunmaktadır. Ayrıca;

Havzadaki şiddetli erozyon sebebiyle, tamamlanmış, inşaatı devam eden ve planlanan baraj rezervuarlarının kısa sürede dolma ve ekonomik ömürlerinin azalması riski güçlü bir şekilde vardır. Bundan dolayı bölgede havza rehabilitasyon çalışmalarının yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Havza, zorlu topografyası ve iklimi nedeniyle Türkiye’deki en fakir ve en zarar görmüş bölgelerden biridir.

Çığ ve sel gibi doğal felaketlerin en çok yaşandığı bölgelerden bir tanesidir. Ulusal ormancılık politikasına göre doğal kaynakların orman köylüleri tarafından

sürdürülebilir olmayan biçimde kullanımı azaltılmalıdır. Doğal kaynakların bozulması ve fakirlik arasında bir kısır döngü bulunmaktadır.

Doğal kaynakların bozulması köylülerin düşük verimde geçinmesine neden olmakta ve bu da halkın fakirliğini artırmaktadır. İnsanlar da doğal kaynaklara daha bağımlı hale gelmekte ve bu yüzden doğal kaynaklar daha da bozulmaktadır. Bu kısır döngünün kırılması gerekmektedir.

Türkiye’nin en yüksek politika ve planlama aracı olan 9. Kalkınma Planı (2007-2013), “Ekonomik ve Sosyal Kalkınma” ekseninde gelecek nesiller için doğa ve çevre korumanın önemi ve “Bölgesel Kalkınmanın Sağlanması” ekseninde bölgesel farklılığın azaltılması belirtmektedir.


5

Doğal çevre koruma açısından, toprak muhafazası ve bozulmuş orman rehabilitasyonuna dair planlanan proje faaliyetleri ve bölgesel ayrılıkların ortadan kaldırılması için yaşamın iyileştirilmesi bileşeni önemlidir. Bu Proje iki ana bileşene odaklanmıştır ve kapasite geliştirme bileşenini hedeflenen alanların kurum personeli ile faydalanıcıları için eklemiştir, böylece Proje Kalkınma Planının doğrultusunda planlanmış ve proje çıktılarını sürdürebilmek için tedbir olarak kurumsallaştırılmıştır. Projenin etkilerinin uzun vadede bölgeden dışarı göçü de yavaşlatmaya yardımcı olması beklenmektedir. Projenin yukarıda ifade edildiği gibi yöresel ve ulusal düzeyde gerekçeleri ile birlikte, gerek iklim değişikliği ve çölleşme/arazi bozulumu gibi küresel düzeydeki problemler ile de doğrudan ilişkilidir.

Proje alanı ve uygulama yerleri Çoruh Havzası Türkiye’nin kuzeydoğusunda Karadeniz’in güneyinde ve komşu ülke Gürcistan sınırına bitişik bölgede yer almakta olup yaklaşık 2 milyon hektar alanı kapsamaktadır. Proje entegre bir proje olup, Artvin, Bayburt ve Erzurum illerini kapsamaktadır. Proje 12’si öncelikli olmak üzere toplam 18 Mikro-havza 604.301 hektarlık bir alanı, 242 köy ve 55,000 kişiyi ilgilendirmektedir. Proje alanındaki coğrafi özellikler ve altyapı üzerine çalışma M/P’de sunulan bilgilerin

güncellenmesi ile yürütülmüş, doğal kaynak bozulması ve HES projelerinin (bkz Proje Alanı ve uygulama yerleri) son durumlarını AGM, OGM, DSİ ve İÖİ’lerden bilgi toplayarak öne çıkarmıştır.

Çoruh Havzasının M/P’de4 önerildiği gibi 63 MH’ye bölünmesine dayalı olarak, Projede

yer alacak Mikrohavzaların (MHler) öncelik sıralamasına yönelik kriterler geliştirilmiştir. Sonuç olarak, 63 MH 4 sınıfa ayrılmış ve 18 MH öncelikli hedef olarak önerilmiş, bunlardan 12’si PUP’nin tasarımı için seçilmiştir. Her bir MH’deki alt proje faaliyetlerinin tam yeri belirlenmemiş ve ayrıntılı tasarıma bırakılmıştır (A/T).

Muhtemel çevre etkiler, hem olumlu hem olumsuz olmak üzere, ön-değerlendirme

seviyesinde TH’nin mevcut yönetmeliklerine ve DIŞ KATKI Kılavuzuna göre değerlendirilmiştir. ÇOB ÇED raporunun ve çevre yönetimi / izleme planlarının hazırlanmasının, havza rehabilitasyonu içeriği nedeniyle, mevcut Proje için talep edilmediğini teyit etmiştir

Teknik analiz ve tasarım Projenin genel hedefi öncelikle yönetici kurumlar tarafından onaylanmış ve Proje

alanındaki mevcut sorunların temel yapısı, Proje hedeflerine ulaşılması açısından müşterek biçimde incelenmiştir. Bu sürece dayalı olarak, hem kurumlardan hem de yöre halkından istenen çeşitli faaliyetlere dair fikirler toplanmıştır. Sonra Projede uygulanacak alt proje faaliyetlerini önceliklerine göre ayırmada bir dizi kriter uygulanmıştır (bkz Teknik Analiz ve Tasarım).


6

İzleme ve Değerlendirme (İ&D) sisteminin geliştirilmesini içeren danışmanlık hizmeti kapsamı da belirlenmiştir.

Birçok alt proje faaliyeti çoklu MH’ye hizmet etmek için tasarlanmış böylece farklı hedef

alanı ve faydalanıcılar arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi hedeflenmiştir

Proje girdileri Alt proje faaliyetlerinin büyüklük ve miktarı her bir yönetici kurumun il müdürlüğü ve İÖİ

tarafından gelecek seneler için hazırlanmış olan mevcut planlara göre hesaplanmıştır. Son gerçekleşmeler, seçilen MH’nin en son nüfusu ve fizibilite çalışma ekibi tarafından gerçekleştirilen sahaya özgü şartların teknik incelemesine dayanılarak düzenlemeler yapılmıştır (bkz Proje Girdileri).

Farklı kaynaklardan 2010 yılı itibariyle son birim fiyatlar toplanmış, malzeme, ekipman,

inşaat veya tesisat, ücretli iş, ulaşım, uzman, taşeronların sabit maliyetleri, vb. gibi farklı kalemlerin dökümü elde edilmiştir (bkz Proje Girdileri). Katma değer vergisi ayrıca hesaplanmıştır.

Projedeki girdiler dışında, gelir iyileştirici faaliyetler için faydalanıcı toplumların ayni

katkıları hesaplanmıştır. Her bir faaliyet için işletme ve bakım maliyet ve sorumluluğu da çalışılmıştır (bkz Proje Girdileri).

Toplam yatırım miktarı ve yıllara göre dağılımı Yatırım miktarları kurumlar, faaliyetler, yıllar ve toplam yatırım miktarları olarak belirlenmiştir. Bu çalışmalar esnasında bütün kurumların görüş ve önerileri alınmış ve birim maliyetler hesaplanırken de piyasa rakamlarına ve kurumların kullanmış oldukları birim maliyetlere bakılmıştır. “Ana maliyet” proje süresince yıllık uygulama hedeflerine göre dağıtılmış ve KDV

oranları, fiyat artışı, fiziksel riskler ve idari giderler müzakereler yoluyla görüşülmüş ve uygulanmıştır. Bu sonuçlar “Yıllık Fon İhtiyacı” olarak kullanılmıştır .

Proje yönetimi ve uygulama programı Farklı kurumlar arası koordinasyon sistemi ile karar verme sürecinin yanı sıra teknik

kapasiteleri Proje uygulama hakkında kurumların görüşleri alınmıştır. Bu görüşmelerde devam etmekte olan ASHRP’nin durumu da göz önünde bulundurulmuştur.

Projenin uygulama süresi ve takvimi uygulayıcı kurumlar ve personelleri açısından

gerçekçi ve pratik olarak tasarlanmıştır. İlk olarak, doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerinin süresi il düzeyinde yıllık uygulama takvimi hesaplanarak ve ÇOB personeliyle görüşülerek belirlenmiştir. Geçim iyileştirme faaliyetleri için, küçük ölçekli sulama altyapısı diğer faaliyetlerden önce atılması gereken ilk adım olarak düşünülmüştür. Kapasite geliştirme süresi ve takvimi diğer al projeleri yeterli sıklıkta ve zamanında etkin biçimde desteklemek için en son tasarlanmıştır.


7

Proje analizi Ekonomik analiz, muhtemel doğrudan/dolaylı veya nitel/nicel faydalar arasından en

gerçekçi olanlarından seçilen beklenen faydalara göre yürütülmüştür (Proje Analizi). Diğer yandan, spesifik bir finansal analiz yapılmamış olup, çalışma temel finansal tabloları da içermiştir . Hassasiyet analizi de yürütülmüştür.

Proje alanındaki saha çalışmasının sonuçları ile DASHRP ve ASHRP’de öğrenilen

derslere dayanan hem olumlu hem de olumsuz muhtemel sosyal etkiler değerlendirilmiştir. Bu bulgular, geçim iyileştirme faaliyetlerinde faydalanıcı köy ve hanelerin seçilme kriter ve süreçlerinde ve bunun yanı sıra başlangıç seviyesi etüdü dahil olmak üzere İ&D sisteminde de yansıtılmıştır (bkz Proje Girdileri).

Proje uygulama ve Proje hedefine ulaşmadaki kritik riskler, kurumlar arası görüş

alışverişinin yanı sıra benzer projelerden alınan derslere dayanılarak, hem dış hem de iç riskler açısından analiz edilmiştir (bkz Proje Analizi).

Proje finansmanı Proje finansmanı iç ve dış kaynak olarak belirlenmiştir. Proje maliyetinin

hesaplanmasında kredi faizi, para birimi değerleri ve amortisman süresi için geçici değerler kullanılmıştır.

2 Projenin Tanımı ve Kapsamı

2.1 Projemin geliştirme hedefi ve Kilit performans göstergeleri Projenin genel hedefi Çoruh Nehri Havzasında, entegre rehabilitasyon ve bitki örtüsü, toprak ve su kaynaklarının sürdürülebilir kullanımı ve muhtelif gelir getirici faaliyetlerle geçimin iyileştirilmesi (beklenen çıktı) sayesinde çevresel muhafaza ve fakirliğin azaltılmasına katkıda bulunmaktır. Bu amaca ulaşmak için Projede aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir: Toprak erozyonunun azaltılması ve doğal bitki örtüsünün toprak koruma tedbirleri, bozuk

orman ve mera alanlarının ıslahı yoluyla iyileştirilmesi; Sel, nehir sedimantasyonu, çığ ve heyelan gibi doğal afet risklerinin değerlendirilmesi,

önlenmesi ve azaltılması, bunu yaparken sinerjik biçimde AGM’nin yukarı havzalarda, DSİ’nin ise aşağı havzalarda müdahalede bulunması, risk değerlendirmesi, demonstratif kontrol işlerinin yapılması ve işbaşında eğitim ile ÇOB’nin kapasitesinin güçlendirilmesi;

Sosyal ormancılığın teşvik edilmesi, Çoruh Nehri Havzası için ekosisteme dayalı katılımcı ormancılık yönetimi, odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir kullanımı ve korunan alan yönetimi ile uygulanabilir olan planlama modellerinin oluşturulması sayesinde orman tahribatının önlenmesi;

Yerel toplumların, kısa süreli olumsuz etkileri olabilmesine rağmen, doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerini anlamaları, kabul etmeleri ve bu faaliyetlere katılımlarının


8

çeşitli ve esnek geçim iyileştirme ve kapasite geliştirme alternatifi sunmaları açısından teşvik edilmesi;

Geri kalan ormanları korumak amacıyla odun tüketimini azaltan uygulamalar, erken sezonda aşırı otlatmanın engellenmesi için yeterli miktarda hayvan yemi üretilmesi, sulama tesislerinin iyileştirilmesi, hayvancılık ve tarımsal kalkınma, arıcılık, pazarlama yardımı vb. gibi çiftlik dışı gelir yaratma gibi faaliyetler aracılığıyla en önemli sorun olan “doğal kaynakların bozulması”nın doğrudan ve temel nedenleriyle ilgilenilmesi;

Kurum personeli ve yerel toplumların seminerler, teknik eğitimler, çalıştaylar ve çalışma gezileri aracılığıyla kapasitelerinin geliştirilmesi ve böylece havza yönetiminde entegre ve katılımcı yaklaşımın tanıtılması ve teşvik edilmesi; bir yandan da ayrıntılı MH planlama ve tasarımındaki proje faaliyetlerinin belirlenmesinde toplum-odaklı diyalog yaklaşımının benimsenmesi;

Orman fidanlıklarının geliştirilerek rehabilitasyon işlerinin ve yerel halkın ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli derecede yüksek kalite fidan tedarik edilmesi; ve

Uzmanların yardımıyla Projenin düzgün uygulanması ve uygun biçimde değerlendirilmesinin desteklenmesi; doğal, sosyal ve ekonomik Proje göstergelerinin nicel değerlendirmesini sağlayan başlangıç seviyesi araştırmasını da içeren sıkı bir izleme ve değerlendirme (İ&D) sisteminin oluşturulması.

Çoruh Nehri Havzasında inşaatı tamamlanmış veya devam etmekte olan bir takım barajların rezervuarlarına giden sedimantasyonun azaltılması da Proje hedefinin önemli bileşeni olarak düşünülmelidir. Projenin farklı aşamalarındaki kilit performans göstergeleri, isim olarak Girdi – Faaliyet – Çıktı – Sonuç – Etki seviyeleri Ek 2.1’de ayrıntılı biçimde gösterilmiştir (bu bölümün sonunda ek olarak verilmiştir). Aşağıda, bahsi geçen majör göstergeler kısaca tanımlanmıştır: Erozyon sebebiyle kaybedilen toprak miktarının azalması; Çoruh nehri sisteminden önemli baraj rezervuarlarına giden sedimantasyon miktarının

azalması; Bitki örtüsünde, doğal yer örtüsü ve bitki biyokitlesinde artış; Doğal kaynak rehabilitasyonunun önlenmesinde daha etkin tedbirlerin uygulanması; Orman yönetimi ve muhafazalı alan yönetiminde geliştirilmiş planlamanın uygulanması; Projeden etkilenen toplumlarda, projede yer almayan toplumlara göre artan gelir seviyesi

ve çeşitlendirilmiş gelir kaynağı; Odun tüketiminin ve yasadışı kesimin azalması; Daha kontrollü otlatma uygulamaları sayesinde doğal bitki örtüsündeki baskının azalması; Pazarlama bilgisinin güçlenmesi ve yerel toplumların daha geniş fırsatlarının olması; Toprak erozyonu ve orman azalması hakkında neden ve etkileri ve alınması gereken

tedbirler hususunda bilincin artması; Havza yönetiminde, uygulayıcı kurumların personelinin güçlendirilmiş kurumsal ve

teknik kapasiteye sahip olmasına dayalı havza yönetiminde entegre ve katılımcı yaklaşımın tam anlamıyla benimsenmesi.


9

2.2 Proje bileşenleri

2.2.1 Proje yaklaşımı Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi entegre ve katılımcı yaklaşım tam

anlamıyla benimsenerek uygulanacaktır. Projenin iki ana kolu doğal kaynak rehabilitasyonu (alt-proje A) ve geçimin/yaşamın iyileştirilmesi (alt-proje B) olup bu faaliyetler kapasite (alt-proje C) geliştirme ile desteklenecektir ve tüm bu faaliyetler tepeden inme kararlardan kaçınmak ve alt seviyedeki ihtiyaçları her bir MH’deki sahaya özgü çözümlerle tanımlamak için desteklemek amacıyla yerel toplumlar, uygulayıcı kurumların saha personeli ve ayrıntılı MH planlaması yapan teknik ekip arasında diyalog süreciyle kararlaştırılacaktır. Geçimin iyileştirilmesi her zaman için doğal kaynak rehabilitasyonu ile ilişkilidir ve bağımsız bir faaliyet olarak yürütülmeyecektir. Projenin yenilikçi hususları aşağıdaki gibidir:

Havzanın farklı kısımlarındaki müdahalelerde, AGM ve DSİ arasında sinerji modeli

olması beklenen işbirliği; ÇOB’nin doğal afet önlemedeki yeni girişimlerinin desteklenmesi; Gelecekteki bozulmanın önlenmesi için, sadece odun üretimi, toprak muhafaza ve kesimle

otlatmanın sınırlanması değil aynı zamanda sosyal ormancılık, odun dışı ürünler ve hizmetler, yaban hayatı yönetimi ve toplum katılımını da içeren çok fonksiyonlu orman yönetimi planlaması;

Mevsim dışı hasat, rakım değişkenliği, kirlenmemiş çevre, zengin su kaynakları, vb gibi Çoruh Nehri Havzasının avantajlarına dayanan yaşamın/geçimin iyileştirilmesi için geniş ve esnek seçenekler;

Uzmanların desteği ile pazarlama yardımının yanı sıra yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi;

Çalışma gezileri ve çalıştaylar ile DASHRP ve ASHRP’den canlı dersler alınması; Önceki projelerde yeterli derecede geliştirilmemiş olan nicel İ&D sistemi.

2.2.2 Alt-projelerin genel tanımı Proje üç tane alt proje ile danışmanlık hizmetini kapsayacaktır. Alt-proje A: Doğal kaynakların korunması, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi A.1 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerin önlenmesi, AGM tarafından uygulanacak olan Toprak muhafaza (eğim stabilizasyonu ve oyuntu tahkimi), AGM (%25) ve OGM (%75) tarafından ortaklaşa uygulanacak olan Bozuk orman rehabilitasyonu, DSİ tarafından uygulanacak olan Nehir sedimantasyonu kontrolü işleri (harçlı ıslah sekisi ve nehir bankı güçlendirmesi) ve AGM tarafından uygulanacak olan Çığ kontrolü işleri. A.2 Mera alanlarının rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi, AGM tarafından uygulanacak olan Orman içi mera alanlarının rehabilitasyonu ve TÜGEM tarafından uygulanacak olan Orman dışı mera alanlarının rehabilitasyonu. A.3 Çoklu MHlere hizmet edecek doğal kaynak gelişimi, AGM tarafından uygulanacak olan Orman fidanlık tesislerinin geliştirilmesi ve Doğal afetlerin risk değerlendirmesi, OGM


10

tarafından uygulanacak olan Ekosisteme dayalı çok kullanımlı orman yönetimi planlaması ve Odun dışı orman ürünleri araştırması ve sürdürülebilir planlaması, DKMPG tarafından uygulanacak olan Korunaklı alan yönetimi planlaması. Alt-proje B: Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi B.1 Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesi, çiftlik havuzu, küçük toprak rezervuarı, boru hattı, kanal rehabilitasyonu ve damlama sulama. Tüm bunlar İÖİ’ler tarafından uygulanacaktır. B.2 Gelir yaratıcı faaliyetler, Hayvancılığın geliştirilmesi (yem bitkisi üretiminin artması ve ahır şartlarının iyileştirilmesi), Tarımın geliştirilmesi (meyve yetiştiriciliğini iyileştirme, seracılık ve tarla demonstrasyonları) ve Tarım dışı gelir yaratma (arıcılık ve tanımlanmamış faaliyetler). ORKÖY seracılığın teşvik edilmesi ve arıcılıktan sorumlu olurken TÜGEM diğer faaliyetleri yürütecektir. Tüm bu faaliyetler faydalanıcıların işgücü katkılarını gerektirmektedir. B.3 Odun tüketimini azaltan uygulamalar, Güneş enerjisi ile su ısıtma, Isı etken soba ve pilot düzeyde mini-hidroelektrik sistemi. Tüm bu faaliyetler ORKÖY tarafından yürütülecektir. B.4 Çoklu MHlara hizmet edecek pazarlama yardımı, TÜGEM tarafından gerçekleştirilecek olan Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları. Alt-proje C: Kapasite Geliştirme C.1 Doğal afetlerin önlenmesi, AGM tarafından gerçekleştirilecek olan Palandöken’deki (proje alanı dışında) görsel çığ kontrolü çalışmalarının teknik tasarımı ve araştırması üzerine işbaşı eğitim. C.2 Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım, Katılımcı ve entegre havza planlaması ve uygulamaları üzerine eğitim, DASHRP ve ASHRP proje sahalarına kısa geziler ve Çalıştaylar. Tüm bu faaliyetler PYB tarafından uygulanacaktır. C.3 Uygulayıcı kurum personelinin teknik eğitimi, Alt proje ve uygulamalara ilişkin uygulama eğitimleri ve Seçilen proje personelinin yurtdışında kısa süreli eğitimleri. Bu faaliyetler PYB’nin sorumluluğunda AGM, OGM, ORKÖY, DKMPGM, DSİ ve TÜGEM’in katılımı ile uygulanacaktır. C.4 Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi, özellikle TÜGEM ve ORKÖY olmak üzere tüm uygulayıcı kurumların yakın işbirliği ile PYB tarafından uygulanacaktır. Danışmanlık hizmeti S.1 Proje Yönetim Birimine Destek, Ulusal ve uluslararası danışmanlar (İlerleme kontrolü; Başlangıç noktası araştırması ve İ&D; Çığ; Kapasite geliştirme; Pazar odaklı geçim iyileştirme; Ayrıntılı MH planlama ve tasarımı için yerleşik mühendis); hem yerli danışmanlar (Finans yönetimi; Satınalma; Çift dilli Asistan; İzleme ve değerlendirme; Havza yönetimi) ve yerli personel (Muhasebeci; ofis sekreteri; Her bir il için havza rehabilitasyonu mühendisleri).


11

S.2 Ayrıntılı MH planlama ve tasarımı, her bir MH’ye ait Ayrıntılı Tasarım (A/T) Raporu çoklu disiplinlere hakim proje hazırlama ekipleri tarafından hazırlanacaktır. S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi, metodoloji, kalite kontrol ve İ&D sisteminin geri beslemesi için uzmanlık, saha ölçümü ve değerlendirme işleri için ekipman ve tesisat, bilgisayarlı veritabanı ve CBS’nin kurulması, uygulayıcı kurum personelinin CBS tabanlı İ&D hakkında eğitilmesi ve başlangıç noktası araştırması. Tüm yukarıdaki hizmetler PYB’nin gözetiminde istihdam edilen danışmanlar tarafından sunulacaktır.

2.3 Proje alanı ve hedef mikro-havzalar Proje alanı 2 milyon hektarlık tüm Çoruh Nehri Havzasını kapsamakta olup üç ili içine almaktadır (Bayburt, Erzurum ve Artvin). Proje alanının zor bir topografyası, uzun ve zorlu kış mevsimi, sığ ve verimsiz toprakları, yetersiz ve mevsime göre değişiklik gösteren yağış oranı, büyük şehir merkezlerine uzaklığı ve tarım ve geçimin sağlanması için sınırlı arazileri vardır. 2001 yılı itibariyle, Proje alanındaki arazi kullanımı: orman= %21,7, ağaçlık & çalılık arası arazi = %11,7, mera & çayır = % 46,2, ekilebilir toprak = % 13,9 ve diğer kullanımlar = %6,5. Havzayı oluşturan 63 MH arasından, 18 MH (Bayburt’ta 2, Erzurum’da 11 ve Artvin’de 5) potansiyel hedef alanı olarak öncelikli görülmüşlerdir ve bunlardan 12 tanesi (Bayburt’ta 2, Erzurum’da 7 ve Artvin’de 3) PUP’nin hazırlanması için seçilmiştir. 18 öncelikli MH için, toplam alan 604.301 hektar (havzanın yaklaşık %30’u) ve her bir MH alanı 18.513 ila 46.179 arasında değişmekte olup ortalama 33.572 hektardır.

2.4 Kırsal nüfus, hedef faydalanıcılar ve faydalar Çoruh Nehri Havzasında nüfusun %60’ı kırsal kesimde yaşamakta olup, 515 orman köyü ve 317 normal köye dağılmışlardır. Kırsal nüfus dışarı göç, azalma ve yaşlanma gibi eğilimler göstermektedir. Halk geçimini, nakdi olarak emekli aylığı ve yevmiye dışında büyük oranda ancak kendilerine yetecek düzeyde küçük ölçekli tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır. Kırsal nüfus, mevsimlik iş için dışarı gitmeleri ve yazda evlerine geri dönmeleri nedeniyle mevsimsel olarak büyük dalgalanmalar göstermektedir. Bazı durumlarda, yaz nüfusu kış nüfusunun iki katını bulabilmektedir. 3 ildeki (Bayburt, Erzurum ve Artvin) kişi başı Gayri safi Yurtiçi Hasıla ülke genelindeki ortalamanın yalnız %57’si kadardır. 2007 yılı itibariyle 18 öncelikli MH’de toplam kırsal nüfus 242 köyde yaklaşık 55.000 olarak hesaplanmıştır (2000 yılı itibariyle havzadaki toplam nüfusun %13’ü, kırsal nüfusun %21’idir) ve her bir MH’deki kırsal nüfus 1450 ila 9620 arasında ortalama 3062 olarak hesaplanmıştır. Her bir MH’deki köy sayısı 5 ila 24 arasındadır ve ortalama 13 köy vardır.


12

Projenin doğrudan ve dolaylı faydalanıcıları Tablo 2.1’de özetlenmiştir. Seçilen MH’lerdeki kırsal toplumlar, hem orman köyü hem de normal köyler dahil olmak üzere bozulmuş doğal kaynak rehabilitasyonu ve yaşamın iyileştirilmesi faaliyetlerinden doğrudan faydalanacaktır. Projeden aynı zamanda dolaylı olarak aşağı havza sakinleri ve uzun vadede orman ve hidroelektrik santral sahibi olarak devlet faydalanacaktır. Kapasite geliştirme faaliyetlerinin faydalanıcıları arasında yerel toplumlar ve HK’ler ile hem il düzeyinde hem de merkezde uygulayıcı kurumların personeli yer almaktadır. Tablo 2.1 Hedef faydalanıcılar ve beklenen faydalar Faydalanıcılar Faydalar Seçilen MH’lerdeki kırsal toplumlar ve HK’ler

- Azalan erozyon sayesinde ekilebilir topraklar, meralar ve ormanların daha uzun ve istikrarlı kullanımı; - Orman ürünlerine daha uzun süreli ve istikrarlı erişim ve yüklenici olarak ormanda iş fırsatı; - Aşırı ve plansız otlatmanın azaltılması; - Sulama, içme ve hayvanların tüketimi için daha iyi ve istikrarlı su kaynakları mevcudiyeti; - Doğal afetlerden kaynaklanan can ve mal tehdit ve kayıplarını azalması; - Doğal kaynak rehabilitasyonu hakkında güçlenmiş teknik kapasite; - Hayvan yeminde yeterlik ve satınalma maliyetinden tasarruf; - Tarım, hayvancılık, arıcılık ve diğer kaynaklardan artan gelir, fakirliğin azaltılması; - Ormanlardaki oduna daha uzun süreli erişim ve odundan gelir elde etmede daha az işgücü; - Dışarı göç de azalma.

Nehrin aşağısındaki halk - Alt havzadaki suya miktar ve kalite olarak istikrarlı erişim; - Sel ve sedimantasyonun yol açtığı tehlike ve zararların azalması.

Devlet (orman ve hidroelektrik enerji santrali sahibi olarak)

- Devlete ait ormanlardan daha uzun süreli ve istikrarlı gelir kaynağı elde edilmesi; - Doğal afet zararlarını onarma maliyetinden tasarruf; - Enerji santrali ve HES baraj göllerinde daha uzun ömür; - Orman fidanlıklarının artan üretim kapasitesi; - Bölgesel farklılıkların dengelenmesi ve dışa göçün azalması.

ÇOB ve TKİB personeli - Entegre ve katılımcı havza yönetiminde güçlü teknik ve idari kapasite; - Proje izleme ve değerlendirmesi için kapsamlı sistem ve güvenilir nicel veriler.


13

Tablo 2.2 Projenin Genel Çerçevesi

Süre 8 yıl (2011- 2018 dönemi olarak varsayılmıştır) Kapsanan İller ve İlçeler Bayburt (Bayburt merkez)

Erzurum (İspir; Uzundere; Olur; Şenkaya; Tortum; Oltu; Narman) Artvin (Yusufeli; Şavşat)

İlgili kuruluşlar ÇOB (AGM; OGM; ORKÖY; DKMPG; DSİ) TKB (TÜGEM) İl Özel İdaresi (Bayburt; Erzurum; Artvin)

Potansiyel hedef MH’ler Toplam 604,301 hektar alana sahip 18 MH. 18 MH’deki hedef köyler 242 köy (154 orman köyü ile 88 normal köy)

Kırsal nüfus : 55,119 (2007, tahmini) Kurumun Adı Dış Kaynak İç kaynak Faydalanıcı

Katkısı Toplam

AGM 46.300.000 9.654.160 0 55.954.160 ORKOY 5.851.186 1.053.214 2.724.556 9.628.956 DKMPG 483.051 86.949 0 570.000 OGM 476.271 6.926.979 0 7.403.250 DSİ 1.113.559 200.441 0 1.314.000 TUGEM 6.905.920 1.243.066 5.322.996 13.471.982 İÖİ 0 5.493.118 5.493.118 TOPLAM 61.129.987 19.164.809 13.540.670 93.835.466 % 3 İşletme Giderleri

1.833.900 574.944 406.220 2.815.064

Ara Toplam 62.963.887 19.739.753 13.946.890 96.650.530

% 10 Beklenmedik Giderler

6.296.389 1.973.975 1.394.689 9.665.053

Ana Toplam 69.260.275 21.713.729 15.341.579 106.315.583 * Beklenmedik Giderler Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü'nün bütçesinde bütçelendirilecektir.

Katkılar HÜKÜMET Katkısı: - Bozuk orman

rehabilitasyon giderlerinin % 75’i (OGM);

- PUB destek personeli. - İdari giderler,

KDV, uygulama dönemi faizleri.

Yararlanıcıların Katkısı: - Gelir artırıcı

faaliyetlerde işçilik katkısı.

DIŞ KATKI: - Diğer giderler.


14

Çoruh HavzasÐ Rehabilitasyon Projesinde tipik bir MH'da alt-proje faaliyetlerinin _emasÐ ve zaman planÐ

Çok mikrohavza'ya hizmet eden faaliyetler

Her MH itibariyle faaliyetler

YÐl 1

YÐl 2

Y Ðl 3

Y Ðl 4

Y Ðl 5

YÐl 6 toY Ðl 8

YÐl 9 ve s o n r a s Ð

Alt-proje ADo_al kaynaklarÐn korunmasÐ, rehabilitasyonu, sürdürülebilir yönetimi

Alt-proje C:Kapasite Geli_tirme (Alt-proje A ile ilgili)

DanÐ_manlÐk hizmeti

(_zleme ve de_erlendirme ile ili_ k ili f a a liy e t le r )

DanÐ_manlarÐn s e ç im i

Çok disiplinli planlama heyetleri tarafÐndan her MH için ayrÐn t ÐlÐ

M H p la n la m a s Ð v e t a s a r Ðm Ð

Örnek MH'larda Baseline (mevcut durum) tesbiti)

Her MH için MH raporu (PUB tarafÐndan onaylanacak)

Düzenli izleme ve de_erlendirme

(her MH ve seçilen köyler için)

(üç aylÐk ve yÐllÐk)

* Ar a d ö n e m

d e _ e r le n d r im e s i ve p r o je

s o n r a s Ð d e _ e r le n d ir m e s i

g ib i ö ze l m is yo n la r d a

p la n la n a c a k tÐr )

Toprak muhafaza (seçilen sahalar ) (AGM tarafÐndan) ( k ö y tü ze l k i_ ili_ i ve ya m ü te a h h it

va s Ðta s Ðyla )

Bozuk ormanlarÐn r e h a b ilit a s y o n u

(seçilen sahalar) (OGM ve AGM tarafÐndan) ( k ö y tü ze l k i_ ili_ i ve ya m ü te a h h it )

Mera ÐslahÐ (seçilen sahalar) (AGM ve TUGEM) (köy tüzel ki_ili_i veya müteahhit )

Nehir sedimentasyon kontrol çalÐ_malarÐ (seçilen sahalar) *tüm MH'larda de_il" ( D S _ ta r a fÐn d a n ) ( m ü te a h h it ile )

ÇÐ_ k o n t r o l ç a lÐ_ m a la r Ð

I_gücü t e m in i

(toplam 4 - 6 yÐl)1. Köy tüzel ki_ili_i ile do_rudan temas ile

2 . M ü te a h h it va s Ðta s Ðyla te m in e tm e

Projenin kapanÐ_Ð

ÇOB, TKB ve il özel idareleri tarafÐndan d e v a m lÐ iz le m e v e

t e d b ir le r

Rehabilitasyon alanlarÐnÐn köylüler ve Ç O B t a r a f Ðn d a n b a k Ðm v e g ö z e t im i

M ü h e n d is lik y a p Ðla r Ðn Ðn D S _

t a r a f Ðn d a n i_ le t m e v e b a k Ðm Ð

AdÐm 1: Alt-proje A ile ilgili (MH düzeyinde)A_a_Ðdaki hususlarÐn belirlenmesi: - F a a liye tle r in u yg u la m a s a h a la r Ð

- Ala n Ð;

- K a p s a n a c a k k ö yle r ;

- T e k n ik ta s a r Ðm ;

- F a a liye tle r in b o yu tu ;

- M a liye t ta h m in i;

- U yg u la m a ta k vim i .

Orman fidanlÐ_Ð g e li_ t ir m e ;

D o _ a l a f e t r is k

d e _ e r le n d ir m e s i

(her ikisi de AGM tarafÐndan)

Ekosistem tabanlÐ f o n k s iy o n e l o r m a n

a m e n a jm a n

p la n la m a s Ð

(OGM tarafÐndan)

Odun dÐ_Ð orman ü r ü n k a y n a k la r Ðn Ðn

e t ü d ü v e

s ü r d ü r ü le b ilir

f a y d a la n m a s Ðn Ðn

p la n la m a s Ð

(OGM tarafÐndan)

Milli park yönetim planlamasÐ (DKMPG tarafÐndan)

Yaban hayatÐ y ö n e t im i u y g u la m a

p la n Ð

(DKMPG tarafÐndan)

ÇOB'nÐn ile r d e k i

u y g u la m a la r Ðn d a m o d e l

o la r a k k u lla n Ðm Ð

Yerel halkÐn k a p a s it e s in in

g e li_ t ir ilm e s i

1 ) D o _ a l k a y n a k

r e h a b ilit a s y o n

ç a lÐ_ m a la r Ðn Ðn t e k n ik


2 ) D o _ a l k a y n a k la r Ðn

s ü r d ü r ü le b ilir k u lla n Ðm Ð

k o n u s u n d a g e r e k li

f a r k Ðn d a lÐ_ Ðn y a r a t Ðlm a s Ð

(Proje yöresi köylüleri için, deneyimlerin de_i_imi a m a c Ðyla d i_ e r p r o je

yö r e le r in e in c e le m e

g e zile r i d a h il )

( P U B ta r a fÐn d a n u yg u la yÐc Ð

k u r u lu _ la r ve s ö zle _ m e li

S T K 'la r va s Ðta s Ðyla )

Alt-proje C için 3. AdÐm ( M H d ü z e y in d e )

- E_itim programÐ ve b e k le n e n s o n u ç la r ;

- H e d e f k a tÐlÐc Ðla r ;

- M e to d o lo ji;

- M a liye t ta h m in i ;

- Z a m a n p la n Ð ( ta k vim ) .

Ð

Her MH itibariyle faaliyetler Çok mikrohavza'ya hizmet eden faaliyetler

Alt-proje B:Köylülerin ya_amlarÐnÐn/geçimlerinin iyile_tirilmesi

Alt-proje C:Kapasite geli_tirme (Alt-proje B ile ilgili)

Sulama altyapÐsÐnÐn


(hedef köyler için)

(il özel idareleri tarafÐndan )

( m ü te a h h it

va s Ðta s Ðyla )

AdÐm 2: Alt-proje B ile ilgili (köy düzeyinde)A_a_Ðdaki k o n u la r d a k a tÐlÐm c Ð ta r tÐ_ m a ve d iya lo g la r :

- Rehabilitasyon uygulamalarÐnÐn olumlu ve olumsuz etkileri; - P o ta n s iye l ya r a r la n Ðc Ðla r Ðn g r u p la n d Ðr Ðlm a s Ð ve

ö n c e lik le n d ir ilm e s i ;

- F a a liye tle r in s e ç im i ;

- S a h a la r Ðn ye r i;

- T e k n ik ta s a r Ðm ; - G ir d ile r in m ik ta r la r Ð;

- M a liye t ta h m in i ; - U yg u la m a ta k vim i

- Y a r a r la n Ðc Ðla r Ðn k a tk Ðs Ð; - __ le tm e ve b a k Ðm s o r u m lu lu _ u

Köylüler tarafÐndan devamlÐ daha iyi u y g u la m a la r , y a y g Ðn la _ t Ðr m a , i_ le t m e

v e b a k Ðm u y g u la m a la r Ð

Gelir getirici faaliyetler

1) HayvancÐlÐk 2 ) T a r Ðm

3 ) T a r Ðm - d Ð_ Ð g e lir

g e t ir ic i f a a liy e t le r

( a r Ðc ÐlÐk , v .b .)

(hedef köyler için )(ORKOY/TUGEM tarafÐndan)( m ü te a h h it va s Ðta s Ðyla )

( fa yd a la n Ðc Ð k ö ylü le r in

m a liye t p a yla _ Ðm Ð ile )

Odun tüketiminde tasarruf uygulamalarÐ (hedef köyler )(ORKÖY tarafÐndan)( m ü te a h h it va s Ðta s Ðyla )

Fon kaynaklarÐ ile u y u m lu d e n e m e le r

( d i_ e r p r o je le r , v .b .) v e

ö z e l s e k t ö r

Depolama, i_leme, p a za r la m a te s is le r i ile

ilgili fizibil planlarÐn ( p r o je le r in )

g e r ç e k le _ tir ilm e s i

( p r o je k a p s a m Ð d Ð_ Ðn d a )

Köyüler tarafÐndan d e v a m lÐ v e g ü ç le n m i_

p a z a r la m a f a a liy e t le r i

Pazar ara_tÐrmasÐ ve f iz ib ilit e ç a lÐ_ m a la r Ð

(tüm havza için )(TUGEM tarafÐndan,

s e ç ile c e k fir m a la r /S T K 'la r

va s Ðta s Ðyla ) Yerel halkÐn k a p a s it e s in in


1 ) H a y v a n c ÐlÐk , t a r Ðm v e

a r Ðc ÐlÐ_ Ðn g e li_ t ir ilm e s i

k o n u la r Ðn d a t e k n ik e _ it im

2 ) P r o je t a r a f Ðn d a n

s a _ la n a n g ir d ile r in e t k in

k u lla n Ðm Ð

3 ) Yö r e k ö y lü le r in in

s ü r d ü r ü le b ilir k a lk Ðn m a s Ð

(hedef köylüler için inceleme gezileri dahil di_er yörelerdekiprojelerle d e n e yim d e _ i_ im l

o la n a k la r Ðn Ðn

s a _ la n m a s Ð) ( P U B

ta r a fÐn d a n ilg ili u yg u la yÐÐ

k u r u lu _ la r ve s ö zle _ m e li

S T K 'la r va s Ðta s Ðyla ) .

AdÐm 3: Alt-proje C ile ilgili (MH düzeyinde ) - E_itim p r o g r a m Ð ve

b e k le n e n s o n u ç la r Ð ;

- H e d e f k a tÐlÐc Ðla r ;

- M e to d o lo ji;

- M a liye t ta h m in i ;

- Z a m a n p la n Ð .


15

AMAÇ UYGULAMA/ÇIKTI GÖSTERGESİ ETKİ GÖSTERGESİ YÖNTEM

(Doğrulama Aracı)

Ana Amaç: Doğal kaynaklarının rehabilitasyonu ve sürdürülebilir kullanımı, yerel toplumların yaşam şartlarının iyileştirilmesi.

Proje Amacı 1: Çoruh Havzası’nda; vejetasyon, toprak ve su kaynaklarının ilgili kurumlar ve yerel halkın entegre ve katılımcı planlama ve uygulamalarıyla rehabilitasyonu ve sürdürülebilir kullanımı.

26 000 ha alanda toprak muhafaza tedbirlerinin gerçekleştirilmiş olması (MH’lerin aşağı alanlarında DSİ tarafından alınan tedbirler dahil)

- Ağaçlandırılan alanlarda başarı oranının %60’tan fazla olması - Ağaçlandırılmış ve bozulmuş orman rehabilitasyonu alanlarının orman örtüsünde Projenin orta döneminde en az %25, proje sonunda %50 artış. - Erozyonla taşınan toprak miktarında Projenin orta döneminde en az %20, proje sonunda %50 azalma. - Sedimantasyon oranında Projenin orta döneminde en az %10, proje sonunda %20 azalma. - Yerel halk tarafından koruma ve rehabilitasyon uygulamalarının %50’sinin gerçekleştirilmesi ve bu suretle elde edilen gelirlerde en az %40

- AGM ve projenin örnekleme ölçme kayıtları. - Projenin saha ölçüm kayıtları. - Uydu görüntüleri

- AGM ve projenin örnekleme ölçme kayıtları.

- Fotoğraflar

- Temsili pilot sahalardaki toprak erozyonu ölçümlerinin sonuçları.

- Proje, EİE ve DSİ tarafından oluşturulan sedimantasyon ölçüm istasyonlarındaki ölçüm kayıtları

Biçimlendirilmiş Tablo


16

13,900 ha bozuk orman alanında rehabilitasyon tedbirlerinin alınmış olması.

artış.

- Proje bütçesi harcama kayıtları

- Köy anketleri 16,000 ha alanda mera ıslahının gerçekleştirilmiş olması.

- Mera alanlarındaki bitki örtüsünde Projenin orta döneminde en az %20, proje sonunda %40 artış.

- Mera alanlarında temsili pilot sahalardaki ölçüm kayıtları.

Doğal afetler risk değerlendirilmesi ve haritasının hazırlamış olması.

- İlgili kurumlar tarafından Doğal Afet Haritası ve sonuçların afetlerin tahmini ve önleyici tedbirler için kullanılması - AGM’nin ve diğer uygulayıcı kurumların eğitimli personelinin afet değerlendirme sonuçları ve haritasından faydalanmak için yeterli bilgiye sahip olması

- AGM ve diğer kurumların personeliyle yapılan ile ortak değerlendirmeler - Eğitim değerlendirme sonuçları.

2 orman amenajman planının hazırlanmış ve onaylanmış olması (Erzurum ve Artvin’de)

- OGM’nin eğitimli personelinin ekosistem tabanlı çoklu kullanım planlaması ve uygulamaları hakkında yeterli bilgi ve tecrübe edinmesi ve bu konuya ilgilerinin artması

- OGM’nin planlama ve uygulama personeli ile hazırlanan planların ve edinilen bilgi ve tecrübelerin katılımcı değerlendirmesi - Eğitim değerlendirme sonuçları


17

2 korunan alan (milli park ve yaban hayatı alanı) için planının hazırlanmış olması (Erzurum’da bir milli park, Artvin’de bir yaban hayatı planı)

- DKMPGM’nin eğitimli personelinin korunan alan planlaması ve uygulamaları hakkında yeterli bilgi ve tecrübe edinmesi ve bu konuya ilgilerinin artması

- DKMPGM’nin planlama ve uygulama personeli ile hazırlanan planların ve edinilen bilgi ve tecrübelerin katılımcı değerlendirmesi - Eğitim değerlendirme sonuçları

Orman fidanlıklarının geliştirilmesi

- Proje sonuna kadar fidan üretiminde en az %10 artış, zayıf kalite fidanlarda %20 azalma.

- Proje tarafından desteklenen orman fidanlıklarının kayıtları

Tıbbi ve aromatik bitkiler için bir eylem planının hazırlanmış olması.

- OGM’nin eğitimli personelinin odun dışı orman ürünlerinin korunması ve sürdürülebilir kullanımı hakkında yeterli bilgi ve tecrübe edinmesi ve bu konuya ilgilerinin artması

- OGM’nin personeli ile odun dışı orman ürünleri için hazırlanan planların ve edinilen bilgi ve tecrübelerin katılımcı değerlendirmesi - Eğitim değerlendirme sonuçları

Proje Amacı 2: Yerel halkın yaşam ve geçim durumunun tarım, hayvancılık ve diğer gelir artırıcı programlar ve uygulamalar vasıtasıyla

MH köylerinde 8003 m3 çiftlik havuzu, 42.300 m3 sulama rezervuarı, 25.750 m sulama boru hattı, 106.000 m kanal inşaat/rehabilitasyonu ve 200 ha damlama sulama sistemi oluşturulması. Bu altyapının köy halkı tarafından düzgün kullanılması ve muhafaza edilmesi.

- Projenin sulama altyapısı geliştirme uygulamaları sonucunda, 3.356 hektar arazi alanı sulu yetiştiriciliğe açılmıştır.

- Proje kayıtları, saha ziyaretlerinin ve uzmanlar tarafından gerçekleştirilen değerlendirmelerin sonuçları. - İÖİ kayıtları


18

iyileştirilmesi. MH köylüleri tarafından 4.135 ha alanda uygun yem bitkilerinin üretimi )örn. Yonca, korunga, fiğ, vb)

- Yem bitkisi üretim sahalarında Projenin sonuna kadar 19.000.000 YTL değerinde 96.000 ton yem üretilmesi

- Proje kayıtları, anketler ve uzmanların değerlendirme raporları. - PDD kayıtları, istatistikler.

Proje MH’lerindeki yaklaşık 893 hane için hayvan barınaklarının geliştirilmesi.

- Proje sonuna kadar hayvan barınakları iyileştirilen hanelerin hayvancılık gelirlerinde en az %20 artış.

- Proje kayıtları ve uzmanların değerlendirme raporları. - PDD kayıtları, istatistikler.

302 Ha alanda meyve bahçeleri oluşturulması ve işletilmesi

- Proje sonuna kadar tahmini olarak yaklaşık toplam 11.200.000 YTL gelir getirecek 11.000 ton meyve üretimi



19

207 aile serası (her biri 500 m2) oluşturulması ve haneler tarafından proje MH alanlarında işletilmesi.

- Proje sonuna kadar bahçelerden yaklaşık toplam geliri 4.744.000 YTL olan 10.600 ton sebze (örn. domates, hıyar, vb.) üretilmesi.


806 aileye arıcılık setlerinin verilmesi (örn. Arı kolonileriyle beraber 20 kovan ve malzeme) ve arıcılığın uygun biçimde yapılması

- Proje sonuna kadar arıcılıktan yaklaşık toplam geliri 19.000.000 YTL olan 1.255 ton bal üretilmesi.


Orman köylülerine 400 adet güneş enerjisi ile çalışan ısıtıcı ve 800 adet ısı etken soba verilmesi.

- Proje sonuna kadar 30.000 m3 odun tasarrufu (150.000 küçük-orta boyda ağaca eşit)

- Proje raporları ve faydalanıcılarla yapılan görüşmeler

Pazar analizinin yürütülmesi, Proje MH’lerindeki köylülere pazarlama yardımı sağlanması

- Köylülerin tarım, hayvancılık ve çiftlik dışı ürün pazarlamasındaki bilgi ve kapasitesinin iyileştirilmesi. - Proje sonuna kadar köylülerin büyük ürünlerde pazarlama ücretlerinde ve kazançlarında en az %10 artış.


Projedeki MH’lerde potansiyel geçimin iyileştirilmesi yatırımları için fizibilite çalışmalarının gerçekleştirilmesi. Yerel köylülerin bu çalışmaların sonuçlarından haberdar edilmesi ve finans kaynaklarına erişim hususunda tavsiyede bulunulması

- En az beş ana hususta fizibilite çalışmalarının gerçekleştirilmesi ve köylülerin bu çalışmaların sonuçlarından haberdar edilmesi ve finans kaynaklarına erişim hususunda tavsiyede bulunulması



20

Proje Amacı 3: İlgili kurumların ve yerel halkın kurumsal kapasitelerinin doğal kaynakların ve yaşamın iyileştirilmesi uygulamaları (gerek proje sırasında gerekse sonrasında) için geliştirilmesi.

AGM ve diğer kurumların personelinin doğal afet önleme hususunda eğitilmesi. Erzurum’daki Palandöken çığ sahası için ayrıntılı uygulama proje tasarımı hazırlanması.

- Eğitim kursu ve işbaşında eğitim ile, AGM ve diğer ilgili kurum personellerine doğal afetlere karşı önleyici tedbirler alınması hususunda yeterli bilgi ve deneyim kazandırılması. - Çığ önleme tasarımının ilgili kurumlar tarafından kabul edilmesi.

- Proje kayıtları, eğitim kayıtları ve değerlendirme sonuçları.

Entegre-katılımcı havza geliştirilmesi ile ilgili olarak, devlet personeli ve köylüler için ASHRP ve DASHRP sahalarına 4 eğitim kursu, 5 çalıştay ve 2 saha gezisi düzenlenmesi.

- AGM ve diğer ilgili kurumların seçilmiş personelinin bu alanda yeterli bilgi ve deneyim kazanması.

- Proje kayıtları, eğitim kayıtları ve değerlendirme sonuçları. - Eğitilen personelle görüşme.

ÇOB ve diğer ilgili kurumların seçilen

elemanları için havza gelişiminin değişik boyutları hakkında 22 adet eğitim kursu düzenlenmesi.

- AGM ve diğer ilgili kurumların seçilmiş personelinin bu alanlarda yeterli bilgi ve deneyim kazanması.


Karar vericiler ve seçilmiş proje yönetimi ve uygulama personeli için çalışma gezileri ve genç personel için kısa süreli uygulama eğitimlerinin gerçekleştirilmesi.

- ÇOB, TKİB ve İÖİ’lerden 21 karar verici, 48 proje yönetimi/uygulama personeli ve 8 genç mühendisin başarılı proje sahalarına yapılan gezilerle kısa süreli yurtdışı eğitimlerinden değerli tecrübeler edinmesi



21

Yerel köylüler için yaşam ve geçimlerinin iyileştirilmesi ile ilgili çeşitli konularda kapsamlı eğitimlerin sağlanması.

- Köylülerin bilgi ve kapasitelerinde artış. - Köylülerin üreticilik ve gelirlerinde artış.


Doğal kaynak bozulmasının nedenleri ve sonuçlarının yanı sıra önlenmesi için gerekli tedbirler hakkında yerel toplumlarda bilinç oluşturulması.

- Yerel köylülerin doğal kaynakları tahrip edici kullanımı ve müdahalelerinde azalma.

- ÇOB ve TKİB kayıtları. - Köylülerle görüşme.

Karar vericiler ve yerel yetkililerde proje hakkında farkındalığın ve desteklenmesine yönelik ilgi ve taahhüdün yaratılmış olması.

- Projeye karar vericiler ve yetkililer tarafından yeterli desteğin sağlanması.

- Proje yönetici komitesi, il ve bölge danışma ve destek komitelerinin toplantı kayıtları

12 tane ayrıntılı entegre MH planlarının katılımla hazırlanması.

- MH planlarının kurumlar ve yerel halk tarafından onaylanması ve benimsenmesi.

- 12 tane MH planı ve uygulamaları ile ilgili proje kayıtları.

Yeterli bir izleme ve değerlendirme sistemi, yeterli donanım, yazılım, eğitimli yerli personel ve uygun başlangıç noktası çalışmasının oluşturulması.

- Proje yönetim birimindeki personelin yanı sıra proje uygulama illerindeki personel tarafından izleme ve değerlendirme sonuçlarının düzenli kullanımı ve benimsenmesi.

- Projenin izleme ve değerlendirme sistemi, kayıtlar ve raporlar.

* Yukarıdaki tabloda verilen gösterge değerleri, ilk yılın sonunda hazırlanacak olan ilk MH planlarının sonuçlarına göre muhtemelen revize edilecektir.


22

Bölüm 3 Projenin Arka Planı

3.1 Proje alanının sosyo-ekonomik durumu Alanın sosyo-ekonomik şartlarının özelliklerini vurgulamak için Çoruh nehri havzasındaki üç il olan Erzurum, Artvin ve Bayburt illerinin sosyo-ekonomik göstergeleri ulusal seviyeyle kıyaslanmıştır. Bütün olarak, yöre halkı geçimini yalnızca küçük ölçekli tarım ve özellikle hayvancılıktan sağlamakta ve bu durum da uzun süredir doğal kaynak tükenmesinde baskı oluşturmaktadır. Dışarı göç verme ve yaşlılık oranı son yıllarda artmıştır ve 3 ildeki ortalama kişi başına düşen GSMH ulusal ortalamanın %57’si kadardır. Bu sebeple, teklif edilen projeyi doğal çevrenin iyileştirilmesi (uzun vadede doğal afetleri azaltacak şekilde) ve bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi yönlerinden yürütmek oldukça anlamlı olacaktır. Nüfus Tablo 3.1 alan, nüfus, nüfus yoğunluğu, net göç oranı ve yaşlılık oranını ülke çapında ve üç il düzeyinde göstermektedir. 3 ilin toplam nüfusu ülke nüfusunun %1,5’i ve nüfus yoğunluğu ulusal değerin %30’udur. Nüfusun yıllık artış oranı ulusal değerde artıda iken bölgede eksidedir. 3 ildeki net göç oranı (göç edebilecek 1000 kişi başına net göç) ‰ -59’dir ve bu oldukça büyük bir rakamdır. Rakam 58 adet dışarı göç veren il arasında 11. sıraya denk gelmektedir (Türkiye’deki toplam il sayısı; 81). Yüksek yaşlılık oranı da alandaki yaş durumunu ortaya koymaktadır. Tablo 3.1 Nüfusla ilgili parametreler

Madde Birim Türkiye 3 ilde Değer Türkiye %

Alan km2 783,562 36,437 4.7 Nüfus (2007) sayı 70,586,256 1,029,642 1.5

Nüfus yoğunluğu sayı/km2 90 28 31.4 Yıllık artış oranı

(2000 - 2007) % 0.4 -1.7 -

Net göç oranı (2000) ‰ 0.0 -59.3 -

Yaşlılık oranı (65 yaş ve üstü) (2007) % 10.7 14.9 139.1

Kaynak: Türk İstatistik Enstitüsünün 2000, 2007 yıllarına göre nüfus verileri Çoruh Nehri havzasındaki bölgelerde nüfusa bakıldığında (Tablo 3.2), nüfus 2000’den 2007’ye kadar %30 kadar düşmüş ve yıllık artış oranı 1990-2000 arası değerin iki katı olan %-5 olmuştur. Ayrıntılı bilgi için bkz. Ek 3.1.


23

Tablo 3.2 Kırsal nüfus değişikliği

Kırsal nüfus Yıllık büyüme (%) 2000 2007 Büyüme(%) 2000-2007 1990-2000

268.459 186.980 —30.4 -5.0 -2.4 Kaynak: Türk İstatistik Enstitüsünün verilerine dayanılarak hesaplanmıştır.

Ekonomik şartlar 3 ildeki ortalama kişi başına düşen GSMH ulusal ortalamanın %57’si kadardır. GSMH’nin sektör ve iş sahibi personel dağılımı değerleri bölgedeki insanların tarıma bağımlı olduğunu, tüm sektörler arasında üretim oranının %13 olduğunu, ve sanayi yüzdesinin ulusal ortalamanın yarısından daha az olduğunu göstermektedir. Bölgedeki tarım alanında istihdam %66 iken, toprak erozyonu halkın geçimini doğrudan etkilemektedir. Diğer bir yandan, kişi başı tarımsal ürün değerleri ulusal ortalama ile kıyaslandığında daha yüksek hayvancılık ve hayvan üretimi oranları görülmektedir. Diğer bir deyişle, yöre halkının en büyük geçim kaynağı küçük ölçekli hayvancılık ve tarım olmakla beraber bu geçim yolları uzun yıllar boyu doğal kaynakların bozulmasına neden olmuş kaynaklar üzerinde baskı oluşturmuştur. Bu durum saha araştırması esnasında gözlemlenmiş, pek çok insan heyelan, çığ ve sel gibi doğal çevre iyileştirme önleminin uzun vadede azaltabileceği doğal afetlerden yakınmıştır. Tablo 3.3 Sosyo-ekonomik göstergeler

Madde Birim Türkiye 3 ilde Değer Türkiye %

Kişi başı GSMH (2001) $ 2146 1226 57 GSMH’nin sektörde dağılımı (2000) Tarım % 13 22 163 Sanayi % 28 13 45 Ticaret % 22 23 102 Diğer % 36 42 118 İş sahibi nüfus dağılımı (2000) Toplam istihdam edilen % 100 100 100 Tarım % 48 66 138 Diğer % 52 34 65 Tarım (2005) Kişi başı ürün değeri YTL 707 501 71 Kişi başı hayvan değeri YTL 290 721 248 Kişi başı hayvan ürünü değeri YTL 229 445 194 Eğitim (2000) Okuryazar olmayan oranı % 87 86 98 Yüksek örenim kurumundan mezun olan oranı % 5,3 3,7 70 Bölgedeki okuryazar olmayanların oranıyla ifade edilen eğitim seviyesi neredeyse ülke ortalamasıyla aynıdır - ülke ortalaması %87 iken üç ilde bu oran %86’dır. 3 ildeki yüksek öğrenim mezuniyeti seviyesi ulusal ortalamanın altındadır ve bu durum genç nüfusun dışarı göç etmesinin nedenlerinden biridir.


24

3.2 Projenin sektörel ve/veya bölgesel kalkınma politikalarına uygunluğu

3.2.1 Proje fikrinin ortaya çıkışı M/P çalışması Eylül 2002 ila Ocak 2004 arasında JICA ile ÇOB tarafından, tüm Çoruh Nehri Havzası kapsanacak biçimde gerçekleştirilmiştir. M/P çalışması Japon ODA kredisi şemasından faydalanma düşüncesi olmaksızın, genel olarak ÇOB ve yerel halkın yoğun katılımı ile gerçekleştirilecek nispeten ucuz program ve projeleri (bkz Ek 3.2) hedeflemiştir. ÇOB’nin çabalarına karşın teklif edilen faaliyetlerin ancak sınırlı bir kısmı uygulamaya konmuştur bu nedenle ÇOB şimdi Projeyi yeniden formüle edip Japon ODA Kredisi şeması ile DIŞ KATKI’nin maddi yardımları aracılığıyla yürütmek istemektedir. M/P’de seçilen 6 adet MH için program ve proje miktar ve maliyetleri hesaplanmış olup toplam maliyet yaklaşık 29.4 milyon ABD$ olarak belirlenmiştir (Bkz. Tablo 3.4). Bileşenler arasındaki oran: doğal kaynak rehabilitasyonu ve yönetimi için %60; yaşam/geçimin iyileştirilmesi için %33; ve insan kaynakları gelişimi için %7’dir. Toplam proje yılının 8 yıl olması ve her bir MH’nin ayrıntılı plan ve uygulama için 6 yıla sahip olması tasarlanmıştır. Tablo 3.4 M/P tarafından Önerilen Program ve Projelerin Tahmini Miktar ve Maliyetleri

(birim: 1,000 ABD$)

Grup MH Adı

MH kodu

I Şavşat BT-04

II Yusufeli MC-03

III Uzundere

TR-06

IV İspir

UC-14

V Bayburt UC-03

VI Oltu

OL-04

Toplam 6

Model MH

1. Doğal Kaynak Rehabilitasyonu ve Yönetimi

1361 827 1020 2589 698 4427 10922

2. Yaşamın/geçimin İyileştirilmesi 2301 758 1677 1255 441 995 7427

3. Havzalar Üstü Planlama 2669 4. İnsan Kaynakları Gelişimi 333 237 237 269 237 333 1647

Model MH’lerde Doğrudan Proje Maliyeti 3995 1822 2934 4113 1376 5755 22665

5. Mühendislik ve Danışmanlık Hizmetleri (1+2’nin %10’u)

366 158 270 384 114 542 1835

6. Alt toplam (1+2+3+4+5) 4361 1980 3204 4498 1490 6298 24500 7. İhtiyati (6’nın %20’si) 872 396 641 900 298 1260 4900 Genel Toplam (6+7) 5234 2376 3845 5397 1788 7557 29400

* Uygulanan döviz eşdeğeri: 1 Milyar Türk Lirası (denominasyondan önce) = 667.756 ABD$. * Yaşamın/geçimin iyileştirilmesinde, doğrudan maliyetin %10’u faydalanıcılar tarafından karşılanmaktadır ve bu miktar rakamlara dahil edilmemiştir.


25

6 model MH, projenin tüm Çoruh Nehri Havzasına yayılmasından önce temel birimler olarak kabul edilmiştir. Genişletilmiş projenin tüm havzaya yayıldığında toplam doğrudan maliyetinin 243 milyon ABD$ olacağı hesaplanmıştır. M/P beklenilen “Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi”nin temelini oluşturmaktadır; ancak, fizibilite çalışması kapsamında, M/P’de benimsenen bazı kapsam ve yaklaşımların Japon ODA kredisi şemasından faydalanmak için önemli derecede değiştirilmesi gerekebilir. Tablo 3.5 çoğu temel değişikliği göstermektedir. Tablo 3.5 M/P ve FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI arasında temel değişiklikler

Madde M/P FİZİBİLİTE ÇALIŞMASI

Hedef köyler Yalnızca orman köyleri hedeflenmişti.

Orman köylerinin yanı sıra normal köyler de hedeflenmiştir.

Kırsal altyapı iyileştirme

Çalışmanın kapsamı nedeniyle, sulama altyapısı hariç tam olarak değinilmemiştir.

Aşağıdaki altyapı çalışmalarının iyileştirilmesi veya oluşturulması düşünülmektedir: - Küçük ölçekli sulama altyapısı; - Çığ kontrolü çalışmaları; - Nehir sedimantasyonu kontrolü çalışmaları.

Sulama altyapısının iyileştirilmesi sorumluluğu

Sorumlu kurum Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM) olacaktı.

2005 yılında KHGM kapandığı ve fonksiyonu İl Özel İdarelerine (İÖİ) aktarıldığından İÖİ sorumlu olacaktır.

Faaliyet uygulama sahası

6 model MH için CBS tabanlı haritalarda faaliyet uygulama sahaları kesin biçimde gösterilmişti.

Her bir MH’deki alt-proje faaliyetlerinin kesin yeri belirlenmemiş ayrıntılı tasarıma bırakılmıştır (A/T).

3.2.2 Devlet politikaları ve geçmiş, devam eden ve planlanan projeler ÇOB, 2007 yılında “Ulusal Ağaçlandırma İşleri Eylem Planı”nı 2008 ila 2012 yılları arası için oluşturmuştur. Bu plan ülke çapında1 2,3 milyon hektarlık alanda ağaçlandırma, erozyon kontrolü, bozuk orman alanların rehabilitasyonu ve mera rehabilitasyonu uygulamalarının gerçekleştirilmesini öngörmektedir. Toplam bütçe tahmini olarak 2.705,1 milyon YTL olarak (yaklaşık 2.233 milyon ABD$) hesaplanmıştır. 2006 yılına kadar olan geçmiş sonuçlarla kıyaslandığında (bkz Tablo 3.6) ÇOB’nin politikasındaki bazı önemli değişiklikler görülebilir: i) Bozuk orman alanları rehabilitasyonu hedef alanında büyük artış; ii) Erozyon kontrolü ve mera ıslahı uygulamalarının düzen sokulması; iii) 2007’den bu yana enerji ormanı oluşturmanın durması.


26

Tablo 3.6 “Ulusal Ağaçlandırma Eylem Planı 2008-2012” hedef ve bütçeleri

2008 ila 2012 arası hedefler 1963 ila 2006 arası kümülatif sonuçlar

(ha) Çalışma Maddesi Alan (ha)

Bütçe (milyon YTL)

Ağaçlandırma 252,000 776.0 1,935,000 Erozyon kontrolü 327,000 392.4 653,000 Bozuk orman alanlarının rehabilitasyonu

1,683,000 1,514.7 428,000

Mera ıslahı 38,000 19.0 110,000 Enerji ormanı tesisi 0 0 623,000 TOPLAM 2,300,000 2,702.1 3,749,000 Tablo 3.7 farklı çalışma maddeleri ile 2008-2012 yılları arasında Bayburt, Erzurum ve Artvin illerinde aynı eylem planına göre hedeflenen alanları göstermektedir. Rakamlar Çoruh Nehri Havzasındaki alanla sınırlı kalmayıp her bir ildeki tüm alanı göstermektedir. 1 Bu plan ÇOB hedeflerini göstermekle beraber henüz maddi kaynakla desteklenmemiştir. Tablo 3.7 2008-2012 arasında illere göre Orman alanları ve Hedefler

İl

Alan (ha) Çalışma Maddesi

2008-2012 Toplam Hedef

alanı (ha

İl Toplamı

Normal Orman

Bozuk Orman

Bayburt 360.933 (%100)

3.856 (%1)

10.307 (%3)

Ağaçlandırma 700 Erozyon kontrolü 1650 Bozulmuş orman rehabilitasyonu 2700

Mera ıslahı 650

Erzurum 2.477.791 (%100)

82.988 (%3)

148.639 (%6)


Mera ıslahı 1450

Artvin 717.171 (%100)

191.959 (%27)

196.576 (%27)


Mera ıslahı 1250 Ormancılık faaliyeti Proje alanında ve ülke çapında aşağıdaki şekilde yürütülmektedir: Ormanların neredeyse tamamı devlete ait olmakla beraber, ağaçlandırmadan kesime kadar ağaç ürünü üretim faaliyetleri ÇOB’nin faaliyetlerine göre uygulanmaktadır. Böylece ağaç ürünü satışı devlete gelir getirmektedir. Yerel sakinler ağaçlandırma, kesim ve odun taşıma gibi ormancılık faaliyetlerinden köy veya orman köyü kooperatifinin sözleşmeli işçisi olarak gelir elde


27

edebilmektedirler. Bunun yanı sıra ÇOB her bir köy için yakacak ve tüketim malzemesi olarak izin verilen miktarda odun toplamaya uygun fiyatlarda izin vermektedir. 2006 yılında TH tarafından Milli Kırsal Kalkınma Stratejisi (MKKS) benimsenmiş, bu strateji Türkiye için ilk bütünsel kırsal kalkınma stratejisi olmuştur. MKKS’nin amacı “şehirdekilere uygun olarak yerel kaynak ve potansiyelden faydalanılarak, çevre ve kültürel değerleri korumak kaydıyla kırsal toplumların yaşadıkları yerlerde yaşam ve istihdam şartlarının iyileştirilmesi”dir. Kırsal kalkınma projelerinin ana sorumlusu olan kurum TKİB’dir, DPT de bölgesel kalkınma programlarının koordinasyonu ve uygulanmasından sorumludur. MKKS’nin dört adet stratejik hedefi aşağıdaki gibidir: i) Ekonomik kalkınma ve istihdam yaratma; ii) İnsan kaynaklarının, kuruluş seviyesinin ve yerel kalkınma kapasitesinin geliştirilmesi; iii) Kırsalda fiziksel altyapı hizmetleri ile yaşam kalitesinin iyileştirilmesi; ve iv) Kırsal çevrenin korunması ve iyileştirilmesi. Dersler almak ve bunları Projenin tasarımına yansıtmak amacıyla, fizibilite çalışmalarında ilgili sektörlerde ve uluslararası donörler tarafından desteklenen benzeri projelerde aldığı sorumluluklarla ilgili bilgi toplamıştır (bkz. Tablo 3.8.). ÇOB, TKİB ve İÖİler tarafından gerçekleştirilen doğal kaynak rehabilitasyonu ve kırsal yaşamın iyileştirilmesi faaliyetlerinin (bkz. Ek 3.3, bu bölümün sonunda sunuluştur) bireysel “projeler” şeklinde olmadığı, ancak bu kurumların rutin görevleri şeklinde gerçekleştirildiği göz önünde bulundurulmalıdır.


28

Tablo 3.8 Benzer entegre havza rehabilitasyonu projeleri hakkında temel bilgiler (1/2)

Projenin Adı (kısa adı)

Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi (DASHRP)

Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon Projesi (ASHRP)

Bayburt İli Kop ve Burnazdere Havzaları Erozyon Kontrolü, Doğal Kaynakların Yönetimi ve Kırsal Kalkınma Projesi (GTZ Bayburt Project)

Ana Finansman IBRD IBRD GTZ

Uygulayıcı Kurumlar (Project ortakları)

Orman Bakanlığı (OB), Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (TKİB)

Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB), Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (TKİB)

Bayburt İli TEMA Vakfı

Proje süresi 1993-2001 Plan;2005 (7 yıl) 2001-2008

Project Hedef Alanı (İl)

Plan; 3 il Elazığ, Malatya ve Adıyaman) Uygulama: 11 il

6 il (Samsun, Tokat, Sivas, Kayseri, Corum ve Amasya).

1 il (Bayburt)

(Köy sayısı) 5 köy (Toplan Alan) P; 250,000ha, I;160,000ha 202,000ha 14,700ha (Mikro-Havza Sayısı) P; 54MH, I; 87 MH 28 MH 2 MH

(Ortalama MH alanı) P; 4,630ha, I; 1,840ha/ MH 7,210ha/ MH 7,350ha/ MH

Projenin Ana Hedefleri (Amaç)

Yukarı havzalarda sürdürülebilir mera, orman ve çiftçilik faaliyetlerinin muhafaza edilmesi, toprak bozulmasının, erozyon ve rezervuarlardaki sedimantasyonun azaltılması, yoksullaşmış bölgede verimliliğin ve gelirin artırılması.

Anadolu ve Karadeniz Bölgelerindeki 28 MH’de sürdürülebilir doğal kaynak yönetimi uygulamaları.

Kırsal kalkınma için model oluşturmak ve doğal kaynaklara ekolojik açıdan sağlıklı yaklaşım.

Proje Bileşenleri (Elemanları)

1. Havza rehabilitasyonu 2. Gelir destekleyici faaliyetler 3. Planlama ve yönetim 4. Uygulamalı araştırma 5. Yerinde gen muhafazası

1. Bozulmuş doğal kaynakların rehabilitasyonu 2. Gelir getirici faaliyetler 3. AB standartlarına yönelik güçlendirme politikası ve Düzenleme kapasite 4. Bilinç artırma, kapasite geliştirme ve Tekrarlama stratejisi 5. Proje Yönetimi ve Destek Hizmetleri

1. Erozyon kontrolü 2. Tarımsal verimlilik ve çeşitliliğin güçlendirilmesi 3. Kaynak muhafazası ve kaynaklardan faydalanma konusunda kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum kuruluşları için gelişim ve kapasite geliştirme 4. Proje deneyiminin yayılması ve hakla ilişkiler

Proje Maliyeti

ABD$78.3M (nihai maliyet) ABD$47.97M (harcanan kredi)

US$44.91M (toplam) Yerli;$41.15M, Yabancı;$3.76M ABD$20M(kredi için) ABD$7M(hibe için)

5 milyon alman markı


29

Benzer entegre havza rehabilitasyonu projeleri hakkında temel bilgiler (2/2) Projenin Adı (kısa adı)

Katılım Öncesi Araç-Kırsal Kalkınma Bileşeni (IPARD)

Küçük Yatırım Fonu (UNDP-BTC Fonu)

Ana Finansman EU UNDP ve BTC Şirketi

Uygulayıcı Kurumlar (Project ortakları)

İÖİ, TKİB, Bölgesel Kalkınma Kurumları (İÖİ’ler altına oluşturulan)

UNDP

Proje süresi 2007 – 2013 2004 – (devam ediyor)

Project Hedef Alanı (İl)

Tüm Türkiye (ve diğer AB adayı ülkeler: Hırvatistan, Makedonya)

BTC boru hattı üzerindeki 15 il ve Bayburt, Erzurum ve Artvin

Projenin Ana Hedefleri

1-1. Tarım sektörünün çağdaşlaşması (işleme dahil) 1-2. AB standartlarına uyum (gıda güvenliği, çevre, bitki ve hayvan sağlığı) 2. Kırsal alanların sürdürülebilir kalkınması

1. Biyoçeşitlilik ve doğal kaynak muhafazası; 2. Yenilenebilir/alternatif enerjinin teşvik edilmesi.

Proje Bileşenleri (Elemanları)

Proje alanında, yerel toplumların, bireylerin ve kurumların önerilerinin değerlendirilmesine dayalı oldukça esnek amaçlar için aşağıdaki konularda maddi yardım uygulanmıştır: i) Yerel kalkınma projesi; ii) Küçük ve orta ölçekli girişimler; iii) Küçük ölçekli altyapı.

2007 yılına kadar ilgili illerde gerçekleştirilen belli başlı faaliyetler aşağıdaki gibidir: Aşağı Kafkasya’da (Artvin) yaban hayatı koruma ağının oluşturulması; Liksor Vadisi Şenkaya’da (Erzurum) yaban hayatı koruma ve çevresel bilinç oluşturma; Uzundere çam ormanlarındaki keçi nüfusunun azaltılması (Erzurum).

Proje Maliyeti

290.5 milyon Euro (2007-2010 arası Türkiye’deki IPARD); Her bir proje için, katkıların (en az) %50’si faydalanıcı, %12,5’i TH tarafından ve %37,5’i AB tarafından.

325,000 ABD$ toplam; Proje başına 10,000 – 35,000 ABD$.

(Kaynak: EU-Support to Rural Development Policy in Western Balkans 2007; Küçük Yatırımlar Fonu I. faz çalışmaları 2007)


30

3.2.3 Alınan dersler ve tamamlayıcı ilişkiler (örtüşmeden kaçınarak ve sinerji getirerek) Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi tasarımındaki önemli yansımalarla beraber, TH’nin gerçekleştirdiği işler ve donörler tarafından finanse edilen benzer projelerden alınan dersler Tablo 3.9’da özetlenmiştir. Tablo 3.9 Alınan önemli dersler ve Proje tasarımına yansımaları (1/3) Alınan önemli dersler

Proje tasarımına yansımaları

TH’nin yaptıkları

1. Orman, tarım, DSİ ve İÖİler, yukarı-orta-aşağı havza alanlarındaki müdahalelerin entegre olması gerektiğini göz ardı ederek, faaliyetlerini ayrı ayrı planlamışlardır; 2. Planlama faaliyetleri süresince, araziye bağımlı olmaları ve araziyi yanlış kullanmaları nedeniyle doğal kaynakların bozulması ve bundan kaynaklı sorunlara yol açan düşük gelirli insanların spesifik ihtiyaç ve fikirlerine çok az önem verilmiştir; 3. İzleme ve değerlendirme sisteminde zayıflık (bkz. aşağıdaki metin.)

1. ve 2. Alt-projenin seçilmesi 2. Faaliyet “S.3 İzleme ve Değerlendirme”.

Tablo 3.9 Alınan önemli dersler ve Proje tasarımına yansımaları (2/3) Alınan önemli dersler


DASHRP 1. Projenin odak noktasının sahaya özgü çözümlerle MH rehabilitasyonu olarak kalması için sıkı kılavuzlar belirlenmesi; 2. Köydeki faydalanıcılardan tüm TKİB faaliyetlerinin masrafı için en az %10 katılım talep edilmesi ve çiftçileri bu gereklilikten önceden haberdar edilmesi böylece projeye katılmak isteyip istemediklerine karar vermeleri; 3. İlk proje finansmanlı yatırımlardan sonra küçük ölçekli sulama şemaları ve rehabilite edilmiş meraların işletilmesi ve muhafazasının sorumluluğunun köylülere ait olacağının önceden bildirilmesi. Geliştirme ve deney kılavuzlarının köy/faydalanıcıları birliklerinin oluşturulması ve bu sorumluluğu almaları için uygun biçimde oluşturulması; 4. Küçük ölçekli sulama yatırımlarının seçilerek ve maliyet etkinliğine sahip olarak gerçekleştirilmesi için açık seçim kriterleri gerekmektedir. 5. MH planlarının hazırlanması bir yıl kadar süre gerektirmektedir, bu süre içerisinde uygulayıcı kurum personeli yeterli biçimde doğal kaynak rehabilitasyonu nedenlerini teşhis edebilir, teknik açıdan sağlam rehabilitasyon tedbirleri ve hedef gruplarla düzgün iletişim konusunda karar verebilir. MH planlarının uygulanması müdahalelerin sürdürülebilir olması için üç yıl gerektirmektedir; 6. Proje her bir ilde yılda ikiden fazla MH işi başlatmamalıdır böylece dördüncü yıldaki iş yoğunluğunda personel için yürütülebilir düzeyde iş yükü temin edilecektir; ve, 7. Projenin katılımcı doğası ve karmaşıklığı en az yedi yıllık bir proje süresi gerektirmektedir.

1. Proje yönetimi 2. Faaliyet “B.2 Gelir Getirici Faaliyetler”. 3. ve 4. Yaşamın iyileştirilmesi faaliyetleri şeması. 5.6. ve 7. Proje uygulama şeması ve kurum personelinin kapasitesi.

ASHRP 1. KHGM’nin kapatılması sonucu İÖİ’leri sulama altyapısı için sorumlu hale gelmiştir. Ancak İÖİler dış kaynaklı fon alamamakta ve sulama altyapısı kısmı, çoğu İÖİ’nin kendi kaynaklarından ödenek ayıramaması sonucu kısmen engellenmektedir. Ayrıca, çoğu İÖİ daha fazla insanın faydalanması için kırsal yollar ve içme suyu tedarikini sulamaya tercih etmektedir. Bu

2. Faaliyet A.1.1 Toprak Muhafaza ve Bozulmuş orman rehabilitasyonu 3.


31

Tablo 3.9 Alınan önemli dersler ve Proje tasarımına yansımaları (3/3)

şartlar altına, DB Mayıs 2008’de ASHRP’nin orta dönem değerlendirmesini ilk başta tasarlanandan bir yıl önce gerçekleştirmiştir; 2. Diğer bir yandan, doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerinde yerel toplumlar gördükleri iş karşılığında gelir elde etmesi nedeniyle doğal kaynak rehabilitasyonu oranı, sulamanın engellenmesine rağmen iyi ilerleme göstermektedir; 3. Her bir projenin nihai karar verici olarak bir proje koordinatörüne sahip olması oldukça önemlidir ve tavsiye edilmektedir. Pek çok kurumdan oluşan yönetici komite beklendiği gibi görev görmemektedir. Proje uygulama sistemindeki merkez ve saha seviyesi arasındaki kurumsal tabakaların azaltılmasında fayda olacaktır.

Proje uygulama yapısı ve yönetimi

Alınan önemli dersler


GTZ Bayburt Projesi

1. Proje, özellikle erken baharda meralardaki otlatma baskısının azaltılması için tohum ekme ve gübre uygulama yerine rotasyonel otlatmayı başlatmayı amaçlamıştır. Ancak, bu deneme, köylülerin muhtarın önderliğinde birleşerek anlayış gösterdiği durumlar haricinde, çobanların karşı çıkması sonucu sınırlı derce başarıya ulaşmıştır. Yem bitkisi üretiminde azalma otlatma baskısını dolaylı olarak azaltmaya yardımcı olmuştur; 2. Hayvan barınaklarının, çatı, boya, aydınlatma, havalandırma ve hijyenik su tedariki gibi görsel iyileştirmesi hayvancılığın iyileştirilmesinden daha başarılı sonuçlar vermiştir. Hayvanların küçük sayılarda pek çok haneye eşit dağıtılması nedeniyle hayvanların verilmesi pek önemli olmamıştır; 3. Faydalanıcının dikkatli seçilmesi önemli olmuştur. En fakir çiftçilerin kendileri vermesi gereken minimum katkıyı verememeleri oldukça yaygın karşılaşılan bir durum olmuştur. Arıcılıkta ise, pek çok hane ilgi göstermiş ancak yalnızca gerçekten ilgi gösteren ve öğrenmek isteyenler iyi sonuç almıştır. Ayrıca,bazı dikkatsiz çiftçiler diğer arı kovanlarına da zarar veren bulaşıcı arı hastalığının kaynağı olmuştur, bu sebeple faydalanıcıların iyi seçilmesi ve iyi teknik yardım sunulması oldukça önemli olmuştur.

1. Faaliyet “A.2. Mera alanlarının rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi”. “B.2.1.1 Yem bitkisi üretimi.” 2. Faaliyet “B.2.1.2 Çiftlik İyileştirme” 3. Yaşamın iyileştirilmesi faaliyetlerinin şema tasarımı

IPARD 1. Teklif prosedürünün hazırlanması 2-3 ay sürmüş ve değerlendirmesi 5-6 ayı bulmuştur. Pek çok durumda faydalanıcıların teklif hazırlamak için yeterli kapasitesi yoktur ve bu işi dış kaynaklı olarak gerçekleştirmişlerdir; 2. Mal ve hizmet alımının faydalanıcılar tarafından yapılması planlanmıştır. DPT bu konuda eğitim sunmuştur ancak pek çok durumda satın almalarda gözle görülür gecikmeler gözlemlenmiştir. 3. IPARD Japon ODA kredisi şemasında uygun olarak tavsiye edilmeyen pek çok faaliyeti finanse edebilir (örn. hanelerin tek başına faydalandığı balık çiftliği veya cam sera, ofis ekipmanı, sözleşmeli özel teknisyenler, vb.) Bu yüzden, Projede yürütülen Pazar araştırmasının çıkış politikası olarak IPARD ile bağlantı kurulması çekici bir alternatif olacaktır.

1. ve 2. Yaşamın iyileştirilmesi faaliyetlerinin şema tasarımı. 3. Faaliyet “B.4.1 Pazarlama araştırması ve fizibilite çalışmaları.”

UNDP-BTC Fonu

1. Köylüler arasında iç ihtilaflar ve/veya sahiplik olmaması nedeniyle bazı projelerin uygulaması ertelenmiş, engellenmiş veya habersiz değişikliklere uğramıştır. Pek çok köylü ve muhtarlar tarafından imzalanan Ön Anlaşma bu durumlarda etkin biçimde çalışmamıştır; 2. Keçilerin azaltılması amacıyla, iyi besiciler için koyun, yem bitkilerinin tohumları ve süs çiçekleri için sera verilmesi gibi alternatif gelir kaynakları faaliyetleri gerçekleştirilmiştir.

1. Yaşamın iyileştirilmesi faaliyetlerinin şema tasarımı. 2. Aşırı otlatmaya karşı alternatifler.


32

Şu anda, izleme ve değerlendirme faaliyetleri, uygulama miktarlarının ve bu amaçla yapılan bütçe harcamalarının belirlenmesi ve raporlanması (örn. ağaçlandırılan alan, dağıtılan arı kovanları, vb.) her bir kurum tarafından ayrı ayrı yürütülmektedir. Uygulamalarının etkileri üzerine (erozyonun azalması, sel hasarlarının önlenmesi, köylülerin gelirinin artması vb.) İ&D çabaları ve uygulamaları, başlangıç noktası anketi dahil olmak üzere henüz yetersizdir. Toprak erozyonunun azalması Projenin beklenen en önemli sonuçlarından biridir. Ancak, gerek rutin faaliyet gerekse donör fonlu projeler olmak üzere ÇOB tarafından alınan pek çok toprak muhafaza tedbirinin etkileri üzerine sınırlı derecede nicel bilgi mevcuttur. Potansiyel faydalanıcıların sosyo ekonomik durumları üzerine başlangıç noktası araştırması tam olarak gerçekleştirilmemiştir ancak örnekleme metoduna dayalı bir çalışma yapılmıştır ve bu durum projelerin etkin değerlendirilmesini engellemektedir. Bu yüzden, şimdiki Projede, sıkı bir İ&D sistemi oluşturulması ve başlangıç noktası araştırmasının yapılması danışmanlık hizmetinin altında düşünülmüştür


33

Bölüm 4 Proje Gerekçesi

4.1.Küresel Düzeyde Analizi: Küresel düzeyde en önemli çevre problemleri arasında toprakların bozulması sonucunda oluşan çölleşme, sanayileşmenin getirmiş olduğu iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilikteki azalmalardır. Bu amaçla Birleşmiş Milletler tarafından bütün devletlerin ilgisini çekmek amacıyla üç adet sözleşme hazırlanmış ve ülkemizde bunlara taraf olmuştur. Bunlar “İklim Değişikliği”, “Biyolojik Çeşitlik” ve “Çölleşme ile Mücadele Sözleşmeleridir. Her üç sözleşmenin temel ortak noktaları toprakların ve doğal kaynakların korunması ve rehabilitasyondur. Çölleşme ile mücadele sözleşmesinin dört temel stratejisi vardır. Bunlar, “Bozulmuş olan ekosistemlerin rehabilitasyonu, yaşam seviyesinin geliştirilmesi, yerel faaliyetler ile küresel faydalar elde etmek ve bilinç yaratmaktır. Yine dünyamızı ve ülkemizi tehdit eden en önemli sorunlardan olan küresel ısınma ve iklim değişikliği ile mücadele yöntemlerinin başında orman ve mera alanlarının rehabilite edilmesi ve artırılması, toprakların korunması yolu ile karbon yutakları oluşturarak yeryüzündeki karbon tutumunun artırılmasıdır. Ayrıca biyolojik çeşitlilikten bahsedilebilinmesi için öncelikle toprağın korunması gerekmektedir. Proje uygulamaları ile doğal kaynaklar korunacak ve geliştirilecek yerel toplumunda yaşam seviyesi yükseltilmesi ile birlikte en önemli çevre problemleri olan çölleşme , iklim değişikliği ile de mücadele edilmiş ve küresel faydalar sağlanmış olacaktır.

4.2 Ulusal ve bölgesel düzeyde ihtiyaç analizi Çoruh Nehri Havzasındaki doğal kaynaklar dik yamaçlar, sığ ve düşük verimlilikte toprak, az yağış, şiddetli ve uzun kışlar gibi doğa karakteristikleri nedeniyle bozulmuş ve bu bozulma yasa dışı ağaç kesimi ve aşırı otlatma gibi insan faaliyetleriyle hızlandırılmıştır. Bu tür insan faaliyetleri, hızlı dışarı göç, kişi başına düşük GMH, cinsiyet ayrılığı, kısıtlı gelir kaynakları ve benzeri sosyoekonomik şartlar nedeniyle ortaya çıkmıştır. 9. Kalkınma Planı (2007-2013) Türkiye’deki en yüksek politika aracı, beş ekonomik ve sosyal kalkınma ekseninde gelecek nesiller için doğa ve çevre korumanın önemini belirtmektedir (Rekabeti Arttırma) ve bölgesel ayrılığın azaltılması için “Bölgesel Kalkınmanın Sağlanması” da başka bir eksendir. Doğal çevre koruma açısından, toprak muhafazası ve bozulmuş orman rehabilitasyonuna dair planlanan proje faaliyetleri oldukça önemlidir ve bölgesel ayrılıkların ortadan kaldırılması için yaşamın iyileştirilmesi bileşeni önemlidir. Bu Proje iki ana bileşene odaklanmıştır ve kapasite geliştirme bileşenini hedeflenen alanların kurum personeli ile faydalanıcıları için eklemiştir, böylece Proje Kalkınma Planının doğrultusunda planlanmış ve proje çıktılarını sürdürebilmek için tedbir olarak kurumsallaştırılmıştır. Projenin etkilerinin uzun vadede bölgeden dışarı göçü de yavaşlatmaya yardımcı olması beklenmektedir. Bu arada ÇOB ile JICA tarafından Eylül 200-Ocak 2004 arasında yürütülen “Çoruh Nehrinde Katılımcı Havza Rehabilitasyonu Master Plan Çalışması (M/P)” aşağıda belirtildiği üzere Çoruh Nehri havzasının seçilmesinde 3 ana neden öne sürmektedir; 1. Tamamlanmış, inşaatı devam eden ve planlanan barajlar, rezervuarlara siltasyonun azaltılması için havza rehabilitasyonuna ihtiyaç duymaktadır. 2. Havza, zorlu topografyası ve iklimi nedeniyle Türkiye’deki en fakir ve en zarar görmüş bölgelerden biridir.


34

3. Türk Hükümetinin öncelikli politikasına göre doğal kaynakların orman köylüleri tarafından sürdürülebilir olmayan biçimde kullanımı azaltılmalıdır. Aynı zamanda doğal kaynakların bozulması ve fakirlik arasındaki kısır döngüyü de incelemektedir. doğal kaynakların bozulması köylülerin düşük verimde geçinmesine neden olmakta ve bu da halkın fakirliğini artırmaktadır. İnsanlar da doğal kaynaklara daha bağımlı hale gelmekte ve bu yüzden doğal kaynaklar daha da bozulmaktadır.

Şekil 4.1 Doğal kaynak tahribatı ve fakirlik kısır döngüsü

4.3 Yerel halkın ihtiyaç analizi Önceki bölümlerde de açıklandığı üzere, insan faaliyetleri doğal kaynak tahribatında önemli rol oynamaktadır, bu sebeple yerel halk şu anda tahribatın kurbanları durumunda ama aynı zamanda şartlar iyileştirildiği zaman faydalanıcı konumuna da geleceklerdir. Yerel halkın rolü, doğal kaynakların değerini muhafaza etmek için önemlidir. Bu sebeple, köylülerin sosyoekonomik durumları ile doğal kaynaklar arasındaki bağlantıyı anlamaları ve doğal kaynaklarını iyileştirmede önemli göreve sahip olduklarını bilmeleri oldukça önemlidir. Böylesine bir durumu maddeleştirirken katılımcı bir yaklaşım benimsenmesi uygundur ve sürdürülebilirlik ancak bu şekilde güvenceye alınabilir. Ayrıntılı MH planlama ve tasarımı (A/T) gerçek uygulamadan önce Projedeki her bir MH için yapılacaktır. A/T süresince, köylülere yeterli bilgi verilecektir ve onlar da planlama aşamasından itibaren projeye dahil olacaklar ve böylece faydalanıcıların katımı güvenceye alınmış olacaktır. Projenin doğrudan faydalanıcıları doğal kaynaklar için rehabilitasyon işlerinin yürütüldüğü köylerde yaşayan hedeflenen halktır. Genel olarak, ana geçim kaynakları, hayvancılık, tarım emekli aylığı ve yevmiyedir. M/P yoğun görüşmeler sonucunda yerel halkın sıkıntı ve ihtiyaçlarını ortaya koymuş, doğal kaynak rehabilitasyonu ve yönetimi ile yaşam/geçim iyileştirme konuları üzerine odaklanmıştır,

Doğal kaynaklardan yoksun kalma

Doğal kaynak bozulması

Artan fakirlik

Tarımda düşük verim


35

Tablo 4.1 M/P’de köylüler tarafından öne sürülen ihtiyaçlar

Doğal kaynak rehabilitasyonu ve yönetimi 1. Yasadışı kesimlerle orman tahribatının azaltılması 2. Alternatif enerji kaynakları 3. Doğal afetlerin azalması (örn. sel, çığ, heyelan) 4. Toprak erozyonunun azalması 5. Mera kaynaklarının verimli kullanımı 6. Daha ucuz yem Yaşamın iyileştirilmesi 1. Hayvancılıkta ve mahsullerde verimlilik ve kar artışı 2. Pazarlama desteği 3. Hayvancılık ve tarım için kredi desteği 4. Yeterli veterinerlik hizmetleri 5. Sulamanın iyileştirilmesi 6. Tarım alanında teknik ve bilgi desteği 7. Daha ucuz gübre 8. Pestisit ve hastalıklardan korunma 9. Zirai makinelerin kullanımı 10. Yeterli iş gücü 11. Yeterli uygun arazi 12. Yeterli hayvan sayısı 13. Yüksek toprak verimi

Bu ihtiyaçların önemi aynı zamanda fizibilite çalışmasındaki saha araştırmalarında da doğrulanmıştır. Çalıştaylara katılanlar, genellikle muhtarlar, işbirliğine oldukça açık ve Projenin uygulanması hususunda olumluydular. Bazı muhtarlar dört yıl önce M/P çalışmalarına katkıda bulunanlar, çok katkıda bulunmalarına rağmen projenin uzun süredir başlamamasından şikayetçi oldular. Bu ifadeler Proje için hala istekli olduklarını göstermektedir. Proje bu ihtiyaçların çoğunu karşılayan faaliyetler içermektedir, proje bileşenleri yerel halkın ihtiyaçlarıyla ilgilidir. Geçim/yaşam iyileştirme bileşenindeki faaliyetler için, Projenin ilk aşamasında potansiyel ürünlerin promosyonunun yapılması için tüm Çoruh Nehri havzasını kapsayan pazar araştırması yapılacaktır. Bunun yanı sıra, proje faaliyetlerinin ve miktarlarının ihtiyaç analizi A/T süresince her bir seçilmiş MH’de yürütülecektir. Bu araştırmalarda yaşam iyileştirme faaliyetleri için ileriye dönük talepler de açıklığa kavuşmuş olacaktır, ancak yüksek potansiyel şu anda faaliyetlerin seçilmesi için kriterlerden biridir, hepsinin ileriye dönük beklenen talepleri vardır. Örneğin, besi ve bal üretimi talebi gelecekte hala yüksek olacaktır, çünkü hayvancılık ve arıcılığın önemi bölgenin coğrafi ve doğal şartlarından gelmektedir.


36

Bölüm 5 Proje alanı ve Uygulama yerleri

5.1 Coğrafi özellikler

5.1.1 Genel yapı Konum ve Topografya Çoruh Nehri Bayburt’un batısında doğar ve Doğu-Kuzey yönde akarak Gürcistan üzerinden Karadeniz’e akar. Çoruh Nehri’nin Türkiye üzerindeki toplam alanı 442 km’dir, toplamda ise 466 km.’dir. Çoruh nehrinin üç ana kolu vardır; Tortum, Oltu ve Berta. Proje alanındaki en düşük rakım noktası yaklaşık 550mdir ve en yüksek nokta ise 3397 m ile Kaçkar Dağıdır. Havzanın büyük bir kısmı engebeli bir topografyaya sahiptir. Jeoloji, Toprak ve Hidroloji Genel olarak, Proje alanı çeşitli volkanik kayalar, metamorfik kayalar ve dördüncül maden yataklarından oluşmaktadır. Proje alanındaki en yaygın topraklar: bazaltik toprak, kahverengi orman toprağı, kahverengi toprak, kestane toprağı ve yüksek dağ otlağı toprağıdır. Toprakların çoğu orta ila düşük verimliliğe sahip olmakla beraber özellikle dik yamaçlarda orta veya yüksek erozyon seviyesine sahiptir. İklim ve Doğa Örtüsü Proje alanının büyük bir kısmında zorlu iklim şartları, kışın genellikle oldukça düşük sıcaklıklar ve kar ve yazın oldukça yüksek sıcaklık görülmektedir, özellikle Yusufeli’nde. Ancak, Artvin çevresinde iklim şartları yüksek verimlilikte orman oluşturmak için uygun değildir. Meralarda otlak oluşturma için şartlar oldukça zordur ve yetişme mevsimleri oldukça kısa olacaktır. Arazi kullanımı Çoruh Nehri Havzasında arazi kullanımı M/P çalışmasında Eylül 2001’de çekilmiş olan Landsat foto görüntüleri ile incelenmiştir. Sonuçlarda yaklaşık 440.227 ha ya da toplam alanın %21.7’si ormanlarla kaplı görülmektedir. Diğer arazi kullanımları: geçiş evresindeki koru & çalılık (236,518 ha veya 11.7%), mera & çayır (935,221 ha veya 46.2%), ekilebilir alan (280,839 ha veya 13.9%) ve diğer alanlar (131,601 ha or 6.5%). Ormanlık alan genellikle Çoruh Nehrinin aşağı ve orta kısımlarında, tüm Berta Nehri havzasının tamamı ve Oltu Nehrinin orta kısmında yer almaktadır. Geçiş evresindeki koru & çalılık genellikle Çoruh Nehrinin orta ve üst kısımlarında, Tortum ve Oltu Nehirlerinde ve mera & çayır alanı ise Çoruh Nehrinin yukarı kısımlarını ve Oltu ile Tortum nehirlerinin büyük bölümünü işgal etmektedir.


37

Tablo 5.1 Proje alanındaki doğal bitki örtüsü türleri Bitki örtüsü türü

Tipik yerler

Özellikler

Kurak orman – çalılık bölge

İspir, Artvin, Savsat, Oltu, Narman

- Karadeniz’den gelen nem, yeterli güneş ışığı ve topografik boyutlar sayesinde bereketli bitki toplulukları ve bitki türleri. Buna ek olarak Akdeniz bölgesine ait türler örneğin, zeytin, dut, nar ve incir de mikroklima şartları sayesinde alçak vadilerde görülebilmektedir. - Dağlık alanlarda ise kozalaklı türler hakimdir Pinus sylvestris, Pinus brutia, Abies nordmanniana, Picea orientalis, ve geniş yapraklı türler Fagus sp., Quercus sp., Alnus sp.Plantings of Poplus nigra yerleşim yerleri, tarım arazisi ve nehir kenarlarında görülmektedir.

Dağ çayır bölgesi

Bayburt, Tortum

- Doğal step bölgesinin yukarı kısımlarında Meşe ormanlarına Ardıç türleri eşlik eder.

Kuru orman-antropojenik step bölgesi

Kaçkar ve Yalnızcan Dağları

- Yüksek sağlık alanlarda doğal orman sınırında görülür Festuca violacea gibi türler. - Kayalık sahalarda bitkisel türler 2000metreyi aşan yüksek rakımda görünür.

(kaynak: “Ecoregions of Turkey” Dr. Ibrahim Atalay, 2002)

5.1.2 Doğal kaynakların bozulması Ormanların azalması Proje alanının orman örtüsü (bkz. Tablo 3.7) son 20 yılda, aşırı otlatma, aşırı ve yasadışı yakıt ve inşaat amaçlı odun kesme, toprakların zayıf beslenme durumu gibi faktörlerden dolayı %9 oranında azalmıştır. Ormanların azalmasına paralel olarak, çıplak alan ve/veya çayır alanı yayılmaktadır Türk orman yönetimi sisteminde, orman alanları görünüm olarak iki gruba ayrılmaktadır: koru ormanları ve baltalık. Koru ormanları ve baltalık daha sonra kalabalıklarına göre “normal orman” ve “bozulmuş orman” olarak sınıflandırılmaktadır. %0-10 yoğunluğa sahip ormanlar “bozulmuş” orman olarak görülmekte ve rehabilitasyon için hedeflenmektedir, %11-100 yoğunluğa sahip ormanlar ise “normal” olarak tanımlanmaktadır. Proje alanındaki mevcut orman örtüsü bozuk orman olarak kategorize edilmektedir. Toprak Erozyonu Türkiye Ormancılık Sektörü İncelemesi (Dünya Bankası Rapor No. 22458-TU, 27 Haziran 2001)’nde ülkenin %75’inde şiddetli toprak erozyonu olduğu ve bunun ülkenin en ciddi çevre sorunlarından biri olduğu belirtilmektedir. Yılda erozyonla taşınan toprak miktarı 500 milyon tona yakındır. Ancak Çoruh Nehri Havzasındaki ölçüm verileri mevcut değildir.


38

Aşağıdaki sınıflar1 KHGM tarafından verilen suyun neden olduğu toprak erozyonu dereceleridir:

Erozyon Sınıfı 1: Hiç ile oldukça az (üst toprağın %25’e kadar kaybedilmesi) Erozyon Sınıfı 2: Orta derece erozyon (üst toprağın %25-75 arası kaybedilmesi) Erozyon Sınıfı 3: Şiddetli erozyon (üst toprağın %75, B horizonunun %25’inin kaybedilmesi) Erozyon Sınıfı 4: Orta şiddetli erozyon (B horizonunun %25’inden fazlasının kaybedilmesi)

Aşağıdaki haritada (Şekil 5.3) açıkça görülmektedir ki havzanın büyük bir kısmı şiddetli ve aşırı toprak erozyonuna maruz kalmaktadır. Tüm havzanın %3.8’i 1. Sınıf, %25.3’ü 2. sınıf %51’i 3. Sınıf, %19.9’u 4. Sınıf ile kaplıdır

Şekil 5.3 Proje alanının Toprak erozyon Sınıfları Haritası

Çoruh nehri sisteminde, ana nehir ve ayaklar akışta mevsimsel özellikler göstermektedir, en yüksek akış Mart ile Haziran arası karların eridiği dönemdir, yazın çok düşük su seviyesi, sonbahar ve kışta da düşük su seviyeleri görülmektedir. DSİ’den alınan bilgilere göre, farklı istasyonlarda gözlemlenen yıllık sedimantasyon oranı 44 ila 391 ton/km2dir (Tablo 5.2.) Çoruh Nehrinin ortalama yıllık sedimantasyon oranı 179 ton/km2/yıl olarak hesaplanmıştır


39

Tablo 5.2 Çoruh Nehri Sisteminde Yıllık Ortalama Sedimantasyon Oranları No İstasyon Adı (yer) Gözlem

süresi

Verimlilik Ton / yıl / km2

2315 Çoruh Nehri-Karşıköy 1967-2002 383

2316 Çoruh Nehri-İspir Köp 1969-2005 77 2320 Çoruh Nehri-Laleli 1971-2005 51 2322 Çoruh Nehri-Altınsu 1984-2001 391 2325 Oltu Suyu-Aşağıkumlu 1977-2005 364 2329 Oltu Suyu-Coşkunlar 1991-2005 271 2331 Deviskel Deresi-Gündoğdu 1988-2001 63 2334 Berta Suyu-Bağlık 1995-2005 152 2337 Çoruh Nehri-Çamlıkaya 1999-2005 44

(Kaynak; EIE) Şekil 5.4’te Çoruh Nehri Havzasında (bkz. Ek 5.1.2.3) üç noktadaki 10m3/sn’deki nehir akışına dayalı toprak akış miktarının muhakeme hesabının sonuçları verilmektedir. Grafikte gösterildiği üzere, toprak tahliyesi genel olarak on yıllar geçtikçe azalmaktadır, ancak 90lı yıllar hariç bu yıllarda bölgedeki ekonomik kalkınma ile beraber yol baraj vs gibi altyapı inşaatlarının etkisi görülmektedir. Toprak tahliye miktarı 2000lerde yine düşüş göstermektedir ancak 80li yılların seviyesine dönmeyecektir.

Şekil 5.4 On yıllara göre toprak tahliye miktarının muhakeme hesabı Doğal afetler


40

Proje alanındaki çeşitli doğal afet deneyimleri Tablo 5.3’te gösterilmiştir. Sel, çığ ve heyelan gibi doğal afetlerin ormanların azalması ve toprak erozyonunun sonucunda hızlandığı düşünülmektedir. Table 5.3 2000 yılı Doğal Afetler Raporu Sel Heyelan Çığ

A B C A B C A B C Artvin 423 9 46 357 2 43 132 5 11 Erzurum 3,576 33 257 1528 2 71 1703 24 42 Bayburt 348 1 32 100 - 2 191 4 10 Toplam 4,347 43 335 1,985 4 116 2026 33 63 A: Afet sayısı; B: Ölümlü afet sayısı; C: Mülke zarar veren afet sayısı (kaynak: M/P 2004; güncel bilgi mevcut değil.) ÇOB’nin Çaba ve görevleri ÇOB tarafından daha önce harcanan çabalar ve alınan sorumluluklar (bkz. Tablo 3.6) ormancılık alanında çeşitli iyi sonuçları göstermektedir. "Odun ve Odun Dışı Orman Ürünü üretimine yönelik potansiyellerinden faydalanmak, erozyonla mücadele etmek ve diğer fonksiyon ve hizmetleri sunmak için yeniden ağaçlandırma ve bozulmuş ormanların rehabilitasyonu" 1995 yılında toprak ve su arasındaki dengeyi yeniden kurmak amacına sahip olan çevre koruma için yürürlüğe konmuştur. Ek 5.1.2.5 orman durumu, orman faaliyetleri, orman ürünleri, ilgili planlama faaliyetleri ve korunan alanlar hakkında ayrıntılı tanımlamalar vermektedir. 5.1.3 HES projeleri ve beklenen su kaynakları Çoru Nehri Havzasında toplamda hidroelektrik enerji üretimi ve sulama için yirmiden fazla baraj yapılması planlanmıştır. Bu projeler orman rehabilitasyonu işlerini pek etkilememektedir çünkü işlerin hedef alanları yukarıdadır. Yeniden ağaçlandırma ve erozyon kontrolü gibi Proje dahilinde önemli alanları korumak için gerçekleştirilecek doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetleri, ülkenin enerji kaynağı olarak uzun vadede oldukça önemli olacaktır.


41

Şekil 5.5 Çoruh Nehri üzerinde planlanan HES barajları (kaynak: ÇOB web sayfası) Şekil 5.6 Çoruh Nehri Havzasında Planlanan baraj gölleri

5.2 Kırsal altyapı “Hizmet Uygulamaları Genel Envanteri; KHGM, 2002”ye gore, üç ildeki yolların yalnızca %5,7si asfalt veya beton kaplıdır. Geri kalanları stabilize ve kademeli yollar olup kaplanmamıştır. Ülke genelinde, ana köy yolu şebekelerinde asfalt yol oranı %47,5tir (KHGM, 2003). Yol ağındaki yoğunluk 3.16 m/ha olup bu rakam neredeyse 3,74 olan ülke ortalamasına eşittir. Köy yollarıyla ilgili olarak, köy başına yol genişletme oranı Artvin’de 11,8 km, Bayburt’ta 8,2 km, ve Erzurum’da 6,0 km’dir. Tüm Türkiye için aynı oran yaklaşık 7,8’dir, Erzurum’un coğrafi şartlar nedeniyle hala ülke ortalamasının gerisinde kaldığı görülmektedir. İçme suyu olanağı olarak, Proje alanındaki köylerin %81’i su hizmeti tesisi ve kuyularına sahiptir (1997 Köy Envanterine göre). Ülke seviyesinde yeterli içme suyu alan köy nüfusu oranı %88’dir (TKİB, 2004). Proje alanındaki hemen hemen tüm köylerin elektrik enerjisine erişimi mevcuttur, tüm ülkede durum aynıdır. Okullar ve medikal kurumlar olarak Proje alanında, üç ilde 1615 ilkokul, 45 lise ve 65 meslek okulu (FY 1997/1998) ve 117 klinik, 178 sağlık kurumu mevcuttur (1997 Köy Envanterine göre). Projenin uygulanması için ve köylülerin artan ürünlerini satmak için Pazar erişimi açısından tam olarak tatmin edici olmasa da Proje alanındaki bu altyapı yeterli görülmüştür.

5.3 Hedef mikrohavzalar ve derecelendirme süreci Sonuçlar Çoruh Nehri Havzasını oluşturan 63 MH arasında, Tablo .4’te gösterilen 18 MH (Bayburt’ta 2 MH, Erzurum’da 11 MH ve Artvin’de 5 MH) potansiyel hedef alan olarak derecelendirilmiştir, Proje faaliyetlerinin miktar ve masrafları her bir MH için hesaplanmıştır. Bunların arasında, 12 MH (5 MH Yüksek derece, 6 MH Orta derece ve 1 MH Düşük derece2) takvimin uygulanması, yıllık fon gereksinimlerini içeren PUP’nin hazırlanması için seçilmiştir.


42

Tablo 5.4 18 potansiyel hedef MH’nin derecelendirme sonuçları

YÜKSEK MH Adı İspir Uzundere Oltu Olur

merk Yusufeli

MH Kodu UC-14 TR-06 OL-04 OL-11 MC-03 İl Erzurum Erzurum Erzurum

Erzurum Artvin

Grup IV III VI III II Alt toplam

Alan (ha) 31,934 31,240 38,603 46,179 32,193 180,149 Köy sayısı 24 5 17 21 8 75

Orman köyü 8 5 15 14 7 49

Normal köy 16 0 2 7 1 26

Nüfus 1,824 2,704 3,249 2,792 3,804 14,372 Orman

köyü 768

(+X) 2,704 3,121 2,244 1,863 10,700

Normal köy 1,055 0 128 548 1,941 3,672

* Yusufeli MH M/P’de hariç tutulan dört adet il sınırında köye sahiptir.

ORTA MH Adı Masat Veliköy Bıçakcılar İspir

kuzey Şenkaya Tortum kuzey

MH Kodu UC-03 BT-03 MC-06 UC-17 OL-07 TR-04 İl Bayburt Artvin Artvin Erzurum Erzurum Erzurum Grup V II II II III III Alt

toplam Alan (ha) 21,873 40,485 26,176 38,785 45,638 38,548 211,505 Köy sayısı 6 21 6 6 15 8 62

Orman köyü 4 21 6 5 14 4 54

Normal köy 2 0 0 1 1 4 8

Nüfus 1,939 4,037 1,778 1,867 2,093 9,620 21,333 Orman

köyü 1,939 4,037 (+X) 1,778 732 1,974 1,940 12,399

Normal köy 0 (+X) 0 0 1,135 119 7,680 8,934


43

DÜŞÜK MH Adı Taht Tortum

s. Tortum

m. Olur batı Narman Şavşat Barhal

MH Kodu UC-11 TR-02 TR-03 OL-12 OL-02 BT-04 MC-05 İl Bayburt Erzurum Erzurum Erzurum Erzurum Artvin Artvin Grup V IV VI VI VI I II Alt

toplam Alan (ha) 28,316 34,858 29,090 37,312 40,775 18,518 23,778 212,647 Köy sayısı 19 16 12 17 21 15 5 105

Orman köyü 4 5 7 11 4 15 5 51

Normal köy 15 11 5 6 17 0 0 54

Nüfus 3,040 1,450 4,383 2,603 4,164 1,964 1,811 19,414 Orman

köyü 809 534 (+X) 1,258 2,341 565 1,964 (+X) 1,811 9,281

Normal köy 2,231 916 3,125 262 3,599 0 0 10,133

* Nüfus rakamları 2000 yılı sayım verilerine göre ve 2000-2007 nüfus büyüme oranına göre hesaplanmıştır. * (+X) 2000 sayımında bazı köylerin nüfus verilerinde eksiklikler olduğu anlamına gelmektedir.

. 18 adet potansiyel hedef MH olarak, toplam kırsal nüfus 2007 itibariyle 242 köyde yaklaşık 55.000’dir (havzadaki kırsal nüfusun %29’u) ve her bir MH’nin nüfusu tahmini 1450 ila 9620’dir yani ortalama 3062’dir. Her bir MH’deki köy sayısı göz önüne alındığında, 5 ila 24 arasında değişmektedir ortalama 13 köy vardır. Potansiyel hedef MHler Şekil 5.7’de gösterilmektedir.


44

Şekil 5.7 18 potansiyel hedef MH’nin yeri Süreç Çoruh Nehri Havzasındaki 63 MH arasında, ilk kapsamlaştırma il düzeyindeki kilit kurumların tavsiyelerine göre yapılmıştır. Her ildeki Çevre ve Orman İl Müdürlükleri (ÇOİM), Orman Bölge Müdürlüğü (OBM), DSİ, TKİB ve İÖİ’ler, MH listesi ve acil ihtiyaçlar (bkz Ek 5.3.1), toplamda 18 MH, için tavsiye edilen her bir MH’nin çevresel, sosyoekonomik ve diğer spesifik geçmişlerine dair gerekçelerin tanımlanması konusunda fizibilite çalışma ekibine yardım etmişlerdir. Çoğunlukla gerekçeler ormanların ve toprağın şiddetli derecede tahrip edilmiş olması, yüksek sedimantasyon oranı, tehlikeli doğal afetlerin çok sık yaşanması ve fakirliktir. Geri kalan 45 MH için, projenin ileride genişletilmesi durumunda maliyet hesaplaması nispi hesaplama ile MH alanı veya nüfusu üzerinden, aynı M/P’de sınıflandırılan MH grupları içerisinde yapılabilir. İkinci adım olarak, sıralama kriterleri 18 MH için geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Kriterler dokuz faktörden oluşmaktadır ve her bir faktör için 2 ila 3 karar sonucu oluşturulmuştur. Kararlar deneyimli kurum personelleri, köylüler ve muhtarlarla yapılan görüşmelere ve istatistikî ve sayısal verilerle desteklenen fizibilite çalışma ekibinin teknik saha incelemeleri dayanarak verilmiştir. Bu teknik yönteme ek olarak, tek bir bölgede aşırı sayıda MH’ye odaklanılmasından kaçınmak için bölgedeki personel kapasitesi de göz önünde bulundurulmuştur . Sonuç olarak, 5 MH Yüksek olarak, 6 MH Orta ve 7 MH Düşük olarak sıralanmıştır. Orta sınıfta 2 MH stratejik açıdan önemli alanlar olarak belirlenmiştir ve öncelikle seçilmeleri tavsiye edilmiştir; çünkü bunlar Çoruh Nehri Havzasının farklı tipik özelliklerini temsil etmektedir: Bayburt İlindeki Masat MH (UC-03) Yukarı Çoruh Nehri bölgesini ve Artvin İlindeki Veliköy MH (BT-03) Bera Nehri bölgesini temsil etmektedir.

YÜKSEK öncelikli

MH’lar

Altları çizilen 12 MH Proje Uygulama Planı için seçilmiştir.

Taht (UC-11)

Masat (UC-03)

Ispir north (UC-17)

Ispir (UC-14)

Bıçakçılar (MC-06)

Barhal (MC-05)

Veliköy (BT-03)

Şavşat (BT-04)

Olur merkez (OL-11)

Olur batı (OL-12)

Şenkaya (OL-07)

Tortum orta (TR-03)

Tortum güney(TR-02)

Yusufeli (MC-03)

Uzundere (TR-06)

Oltu (OL-04) Narman (OL-02)

DÜŞÜK öncelikli MH’lar

ORTA öncelikli MH’lar

Tortum kuzey (TR-04)


45

Tablo 5.5 Kriter Faktörleri

Kriter faktörleri Karar verme yöntemi Sınıf

1 Doğal kaynak (orman, toprak, biyoçeşitlilik) bozulmasının şiddeti ve buna bağlı doğal afetler

Saha incelemesi ve mülakat

1 Çok ciddi 2 Ciddi 3 Orta veya düşük

2 Geri döndürülebilirlik potansiyeli Saha incelemesi 1 Yüksek 2 Orta 3 Düşük

3 Erişilebilirlik Bölge merkezine uzaklığı ve yol koşulları

1 Kolay 2 Zor

4 Üretken nüfus (aktif iş gücü)

Nüfus sayımı verileri ve mülakat

1 Yüksek (Uygun) 2 Orta 3 Düşük (Uygun Değil)

5 Fakirlik seviyesi Nüfus sayımı verileri ve mülakat

1 Çok fakir 2 Orta 3 Daha iyi

6 Gelir arttırma potansiyeli Saha incelemesi ve mülakat

1 Yüksek 2 Orta 3 Düşük

7 Toplulukların birliği Mülakat 1 İyi 2 Zayıf

8 9

Yakındaki hidroelektrik projelerine olumlu etkisi Örtüşen proje olmaması

Toplanan bilgi Evet / Hayır


46

Kod Adı İl düzeyi Havza düzeyi

Öncelik Düzeyi

Stratejik Önem 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Bayburt İli

UC-03 Masat Çok uygun Uygun ORTA

Üst Çoruh Hazasını temsil etmektedir.

Orta veya düşük Orta Kolay Yüksek

- Orta Orta Yüksek - orta İyi Evet Hayır

UC-11 Taht DÜŞÜK Orta veya düşük Orta Kolay Orta Daha

iyi Yüksek - orta Zayıf Evet Hayır

Erzurum İli

UC-14 Ispir Çok uygun

Çok uygun YÜKSEK

Çok ciddi-ciddi

Orta Kolay - Zor Orta

Orta - daha iyi

Yüksek İyi Evet Hayır

UC-17 Ispir Kuzey Uygun ORTA Çok ciddi Düşük Kolay

- Zor Orta Orta - daha iyi


TR-02 Tortum Güney DÜŞÜK Çok ciddi

Orta veya düşük

Güç Orta Çok zayıf

Yüksek - orta İyi Hayır Evet

TR-03 Tortum Orta DÜŞÜK Çok ciddi Orta Kolay Orta Çok

zayıf Yüksek - orta İyi Evet Evet

TR-04 Tortum Kuzey Uygun ORTA Çok ciddi

Orta veya düşük

Kolay Orta Orta Yüksek İyi Evet Evet

TR-06 Uzundere Çok uygun

Çok uygun YÜKSEK Çok ciddi

- ciddi Orta Kolay Yüksek Daha iyi Yüksek İyi Evet Evet

OL-02 Narman DÜŞÜK Ciddi Orta Kolay Düşük Orta Orta İyi Hayır Hayır

OL-04 Oltu Çok uygun

Çok uygun YÜKSEK Çok ciddi

- ciddi Orta Kolay Yüksek Daha iyi Yüksek İyi Hayır Evet

OL-07 Şenkaya Çok uygun ORTA Çok ciddi

- ciddi Orta Kolay - Zor Orta Orta Yüksek

- orta İyi Hayır Hayır

OL-11 Olur merkez

Çok uygun

Çok uygun YÜKSEK Ciddi Orta Kolay Yüksek

- Orta

Orta - daha iyi



47

Table 5.6 Havzaların seçim kriterleri

OL-12 Olur batı DÜŞÜK Ciddi Orta Kolay Yüksek - Orta

Orta - daha iyi

Yüksek İyi Evet Evet

Artvin İli

BT-03 Veliköy Çok uygun Uygun ORTA

Berta alt-havzasını temsil etmektedir.

Ciddi Orta Kolay Yüksek Çok zayıf Orta İyi Hayır Evet

BT-04 Şavşat DÜŞÜK Ciddi Orta Kolay Düşük Çok zayıf Orta İyi-

zayıf Hayır Hayır

MC-03 Yusufeli Çok uygun

Çok uygun YÜKSEK Çok ciddi Orta Kolay Orta -

Düşük Orta Yüksek İyi Evet Evet

MC-05 Barhal DÜŞÜK Ciddi Düşük Güç Düşük Çok zayıf Düşük İyi-

zayıf Evet Hayır

MC-06 Bıçakçılar Uygun DÜŞÜK Ciddi Düşük Güç Düşük Çok zayıf

Orta - Düşük İyi Evet Hayır


48

5.4 Çevresel Etkilerin Ön-değerlendirmesi Türk yasal sistemindeki çevre koruma ile ilgili temel çerçeve “2872 sayılı, 9 Ağustos 1983 tarihli Çevre Kanunu”dur. “Çevresel Etki Değerlendirme Yönetmeliği” bu kanun altında 16 Aralık 2003’te oluşturulmuştur ve büyük ölçekli projelerin başlamasından önce çevresel değerlendirme talep edilmiştir . Bu yönetmeliğin “Çevresel Etki Değerlendirmesi(ÇED)’nin uygulanacağı projeler listesi”nde, bu projeyle ilgili bir yer bulunamamıştır. Bu sebeple, bu yönetmeliğe göre bu Projenin ÇED’inin yapılması zorunlu değildir. Çevresel yönetim planı veya çevresel izleme planının da hazırlanması zorunlu değildir. Bu arada, Proje tarafından ortaya konan muhtemel çevresel etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesi açısından bu iki planın hazırlanması faydalı olacaktır. Bu Projede, Artvin ilindeki milli parkta DKMPGM tarafından gerçekleştirilecek iki adet faaliyet vardır (“A.3.3 Projeli alan yönetim planlaması” ve “C.3.1.4 Korunan alanların planlanması ve yönetimine ilişkin teknik eğitim”). Bu faaliyetler tamamlandığında veya Proje süresinde belli bir aşamaya geldiklerinde çevresel konular Tarama Formu ve Çevre Kontrol Listesi ile teyit edilmelidir.

5.5 Kurumsal yapı Proje faaliyetleri ile ilgili ağaçlandırma, bozuk orman rehabilitasyonu, doğa koruma ve yaşamın iyileştirmesi gibi kamu işleri Çevre ve Orman Bakanlığı (ÇOB), Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı (TKİB) ve İl Özel İdareleri (İÖİler) tarafından gerçekleştirilmektedir. Bunların arasında, Projenin ana uygulayıcıları ÇOB’nin 5 adet genel müdürlüğüdür (AGM, ORKOY, DKMPG, OGM, DSI). AGM, ORKÖY ve DKMPGM ana hizmet birimine bağlıdır ve 81 ilin hepsinde İl Müdürlükleri vardır; OGM ve DSİ ise bağlı birimler arasında olup daha bağımsız yapı ve bütçeye sahiptir ve kendi Bölgesel Müdürlükleri mevcuttur (27 ve 25). İlgili Proje ofisleri aşağıdaki tabloda gösterilmiştir. Tablo 5.7 ÇOB’nin Proje ile ilgili Ofisleri

Ofis Yer İl Müdürlükleri (AGM, ORKOY ve DKMPG)

Erzurum, Artvin, Bayburt

OGM Bölge Müdürlüğü Erzurum, Artvin, Trabzon DSI Bölge Müdürlüğü Erzurum

TKİB’nin TÜGEM’i yaşam iyileştirme faaliyetlerinin bir kısmından sorumludur ve Erzurum, Artvin ve Bayburt’ta il müdürlükleri mevcuttur. Bu üç ildeki İÖİlerin küçük ölçekli sulama için altyapı iyileştirme faaliyetlerini gerçekleştirmesi gerekmektedir. Diğer ilgili kurumlar aşağıdaki listede belirtilmiştir.


49

Tablo 5.8 Projeyle ilgili diğer kurumlar ve ilişkileri

Kurum Projeyle ilişkisi

Köy tüzel kişilikleri ve orman kooperatifleri

Rehabilitasyon, ağaçlandırma, doğa koruma gibi yerel işleri üstlenebilirler.

Ormancılık Kooperatifleri Merkez Birliği (ORKOOP)

Doğa koruma, çevresel eğitim ve köylü kuruluşlarına (örn. kooperatifler) eğitim programları verebilir, özellikle Artvin ilinde olmak üzere orman köylerinde eğitim verebilir.

Sivil Toplum Kuruluşları (STKler) STKler yerel halkı eğitme ve bilinç arttırmaya yönelik eğitim verebilirler. Proje alanında aktif faaliyet gösteren bazı STKler mevcuttur.

Projenin doğrudan faydalanıcılarının hedeflenmesi Farklı potansiyel gruplar arasındaki ilişki ve Projedeki seçilmiş her MH’de doğrudan faydalanıcıların kapsamlaştırılma aşamaları aşağıda belirtildiği gibidir: Aşama 1: Seçilen her MH’de Doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerinden etkilenen

köylülerin tanımlanması A/T sayesinde doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetlerinin tam yerleri belirlenecek ve sonuç olarak doğrudan etkilenecek içerdeki veya yakındaki köyler tanımlanacaktır. ÇOB’nin geçmişteki tecrübelerine göre, bir MH’deki köylerden %40’ı doğrudan etkilenmektedir.

Seçilen her bir MH’nin Toplam nüfusu

Kırsal topluluklar (orman köyleri ve normal köyler)

Şehir toplulukları (merkeze uzaklık, vb)

Köylerin %60’ı (ortalama)

Köylerin %40’ı (ortalama) = Kapsamlaştırılmış hedef

Rehabilitasyon faaliyetlerinden etkilenen Köy A, Köy B, Köy C, ...,


50

Aşama 2: Etkilenen hanelerin sınıflandırılması ve öncelileri A/T’de diyalog süreciyle köylerdeki etkilenen haneler farklı gruplara ayrılacak ve istenen faaliyetlerin seçimi için öncelik sırasına göre sınıflandırılacaktır (bkz Bölüm 7). Bu projede “yaşamın iyileştirilmesi” faaliyetlerinin gerekliliği aşağıdaki nedenlerden gelmektedir: (i) Bir seviyeye kadar, rehabilitasyon faaliyetlerinden kaynaklanan kısa süreli olumsuz etkileri telafi edebilir; (ii) İnsanların anlayışlarını ve rehabilitasyon faaliyetlerine katılımını teşvik edebilir; ve (iii) Ormandaki aşırı baskının (örneğin, yakacak odun toplama ve orman içinde hayvan otlatma, vb) azaltılmasına doğrudan ve dolaylı olarak yardımcı olabilir.

Aşama 3: Faydalanıcı hanelerin ve zayıf olanlar için özel şartların belirlenmesi. Seçilen her bir köyde, halk hem kendi aralarında hem A/T ekibinin mühendisleri hem de uygulayıcı kurum personeli ile diyalog ve katılımcı tartışmalar içerisinde olacaktır; böylece faaliyetler, girdiler, yer, miktar, maliyet, faydalanıcı haneler/araziler, takvim, operasyon sorumluluğu ve bakım gibi konularda karar verebileceklerdir. Bu süreçte göz önünde bulundurulması gereken önemli faktörler aşağıdaki gibidir: Az sayıda elit kesimin faydalanmasından kaçınmak için sürecin şeffaf olması; Faaliyetlerin uygulanması için yeterli arazi, su ve iş gücünün olması; Aile yapısı, göç durumu ve/veya mevsimsel dışarıda çalışma, vb gibi haneye özel

bilgiler; Çiftçilerin geçmiş tecrübe ve performanslarının, gelecek vizyonları ve katılım

taahhütlerinin iyi muhakeme edilmesi. Yukarıdakilere ilave olarak, zayıf hanelere özel ilgi gösterilmeli ve daha yüksek öncelik verilmelidir. Zayıf veya dezavantajlı haneler aşağıdaki gibidir:

Köydeki haneler arasında en fakir sınıf; Kadına dayalı hane geçimi; İş gücü olarak genç nesle sahip olmayan yaşlı haneler; Arazisi olmayan haneler, yarı göçebe haneler; Engelli kişi bulunan haneler, vb.

Son olarak, Proje ile seçilen her bir hane arasında Ön Anlaşma (Mutabakat Zaptı) imzalanacaktır. Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesinde, geleneksel olarak kabul edilen kurallara göre mevcut olanaklar da iyileştirileceğinden temel olarak köydeki tüm haneler potansiyel faydalanıcı olarak düşünülmektedir.

Bölüm 6 Teknik Analiz ve Tasarım

6.1 Projede uygulanacak tekniklerin uygunluğu Aşağıdaki tablolar Tablo 6.1 (1) ila (4) Proje altında önerilen alt proje faaliyetleri ile danışmanlık hizmetlerini özetlemektedir. Bu faaliyetlerin geniş alternatifler arasından Proje alanındaki mevcut sorunlarla başa çıkmak için belirlenme süreci 6.2. kısmında tanımlanacaktır. Projede uygulanacak tekniklerin büyük bir kısmı hali hazırda kurumlar tarafından ve yabancı kaynaklı projelerde benzer görevlerde kullanılmış, test edilmiş ve doğrulanmıştır. Proje alanına ve/veya uygulayıcı kurumlara nispeten yeni olan yenilikçi faaliyetler: çığ kontrolü işleri (A.1.2.2), ekosistem tabanlı çoklu kullanıma yönelik orman yönetimi


51

planlaması (A.3.2), korunan alan yönetimi planlaması (A.3.3), etüt ve orman dışı ürünlerin sürdürülebilir kullanımının planlanması (A.3.4), doğal afetlerin risk değerlendirmesi (A.3.5), güneş enerjisiyle ısınma sistemi (B.3.1), ısı etken soba (B.3.2), pilot seviyesinde mini-hidroelektrik sistemi (B.3.3), Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları (B.3.4), izleme ve değerlendirme sistemi (S.3) ve ilgili kapasite geliştirme faaliyetleri. Bu faaliyetlerin gereken yeni bilgi, teknik veya ekipmanı getirmesi ve uygulaması planlanmaktadır; bunlar uygulanmadan önce öngörülemeyen olumsuz etkileri en aza indirgemek için PUB tarafından incelenmeli ve onaylanmalıdır. Tablı6.1 (1) Alt-proje A’daki Faaliyetler ve Sorumlu Kurumlar

A Doğal kaynakların muhafazası, rehabilitasyonu ve sürdürülebilir yönetimi Kurum

A.1 Erozyon kontrolü ve doğal afetlerin önlenmesi A.1.1 Bitki örtüsünün iyileştirilmesi (biyolojik müdahaleler)

A.1.1.1 Toprak muhafaza (eğim düzeltme ve oyuntu tahkimi) A.1.1.1.1 Oluşturma; A.1.1.1.2 Bakım AGM

A.1.1.2 Bozuk orman rehabilitasyonu A.1.1.2.1 Oluşturma; A.1.1.2.2 Bakım

OGM (%75) AGM (%25)

A.1.2 Teknik yapı A.1.2.1 Nehir sedimantasyon kontrolü işleri A.1.2.1.1 Harçlı ıslah sekisi DSİ A.1.2.1.2 Nehir bankı güçlendirme A.1.2.2 Çığ kontrolü işleri AGM A.2 Mera alanlarının ıslahı ve sürdürülebilir yönetimi A.2.1 Orman içi mera alanlarının rehabilitasyonu AGM A.2.2 Orman dışı mera alanlarının rehabilitasyonu TÜGEM A.3 Çoklu MH’lere hizmet eden doğal kaynak gelişimi

A.3.1 Orman fidanlığı tesislerinin geliştirilmesi A.3.1.1 Bayburt Orman fidanlığının geliştirilmesi; A.3.1.2 Artvin Bayburt Orman fidanlığının geliştirilmesi

AGM

A.3.2 Ekosistem tabanlı çoklu kullanıma yönelik orman yönetimi planlaması OGM

A.3.3.1 Milli park yönetim planlaması DKMPG

A.3.3.2 Yaban hayatı alanı için uygulama planı hazırlanması

A.3.4. Odun dışı orman ürünlerinin etüdü ve sürdürülebilir kullanımı OGM

A.3.5 Doğal afetlerin risk değerlendirmesi AGM A.3.3 Korunan alan yönetim planlaması


52

Tablo 6.1 (2) Alt-proje B’deki Faaliyetler ve Sorumlu Kurumlar

B Köylülerin yaşamının/geçiminin iyileştirilmesi faaliyetleri Kurum

B.1 Küçük ölçekli sulama altyapısının geliştirilmesi

B.1.1 Çiftlik havuzu

İÖİ

B.1.2 Küçük toprak rezervuarı

B.1.3 Boru hattı - B.1.3.1(φ250mm); B.1.3.2 (φ300mm); B.1.3.3 (φ400mm)

B.1.4 Kanal rehabilitasyonu

B.1.4.1(30x25cm); B.1.4.2 (38x25cm); B.1.4.3 (51x34cm); B.1.4.4 (30x40cm)

B.1.5 Damlama sulama

B.2 Gelir getirici faaliyetler

B.2.1 Hayvancılığın geliştirilmesi (Yem üretimi, ahır şartlarının iyileştirilmesi) TÜGEM

B.2.2 Tarımın Geliştirilmesi:

TÜGEM/ORKÖY (Bahçe iyileştirmesi; Sera teşviki; Demonstrasyon, vb)

B.2.3 Tarım dışı gelir yaratma (Arıcılık, vb.) ORKÖY

B.3 Odun tüketimini azaltan uygulamalar

B.3.1 Güneş enerjisiyle su ısıtma sistemi

ORKÖY B.3.2 Isı etken soba

B.3.3 Pilot seviyede mini-hidroelektrik sistem

B.4 Çoklu MH’lere hizmet eden pazarlama yardımı

B.4.1 Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları TÜGEM


53

Tablo 6.1 (3) Alt-proje C’deki Faaliyetler ve Sorumlu Kurumlar

C Kapasite geliştirme Kurum

C.1 Doğal afetlerin önlenmesi

C.1.1 Saha seçimi, arazi keşfi ve veri tabanı kontrolü konularında eğitim

AGM C.1.2 Heyelan kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımı konularında işbaşında eğitim

C.1.3 Proje alanının dışındaki görsel çığ kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımı konularında işbaşında eğitim

C.2 Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım

C.2.1 Katılımcı ve entegre havza planlama ve uygulamaları eğitimi

PYB C.2.2 Doğu Anadolu ve Anadolu Su Havzası Rehabilitasyonu Proje sahalarına geziler

C.2.3 Çalıştaylar

C.3 Uygulayıcı kurumların personelinin teknik eğitimi PYB

C.3.1 Alt proje ve uygulamalarıyla bağlantılı uygulama eğitimleri

C.3.1.1 Toprak muhafaza, bozuk orman rehabilitasyonu, mera ıslahı, sosyoekonomik ve çevresel etkiler AGM

C.3.1.2 Bozuk MH’lerde orman ekosistemine özellikle özen gösterilerek çoklu kullanım orman yönetimi planlaması ve uygulamaları OGM

C.3.1.3 Odun dışı orman ürünü kaynaklarının muhafaza ve sürdürülebilir kullanımı OGM

C.3.1.4 Korunan alanların planlanması ve yönetimi (envanter, tür habitatı yönetimi, restorasyon, eko-turizm, yerel toplulukların katılımı, vb.)

DKMPG

C.3.1.5 Yaşamın/geçimin iyileştirilmesi stratejileri, programları ve uygulamaları

ORKÖY

C.3.1.6 DSİ personelinin eğitilmesi DSİ

C.3.1.7 TKİB personelinin eğitilmesi TÜGEM

C.3.2 Seçilen personelin yurtdışında kısa süreli eğitimi

PYB

C.3.2.1 Karar vericiler ve kilit proje personeli için yurtdışındaki başarılı proje sahalarına teknik çalışma gezileri

C.3.2.2 Proje uygulama personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim C.3.2.3 ÇOB’nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim C.3.2.4 TKİB’nin seçilen personeli için kısa süreli yurtdışında eğitim

C.3.2.5 Yurtdışı eğitimlere katılacak potansiyel personelin kapasitesinin geliştirilmesi.

C.4 Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi PYB


54

Tablo 6.1 (4) Danışmanlık Hizmetindeki Faaliyetler ve Sorumlu Kurumlar Önerilen faaliyetlerden bazıları her MH ile sınırlı olmayıp birden fazla MH’nin işbirliği programı olarak faydalanabileceği faaliyetlerdir: (A.3.1) “çoklu MH’lere hizmet eden doğal kaynak gelişimi”; (B.4) “çoklu MH’lere hizmet eden pazarlama yardımı” (C.1) “doğal afetlerin önlenmesinin kapasite geliştirmesi”; (C.4) yerel toplumların kapasite geliştirmesi

(tecrübe alışverişi için çalışma gezileri) ve (S.3) İzleme ve değerlendirme sistemi.

6.2 Mevcut sorunlar ve çözüm alternatifleri açısından faaliyet seçim süreci Yerel toplumlar, uygulayıcı kurum personeli ve il/bölge yetkililerinden çeşitli çözüm alternatifleri toplanmıştır En çok ihtiyaç duyulanı belirlemek için gerekli ve verimli alt-proje faaliyetleri, toplanan alternatifler aşağıdaki kriterlere göre önerilen alternatif olup olmadığına bakılarak incelenmiştir: 1. Genel Proje Hedefinin Gerçekleştirilmesine Katkıda Bulunması? 2. Uygulayıcı Kurumların İdari Yeterlilikleri Kapsamında Olması? 3. Güncel TH Politikalarına Uygun Olması? 4. Yerel Toplumların İhtiyaçları Ve İsteklilikleri Tarafından Geniş Ve Güçlü Biçimde Desteklenmesi? 5. Maliyet Etkinliğine Sahip Olması? 6. Tekrarlanabilir Ve Sürdürülebilir Olması? 7. Bugüne Kadar Başarılı Tecrübelere Sahip Olması? 8. Aynı Alandaki Benzer Faaliyetlerle Gereksiz Örtüşmekten Kaçınması? 9. Fayda Hakkaniyetini Temin Ederek Pek Çok Faydalanıcıya Fayda Getirmesi? 10. İstenen Süre, İşgücü Ve Satınalma Prosedürü Açısından Uygulamada Yeterince Pratik Olması?

S.1 Proje Yönetim Birimine Destek PYB S.2 Ayrıntılı MH planlama ve tasarımı PYB S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi

S.3.1 İ&D sisteminin metodolojisi, işletilmesi, kalite kontrolü ve geri beslemesi için uzmanlık hizmeti (saha örneklemesi ve laboratuar analizi dahil)

PYB S.3.2 Saha ölçümü ve değerlendirme işleri için ekipman ve tesisat S.3.3 Bilgisayarlı veritabanı ve CBS oluşturulması (yazılım temini dahil)

S.3.4 Uygulayıcı kurum personelinin CBS tabanlı izleme ve değerlendirme konusunda eğitilmesi

S.3.5 Başlangıç noktası anketi


55

Tablo 6.2 Farklı problemlere cevap veren çözüm alternatifleri (1/2) Hiyerarşi Spesifik problemler Çözüm alternatifleri Ana problemden kaynaklanan negatif etkiler

1) Akarsuların düzensiz akışı, su kalitesinin bozulması 2) Yaban hayatı habitat koşullarının bozulması 3) Devlet ormanlarından odun ve odun dışı ürünlerin üretiminde azalma 4) Toprak erozyonu nedeniyle üretim temelinin kaybı 5) Artan doğal afetler (sel, çığ, heyelan, v.b.) 6) Sedimantasyon tarafından meydana getirilen zararlar (özellikle akarsu kenarındaki tarım alanlarında, HES baraj göllerinde)

2) Korunan alan yönetimi planlaması. 5) Doğal afetlerin risk değerlendirmesi: Sel kontrol işleri; Nehir kenarı ağaçlandırması; Çığ kontrolü işleri (proje alanı içinde); Proje alanının dışındaki görsel çığ kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımı konularında işbaşında eğitim; heyelan kontrol işleri (görsel); görsel heyelan kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımı konularında işbaşında eğitim 6) Ekilebilir arazi rehabilitasyonu (taşların ayıklanması); Harçlı ıslah sekisi & Nehir bankı güçlendirme; Doğal afetlerin önlenmesinde kapasite geliştirme.

Temel Problem (halen mevcut problem)

Doğal Kaynağın Bozulması (orman ve mera)

Toprak muhafaza (Oluşturma ve Bakım); Bozuk orman rehabilitasyonu (Oluşturma ve Bakım);Orman içi/dışı mera rehabilitasyonu.

Ana problemin doğrudan nedenleri

1) Ağırlıklı olarak odun üretimine yönelik orman yönetim (amenajman) planlaması 2) Toprak erozyonuna karşı erken safhada yetersiz muhafaza tedbirleri 3) Orman içi ve dışı otlatma 4) Aşırı ve düzensiz odun üretimi (yakacak ve yapacak odun) 5) Yerel halkın doğal kaynakların korunması ile ilgili farkındalık / bilinçlenmede yetersizlik

1) Ekosistem tabanlı çoklu kullanıma uygun orman amenajmanı planlaması; Odun dışı orman ürünlerinin etüdü ve sürdürülebilir kullanımı; Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşımın kapasitesinin geliştirilmesi. 2) ÇOB ve TKİB personel sayısının arttırılması; PYB’ye destek; kurum personelinin teknik eğitimi; Nehir sedimantasyonu kontrol işleri; Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi; İ&D sisteminin kurulması. 3) Yem üretiminde artış; Keçi besiciliğinde kısıtlama; Göçebe otlatmaya kısıtlama; Rotasyonel otlatma uygulamaları. 4) Enerji ormanı ağaçlandırması; Güneş enerjisi ısıtma sistemi sağlanması; Isı etken soba verilmesi; Çinko çatı; Pilot seviyede mini hidroelektrik sistemi; Bio-gaz sistemi. 5) Erozyon önleme ve orman rehabilitasyonu konularında


56

bilinçlendirme. - Tarım ve hayvancılıkta düşük karlılık - Ürünlerin yetersiz planlanması - Zayıf altyapı (sulama, yollar, depolar, vb.)

Suni dölleme; Düzenli veterinerlik hizmeti; İyileştirilmiş hayvan cinsleri sağlanması; Barınma şartlarının iyileştirilmesi; Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesi; Yolların iyileştirilmesi; Zirai makine tedariki; Yüksek karlı meyve, sebze ve çiçek yetiştiriciliğinin teşvik edilmesi; Seracılığın teşviki; Yüksek potansiyele sahip ürünlerde pazar araştırması ve F/Ç; yüksek katma değer için pilot tesisler; Ziraat mühendisi tarafından teşhis hizmeti; Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi.

Tablo 6.2 Farklı problemlere cevap veren çözüm alternatifleri (2/2) Hiyerarşi Spesifik problemler Çözüm alternatifleri Ana problemin temel nedenleri

Doğal koşullar Zorlu topografya şartları; Sığ ve verimsiz toprak; Yetersiz ve mevsimsel olarak dalgalanan yağış oranları; Uzun ve şiddetli kış; Büyük şehirlerden uzak mesafede olma; Tarım / hayvancılığın artması için sınırlı arazi. Sosyoekonomik arka plan Sınırlı istihdam fırsatları ve gelir kaynakları; Arazi tapularının belirsiz durumu; Teknik yardımdan sınırlı faydalanma (özelikle kadınlar için, ağır iş yükleri ve kapasite geliştirme faaliyetlerine katılıma şanslarının kısıtlı olması); Dışarı göçün devam etmesi ve hızlanması (fakirlik ve sosyal hizmetlerin yetersizliği nedeniyle).

Arazi tapu ve intifa hakkıyla ilgili kadastro prosedürü; Küçük dağınık tarım arazilerinin birleştirilmesi; Eko-turizmin teşvik edilmesi; Arıcılık; Balık çiftliği havuzu; El sanatlarının teşvik edilmesi; Gençler için mesleki eğitim; Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi.


57

Tablo 6.3 (1) Çözüm alternatifleri analiz sonuçları < Alt-proje A > (1/2) Çözüm alternatifi

Amaç ve faaliyetler Sonuç

Toprak muhafaza (Oluşturma)

Amaç: Daha fazla erozyon oluşumunu önlemek ve erozyonun olduğu yerlerdeki bitki örtüsünü düzeltilebildiği düzeyde iyileştirmek. Faaliyetler: (Şiddetli derecede bozulmuş alan = hedef alanın %25’i olarak hesaplanmıştır) Taraçalama; (by dry masonry)ile oyuntu tahkimi; çalı ile oyuntu tahkimi; ağaç dikimi; çim ekimi; hudut çizgisinde taş kordon; erişim yolu yapımı; çit. (Erken bozulma evresindeki alan = hedef alanın %75’i olarak hesaplanmıştır) Köy tüzel kişilikleriyle orman alanlarının korunması için anlaşma yapma.

A.1.1.1.1 olarak kabul edilmiştir.

Toprak muhafaza (Bakım)

Amaç: Toprak muhafaza alanında dikilen ağaç ve yeşilliklerin, iyi biçimde büyüyebilmesini sağlamak. Faaliyetler: Ot yolma, çapalama; sulama; üç yıl için ilave ağaç dikimi.


Bozuk orman rehabilitasyonu (Oluşturma)

Amaç: Bozulma sürecindeki geri kalan ormanları rehabilite etmek. Faaliyetler: Gençleştirmek için budama; taraçalama; ilave ağaç ekimi ve tohum ekimi.


Bozuk orman rehabilitasyonu (Bakım)

Amaç: Bozuk orman rehabilitasyonu işlerinin yer aldığı alandaki dikilen ağaç ve yeşilliklerin, iyi biçimde büyüyebilmesini sağlamak. Faaliyetler: Ot yolma, çapalama; sulama; üç yıl için ilave ağaç dikimi.


Orman içi mera alanının rehabilitasyonu

Amaç: Erozyon nedeniyle bozulmakta olan mera alanlarının verimliliğini rehabilite ederek ormanlardaki otlatma baskısının azaltılması. Faaliyetler: Hudut çizgisinde taş kordon; Zararlı bitkilerin çıkartılması; Gölgelik oluşturulması; Hayvanlar için su içme ve tuz noktaları; mera yollarının iyileştirilmesi (saha seçiminde ve hızlanmış erozyonun önlenmesinde gerekli ilgi gösterilerek)

A.2.1 olarak kabul edilmiştir.

Orman dışı mera alanının rehabilitasyonu


Ekosistem tabanlı çoklu kullanım ormanı amenajman planlaması

Amaç:, Önceki planların orman ekosistemini koruma, erozyon önleme ve yerel toplumları dahil etme konularında daha etkin olabileceğine dayanılarak, Çoruh Nehri Havzası için model planlama oluşturmak. Faaliyetler: 2 orman bölgesinde farklı görüş açılarıyla orman amenajmanı ve fonksiyonları için 10-yıl-süreli eylem planı oluşturulması.


Odun dışı orman ürünlerinin

Amaç: Odun dış orman ürünlerinin kullanımı hakkında temel bilgi sağlamak ve Çoruh Nehri Havzasında sürdürülebilir kullanımları için planlama yapmak.



58

etüt ve sürdürülebilir kullanım planlaması

Faaliyetler: Yabani meyveler, mantar, tıbbi/dekoratif bitkilerin yerel halk tarafından kullanımı konusunda araştırma (özel ürünlerin tanımlanması açısından da); Odun dış orman ürünlerinin, özellikle de aşırı kullanımın belirlendiği durumlarda sürdürülebilir kullanımı için eylem planı oluşturulması.

Orman fidanlığı tesislerinin geliştirilmesi

Amaç: Doğal kaynak rehabilitasyonunun yoğun faaliyetleri için gereken fidanların istikrarlı olarak tedarik edilmesinin sağlanması. Faaliyetler: Çoruh Nehri Havzasındaki 2 sahada mevcut orman fidanlıklarının şu yollarla iyileştirilmesi ve geliştirilmesi: Gölgeleme ve sulama, iyileştirilmiş tohum yatakları, toprak ıslahı, vb.


Tablo 6.3 (1) Çözüm alternatifleri analiz sonuçları < Alt-proje A > (2/2) Çözüm alternatifi


Nehir sedimantasyonu kontrol işleri (Harçlı ıslah sekisi; Nehir bankı güçlendirme)

Amaç: Daha büyük bir sinerji etkisi oluşturmayı planlayarak, DSİ’nin aşağı kısımlarda rehabilitasyon çalışmalarının yapıldığı ve nehir sedimantasyonu kontrolü için uygun MH’ler seçerek, yukarı ve aşağı kısımlar arasında işbirliğine dayalı yönetim modeli oluşturmak ve göstermek. Faaliyetler: Seçilen yüksek sedimantasyon oranı olan nehir ayaklarında harçlı ıslah sekisi yapımı ve/veya nehir boyu güçlendirme.

A.1.2.1.1 & A.1.2.1.2 olarak kabul edilmiştir.

Enerji ormanı tesisi

Amaç: Yerel toplumların mevcut tahsis edilen miktardan yeterince karşılanamayan yakacak odun taleplerini karşılamak. Faaliyetler: Sınırlı amaca yönelik yakacak odun üretimi için ağaç dikimi ve sıkı büyüme amenajmanı ile dikim sonrası bakım.

Kabul edilmemiştir.

Korunan alan amenajman planlaması

Amaç: Çoruh Nehri Havzası için korunan alan amenajmanı model planlaması oluşturma. Faaliyetler: 1 milli park ve 2 yaban hayatı alanında korunan alan amenajmanı 5 ila 10 yıllık eylem planları oluşturulması, yaban hayatı yönetimi, toplumun katılımı, sürdürülebilir turizm ve avlanma kontrolü dahil.


Doğal afetlerin risk değerlendirmesi

Amaç: Sel, çığ ve heyelan gibi doğal afetlerin önlenmesi ve azaltılmasına yönelik etkin tedbirlerin alınmasının sağlanması. Faaliyetler: CBS tabanlı doğal afet tecrübesi kayıtları veritabanı hazırlanması; tüm havzada doğal afetlerin risklerinin değerlendirilmesi; seçilen en önemli MH’lerde



59

ayrıntılı risk analizi ve saha etüdü; doğal afet önlemede toplulukların boşaltma ve sansitizasyon kuralını oluşturmak.

Sel kontrolü işleri

Amaç: Selden kaynaklanan zararların önlenmesi ve azaltılması. Faaliyetler: Sel kontrolü için çeşitli hidrolik yapıların yapımı.


Nehir kenarı ağaçlandırma

Amaç: Sel ve sedimantasyondan kaynaklanan zararların azaltılması. Faaliyetler: Nehir boyuna ağaç dikimi.


Çığ kontrolü işleri (Proje alanının içinde)

Amaç: Çığdan kaynaklanan zararların önlenmesi ve azaltılması. Faaliyetler: Yüksek riskli üç sahada, Çoruh Nehri Havzasında model olarak çığ kontrolü çitlerinin yapılması.

A.1.2.2 olarak kabul edilmiştir.

Heyelan kontrolü işleri (görsel tesisler)

Amaç: Heyelana karşı saha seçimi, inşaat ve inşaat işlerinin fonksiyonu süreçlerinin gösterilmesi. Faaliyetler: Çoruh Nehri Havzasında heyelan kontrol işlerinin 1 adet görsel sahada (Artvin ilinde olması beklenen) yapımı.


Keçi besiciliğinde kısıtlama

Amaç: Orman ve meralardaki bozulmanın, Proje alanındaki doğal bitki örtüsüne otlatma etkisinin tüm hayvanlar arasında azaltılarak önlenmesi. Faaliyetler: Keçi besiciliğinin kısıtlanması veya adım adım bırakılması.

Kabul edilmemiştir ancak pratik olarak tavsiye edilmiştir.

Göçebe otlatmada kısıtlamalar

Amaç: Orman ve mera alanlarındaki bozulmanın, Proje alanının dışındaki göçebe insanlar tarafından mevsimsel olarak getirilen otlatma baskısını azaltarak önlenmesi. Faaliyetler: Göçebe faaliyetlerin kısıtlanması.


Tablo 6.3 (2) Çözüm alternatifleri analiz sonuçları < Alt-proje B > (1/4) Çözüm alternatifi


Yem bitkisinde artış

Amaç: Doğal bitki örtüsüne (tomurcuk ve sürgünler) ağır zararlar veren erken otlatmayı kıştan bahara kadar yeterli hayvan yemi sağlayarak azaltmak. Faaliyet: (Proje girdisi) Ekilecek arazinin sulama tesisine sahip olması şartıyla, yem bitkisi olarak bir ekimde dört çeşit tohum ekimi. (Faydalanıcının katılımı) Toprak hazırlama, tohum ekme, sulama, hasat vb gibi işgücü katkısı.

B.2.1’in altında “tavsiye edilebilir faaliyet” olarak kabul edilmiştir.

Rotasyonel otlatmanın uygulanması

Amaç: Bölünmüş mera alanlarında toplumun mera kullanma konusunda kararlaştırdığı kurallara göre rotasyonel otlatma yapılarak aynı mera noktalarında

Kabul edilmemiştir ancak pratik


60

odaklanmış aşırı otlatma riskinin ve sonucunda yaşanan geri döndürülemez doğal bitki örtüsü üzerindeki zararın azaltılması. Faaliyetler: Mera alanlarının güncel durumlarının haritalandırılması; otlatma noktalarına ilişkin topluluk kuralı oluşturulması; kararlaştırılan kurallara uyulması için iç mekanizma geliştirilmesi.

olarak tavsiye edilmiştir.

Güneş enerjisi ile su ısıtma sistemi sağlanması

Amaç: Yerel halkın pişirme, yıkama, banyo vb amaçlı kullandığı odun tüketimini azaltarak geri kalan ormanların daha da bozulmasının önlenmesi. Faaliyetler: Çatılara yerleştirilecek güneş paneli sistemi ile su ısıtma üniteleri sağlanması.

B.3.1 olarak kabul edilmiştir.

Isı etken soba sağlanması

Amaç: Yerel halkın pişirme, yıkama, banyo vb amaçlı kullandığı odun tüketimini azaltarak geri kalan ormanların daha da bozulmasının önlenmesi. Faaliyetler: Daha fazla ısı etkenliği olan ve ısıtmanın yanı sıra pişirme özelliği de bulunan geliştirilmiş soba verilmesi.


Çinko çatı sağlanması

Amaç: Yerel halkın düzenli olarak çatı tamiri amaçlı kullandığı odun tüketimini azaltarak geri kalan ormanların daha da bozulmasının önlenmesi. Faaliyetler: Çinko çatı sağlanması.


Pilot seviyede mini-hidroelektrik sistem

Amaç: Ulusal enerji hizmeti sağlayan kuruma elektrik tarifesinin ödenmeyerek tasarruf edilmesi. Faaliyetler: Uygun su kaynağı ve yükseklikte olan yerlere küçük ölçekli hidroelektrik dinamo ünitelerinin kurulması; Üretilen elektriğin satışı fırsatıyla beraber sahipliğinin ve işletmesinin topluma ait olması.


Bio-gaz sistemi

Amaç: Yerel halkın pişirme, yıkama, banyo vb amaçlı kullandığı odun tüketimini azaltarak geri kalan ormanların daha da bozulmasının önlenmesi. Faaliyetler: Hayvan dışkılarının fermantasyonuna dayalı biyogaz ünitelerinin kurulması (ekipman ve materyal tedariki dahil); bio-gazın yakıt olarak kullanımını teşvik etme.




Tapu ve intifa konularında kadastro prosedürü

Amaç: Geleneksel olarak toplumun ortak malı olarak kullanılan orman ve mera alanlarının sıkı kurallar ve bilgiye dayalı olarak daha rasyonel yönetimi. Faaliyetler: Kadastro prosedürünün tapu ve intifa haklarında teşvik edilmesi (etüt ve araştırma, gerekirse).


Küçük dağınık tarım arazilerinin birleştirilmesi

Amaç: Çoruh Nehri Havzasında küçük ebatlardaki tarım arazilerinin dağınık durması temel sorununa değinerek tarımsal üretkenliğin artırılması. Faaliyetler: Çiftçiler arasında tapu ve intifa haklarının transferi; tarım arazilerinin iyileştirilmiş sulama



61

olanaklarına yakın olan spesifik çiftçilerle birleştirilmesi. Arıcılık Amaç: Tarım ve hayvancılık dışında alternatif gelir

kaynakları geliştirilmesi. Faaliyetler: Materyal ve ekipman sağlanması (arı kovanı, kraliçe arı, işçi arılar, yuva çerçevesi ve araçlar. Bu malzemeden 20 set 1 ünite yapmaktadır); arıcılık üzerine teknik eğitim sağlanması.

B.2.3 altında “tavsiye edilebilir faaliyet” olarak kabul edilmiştir.

Balık çiftliği havuzları

Amaç: Tarım ve hayvancılık dışında alternatif gelir kaynakları geliştirilmesi. Faaliyetler: Balık (genellikle alabalık) çiftliği tesisleri (balık havuzu, borulu su sistemi, vb) yapımı; materyal ve ekipman (pompa, balık larvaları, vb) verilmesi; balık yetiştiriciliği hakkında teknik eğitim verilmesi.

“Tavsiye edilebilir faaliyet” olarak kabul edilmemiştir.

Eko-turizmin teşvik edilmesi

Amaç: Tarım ve hayvancılık dışında alternatif gelir kaynakları geliştirilmesi. Faaliyetler: Turist bilgi merkezinin oluşturulması; doğa rehberi olarak yerli halkın kapasitesinin geliştirilmesi; geleneksel evlerin restore edilerek aile meskenlerinin iyileştirilmesi; vb.


El sanatlarının teşvik edilmesi

Amaç: Tarım ve hayvancılık dışında alternatif gelir kaynakları geliştirilmesi. Faaliyetler: El sanatları faaliyetlerinin geliştirilmesi için tesis kurulması ve gerekli materyal ve ekipmanın sağlanması.


Gençler için mesleki eğitim

Amaç: Tarım ve hayvancılık dışında alternatif gelir kaynakları geliştirilmesi. Faaliyetler: Gençlere bilgisayarlı teknoloji, elektrik/elektronik mühendisliği, vb konularında teknik eğitim sağlanması.


Tarım arazisi ıslahı (taşların ayıklanması)

Amaç: Sedimantasyonla kaplı olan nehir kenarındaki tarım arazilerinin ıslah edilmesi ve üretken kullanımın sağlanması. Faaliyetler: Toprağın üzerindeki taşların ayıklanması.


Suni dölleme

Amaç: Hem büyükbaş hem de küçükbaş hayvan ürünlerinin verimliliğini artırma (canlı hayvan, süt ürünleri ve et). Faaliyet: İyi soydan spermlerle suni dölleme hizmeti verilmesi.




Düzenli veterinerlik hizmeti

Amaç: Hayvan ürünlerinin verimliliğini arttırmak Faaliyetler: Hijyen sağlamak ve hayvan hastalıklarını tedavi edebilmek için düzenli veterinerlik hizmeti sağlanması.


İyileştirilmiş hayvan türleri

Amaç: Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık ürünlerinin verimliliğinin arttırılması. Faaliyetler: İyileştirilmiş hayvan türlerinin sağlanması.



62

Ahır şartlarının iyileştirilmesi

Amaç: Hayvanların hijyen ve beslenme şartlarının iyileştirilerek üretkenliğinin artırılması. Faaliyetler: Geleneksel barınma şartlarının havalandırma, aydınlatma, boyama, hijyenik su tedariki, iyileştirilmiş beslenme ünitesi ve sıcaklık kontrolü ile iyileştirilmesi için gerekli materyal ve ekipmanın sağlanması; süt sağma aletlerinin sağlanması.


Küçük ölçekli sulama altyapısının iyileştirilmesi

Amaç: Yem bitkisi üretimini arttırma, meyve, sebze ve çiçek gibi yüksek karlı mahsullerin ve seracılık faaliyetlerinin tanıtılması için sulama için istikrarlı su kaynağı temin edilmesi ve sulanan alanın genişletilmesi. Faaliyetler: Havuz ve toprak kanal gibi mevcut sulama tesislerinin yatak oluşturma, boru geçirme, damlama sulamanın başlatılması gibi yöntemlerle iyileştirilmesi ve/veya rehabilitasyonu.

B.1 olarak kabul edilmiştir.

Halk yollarının iyileştirilmesi

Amaç: Tarım üretiminin artırılması ve ürünlerin daha kolay taşınması ve satışı için yardımcı olmak. Faaliyetler: Halk ile erişimin zayıf olmasından ötürü ulaşamadıkları ekilebilir araziler arasında yol yapımı; yerel halk ile ana yollar arasında kalan köy yollarının iyileştirilmesi.


Tarım makinelerinin sağlanması

Amaç: İş etkinliğini güçlendirerek tarım ve hayvancılık verimliliğini artırmak. Faaliyetler: aşağıdaki gibi makineler verilmesi: (hayvancılık için) elle yönetilen çayır kesici, saman bağlayıcı, silaj makinesi. (tarım için) traktör.


Bahçeciliği iyileştirme (yüksek karlı meyve, sebze ve çiçek teşviki)

Amaç: Proje alanının özel ürünleri olma potansiyeli olan meyve, sebze ve çiçeklerin teşvik edilerek tarım karlılığının artırılması. Faaliyetler: Tohum, fidan ve diğer tarım girdileri gibi materyalin sağlanması.


Organik ürünlerin belgelendirilmesi için inceleme

Amaç: Organik ürün belgesi alınarak tarım ürünlerinin katma değerinin ve satış fiyatlarının artması. Faaliyetler: Belgelendirme için gerekli olan denetim ücretinin verilmesi.


Seracılığın teşvik edilmesi

Amaç: Mahsulleri çeşitlendirip, üretim süresini uzatarak ve üretim miktarını arttırarak tarım verimliliği ve karlılığının artırılması. Faaliyetler: (Proje girdisi) Seracılık (500m2) için gerekli olan materyallerin sağlanması. (Faydalanıcının katılımı) Toprak hazırlama ve sera kurulması için işgücü katkısı.



63



Tarla demonstrasyonları

Amaç: Yeni getirilen tekniklerin uygulama ve demonstrasyonunun yanı sıra çiftçilerin teknik eğitimi için yerler oluşturulması. Faaliyetler: Çiftlik girdilerinin halk arasından seçilen kendi tarım arazileri için işbirliği yapacak çiftçilere verilmesi (her bir eğitim oturumu için uygulayıcı kurumlar ekipman getirecektir).


Ziraat mühendisi tarafından teşhise yönelik hizmet

Amaç: Doğru teşhislerle ve bitki hastalıkları ve büyüme problemlerine karşı alınan tedbirlerle tarımsal verimliliğin artırılması. Faaliyetler: Ziraat mühendisi tarafından düzenli profesyonel diyagnostik hizmet sunulması.


Yüksek potansiyele sahip ürünlerde pazar araştırması ve fizibilite çalışması

Amaç: Çoruh Nehri Havzasının pazarlama projelerinin maddeleştirilmesi konusunda profesyonel analiz tarafından desteklenen bu tür bir çalışmasının olmayışının yanı sıra ne başarılı ne de başarısız projeler için yeterli bilgi toplanmış olması ve geçmişe dönük değerlendirmelerin yetersizliğine dayanarak ürünlerin pazarlanması için temel bilgi detayları sağlanması. Faaliyetler: Tüm havza seviyesinde özel ürün olmak için yüksek potansiyeli olan ürünlerin belirlenmesi (İspir’in fasulyeleri, Yusufeli ve Uzundere’nin mevsim sonu meyveleri gibi); satış promosyonu ve üç yüksek potansiyele sahip ürüne kadar pilot tesislerde fiziksel yatırım üzerine fizibilite çalışması yürütülmesi; pazar araştırması ve F/Ç sonuçları üzerine topluluklarla çalıştay yapılması, ilgili özel firmalarla uyum desteği ve IPARD gibi dış fon kaynakları bağlantıları.


Daha fazla katma değer için pilot pazarlama tesisleri

Amaç: Üretim ve gelir artırmayı bağdaştırmak, katma değer eklenmiş ürünlerin satış promosyonu ile için mekanizma oluşturulması. Faaliyetler: Pazarlama tesislerinin inşaatı ve Proje alanında üç sahaya kadar ilgili ekipmanın sağlanması.



64

Tablo 6.3 (3) Çözüm alternatifleri analiz sonuçları < Alt-proje C > Çözüm alternatifi Amaç ve faaliyetler Sonuç

Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşımda kapasite geliştirme

Amaç: “yerel toplumların aktif katılımı ve sahiplenmesi ile havza amenajmanı” yaklaşımları anlaşılarak tecrübeli ormancılar tarafından ve yeni ormancılarla TKİB’nin ilgili personeliyle beraber uygulanacaktır. Faaliyetler: Seminer, çalışma gezileri ve çalıştayların yürütülmesi.

C.2 olarak kabul edilmiştir.

Kurum personelinin teknik eğitimi

Amaç: Kurum personelinin Projenin iyi uygulanması için yeterli teknik kapasiteye sahip olması. Faaliyetler: ÇOB ve TKİB personelinin merkezi, il ve saha seviyesinde teknik eğitim alması.

C.3 olarak kabul edilmiştir.

Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi

Amaç: Özellikle Bayburt ve Erzurum illerindeki yerel toplumların doğal kaynak rehabilitasyonu faaliyetleri hakkında kapasitesinin geliştirilmesi. Faaliyetler: Rehabilitasyon işlerinin temel teknikleri hakkında yerel toplumlara teknik eğitim verilmesi.

C.4’ün altında faaliyet menülerinden biri olarak kabul edilmiştir.

Erozyonun önlenmesi ve orman rehabilitasyonu konularında bilinç oluşturma

Amaç: Yerel toplumların; doğal kaynak tahribatının nedenleri ve etkilerine yönelik kendi geleneksel yaşam biçimleri, iyi amenajmanın önemi ve proje sahalarının korunması, Projeye katılımın daha iyi anlaşılması, kabul edilmesi ve ileride daha fazla tahribat olmasının engellenmesiyle ilgili daha geniş ve güçlü bilince sahip olmaları. Faaliyetler: Muhtarlar gibi halk liderlerinden başlayarak yavaşça tüm halka yayılan seminer, işbaşı eğitim ve diyalogların yürütülmesi.


Palandöken’de görsel çığ kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımına yönelik işbaşı eğitim (Proje alanı dışında)

Amaç: ÇOB teknik personelinin çığ kontrolü işlerinin tasarımında kapasitelerini geliştirmeleri. Faaliyetler: Seçilen pilot sahalarda yüksek görsel etki ile jeoteknik etüt ve teknik tasarımı üzerine işbaşı eğitim ve teknoloji transferi.

C.1.2 olarak kabul edilmiştir.

Görsel heyelan kontrolü işlerinin etüt ve teknik tasarımına yönelik işbaşı eğitim

Amaç: ÇOB teknik personelinin heyelan kontrolü işlerinin tasarımında kapasitelerini geliştirmeleri. Faaliyetler: Seçilen 1 pilot sahada (Artvin ilinde olması planlanan) yüksek görsel etki ile jeoteknik etüt ve teknik tasarımı üzerine işbaşı eğitim ve teknoloji transferi.


Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi

Amaç: Projenin beklenen sonuçları ve olumlu etkilerinin elde edilmesinin yanı sıra tarım, hayvancılık ve toplumun güçlendirilmesi yönünden başarılar elde edilmesi. Faaliyetler: Seminer, teknik eğitimler, çalışma gezileri ve tecrübe paylaşımı için çalıştaylar, vb. yürütülmesi.



65

Tablo 6.3 (4) Çözüm alternatifleri analiz sonuçları<Danışmanlık Hizmetleri > Çözüm alternatifi


ÇOB ve TKİB personel sayısının artması

Amaç: Projenin başarılı uygulanmasına katkıda bulunmak. Faaliyetler: ÇOB/TKİB Personel sayısının özellikle saha seviyesinde artırılması (ilave istihdam); ORKÖY/TKİB saha ofisleri için araç eklenmesi (satın alma veya kiralama).


PYB’ye destek Amaç: Projenin düzgün uygulanmasına katkıda bulunmak. Faaliyetler: Satınalma yönetimi, mali yönetim, teknik konular ve İ&D konularında PYB’ye yardımcı olması için uzman alımı.

S.1 olarak kabul edilmiştir.

İzleme ve değerlendirme sisteminin oluşturulması

Amaç: Toprak erozyonu, bitki örtüsünün iyileşmesi ve yerel halkın sosyoekonomik göstergeleri hakkında nicel değerlendirme yapılabilmesi. Faaliyetler: Metodoloji, veri toplama ve analizi için uzmanlık; daha ölçümleri için ekipman ve tesisat sağlanması; bilgisayarlı veri tabanı ve CBS kurulması; kurumların saha personelinin İ&D sistemi üzerine eğitilmeleri; başlangıç noktası anketi.

S.3 olarak kabul edilmiştir.


66

Bölüm 7 Proje Girdileri:

Kurumun Adı Dış Kaynak İç kaynak Faydalanıcı Katkısı

Toplam

AGM 46.300.000 9.654.160 0 55.954.160 ORKOY 5.851.186 1.053.214 2.724.556 9.628.956 DKMPG 483.051 86.949 0 570.000 OGM 476.271 6.926.979 0 7.403.250 DSİ 1.113.559 200.441 0 1.314.000 TUGEM 6.905.920 1.243.066 5.322.996 13.471.982 İÖİ 0 5.493.118 5.493.118 TOPLAM 61.129.987 19.164.809 13.540.670 93.835.466 % 3 İşletme Giderleri

1.833.900 574.944 406.220 2.815.064

Ara Toplam 62.963.887 19.739.753 13.946.890 96.650.530 % 10 Beklenmedik Giderler

6.296.389 1.973.975 1.394.689 9.665.053

Ana Toplam 69.260.275 21.713.729 15.341.579 106.315.583 * Beklenmedik Giderler Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü'nün bütçesinde bütçelendirilecektir.

7.1. Proje Faaliyetlerinin Hedefleri:


67

7.1.1 Alt Proje A. Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi, Rehabilitasyonu ve Korunması: Doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi, rehabilitasyonu 3 ana faaliyet altında toplanmıştır. Bunlar Toprak koruma, Bozuk ormanlık alanların rehabilitasyonu ve Meraların sürdürülebilir yönetimi ve rehabilitasyonu çalışmalarıdır. Bütün bu aktiviteler mikro havza bazında planlanmış ve hedefler ona tespit edilmiştir. Tablo: 7.1 İller Bazında Rehabilitasyon Çalışmaları Faaliyetin Adı Birim Bayburt Erzurum Artvin Toplam A.1 Erozyon Kontrolu ve Doğal

Felaketlerin Önlenmesi Ha

A.1.1.1.1 Toprak Muhafaza (tesis) Ha 2300 16200 7500 26000 A.1.1.1.2 Toprak Muhafaza (bakım) Ha 5300 34800 19000 59100 A.1.1.2.1 Rehabilitasyon (tesis) Ha 1300 9400 3600 14300 A.1.1.2.2 Rehabilitasyon (bakım) Ha 700 5133 2400 8233 A.1.2.1.1 Islah Sekileri Adet 12 12 A.1.2.1.2 Nehir Yataklarının Islahı m 500 500 A.1.2.2 Çığ Kontrolu Adet 2 1 3 A.2. Meraların Sürdürülebilir

Yönetimi ve Rehabilitasyonu

A.2.1 Orman İçi Meraların Rehabilitasyonu

Ha 450 5800 1750 8000

A.2.2 Orman Dışı Meraların Rehabilitasyonu

Ha 450 5800 1850 8000

A.3 Çoklu Havzalara Hizmet Edecek Doğal Kaynak Gelişimi

A.3.1.1 Bayburt Orman Fidanlığının Geliştirilmesi

Adet 1 1

A.3.1.2 Artvin Orman Fidanlığının Geliştirilmesi

Adet 1 1

A.3.2 Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Kullanım Planlaması(Oltu)

1 1

A3.3.1 Milli Park Yönetim Planı(Hatila Milli Parkı)

1 1

A.3.3.2 Yaban Hayatı Uygulama Planlarının Hazırlanması (İspir)

1 1

A.3.4 Odun Dışı Orman Ürünleri Etütü ve Sürdürülebilir Kullanımı

1

A.3.5 Doğal Afetlerin Risk Değerlendirilmesi

1

7.1.2 Alt Proje B. Köylülerin Yaşam Seviyesinin İyileştirilmesi:


68

Köylüleri yaşam seviyelerinin geliştirme faaliyetleri mikro havzalar bazında ele alınmış ve Tablo 7.2 de ayrıntılı olarak verilmiştir. Bu hedefler belirlenirken aşağıda ifade edilen etkenler dikkate alınmıştır.

Küçük ölçekli sulama faaliyetlerinin miktarları belirlenirken, o havza için il özel idarelerinin kalkınma planları ve köylerde yapılan ihtiyaç analizi çalışmaları ile tespit edilmiştir. Bu faaliyetler mevcut olan hatların onarılması ve yeni sulama tesislerinin yapımı ile ilgilidir. Detay planlar ve gerçekçi uygulama rakamları mikro havzaların uygulama planları yapıldıktan sonra ortaya çıkacaktır.

Gelir getirici faaliyetler altı ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar; Yem bitkileri üretiminde artış; Bu faaliyet mikro havzaların 1%’lik bir alanında uygulanacaktır. Ahır şartlarının iyileştirilmesi; bu faaliyet uygun olanların %25’nin bu faaliyet de yararlanması hesaplanmıştır. Meyveciliğin geliştirilmesi:potansiyel meyvecilik alanlarının 0,1% alınmıştır. Seracılık; Bu faaliyet için uygun olanların 7,5% ‘nin faydalanması beklenmektedir. Demonstrasyon: her mikrohavza için 5 ünite planlanmıştır. Arıcılık: Bu faaliyet için uygun olanların 22,5%’nin faydalanması beklenmektedir. Odun tüketiminin azaltılmasına yönelik olarak planlan faaliyetler ORKOY tarafından düzenlenecektir. Pazarlama çalışmaları bütün havza için bir paket olarak ele alınıp uygulanacaktır. Tablo 7.2 Havza ve İl Bazında Yaşam Seviyesinin Geliştirilmesi Faaliyetleri Faaliyetin Adı Birimi Bayburt Erzurum Artvin Toplam Sulama Sulama Havuzu m³ 400 400 800 Küçük Gölet m³ 42300 42300 Boru Hattı m 250 25500 25750 Kanal Rehabilitasyonu m 17000 49000 40000 106000 Damla Sulama Ha 20 20 Gelir getirici Faaliyetler Yem Bitkisi Üretimi Ha 494 2667 974 4135 Ahırların İyileştirilmesi Adet 115 556 222 893 Bahçe İyileştirme Ha - 228 74 302 Seracılık Adet 157 50 207 Demonstrasyon Adet 10 35 15 60 Arıcılık Adet 103 484 219 806 Odun Tüketimi Azaltıcı Faaliyetler

Güneş Enerjili Su Isıtma Sistemleri

Adet 100 175 125 400

Isı Etken Soba Adet 150 325 325 800 Hidro Elektrik Sistemleri(Pilot) Adet - 1 1 2 Pazarlama 1


69

7.1.3 Alt Proje C “Kapasite Geliştirme” Kapasite geliştireme faaliyeti 4 alt başlık altında toplanmış olup Bunlar; doğal felaketlerin önlenmesi, entegre ve katılımcı havza rehabilitasyonu yaklaşımı, teknik eğitim ve yerel halkın kapasitesinin geliştirilmesidir. Tablo 7.3 de ilgili kuruluşlar, katılımcı sayısı süresi ve zamanı gibi bilgiler verilmektedir. Tablo 7.3 Kapasite Geliştirme Faaliyetin Adı Kurum

Adı Ad. Kime Katılımcı

Sayısı Süre Yılı

C.1 Doğal Felaketin Önlenmesi AGM 1 AGM Personeli

5 5 Ay 2

C.2 Entegre ve Katılımcı Havza Rehabilitasyonu

C.2.1 Entegre ve Katılımcı Havza planlama ve Uygulama Eğitim Kursu

PUB 4 İlgili Kuruluş

40 5 Gün

2,3,5,8

C.2.2 DASHRP ve ASHRP Sahalarına Teknik Gezi

PUB 2 İlgili Kuruluşlar

40 7 Gün

2,3

C.2.3 Çalıştay PUB 5 İlgili Kuruluşlar

30 3 Gün

2,3,5,8

C.3 Teknik Eğitim C.3.1 Teknik Eğitimler C.3.1.1 Toprak Koruma,

Rehabilitasyon Mera Islahı ve Sosyo-ekonomik etkileri

AGM 2 AGM Per. 40 5 Gün

3,6

C.3.1.2 Fonksiyonel Orman Planlama ve Yönetimi

OGM 3 OGM Per. 40 3 Gün

4,6,8

C.3.1.3 Odun Dışı Orman Ürünlerin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı

OGM 2 OGM Per. 30 3 Gün

4,5

C.3.1.4 Korunan Alanların Planlanması ve Yönetimi

DKMPGM

6 DKMPGM Per.

25 4 Gün

3,4,5,6,7

C.3.1.5 Yaşamı Geliştirme Stratejileri, Programlar ve Uygulamalar

ORKOY 5 ORKOY Per.

25 4 Gün

3,4,5,6,7

C.3.1.6 DSİ Personelin Eğitimi DSİ 2 DSİ Per. 25 4 Gün

3,7

C.3.1.7 TUGEM Personelin Eğitimi TUGEM 5 TUGEM Per.

25 4 Gün

3,4,5,6,7

C.3.2 Kısa Süreli Yurt Dışı Eğitimi C.3.2.1 Karar vericiler ve Proje

Personeli İçin Yurt Dışı Çalışma Programları

PUB 1 Karar Vericiler

7 10 Gün

3,4,5+1

C.3.2.2 Kısa Süreli Yurt Dışı Eğitim-Çalışma Programı

PUB 1 Proje teknik Personeli

14 15 Gün

4,5,6,7

C.3.2.3 Kısa Süreli Teknik Eğitim PUB 6 ÇOB Proje Per.

9 12 Ay

5,6,7

C.3.2.4 Kısa Süreli Teknik Eğitim PUB 2 TUGEM Proje Per.

6 6 Ay 5,6,7

C.4 Yerel Halkın Kapasitesinin Geliştirilmesi

PUB 12 3,4,5,6,7


70

7.1.4 Danışmanlık Servisi: Danışmanlık hizmetleri ile ilgili detaylı bilgilere Tablo 7.4 de yer verilmektedir. Danışmanlık hizmetleri kurumların ihtiyaçları doğrultusunda tespit edilmiş olup en alt düzeyde tutularak kurumların kendi kapasitelerini kullanmaları sağlanmaya çalışılmıştır. Ülkemizde çığ konusunda yerli uzman olmaması sebebiyle yabancı uzmandan faydalanılması planlanmış olup diğer konularda mecbur kalınmadığı sürece yerli uzmanlar ile çalışılacaktır. Tablo 7.4. Danışmanlık Hizmetleri Danışmanlık Hizmetinin Çeşidi

Birimi Toplam Yıl 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

S.1 Proje Uygulama Brimine Destek

Proje Danışmanı A.A 24 9 12 3 Çığ Uzmanı A.A 16 7 3 3 3 Havza Yönetim Uzmanı

A.A 42 6 6 6 6 6 6 6

İzleme&Değerlendirme Uzmanı

A.A 80 10 12 12 12 12 12 10

Sulama Uzmanı A.A 39 6 6 6 6 6 6 3 Pazarlama Uzmanı A.A 42 6 6 6 6 6 6 6 Mikro Havza Planı Hazırlama Mühendisi

A.A 42 6 6 6 6 6 6 6

Havza Reh. Müh. (Erzurum) İç Katkı

A.A 56 8 8 8 8 8 8 8

Havza Reh. Müh (Artvin) İç Katkı

A.A 56 8 8 8 8 8 8 8

Havza Reh. Müh (Bayburt) İç Katkı

A.A 56 8 8 8 8 8 8 8

Finans Uz. A.A 80 10 12 12 12 12 12 10 Satın Alma Uz. A.A 80 10 12 12 12 12 12 10 Çok Dili Prj Yrd. A.A 80 10 12 12 12 12 12 10 Muhasebeci (İç Katkı)

A.A 80 10 12 12 12 12 12 10

Sekreter(İç Katkı) A.A 80 10 12 12 12 12 12 10 S.2 Mikro-Havza Planı Hazırlama

MH. Planlarının Hazırlatılması

M.H 12 5 4 3

S.3.İzleme ve Değerlendirme Sistemi

S.3.1Metodolojinin Belirlenmesi

1 1

S.3.2 Ekipmanlar 1 1 S.3.3 Veritabanı ve CBS sistemi

1 1

S.3.4 CBS ve İzleme Değerlendirme Konularında Eğitim

4 1 1 1 1

S.3.5 Baseline Survey

12 5 4 3

A.A: Adam Ay M.H: Mikro Havza


71

7.2. Proje Faaliyetlerinin Birim Maliyetleri:

7.2.1 Alt Proje “Doğal Kaynakların Sürdürlülbilir Yönetimi , Rehabilitasyonu ve Korunması” Birim maliyetler Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğünün 2008 yılı ağaçlandırma ve erozyon kontrolu çalışmalarının standart birim maliyetlerinden alınmıştır. Tablo 7.5 de ayrıntılı olarak verilmiştir. Tablo 7.5 Rehabilitasyon Faaliyetlerinin Birim Maliyetleri Kod Faaliyetin Adı Birim Miktarı KDV’li

Birim Fiyatı(TL)

Toplam

A Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi, Rehabilitasyonu ve Korunması

54.915.425

A.1. Erozyon Kontrolu ve Doğal Felaketleri Önleme ha 50.147.955 A.1.1 Vejatasyonu Geliştirme 48.097.455 A.1.1.1 Toprak Muhafaza (Yamaç Stabilizasyonu, Oyuntu

Tahkimi)

38.975.788

A.1.1.1.1 Toprak Koruma (Tesis) ha 26.000 1200 33.200.000 A.1.1.1.2 Toprak Koruma Bakım ha 59.100 71 5.775.788 A.1.1.2 Bozuk Ormanların Rehabilitasyonu

9.121.667 A.1.1.2.1 Bozuk Ormanların Rehabilitasyonu Tesis ha 14300 597 8.537.100 A.1.1.2.2 Bozuk Ormanların Rehabilitasyonu Bakım ha 8233 71 584.543 A.1.2 Mühendislik Yapıları 2.050.500 A.1.2.1 Sel ve Nehir Yatakları Kontrol Çalışmaları 1.274.000 A.1.2.1.1 Oyuntu Kontrolu (kuruduvar-eşik) unit 12 84.500 1.014.000 A.1.2.1.2 Nehir Yataklarının rehabilitasyonu m 500 520 260.000 A.1.2.2 Çığ Kontrolu 3 alan 1 776.500 776.500 A.2. Mera Alanlarının Sürdürülebilir Yönetimi ve

Rehabilitasyonu

2.720.000 A.2.1 Orman İçi Meraların Rehabilitasyonu ha 8000 170 1.360.000 A.2.2 Orman Dışı Meraların Rehabilitasyonu ha 8000 170 1.360.000 A.3. Havzalar Üstü Doğal Kaynakların Geliştirilmesi 2.047.470 A.3.1 Fidanlıkların Geliştirilmesi 714.020 A.3.1.1 Bayburt Orman Fidanlığının Geliştirlmesi - 1

233.020 233.020 A.3.1.2 Artvin Orman Fidanlığının Geliştirilmesi - 1 481.000 481.000 A.3.2 Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Yönetim

Planlarının Hazırlanması - 2 195.000

390.000 A.3.3 Korunan Alanların Yönetiminin Planlanması

450.000 A.3.3.1 Milli Park Yönetim Planın Yapılması 1

300.000 300.000 A.3.3.2 Yaban Hayatı Alanlarının Uygulama Planlarının

Yapılması 1

150.000 150.000 A.3.4 Odun Dışı Orman Ürünlerinin Sürdürülebilir

kullanım planı ve etütünün yapılması 1

66.000 66.000 A.3.5 Doğal Felaketler Risk Değerlendirilmesinin

Yapılması 1

427.450 427.450


72

7.2.2. Alt Proje B “Köylülerin Yaşamının Geliştirilmesi” Sulama ile ilgili birim fiyatlar illerdeki İl özel İdareler tarafından uygulanan birim fiyatlardan faydalanılmıştır. Diğer faaliyetlere ilişkin birim fiyatlar ise ilgili kuruluşlar olan TUGEM ve ORKOY tarafından kullanılan birim fiyatlar alınmıştır. Detaylı birim fiyatlar Tablo 7.6 da verilmiştir. Tablo. 7.6 Yaşamın Geliştirilmesi Faaliyetlerinin Birim Maliyetleri Kod Faaliyetin Adı Birim KDV’li Birim

Fiyatı Kurum

B.1 Küçük Ölçekli Sulamalar B.1.1 Sulama Havuzu M3 38.983 İÖİ B.1.2. Toprak Göletler M3 210.066 B.1.3.1 Boru Hattı(250mm) m B.1.3.2 Boru Hattı (300mm) m B.1.3.3 Boru Hattı (400mm) m B.1.4.1 Kanal Rehabilitasyonu (30x25cm) m B.1.4.2 Kanal Rehabilitasyonu(38x25cm) m B.1.4.3 Kanal Rehabilitasyonu(51x34cm) m B.1.4.4 Kanal Rehabilitasyonu(30x40cm) m B.1.4.5 Damla Sulama ha B.2 Gelir Getirici Faaliyetler B.2.1 Yem Bitkisi Üretiminin artışı ha 390 TUGEM Faydalanıcıların Katkısı 1050 Ahırların Geliştirilmesi birim 2000 TUGEM Faydalanıcıların Katkısı 400 B.2.2 Meyveciliğin Geliştirilmesi ha 9968 TUGEM Faydalanıcıların Katkısı 1973 Seracılık 10000 ORKOY Faydalanıcıların Katkısı 10748 Demonstrasyon unit 1000 TUGEM Faydalanıcıların Katkısı 470 B.2.3 Arıcılık ünite 4400 ORKOY Faydalanıcıların Katkısı 620 B.3. Odun Tüketimini Azaltıcı Faaliyetler B.3.1 Güneş Enerjisi ünite 1620

ORKOY

B.3.2 Efektif Soba unit 350

ORKOY

B.3.3 Küçük Hidro-elektrik Sistemleri 130000

ORKOY

B.4 Pazarlama B.4.1 Pazar Araştırması ve Fizibilite

Çalışması 22000

TUGEM


73

7.2.3 Alt Proje C “ Kapasite Geliştirme”: Kapasite geliştirme ile ilişkin birim fiyatların hesaplanmasında piyasa fiyatları ile projede yer alan kuruluşların deneyimleri dikkate alınarak hesaplanmış ve Tablo 7.8 de gösterilmiştir. Tablo 7.8 Kapasite Geliştirmenin Birim Fiyatları ve Toplam Miktarı (TL)

Kod Başlık Kurum Birim KDV’li Birim Fiyatı

Toplam fiyat

C Kapasite geliştirme 3.293.800

C.1 Doğal felaketlerin önlenmesi AGM 524.800

C.1.1 Çığ alanının mühendislik dizaynı ve etüt çalışmaları AGM

Paket ödeme 524.800

524.800

C.2 Havza rehabilitasyonuna entegre ve katılımcı yaklaşım PMU

325.000

C.2.1 Katılımcı ve entegre havza planlarının hazırlanması ve uygulanması eğitim PMU

Kurs 4 30.000

120.000

C.2.2 DSHRP ve ASHRP vb proje sahalarına teknik ziyaret PMU

2 Adet 40.000 80.000

C.2.3 Çalıştaylar PMU 5Adet 25.000 125.000

C.3 Proje de yer alan kurum personellerin teknik eğitimi PMU

1.268.000

C.3.1 Alt projelerin uygulanmasına yönelik pratik eğitim kursları

526.000

C.3.1.1 Toprak koruma, rehabilitasyon,mera ıslahı vesosyo-ekonomik analizler AGM

2 Kurs 30.000

60.000

C.3.1.2

OGM personelinin çok amaçlı fonksiyonel planların hazırlanması konusundaki eğitimi OGM

3 Kurs 22.000

66.000

C.3.1.3 Odun Dışı Orman Ürünlerin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı OGM

2 Kurs 20.000 40.000

C.3.1.4 Korunan alanların yönetim planları DKMPG 6 Kurs 20.000 120.000

C.3.1.5

Orman köylerinde geçim iyileştirme stratejileri, programları ve uygulamaları (ORKOY) ORKÖY

5 Kurs 20.000

100.000

C.3.1.6 DSİ personelinin eğitimi DSİ 2Kurs 20.000 40.000

C.3.1.7 Tarım bakanlığı personelinin eğitimi TÜGEM 5 Kurs 20.000 100.000

C.3.2 Seçilen proje personelinin yurt dışı eğitimi PMU

742.000

C.3.2.1 Karar vericiler ve proje elamanlarının kısa süreli yurt dışı teknik ziyaretleri PMU

7 18.000 126.000

C.3.2.2 Teknik ziyaretler PMU 20 20.000 400.000

C.3.2.3 Kısa süreli eğitimler (ÇOB) PMU 12 10.000 120.000

C.3.2.4 TKB proje personelinin yurt dışı eğitimleri PMU

6 10.000 60.000

C.3.2.5 Yurt dışına gidecek olan personelin kapasitesinin geliştirilmesi PMU

24 1.500 36.000

C.4 Yerel toplulukların kapasitesinin geliştirilmesi PMU

Her MCh12 98.000

1.176.000


74

Tablo 7.9. Yerel Toplumların Kapasitesinin Geliştirilmesi Birim Fiyatları Kapsam Katılımcı/

Köy Yer Katılımcı

sayısı Süresi Sıklık Ade

t Brim Fiyatı TL

Açıklama

Başarılı çalışmalara ziyaret

3/köy Başarılı örnekler

15 3 Gün 2 kez/MC

2 4851

Kurumsal destek

3/köy Bölge Merkezleri

15 3 Gün 5 kez/MC

5 1779

Doğal kaynaklar konusunda bilinç yaratma

30/köy köy 30 1 Gün 2kez/Köy

10 539 Eğitimciler yerel olacaktır.

Tarım konusunda teknik eğitim

30/köy Köy 30 1 Hafta 4kez/Köy

20 1078

Sulama Teknikleri

30/Köy köy 30 3 Gün 1Kez/köy

5 862

Hayvancılık 30/Köy Köy 30 1 hafta 4 Kez/Köy

20 1294

Pazarlamanın Geliştirilmesi

20/Köy Köy 20 3 Gün 1kez/Köy

5 970

Yönetim Ücreti 30% 1 Mikro Havzanın Toplamı(Ortalama 5 Köy) C.4 Toplam(12 Mikro Havza için)

7.2.4 Danışmanlık Hizmetleri: Danışmanlık hizmetleri danışman ücretleri, mikrohavza planlarının hazırlanması ve izleme değerlendirme sisteminin kurulması ve uygulanması ile ilişkilidir. Bu hizmetler bireysel danışmanlar, firmalar, sivil toplum örgütleri ve üniversiteler aracılığı ile yapılacaktır. 7.10. Danışmanlık Hizmetlerinin Birim Fiyatları: Kod Faaliyetin Adı Kurumu Birimi Birim Fiyatı Toplam S Danışmanlık hizmetleri 7.876.384 S.1 Proje yönetim birimine destek PMU 1 1.222.881 1.222.881

S.1 Proje yönetim birimine destek, JBIC Foreign currency portion PMU 1 2.049.180 2.049.180

S.1 Proje uygulama birimine destek, GOT Local currency portion PMU 1 1.990.678 1.990.678

S.2 Detaylı mikro havza palanların hazırlanması PMU 12 93.220 1.118.644

S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi PMU 1.495.000

S.3.1 İzleme değerlendirme sistemi için uzmanlık desteği (including field sampling and laboratory analysis)

1 152.542 152.542

S.3.2 Ekipmanları ve alan ölçme ve değerlendirme çalışmaları için teçhizatları

1 524.576 524.576

S.3.3 CBS ve Bilgisayar sistemlerinin kurulması 1 488.051 488.051

S.3.4 CBS tabanlı izleme değerlendirme sistemi hakkında ilgili kurum personellerin eğitimi

4 25.254 101.017

S.3.5 Temel etüt çalışmaları 12 19.068 228.814


75

7.3. Projenin girdileri ve yerel çevrelerin katkıları

Projenin finansmanı aşağıdaki şekilde bölünebilir:

Projenin girdileri Dış finansmanı Dış Finans İç katkıları Ulusal kısmı

Yerel çevrelerin katkısı Faydalanıcıların maliyetteki payı

Faydalanıcıların maliyetteki payı (ayni katkı) ASHRPye atıfta bulunarak farklı faaliyetlerde farklı yüzdeler uygulanarak hesaplanmıştı. Tüm diğer harcamalar Dış finansman ve Ulusal birimlerinin katkılarından oluşan “Proje Girdileri”dir.

Bölüm 8 Proje yönetimi ve uygulama programı

8.1 Projeyi koordine eden kuruluşlar ve teknik kapasiteleri Projenin koordinasyonunda AGM sorumlu olması beklenmektedir. OGM, ORKOY, DKMPG

ve DSİ yürütme biriminin bir parçasıdır. Projenin bir bölümü TKİB’nın TUGEMi tarafından ve

üç ilin İÖİsı tarafından uygulanacaktır. AGM ve DSİ arasındaki işbirliğinin MClerin yukarı ve

aşağı taraflara ortak müdahalesi ile birleşmiş havza yönetimine olumlu şekilde katkı sağlaması

beklenmektedir. Daha önceden Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü’nün yürüttüğü küçük ölçekli

sulama faaliyetleri İl Özel İdareleri tarafından yürütülecektir. Bir diğer taraftan Proje

uygulamalarına yerel halkın ve STK ların aktif katılımı teşvik edilecek ve desteklenecektir.

Proje entegre katılımcı bir proje olması sebebiyle bütün ilgili tarafların proje yönetimi ve

uygulamalarına aktif katılımı gerekmektedir. Bütün ilgili taraflar işbirliği konusunda irade ortaya

koymuşlardır.

8.2 Proje yönetimi ve uygulaması düzenlemeleri Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesinin uygulanması için aşağıdaki yapı merkezi ve il

seviyesindeki kuruluşlar için teklif edilmiştir. Yapı ne çok fazla hiyerarşik ne de karmaşık

olmaması fakat pratik olması için basitleştirildi. Projede bu birimlerin rolleri ve sorumlulukları

aşağıdaki bölümde ayrıntılı şekilde tarif edildi. Genel proje yönetiminin bir mekanizması olarak,

ortaklaşa tartışmalar için Proje Koordinatörünün koordinasyonunda bütün ilgili tarafların

katıldığı toplantılar ve saha gezilerinin düzenlenecektir.

ÇOB Dünya Bankası destekli olan ASHRP uygulamaları kurum ve yerel personel aracılığı ile yürütülmüş ve DB kuralları konusunda önemli bir deneyim kazanmıştır. Ancak projenin başka kredi veren kuruluşlar tarafından desteklenmesi durumunda ilgili kuruluşun kuralları öğrenilinceye kadar bazı zorluklar ile karşılaşılması muhtemeldir.


76

Proje Yönetim ve Uygulama Birimleri (PMIU)

Proje Koordinatörü (PK): > AGM Genel Müdür Yardımcısı proje faaliyetlerini DPT, Hazine Müsteşarlığı ve Kreditör

Kuruluş ile yakın şekilde yürütecek olan Proje Koordinatörü olarak görevlendirilecektir. > PK projenin her türlü koordinasyonundan sorumlu olacaktır. > PK tarafından organize edilecek olan Proje Yönlendirme Komitesinin yıllık toplantılarda başkanlık edecektir. > PK proje yönetimi ve tedarik süreci için yıllık uygulama planı düzenlemeleri için son

karar vericidir.

Proje Müdürü (PM): > AGM’den bir kişi tam zamanlı olarak Proje Müdürü olarak görevlendirilecektir. Benzer

projelerin yönetiminde yeterli bilgiye ve deneyime sahip olacaktır. İyi derecede İngilizce bilmesi tercih sebebidir. Proje Müdürü ayrıca Merkez Proje Yönetim Grubunun toplantılarını organize edecek ve başkanlık edecektir ve PYK toplantılarına iştirak edecek ve ihtiyaç duyulduğunda gerekli bilgiyi sağlamak için toplantının sekretaryası gibi hareket edecektir. Ancak PSC toplantılarında oy kullanmayacaktır.

Proje müdürü Proje Koordinatörü tarafından verilen talimatlara göre proje faaliyetlerinin yürütülmesinden sorumlu olacaktır.

Proje Müdürü Merkezi Proje Yönetimi Grubu (CPMG) tarafından desteklenecektir. Proje Müdürü Proje Uygulama Birimini (PUB) yönetecek ve planlandığı gibi projenin

tedariki ve uygulaması için mali yönetimini yürütecektir.

Proje Uygulama Birimi (PUB) PUB ÇOB/AGM de kurulacaktır. PUB içerisinde Satın alma, finans ve teknik destek bölümleri yer alacaktır. PUB içerisinde satın alma uzmanı, fnansal yönetim uzmanı, iki dilli proje asistanı muhasebeci ve ofis sekreteri ile proje uygulamalarına destek vermek amacıyla teknik destek bölümünde merkezde 1 ve illerde de birer adet olmak üzere toplam 4 adet yerel havza rehabilitasyon uzmanı, izleme değerlendirme uzmanı, pazarlama uzmanı, ve 1 adet yabancı çığ uzmanı yer alacaktır. PUB’ nin sorumlulukları şunlardır; Projenin çalışma planlarının ve programlarının hazırlanması, proje bütçesinin merkez

düzeyinde yönetimi; Proje faaliyetlerinin İzleme, Değerlendirme ve Gözetimi; Projenin saha uygulama birimlerine gerekli desteğin sağlanması; Projenin teknik, mali ve idari performansını ve işleyişini yüksek düzeydeki makamlara

düzenli şekilde aktarmak. Gerekli iletişimlerin kurulması ve yabancı ortak tarafı ile işbirliği sağlanması.


77

Merkezi Proje Yönetim Grubu (MPYG): Merkezi Proje Yönetim Grubu Ankara düzeyinde AGM, OGM, ORKOY, DSI, DKPMG, ve TUGEM’den ilgili birimlerinin proje faaliyetinden sorumlu proje memurlarından oluşur. Sorumlulukları aşağıdakileri içerir; Proje sürecini gözden geçirmek ve ilgili tavsiyeyi sağlamak için aylık toplantı, İl müdürlükleri ile gerekli iletişimi ve koordinasyonu kurmak; Projenin çalışma planlarının ve program bütçelerinin birim düzeyinde hazırlanması.

Proje Yönlendirme Komitesi (PYK) Proje Yönlendirme Komitesi AGM, OGM, ORKOY, DSI, DKPMG, ve TUGEM ‘in üst düzey temsilcilerinden oluşur. PYK istenildiği zaman proje koordinatörüne tavsiyede bulunacaktır.

PYK yıllık yatırım programlarının kontrol edilmesi, onaylanması, projenin izlenmesi ve gerektiğinde proje koordinatörüne önerilerde bulunacaktır.

İl Proje Uygulama Grubu (İPUG) Her ilde Projenin İl Proje Koordinatörü olarak ÇOB’dan il müdürlüğünden il müdürü yada onun

atayacağı ağaçlandırma şube müdürü olacaktır. Birim Uygulama sorumluları olarak PPIG AGM, OGM, ORKOY, DSI, DKMPG, Tarım İl

Müdürlüğü, PSA ve İÖİ’nin şube müdürleri yada şef mühendis olacaktır. PPUB şunlar için sorumlu olacaktır;

i) İl düzeyinde proje uygulamalarının planlanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi; ii) Mikro-havza düzeyinde uygulama için gerekli teknik ve idari desteğin sağlanması ve, iii) Merkeze saha düzeyinde izleme ve değerlendirme sonuçlarını dönemsel olarak raporlamak.

İl Tavsiye ve Koordinasyon Komitesi (İTKK) İTKK’ye il valisi yada valinin görevlendireceği vali yardımcısı başkanlığında projede yer alan

kurumların üst düzey il temsilcileri, proje koordinatörü ve projede yer alan ilçelerin kaymakamların katılımı ile gerçekleşecektir.

İTKK projenin sorunsuz performansı için sayılan problemlerin çözümü için ilgili tavsiyeleri ve uygun idari desteği sağlayacak ve proje sürecini gözden geçirecek altı aylık toplantılar düzenleyecektir.

İlçe Tavsiye ve Destek Komitesi (İTDK) İTDK Kaymakam tarafından yönetilir ve ana işlevi köylülerin İPUB ile ilişkileri ve işbirliği çalışmalarıdır. İTDK’ın üyeleri Kaymakamı ve Proje faaliyetlerinin yer aldığı köylerin başkanlarını (muhtarlar) içerir. İTDK proje sürecini gözden geçirmek ve projenin sorunsuz performansı için sayılan problemlerin çözümü için ilgili tavsiyeleri sağlamak için en az yılda iki kez toplanmalıdır. İTDK’ın tavsiyesi İl Proje Koordinatörüne yönlendirilecektir.


78

8.3 Uygulama Planı, İzleme ve Değerlendirme

Projenin uygulama planı aşağıdaki aşamalara ve varsayımlara dayalı olarak tasarlanmıştır:

Adım 1) Doğal kaynakların rehabilitasyonu: Her bir MH için faaliyetlerin hesaplanan toplam miktarı il ve ilçe düzeyinde ÇOB’nın saha personelinin azami yıllık kapasitesini hesaba katarak yılık uygulama hedefi olarak dağıtıldı. Sonuç olarak, MH tarafından uygulama dönemi 1 yıllık detay dizayn(D/D) de dahil olmak üzere 5 yıl ile 7 yıl arasında değişir. Her yıl D/D nin paralel kabulü Bayburt ili için 1 MH ile, Erzurum İli için 3 MH ile ve Artvin ili için 2 M ile sınırlandırıldı.

Adım 2) Geçim şartlarının geliştirilmesi: D/D nin 1 yılının tamamlanmasının ardından, geçim şartlarının geliştirilmesi faaliyetlerinin bazılarının suyun olmasına bağlı olmasından dolayı sulama altyapısının geliştirilmesi takip eden yıl (2. yıl) başlatılmalıdır. Önerilen çalışmaların miktarını ve normal taşeronların kapasitesini düşünerek, İÖİ’ lerinin bütçenin yürütülmesini tam ve zamanında temin edeceği varsayımından hareketle sulama altyapısının geliştirilmesi için 1 yıldan daha fazla gereken MH olmayacaktır. Gelir getiren faaliyetler ve ağaç tüketimi tasarrufu uygulamaları için, nadiren uygulaması 1 yıldan daha az süre gerektirir (proje tarafından girdilerin sağlanması), fakat Faydalanıcıların sağlanan Girdiler ile daha iyi uygulamaları devam ettirmesi beklenmektedir. Uygulaması için 3 yıl (yıl,2, yıl 3 ve yıl 4) gerekecektir.

Adım 3) Yerel Çevrelerin Kapasitesinin geliştirilmesi: Doğal kaynakların rehabilitasyonu ve geçim şartlarının iyileştirilmesi faaliyetleri yerel çevrelerin geleneksel çiftçilik, hayvancılık ve orman kullanımı şeklini değiştirmek ve sürdürülebilir anlamda olması için iyi birer fırsattır. Bu amaçla, Projenin kapasite geliştirme faaliyetleri yeterli aralık ve zamanlama ile 3 yıl (yıl 2, yıl 3 ve yıl 4) alacaktır. Bazı teknikler oldukça çok mevsimsel yönlere sahip olduğu için, kapasite geliştirme programının daha iyi uygulamalarla tekrar edilmesi için yeterli zaman sağlaması önemlidir.

Adım 4) Diğer faaliyetler: Diğer faaliyetlerin uygulama takvimi (doğal afetlere karşı

mühendislik tasarımı, çoklu MHler için doğal kaynakların geliştirilmesi faaliyetleri, pazarlama

desteği ve hat birimi personelinin kapasitelerinin geliştirilmesi) tüm proje dönemi boyunca

mantıklı bir şekilde dağıtılması planlanmıştır, bu yüzden bunlar herhangi bir yıl için aşırı yük

getirmez. izleme ve değerlendirme sistemi proje dönemi oyunca birinci yıldan başlatılmalıdır.

İzleme ve değerlendirme için, gösterge olarak proje hedefleri ile doğrudan ilgili miktarsal

veriyi almak daha iyi olacaktır. Ancak, miktarsal veri almak zor olduğunda, nicel veri gösterge

olarak ayrıca kullanılabilir. Bu projede, uygulanacak ana faaliyetler aşağıdaki üç alt proje

olarak yeniden gruplanabilir: A) Doğal kaynakların rehabilitasyonu, b) Geçim şartlarının

iyileştirilmesi ve c) kapasite geliştirme.


79

Bölüm 9 Yatırımın Toplam Tutarı ve Yıllık Dağılımı

9.1.Yatırımın toplam miktarı Proje 2011-2018 yılları arasında uygulanacaktır. 2011 yıllı içerisinde sadece proje kaynağının bulunması ile eğitim ve bilinçlendirmeye yönelik az sayıda faaliyetler ve mikro havza planlarının hazırlanması yer almaktadır. Mikro-havza planlarının yapılması gibi ana proje uygulama faaliyetleri 2012 yıllında başlanacaktır. Projenin toplam bütçesi 106.315.583TL olup bunun 21.713.729 TL’si hükümet katkısı, 15.341.579 TL faydalanıcı katkısı ve il özel idare olmak üzere 37.055.308 TL iç katkı ve geriye kalan 69.260.275 TL dış katkıdır.

1-Proje maliyetinin hesabı için, aşağıdaki koşullar dikkate alınmıştır.

2- Hesap için baz alınan yıl: 2010

3- Proje dönemi: 2011’dan 2018 yılına kadar, 8 yıl.

5- Küçük ölçekli sulama , Orman Genel müdürlüğünün faaliyetlerinin bazıları, KDV oranları ve bazı uzmanların kiralanması iç katkıya konulmuştur.

6- Beklenmedik Giderler: 10 % olarak alınmıştır.

7- İşletme giderleri: 0,3% olarak alınmıştır.

8.Döviz Kuru: 1 TL = 61 Yen olarak alınmıştır.

9.1.1 Kurumlara ve Faaliyetlere Göre Bütçe Dağılımı:

Proje entegre, katılımcı bir doğal kaynak rehabilitasyon projesidir. Bundan dolayı projede yer alan faaliyetler farklı kurumların ve ilgi odaklarının faaliyet alanına girmektedir. Projede yer alan faaliyetler yersel veriler ve ihtiyaçlara bağlı olarak tespit edildiğinden dolayı, bütün ilgili tarafların proje içerisinde yer alması oldukça önemlidir..

Kurumların bütçeleri hazırlanırken , projede yer alan faaliyetlerin kurumlara dağılımı esas alınarak hesaplanmıştır. Projenin bütçesi temelde üç ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar dış kaynak, iç kaynak ve proje faaliyetlerinde faydalanacak olanların yapacakları katkılardır.

Proje dokümanın hazırlık çalışmalarında projede yer alan bütün ilgili tarafların merkez ve taşra teşkilatları ile Artvin, Bayburt ve Erzurum il özel idareleri aktif olarak yer almıştır. Ancak projede yer alan kurumların tümü belirli oranlarda dış kaynak kullanabilirken il özel idareleri dış kaynak kullanamayacaklardır. Bundan dolayı il özel idareleri ile projenin uygulanması için gerekli kaynakların kendi bütçelerinde karşılanması amacıyla bir protokol yapılmıştır. Proje Uygulama Birimi tarafından projenin daha iyi uygulanması ve kurumların kapasitesinin geliştirilmesi amacıyla düzenlenecek olan faaliyetlere de il özel idareleri aktif olarak katılacaklardır.

Kurumları bütçe dağılımları ile ilgili detaylar aşağıdaki tablolarda verilmiştir.


80

Kurumlara Göre Bütçe Dağılımı (TL) AĞAÇLANDIRMA VE EROZYON KONTROLU GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ BÜTÇE DAĞILIMI Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü’nce yürütülecek faaliyetler esas alınarak hesaplanan bütçe büyüklüğünün bütçe kaynakları ve kalemlerine göre dağılımı aşağıda yer almaktadır.

Alt proje

Faaliyet Dış Kaynak İç Kaynak TOPLAM

AGM Toplam Proje Bütçesi 46.300.000

9.654.160

55.594.160

A.1.1.1 Toprak muhafaza (eğim düzeltme

ve oyuntu tahkimi) 33.315.195 5.399.405 38.714.600

A.1.1.2 Bozuk ormanların rehabilitasyonu 1.932.557 347.860 2.280.417

A.1.2.2 Çığ kontrolü işleri 658.051 118.449 776.500 A.2.1 Orman içi mera alanlarının

rehabilitasyonu 1.152.542 207.458 1.360.000

A.3.1 Orman fidanlığı tesislerinin geliştirilmesi 605.102 108.918 714.020

A.3.5 Doğal afetlerin risk değerlendirmesi 362.246 65.204 427.450

C.1 Doğal afetlerin önlenmesi eğitimi 444.746 80.054 524.800

C.3.1.1 Toprak muhafaza, bozuk orman rehabilitasyonu, mera ıslahı, sosyoekonomik ve çevresel etkiler eğitimi sosyo-ekonomik ve çevresel etkiler hakkında eğitim

50.847 9.153 60.000

C.2 Havza rehabilitasyonunda entegre ve katılımcı yaklaşım eğitimi 275.424 49.576 325.000

C.3.2 Seçilen personelin yurtdışında kısa süreli eğitimi

628.814 113.186 742.000

C.4 Yerel toplumların kapasitesinin geliştirilmesi

996.610 179.390 1.176.000

S.1 Proje Yönetim Birimine destek 4.950.153 891.028 5.841.180

S.2 Detaylı MC planlama ve tasarım 1.118.644 201.356 1.320.000

S.3 İzleme ve değerlendirme sistemi 1.495.000 269.100 1.764.100


81

PROJE BÜTÇESİNİN ANALİTİK SINIFLANDIRILMASI

Kaynak Kurumsal Kod

Fonksiyonel Kod

Finansal Kod

Ekonomik Kod

İÇ 22.01.32.00 04.2.2.00 1 06.(1,3,5,6,9)

DIŞ 22.01.32.00 04.2.2.00 7 06.(1,3,5,6,9)

Proje Bütçesinin Dağılımı

(TL)

Dış Kaynak 2010 İç Kaynak 2010

Toplam

06 – SERMAYE GİDERLERİ 46.300.000 9.654.160

55.594.160

ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ BÜTÇE DAĞILIMI

Orman Genel Müdürlüğünce yürütülecek faaliyetler esas alınarak hesaplanan bütçe büyüklüğünün bütçe kaynakları ve kalemlerine göre dağılımı aşağıda yer almaktadır.


(TL)

Dış Kaynak İç Kaynak Toplam 06 – SERMAYE GİDERLERİ

476.271

0 476.271

DÖNER SERMAYE

0 6.926.979

6.926.979

TOPLAM 476.271

6.926.979

7.403.250


82

DEVLET SU İŞLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ BÜTÇE DAĞILIMI

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce yürütülecek faaliyetler esas alınarak hesaplanan bütçe büyüklüğünün bütçe kaynakları ve kalemlerine göre dağılımı aşağıda yer almaktadır.


(TL)

Dış Kaynak İç Kaynak Toplam 06 – SERMAYE GİDERLERİ

1.113.559 200.441 1.314.000

Alt proje Faaliyet Dış Kaynak İç Kaynak TOPLAM

DSİ Toplam Proje Bütçesi 1.113.559 200.441 1.314.000 A.1.2.1 Nehirlerdeki sediment kontolu

çalışmaları (Islah sekileri,nehir yataklarının ıslahı)

1.079.661 194.339 1.274.000

C.3.1.6 DSI personeli için eğitim 33.898 6.102 40.000

Alt proje

Faaliyet Dış Kaynak İç Kaynak TOPLAM

OGM Toplam Proje Bütçesi 476.271 6.926.979 7.403.250 A.1.1.2 Bozulmuş ormanların ıslahı (Toplam

alanın %75’i) 0 6.841.250

6.841.250

A.3.2 Ekosistem Tabanlı Çok Amaçlı Orman Kullanım Planlaması 330.508

59.492 390.000

A.3.4. Odun Dışı Orman Ürünleri Etütü ve Sürdürülebilir Kullanımı 55.932

10.068 66.000

C.3.1.2 Fonksiyonel orman yönetimi planlaması ve uygulanması eğitimi 55.932

10.068 66.000

C.3.1.3 Odun Dışı Orman Ürünlerin Korunması ve Sürdürülebilir Kullanımı Eğitimi

33.898 6.102

40.000


83

ORKÖY GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ

Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi Dokümanında ORKÖY tarafından yürütülmesi planlanan faaliyetler ve bütçe tutarları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

PROJE BÜTÇESİNİN ANALİTİK SINIFLANDIRILMASI (ARICILIK, SERACILIK, ODUN TÜK. AZALTICI FAALİYETLER)

Kaynak Kurumsal Kod

Fonksiyonel Kod

Finansal Kod

Ekonomik Kod

İÇ 22.01.33.00 04.2.2.00 1 08.1.09.06

DIŞ 22.01.33.00 04.2.2.00 7 08.1.09.06

Alt proje Faaliyet Bütçe Dağılımı (TL)

Dış Kaynak İç Kaynak

Faydalanıcı TOPLAM

ORKÖY Toplam Proje Bütçesi 5.851.186 1.053.214 2.724.556 9.628.956 B.2.2 Tarımın

Geliştirilmesi(Seracılık) 1.754.237 315.763 2.224.836

4.294.836

B.2.3 Tarım dışı gelir getirici faaliyetler (Arıcılık)

3.005.424 540.976

499.720 4.046.120

B.3 Odun Tüketimini Azaltma Faaliyetleri (Güneş enerjili ısıtma sistemleri,Isı tasarruflu soba, pilot uygulamalar için hidro-elektrik sistemleri)

1.006.780

181.220

0

1.188.000

C.3.1.5 Orman köylerinde yaşam düzeyini geliştirme stratejileri, programları ve uygulamaları

84.746 15.254

0

100.000

PROJE BÜTÇESİNİN ANALİTİK SINIFLANDIRILMASI

(EĞİTİM PROGRAMI) Kaynak Kurumsal

Kod Fonksiyonel

Kod Finansal

Kod Ekonomik

Kod İÇ 22.01.33.00 04.2.2.00 1 06.02. DIŞ 22.01.33.00 04.2.2.00 7 06.02.


Dış Kaynak İç Kaynak Toplam TL

06 – SERMAYE GİDERLERİ 84.746 15.254 100.000

06.2 – Menkul Sermaye Üretim Giderleri 84.746 15.254 100.000

08 – BORÇ VERME 5.766.441 1.037.959 6.804.400

08.1 – Yurt İçi Borç Verme 5.766.441 1.037.959 6.804.400

TOPLAM 5.851.187 1.053.213 6.904.400


84

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI TARIMSAL ÜRETİMİ GELİŞTİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ

Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi kapsamında Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü’nce yürütülecek faaliyetler esas alınarak hesaplanan bütçe büyüklüğünün bütçe kaynakları ve kalemlerine göre dağılımı aşağıda yer almaktadır.

Alt proje Faaliyet Bütçe Dağılımı (TL)

Dış Kaynak İç Kaynak Faydalanıcılar TOPLAM TÜGEM Toplam Proje

Bütçesi 6.905.920 1.243.066 5.322.996 13.471.982

A.2.2 Orman dışı mera alanların rehabilitasyonu 1.152.542 207.458 1.360.000

B.2.1 Hayvancılığın geliştirlmesi (Yem bitkileri üretimini arttırma, Ahır şartlarını iyileştirme)

2.880.212 518.438 4.698.950 8.097.600

B.2.2 Meyve yetiştiriciliğini iyileştirme

2.551.132 459.204 595.846 3.606.182

B.2.2 Tarla demonstrasyonları 50.847 9.153 28.200 88.200

B.4.1 Pazar araştırması ve fizibilite çalışmaları 186.441 33.559 220.000

C.3.1.7 Tarım Bakanlığı elemanlarının eğitimi 84.746 15.254 100.000

Proje Dokümanında TÜGEM tarafından yürütülmesi planlanan faaliyetler ve bütçe tutarları aşağıda yer almaktadır.


(İkinci düzey) Dış Kaynak İç Kaynak Toplam 06 - SERMAYE GİDERLERİ

1.381.184 248.613 1.629.797

06.1 – Mamul Mal Alımları

550.000 100.000 650.000

06.2 – Menkul Sermaye Üretim Giderleri

800.000 130.000 930.000

06.9 – Diğer Sermaye Giderleri

31.184 18.613 49.797

07 – SERMAYE TRANSFERLERİ

5.524.736 994.453 6.519.189

07.1 – Yurtiçi Sermaye Transferleri

5.524.736 994.453 6.519.189


85

TOPLAM 6.905.920 1.243.066 8.148.986

DOĞA KORUMA VE MİLLİPARKLAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ BÜTÇE DAĞILIMI

Proje Dokümanında DKMPGM tarafından yürütülmesi planlanan faaliyetler ve bütçe tutarları aşağıda yer almaktadır

Alt proje

Faaliyet Bütçe Dağılımı (TL)

Dış Kaynak

İç Kaynak

TOPLAM

DKMP Toplam Proje Bütçesi 483.051 86.949 570.000 A.3.3.1 Korunan alan yönetim

planları 381.356 68.644 450.000

C.3.1.4 Çoruh havzasındaki korunan alanların ( milli parklar ve doğal yaşam rezervleri) yönetim planları üzerine eğitim

101.695 18.305 120.000


Dış Kaynak İç Kaynak Toplam

06 - SERMAYE GİDERLERİ

483051 86949 570000

TOPLAM 483051 86949 570000


86

İL ÖZEL İDARELERİ ÇORUH NEHRİ HAVZASI REHABİLİTASYON PROJESİ BÜTÇE DAĞILIMI

Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesi kapsamında İl Özel İdarelerce yürütülecek faaliyetler esas alınarak hesaplanan bütçe büyüklüğünün bütçe kaynakları ve kalemlerine göre dağılımı aşağıda yer almaktadır. İl özel idareleri dış kaynak kullanamaması sebebiyle projede yer alan ve yersel veriler ile il özel idarelerin katkıları ile tespit edilen faaliyetlerin gerçekleşmesi için gerekli olan bütçeler yine il özel idareleri tarafından karşılanacaktır.

Proje Bütçesinin Dağılımı (TL)

Dış Kaynak İç Kaynak Toplam İl Özel İdare Bütçesi 5.493.118 5.493.118 TOPLAM 5.493.118 5.493.118

Alt proje 2010 Yılı Faaliyet Bütçe Dağılımı (TL)

İç Kaynak TOPLAM İl Özel İdare Toplam Proje

Bütçesi 5.493.118 5.493.118

Küçük ölçekli sulama altyapısının geliştirilmesi 5.493.118 5.493.118


87


88

10. BÖLÜM Proje Analizi

10.1 Ekonomik ve Finansal analiz

Bölümün bu kısmında Çoruh Nehri Havzası Rehabilitasyon Projesinin ekonomik ve finansal analizi yapılacaktır. Benzer diğer Havza geliştirme projelerinde olduğu gibi, doğal kaynakları koruma ve ıslah uygulamalarıyla elde edilen getirilerin çoğu nakit para dönüşü şeklinde görünmeyecektir, bu sebeple, finansal analiz bölümü esas olarak Projenin detaylı maliyetini ve nakit akışı tablolarını gösterecektir. Bu şartlar altında, ekonomik analizler hakkındaki bu bölümün ana vurgusu, toplumsal bir perspektifle daha güvenilir bir değerlendirme yaparak, sadece kısa vadeli finansal getirileri değil ama aynı zamanda Proje sayesinde gerçekleşen ve hayati önemi haiz parasal olmayan uzun vadeli sosyal ve çevresel kazanımları göstermektir.

10.1.1 proje maliyetlerini ve getirilerini, tahmini miktarlara, birim maliyetlerine ve proje girdi ve çıktılarının yıllık birim artışlarına göre ortaya koymaktadır. 10.1.2’de Proje maliyetlerini ve getirilerini kıyaslayan ve Net Bugünkü Değer (NBD), Getiri/Maliyet oranı ve İç Verim Oranı (İVO) değerlerini içeren finansal tablolar ve ekonomik analizler yer almaktadır. Bu hesaplamalar, ek maliyetlere ve projeli ve projesiz durumların kıyaslanması gibi getiri değerlerine dayanmaktadır. Ayrıca ana proje maliyeti için Pazar fiyatı ve gölge fiyatlar da bu analizlerde hesaba katılmıştır. Kısım 10.1.3’te proje riskleri ve belirsizlikleri hesaba katılarak yapılmış Duyarlılık Analizleri mevcuttur.

10.1.1Proje maliyetleri ve getirileri

Proje Maliyetleri Proje harcamaları aşağıdaki 4 ana proje bileşeni altında yer alacaktır.

A. Doğal kaynakların muhafazası, ıslahı ve sürdürülebilir yönetimi B. Köylülerin yaşam düzeyinin geliştirilmesi C. Kapasite geliştirme D. Danışmanlık hizmetleri.

Projenin toplam maliyeti; fiyat artışları, maddi ihtiyat ve işletme giderlerini de kapsamaktadır. Projenin Getirileri (1) Getirilerin tanımlanması ve sınıflandırılması

Havza geliştirme projeleri dahil, genel olarak doğal kaynaklarla bağlantılı projelerden meydana gelen ekonomik değerler aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.


89

Şekil 10.1 Getirilerin Toplam Ekonomik Değeri

Getirilerin büyük çoğunluğu, Projenin geçim kaynaklarını düzenleme faaliyetlerinden elde edilen doğrudan kullanım değerleridir. Islah çalışmalarından ve doğal kaynakların yönetimini geliştirmeden tahakkuk eden getirilerin büyük çoğunluğu ise dolaylı kullanım değerlerine dahildir

Proje faaliyetlerinden meydana gelen getiriler ve bunların kullanılan ve kullanılmayan değer kategorilerindeki sınıflandırmaları Tablo 10.1.’de gösterilmiştir. Diğer bazı getiriler de bu tabloda bulunabilir. Öte yandan, bu getirilerin bazılarının güvenilir şekilde ölçümü ve değerlendirilmesi için (parasal olarak) mevcut yöntemler yeterli değildir, özellikle de doğal kaynakların ıslahı/yönetim geliştirme ve kapasite artırımı gibi konularla ilgili faaliyetlerden elde edilen getirilerde. Daha ötesi, bazı getirilerin ölçümü ve değerlendirilmesi için kullanılabilir durumdaki mevcut veriler yeterli değildir. Bu tür getirileri değerlendirme için güvenilir verilerin toplanması, özel ölçümler ve daha uzun dönemler gerektirebilir. Uygun bir izleme ve değerlendirme sistemi kurmak ve projenin uygulanması esnasında özel çalışmalarda bulunmayı taahhüt etmek suretiyle bu durumun üstesinden gelinebilir. Bazı ölçüm ve değer biçme çalışmaları proje ömründen bile daha uzun zaman gerektirebilir.

Toplam Ekonomik Değer

Kullanım Değeri

Doğrudan Kullanım Değeri

Tüketici KullanımıTüketim Dışı Kullanım

Doğrudan Kullanım Değerleri

Kullanım Dışı Değer

Opsiyonlu Değerler Mevcut Değerler


90

Tablo 10.1 Proje Getirilerinin ve Ekonomik Analize Dahil Getirilerin Genel Sınıflandırması (1/2) Kod No.

Getiri Tipi Getirinin Değer Tipi

Ekonomik analiz için parasal olarak

ölçülmüş ve rakamlaştırılmış

Finansal analiz için parasal olarak ölçülmüş ve

rakamlaştırılmış

Parasal olmayan değerler, niteliksel

tanımlama A. Doğal Kaynakların Islahı ve Sürdürülebilir Yönetiminden Elde

Edilen Getiriler

A.1. A.1.1 A.1.2 A.2. A.2.1 A.2.2 A.2.3 A.3. A.3.1 A.3.2 A.3.3 A.3.4 A.4. A.4.1 A.4.2 A.5. A.6. A.7. A.8. A.9.

Erozyondan korunan topraktan elde edilen getiriler Korunan toprakların değeri (üretim potansiyellerine göre) DOKD +

Korunan toprağın besini için yenileme masrafı DOKD + Su kaynaklarının düzenlenmesinden elde edilen getiriler +

Su kayıplarının üretimsel kullanımı DOKD + Artan su kalitesi DUV, DOKD +

Balık/sualtı canlıları doğal çevresinde ve balık nüfusunda ilerleme DOKD, DKD, MD +

Doğal afetlerden kaynaklanan hasar maliyetlerinin düşmesi (örneğin, sel, toprak kayması, çığ)

Doğal afetlerden korunan insan ve hayvan hayatları DOKD +

Sel ve diğer doğal afetlerden zarar gören nehir yatakları ve altyapıların tamir masraflarının azalması

DOKD + +

Seller sebebiyle çiftliklerdeki mahsul kaybının azaltılması DOKD + Meskenlerde hasarın azaltılması DOKD +

SEdimentlerin azaltılması yoluyla barajların ömrünün uzamasına katkı

Fonksiyonel ömürleri uzatılan barajlardaki enerji üretiminin değeri (baraj rezervleri)

DOKD, OPD +

Barajların ömürlerinin uzaması sebebiyle sulamada edle edilen gelirlein devamlılığı

DOKD +

Meralardaki üretimin artışı (örneğin, artan yem, et, süt miktarı ve değeri) DOKD +

Doğal kaynakların ıslahı sayesinde tarım arazilerindeki üretim artışı DOKD + Orman vejetasyonunun gelişmesiyle ağaç biyo kütlesinin ve karbon emiliminin değeri

DOKD + Biyolojik çeşitliliğin korunmasının değeri (Ö. flora, fauna, doğal hayat çevresi, kereste dışı orman ürünleri vs.)

DOKD, OPD, MD + Peyzajın gelişimi DOKD, MD +

Rekreasyon ve eko turizmde gelişen şartlar ve artan gelir D-TDKD +

Projenin ıslah uygulamaları sayesinde oluşan iş imkanı D-TDKD +


91

B. Geçim Kaynaklarının Geliştirilmesinin Getirileri

B.1. B.2. B.3. B.4.

Hayvancılık ürünlerinde ve gelirlerinde artış (Örneğin, yem ürünleri, azalan veteriner ve ilaç masrafı, artan hayvansal ürünler vs.)

D-TKD, D-TDKD

+ +

Tarımsal üretimin ve gelirin artışı (Örneğin, meyve üretimi, sera ürünleri vs.) D-TKD, D-TDKD

+ +

Diğer tarım dışı üretimin ve gelirin artışı (Örneğin, arıcılık ürünleri ve geliri) D-TKD, D-TDKD

+ +

Yakacak odun sarfiyatındaki tasarrufun değeri D-TKD +

C. Bilinç Yaratma ve Kapasite Geliştirmenin Getirileri

C.1. C.1.2 C.1.3. C.1.4. C.1.5.

Projedeki kurumların uygulamalarının artan etkinliği (örneğin çıktıların miktarı ve kalitesi, maliyet etkinliğinde)

Her tür kullanıma

katkı

+

Yerel halkın uygulamalarının etkinliğinin artması (Örneğin. Çıktıların nitelik ve nicelikleri, maliyet etkinliği, pazarlama)

Her tür kullanıma

katkı

+

Hat birimleri arasında gelişen işbirliği, köy çevreleri ile aralarında daha iyi diyalog ve işbirliği

Her tür kullanıma

katkı

+

Yerel halkta doğal kaynakların korunmasına ve sürdürülebilir kullanımına ilişkin ilginin ve bilincin artması.

Her tür kullanıma

katkı

+

Karar vericilerde projenin yaklaşımlarını destekleme sürdürme yayma hususunda (toplu katılım) artan bilinç ve sorumluluk ve projenin ötesinde tecrübe

Her tür kullanıma

katkı

+


92

(2) Proje Getirilerinin değerinin Hesabı/Tahmini

Elverişli proje gelirlerinin hesaplanması ve ekonomik değer tahmini/hesabı hakkında özet bilgi aşağıda sunulmuştur. Bunlar hakkında detaylı bilgi Ek 10.1.2.’de yer almaktadır.

Erozyondan Korunan Toprağın Değeri (şimdiki kullanım değerine göre) Çoruh Nehri Havzasın bölgesinden yıllık ortalama olarak erozyonla taşınan toprak yaklaşık 200ton/km2’dir. (Ortalama değerler EIE tarafından 1999-2007 yılları arası için verilmiştir) Nehir yatağını dolduran %20’yi eklediğimizde bu rakam 240 ton/km2 olur ki bu da yıllık 2.40 ton/hektar’a tekabül eder. Bu miktar yaklaşık olarak 1.44 m3/hektar/yıl’a eşittir. (1 m3 toprak =1.66 ton.)

Projenin toprak koruma ölçüsü yaklaşık 40300 hektarlık bir alanı (16000 hektar toprak koruma ve 14300 hektar Bozulmuş orman ıslahı) kapsar ki taahhüt edilen 7. yılın sonundan itibaren erozyonla kaybedilen toprak oranında %80’lik bir azalma sağlamaktır. Bu da yıllık 77376 ton toprağı kaybının önlenmesi anlamına gelir ki bu 8. yıldan itibaren 23 hektarlık bir alanın (ortalama 20 cm derinliğinde) kurtarılması anlamına gelir. Bu şartlar altında 8. ile 25. yıllar arasında kurtarılan toprak miktarı 414 hektar (23 hektar/yıl * 18 yıl) olacaktır. Ancak dikkate alınmalıdır ki her yıl kurtarılan alanlardan elde edilen getiri (23 hektar) analiz döneminin sonuna kadar (25 yıl) sürekli katlanacaktır.

Erozyondan kurtarılan toprağın değeri, bu bölgede halen kullanılmakta olan toprakların üretim değeri baz alınarak hesaplanmaktadır1. Hesap detayları Ek 10.1.2.’de sunulmuştur

Hesaplamaların sonuçlarına göre, kurtarılan topraklarda proje desteğiyle yapılacak üretim tahmini yıllık 32.400 YTL ve 25 yıllık 810.000 YTL olacaktır. Proje desteği olmazsa bu rakamlar tahminen 18.000 YTL ve 462.000 YTL olacaktır.

Açıktır ki bu değerler oldukça mütevazı ve kurtarılan toprakların gerçek değerlerini yeterince ifade etmekten oldukça uzaktır. Bu sebeple gözlem ve proje unsurlarının değerlendirilmesi suretiyle daha detaylı bir değerlendirme yapılması tavsiye edilir.

Kurtarılan Toprağın Besininin Yenilenmesi Maliyeti Ormancılık Sektörü Gözden Geçirmesi’nin bir unsuru olan ve Dünya Bankası işbirliğiyle yürütülen Küresel Bitki Örtüsü Çalışmasının son raporuna göre (1999); Türkiye’deki topraklarda bulunan ortalama besin, %0.1 N, %0.15 P2O5, ve, %0.154 K2O dur ki buda toplamda yaklaşık %42e tekabül eder. Bahsedilen çalışmadaki yaklaşım kullanılarak ama daha ihtiyatlı bir şekilde besin oranının %2 olursa, projeyle erozyondan kurtarılan toprakların besininin yenilenmesi maliyetleri aşağıdaki gibi tahmin edilmektedir.

- Projeyle yıllık kurtarılan toprak miktarı (8-25. yıllar arası): 77,376 ton/yıl - Yıllık kurtarılan besinin yaklaşık miktarı: 1,548 ton/yıl (77,376 x 0.02) - Bir ton besinin ortalama değeri (gübre) = 500 YTL/kg - Kurtarılan besinin yıllık değeri: 773,760 YTL/Yıl

Bu rakam, daha önce mevcut havza topraklarının ortalama üretimlerine göre yapılan hesaplardaki rakamlardan çok daha fazladır. Projenin olmadığı durumda kurtarılan topraklardaki besinin değeri 441.600 YTL olarak ve iyileştirme yapılmayan topraklardaki (5300 Hektar) hayvancılığın değeri de yıllık 80.000 YTL olarak hesaplanmıştır.


93

Sellerden ve Diğer Doğal Afetlerden Zarar Gören Altyapı ve Nehir Yataklarının azalan Tamir Masrafları Zarar gören altyapının (yollar, kanallar vs.) tamiri ve aşağı havzada dolan nehir yataklarının temizliği için ilgili birimlerce yapılan yıllık masraf Tablo 10.2.’de gösterilmiştir.

Tablo 10.2 Seller ve Doğal Afetlerin sebep Olduğu Zararların Tamiri İçin 2007’de Hat birimleri Tarafından Yapılan Masraflar

İl Yıl DSİ

(YTL) İÖİ (YTL)

Karayolları Genel Müdürlüğü (YTL)

TOPLAM MASRAFLAR

VERGİ İLE (YTL)

VERGİ (YTL)

ERZURUM 2007 3.992.491 10.467.443 13.289.775 27.749.709 23.516.703 4.233.006 BAYBURT 2007 282.000 600.000 40.000 922.000 781.356 140.644 ARTVIN 2007 1.751.000 500.000 2.251.000 1.907.627 343.373 TOPLAM 2007 6.025.491 11.567.443 13.329.775 30.922.709 26.205.686 4.717.023

2008 fiyatları

6.628.040 12.724.187 14.662.753 34.014.980 28.826.254 5.188.726

Kaynaklar: DSİ ve Karayolları Genel Müdürlükleri, Erzurum, Artvin, Bayburt İÖİ’ ları , 2008.

Varsayımlar: 1) Tamir masraflarının yaklaşık yarısı Proje MH’leriyle gerçekleşecektir. 2) Proje faaliyetlerinin sonucu olarak, 7. yıldan itibaren Proje

MH’lerindeki tamir masrafları da %25 azalacaktır.

Bu varsayımlara ve Tablo 10.2’deki değerlere dayanılarak altyapı ve aşağı havzadaki tamir/restorasyon masraflarında Projenin 8. yılından itibaren yıllık tasarruf 3.4 milyon YTL olacaktır. Projenin olmaması durumunda bu miktar yaklaşık 1 milyon YTL olarak tahmin edilmektedir.

Meraların Verimliliğinin Artırılması: Ekili alanlardaki üretim artışının değeri aşağıdaki gibi yapılmıştır:

- Proje olmaksızın saha ıslahı yapılan alan: 16,000 hektar - Proje olmaksızın saha ıslahı yapılan alan: 3,300 ha - Proje olmaksızın saha ıslahı yapılmayan alan: 12,700 ha - Mera alanlardaki mevcut ortalama kuru ot içeriği: 250 kg/ha/yıl - Mera alanlarda ıslahtan sonra ortalama kuru ot içeriği: 600 kg/ha/yıl - Mera alanlardaki kuru otun birim miktarının ortalama değeri: 450 YTL/kg - Projenin olması durumunda mera alanlarının kullanımının yıllık ortalama değeri: 4,320,000 YTL/Yıl - Projenin olması durumunda mera alanlarının kullanımının yıllık ortalama değeri: 2,300,000 YTL/Yıl - Projenin olması durumunda mera alanlarındaki üretimin 25 yıllık toplam değeri: 77.7 milyon YTL - Proje olmaksızın ekili alanlardaki üretimin 25 yıllık toplam değeri: 51.7 milyon YTL

Ormanlık Alanın Gelişmesiyle Oluşan Biyo kütle ve Karbon Emiliminin değeri Karbon emiliminin tahmini değeri, iki farklı yöntemle, Orman Sektörü Gözden Geçirmesi’nin bir unsuru olan Küresel Bitki Örtüsü Programının son raporuna (DB. MoEF.1999) ve Ardahan-Yalnızçam ve Uğurlu Ekosistem Temelli Orman Yönetim Planları’na (Başkent.E.Z, ve ekibi


94

1999) dayanılarak hesaplanmıştır. Her iki yöntem de oldukça benzer sonuçlar vermiştir. Bu analizlerdeki tahminler aşağıdaki varsayımlara dayanmaktadır. Projenin olması durumunda ağaçlandırılacak toplam alan: = 6,500 hektar Projenin olması durumunda ıslah edilecek Bozulmuş orman (IAO) alanı = 4,300 hektar Yıllık ortalama ağaç hacmi artışının tahmini toplamı (ağaçlandırma+IAO) = 62,400 m3/yıl Yıllık ortalama karbon emilim miktarının tahmini toplamı (8-25 yıl arasında) = 29,422 ton/yıl Orman tarafından emilen karbonun ortalama değeri (karbonun marjinal hasar maliyeti) = 13 YTL/Ton Yıllık ortalama karbon emiliminin tahmini toplam değeri (8-25. yıl arası) = 382,480 YTL/yıl

Bu rakamlar oldukça ihtiyatlıdır. Ardahan Yalnızçam Ormanındaki karbon miktarının tahmininde kullanılan bir yöntem %23 daha yüksek sonuç vermiştir. (Başkent.E.Z. ve ekibi, 2007). Bu hesaplamalarda kullanılan ortalama karbon emiliminin değeri de (1 USD/ton) oldukça ihtiyatlı bir değerdir ve başka bazı çalışmalarda çok daha yüksek değerler kullanılmıştır.

Projenin Islah Uygulamalarının Yarattığı İş İmkanı Sert topoğrafik şartlar nedeniyle, ıslah alanlarının ancak küçük bir kısmında makineyle uygulama mümkün olacaktır, dolayısıyla ıslah çalışmalarının büyük bir kısmı işçilerce yapılacaktır. Birim maliyet hesaplarına dayanılarak yapılan hesap dökümlerinde işçi maliyetlerinin payı toplam ıslah maliyetinin yarıdan fazlasını (%56) teşkil edecektir İşçi ihtiyacının tahminen %602ı bölgeden karşılanacaktır. Bu da ıslah bütçesinin yarıdan fazlasının işçilere ödenmesi ve bütçenin üçte birinden fazlasının (56% x 60%) bölgedeki köylerden işe alınan yerel işçilere ödenmesi anlamına gelecektir.

Projenin ıslah faaliyetlerinin yaratacağı iş imkanı tahminen yaklaşık 504,434 iş-günü olup, bu da 1,681 iş-yılına tekabül eder. (bir iş-yılı 300 iş-günü olarak kabul edilmiştir). Bu miktarlardan 300,000 iş-günü/1000 iş-yılı, yerel köylülerce kullanılacaktır.

Bu bölgede işsizlik ve yoksulluğun en önemli problemlerden biri olduğu gerçeği göz önüne alındığında, bu rakamlar projenin iş imkanı yaratma bakımından cazibesini ortaya koymaktadır. Zaten, iş imkanı yaratma hususundan, parasal olmayan değer olarak ekonomik ve finansal analiz bölümünde bahsedilmiştir. Bu bölümle ilgili hesapların detayları Ek 10.1.2.’de sunulmuştur.

Bölgedeki Yakacak Odun Tüketiminde Yapılacak Tasarrufun Değeri Kurtarılan odunun hacmi ve değeri ile ormanın göreceği zararın azaltılması hususlarının her ikisi de Projenin küçük ama etkili unsurlarıdır.

Her ısı etkili sobanın 10 yıl boyunca çalışması ve yıllık yaklaşık 5.5 m3 odun tasarrufu sağlaması beklenmektedir ki, 27 küçük ağacın kurtarılması demektir. Bir ısı etkili sobayla tasarruf edilen odunun para değeriyle bir yılda sobanın parasını karşılamaktadır . 10 yıllık bir dönemde, 800 sobayla, toplamda tahminen yaklaşık 44,000 m3 odun tasarruf edilebilecektir , bu da aşağı yukarı 220,000 küçük ağaç demektir. Isı etkili sobaların toplam maliyeti 210,000 YTL olarak tahmin edilmektedir ve bu şekilde yapılacak toplam tasarruf ise 3 milyon YTL dir. Hesabın detayları Ek 10.1.2.’de sunulmuştur.

Sedimentin Azaltılması Suretiyle Barajların Ömrüne Yapılan Katkı Projenin en önemli katkılarından birisi, erozyonun ve nehrin taşıdığı sediment sebebiyle önemli baraj rezervlerindeki birikmenin azalması sayesinde, Çoruh Nehri Havzasındaki stratejik öneme sahip hidroelektrik üreten barajların ve sulama altyapısının ömrünün uzaması olacaktır. Ancak, bu hususlarda gerekli veri ve bilgilere ulaşmak mümkün olmadığından (planlanan barajların kesin inşa tarihi, enerji üretim kapasiteleri, sulama alanları vs.) bu tür parasal değerler


95

mevcut değerlendirmelerde hesap edilememiş ve dahil edilmemiştir. Bu tür hesap dökümleri ancak projenin gözlem ve değerlendirme sistemiyle elde edilebilecektir.

10.1.2 Ekonomik analiz (1) Analizde Kullanılan İlkeler ve Varsayımlar Ekonomik analizler aşağıdaki ilke ve varsayımlara göre gerçekleştirilmiştir.

1. Ekonomik analizler, projenin olması ve olmaması durumlarındaki farklara göre artan maliyet ve getiri değerleri kullanılarak yapılmıştır.

2. Analizler için 25 yıllık bir dönem kabul edilmiştir, zira sadece proje uygulama dönemi (7 yıl), özellikle ıslah uygulamalarının sonuçlarını ve orta ve uzun vadede ortaya çıkacak getirilerini görmek için yetersiz kalacaktır.

3. Analizler sabit fiyatlar üzerinden gerçekleştirilmiştir. 4. Mevcut analizlerde %12’lik bir indirim oranı kullanılmıştır. ( Türkiye’deki benzer

projelerin çoğunun ekonomik analizlerinde genellikle %10’luk bir indirim varsayılır ve risk marjı olarak buna %2 daha eklenmiştir).

5. Maliyetlerin/harcamaların başlangıçta yapılacağı, ama getirilerin yıl sonlarında elde edileceği varsayılmıştır. Bu sebeple maliyetlerde 1 yıl daha az indirim yapılmıştır. (Lütfen Ek 10.1.3 ile 10.1.4’ün altında yer alan Excel tablolarındaki indirimli değerler sütunundaki formüllere bakınız).

6. Analizler temel olarak pazar fiyatları kullanılarak yapılmıştır Ancak, projenin ana girdi ve çıktıları için gölge fiyatların kullanıldığı ikinci bir analiz de yer almaktadır.

7. Gölge fiyatların kullanıldığı analizler şu varsayımlara dayanmaktadır. (i) Vergiler, toplumsal bakış açısından maliyet olarak

görülmediğinden, hesaptan çıkarılmıştır. (ii) (ii) İşçilerin gölge ücretleri "Ödemeye Gönüllü Olma

Yaklaşımıyla" ve Pazar ücretinin %70’i civarında tahmin edilerek hesaplanmıştır2.

(iii) İşçi maliyeti, özellikle ıslah çalışmaları için, en önemli maliyet unsurudur.

Ortalama işçi maliyetinin toplam maliyetin %50’si kadar olacağı tahmin edilmektedir.

(iv) Yukarıdaki varsayımlara göre, maliyetlerin ve getirilerin gölge değerleri, vergilerin ve gölge ücretlerle Pazar ücretleri arasındaki farkın toplam değerden çıkarılmasıyla hesaplanmıştır

(v) Sınır fiyatlaması gerektiren bir unsur bulunmadığından, proje girdilerinin ve çıktılarının hiçbirinde sınır fiyatları kullanılmamıştır.

Analizlerin sonucu olarak aşağıdaki parametreler hesaplanmış ve sunulmuştur: - Net Mevcut Değer (NMD) - Getiri/Maliyet Oranı (G/M) - Geri Dönüşün Ekonomik Oranı (Geri dönüşün içsel oranı) (GEO/GIO) - Geri Ödeme Periyodu (GÖP).

9. Maliyetlerin ve kazançların alternatif değerleri için duyarlılık analizi hesaplanmış ve bölüm 10.1.3.’ün altında sunulmuştur.

(2) Ekonomik analizin sonuçları

Analizde kullanılan maliyet ve fayda değerleri hakkındaki ayrıntılı bilgiler ve ekonomik hesaplamaların ayrıntıları Ek 10.1.3 ile 10.1.5 arasında sağlanmıştır.


96

Hesaplamaların sonuçları Tablo 10.3 de özetlenmektedir. Bu kriterlerin değerleri oldukça yüksektir ve projenin ekonomik açıdan oldukça çekici olduğunu açığa çıkarır.

10.1.3 Finansal Analiz

NVP, B/C oranı, ERR/IRR’ nin hiçbir hesaplaması, bu bölümde özellikle de projenin rehabilitasyon müdahaleleri proje döneminin anlamlı geri dönüşler için çok kısa olmasından dolayı geri ödeme dönemi parametreleri altında sağlanmıştır.

Ancak, projenin nakit akışı hakkında ayrıntılı veri proje dönemi için (8 yıl, ilk hazırlık yılı dahil olmak üzere) büyük proje bileşenleri ve finansman sağlayıcılar tarafından Bölüm 9 da ve Ek 10.1.6 da sağlanmıştır.

Tablo 10.3 Ekonomik analizin sonuçlarının analizi No 1. 2 3. 4

Analizin tarifi NPV (YTL)

B/C Oran

ERR/IRR (%)

Geri ödeme

Artış maliyeti ve faydayı kullanarak (Projeli ve projesiz durumlar arasındaki farklar) Pazar fiyatlarını kullanarak, iskonto oranı = 12%, analiz dönemi = 25 yıl

16,203,504 1,32 16,51 12 yıl

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak, gölge fiyatları kullanarak iskonto oranı = %12 , analiz dönemi =25 yıl.

67,543,,119 2,18 18,04 10 yıl

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak (projesiz durumu düşünmeden), Pazar fiyatlarını kullanarak, iskonto oranı = %12, analiz dönemi = 25yıl

20,259,581 1,23 16,21 13 yıl

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak, sadece geçim faydalarını kullanarak (nakit olmayan rehabilitasyon geri dönüşlerini dışlayarak), market fiyatlarını kullanarak, iskonto oranı = %12, analiz dönemi = 25 yıl

7,645,696 1,15 14,88 12 yıl

NPV: Net Şimdiki değer; B/C: Fayda/maliyet oranı; ERR: Ekonomik/iç geri dönüş oranı


97

10.1.4 Hassaslık analizi

Hassaslık analizi proje maliyetleri/harcamalarında artış ve proje faydaları/gelirlerinde azalmaya dayalı olarak yürütülür. Sonuçlar Tablo 10.4’de özetlenmiştir.

Tablo 10.4 Hassaslık analizinin sonuçlarının özeti No 1. 2 3 43

Analizin tarifi Maliyelerde kabul edilebilir artış

Faydalarda kabul

edilebilir azalma

Artış maliyeti ve fayda değerini kullanarak (proje varken ve olmadan durumlar), market ücretlerini kullanarak, iskonto oranı = %12, Analiz periyodu = 25 yıl.

32% 24%

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak, gölge fiyatları kullanarak iskonto oranı = %12 analiz dönemi =25yıl.

%118 %54

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak (projesiz durumu düşünmeden), Pazar fiyatlarını kullanarak, iskonto oranı = %12, analiz dönemi = 25 yıl.

%23 %19

Artış maliyeti ve Fayda değeri kullanarak, sadece geçim faydalarını kullanarak (nakit olmayan rehabilitasyon geri dönüşlerini dışlayarak), market fiyatlarını kullanarak, iskonto oranı = %12, analiz dönemi = 25 yıl

%15 %13

Hassaslık analizi sonuçları (ana seçenek olan analiz no 1 için) %78’e kadar maliyetlerdeki artış ve %44 e kadar proje faydalarındaki azalmanın hala ekonomik olarak uygulanabileceğini açığa çıkarmaktadır. Bu düzeylerin ötesinde maliyet artışları yada fayda azalmaları projeyi uygulanabilir yapacaktır.

Maliyet ve fayda tablolarının Ek 10.1.3 ve 10.1.4. de yakın tetkiki ekonomik analizinin sonuçlarının aşağıdaki fayda ve maliyet kalemlerine diğerlerinden çok daha fazla hassas olduğunu göstermektedir.

. Tamir maliyetleri tasarrufu faydaları;

. Arazi geliştirmenin faydaları;

. Meyve üretiminin faydaları;

. Yem üretimi faydaları;

. Toprağın korunması kurulum maliyetleri;

. Yem üretimi maliyetleri;

. sera üretimi maliyetleri.


98

Girdi fiyatlarını düşünüldüğünde, iş haftalığı oranı ekonomik analiz sonuçlarını diğerlerine göre daha fazla etkileyecek en önemli parametredir. Ancak, yukarıdaki Tablo 10.4 deki hassaslık analizi sonuçları tarafından maliyet artışı ve fayda azalması değerlerinin oldukça geniş aralıklar arasında olmasından dolayı hiçbir özel hassaslık analizi yüklenilmemiştir.

10.2 Sosyal Analiz Projenin öncelikli amacı Çoruh nehri Havzasında bozulmuş ormanların rehabilitasyonu ve toprağın korunması yoluyla doğal kaynakların korunmasına katkı sağlamaktır. Yakıt için yasal olmayan ağaç kesimi ve keçi ve koyunların aşırı otlatılması toprak erozyonuna sebep olur ve doğal kaynakların tahribatını beraberinde getirir. Bu tür faaliyetler kırsal köylülerin günlük hayatının parçasıdır, bu yüzden onlar projenin doğrudan hedefidir. Bu yüzden havzadaki köylülere potansiyel etkileri dikkatli bir şekilde düşünülmelidir. Bir bütün olarak erozyonun azalması, çevrenin korunması ve doğal afetleri hafifletilmesi gibi çeşitli olumlu etkiler doğrudan etkiler ve yoksullukta azalma, bölgesel gelişme ve göçün azalması dolaylı etkilerdir.Çeşitli proje faaliyetleri ile olası negatif etkileri en aza indirmek mümkündür.

10.2.1 Olası pozitif etki

Doğrudan ve dolaylı olarak çeşitli olumlu etkiler beklenmektedir. Burada, doğrudan etkiler ilk önce açıklanmakta ve daha sonra dolaylı etkiler takip etmektedir.Birincisi toprak erozyonunun azalmasını, çevrenin korunmasını, ağaç üretimin artması, doğal afetlerin hafifletilmesi ve katılımcı yaklaşımı, ikincisi ise yoksulluğun ve bölgesel gelişmenin ve göçte azalmayı içerir.

Doğrudan etki Proje erozyon kontrolü için çeşitli işleri uygulayacaklardır ve nehirlere tortu akımının azalmasına ve toprağın verimliliğinin muhafazasına katkıda bulunur. Hidro elektirik güç ve sulama için havzada çalışan, inşa edilen ya planlanan birçok baraj bulunduğu için tortu azalması barajların dolmasını geciktirecektir. Aynı zamanda, nehir kenarlarında döküntü birikimlerinin ve tarım arazisi erozyonunu ve köylülere ciddi zararlara neden olan nehir yatağının kalkmasını azaltacaktır. Tepe toprağı erozyonundaki azalma toprağın verimliliğini ve tarım üretimini muhafaza edecektir ve uzun vadede bu insanların hayatlarını geliştirecektir. Yeni alanlarda ve bozulmuş ormanlarda ağaçlandırması ve koruma alanları ya da ekosistem tabanının yönetim planlaması öncelikle ağaç üretimi artışına ve orman kaynaklarının karşılaştırmalı yönetimine ve ikinci olarak yaban hayatı için doğal çevrenin geliştirilmesi ve uzun vaat ed biyolojik çeşitliliğe katkıda bulunacaktır.

Projede çeşitli faaliyetler tortu azalmasına bağlı olarak sellerin azalması, yamaçların ağaçla kaplanmasına bağlı olarak çığların azalması ve toprak kaymalarının azalması gibi doğal afetlerin hafifletilmesine katkıda bulunacaktır; uzun vadede Proje çığ önleme uygulamasını ve eğitimini içerir ve bunun doğrudan etkisi beklenmektedir.

Proje katılımcı bir yaklaşım uyguladığı için, hayat şartlarının geliştirilmesi bileşenleri Faydalanıcılar ile beraber yakın bir danışma içinde MC planlaması boyunca ayrıntılı şekilde planlanacaktır. Bileşenlerin değerinin %40’ının Faydalanıcılar tarafından yüklenilmesi planlanmaktadır ve bu projenin sahiplenilmesine ve öz güvene neden olacaktır.


99

Dolaylı etki

Ekonomik analiz bölümünde açıklandığı üzere, geçim şartlarının iyileştirilmesi bileşeni proje tarafından hedef alanda köylülerin gelirini artıracaktır. Etkiler çevredeki insanlara yayılacak ve bölgedeki yoksulluğun azaltılmasına katkıda bulunacaktır. Farklı bir bakış açısından, böyle bir gelir artışı ve çevre gelişimi tüm bölgeye yayılacak ve ulusal düzeyde bölgesel eşitsizliğin düzeltilmesine katkıda bulunacaktır. Ayrıca bu etkilerin hızlı dışa göçleri azaltması beklenmektedir.

10.2.2 Olası Olumsuz etki

Yukarıda açıklandığı üzere bazı olası olumsuz etkiler olabilir, fakat geçim şartlarının iyileştirilmesi bileşenleri, doğal çevre konusunda eğitim faaliyetleri, köylülerin katılımı ve kadınların güçlendirilmesi ile olumsuz etkilerden uzak kalmak ya da en aza indirmek mümkündür. Birinci olası olumsuz etki otlatma amacı ile kullanılan bazı alanların rehabilitasyon çalışmalarına konu edilecek olması ve bu şekilde kısa süreli gelir kayıplarının oluşması ve mera ve tarım alanlarının yakınlarında yapılacak olan doğal kaynak rehabilitasyon çalışmalarının zaman zaman kısıtlayıcı etki göstermesidir. Fakat bölgede hayvan sayılarının azalması ile genç nüfusun dışarıya göç ettiği bundan dolayı da bu olumsuz etkinin az olacağı tahmin edilmektedir. Bazı muhtarlar keçi ve koyun sürülerini iş gücü kaybı nedeniyle durduklarını ya da durdurmayı planladıklarını açıkladı. Projede, sözkonusu bu olumsuz etkilerin enaza indirgenmesi amacıyla ORKOY, TUGEM ve İÖİ hayvancılığın geliştirilmesi ve yem üretimi ve küçük ölçekli sulama olanaklarını desteklemek, kapasite geliştirmede köylülerde farkındalık yaratılması, doğal kaynakların korunmasının önemi hakkında anlayışlarını kolaylaştırmak için geçim şartlarının geliştirilmesi bileşenini yürütecektir. Köylüler ile yeterli bilgi ve danışmayı içeren bir uygulama süreci mikro-havza planlaması boyunca kurulacaktır. Olası olumsuz etkiler bu önlemlerle en aza indirilir.

İkinci olası olumsuz etki köylüler arasında eşitsizliğin açılmasıdır. Uç kişiler başlıca arazisiz kişiler ve bölgedeki kadınlardır. İl Özle İdareleri tarafından uygulanacak olan küçük sulama faaliyetinde doğal olarak arazi sahipleri faydalanacaktır. Bu az bir oran da olsa köylüler arasındaki gelir düzeyinde oynamalar yapacaktır. Bundan dolayı gelir getirici faaliyetlerden bütün grupların belirli oranda faydalanması sağlanacaktır. Bir diğer taraftan kadınların konumu özellikle Erzurum ve Bayburt ta oldukça kısıtlıdır. Genellikle erkekler dışarıda çalışma karar verme toplantılara ve eğitimlere katılma ve benzeri işlerle meşgul iken kadınlar ev işleriyle tarla işleriyle hayvan sürüleriyle ve benzeri işlerle meşguldür. Fakat tarım ile ilgili düzenli işlerin çoğu kadınlar tarafından yapılmaktadır. Köylerde kadınlarla yapılan görüşmelerde, kadınların gelir getirici ve kapasite geliştirme faaliyetlerine ihtiyaç duydukları tespit edilmiştir. Bu yüzden ayrıntılı MC planlamasında katılımcı ihtiyaçların değerlendirilmesinden sonra TUGEM in kapasite geliştirme bileşeninde STK lar tarımın geliştirilmesi ve gelir getirici faaliyetler için kadınlara da eğitim verecektir.

Bununla beraber Faydalanıcı haneler seçilirken Bölüm 5 de açıklandığı üzere ihtiyacı olanlara özel ilgi gösterilecektir.

Üçüncü konu katılımdır. Köylülerin katılımı doğal kaynakların korunması ve geçim şartlarının iyileştirilmesini içeren bu tür projede kilit başarıdır. Milli Ağaçlandırma Seferberliği Kanunu yerel çevrelerin ağaçlandırma, toprak erozyonu kontrolü ve benzeri doğal kaynakların korunması ile ilgili çalışmaları yüklenmesinde önceliği belirtmektedir ve bu toplumun katılımını kolaylaştırmak için önemli bir yasal zemindir. Geçim şartlarının


100

iyileştirilmesi bileşeni rehabilitasyon çalışmalarının yürütüldüğü köyleri hedeflediği için, geçim bileşeni katılımı kolaylaştırmak için köylüler adına önemli bir teşvik edici olmalıdır. Proje alanında, ayrıntılı bir MC planlama ve tasarımı her bir MC’ de uygulanacaktır ve bir dizi diyalog köylüler ve sosyal uzman ve ayrıntılı proje faaliyetlerini planlayacak uygulama birimlerinden oluşan çalışma ekibi arasında olacaktır. Böyle bir süreç, planlama aşamasından itibaren köylülerin katılımı projeye katılımlarını ve sahiplenmelerini kolaylaştıracaktır.

10.3 Risk analizi

Proje uygulamasını ve beklenen sonuçlara ve etkilere ulaşılmasını tehdit eden ana riskler aşağıda gösterilmiştir:

İç Riskler > Özellikle AGM olmak üzere ÇOB ve TKİB nın saha ofislerinde yetersiz personeli, > Yüksek oranda personel devri; > Hedeflenen yerel çevreler tarafından proje faaliyetlerin kabul edilmemesi; > Ayrıntılı MC planlaması ve tasarımında katılımcı yaklaşımın eksikliği ya da düşük kalitesi (D/D); > Proje ve Faydalanıcılar arasında Anlayış Müzekkeresi (MoU) nin reddedilmesi

ya da önemsizliği; > Küçük ölçekli sulama altyapısı için İÖİ tarafından bütçenin yetersiz ya da

zamansız uygulanması; > JBIC rehberine göre öğrenme ve tedarikin uygulanmasında gecikme; > Birimler arası aktif olmayan koordinasyon ve iletişim; > Eksik G&D yüzünden Proje değerlendirmesi için miktarsal olarak doğrulanabilir

malzemenin eksikliği, > GOT’un karşılık fonunu yetersiz ödeneği

Dış Riskler > Zorlu iklim şartları nedeniyle uygun dikim döneminin kaçırılması; > Dışa göçlerin hızlanması ve müteakip iş gücünün kıtlığı; > Türkiye’nin AB’ye girişi ve çift taraflı ekonomik işbirliğinde kısıtlamalar.


101

PROJE BÜTÇESİ

Bin TL

DIŞ KAYNAK İÇ KAYNAK

GENEL TOPLAM

KURUM ADI SERMAYE GİDERİ

SERMAYE TRANSFERİ

BORÇ VERME

DÖNER SERMAYE

DIŞ KAYNAK

TOPLAM (I)

SERMAYE GİDERİ

SERMAYE TRANSFERİ

BORÇ VERME

DÖNER SERMAYE

İÇ KAYNAK TOPLAM

(II) (I+II)

Çevre ve Orman Bakanlığı

Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü 46.300.000

46.300.000 9.654.160 9.654.160 55.594.160

Orman ve Köy İşleri Genel Müdürlüğü 84.746 5.766.440 5.851.186 15.255 1.037.959 1.053.214 6.904.400

Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü 483.051 483.051 86.949 86.949 570.000

Orman Genel Müdürlüğü 476.271 476.271 6.926.979 6.926.979 7.403.250

Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü 1.113.559 1.113.559 200.441 200.441 1.314.000

Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı

Tarımsal Üretimi Geliştirme Genel Müdürlüğü 1.381.184 5.524.736 6.905.920 248.613 994.453 1.243.066 8.148.986

Documents

Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi Fizibilite …coruhhavzasi.com/uploads/6684107-fizibilite-raporu.pdf · Çoruh Nehri Havza Rehabilitasyonu Projesi Fizibilite Çalışması