Orzecznictwo ETPC dotyczące praw reprodukcyjnych

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Orzecznictwo ETPC dotyczące praw reprodukcyjnych


• Sprawy przeciwko Polsce w obszarze praw reprodukcyjnych: Alicja Tysiąc v. Polska; R.R. v. Polska; P. i S. v. Polska

na państwach spoczywa obowiązek zapewnienia prawa swych obywateli do skutecznego poszanowania ich fizycznej i psychicznej integralności; Konwencja ma na celu gwarantowanie nie praw, które są teoretyczne lub iluzoryczne, lecz praw, które są praktyczne i skuteczne.

• Sprawa S.H. i inni v. Austria – problem korzystania z komórek rozrodczych pochodzących od dawców w procedurach in vitro


Ochrona zdrowia w zakładach karnych

i w innych miejscach pozbawienia wolności


„Problemy z funkcjonowaniem służby zdrowia w zakładach karnych i aresztach śledczych stanowią jedno najpoważniejszych naruszeń praw człowieka w Polsce.”

Raport HFPC: Więzienna służba zdrowia. Obecny stan dyskusji i kierunki reform

„Obok skarg dotyczących ogólnych warunków osadzenia, w tym problemu przeludnienia cel, brak lub niewłaściwa opieka zdrowotna w zakładach penitencjarnych stanowi najczęstszy przedmiot spraw rozpoznawanych przez ETPC w odniesieniu do osób pozbawionych wolności.”

Opracowanie Ministerstwa Sprawiedliwości : Standardy orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dotyczących osób pozbawionych wolności


Orzecznictwo ETPC

Brak odpowiednich gwarancji ochrony zdrowia

Naruszenie art. 2 EKPC

(np. Dzieciak p. Polsce)

Naruszenie art. 3 EKPC

(np. Kaprykowski p. Polsce)


Obowiązek dostosowania warunków w celi do stanu zdrowia skarżącego (Musiał p. Polsce, skarga nr 28300/06).

Należy zapewnić osadzonemu efektywną opiekę medyczną: -sporządzić historię choroby,- wydać dokładną diagnozę stanu zdrowia-zagwarantować opiekę lekarską tak szybko, jak to możliwe -opieka współwięźniów nie jest wystarczająca (Hummatov p. Azerbejdżanowi,

skargi nr 9852/03 i 13413/04, Kaprykowski p. Polsce, skarga nr 23052/05).

Gdy udzielenie pomocy ambulatoryjnej jest niewystarczające, niezbędne jest zapewnienie leczenia specjalistycznego. Osadzony może szukać pomocy medycznej również w specjalistycznych ośrodkach zdrowia poza zakładem penitencjarnym (Dzieciak p. Polsce, skarga nr 77766/01, Mathew p. Holandii, skarga nr 24919/03).

Standardy ETPC


Obowiązek zapewnienia odpowiednych warunków osadzonym:- niepełnosprawnym (D. G. p. Polsce, skarga nr 45705/07) - w podeszłym wieku (Farbtuhs p. Łotwie, skarga nr 4672/02).

Obowiązek zapewniania odpowiednich warunków osadzonym z problemami psychicznymi (Rupa p. Rumunii, skarga nr 58478, Riviere p. Francji, skarga nr 33834/03).

Obowiązek zapewnienia odpowiedniej opieki osadzonym zarażonym wirusem HIV (Artyomov p. Rosji, skarga nr 14146/02, Aleksanyan p. Rosji, skarga nr 46468/06).

Nie powinno się narażać zdrowia niepalącego osadzonego poprzez umieszczenie go w celi z osobami palącymi (Florea p. Rumunii, skarga nr 37186/03).

Standardy ETPC cd.


Obowiązek zapewnienia opieki medycznej, niezależnie od tego, że osadzony sam przyczynił się do powstania uszczerbku na swoim zdrowiu (Wenerski p. Polsce, skarga nr 44369/02).

Leczenie osadzonych powinno być bezpłatne (Kupczak p. Polsce, skarga nr 2627/09).

Obowiązek edukacji na temat zagrożeń dla zdrowia wśród osadzonych oraz zakaz ujawniania danych o stanie zdrowia współwięźniów przez funkcjonariuszy zakładu karnego (Zieliński p. Polsce, skarga nr 3390/05).

Korespondencja osadzonego z lekarzem dotycząca jego stanu zdrowia nie powinna podlegać kontroli służby więziennej (Szuluk p. Wielskiej Brytanii, skarga nr 36936/05).

Standardy ETPC cd.

Ochrona prawa do prywatności a ochrona danych osobowych

- ramy prawne



Art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka

1. Każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, swojego mieszkania i swojej korespondencji.

2. Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa z wyjątkiem przypadków przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie z uwagi na bezpieczeństwo państwowe, bezpieczeństwo publiczne, dobrobyt gospodarczy kraju, ochronę porządku i zapobieganie przestępstwom, ochronę zdrowia i moralności, ochronę praw i wolności innych osób.

Karta Praw Podstawowych, prawo UE


Art. 7 – prawo do prywatnościKażdy ma prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, domu i komunikowania się.

Art. 8 - ochrona danych osobowych1. Każdy ma prawo do ochrony danych osobowych, które go dotyczą.2. Dane te muszą być przetwarzane rzetelnie w określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustawą. Każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą, i prawo do dokonania ich sprostowania.3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezależnego organu.

Dyrektywa 95/46/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 października 1995 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w zakresie przetwarzania danych osobowych i swobodnego przepływu tych danych.

Konstytucja RP


Art. 47 Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 511. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. 2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. 3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie tego prawa może określić ustawa. 4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub zebranych w sposób sprzeczny z ustawą. 5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.

Ograniczenia prawa do prywatności


Trój-stopniowy

test ETPC

czy ingerencja miała wystarczającą podstawę

prawną?

czy ingerencja służyła realizacji jednego z

uprawnionych celów wskazanych w art. 8

ust. 2 Konwencji?

czy była konieczna w demokratycznym społeczeństwie??

Art. 31 ust. 3 Konstytucji RP

Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane

(1) tyllko w ustawie i tylko wtedy,

(2) gdy są konieczne w demokratycznym państwie

(3) dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.



Ochrona danych osobowych w ochronie zdrowia


Czym są dane osobowe dotyczące zdrowia? 3 ważne pojęcia

Dane osobowe – wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej (art. 6 ust. 1 u.o.d.o.).

Osoba możliwa do zidentyfikowania – osoba, której tożsamość można określić bezpośrednio lub pośrednio, w szczególności przez powołanie się na numer identyfikacyjny albo jeden lub kilka specyficznych czynników określających jej cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne (art. 6 ust. 2 u.o.d.o.).

Dane wrażliwe (sensytywne) - dane podlagające szczególnej ochronie (art. 27 u.o.d.o).


Dane osobowe

Dane wrażliwe

Dane o stanie

zdrowia

Art. 27 u.o.d.o1.Zabrania się przetwarzania danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność wyznaniową, partyjną lub związkową, jak również danych o stanie zdrowia, kodzie genetycznym, nałogach lub życiu seksualnym oraz danych dotyczących skazań, orzeczeń o ukaraniu i mandatów karnych, a także innych orzeczeń wydanych w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

2. Przetwarzanie danych, o których mowa w ust. 1, jest jednak dopuszczalne, jeżeli:(…)(7) przetwarzanie jest prowadzone w celu ochrony stanu zdrowia, świadczenia usług medycznych lub leczenia pacjentów przez osoby trudniące się zawodowo leczeniem lub świadczeniem innych usług medycznych, zarządzania udzielaniem usług medycznych i są stworzone pełne gwarancje ochrony danych osobowych. (…)


Szeroka wykładnia pojęcia „dane o stanie zdrowia”:

„[N]ależy dokonać wykładni rozszerzającej użytego w [dyrektywie o ochronie danych osobowych] art. 8 ust. 1 wyrażenia „dane dotyczące zdrowia”, tak aby obejmowało ono informacje dotyczące wszystkich aspektów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, zdrowia osoby. [I]nformacja, iż dana osoba doznała urazu stopy i przebywa na zwolnieniu lekarskim w niepełnym wymiarze, stanowi zatem dane osobowe dotyczące zdrowia w rozumieniu art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46.”

Trybunał Sprawiedliwości UE, C-101/01, Bodil Lindqvist, par. 50-51

(!) Wniosek : dane o stanie zdrowia należą do danych wrażliwych i zasługują na specjalną ochronę. Zasady ich przetwarzania są bardziej restrykcyjne niż w przypadku zwykłych danych osobowych.


Gdzie należy szukać standardów dotyczących ochrony danych osobowych związanych z ochroną zdrowia?

Konwencja nr 108 Rady Europy o ochronie osób w związku z automatycznym przetwarzaniem danych osobowych (1981)

„Soft law” Rady Europy (np. Rekomendacja Komitetu Ministrów R (97)5 dotycząca ochrony danych medycznych z 13 lutego 1997 r.)

Wytyczne Grupy Roboczej „Artykułu 29” (np. Dokument roboczy w sprawie przetwarzania danych osobowych dotyczących zdrowia w elektronicznej dokumentacji zdrowotnej EHR , 15 lutego 2007 r., 00323/07/PL WP 131)

Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Praw Człowieka


Standardy ETPC• Ochrona danych osobowych, w tym w szczególności medycznych, ma

fundamentalne znaczenie dla korzystania z prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego.

• Zachowanie w tajemnicy danych medycznych jest ważną zasadą systemów prawnych państw EKPC, nie tylko ze względu na szacunek do prywatności pacjenta, ale również zaufanie do lekarzy i całej służby zdrowia.

• Bez takiej ochrony osoby potrzebujące pomocy medycznej mogą nie chcieć ujawnić informacji osobistych i intymnych, niezbędnych do właściwego leczenia, a nawet odmawiać zwrócenia się o taką pomoc, narażając w ten sposób swoje zdrowie na niebezpieczeństwo, a w wypadku chorób zakaźnych – zdrowie całej społeczności.

Wyrok ETPC ws. Z. p. Finlandii (skarga nr 22009/93)


Standardy ETPC Z. p. Finlandii (skarga nr 22009/93) – ujawnienie informacji o zarażeniu wirusem

HIV

L.L. p. Francji (skarga nr 7508/02) – ujawnienie danych dotyczących interwencji chirurgicznej

M.S. p. Szwecji (skarga nr 20837/92) – ujawnienie informacji o dokonanej aborcji

L.H. p. Łotwie (skarga nr 52019/07) – brak wystarczająco precyzyjnej podstawy prawnej umożliwiającej przetwarzanie danych medycznych przez podmioty publiczne

S. i Marper p. Wielkiej Brytanii (skarga nr 30562/04 i 30566/04), M.K. p. Francji (skarga nr 19522/09) - przetwarzanie danych biometrycznych w bazach danych organów państwa w związku z postępowaniem karnym; interes ochrony danych jednostki vs interes ścigania przestępstw


Avilkina i inni p. Rosji (skarga nr 32881/04) – ujawnienie danych medycznych świadków Jehowy, którzy nie zgodzili na transfuzję krwi

Yvonne Chave p. Francji (skarga nr 14461/88) - przetwarzanie danych o niesłusznym umieszczeniu w placówce ochrony zdrowia psychicznego

Panteleyenko p. Ukrainie (skarga nr 11901/02) – ujawnienie danych o stanie zdrowia psychicznego w trakcie postępowania sądowego

K.H. i inni p. Słowacji (skarga nr 32881/04 ) – dostęp do własnych danych medycznych

Armonas p. Litwie i Biriuk p. Litwie (skarga nr 36919/02 i 23373/03) – ujawnienie danych medycznych w mediach

Standardy ETPC cd.


Nowe wyzwania dla ochrony danych medycznych

Internet przedmiotów w medycynie

Elektroniczne bazy danych medycznych, systemy informacyjne w ochronie zdrowia (wniosek RPO do TK)

Monitoring wizyjny w placówkach ochrony zdrowia


Osoby ubezwłasnowolnione w orzecznictwie ETPC i sytuacja w Polsce


Trybunał nie ocenił do tej pory ubezwłasnowolnienia jako instytucji, której nie da się pogodzić z EKPC.

ETPC rozpatrywał dwie grupy spraw:

• sprawy dotyczące różnych praw materialnych, których pozbawiane są osoby ubezwłasnowolnione

• sprawy, w których ETPC kwestionował potrzebę stosowania instytucji ubezwłasnowolnienia oraz wyznaczał standard proceduralny, który ma ograniczyć arbitralność w stosowaniu ubezwłasnowolnienia.


Zdaniem Trybunału:

• ubezwłasnowolnienie to środek o poważnych konsekwencjach, który może mieć zastosowanie w wyjątkowych okolicznościach (np. Shtukaturov v. Rosja)

• samo wszczęcie postępowania dotyczącego ubezwłasnowolnienia może naruszać art. 8 Konwencji (np. X i Y v. Chorwacja)


Orzecznictwo ETPC w odniesieniu do kwestii proceduralnych skupiało się na takich zagadnieniach jak:

• prawo dostępu do sądu • prawo do bycia powiadomionym o postępowaniu

oraz prawo do osobistego udziału w postępowaniu

• rola opinii biegłych oraz sędziego• prawo działania przez pełnomocnika oraz rola

osób sprawujących opiekę


Ochrona danych osobowych a status kościołów i związków

wyznaniowych


Dane osobowe

Dane wrażliwe

Dane ujawniające przekonania

religijne, przynależność wyznaniową

Art. 27 u.o.d.o


Art. 9 EKPC chroni również ateistów, agnostyków, sceptyków oraz osoby religijnie obojętne. Obejmuje więc także wolność niewyznawania religii (Kokkinakis p. Grecji, skarga nr 14307/88).

Jednostka ma prawo do niemanifestowania swojej religii lub przekonań. Nie powinna być zmuszana do zachowania się w sposób, z którego można wyciągnąć wnioski na temat jej przekonań religijnych lub ich braku. Władze państwowe nie mają prawa domagać się informacji na ten temat. (Alexandris p. Grecji, skarga nr 19516/06).

Niedopuszczalne są dokumenty tożsamości zawierające rubryki poświęcone przekonaniom religijnym, nawet jeśli ich wypełnienie nie jest obowiązkowe (Sinan Isik p. Turcji, skarga nr 21924/05).

Standardy ETPC


Kontrola GIODO nad przetwarzaniem danych przez kościoły i związki wyznaniowe w Polsce

Art. 43 ust. 2 u.o.d.o a Dyrektywa UE o ochronie danych osobowych

Batalia o dane apostatów

(!) Rozbieżność w orzecznictwie sądów administracyjnych:

Wyrok NSA z 22 marca 2013 r., I OSK 597/12Vs

Wyrok WSA w Warszawie z 21 sierpnia 2014 r., II SA/Wa 389/14


Nauczanie religii i etyki - standard ETPC i sytuacja w

Polsce


• Sprawa Grzelak v. Polska

Istota orzeczenia w sprawie Grzelak: postanowień rozporządzenia

Ministra Edukacji Narodowej i Sportu w sprawie warunków i sposobu

organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach z

dnia 14 kwietnia 1992 roku dotyczących oceny z „religii/etyki” na

świadectwie nie można uznać za naruszające art. 14 w związku z art. 9

Konwencji, o ile ocena stanowi neutralną informację o udziale

ucznia w zajęciach fakultatywnych prowadzonych przez szkołę.


• Sprawa Folgerø i inni v. Norwegia – czy obowiązek uczęszczania przez dzieci na przedmiot „Chrześcijaństwo, religia i filozofia” narusza postanowienia EKPC?

• Sprawa Lautsi v. Włochy – standard dotyczący ekspozycji w szkołach symboli religijnych


• Dyskusje w Polsce na temat wykonania wyroku w sprawie Grzelak v. Polska

• Wprowadzenie w dniu 25 marca br. przez Minister Edukacji Narodowej zmian w Rozporządzeniu z 1992 r.

• Czy zmiany są wystarczające?

Dziękujemy za uwagę


Documents

Orzecznictwo ETPC dotyczące praw reprodukcyjnych