OSMANLI TÜRKÇESİ DERS KİTABI 11. SINIFimg.eba.gov.tr/601/26d/8d4/d29/00f/834/31a/bec/ac1/681/...SOSYAL BİLİMLER LİSESİ OSMANLI TÜRKÇESİ DERS KİTABI 11. SINIF Doç. Dr

SOSYAL BİLİMLER LİSESİ

OSMANLI TÜRKÇESİ DERS KİTABI

11. SINIF

Doç. Dr. Ömer İŞBİLİRMetin UÇAR

Murat DARICIKYakup ŞENOL

Erkan TAŞDELEN

DEVLET KİTAPLARIBİRİNCİ BASKI

..........................................., 2014

EDİTÖRNevzat SAĞCAN

DİL UZMANICaner AKYURT

GÖRSEL TASARIM UZMANIÖmer KAPUKAYA

PROGRAM GELİŞTİRME UZMANIMehmet İNTİZAM

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UZMANISinan YAPICI

REHBERLİK VE GELİŞİM UZMANIMehmet TEBER

MÝLLÎ EÐÝTÝM BAKANLIÐI YAYINLARI ....................................................................................: 5953 DERS KÝTAPLARI DÝZÝSÝ.........................................................................................................: 1 35

Her hakký saklýdýr ve Millî Eðitim Bakanlýðýna aittir. Kitabýn metin soru ve þekillerikýsmen de olsa hiçbir surette alýnýp yayýmlanamaz.

14.06.Y.0002.4407

6

Millî Eðitim Bakanlýðý, Talim ve Terbiye Kurulunun 10.12.2013 gün ve 237 sayýlý kararý ile derskitabý olarak kabul edilmiþ, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 00.00.2014 gün ve 000000 sayýlý

yazýsý ile defa .000 adet basýlmýþtýr.

ISBN 978-975-11-3541-4

birinci 000

Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak; O benimdir, o benim milletimindir ancak.

Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı hilâl! Kahraman ırkıma bir gül! Ne bu şiddet, bu celâl? Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helâl. Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl.

Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım! Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner, aşarım. Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım.

Garbın âfâkını sarmışsa çelik zırhlı duvar, Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar, Medeniyyet dediğin tek dişi kalmış canavar?

Arkadaş, yurduma alçakları uğratma sakın; Siper et gövdeni, dursun bu hayâsızca akın. Doğacaktır sana va’dettiği günler Hakk’ın; Kim bilir, belki yarın, belki yarından da yakın

Bastığın yerleri toprak diyerek geçme, tanı: Düşün altındaki binlerce kefensiz yatanı. Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır, atanı: Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı.

Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! Cânı, cânânı, bütün varımı alsın da Huda, Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda.

Ruhumun senden İlâhî, şudur ancak emeli: Değmesin mabedimin göğsüne nâmahrem eli. Bu ezanlar -ki şehadetleri dinin temeli- Ebedî yurdumun üstünde benim inlemeli.

O zaman vecd ile bin secde eder -varsa- taşım, Her cerîhamdan İlâhî, boşanıp kanlı yaşım, Fışkırır ruh-ı mücerret gibi yerden na’şım; O zaman yükselerek arşa değer belki başım.

Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilâl! Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helâl. Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlâl; Hakkıdır hür yaşamış bayrağımın hürriyyet; Hakkıdır Hakk’a tapan milletimin istiklâl!

Mehmet Âkif Ersoy

GENÇLİĞE HİTABE

Ey Türk gençliği! Birinci vazifen, Türk istiklâlini, Türk Cumhuriyetini,

ilelebet muhafaza ve müdafaa etmektir.

Mevcudiyetinin ve istikbalinin yegâne temeli budur. Bu temel, senin en

kıymetli hazinendir. İstikbalde dahi, seni bu hazineden mahrum etmek

isteyecek dâhilî ve hâricî bedhahların olacaktır. Bir gün, istiklâl ve cumhuriyeti

müdafaa mecburiyetine düşersen, vazifeye atılmak için, içinde bulunacağın

vaziyetin imkân ve şeraitini düşünmeyeceksin! Bu imkân ve şerait, çok

namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. İstiklâl ve cumhuriyetine kastedecek

düşmanlar, bütün dünyada emsali görülmemiş bir galibiyetin mümessili

olabilirler. Cebren ve hile ile aziz vatanın bütün kaleleri zapt edilmiş, bütün

tersanelerine girilmiş, bütün orduları dağıtılmış ve memleketin her köşesi bilfiil

işgal edilmiş olabilir. Bütün bu şeraitten daha elîm ve daha vahim olmak üzere,

memleketin dâhilinde iktidara sahip olanlar gaflet ve dalâlet ve hattâ hıyanet

içinde bulunabilirler. Hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini,

müstevlîlerin siyasî emelleriyle tevhit edebilirler. Millet, fakr u zaruret içinde

harap ve bîtap düşmüş olabilir.

Ey Türk istikbalinin evlâdı! İşte, bu ahval ve şerait içinde dahi vazifen,

Türk istiklâl ve cumhuriyetini kurtarmaktır. Muhtaç olduğun kudret,

damarlarındaki asil kanda mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk

6

İçindekiler

İÇİNDEKİLER ............................................................................................... 6

TANITIM ŞEMASI ................................................................................... 8

1. ÜNİTETÜRKÇE-FARSÇA-ARAPÇA İLİŞKİLERİ ....................................................................... 11

1. Dillerdeki Ses Özellikleri ......................................................................................... 12

2. Türkçe-Farsça-Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri ......................................... 25

3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri ............................. 32

Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ........................................................... 40

1. Okuma Metni (كوتوك) .................................................................................... 42

2. Okuma Metni (آغستوس بوجگي ايله قارينجه) ................................................. 46

2. ÜNİTEOSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ ................................................................................. 49

1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar .............................................................................. 50

2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri .................................................................. 57

3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri ................................................................ 65

Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ........................................................... 69

1. Okuma Metni (پاپوشي طامه آتيلمق) ................................................................ 71

2. Okuma Metni (اسكي سرايده كي حيات صويي) ................................................ 72

3. ÜNİTEOSMANLI TÜRKÇESİNDE SIK KULLANILAN ARAPÇA MASTAR, SIFAT VE ÇOKLUK KALIPLARI .................................................................................... 75

1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar ........................ 76

2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri ..................................................................................... 95

7

3. Arapça Çokluk Kalıpları ...................................................................................... 105

Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları .......................................................... 111

1. Okuma Metni (شيخ ادبالينڭ نصيحيت) ............................................................. 113

2. Okuma Metni (حكايه) ..................................................................................... 114

3. Okuma Metni (تركلرڭ اجيادلري) ..................................................................... 115

4. ÜNİTEOSMANLI TÜRKÇESİNDEKİ TAMLAMALARIN ANLAM ÖZELLİKLERİ ......................... 117

1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri ............................................................. 118

2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri ........................................................... 129

Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları .......................................................... 139

1. Okuma Metni (يوللر) ....................................................................................... 141

2. Okuma Metni (گلخانه خط مهايونندن) ............................................................ 142

SÖZLÜK ............................................................................................................ 145

KAYNAKÇA ............................................................................................... 157

8

Tanıtım Şeması

OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri

2. ÜNİTE

Konu isimleri yer alır.

Ünite numarası yer alır.

Ünite görseli yer alır.

Ünite Kapağı

Ünite ismi yer alır.Ünitede yer alan konuların isimleri toplu olarak yer alır.

Öğrencilerin derse motive olmaları-nı, ön bilgilerini harekete geçirmelerini, işlenecek konuyu sezmelerini amaçla-yan bir ya da birkaç sorunun yer aldığı bölümdür.

Konuyla ilgili incelemenin yapılaca-ğı metinlerin yer aldığı bölümdür.

9

Bu kutucuklarda öğrenci-lerin derse etkin katılımlarını sağlayıcı farklı özelliklerdeki etkinlik çalışmaları yer alır.

10

Bilgilerin öğrenilme düzeyinin ve kaza-nımların gerçekleşme durumunun kontrol edildiği bölümdür.

AçıklamaTest (çoktan seçmeli), doğru yanlış ve

boşluk doldurma sorularının çözümü ki-tap üzerine yapılmalı; açık uçlu soruların cevapları ise deftere yazılmalıdır.

Okuma metinleri yer alır.

Ölçme değerlendirme amaçlı çalış-maları kapsar.

Derslerle ilgili yapılacak örnek proje konularını ve proje basamaklarını kap-sar.

TÜRKÇE-FARSÇA-ARAPÇA İLİŞKİLERİ

1. Dillerdeki Ses Özellikleri2. Türkçe-Farsça-Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri

1. ÜNİTE

12 BİRİNCİ ÜNİTE

1. Dillerdeki Ses Özellikleri

HazırlanalımTürkçede, Farsça “çerh” kelimesi “çark”, “pil” kelimesi ise “fil” şeklinde;

Arapça “kitâb” kelimesi “kitap”, teahhüd” kelimesi ise “taahhüt” şeklinde söylenmektedir. Kelimelerdeki bu ses değişikliklerinin sebepleri hakkında beyin fırtınası yapınız.

قوجه قاري ايله عمردن...

اوزاقمي يول؟ داها چوق وارمي؟-آجنق أوچ بش آدمي.

جما قاملامش آرتق زواللينڭ... باقدم: اوالجنه عزمين جرب ايله يوب، نفس نفسه ؛

ياواش ياواش يورويور. گلدي بيڭ بال نه ايسه ! صوقولدي خيمه يه ، اينديردي آرقه سندن اوين:

-برياق ده دسيت يي يرلشديرڭ كناره شوين. مهن چاقيللري چوملكدن اينديروب آتدي،

اوزاندي دسيت يه ، ياغ قويدي، صوڭره اون قاتدي. اوتورمق ايسته دي، لكن باليه باقكه : اوجاق

مهن سونوب گيده جك... -تزيه ، يوقمي هيچ ياقاجق؟

قادين گتريدي بش اون پارچه ياش ديكن عمره ؛ عمر ده ياقمق اچيون بوس بتون سريلدي يره .

...حممد عاكف ارصوي، صفحات

OkuyalımAşağıdaki metni, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

صفحاتدن بر صحيفه

BİRİNCİ ÜNİTE 13

• Türkçede Arapça ve Farsça Kelimelerin Aldığı Şekiller

YazalımMetinde Arapça ve Farsça kökenli, renkli yazılan kelimeler ses değişikliğine

uğramış kelimelerdir. Bunlardan bazılarını birer cümlede kullanınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Osmanlı Türkçesine Arapça ve Farsçadan geçen kelimeler, çeşitli ses ve telaf-fuz değişikliğine uğramıştır. Bu değişiklikleri şöyle sıralayabiliriz:

Arapçanın “ث، ح، ذ، ض، ظ” ünsüzleri, Türkçede, “s, h, z, z (bazen d), z” şeklinde, bu seslerin dilimize has söyleyişleriyle kullanılmıştır.

sâbit–ثابت zat–ذات dalalet–ضاللت hâl–حال zâbit–ضابط zulüm–ظلمAyın (ع) harfi de Türkçeye özgü bir telaffuzla söylenmiştir.

Akıl–عقل

Osmanlı Türkçesine, Farsçada bulunan fakat Arapçada olmayan “p, ç, j, g” harfleri için “ب ج، gövdelerine üçer nokta ve keşide ilave edilerek ”ك ve ر، .harfleri katılmıştır ”پ، چ، ژ، گ، ڭ“

Kısa "a" Türkçede genellikle "e" şekline girmiş, ancak kelimede kalınlığı muhafaza edecek bir ses, bir fonetik sebep varsa o zaman "a" olarak kalmıştır. Kısa "u" da umu-miyetle "ü"ye çevrilmiş ancak kalınlığı muhafaza edecek bir ses, bir fonetik sebep varsa "u" olarak kalmıştır. Nadir olarak da "o" veya "ö" şekline girmiştir. Kısa "i" umu-miyetle "i" olarak kalmış, fakat kalınlaştırıcı unsurların yanında bazan "ı"ya çevrilmiştir. Uzun vokallere (ünlüler) gelince bunlar vokal olarak değişmemiş, yalnız birçok keli-mede kısalmıştır. Kapalı hecelerde (ünsüzle biten heceler) umumiyetle kısa söylenir.

Bütün bunları şu misallerde görmek mümkündür: machûl-meçhûl, ma’lûm, mufrad-müfret, munâkaşa-münâkaşa, mutlak, umr-ömür, Usmân-Osman, mantik-mantık, râzî-râzı, rizâ-rızâ, muhim-mühim, kitâb-kitap, maktûb-mektup, Ahmad-Ahmet, cavâb-cevap

Arapçadaki kelime ve hece sonundaki “b, c, d” ünsüzleri Türkçede “p, ç, t” şeklinde söylenmiştir. Arapça kelimelerde farklı söyleyişler görülür. Arapçadan Türkçeye geçen bazı kelimelerin sonunda bulunan “yuvarlak te” bazen “t” sesi ile bazen de “e” sesi ile okunur ve yazılırlar. Mesela Arapça hikâyetün ve nisbetün kelimeleri Türkçeye hikâye ve nispet olarak geçmiştir.


Arapça unsurlar gibi Farsça unsurlar da Türkçede bir takım söyleyiş değişiklikle-rine uğramıştır. Farsçada kısa "a, i, u"; uzun olarak "â, î, û"; "e ve o" ünlüleri vardır: Şikast, çun, du, agar, mard, panc, dard, şayad, cang, rang, madar, gul, horşit gibi kelimeler Türkçede şu şekillere girmişlerdir. Şikest, çün, dü, eğer, mert, penç, dert, şayet, cenk, renk, mader, gül, hurşit.

Türkçede Farsçanın bu vokalleri değiştirilerek umumiyetle kısa "a", "e"ye; kısa "i", bazan "ı"ya; kısa "u, ü"ye; uzun "e", "i"ye; uzun "o", "u"ya çevrilmiştir. Böylece vokal bakımından geniş ölçüde Türkçeleştirilmiştir.

Ayrıca pâdşâh, âşyân, târmâr, kâmrân gibi kelimelerin ortasına vokal (ünlü) girmiştir. Padişah, aşiyan, tarümar, kâmuran gibi. Bazen kelimenin yapısı bazen manası değiştirilmiştir.

Hülasa bütün bunlar ve daha başka bu gibi değişikliklerle Osmanlıcada (Osmanlı Türkçesinde) Osmanlı Arapçası gibi bir çeşit Osmanlı Farsçası da meydana gelmiştir.

Prof. Dr. Muharrem Ergin, Osmanlıca Dersleri (Kısaltılarak ve sadeleştirilerek alınmıştır.)

EşleştirelimAşağıda bazı Farsça kelimelerin Farsçaya özgü telaffuzları ve bazı Arapça

kelimelerin Arapçaya özgü telaffuzları ile bu kelimelerin Türkçedeki telaffuzları verilmiştir. Kelimeleri ses özelliklerine dikkat ederek örnekteki gibi eşleştiriniz.

mümkün Umer

testi azm

parça cebr

Ömer macâl

azim desti

cebir hemân

mecal mümkin

hemen

a

b

c

d

e

f

g

h

......

......

......

......

......

......

......

...... parçe

Türkçe söyleyiş Arapça ya da Farsça söyleyiş

a


İnceleyelim“Eşleştirelim” etkinliğinde verilen kelimeleri tek tek inceleyerek bu kelimeler-

de meydana gelen ses değişikliklerini gösteriniz.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

mümkin-mümkün: i-ü değişikliği

عثماجنق رومانندن...

“عثمان بك ، موتليدي: اورخانڭ بشيگي باشنده اوتورديغي اوزون دقيقه لرده عثمان بك موتليلغڭ تا كنديسيدي.

عثمان بك ، گونده ، اڭ آزندن بش وقت، بشيگڭ ياننده ديز چوكويوردي… و عثمان بك ، بشيكده صانكه اورخاين دگل

ده اورخانڭ گوندره جگي مژده لري گورويوردي.”

...طارق بوغره ، عثماجنق

OkuyalımAşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelerin ses özelliklerine dikkat ederek

okuyunuz.


Öğrendiklerimizi DeğerlendirelimMetinleri inceleyerek aşağıdaki kelimelerin günümüz Türkçesiyle okunuşla-• rını karşılarına yazınız.

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

Usman

vakt

gul

dekîka

suhbet

mujda

bulbul

گيتدڭ اماكه قودڭ حسرت ايله جاين بيله ايسته مم سنسز اوالن صحبت بيله

نشاطي

اوجاق توتر، عمر أوفلر زفري خاريله ؛حممد عاكف ارصوي

بلبل گله بر گول ديدي گل گوملدي گيتدي.گل بلبله ، بلبل گله يار اوملدي گيتدي

ال ادري


EşleştirelimAşağıdaki görselleri; isimlerinin, Arapça veya Farsçadaki söylenişleriyle eş-

leştiriniz. Bu isimlerin günümüz Türkçesindeki söylenişlerini de boş bırakılan yer-lere uygun biçimde yazınız.

Arapça ve Farsçadaki söylenişi Türkçedeki söylenişi

hâce ...............................

dest-gâh ...............................

matbah mutfak

divar ...............................

hoş-âb ...............................

akl ...............................

kâzı ...............................

zukak ...............................

1 ......

......

......

......

......

......

......

......

2

3

4

5

6

7

8

1


ترياكي سوزلري

يوكسك تپه لرده هم ييالنه هم قوشه تصادف ايده بيلريسڭ، فقط بري اوچارق أوته كي سورونه رك اوالمششدر.

معده اچيون لقمه نه يسه دماغ اچيون ده فكر اودر. هپسي بسله مز. بر قسمي صحته طوقونور و بعضيلري زهرلر.

هركس باشقه سنه حقيقتده كندي اليق اولديغي معامله يي روا گورور.

سوزدن سكوت، آرا سنده آڭاليانلر و طانييانلر بربريين داها چوق درينلره و داها چوق اوزاقلره گيدر.

بوملاديغڭدن اومديغڭي مدجته ياپمديغڭ گلين الڭدن شكايتده حقسزسڭ.

سين طاشريسه ڭ باشڭده بڭزر: صنداليه يه منفعت كوچولتور، آياغڭڭ آلتنه آلريسه ڭ سين يوكسلتري.

يالڭز سين سونلري سومك حمبت دگل، مبادله در.

راضي قراڭلغه گيجه حاضرالمايان، قنديلنى گوندوز دميكدر.

سعادت او قدر نسبيدركه سين مسعود ايدن حال قومشوڭي بدخبت ايده بيلري.

جناب شهاب الدين، ترياكي سوزلري

OkuyalımAşağıdaki metni, ses değişikliğine uğrayan kelimelere dikkat ederek oku-

yunuz.


Yazalım• Metinden, Arapça ve Farsçadan dilimize geçerken ses değişikliğine uğra-

yan kelimeleri bularak aşağıdaki kutucuklara yazınız.

• Metinden tespit ettiğiniz yukarıdaki kelimelerin benzerlerini bulunuz. Bu ke-limleri birer cümle içerisinde kullanarak aşağıya yazınız.

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

.....................................

fekat: fakat


شريقاوملاز عالج سينۀ صاد پاره مه

چاره بولومناز بيلريم ياره مه

باقسه طبيبان جهان چاره مه چاره بولومناز بيلريم ياره مه

قصد ايدييور تري مژكان گوزلري اڭ صوڭ گريه جك قامنه

شرح ايده مم حاملي جانامنهچاره بولومناز بيلريم ياره مه

...گفته : نامق كمالبسته : حاجي عارف بك

نولدى بو گوڭلم نولدی بو گوڭلم نولدی بو گوڭلم

درد و غم ايله طولدي بو گوڭلم

ياندي بو گوڭلم ياندي بو گوڭلم

يامنه ده درمان بولدي بو گوڭلم

OkuyalımAşağıdaki şiirleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

نامق كمال

حاجي عارف بك


يان اي گوڭل يان يان اي گوڭل يانيامنه دن اولدي دردينه درمان

پروانه گيب پروانه گيبمشعنه عشقڭ ياندي بو گوڭلم

گرچه كه ياندي گرچگه يانديرنگنه عشقڭ مجله بوياندي

كنديده بولدي كنديده بولديمطلبنى خوش بولدي بو گوڭلم

بايرامي اميدي بايرامي اميديبايرام ايدرسڭ يار ايله شيمدي

محد و ثنالر محد و ثنالريار ايله بايرام قيلدي بو گوڭلم

حاجي بايرام ويل

دوست يب پروا فلك يب رحم دوران يب سكوندرد چوق هم درد يوق دمشن قوي طالع زبون

فضويلپروف. در. عبدالقادر قره خان، فضويل

Bulalım-YazalımYukarıdaki metinlerde renkli yazılmış kelimelerden bazılarıyla yeni ve an-

lamlı birer cümle kurarak aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

حاجي بايرام ويل

فضويل


Bulmaca HazırlayalımArapça ve Farsçadan Türkçeye geçerken ses değişikliğine uğrayan keli-

melerden aşağıya bir bulmaca hazırlayınız.

غزل

خلق اچينده معترب بر نسنه يوق دولت گيباوملا يا دولت جهانده بر نفس صحت گيبسلطنت ديدكلري آجنق جهان غوغاسيدر

اوملايا خبت و سعادت دنيا ده وحدت گيبحميب

OkuyalımAşağıdaki metinleri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

حميبي )قانوين سلطان سليمان(


الفاينجه جكدن بر قار ياغار، توزار الف، الف دييه ... ديل گوڭل آبدال اوملش، گزر الف، الف دييه ...

...الف قاشلريين چاتار

غمزه سي سينه مه باتارآق اللري قلم طوتار،

يازار الف، الف دييه ......

قراجه اوغالن)غمزه : ١. گولومسه مه يله ياناقده بلرين كوچك چوقور ٢. يان باقيش، گوز سوزمه ، ستملي باقمه (

اي اوغل! ...

صرب ايتمه سين بيل، وقتندن أوڭجه چيچك آمچاز. شوين ده اونومتا !

انساين ياشاتكه دولت ياشاسني.اي اوغول!

آناڭي، آتاڭي صاي! بركت بيوكلرله برابردر.بو دنياده ايناجنڭى غائب ايدرسه ڭ، يشيلكن چوراق اولور،

چوللره دونرسڭ.عزمڭدن دومنه ، چيقديغڭ يويل، طاشيياجغڭ يوكي ايي بيل.

دولت ياشاتكه ، انسانلري ياپ. وقتنده گرگنى ايشڭ هر ياشاسني!

...طارق بوغره )دولت: ١. زنگينلك، موتلولق.٢. تشكيالتالمنش مليت(

طارق بوغره


Cümle KuralımMetinlerde renkli yazılmış kelimeler dilimize Arapça ya da Farsçadan geçmiş

kelimelerdir. Bu kelimeleri iki ayrı anlama gelecek şekilde birer cümlede kullanınız.

İnceleyelimMetinlerde renkli yazılmış kelimelerdeki anlam değişikliğini, metinleri esas

alarak inceleyiniz.

AraştıralımArapça “hayvan” kelimesi “canlılar” anlamına gelirken Türkçede “can-

lılardan bir grubu” karşılamakta; yine Arapça “zeval” kelimesi “ölmek, yok olmak” anlamında kullanılırken Türkçede bu kelime “zavallı” şeklinde “zayıf, garip, kimsesiz” gibi anlamlar kazanmıştır. Farsçada “pâre” kelimesi “parça” anlamını karşılarken Türkçede alışverişte kullandığımız “para” anlamını kazan-mıştır. Siz de Türkçede anlam değişikliğine uğramış Arapça ve Farsça kelime-leri araştırarak arkadaşlarınızla paylaşınız.

Halk:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................

Devlet:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................

Cihan:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................

Abdal:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................

Gamze:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................

Dünya:

1. cümle: ....................................................................................................................

2. cümle: ....................................................................................................................


2. Türkçe–Farsça–Arapça Arasındaki Kelime Geçişleri

HazırlanalımDiller arasında kelime alışverişinin nedenleri neler olabilir? Düşüncelerinizi

paylaşınız.

Yabancı Kelime Almak

Yabancı kelime almak yeni bir nesnenin veya kavramın geldiği yerden ismini de beraber almak demektir. Alınan yabancı kelime ya dilde karşılığı olmayan kelimedir veya dilde karşılığı olan fazladan bir kelimedir.

Birinci hâlde yeni bir nesne veya kavramla karşılaşılır. Dilde onun kelimesi yok-tur. Bu durumda ilk tabii yol onun ismini de beraber almaktır: Kur’an, ayet, cami, minare, namaz, ezan, ramazan, gazel, kaside, otomobil, tren, telefon, posta, banka, istavrit, lüfer, motor, jet...

Eşyanın beraberinde getirdiği bu gibi kelimelerin dile süratle girme ve tam ya-yılma gücü vardır. Eğer adını önceden hazırlamamış ve o adla girişi sağlama-mışsanız eşyanın kendi kelimesini beraber getirmesine engel olamazsınız. Zaten hazırlıklı olmak da kolay ve mümkün değildir. Yenilik ve yeni kelime çok defa dili ansızın bastırır. Böylece dile bu yolla birçok kelime girer. Dilde gümrük yoktur.

İkinci olarak dile, karşılığı mevcut olsa da yine fazladan yabancı kelime gire-bilir:

hendese-geometri

ak-beyaz

kara-siyah

teşekkür-mersi

1. kalem → Arapça 2. saray → Farsça 3. yoğurt → Türkçe

saç-zülüf

kişi-insan

siyaset-politika

teminat-garanti

yemiş-meyve

iktisat-ekonomi

hela-tuvalet


Böyle kelimelerde çeşitli amiller rol oynar. Bunların başlıcaları çeşit ve değişiklik ar-zusu, özenme, taklit, nüans farkı, kısalık, yaygınlık, kibarlık ve tesadüf olarak tespit edilebilir. Fakat hepsinin müşterek bir sebebi vardır ki o da kültür münasebetleri, dil alışverişleridir. Dünya küçüktür ve bu dünyada milletler iç içe yaşarlar. Şüphesiz en iyisi bir dilin mümkün olduğu kadar kendi kaynağından beslenmesidir. Ancak dile yabancı kelime girmiş diye yakınmak için de bir sebep yoktur. Yabancı dilden kelime almak ilmî bir vakıadır. Bu vakıayı, bu gerçeği kabul etmek zorundayız.

Esasen yüzde yüz saf dil yoktur. Dillerde yabancı asıllı kelimeler daima bulunur. Ayrıca dil o kelimeleri kendi yapısına uydurur. Böylece yabancı asıllı kelime artık yabancı kelime değildir.

Türkçe de İslam medeniyeti çerçevesinde yabancı iki dilden pek çok kelime almıştır. Bugün de Batı medeniyeti çerçevesinde Türkçeye birçok yabancı kelime girmektedir.

Türkiye Türkçesi için Cumhuriyet'ten sonra doğudan yani Arapça ve Farsçadan kelime almak yolu tamamıyla kapanmıştır. Elli yıldır oradan artık tek bir kelime gir-memiştir diyebiliriz. Buna karşılık bugün Batı’dan gelen kelimelerin kapısı açıktır.

Şimdi Türkçeye düşen şey bu açık kapıda ölçüyü kaçırmamak, kendi kelimele-rini atıp ulu orta Batılı kelimelere kapılmamaktır.

Kısacası yabancı kelime almak yine kelime için dilin başvurduğu yollardan biridir. Bu yol oldukça kolay bir yoldur. Onun için de bu kestirme yolun önüne kolay kolay geçilememektedir. Gerçekten kolay yoldur fakat çok da makbul yol değildir.

Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dili

...

Arapça ve Farsçadan Türkçeye dinî alanda; edebiyat, hukuk, ekonomi, tarih, coğrafya ve felsefede; tıp, fizik, kimya, biyoloji, astronomide; matematik, mühendis-lik ve mimarlıkta; askerlik, denizcilik ve müzikte pek çok kelime ve terim geçmiştir.

...

Türkçenin başka dillerden aldığı sözcüklerin çoğunun bilim dallarına ait sözcük-ler oldukları dikkatten kaçmaz. Bilim dallarıyla ilgili sözcüklerin sadece belli diller-den değil de hemen hemen bütün dillerden alınmış olması ve sözcüklerin büyük oranda fen ve doğa alanlarına ait olmaları daha da dikkat çekicidir.

Hüseyin Ersoy(http://www.turkoloji.cu.edu.tr)

CevaplayalımBir dil başka dilden niçin kelime alır?• Hayatımıza giren yeni nesne ve kavramlar nasıl adlandırılır?• Diller arasında kelime alışverişi nasıl gerçekleşir?• Arapça ve Farsçadan Türkçeye girmiş kelimeler hangi alanlarda kullanıl-• maktadır?


Farisi; çıharşenbe ve pençşenbe kelime-lerinin çarşamba ve perşembe olarak, ner-diban kelimesinin merdiven olarak veya Arapça mihak kelimesinin mihenk olarak dilimize yerleşmesi gibi halk diline yerleşmiş öyle kelimeler var ki asıllarından oldukça farklı okunup farklı yazılırlar.

Muhammed Ali Ensârî, Osmanlıca İmla Müfredatı

Farsça dil unsurları, Osmanlı Türkçesi tarih ve edebiyat metinlerinde geniş öl-çüde kullanılmıştır. Özellikle edebî metinlerde ağırlıklı kullanıldığı kabul edilmek-le birlikte tarihî metinlerde edebî anlatımı kuvvetlendirmek üzere kullanılmıştır. Aynı zamanda Osmanlı arşiv belgelerinde özellikle mali kayıtların siyakat yazı türünde yazılmış olan bölümleri Farsça unsurlarla formüle edilmiştir.

Yrd. Doç. Dr. Recep Ahıskalı, Prof. Dr. Nihat Toprak, Prof. Dr. Muzaffer Doğan,Osmanlı Türkçesi II

YazalımMetinlerde işlenen düşünceleri aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Tartışalım “Hangi dilde yabancı söz yoktur? Almanca ve İngilizcenin yarıdan fazlası

Fransızcadan ve yabancı dillerden alınma kelimelerdir.”Peyami Safa, Osmanlıca, Türkçe, Uydurmaca

“Kelime hazinesi bakımından Farsçada Arapça kelimeler Farsça asıllılar-dan daha fazla bir miktara erişmiştir.”

Prof. Dr. Faruk Kadri Timurtaş, Osmanlı Türkçesine Giriş“Yabancı Kelime Almak” metni ve yukarıdaki sözleri göz önüne alarak dil-

ler arasındaki kelime alışverişinin sebeplerini tartışınız. Ulaştığınız sonuçları def-terinize not ediniz.

OkuyalımAşağıda verilen metinleri okuyunuz.


غزلبين جاندن اوصانديردي جفادن يار اوصامنازمي؟

فلكلر ياندي آمهدن مرادم مشعي يامنازمي؟

قامو بيمارينه جانان دواي درد ايدر احسان نيچون قيلماز بڭا درمان بين بيمار صامنازمي؟

شب هجران يانار جامن، دوكر قان چشم گريا اويارير خلقي افغامن قره خبتم اويامنازمي؟

گل رخسارينه قارشي گوزمدن قانلي آقار صو حبيبم فصل گلدر بو آقار صولر بوالمنازمي؟

غمم پنهان دوتاردم بن، ديديلر ياره قيل روشن ديسه م اول يب وفا بيلمن اينانريمي اينامنازمي؟

دگلدم بن سڭا مائل سن ايتدڭ عقلمي زائل بڭا طعن ايله ين غافل سين گورگچ اوتامنازمي؟

فضويل رند شيدا در مهيشه خلقه رسوادر صورڭ كيم بو نه سودادر بو سودادن اوصامنازمي؟فضويل، بيوك ترك قالسيكلري

لطيفه دويوب ده صاحيب أو گري ر. خريسز بر أوينه فقريڭ بر كنديين اويوره ويرر. خريسز هر نه قدر آرايوب طرارسه ده النه بر حبه گريمز. و مقصدي اوالن شيلردن هيچ بري كنديين ال ويرمز. صوڭنده بر چوال اون بولور. ايل بوش گيتميه مي



دييوب اچينه اوندن بر مقدارينى قوميق اچيون باشندن تولبندينى چيقارير. خانه صاحبنڭ دوميه سندن قورقارق نازكجه تولبندي اوغرينڭ و قولالمقده دورومي ايسه صاحيب أو سرر. يره سسسزجه آنده او سري ايتمكده در. ياپدقلريين )خريسزڭ( او دگلمش قاچوب يرينه و آلري تولبندينى خريسزڭ سريلي تولبندينى يرده كي اچيون دوكمك اون اوغري اولور. گيب بوالماينجه نه يه اوغراديغين آڭالر. و طيشاري چيقمق اچيون

قايپ يي بويالر. أو صاحيب ايسه آردندن چاغريوب

-خريسز، خريسز! دير.

خريسز ده :

-اي اوغورسز، خريسزڭ كيم اولديغي بللي، دير.المعي زادە عبد اهلل چليب، لطيفه لر

Öğrendiklerimizi DeğerlendirelimMetinlerde Arapça ve Farsçadan dilimize geçen bazı kelimeler renkli veril-

miştir. Bunların hangi bilim ya da sanat alanına ait olduğunu aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Bu etkinliğin birinci bölümü için seçtiğiniz kelimeleri, birer cümle içinde kulla-• narak cümlelerinizi aşağıya yazınız.


AraştıralımArapça ve Farsça kelimelerin yer aldığı edebî metinleri araştırarak arka-

daşlarınızla paylaşınız. Yaptığınız çalışmayı sınıf panosuna asınız.

معرفتنامه دن...

دومان )سيس(: بونڭ مادي سبيب هوايه چيقان آز و حرار اينمه يه يره چيقمادن طبقه يه صوغوق خباري صو دوشوك باشالر. اگر او صريه ده كنديسنه صوغوق اصابت ايتمه دي گيب دخان ياييالرق ير يوزينه صاروب باشلرينه طاغ ايسه

أوته سين أورتر. و آز بر صيجاقلقله هوايه چوريلري.

Hikâye OkuyalımAşağıdaki hikâyeyi, diller arasındaki ses geçişlerine dikkat ederek okuyunuz.

اشك اوملاسه يديبڭا گيدرك بيطره آغرييومش؛ گوزي برينڭ آدمڭ

عالج وير، بو آجيدن قورتار دميشدي.ويردي عينيسندن عالجڭ ياپديغي حيوانلره بيطر، قاضي يه آدمڭ. اولدي كور گوزلري قولالننجه آدمه .

گيدرك بيطردن دعواجي اولديغين سويله دي. گوزڭ قارشيلغي اوملاز، ديدي قاضي. اشك اوملاسه يدي -

بو آدم، بيطره گيتمزدي.شيخ سعدي شريازي، گلستان



بر ايرنكن آشاغي طبقه لره چيقامدن صوغوق يينه خباري صو چيقان يوقاري قرياغي: يره حالنده دانه لر براق اوفاق، طامله جقلري خباري طوڭان صو قارشيالشوب صوغوقله

اينمه لرينه دينري....

چيك )چيسه، شبنم، ژاله (: حرار دوشوك و مقداري آز صو خباري صوغوق طبقه يه چيقامدن آشاغي ايرنكن آز صوغوق ايله قارشيالشوب طوڭمدن صويه چوريلوب بيتكيلرڭ

ياپراقلري أوزرينه اينه رك اينجي دانه لري گيب طامله جقلر حالين آمله سنه چيك دينري....

ارضروملي ابراهيم حقيي، معرفتنامه

Öğrendiklerimizi DeğerlendirelimArapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerden bazıları farklı bir renkle ya-• zılmıştır. Bunların hangi bilim ya da sanat alanına ait olduğunu aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Metinde farklı renklerle yazılmış olan kelimeleri anlamlarına dikkat ederek • her birini ayrı cümle içinde kullanınız.

AraştıralımSiz de edebiyat, coğrafya, hukuk ve tıp alanında kullanılan Arapça ve

Farsça kelimelerin yer aldığı metinleri araştırarak sonuçları arkadaşlarınızla paylaşınız.


3. Arapça ve Farsçadan Dilimize Giren Kelimelerin Nitelikleri

HazırlanalımSınıf arkadaşlarınızın isimlerinden Arapça ve Farsça kökenli olanları belirleyi-

niz ve bu isimlerden hangilerinde uzun ünlü bulunduğunu söyleyiniz.

اوتوز بش ياش

ياش اوتوز بش! يولڭ ياريسي ايدر. دانته گيب اورته سنده يز عمرڭ. دليقانلي چاغمزده كي جوهر،

يالوارمق، ياقارمق نافله بوگون، گوزيڭڭ ياشنه باقمدن گيدر.

شاقاقلرميه قارمي ياغدي نه وار؟بنممي اللهم بو چزيگيلي يوز؟

يا گوزلر آلتنده كي مور حلقه لر؟نه دن بويله دمشان گورونورسڭز،

ييللر ييلي دوست بيلديگم آيينه لر؟

زمانله ناصل دگيشييور انسان!هانگي رمسمه باقسه م بن دگلم.

نرده او گونلر، او شوق، او هيجان؟بو گولر يوزيل آدم بن دگلم؛

ياالندر قايغوسز اولديغم ياالن.

Okuyalım"Otuz Beş Yaş" isimli şiiri, renkli kelimelerdeki ses özelliklerine dikkat ederek okuyunuz.


خيال ميال شيلردن ايلك عشقمز؛

خاطره سي بيله يباجني گلري.

حياته برابر باشالديغمز،

دوستلرله ده يوللر آيريلدي بر بر؛

گيتدكجه آرتييور يالڭزلغمز.

گوك يوزينڭ باشقه رنگي ده وارمش!

گيچ فرق ايتدم طاشڭ سرت اولديغين.

صو انساين بوغار، آتش ياقارمش!

هر طوغان گونڭ بر درد اولديغين،

انسان بو ياشه گلنجه آڭالرمش.

آيوا صاري نار قريمزيي صوڭ بهار!

هر ييل برآز داها بنمسه ديگم.

نه دونوب طورويور هواده قوشلر؟

نردن چيقدي بو جنازه ؟ ئولن كيم؟

بو قاچنجي باغچه گوردم تار و مار؟

نه يلرسڭ ئولوم هركسڭ باشنده .

اويودڭ اويانامدڭ اوالجق.

كيم بيلري نرده ، ناصل، قاچ ياشنده ؟

بر منازلق سلطنتڭ اوالجق،

ختت مثا او مصلي طاشنده .جاهد صديق طاراجني، اوتوز بش ياش


Fark EdelimŞiiri dikkatle inceleyerek içinde uzun ünlü bulunan kelimeleri günümüz

Türkçesiyle aşağıya yazınız.

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

..............................................................

Cümle Kuralım“Fark Edelim” etkinliğinde yazdığınız kelimelerden bazılarıyla birer cümle

kurarak aşağıya yazınız.


گوك يوزينڭ باشقه رنگي ده وارمشگيچ فرق ايتدم طاشڭ سرت اولديغينبو قاچنجي باغچه گوردم تار و مار؟

...............................................

...............................................

...............................................

نصر الدين خواجه گونڭ برنده قومشولرندن بري نصر الدين خواجه يي ييمگه ده خواجه قورولور. سفره صوڭره بشدن خوش چاغرير. أو صوڭره بيتدكدن فصلي ييمك يري. عافيتله طبقده كيلري صاحيب خواجه نڭ أوڭنه قره قوغان بالندن بر طاباق قويار. بايل قاشيق قاشيق خواجه ، آڭاليان اولديغين قاليته يل بالڭ

ييمگه باشالينجه أو صاحيب طاياناماز:

– خواجه م اگر بايل اكمكسز يريسه ڭ اچيڭي ياقار دير.

آردندن ده ياصالنري و آرقه يه طوغري بر خواجه شويله اكلر:

اچيڭ يوق، سنڭ فالن يانديغي اچيمڭ بنم قومشو، واهلل –يانييورسه بيلمم.

پروف. در. صامئ سقا اوغلي، پروف. در. علي برات آلب تكني، ين خواجه نصر الدي

İnceleyelimAşağıdaki mısralarda Arapça ve Farsça asıllı bazı kelimeler renkli verilmiştir.

Bunlardaki ses özelliklerini boş bırakılan yerlere yazınız.

OkuyalımAşağıdaki metinleri, Arapça ve Farsça kelimelerin ses özelliklerine dikkat

ederek okuyunuz.


آسالن ايله فاره اورمانلر قرايل آسالن ايننده اويوركن أوڭندن بر فاره گچر و اوين اويانديرر. آسالن چويك بر حركتله حيواين ياقه الر. حياتنى آسالنه فاره أوزره يكن ئولديرمك پارچه ال يوب آو بر أومنسز گيب كنديسي يالوارير؛ اچيون باغيشالمسي اچيون او گوركملي پنچه لريين قانه بوالمامسين سويلر. كوچك ياراتيغڭ بو سوزلري آسالنڭ خوشنه گيدر و فاره نڭ جاننى باغيشالر. بو اواليدن قيصه بر زمان صوڭره آسالن آوجيلرڭ آغنه ياقه النري. آغدن قورتومله اميدي اوملايان حيوان چاره سزجه أويله بر كوكر ركه اورمانده كي بتون حيوانلر ايشيتري. حياتنى باغيشاليان آسالنڭ سسنى طانييان فاره مهن قوشارق اونڭ بويله جه قورتارير. آسالين كمريه رك آغي و گيدر ياردمينه آسالن آڭالركه بر حيوان نه قدر كوچك اولورسه اولسون

بيوك ايشلر باشارابيلري.

كوچك دوستلر بيوك دوستلقلر گوسرته بيلري.أزوپ مصاللري

İnceleyelimAşağıdaki tabloda Arapça ve Farsçadan dilimize geçen kelimelerin bazı

özellikleri verilmiştir. Tabloyu, “Nasrettin Hoca” ve “Aslan ile Fare” adlı metin-lerden, söz konusu özellikleri taşıyan kelimeler bularak doldurunuz.

Kelimelerin özellikleri Örnekler

İçinde uzun sesli olan kelimeler .....................................................................

Elif lam takısı alan kelimeler .....................................................................

İki ünsüzün yan yana bulunduğu kelimeler .....................................................................


سالم اولسونسالم اولسون بزدن گوزل دنيايه باغچه لرده حاال گللر آچارمي؟

سالم اولسون صوڭسز گونشه ، آيهايشيقلر، گولگه لر صوده اوينارمي؟

هپسي گوزلدي قار، تيپي، فريطينه گونلرڭ گچيشي آردي آردينه .

حسرتز بر قنات شاقريتيسنه مايئ گوكده قوشلر يينه اوچارمي؟

Fabl Yazalım“Nasreddin Hoca” ve “Aslan ile Fare” metinlerinde geçen Arapça ve

Farsça kelimeleri kullanarak bir fabl yazınız.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

Okuyalım“Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerini, Arapça

ve Farsça kelimelere dikkat ederek okuyunuz.


اوزاق، چوق اوزاغز شيمدي ايشيقدن،چوجوق سسندن، گل و صارماشيقدن،

دومنه ين گميلر اولدق آچيقدن،آدميزي صوران، آرايان وارمي؟

http://www.siirleri.org, امحد محدي طاڭ پيڭار

ماينآنا باشه تاج اميش

هر درده عالج اميشبر اوالد پري اولسه ده

آنايه حمتاج اميشپروف. در. علي چليك، ترك خلق شعري آنطولوژيسي

گل گور بين عشق نه يله دىبن يورورم يانه يانه

عشق بويادي بين قانهنه عاقلم نه ديوانه

گل گور بين عشق نه يله دى

گاه اسرم يللر گيبگاه توزارم يوللر گيبگاه آقارم سيللر گيب

گل گور بين عشق نه يله دى

يا امل آل قالدير بينيا وصلنه ايردير بين

چوق آغالتدڭ گولدير بينگل گور بين عشق نه يله دى

يونس امره ...) مصطفي اوصلي، يونس امره ديوانندن سچمه لر(

يونس امره


Öğrendiklerimizi Değerlendirelim“Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” başlıklı metinlerdeki • uzun ünlü taşıyan kelimeleri bulup aşağıya yazınız.

“Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerinde geçen, • Türkçe yardımcı fiillerle birleşik fiil oluşturmuş Arapça ve Farsça kökenli keli-meleri okunuşlarıyla aşağıya yazınız.

“Selam Olsun”, “Mâni” ve “Gel Gör Beni Aşk Neyledi” metinlerinden se-• çeceğiniz Arapça ve Farsça kökenli kelimelerle isim ya da sıfat tamlaması yaparak aşağıdaki noktalı alana yazınız.

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

........................................................... ...........................................................

Selam

taç imiş

gülün yaprağı


Ünite Ölçme ve Değerlendirme SorularıA. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini bulup işaretleyiniz.

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bilgi yanlışlığı vardır?

A) Türkçede, Arapça kelimelerdeki “ض” harfi bazen “z” bazen de “d” sesiy-le okunur.

B) Arapça kelimelerin sonundaki “د“, ”ج“, ”ب” harfleri, dilimizde sertleşerek “p”, “ç”, “t” sesleriyle okunur.

C) Arapça kökenli kelimelerdeki “ع” ve “ء” harfleri, bugünkü imlamızda “a” ve “e” harfleriyle gösterilir.

D) Türkçede, iki ünsüzle biten Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin, bu iki ünsüzü arasına bir ünlü getirilir.

E) Türkçeye geçen Arapça kökenli kelimelerin bazıları, kalınlık-incelik uyu-muna uymuştur.

2. Arapça kökenli “fena” kelimesi “yokluk, yok olma, devamlı olmayan” an-lamlarında kullanılırdı.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fena kelimesi yukarıda verilen anlamıyla kullanılmıştır?

تنيس اويناركن بيلگم بورقولدي، فنا آجييور منت خدايه دولت دنيا فنا بولورعلمله أوگومنك مال و موقع ايله أوگومنكدن داها فنادربر داها بو فنا سوزي سويله ديگڭي دومياياميبو صاواش ييللري او قدر فنا و آغري فالكتلر أوگرمتشديكه

3. Aşağıdaki altı çizili yabancı kökenli kelimelerden hangisinde farklı bir ses değişikliği meydana gelmiştir?

A) دوشسون اولورمي طوپراغه گومچش جهان گيبسونسون او ماوي گوزلري بر آمسان گيب

B) أوڭ مهن آشاغيسنده بولونان بوگون آشيان مزارلغي اوالرق بيلديگمز مزارلق ده قيالر مزارلغي دييه آڭيلييوردي او دورده

C) پادشاه، عثمانلي دولتنده دولت باشقاننه ويريلن بر عنواندر

D) تك بر يودوم بيله آملايوردي بارداغندن اما ذاتا يرتجنه اچيديگي آشكارديE) ياردن آيريلمشم باغرم دلينري،

كاتب عرضحامل ياز ياره بويله

A)

B)

C)

D)

E)


4. Aşağıdakilerden hangisi Türkçe, Arapça ve Farsçanın ortak bir özelliğidir?A) Üç dilin kelimelerinde de kısa ünlüler bulunur. B) Her üç dilin kelimelerinde kalınlık-incelik uyumu vardır.C) Üç dil de sondan eklemeli dillerdendir.D) İsim tamlamalarında önce tamlayan sonra tamlanan gelir.E) Her üç dilde de gırtlak sesleri ortaktır.

5. I. Grup II. Grup

I. Siyaset جرم مشهود، مذكره

II. Felsefe تشبيه، تشخيص

III. Edebiyat اقتدار، حاكميت

IV. Din فرض، واجب

V. Hukuk

Yukarıda I. grupta verilen bilim ve sanat alanları, II. grupta verilen Arapça kökenli terimlerle eşleştirildiğinde I. grupta sıralanan bilim ve sanat alanların-dan hangisi dışarıda kalır?A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V.

B. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.( ) Arapça ve Farsça kelimeler dilimize girerken herhangi bir ses ve anlam

değişikliğine uğramamıştır.( ) Uzun a (â), uzun i (î) ve uzun u (û) sesleri Arapça ve Farsçadan dilimize

girmiştir.( ) Türkçe, Arapça ve Farsçadan kelime almış ancak bu dillere herhangi bir

Türkçe kelime vermemiştir.( ) Türkçe, ünlüler bakımından Arapça ve Farsçadan daha zengin bir dildir.

C. پ (pe) - ث (se) - چ (çe) - ح (ha) - ذ(zel) - ژ(je) - ض (dad) - ظ (zı) - ع (ayn) - ڭ (nef)

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, yukarıdaki harflerden uygun olanları yazınız.

Türkçe ve Farsça kelimelerde bulunan, Arapçada olmayan sesler ........................................................................... sesleridir.......................................................... harfleriyle işaretlenen sesler sadece Arap-çaya özgü seslerdir......................................... harfiyle işaretlenen ses, sadece Türkçeye özgü bir sestir.


D. Aşağıda Arapça ve Farsça söyleyişleri verilen kelimelerin dilimizdeki şekillerini tablodaki uygun yerlere yazınız.

Arapça kökenli kelime

hâzir musâfir Huseyn va’d ‘akd tâli’ şuhrat vucûd

Türkçedeki şekli ............. ............. ............. ............. ............. ............. ............. .............

Farsça kökenli kelime

gufta hefte âşyân bâğçebân dûrbîn gûşe dûst padar

Türkçedeki şekli ............. ............. ............. ............. ............. ............. ............. .............

كوتوك...

گوروليت بكله يورلر، قورمش باغداش يرلرده اولدقلري امريله ضابطلرڭ عسكرلر، ياپييورلردي.

نهايت، آسالن بك تردن صرييل صيقالم اوملش آيت ايله دومان اچينده حرب صريه لرينڭ آرا سنده آدمي آدمي گوروندي. هر آدميده :

قالقڭ. هجوم آياغه بردن باشالينجه مهن صوصڭ، هپ آچيلمه يه ييگيتلرم!... سيس •تكليف تسليم دمشانه بن آمچايڭ. ده آتش گيتمه يڭ. ايلري اما طورڭ. گيب ايده جك

ايده جگم… دييوردي.آرتييور، نعره لري گيتدكجه موله ” آنغاريه جيلرڭ “هيه قاريشان طوپجيلرڭ طوپجيلره بويويور، توگلري أورپرته جك هيجانلي يانقيلرله گورومنه ين طاغلري طاشلري ايڭلتييوردى. أوگله يه طوغري سيس آچيلمه يه باشالدي. عسكرلر، صالالنان سياهلي بياضلي بايراغي ايله دومانلري بر روز گار اسن قوزيدن بر خيال گيب گورديلر. سسلر كسيلدي. “شالقو”يي

طاغيتييور؛ گريلره ، اورمانلره طوغري سورويوردي.آرتق هركس بربريين گورييوردي.

1. Okuma Metni

OkuyalımAşağıdaki metinleri okuyunuz.


قلعه يه ياقالشيلمشدي. عسكرلر، گوزلريله قوماندانلريين آراديلر. او برج قاپوسنه گيدن واردي. سوروسي مانده بر بيوك أوڭنده گديگڭ طوالشييوردي. آتيله گديگنده يولڭ

برجڭ تپه سنده ، سپرلرڭ آرا سنده قالقانلي تفنكلي آدملر گزينييوردي.جسور آسالن بك، قري آتين ايلري يه سوردي. قلعه يه يوز آدمي قدر ياقالشدي. آرقه سنده كي

كتخداسيله ، گنج ترمجان قوشديلر…گور سسيله هايقريدي:

هي، بره شالقو حمافظلري!...

تسليم اوالن قوماندانله اركاننه آسالن بك؛


ايله مانده اللي سزه گلڭ، بوزمايز. ويره يي بز باغيشالمنشدر. حياتڭز “قورقماييڭز. بورايه گتريديگم طويپ سري ايتديره مي...” ديدي.

ترمجان بوين تكرارالينجه هپسي بربرلرينه باقيشديلر. بو مدهش، بو قورقونج آليت ياقيندن بيوك طاقيلديلر. آرقه سنه بگڭ آسالن ايدييورلر، هم چكينييورلردي. مراق هم گورمه يي

طوپه طوغري يوروديلر. ياقالشنجه آسالن بك؛“ايشته” ديدي، “سزڭ بويله طوپڭز وارمي؟”

دمشان قومانداين ترمجانله جواب ويردي:“خري.”

“نيچون ياپمييورسڭز؟”“بيلمييورز.”

گنج ايريسي بر شوواليه ترمجانه بر شيلر صوردي. آسالن بك؛“نه دييور؟” ديدي.

“بك بو طويپ قاچ گونده استانبولدن بورايه گتريمشدر، دييور.”“سن ديكه : استانبولدن گتريمه مش. بوراده بر هفته اچينده كنديسي ياپمش.”


ترمجان بو سوزلري سويله ينجه اسريلر آفالالشديلر. آسالن بك، داها زياده ياقالشوب اللريله يوقالمه لرينه ، داها ياقيندن گورمه لرينه مساعده ايتديگين سويله دي. مغرور قوماندان، قهرمان النى خنچرينڭ املاس اصيلزاده لر، جسور شوواليه لر، بيوك طوپڭ اطرافنده طوپالنديلر. بر صاپنه طايايان آسالن بك، أوته كي اليله ، گولومسه يه رك پاال بييقلريين بوكويور، آرقه سنده كي اوزاقده آدمي يگرمي آبدالالشييوردي. ترمجان قاتيلييور، گوملكدن قاشييارق باشين كاهيا، طوران مزراقلي نوبتجيلر ده گولوشييورلردي. اسريلر طوپه النى سورديلر. دليگنى آراديلر. قوللريين قالديلر. أويله باقيشديلر. بربرلرينه قزيارديلر. صوڭره صارارديلر. بوالماينجه

چاپرازاليارق يره باقان قلعه قومانداين تيرته يه رك مرييلداندي. آسالن بك، ترمجانه باقدي؛“نه دييور؟”

“بو مردلك دگل... دييور.”“اوڭا صوركه : هنوز بر كره پاتالمايان بر طوپدن قورقارق، مهن تسليم اوليويرمكمي

مردلكدر؟”ترمجان صوردي.

شوواليه لر، اصيلزاده لر، ويرمه دي. جواب قالديروب يردن گوزلريين قومانداين، قلعه گيب اوروملش ضربه سيله ئولوم بر آين ايده مه ديلر، جسارت باقمه يه يوزلرينه بربرلرينڭ

اولدقلري يرده طوڭوب قالديلر.بر گله سيله قلعه يي ييقاجق اوالن بو قورقونج طوپ، سياهه بويامنش قوجامان بر كوتوكدن

باشقه بر شي دگلدي! عمر سيف الدين، كوتوك


بوجك ايڭلر:-آچز، آچز... باقڭ بڭزم ناصل صولدي!

او گونلرده گولن، أوتن سازله ، سوزله اگلنن بن

بوگون باقڭ نه حالده مي! واهلل آچز، باهلل آچز،

حاملزه آجييڭز! قارينجه اگلنري:-بگم،

شيمدي ده رقص ايدڭ، نه وار؟ يازين چاالن قيشني اوينار.

توفيق فكرت )پروف. در. حممد قاپالن،توفيق فكرت(

قارينجه يي طانريسڭز، ميين ميين بر حيواندر،

فقط غايت چاليشقاندر. غايت طوتومليدر، يالڭز

پك خود گامدر، بو بر قصور: خود گام اوالن ظامل اولور. بر گون آغستوس بوجگي، تنبل تنبل أوتوب طورمق

نتيجه سي آچ قاالرق قارينجه دن گوره جه گي

برودته باقماز، گيدر، بر لقمه شي رجا ايدر.

ديركه :-آجييڭز بزه. چولوق چوجق أوده آچز،

اعانه ڭزه حمتاجز. قارينجه بر يوركسزه

اليق خشونتله صورار: -آچ ميسڭز؟ يا او قدر

اوزون، گوزل گونلر اولدي. او گونلرده نه ياپديڭز؟

آغستوس بوجگي ايله قارينجه

2. Okuma Metni


Performans GöreviDersin Adı Osmanlı TürkçesiSınıf 11

KazanımlarArapça ve Farsça kökenli kelimelerin kullanım sırasında uğradığı ses ve anlam değişikliklerini fark eder. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış düzeye uygun metinleri okur.

Beklenen Performans AraştırmaSüre 3 HaftaPuanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı

Performans Görevi KonusuSizden, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlere ulaşmanız, bu eserlerdeki

metinlerden yararlanarak, Arapça ve Farsça kökenli kelimelerdeki ses ve anlam değişikliklerini tespit edip bu değişikliklerin maddeler hâlinde sıralandığı bir pano hazırlamanız ve çalışmalarınızı arkadaşlarınızla paylaşmanız beklenmektedir.

Hazırlayacağınız panoda; Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini maddeler hâlinde sıralamaya çalışmalı,Aynı ses değişikliğini gösteren başka örnek kelimelere,Anlam değişikliği tespit ettiğiniz kelimelerin asıl anlamlarıyla kullanıldığı örnek

cümlelere,Yararlandığınız Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlerin bibliyografik bil-

gilerine, fotoğrafları veya fotokopilerine yer vermelisiniz.Görevinizi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler

Panoyu hazırlamakta yararlanmak üzere Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazıl-mış antolojik veya kaynak eserler belirleyiniz.

Arapça ve Farsça kökenli kelimelerin kullanım sırasında uğradığı ses ve an-lam değişikliklerini gösteren Osmanlı Türkçesi ders veya dil bilgisi kitapları hakkın-da bilgi edininiz ve bu eserlerden bir veya birkaçına ulaşmaya çalışınız.

Osmanlı Türkçesi sözlüklerinden yararlanmalısınız.Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini, Arapça kökenli kelimelerde meydana gelen

ses değişiklikleri ve Farsça kökenli kelimelerde meydana gelen ses değişiklikleri olmak üzere ikiye ayırınız.

Tespit ettiğiniz ses değişikliklerini birkaç cümleyle anlatınız.Tespit ettiğiniz farklı değişiklikleri maddeler hâlinde sıralayıp her birine beş-altı

örnek bulunuz.Yararlandığınız eserleri, nasıl ve nereden bulduğunuzu da not ediniz. Osmanlı Türkçesi sözlüğü yardımıyla Arapça ve Farsça kökenli kelimelerdeki

anlam değişikliklerini belirleyiniz.Bu kelimelerin eski ve yeni anlamlarını öğreniniz.Anlam değişikliği tespit ettiğiniz kelimelerin asıl anlamlarıyla kullanıldığı örnek

cümleler bulunuz. Elde ettiğiniz bilgileri düzenleyerek panonuzu hazırlayınız. Panonuzda, uygun görsel materyallere de yer verebilirsiniz. Performans görevinizi, size verilen sürede tamamlayıp arkadaşlarınızla pay-

laşmalısınız.


Nitelikler Geliştirilmeli (1) İyi (2) Mükemmel (3)

Kaynak Kullanma

Osmanlı Türkçesi al fa -besiyle yazılmış eser ler ve metinlerden yeterli öl-çüde yararla nılamamış, Arap ça ve Fars ça kö-kenli kelimelerdeki ses ve anlam değişiklikleri, tam ve doğru tespit edilememiştir.

Osmanlı Türkçesi alfa-besiyle yazılmış eser-ler ve metinlerden kıs - men yararlanılmış, Arap-ça ve Farsça kökenli kelimelerdeki ses ve anlam değişiklikleri ço-ğunlukla doğru tespit edilmiştir.

Osmanlı Türkçesi al-fabesiyle yazılmış yeteri kadar eser ve metne ulaşılmış; Arapça ve Farsça kökenli kelime-lerdeki ses ve anlam de-ği şiklikleri, tam ve doğru olarak tespit edilmiştir.

İçerik Amaca uygun eserler seçilememiştir. Arapça ve Farsça kökenli keli-melerdeki ses ve anlam değişiklikleri, dikkatli ve doğru bir şekilde tespit edilememiştir.

Genel olarak ama-ca uygun eserler seçil-miştir. Arapça ve Farsça kökenli kelimelerdeki ses ve anlam değişiklikleri çoğunlukla dikkatli ve doğru bir şekilde tespit edilmiştir.

Amaca uygun eser-ler seçilmiştir. Arapça ve Farsça kökenli ke-limelerdeki ses ve an-lam değişiklikleri, tam ve doğru olarak sıra-lanmıştır.

Sunum Sunuda görsel ma-ter yallere yer verilme-miştir. Beden dili, doğ ru ve etkili kullanılmamıştır. Sunuda kullanılan anla-tım, akı cı değildir. Pano, görsel açıdan istenilen özellikleri taşımamakta-dır.

Görsel materyallere yeteri kadar yer veril-miştir. Sunumda, be-den dili, doğru ve etkili kullanılmıştır. An la tı mın akıcılığı kısmen sağla-nabilmiştir. Pano, görsel açıdan istenilen özellik-leri büyük ölçüde taşı-maktadır.

Dinleyicilerle iletişim sağlanmıştır. Sunum es-na sında, beden dili, doğ-ru ve etkili kullanılmıştır. Anlatım, akıcı ve ilgi çekicidir. Pano, görsel açıdan istenilen özellik-leri taşımaktadır.

PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

OSMANLI TÜRKÇESİNDE KULLANILAN ARAPÇA VE FARSÇA KÖKENLİ KELİMELERİN YAPI ÖZELLİKLERİ1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri

2. ÜNİTE

İKİNCİ ÜNİTE50

1. Farsça Türemiş İsim ve Sıfatlar

HazırlanalımÇeşitli ekler alarak yer ve olumsuzluk ifade eden kelimelere örnekler veriniz.

Bu kelimelerin kök ve gövdeleri arasındaki anlam farklılığında eklerin işlevini belirtiniz.

سچمه متنلر...

آه، بز كندميزي بيلمييورز، نرده سلف،چاليشڭ هايدي چوجقلر سزڭ اولسون بو شرف!

گچمشه رمحت اوقوتدق بو گذرگاهده بز، باري جانالنديريڭز امت مرحومه يي سز...

...حممد عاكف ارصوي، صفحات

قابليت داد حقدر هر قوله اوملاز نصيبصد هزار تربيه ايتسه ڭ يب ادب اوملاز اديب

ال ادري )اسكندر پاال، ديوان ادبيايت(

بنم ناچزي وجودم البت بر گون طوپراق اوالجقدر.مصطفي كمال آتاترك

Okuyalım“Seçme Metinler”i, Farsça kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

İKİNCİ ÜNİTE 51

اي دل اي دل نه يه بو رتبه ده پرغمسڭ سنگرچه ويرانه ايسه ڭ گنج مطلسمسڭ سن

شيخ غالب)اسكندر پاال، ديوان ادبيايت(

YazalımAşağıdaki kelimelerin okunuşlarını altlarına yazınız.

Farsçakelimeler

ناچار.....................

در عهده.....................

مهحال.....................

پرنشئه..................... دستگاه

.....................

قربستان.....................

يب طرف.....................bîtaraf

DikkatTürkçemizde isim ve fiil kök ya da gövdelerinin sonuna yapım ekleri ge-• tirilerek yeni kelimeler türetilir. Farsça kelimelerde ise kelimenin önüne ve sonuna ekler getirilerek kelime türetilir. Yukarıdaki parçalarda geçen .Farsça eklerle yapılmış kelimelerdir ”گذرگاه ve يب ادب، پرغم، ناچزي“

Farsça türemiş bazı kelimeler cümlede isim olarak kullanılabileceği gibi • sıfat olarak da kullanılabilir.

isim: در عهده ايتدي

بو گذرگاه sıfat: ناچار آدم

ناچزي وجود

İKİNCİ ÜNİTE52

سچمه متنلر

“آرقه مده قالريسڭ، بين رمحتله آنارسڭ.”

ديردم سڭا باقدقجه آ بيچاره كتامب!

كيم ديرديكه سن چوك ده سنڭ آرقه ڭه قالسني،

اوغرنده خراب ايله ديگم عمر خرامب؟ حممد عاكف ارصوي، صفحات

ذره ذره خاك درگاهنه ايسرت صاال نور

دومنز اول درگاهدن گر اولسه پاره پاره صو فضويل)اسكندر پاال، ديوان ادبيايت(

بر موسم بهارينه گلدككه عاملڭ

بلبل خاموش حوض تهي گلستان خرابت مال كچه جي زاده عزي

جام صفا گركمز دنيای دون الندن

مردانه لر شكاری آملاز زبون الندننوعي)اسكندر پاال، ديوان ادبيايت(

Okuyalım“Seçme Metinler”i renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.


Cümle KuralımMetinlerde renkli yazılan kelimeleri birer cümlede kullanınız.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

YazalımAşağıdaki şemada boş bırakılan yerlere, metinde geçen Farsça eklerle tü-

retilmiş kelimeleri ve bunların cümledeki anlamlarını günümüz Türkçesiyle ya-zınız.

Farsça eklerle

yapılmış kelimeler

bîçare.....................

.....................

.....................

.....................

çaresiz

İKİNCİ ÜNİTE54

Sözlükten AraştıralımFarsça eklerle türetilmiş aşağıdaki kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak

karşılarına yazınız.

...................................... درگاه ...................................... بيخرب

...................................... جوالنگاه ...................................... بيچاره

...................................... گلستان ...................................... ناخوش

...................................... دوستانه ...................................... نا اهل

...................................... مردانه ...................................... درحال

...................................... شاهواري ...................................... دردست

...................................... طاغواري ...................................... مهفكر

...................................... لغتچه ...................................... مهشهري

...................................... جفاكار ...................................... پرحدت

...................................... حكمدار ...................................... پردقت

EşleştirelimAşağıdaki kelimeleri anlamlarıyla eşleştiriniz.

mürşide yakışır bir şekilde 1 لطفكارtek, biricik 2 منتدارçekici 3 حيله� كارminnet duyan 4 جاذبه دارikram ve iyilikte bulunan 1 5 مرشدانهhileci, hile yapan 6 مولدخوانküçük tarihi bilgi 7 معجزه وارىümit ederek 8 تارخيچهmucize gibi 9 قصه خوانmevlit okuyan 10 يگانهkıssa anlatan 11 اميدوار


Dikkat“Gazel-han, kıssa-han ve mevlid-han” örneklerinde görüldüğü gibi bazı

Farsça kelimeler Türkçedeki sıfat-fiil ekini ve anlamını karşılar.

سچمه متنلرتواريخ اولديغي اچيون فن عايل

آنه رغبت ايدر طبع اهايلبو فنڭ صاحيب كامل نظردر

بو فندن غافل اوالن يب خربدروقايع يازماسه اهل معارف

كيم اولوردي سلف حالنه واقفنعيما) نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

بن يونس بيچاره ميباشدن آياغه ياره مي

دوست ألندن آواره ميگل گور بين عشق نه يله دى

(http://www.turkudostlari.org) يونس امره

ناچار قراجه اوغوالن ناچارپنچه اوروب گوگسن آچار

قره گوندر گلري گچر غمالمنا گوڭل غمالمنا

(http://www.turkudostlari.org) قراجه اوغالن

يونس امره

قراجه اوغالن

OkuyalımAşağıda yer alan metinler üzerinde sesli okuma çalışması yapınız.

İKİNCİ ÜNİTE56

YazalımMetinlerde işlenen ana fikirleri kısaca aşağıdaki noktalı alana yazınız.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

EşleştirelimAynı eklerle türetilen kelimeleri, örnekte verildiği gibi eşleştiriniz.

درخاطر 1 بيجانمهدم 2 آتشگاه

3 جمارستان نامردكماچنه 4 درعقب5 پرهوس هم عصر6 بزمگاه پرخيال7 قيمتدار بوستان1 بيكار 8 كيندار

9 عصيانكار شاهانه10 ناحق خدمتكار

قرداشانه 11 سراچه

نامه م هم اوقوسون هم يار آغالسنيعشق اودينه دوشسون ناچار آغالسني

سينه سين دوگسون هر بار آغالسنيديسني ظلم ايتدك ذهئن زاره بز

بايبورديل ذهين(http://www.siirleri.org) بايبورديل ذهين


2. Farsça Tamlamaların Yapı Özellikleri

Hazırlanalımİstiklâl Marşı’nda kullanılan “ruh-ı mücerret” sözünün anlamını biliyor musu-

nuz? Bu sözün yazımında niçin kısa çizgi kullanılmıştır?


عاملي حقڭ بر آيينه سي بيلمك گرك و اول آيينه ده آين معاينه گورمك گرك. جهان باغين آنڭ نسيمندن بر نفخه بيلمك گرك و اون سكز بيڭ عاملي آنڭ وجودندن بر مشه

بيلمك گرك.

أويله اوليجق دنيا كيشي يه خوش دار اولور، اوچدن اوجه گل و گلزار اولور. هر دمنده باد صبا جان قوقوسن

آلري. هر نفسده نسيم سحر جانان قوقوسن آلري....

سنان پاشا) نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

...فصيحلريين عرب و سويله دم شعرلر عرجبه “بعضا چشيديل منظومه لرمله حمظوظ ايتدم. بو بنم اچيون چوق قواليدي. چونكه عرجبه بنم علمي مباحثه ديلمدي. بعضا

OkuyalımAşağıdaki metinleri, renkli yazılan Farsça tamlamalara dikkat ederek oku-

yunuz.

İKİNCİ ÜNİTE58

طبيعتمڭ آتين ترك ديلي ميداننده قوشديردم و تركجه ده كي سوز گوزللكلريله ، ترك ظريفلرينه ذوق ويردم. بو ده بنم اچيون او قدر مشكل اوملدي. چونكه تركجه بنم سليقۀ اجنيلر ايپلگنه ديلي فارس ده بعضا اويغوندي. اصليه مه

ديزدم. او دالدن ده گوڭل ميوه لري طوپالدم.”...

فضويل)نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

قدرت حقه نظر قيل رونق ازهاره باقخواب غفلتدن اويانوب زينت اشجاره باق

گوزڭ آچ گور نيجه احيا اولدي اموات زمنيحشر احياده او منكر ايتديگي انكاره باق

عديل)نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

DikkatYukarıdaki metinlerde yer alan سليقۀ اصليه ، رونق ازهار، حشر احيا tamlama-

ları Farsça kurallara göre yapılmış tamlamalardır. Farsça tamlama yapılırken tamlamaları ayırt edecek bir işaret ya da okutucu harf gelmez. Bu durum okumada bir güçlük doğursa da anlama dikkat edilirse bu güçlük ortadan kalkar.

Farsça ve Arapça tamlamalarda, tamlamaya anlam verilirken sondan başa doğru bir sıra takip edilir.

Sözlükten AraştıralımAşağıdaki beyitlerde renkli yazılan Farsça tamlamaların anlamlarını sözlük-

ten araştırınız.


سچمه متنلرنه يانار كيمسه بڭا آتش دلدن أوزگه نه آچار كيمسه قاپيم باد صبادن غريي

فضويل

نه دندر خلقده هپ طول حياته بوجنه رغبتلرنه در انسانه بيلمم منفعت حفظ امانتدن

نامق كمال

مجعيت اغياري گر ايتمزسه پريشانچرخ فلگي عكسنه گردان ايدرم بن

نفعي

هوای عشقه اويوب كوی ياره دك گيدرزنسيم صبحه رفيقز بهاره دك گيدرز

نائلي

YazalımMetinlerde geçen bazı Farsça kelimeler anlamlarıyla verilmiştir. Kelimelerin

anlamlarına dikkat ederek örnekte olduğu gibi Farsça tamlamalar oluşturu-nuz ve bunların Türkçe karşılıklarını yazınız.

Kelimeler Farsça tamlamalar Türkçe tamlamalar

nesim: Hafif, tatlı rüzgârseher: Sabah vakti nesim-i seher seher yeli

hâb: Uyku gaflet: Habersiz olma ....................................... .......................................zinet: Süseşcar: Ağaçlar ....................................... .......................................emvat: Ölülerzemin: Yeryüzü ....................................... .......................................revnak: Parlaklık, süsezhar: Çiçekler ....................................... .......................................

İKİNCİ ÜNİTE60

سچمه متنلر

طوالشامل شو عاملڭ هر ياننيدي اقليم دورت كوشه سن دنيانڭ

حقيقي دوست اچيون دار دنيانڭن ديسينلر گشت ايله مش حبر و بري

عاشق جمنون)نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

بيل السنۀ خلقياقالم حق اي حقي

أوگرن ادب و خلقيموال گوره مل نه يلر

نه يلرسه گوزل ايلر ابراهيم حقيي)نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

...قارنداشم، آخرت سنداشم، سنده حالداشم، حالده طريق حقده يولداشم مال ابو السعود حضرتلرينه دعاء مزاج نيجه در و نه در حالڭز ابالغندن صوڭره ، بيحد

الزم االمزتاجڭز؟ ...

قانوين سلطان سليمانقانوين سلطان سليمان)نهاد سامی باناريل، رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(

OkuyalımAşağıdaki “Seçme Metinler”i Farsça tamlamlara dikkat ederek okuyunuz.


سچمه متنلر

باد صبا سالم سويله او ياره

يا گلسني يا گيدك او دياره بز

كاتب، عرضحامل يازكه جانانه

آيرياليل دوشدك آه و زاره بز

Boşlukları Dolduralım Aşağıdaki tamlamaların anlamlarını örnekte olduğu gibi karşılarına yazınız. (dayanak noktası, memleket arazileri, çiçeklerin kokusu, yeryüzü, nefislerin

terbiyecisi, sanat hârikası)

نقطۀ استناد ......................................................……

………………….................................... مربي نفوس

اراضئ مملكت ....................................…………………

خارقۀ صنعت ....................................…………………

روی زمني ...........................................……………

بوی ازهار ...........................................……………

dayanak noktası

YazalımMetinlerde geçen Farsça tamlamaları, boş bırakılan yerlere okunuşlarıyla

yazınız...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

OkuyalımAşağıdaki “Seçme Metinler”i, Farsça tamlamalara dikkat ederek oku-

yunuz.

İKİNCİ ÜNİTE62

كاتب چوق اوزامتا حرف امالييمهان ياز دردميه ايسته دواييكرم ايت بكلتمه باد صبايي

عزم ايله سني او دياره تزي الدنبايبورديل ذهين(http://www.siirleri.org)

گوڭلدن گيدرمه بن درد مندياي يب وفا يارم دعالر سين

باشم آلوب گيد م خورشيد مننديماه يوزيل دلدارم دعالر سين

اشكم ايله آسيابلر يوروتدمتاب هجرانڭله باغرم اريتدمجور و جفالرله قامن قوروتدم

اي چشم خوخنوارم دعالر سينعاشق شرمي

عدالت صاحيب غازي جميد خانشاد ايله دي باشدن باشه جهاين

مرغ دل ختتنى ايله دي خندانحقيقت راهنڭ شاه سلطاين

خيايل يتمش بر تاريخ دستانشاد اولدي عامله عربت شايان

توكل بابنده مواليه طاياندور ايتمه گوڭلدن سر سبحاين

خيايل)نهاد سامی باناريل،رمسلي ترك ادبيايت تارخيي(


Sözlükten AraştıralımMetinde geçen Farsça tamlamaların anlamlarını sözlükten bularak aşağı-

daki noktalı alana yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Cümle KuralımAşağıdaki tamlamaları birer cümlede kullanınız.

.................................. .Çâre-i yegânemiz çok çalışmaktır:چارۀ يكانه

...............................................................................................

...............................................................................................:دل ناالن

...............................................................................................

...............................................................................................:اصحاب گزين

...............................................................................................

...............................................................................................:شجرۀ خلقت

...............................................................................................

...............................................................................................:شهر استانبول

...............................................................................................

...............................................................................................:چهار يار

...............................................................................................

İKİNCİ ÜNİTE64

Şiir AktaralımAşağıdaki beyitleri günümüz Türkçesiyle defterinize yazınız.

باغ دهرن هم خزانن هم بهارن گورمشزبز نشاطڭ ده غمڭ ده روز گارن گورمشز

نايب

آب گوندر گنبد دوار رنگي بيلمز ميا حميط اوملش گوزمدن گنبد دواره صو

فضويل

هر يانه دن آياغنه آلتون آقوب گلور اشجار باغ مهت اومار جوي باردن

بايق

طورور احكام نصرت احتاد قلب ملتده چيقار آثار رمحت اختالف رأي امتدن

نامق كمال

YazalımYukarıdaki metinlerde geçen tamlamaları bularak tamlamaların okunuşla-

rını ve anlamlarını tabloya yazınız.

Tamlamalar Anlamları

سچمه متنلر


3. Arapça Tamlamaların Yapı Özellikleri

Hazırlanalım

يا حبيب اهلل يا خري البشر مشتاقنمايله كيم لب تشنه لر يانوب ديلر مهواره صو

فضويل

رفيقم ايدي بر سخنور كيشيبڭا حمرم اولسومني يا هر كيشي

...بو عاملده آجنق هرنور اودر

نظريم بنم وار ايسه گر اودر...

اوزون بويلي كوسج جسيم الوجودجهانده عديلي عدمي الوجود

...ت مال كچه جي زاده عزي

كچه جي زاده عزيت مال

OkuyalımAşağıdaki metinleri, renkli yazılan tamlamalalara dikkat ederek oku-

yunuz.

-tamlaması Arapça bir tamlama ”دار الفنون .1“dır. Siz de Türkçede kullanılan Arapça tamla-malara örnekler veriniz.

Fuzûlî’nin eserlerinden olan 2. “حديقة السعدا Arapça ta ”انيس القلب“ ve ”مطلع االعتقاد -lamadır. Siz de benzer eser isimleri bulunuz.

”,“

İKİNCİ ÜNİTE66

DikkatYukarıdaki metinlerde geçen, “الوجود جسيم البشر، خري اهلل، ve حبيب

tamlamaları Arapça tamlama kurallarına göre yapılmış ta ”عدمي الوجود -lamalardır. Arapça tamlamalarda ikinci kelime mutlaka (ال) takısını alır.


قبولنه وزننڭ خلق ايله تركجه گوزل ترقيسي تياترونڭ البدايع بو اساسلره كايف درجه ده باغلي ايكن موجود دار

قيمت ويرمه مكده در....

ضيا گوك آلب...

قهوه خانه لرده و بربر دكانلرنده بعض ناسڭ خانه سنده كی دار الندوه يه مماثل ايدي.

السعاده دن دار آغايي بو گوندروب سلطان خربلر والده دور قيلمق باعث نفع عظيمدر ديديلر.

دعوای سيادت ايدوب امري املؤمنني تلقب ايتمشدي....

نعيما...

نه بر متجانس عدليه ياپابيلديلر الفنون نه بر حقيقي دار تشكياليت.

OkuyalımAşağıdaki metinleri Arapça tamlamalara dikkat ederek okuyunuz.


تك دوم االحلان، دار بولونان موجود استانبولده اصولنڭ يعنی بزيانس موسيقيسنڭ دار االحلانيدر.

...ضيا گوك آلب

خلق عامل سرتسر بيمار درد احتياجدهر بر دار الشفا لطفڭ طبيب مهربان

نفعي

بر نوع داء الصله گيب داء املطبعه واردر. جناب شهابالدين

بري آنڭ اسد اهلل علي در كه هنوزذو الفقارڭ اله آلدقجه اولور خصمي دو نيم.

ناظم

YazalımMetinlerde geçen Arapça tamlamaların okunuşlarını ve anlamlarını yazınız.

Dâru’l-bedâyi‛ Güzel Sanatlar Akademisi

İKİNCİ ÜNİTE68

Düşün-Paylaş-YazAşağıda günümüz Türkçesinde kullanılan Arapça tamlamalara örnekler

verilmiştir. Siz de benzer örnekler düşününüz. Bulduğunuz örnekleri arkadaşla-rınızla paylaşarak aşağıdaki noktalı alana yazınız.

Dâru’l-aceze, Abdullah ......................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Tartışalım Aşağıdaki metni okuyunuz. Metinde işlenen ana fikri arkadaşlarınızla tartı-

şınız.

...بر اڭ طوغري شعر، بيوك، اڭ اڭ گوزل، حقيقت مدهشه نڭ تضييقي آلتنده ، هيچ بر شي سويله مه مكدر. انسان بعض كره خاطرينه گلن ذهنندن گوزلدر. قدر او طانيياماز، خيايل بر يوكسكدر. قدر او يتيشه مز، فكره بر اوچان قلبنده طوغان بر حسي بوالماز، او قدر دريندر. بو عجز ايله بر فرياد قوپارير ياخود پك قراڭلق بر شيلر سويلر ياخود هيچ بر شي سويله مز ده

قلمنى آياغنڭ آلتنه آلوب ازر. بونلر شعردر....

عبد احلقي محيد طارخان


Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları

A. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini bulup işaretleyiniz.1. Aşağıdakilerden hangisi Farsça ek almış bir kelimedir?

A) گذرگاه B) جملس C) رغما D) منور E) هدايت

2. Aşağıdakilerden hangisinde Farsça ek almış bir kelime yoktur?

A) گلستان B) يب گناه C) درحال D) مردانه E) حيايت

3. Aşağıdakilerden hangisi Farsça bir tamlamadır?

A) نظام امللك B) دار فاين C) جهان مشول D) ردانيه E) دار البدايع

4. Aşağıdakilerden hangisi Farsça bir tamlama değildir?

A) آتش دل B) باد صبا C) سهام قضا D) انيس القلب E) افكار عموميه

5. Aşağıdakilerden hangisi Arapça bir tamlamadır?

A) بوی ازهار B) نسيم سحر C) ابو السعود D) خاك درگاه E) ارساليه

6. Aşağıdakilerden hangisinde Farsça ve Arapça tamlama aynı seçenekte verilmiştir?

A) اوج كماالت، دار املعلمني B) آتش هول، زجنري اسارت C) كالب ظلم، فعالC) بی وفا ، ديدار حريتE) دار الشفا، داء الصله

B. Aşağıdaki cümlelerin başına yargılar doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

( ) Farsçada yalnızca sona gelen eklerle yeni kelimeler türetilir. ( ) Farsça ve Arapça tamlamalar en az üç kelimeden oluşur. ( ) Farsça tamlamalarda kelimeler arasında bir ünlü (okutucu) bulunmaz. .tamlaması Arapça kurallara göre yapılmış bir tamlamadır دنيای دون ( )

İKİNCİ ÜNİTE70

C. Aşağıdaki kelimeleri, verilen eklerden uygun olanlarıyla tamamlayınız.(kâr – nâ – dâr – bî – âne – istan – gâh – hem – pür)

• pürdikkat

• ..................fikir

• .................ehil

• ...........günah

• dost...............

• hüküm...........

• seyrân...........

• lütuf……........

• Türkmen…….

D. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.1. Okuduğunuz metinlerde Farsça eklerle türetilmiş hangi kelimeler vardır?

Söyleyiniz.

2. Okuduğunuz metinlerde Farsça tamlamalar var mıdır? Varsa örnekler ve-riniz.

3. “Hafî” ve “lisân” kelimelerini kullanarak Farsça bir tamlama oluşturabilir misi-niz? Oluşturduğunuz tamlamanın anlamı nedir? Söyleyiniz.


1. Okuma Metni

پاپوشي طامه آتيلمقنظام بر بللي اوزانتيسي اوالرق اخيلك گله نگنڭ عثمانليلر دورنده اصناف تشكياليت، اچيريسنده و فوق العاده صاغلقلي ايشله مشدر. هر اصناف تشكلنڭ بر كتخداسي بولونور و كتخدا مسلك دالنڭ اينجه لكلريين، قانونلريين، يوڭتيم بيچيمنى ايي بيلري، اصنافڭ چاليشمه دوزننى و درستلگين دنتلرمش. اصناف ايله كتخدا آرا سنده يگيت باشي دينيلن بيلري كيشي قونومنده بر اصناف متثيلجيسي بولونور، صنعتنده حيله ياپانلر اولورسه ييگيت باشي طرفندن نوع، بر بو باشالتيلريمش. ايشلملر جزايئ گركلي و بيلديريلري كتخدايه ايديله رك تثبيت

شيمديكي ترك صتاندارتلري انستيتوسي )ت.س.أ.( قونرتولورلگي دميكدر.

هركسڭ مسلك اخاليق ايلكه لريله چاليشديغي او دومنلرده بر صنعتكارڭ ياپديغي ايشته ويا يريتيالن بوزوالن، نادر گورولن حادثه لردندر. چابوجق ويا حيله يه صاپمسي، امهايل چوروين ماللرده بر حيله آرانري، بولونورسه كتخدايه شكايتله ، ايلگيلنڭ جزاالنديريلمسي

ايستنريمش.

تقدير ايديلريكه آياق قايب اعمااليت، بو تور شكايتلره آچيق بر مسلكدر. قيصه سوره ده صيق صيق اولديغي خطاسيمي أورتيم يوقسه خطاسيمي قولالنيم آياق قابينڭ اسكي ين چابوق ياپيالن، چاريق چوروك دورلرده ، باشالنديغي ايديلمه يه شكايت و طارتيشمه سوكولن ياخود دلينن آياق قابيلر طوالييسيله كتخدا، صيق صيق چاريقجيلر يگيت باشسين چاغريوب حتقيقات ياپديرير اوملش. اگر بر اعماالت حيله سي سوز قونوسي ايسه ايلگيلي اوسته چاغرييلري، اصنافڭ ايلري گلنلري يگيت باشي و ديگر مسلك متثيلجيلري حضورنده


İKİNCİ ÜNİTE72

كتخدا طرفندن تكدير ايديلري، آلديغي اجرتڭ مشرتي يه اعاده سي صاغالنري، دعوا قونوسي اوالن آياق قايب ده قولالنيلمامق اچيون طامه آتيلريمش.

اولوب عيب بيوك اڭ اچيون اوسته او آتيلمسي طامه آياق قابينڭ ياپديغي اصنافڭ بر مسلكده كي شرف و اعتبارينى صفرالر و مشرتيسنڭ آزامله سنه يول آچارمش. بو اويغوالمه نيته لگنده اولوب بريسي حقنده “پاپوشي طامه بتون اصناف تشكياليت اچيون بر گنلله مه اولديغنه اشارت صاييلمش، ييمه سنڭ زور او مسلكدن اكمك آتيلدي.” دينيلمسي آرتق

اصنافڭ بو تيتزيلك ايله ايش گورمسي تأمني ايديلمشدر.

بو اويغوالمه نڭ اخي اوراندن قامله اولديغي، داها او زمانلرده ده خطايل مالزمه أورتن صنعتكارڭ، اخي شيخي طرفندن جملسدن چيقاريلوب پاپوشنڭ تكيه طامنه آتيلديغي و أوينه

يالني آياق گوندريلديگنه دائر روايتلر واردر. اسكندر پاال، ايكي درهم بر چكردك

اسكي سرايده كي حيات صويي

حممد فاتح خان، طبيعت صاحيب بر پادشاه اولديغي اچيون “عجبا حكيملريين بتون دييه اييدر؟” داها صويي هانگي استانبولڭ مشعون اچينده كي سرايڭ اسكي ده اونلر صوردي. طوپاليوب صويي حيات بر سيڭديريلري قوالي و معتدل خفيف، پيڭاريين صوڭره قويوب صويه پاموغي مثقال بشر گوسرتديلر. اوالرق او پاموقلري گونشده قوروتديلر. بتون پاموقلر طارتيلديغي زمان خفيف هپسندن پاموق ايصالتيالن ايله صويي پيڭارينڭ مشعون گلدي. حكيملرڭ سوزي طوغري چيقدي. فاتح حضرتلري دامئا او لذتلي صودن اچيردي. شو آنه قدر گلن بتون پادشاهلر اوندن

اچيرلر. نهال آتسز)اوليا چليب سياحتنامه سندن سچمه لر(

2. Okuma Metni


Performans GöreviDersin Adı Osmanlı Türkçesi

Sınıf 11

Kazanımlar

Farsça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar. Arapça tamlamaların yapı özelliklerini kavrar. Osmanlı Türkçesiyle yazılmış düzeye uygun metinleri okur.

Beklenen Performans Araştırma

Süre 3 Hafta

Puanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı Performans Görevi Konusu

Sizden, Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlere ulaşmanız, bu eserler-deki metinlerden yararlanarak Farsça ve Arapça tamlamaların yapı özelliklerini gösteren bir tablo hazırlamanız ve çalışmalarınızı arkadaşlarınızla paylaşmanız beklenmektedir.

Hazırlayacağınız tabloda; Farsça ve Arapça tamlamaların yapı özelliklerini maddeler hâlinde sıralama-

ya çalışmalı,Aynı yapı özelliğini gösteren tamlamaların her birine beş-altı örnek bulmalı,Tamlamaların anlamlarını günümüz Türkçesiyle aktarmalı,Yararlandığınız Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserlerin bibliyografik bil-

gilerine, fotoğrafları veya fotokopilerine yer vermelisiniz.

Görevinizi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler

Tabloyu hazırlamak için Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış antolojik veya kaynak eserler belirleyiniz.

Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri konusuna yer veren Osmanlı Türkçesi ders veya dil bilgisi kitapları hakkında bilgi edinin ve bu eserlerden bir veya birkaçına ulaşmaya çalışınız.

Osmanlı Türkçesi sözlüklerinden yararlanmalısınız.Tespit ettiğiniz tamlamaları, Farsça tamlamalar ve Arapça tamlamalar şek-

linde sınıflandırınız.Tablonun uygun bir konumunda, belirlediğiniz yapı özelliklerinden her birini,

birkaç cümleyle anlatıp sonra örnekleri sıralayınız.Yararlandığınız eserleri, nasıl ve nereden bulduğunuzu da not ediniz. Tablonuzu, elde ettiğiniz bilgilerle Word veya Excel programlarından yararla-

narak hazırlayınız. Tablonuzda, uygun görsel materyallere de yer verebilirsiniz.Çalışmalarınızı, size verilen sürede tamamlayıp arkadaşlarınızla paylaşma-

lısınız.

İKİNCİ ÜNİTE74


Kaynak Kullanma

Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserler ve metinler-den yeterli ölçüde yararlanılamamış; Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri, tam ve doğru kavranılama-mıştır.

Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış eserler ve metinler-den kısmen yarar-lanılmış, Arapça ve Farsça tamlama-ların yapı özellikleri genel olarak kavra-nılmıştır.

Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış yeteri kadar esere ve metne ulaşılmış; Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri, tam ve doğru olarak kavra-nılmıştır.

İçerik

Amaca uygun eserler seçileme-miştir. Arapça ve Farsça tamlama-ların yapı özellikleri, dikkatli ve doğru bir şekilde kavranılama-mıştır.

Genel olarak amaca uygun eser-ler seçilmiştir. Arapça ve Farsça tamlama-ların yapı özellikleri çoğunlukla doğru bir şekilde kavranılmıştır.

Amaca uygun eserler seçilmiştir. Arapça ve Farsça tamlamaların yapı özellikleri, tam ve doğru olarak kavra-nılmıştır.

Sunum

Görev sunumun-da görsel materyal-lere yer verilmemiştir. Beden dili, doğru ve etkili kullanılmamıştır. Anlatım, akıcı değil-dir. Hazırlanan tablo da görsel açıdan istenilen özellikleri taşımamaktadır.

Görev sunumu, görsel materyallerle yeteri kadar destek-lenmiştir. Beden dili, doğru ve etkili kul-lanılmıştır. Anlatımın akıcılığı, kısmen sağ-lanabilmiştir. Tablo, görsel açıdan isteni-len özellikleri büyük ölçüde taşımaktadır.

Görev sunumu, zengin görsel mater-yallerle desteklen-miştir. Dinleyicilerle iletişim sağlanmıştır. Beden dili, doğru ve etkili kullanılmıştır. An-latım, akıcı ve ilgi çe-kicidir. Tablo, görsel açıdan istenilen özel-likleri taşımaktadır.

PERFORMANS GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

75

OSMANLI TÜRKÇESİNDE SIK KULLANILAN ARAPÇA MASTAR, SIFAT VE ÇOKLUK KALIPLARI

Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının 2. İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleriArapça Çokluk Kalıpları3.

3. ÜNİTE

ÜÇÜNCÜ ÜNİTE76

1. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Arapça Mastar ve Sıfatlar

Hazırlanalım“Görmekle bakmak farklı şeylerdir.” ve “Küçük evin büyük konuklarını ağır-

ladık.” cümlelerdeki altı çizili kelimeleri tür yönünden karşılaştırınız.

أوزيل سوزلر

علمه قارشي دويديغمز ايلگي أويله بر صوسزلغه بڭزركه ، اچيدكجه داها فضله صوسارز.

لورينس سيرتن

حرص ايله موتليلق، بربرلريين هيچ گورمزلر.بنژامني فرانقلني

كرب انساين موتليلقدن اوزاقالشديرير. آلفونس دو المارتني

دوشومنه يي كنديين ياشايورسه ، اچيون فكرلر بيوك كيم اونوتور.

ب. آورباخ

دگل، روحده ايسته يورسه ق حياتڭ جسمده اوملق موتلی اولديغنه اينامنلي يز.

نيقواليه ويچ طولستوي)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

Mastarlar•

OkuyalımAşağıdaki "Özlü Sözleri” renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz

ÜÇÜNCÜ ÜNİTE 77

DikkatSülâsi mücerret mastar (üçlü mastar), bir hareket veya oluşu, şahıs ve za-

mana bağlı olmaksızın anlatan üç harften oluşan mastarlardır. “Fe, ayın, lam” harflerinden ibaret olan فعل kalıbıyla gösterilir. Burada “fe”, kelimenin ilk harfi-ni, “ayın” ikinci, “lam” ise son harfini temsil eder.

YazalımAşağıda “Özlü Sözler” metninde geçen فعل mastar kalıbındaki kelimeler

verilmiştir. Bunların okunuşlarını karşılarına yazınız.

علم

حرص

جسم

كرب

فعل عم

لعلم

YazalımAşağıdaki noktalı alana, okuduğunuz metinden seçeceğiniz iki özdeyişin

kısaca açıklamasını yapınız....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................


عشق

ايشيدڭ اي يارنلر قيمتلي نسنه در عشق

دگمه لره بيتينمز حرمتلي نسنه در عشق

طاغه دوشر كول أيلر گوڭللره يول أيلر

سلطانلري قول أيلر حكمتلي نسنه در عشق

كيمه كيم اوردي اوقه ايله قايغو يوق غصي فرياد ايله آهي چوق فرقتلي نسنه در عشق

دڭزلري قايناتري موجه گلري اويناتري

قيالري سويلتري قوتلي نسنه در عشق

مسكني يونس نه يله سني دردن كيمه سويله سني

وارسني دوسيت طويالسنيلذتلي نسنه در عشق

يونس امره

OkuyalımAşağıdaki metni renkli yazılan kelimeleri dikkat ederek okuyunuz.


SınıflandıralımAşağıdaki tabloda Arapça فعل (fa‛l) ve فعلت (fi‛let) mastar kalıpları verilmiş-

tir. “Özlü Sözler” metninden bu kalıplara uyan mastarları bulunuz. Aşağıdaki boş yapraklara renk ayrımına dikkat ederek örnekteki gibi yazınız.

fa‛l-فعل fi‛let-فعلت

........................

........................

........................

........................

YazalımYukarıdaki sözlerde mastar olan kelimeler farklı bir renkle yazılmıştır. Bu mas-

tarların okunuşlarını aşağıdaki noktalı alana yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

firkataşk


"İstanbul mutlaka fethedilecektir. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, onu fetheden ordu ne

güzel ordudur."Hadis-i Şerif

فتح مارشي يلكنلر بيچيله جك، يلكنلر ديكيله جك؛

طاغلردن چكديريلر، قاليونلر چكيله جك؛ كرپه تنلرله سورڭ ديشلري سوكوله جك.

يورو، حاال نه دييه اويونده اويناشده سڭ؟ فاحتڭ استانبويل فتح ايتديگي ياشده سڭ!

سن ده گچه بيلريسڭ ياردن، آنادن، سردن... سنڭ ده دستانڭى اوقويامل ازبردن.

خربڭ يوق گبيدر طاشيديغڭ دگردن.

الده سنسڭ، ديلده سن، گوڭلده سڭ باشده سڭ... فاحتڭ استانبويل فتح ايتديگي ياشده سڭ!

...دليقانليم، اشارت آلديغڭ گون آتاڭدن

يورويه جكسڭ، ملت يورويه جك آرقه ڭدنسڭا سالم گتريدم اولوباتلی حسندن.

... سنكه برجلره بايراق اوالجق قوماشده سڭ؛

فاحتڭ استانبويل فتح ايتديگي ياشده سڭ!...

عارف نهاد آسيهمقام: راست(http://www.msxlabs.org)

Söyleyelim Yukarıda yer alan marşı, renkli yazılmış Arapça mastarlara dikkat

ederek okuyunuz. Sonra melodisine uygun bir şekilde koro/solo hâlinde söyleyiniz.


أوزيل سوزلر

بيليملري أوگرمنه يه ، بزي اسارتدن قورتاراجق اوالن بيليملردن باشاليامل.

ميشل ده مونتني

اصالت صاحيب كيمسه ، ويريلنڭ دگرينه دگل، ويريليش شكلنه أومن ويرر.

پلوتارقخوس

حيات بيوك طاورانيشلرده بولونولديغي، صرب و متانت گوسرتيلديگي درجه دگر قازانري.

ج. ليددين

انسانڭ جهالتنڭ فرقنه وارمسي، بيلگي يه آتيالن آدميدر.

بنجامني ديزره يلي

عدالت و فضيلتدن يوقسون اوالن بيلگي، ساخته كارلقدر؛ بويله بر بيلگينڭ عقلله بر ايلگيسي

يوقدر.پيالتون

كندي سالميت اچيون حريتدن واز گچمك ايسته ينلر نه سالميت، نه ده حرييت حق ايتمشلردر.

فرنكلني

جسارت، تهلكه قارشيسنده عقلڭ و ذكانڭ قولالنيلمسيدر.

پيالتون)آدم أوزباي، باشارينڭ شفره لري(


Bulalım“Özlü Sözler” isimli metinde فعالت (fe’alet) kalıbında mastarlar yer almakta-

dır. Bu mastarları bulup aşağıdaki şemaya okunuşlarını yazınız.

فعالت

asalet ......................................

...................

......................................

...................

Sözlükten Araştıralım“Bulalım” bölümüne yazdığınız mastarların anlamlarını sözlükten bularak

defterinize yazınız.

DikkatSülâsi mücerret mastarlara, farklı anlamlar kazandırmak için ilave harfler

getirilerek yapılan mastarlara “mezîdün fîh mastarlar” denir.

dan sonra ع ve ت sülâsi (üçlü) mastar kalıbının başına (fi‛l) فعل mastarı تفعيل

”ise “yap tırmak تفعيل yapmak” anlamına gelirken“ (fi‛l) فعل .ilavesiyle yapılır ی

anlamında kullanılır. Aynı şekilde علم (ilm) mastarı da تعليم (ta‛lim) olur. علم mastarı önce, “bilmek” anlamına gelirken değişikliğe uğrayarak “öğretmek” anlamı kazanır.

ل şeklinde (teallüm) تعلم (ilm) علم ”kalıbında kullanılırsa “öğrenmek تفع

anlamına gelir. افعال (if‛al) kalıbında ise اعالم (i‛lam) olur ve “bildirmek” anlamını taşır.

Bunun gibi daha pek çok Sülâsi mücerret mastar kalıpları, bazı harf ilavele-riyle mezidün fih mastar hâline getirilerek farklı anlamlar kazanır.


YazalımAşağıdaki mastarların okunuşlarını yaprakların üzerindeki noktalı yere yazınız.

شكل

تشكيل

اشكال

تشكل

تفهيم

تفهم

افهام

تعليم

تعلم

اعالم

فهم

علم

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................

............................


تركيب بنداقبال اچيون احبايب سعايت يڭي چيقدي، ل بو درايت يڭي چيقدي. بيلمز ايدك أوي

سرقت چوغالوب لفظ صداقت موده الندي، ناموس متام اولدي محيت يڭي چيقدي.

دمشانلره احبابنى ذمي اولدي ظرافت،دلداردن اغياره شكايت يڭي چيقدي.

صادقلري حتقري ايله رد قاعده اولدي، خريسزلره اكرام و عنايت يڭي چيقدي

ل دخي منفور ايدي گرچه ، حقي سويله ين أويخائنلره امياكه رعايت يڭي چيقدي.

اوراق ايله اعالن اولونور مجله نظامات، الفاظ ايله ترفيح رعيت يڭي چيقدي.

عاجز اوالنڭ كتم اولونور حقي صرحيي،حمميلري هر يرده محايت يڭي چيقدي.

اسناد تعصب اولونور مرد غيوره ، دينسزلره توجيه رويت يڭي چيقدي.

، اسالم اميش دولته پابند تريقيل يوغ ايدي ايشبو روايت يڭي چيقدي. أوي

...ضيا پاشا

Okuyalım“Seçme Metinler”i, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

ضيا پاشا


گوگنيلمك سويله مكدن داها بيوك بر التفاتدر.ج. مكدانيلد

قبول أوزوملدن ينيلگي يي ، امتحا بيوك اڭ جسارتڭ ايتمكدر.

ر. ج. اينغريزول

انتظاملي اوملق و زماين ايلكه لري؛ اراده يل، أوگرمنه صنعتنڭ ايي قولالمنقدر.

ماغسل پوغست)آدم أوزباي، باشارينڭ شفره لري (

كاذبڭ سكينه سي يانسه كيمسه ايتمز اعتمادال ادري

بو عامل بر كتاب حكمت اندوز حقائقدرمئالڭ هر كيم استخراج ايدرسه آفرين باده

نايب) حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريح و ابيات(

...طوپ تفنكدن داها صيق، گله ياغان مرميلر...

قهرمان اوردويي سري ايتكه بو تهديده گولر! نه چليك طابيه لر ايسرت، نه سرن خصمندن؛ آلينري قلعه مي گوگسنده كي قات قات اميان؟

هانگي قوت اوين، حاشا، ايدەجك قهرينه رام؟چونكه تأسيس اهلي او متني استحكام.

صاريلري، اينديريلري موقع مستحكملر،بشرڭ عزمين توقيف ايده مز صنع بشر؛

...طالغه الن سن ده شفقلر گيب اي شانلي هالل!اولسون آرتق دوكولن قانلرميڭ هپسي حالل.

ابديا سڭا يوق، عرقمه يوق اضمحالل؛حقييدر، حر ياشامش بايراغمڭ حريت،

حقييدر، حقه طاپان ملتمڭ استقالل!حممد عاكف ارصوي


Sınıflandıralım“Seçme Metinler” başlıklı parçada renkli yazılmış mastarları, kalıplarını dik-

kate alarak tablodaki uygun yerlere, okunuşlarıyla yazınız.

استفعال افتعال افعال تفعيل

Yazalım“Seçme Metinler” den en çok beğendiğiniz üçünün ana fikirlerini bularak

aşağıda boş bırakılan yerlere yazınız.

……………………………………………………………………………………………• ………………………………………………………………………………………........………………………………………………………………………………………....................................................................................................................................................................................................................................................................

……………………………………………………………………………………………• ………………………………………………………………………………………........………………………………………………………………………………………....................................................................................................................................................................................................................................................................

……………………………………………………………………………………………• ………………………………………………………………………………………........………………………………………………………………………………………....................................................................................................................................................................................................................................................................


أوزيل سوزلرصريه دن بر انسان زماننى ناصل خرجاياجغين دوشونور، ياپاجغين تصريف زمان ناصل ايسه انسان بر عقللي

دوشونور. آرتور شوپنخائوه

حتمل ايتمك ظفر اچيون ايلك شرطدر.ك. كمپيل)آدم أوزباي، باشارينڭ شفره لري(

شهرتڭ پشنده قومشه يه تزنل ايتمه ينلري، شهرت كنديسي تعقيب ايدر.

پرسي بيش شلي)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

موتليلق، پروبلمدن اوزاق بر حيات دگل؛ اونلرله جمادله ايده بيلمه يتنگيدر.

جكسني برياون)آدم أوزباي، باشارينڭ شفره لري(

حاضر صاواشه يويل، ايي اڭ ايتمه نڭ حمافظه صلحي اوملقدر.

واشينكتون

ايله عشق ده نه ظفر نه ذكا نه يوكسكلگي، روحڭ أولچولور. او، آجنق اييلكله مقايسه ايديلري.

لو قوردايرە

قلبڭ، حماكمه نڭ اصال طانيمديغي فكرلري واردر. پاسقال

ياشايان انسانلرڭ ذكاسي، ئوملش انسانلرله اڭ ايي مناسبيت كتابلر يوليله قورا ر.

بووي)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

OkuyalımAşağıdaki metni Arapça mastarları dikkat ederek okuyunuz.


Düşünelimİki grup oluşturunuz. Birinci gruptaki öğrenciler, “Özlü Sözler” başlıklı metin-

deki تفاعل kalıbındaki mastarları; ikinci gruptakiler ise مفاعله / مفاعلت kalıbın-daki mastarları tespit ediniz. Bulunan mastarları günümüz Türkçesiyle aşağıda-ki uygun alana yazınız.

تفاعل مفاعله / مفاعلت

Metnin tamamını günümüz Türkçesiyle aşağıda boş bırakılan alana ya-• zınız.

Tespit ettiğiniz mastarların anlamlarını sözlükten araştırarak aşağıya ya-• zınız.

……………………………................... ...........................................................

……………………………................ ...........................................................

……………………………................ ...........................................................

……………………………................ ...........................................................

……………………………................ ...........................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................

…………………………….....................................................................................


DikkatArapça mezidün fih mastar kalıplarından تفاعل kalıbı da vardır. Bu kalıptan

da Türkçemize kelimeler girmiştir. Örnek: تواضع (alçak gönüllü olma), تفاخر (övünme), تكاثر (çoğalma).

DikkatMezîdün fîh mastarlardan bazıları Türkçede anlam değişikliğine uğramıştır.

Buna göre aşağıdaki örnekleri inceleyiniz.

EşleştirelimTabloda verilen mezîdün fîh mastar kalıplarıyla bu kalıpların örneklerini eş-

leştiriniz.

Mastarlar Mastar Kalıpları

اقتصاد a (if'âl) افعالمتايز b (tef'îl) تفعيل

معامله c (tefe'ul) تفعلاخالل a d (müfâ'ale) مفاعلهترجيح e (ifti'âl) افتعال

استخفاف f (tefâ'ul) تفاعلتفکر g (istif'âl) استفعال

Türkçedeki anlamı

Arapçadaki anlamı

Mezîdün fîh mastar

Sülâsi mücerret (yalın) mastar

gelecek güzelce kabul etmek استقبال قبول

yetenek hazırlanmak استعداد عدد

tartışma bakışmak مناظره نظر

izin istemek yardım etmek مساعده سعادت


چوجوق تربيه جیسیياالن سويله مك کوتو خويلرڭ بری اولوب خويى چوجوقلرڭ فنا اکرث و غايت مذموم اولديغندن قرنداشلری بيله ياالجنی ديو اونی ذم ايدر. ياالنی ميدانه اولور. رذيل عندنده خلق چيقدقده اعتماد ياالجنی چوجوغڭ سوزينه “بو اولومناز!” ديو هرکس بد معامله ايدر و بعضا فنا جزا دخی کورور. أی اوغل،

لطيفه ايله بيله ياالن سويله مکدن اجتناب ايتمك الزمدر. زيرا بر کره امسڭ ياالجنی چيقدقدن يامنش، أوی ياالجنينڭ اينامناز. مشهور صحبتدر: ده کيمسه صوڭره طوغری سويله سه ڭ “امان، کليڭز، أوم يانييور!” ديو چاغريدقده کيمسه اينامناز. طوغريلق کبی شی اوملاز. قباحتڭ بيله اولسه طوغری سويله، عذر ديله، بالدن قورتوالسڭ. لليهدن قورق؛ طوغری ايشله، کيمسه دن قورقما. کنديڭه قبول ايتمديگڭ شيئى کيمسه يه ايتمه. کالمڭی تفکر ايله ايت، هر ديلڭه کلنی سويله مه. خدای رحيم قوالغی ايکی يارامتش ديلی بر: ايکی ديڭله،

بردن آرتق سويله مه.

سڭا بر كيمسه طوقوناقلى القريدى سويله سه حظ ايتمزسڭ، جانڭ صيقيلري. بونى بيلوب سن دخى بر كيمسه يه حظ ايتمديگى سوزى سويله مه و بر كيمسه نڭ يوزينه سويله يه ميه جگڭ سوزى آرقه سنده دميه. سڭا آغري كلن شيئى باشقه سنه حتميله چاليشما. هركسى كندڭ كبى بيل. انسانيتدن هيچ آيريلما؛ طاتلى ديل، كولر يوز ييالنى دليگندن چيقارر، مشهور صحبتدر. كيمسه يه بد معامله أيله مه، آغري كلري. هركسڭ حالنه و مزاجنه دقت أيله، ديڭله نه جك سوز سويله. دامئا أييلك اوزره اول، طوغريلقدن آيريلما. صاقني سن كالم كذب ايله بر كيمسه

Okuyalım“Çocuk Terbiyecisi” isimli metni ve altındaki beyti, içindeki Arapça mastar-

lara dikkat ederek okuyunuz.


آلدامته يه چاليشما. سوزڭ صاغالم اولسون، هركس سنى مستقيم االطوار بيلسني و دامئا بر قرارده كورسون. تعليم و تعلم ايله أييلك و معرفتڭ آرتسني. اقرانڭه دامئا حلم ايله معامله أيله، كندڭدن بويوگه تواضع و تعظيم أيله. فقرايه رحم و شفقت و حلم و طاتلى ديل ايله معامله ايت. كيمسه نڭ قصورينى يوزينه اورما. بو دنياده هركسڭ قصورى واردر، قصورسز

بر الليهدر. قصورسز دوست آرايان دوستسز قالري؛ مشهور صحبتدر.

حيايت دوه يل، عثمانلي تركجه سي قيالغوزي

نه خبيل اول نه ده اموالڭى أيله اسراف

ايتمه بر كيمسه عمرڭده صاقني استخفاف

حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات

SınıflandıralımYukarıdaki metinlerde geçen mezîdün fîh mastarları, mastar kalıplarının bu-

lunduğu yerlere okunuşlarıyla yazınız.

تفعل(tefe'ul)

تفعيل(tef'îl)

افعال(if'âl)

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

استفعال(istif'âl)

تفاعل(tefâ'ul)

افتعال(ifti'âl)

مفاعله(müfâ'ale)

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................

....................


سچمه متنلربر فقريي گيديردكدن صوڭره حقري گورورسه ڭ اوين

تكرار صوميش گيب اولورسڭ.

فايليمني

باشقه بر ياپانلر، اييلك طواليي اولديغندن ضعيف دورومده كوتولك ده ياپابيلريلر.

سنانقور

عدالتسزلگي ايشله ين عداليت چيگنه يندن داها سفيلدر.افالطون

امحق مسافر، أو صاحبنى آغريالر.آتاسوزي)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

غريبڭ آناسي پنجره لردنيانيق تركيلرله يوللره باقار.

اينجه جك يوزنده هر آقشام أوسيت،چزيگي چزيگي، نقطه نقطه بر افكار.

فقريڭ آناسي هر صباح سسسز آغالر چوجغنڭ آچ چيپالق طورديغنه ،

اللري قوينندە قالري چاره سز....

ياووز بلند باقيلر(http://www.siirleri.org)

Sıfatlar •

ياووز بلند باقيلر

OkuyalımAşağıdaki metinde Arapça sıfatlar renkli yazılmıştır. Metni, renkli kelimelere

dikkat ederek okuyunuz.


اچيمده طامله طامله بر قورقو بريكييور؛صانييورم، هر صوقاق باشين كسمش ديولر…

اوستمه جاملريين هپ سيم سياه ديكييور؛گوزينه ميل چكيلمش بر اعمی گيب اولر.

جنيب فاضل قيصه كورك(www.siirleri.org)

بر بن دگل عامل سڭا حريان دييه سودمعلي علوي قوروجي(www.ilahi.org)

سريانينڭ گوزي غمله ياش اميشبنم دردم هر دردلره باش اميش

بن باغرميي طوپراق صاندم، طاش اميشمگر طاشه ختوم اكيلمز اميش

عاشق سرياين(http://tr.wikipedia.org)

جنيب فاضل قيصه كورك

علي علوي قوروجي

YazalımOsmanlı Türkçesinde genellikle فعيل، فعالن، افعل kalıplarındaki sıfatlar kulla-

nılmıştır. Siz de metinde renkli yazılmış sıfatları فعيل، فعالن، افعل kalıplarına göre gruplayınız. Günümüz Türkçesiyle okunuşlarını aşağıdaki uygun noktalı alana yazınız.

افعل فعالن فعيل.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................

.........................


Cümle KuralımAşağıda verilen Arapça kökenli sıfatları birer cümlede kullanınız.

hayran ......................................................................................................................sefil ............................................................................................................................hakir ..........................................................................................................................elim ...........................................................................................................................ahmak ......................................................................................................................

YorumlayalımAşağıdaki görseller çevre sorunlarını yansıtmaktadır. “ihmal, idrak, ihtiras,

vahim, elim, şedid, ekber, heyelan, felaket” mastar ve sıfatlarını kullanarak bu görselleri yorumlayan kısa bir yazı yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


2. Osmanlı Türkçesinde Sık Kullanılan Mastar Kalıplarının İsm-i Fâ’il ve İsm-i Mef’ûlleri

Hazırlanalım“Müdahil, münasip, müstehak, müstakbel” kelimelerini hangi anlamlarda

kullanırız?

زراعت و جتارت“واسطۀ ثروت” غزته سنڭ مؤسسلرينه،

زراعتڭ جتارت ابتداسيدر؛ جتارتڭ زراعت ايكى فعل خريك بو ايسه بركت ثروت و مقتضاسيدر؛

نتيجۀ بى نهايتيدر.حالنه باغچه بر سايه سنده صحرادركه بر زراعت باغچه دركه زراعت فيضيله حمصولدار بر كرير؛ جتارت او اوزره اكرثيت زراعت بر دفينه در كه ثروت اولور؛

باغچه نك آلتنده ظهور ايد ر.بيلينن اولونور؛ تأمني جتارتله استقبال، اوالن جمهول ماضى، جتارتله عودت ايدر؛ بر چفتجى منسوب اولديغى ايتمگه قدر خدمت طالبى علم نفرى، بر عسكر دولته

كافى بيلينمشدر.ارباب زراعت، آثارينى صفحات زمني اوزرينه يازمش ادباى طبيعيه در؛ بر صاقسى چيچك زراعتدر؛ بر نباتات سركيسى يينه زراعتدر. باغچوان، استاد قدرتك خامۀ ذى منتسب جتار ، اولديغى عائله متعلق تاجر بر حياتيدر! أو بر ويا دكان بر ايدر. كوچك احيا ملتى بولونديغى

OkuyalımGünlük konuşma dilinde karşılaştığımız “alim, zalim, malum, meçhul, cahil,

mazlum” kelimelerinin anlamları neler olabilir? Bu kelimeleri ortak anlam özel-liklerine sınıflandırınız.


DikkatCümlede bir işi yapan, yapılan işin öznesi olarak kullanılan kelimelere ism-i

fâil; yapılan işten etkilenen, nesne görevinde kullanılan kelimelere de ism-i mef’ûl denir.

Sülâsi mücerret mastarlardan “فاعل” kalıbıyla ism-i fâ’il; “مفعول” kalıbıyla da ism-i mef’ûl” yapılır. Mezîdün fîh mastarların ism-i fâ’il ile ism-i mef’ûllerinin başında ötreli mim bulunur. İsm-i fâ’illerde sondan bir önceki harfin harekesi esre olurken ism-i mef’ûllerde ise üstün olur.

Herkes Yerine“Ziraat ve Ticaret” isimli metinde renkli yazılan ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûlleri,

kalıplarını dikkate alarak tablodaki uygun yerlere, okunuşlarıyla yazınız.

İsm-i Fâ’iller İsm-i Mef’ûller

فاعل متفاعل منفعل مفعول مفتعل مفاعل

يينه جتارتدر؛ بر فابريقه ويا بر شهر بر جتارتدر؛ بويوك زارع، تراب اوستنده اوالن حمرراتنه هر يرده قاره بولور؛ بر تاجر، دنيانك هيچ بر طرفنده اجنبى قاملاز. بر منشى، بر عامل، ضابط، غربتده آچلقدن ئوله بيلري؛ زراعت و جتارت و حائل باشقه موتدن اچيون آدم بر چيقمش مكتبندن

هائل يوقدر.عبداحلق محيد طارخان


Öğrendiklerimizi Değerlendirelim“Herkes Yerine” etkinliğinde belirlediğiniz ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûllerden üçer • tanesinin anlamlarını sözlükten bularak aşağıdaki noktalı alana yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

İsm-i fâ’il ve ism-i mef’ûllerden üçer örnek seçiniz. Bunları birer cümlede • kullanarak aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

أوزيل سوزلرمسافر اون قسمتله گلري، برينى يري، طقوزيين برياقري.

ترك آتاسوزي

اسكي لباس گيب عاشقڭ گوڭليسوكولدكدن صوڭره ديكيلمز اميش.

حممد سرياين

انسانڭ نفسنه حاكم اوملسي، ظفرلرڭ اڭ بيوگيدر.افالطون

OkuyalımAşağıdaki “Özlü Sözler” isimli metni okuyunuz.


جاهللر كامله سن بيلمه ڭ دييوبآنڭ اچيون غائب ايتديلر عرفاين

پري سلطان آبدال

اييلك سورلك، عامللري جاهللردن آيريان بر فرقدر.تيلون

نازك انسان، نزاكيت نزاكتسزدن أوگرنري.لورد خاليفاقس

ايديڭز. دقت اومله يه اويصال و مالمي قارشي هركسه باخصوص أويڭزده ...

فريانسوئه دو صاله )عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

Öğrendiklerimizi Değerlendirelim“Özlü Sözler” başlıklı metinde kullanılan ism-i fâ’iller renkli olarak yazılmıştır. •Bunları, okunuşlarıyla aşağıdaki noktalı alana yazınız.

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................“Özlü Sözler” metninde geçen ism-i fâ’illerin anlamlarını sözlükten bula-•rak aşağıya yazınız.

Aşağıdaki noktalı alana, okuduğunuz metinden seçeceğiniz iki özdeyişin •kısaca açıklamasını yapınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


اخالقمز يوكسلمليهر زمان هركسي ممنون ايده مه يز، اما هركسي ممنون

ايده جك بيچيمده قونوشابيلريز. وولته يه)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

شكلده بر مكمل دوشوجنه نڭ گونكی هر بيليم، اييلشديريلمش اومله سندن باشقه بر شي دگلدر.

آلبت آينشتاين

صانييوردم؛ آڭاليور انسانلري زمان اولديغم موتلی حالبوكه اونلري آجنق فالكت اچينده طانيمه م مقدرمش.

ناپوليون)آدم أوزباي، باشارينڭ شفره لري(حياتڭ حقيقي ثروتنى حمبت، فقريلگڭ ده بنلك تشكيل

ايدر.آاله شاندره وينت

Anlam Verelim Aşağıdaki ism-i fâ’illerin okunuşlarını ve anlamlarını boş bırakılan yerlere yazınız.

مستقيم

معارض

حمافظ

منكسر

خمرب

جماور

معاون

معلم

...................................

1

5

2

6

3

7

4

8...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

...................................

müstakimdosdoğru olan

OkuyalımAşağıda yer alan metinleri okuyunuz.


ملتلر آرا سنده ضروري كولتور مبادله لري نتيجه سنده هر ديل يباجني ديللردن كلمه آملشدر. هر ديل مركبدر.

پيامي صفا

ساده بر سوزدر فقط حكمتلرڭ اڭ جمملي: بر خالص امكاين وار: اخالقمز يوكسلملي،

يوقسه پك قورقونچ اولور قامترلشوب خسرامنز... چونكه هم دنيا گيدر، هم دين، اگر ياپمازسه ڭز.

...مادامكه اوندن داها ملعون داها چركني

بر سيئه يوقدر سڭا؛ اي عنصر اميان،نوميد اوالرق رمحت موعود خدا دن،

خسرانه رضا ويرمه ... چاليش... عزمي برياقما؛كندڭ ياناجقسه ڭ بيله اوالديڭى ياقما!

حممد عاكف ارصوي...(http://www.siirleri.org)

ساقاريه تركیسي...

نه آغري امتحاندر، باشڭده كي، ساقاريه !بيڭ بر باشلي قرتايل ناصل طاشري قناريه ؟

انساندر صانييوردم مقدس يوكه محال؛محاللقكه ، صوڭنده ، نه رتبه وار، نه ده مال.يالڭز آجي بر لقمه ، زهرله پيشمش آشدن؛

و آيريلق، آننه دن، وطندن، آرقداشدن....

جنيب فاضل قيصه كوركhttp://www.siirleri.org

دوستلق، ايكي وجودده مشرتك بر روحه بڭزر.آريسطو

حقلي بر ادعا، اير گيچ مظفر اولور. جون صاميني)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

پيامي صفا


Öğrendiklerimizi DeğerlendirelimMetinlerdeki renkli yazılmış ism-i mef’ûllerin okunuşlarını aşağıda boş bıra-• kılan yerlere yazınız.

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Okunuşlarını yazdığınız ism-i mef’ûllerin anlamlarını aşağıya yazınız.•

Anlamını bulduğunuz ism-i mef’ûllerden bazılarıyla yeni ve anlamlı cümle-• ler oluşturarak aşağıya yazınız.


EşleştirelimAşağıdaki mastar ve ism-i fâ’illeri örnekteki gibi eşleştiriniz.

EşleştirelimAşağıdaki mastar ve ism-i mef’ûlleri örnekteki gibi eşleştiriniz.

İsm-i Mef'ûller Mastarlar

f sağlamlaştırmak استحكام

e saygın olmak اعتبار

d güvenmek اعتماد

b م öne geçmek تقدي

a askıya almak تعليق

c düzenli olmak انتظام

İsm-i fâ’il Mastar

خمرب a تدريسders vermek

متعهيد b حمافظه(sürekli) korumak

متجاهل c مشاهده(sürekli) gözlemek

حمافظ d تعهيدanlaşma yapmak

س مدري a e جتاهلbilmezlikten gelmek

مشاهد f اخبارhaber vermek


YazalımOsmanlı Türkçesiyle verilen cümlelerin okunuşlarını yeni Türk harfleriyle kar-

şılarına yazınız.

Osmanlı Türkçesi Günümüz Türkçesi

مرد متوكل اولور انديشه دن آزاد.حممد طاهر بن رفعت

اولور بر كون مساعد روزكار اما زمان ايسرت.

رشديحممد طاهر بن رفعت()منتخبات مصاريع و ابيات

متكربي ايكى عاملده ده منفور قالري.راشدحممد طاهر بن رفعت()منتخبات مصاريع و ابيات

ار اوالن دنياده بدر بو كيم غدي جمريكام آملاز.

بليغحممد طاهر بن رفعت()منتخبات مصاريع و ابيات

س. حل أيله يه مز مسئلۀ عشقى مدريروحئ بغداديحممد طاهر بن رفعت()منتخبات مصاريع و ابيات


YazalımMısralarda geçen ism-i fâ’il ve ism-i mef’ûlleri bularak okunuşlarını aşağıya

yazınız.

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Bilmediğiniz kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak aşağıdaki noktalı ala-na yazınız.

Seçtiğiniz iki ism-i fâ’ille iki ism-i mef’ûlü birer cümlede kullanarak aşağıya yazınız.


3. Arapça Çokluk Kalıpları

HazırlanalımTürkçede yaygın olarak kullanılan Arapça kökenli “evlat, evrak ve edebi-

yat” kelimeleri, aslında çokluk ifade eden kelimelerdir. Bu kelimelerin günlük dildeki karşılıklarından yola çıkarak çokluk anlamlarını

tahmin edip söyleyiniz.


ايكنجى فرقه يه مأمور امحد پاشا، كموشصويي قيشله سنده بولونان امرا و ضابطان و نفراتى مجع ايدرك پادشاهه و قانون دائر چاليشا جقلرينه صداقتله حمافظه سنه احكامنڭ اساسى

حتليف ايتمشدر....

طنني غزته سي، ٧ رجب ١٣٢٦

مزيانه اوركوروشديگڭ احبابى ابتدانورس قدمي)حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات(

ينى بيلمكدر انسانلر اچيون آداب اساسا حديمعليم ناجي)حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات(

حقيه تفويض امور ايت نه امل چك نه كدر. اندرونلي واصفمعليم ناجي)حممد طاهر بن رفعت منتخبات مصاريع و ابيات(

OkuyalımTürkçede kullandığımız “etraf, adap, levazımat, müminat, hayrat” kelime-

lerinin anlamlarını tahmin ediniz. Bu kelimelerin ortak anlam özelliği ne olabilir? Söyleyiniz.


حتصيل كماالت كم آالت ايله اوملاز. ال ادري)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

صنف اصنافده يوقدر انصاف.سنبل زاده وهيب)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

خاطر اغيار اچيون بن ياردن قيلمام فراغ. شيخ غالب)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

اخالق دويغومز، احرتاصلرميزي قونرتول ايدر.بونيد شوو)عرفان طاتلي، أوزيل سوزلر(

...اي ترك استقبالنڭ اوالدي! ايشته بو احوال و شرائط اچينده

دخي وظيفه ڭ؛ ترك استقالل و مجهوريتنى قورتارمقدر....

مصطفي كمالمصطفي كمال

شيخ غالب

DikkatArapçada kelimeler, nicelik bakımından üç kategoride değerlendirilir.•

1. Tekil (müfred): Tek bir varlığı karşılar. قلم-كتاب2. İkili (tesniye): İki varlığı karşılar. دارين-ابوين3. Çoğul (cemi'): Üç veya daha fazla varlığı karşılar. كائنات-حاضرون

Arapçada bazı kelimeler çoğul yapılırken tekil kelimelerin sonuna, eril • kelimelerde “ون“ / ”ين”; dişil kelimelerde ise “ات” harfleri getirilir.

كاتبون-مسلمني-صاحلات


YazalımMetinlerde geçen çoğul kelimelerin okunuşlarını aşağıdaki noktalı yerlere

yazınız.

....................................................................................

....................................................................................

........................................................

AraştıralımSiz de çokluk ifade eden Arapça kökenli kelimeler bularak aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Kelime AvıAşağıdaki çoğul kelimelerin okunuşlarını bulmacadan tespit ederek işaret-

leyiniz.

اسباب، افكار، فنون، ادبيات، مأمورين، امور، اوالد، امم، كماالت، اخالق، عقول، ادبا، اوقات، كائنات، طلبه، رسل

U K U L M E A K İM F B D E V L A TU Ü M E M K T İ AR R F V U A A N LK Ü T N R T L A EE D E B İ Y A T BS E F Ü N U N H EB B K E M A L A TA A A H L A K S DB T R U S Ü L G F


EşleştirelimAşağıdaki tekil kelimeleri çoğullarıyla eşleştiriniz.

Çoğul Tekil

فنون a ملك(melek)

جتار b ورق(yaprak)

اوراق c علم(ilim)

اوقاف d وصف(vasıf)

اوصاف e شقى(yol kesen)

اشقيا f فن(tabiat ilimleri)

علوم g تاجر(ticaret yapan)

مالئكه a h وقف(vakıf)


هرج و مرج ايتديگڭ ادواره ده يتمز اوكتاب...

سين آجنق ابديتلر ايدر استيعاب. بو، طاشڭدر دييه رك كعبه يي ديكسه م باشڭه ؛ رومحڭ وحينى دويسه م ده گچريسه م طاشڭه ؛

OkuyalımMetinleri, kırmızı renkle yazılmış çoğul kelimelere dikkat ederek okuyunuz.


صوڭره گوك قبه يي آلسه م ده ردا ناميله ، قانايان حلديڭه چكسه م بتون اجراميله ؛

... حممد عاكف ارصوي(http://www.siirleri.org)

...معنوي افقي پك اڭگني اولو پيغمربلر

-حبثڭ أوستندەدر اونلر-لكن خيلي مسعود ايديلر دنيادە؛

ياشايورلردي حواريلري، اصحابيله؛ نه افقلر... نه گوزل روح اميش اونلر يا رب!

...حييي كمال بياتلي

...باغچه مڭ بو كوشه سى، حقيقت بيليڭزكه ايشته غرباخانۀ لقلقان! ديدى. -باغچه چويرن اونلرى اوطه يله خراب اوچ بو خياملدر. كندى آملش شكلنى اچينده كچييور. فرصت بو صوڭ كونلرى، سكون و ختيل كوشه سنده عمرميڭ بولدقجه بورا يه التجا ايدرم. زوجه م بيله بڭا بوراده رفاقت ايتمز. بو انزوا كا هده آرقداشلرم يالڭز سقط و اختيار ليلكلردر. بيلمم بروسه يى كزركن كورديڭزمى؟ قوافلر چارشوسنڭ اورته سنده بر ميدان وار، بو ميدان معلول بعض حيوانلرڭ دار العجزه سيدر. قنادى و باجاغى قرييق ليلكلر، بوڭامش قارغه لر، كور و صاغري بايقوشلر بوراده خلقڭ صدقه سيله اعاشه ايديلري. قواف اصنافنڭ آيلقله طوتديغى صدقه طوپالنان اختيار، بر عملمانده قدر ليلكلر سقط باقديغى ياشنده، يوز ايدن التجا مرمحتنه انسان و پارچه الر متزيلر، آلري، اشكمبه كون هر پاره سيله ايكى بر ليلكلردن قوافلر چارشوسنده كى سقط قوشلره طاغيتري. عليل زواللى، دانه سنى بورا يه آلدم. بن ده آرتق بر اختيار سقط ليلكدن باشقه نه مي؟ بو كوشه ياشايوب برلكده بوراده كونلرميزى صوڭ غرباخانه در. بر اچيون بنم و اونلر

ئوله جگز. اونڭ اچيون پاوييونه “غرباخانۀ لقلقان” امسنى ويردم.امحد هاشم يڭي جمموعه ، ٤. جلد، ١ مايس ١٩٢٣

حييي كمال بياتلي


BulalımMetinlerde geçen Arapça çoğul kelimeleri aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Dağarcığıma Kelime Ekliyorum Metinlerdeki anlamını bilmediğiniz kelimeleri tespit ediniz. Sözlükten, bu ke-

limelerin anlamlarını bulunuz. Aşağıdaki noktalı alana anlamını bilmediğiniz kelimeleri ve anlamlarını alfabetik olarak yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


Yazalım“Gurebahane-i Laklakan’dan” isimli metnin ana fikrini aşağıda boş bırakı-

lan yere yazınız......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


A. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini bulup işaretleyiniz.1. Aşağıdakilerden hangisi sülâsi mastarlardandır?

A) حسرت B) احسان C) تشكر D) تكثري E) مداخله

2. Aşağıdakilerden hangisi mezîdün fîh mastar kalıplarından değildir?

3. Aşağıdaki kelimelerin hangisi ism-i fâil kalıbına bir örnektir?

A) B) اشارت C) D) شهدا E)

4. Aşağıdaki kelimelerin hangisi ism-i mef’ûl kalıbında değildir?


-kelimesinin anlamı aşağıdakilerden hangisinde doğru ola (ism-i fâ'il) معلم .5rak verilmiştir?A) haber verilen B) öğreten C) öğrenilen D) bilinen E) anlatılan

6. Aşağıdakilerden hangisi Arapça sıfattır?

A) فكر B) حتسني C) مسابقه D) مجيل E) انتظار

mastarının ism-i mef’ûlü aşağıdaki seçeneklerin hangisinde doğru تدريس .7olarak verilmiştir?

A) مدروس B) س مدرس (E درس (D مدرسه (C مدري

8. Aşağıdaki kelimelerden hangisi çoğul değildir?

A) رجال B) مفهوم C) اكابر D) شهدا E) مأمورين

B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

( ) Mezîdün fîh mastarlar, Sülâsi mücerret mastarlara harf ilave edilerek yapılan mastarlardır.

( ) Arapçada çoğullar en az iki varlığı karşılar. ( ) Mezîdün fîh mastarlardaki ism-i fâ’il ile ism-i mef’ûl arasındaki fark, sondan

ikinci harfin harekesidir. .kelimesi, ism-i fâ’ildir صادق ( )

C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

1. Osmanlı Türkçesinde sıklıkla kullanılan mezîdün fîh mastarlara üç örnek veriniz.

.mastarlarının ism-i mef’ûllerini yeni Türk harfleriyle yazınız استقبال، انتظام، تصديق .2

.kalıbından üç örnek veriniz انفعال .34. Arapça eril ve dişil çoğula birer örnek veriniz.


1. Okuma Metni

شیخ ادبالينڭ عثمان بكه نصيحيت...

يورگڭڭ بيلگڭڭ، ايشيتسني؛ يولڭي و گوڭلڭي گوزيڭي، تاڭري عثماجنق؛ “اي گوجين پكيشديرسني؛ حقدن، عدالتدن، مرمحتدن، عزمدن، ثباتدن غريب قوماسني.”

“اي عثماجنق، بگسڭ. بگلگڭى بيل، بگلگڭى اونومتا.”

بزه گوجنيكلك سڭا؛ اويصاللق بزه ، أوفكه صوڭره بوندن بگسڭ. عثماجنق، “اي گوڭل آمله سڭا؛ صوچالمه بزده ؛ قاتالمنه سنده ؛ بوندن بويله ياڭيلغي بزه ، خوش گورمك سڭا؛ عجز بزه ، ياردمي سڭا؛ گچيمسزلكلر، اويومشازلقلر، آڭالمشازلقلر، چاتيشمه لر بزه ،

عدالت سڭا؛ كوتو گوز بزه ،شوم آغز بزه ،حقسز يوروم بزه باغيشالمه سڭا.”

“اي عثماجنق؛ بوندن بويله ، بوملك بزه ، بتونله مك سڭا؛ أوشنگنلك بزه ، غريت سڭا؛ اويوشوقلق بزه ، راحت بزه ، اويارمق، شوقلنديرمك، غريتلنديرمك سڭا.”

“اي عثماجنق؛ يوكڭ آغري، ايشڭ چتني، گوجڭ قيله باغلي. تاڭري ياردميجيڭ اولسون؛ بگلگڭى قوتلي قيلسني؛ حقي يولنه ياراريل قيلسني؛ ايشيغڭى پاريلداتسني، اوزاقلره ايلتسني؛

سڭا يوكڭي طاشيياجق گوچ، آياغڭى سورچديرمتيه جك عقل ويرسني.”...

طارق بوغره ، عثماجنق.


شيخ ادبايل عثمان غازي


2. Okuma Metni

حكايهجهانكري پهلوانڭ يتيشديرديگى چراقلردن برى اوسته سنڭ بوتون اويونلرينه واقف اولديغى تلى بولونديغى كبى اوسته سندن ماعدا يڭمديگى پهلوان ده و اوسته سندن داها كنچ و قوي

قاملامش.

طمع بو يا! جهان پهلوانلغنى قزامنق اوزره يالڭز بو اوسته سنڭ ده صريتنى يره كتريمك املنه دوشر. واقع اوالن مجعيت اثناسنده بتون پهلوانلر كور شري. چراق اوسته سيله كورش

ايتمه يه اصرار ايدر.

اويون قاچ بر آتارلر. أل ايكى بر اير ميداننه چيقيلري. بربرلرينه بالطبع طرفني موافقتيله باشالرلر. يورمغه بربرلرينى بيرن. ايش جديته آرتق آڭالرلر. تلرينى قوي يكديگرينڭ ياپارق

اوسته سى شاكردينڭ هيچ ده خيالندن كچمه ين ديگر بر اويون ياپارق صريتنى يره كترير.

اوسته چراق آياغه قالقوب أل أله ويردكلرنده اوسته سى:

ده بونى اوگرمتشدم. اوقشايا رق صريتڭى اويونى قرق قدر شيمدى يه سڭا -اوالد ميدان مصارعه ده يره كتريمك صورتيله اوگرتدم. ايشته بو ده قرق برجنيدر .بونى ده اوگرن

دميش.حممد خالد، لطائف خالد


3. Okuma Metni

مسلمان بيليم انسانلرينڭ اجيادلريكتايب آڭالتان شكللريين آيڭ دفعه ايلك بيلگيين. آسرتونومي بيوك • قوشجي: علي

يازمشدر.

• تريغونومرتيده طانژانت، قوطانژانت، سقانت، قوسكاندی بوالن بيوك عاملدر. ابو الوفا:

• ايلك دفعه دنيانڭ دونديگين اثبات ايتمشدر. بريوين:

• آوروپا يه مامتاتيگي أوگرمتشدر. ابو كامل شجعا :

• مد-جذر )گل-گيت( اوالينى ايلك او بوملشدر. ابو معشر:

• دنيانڭ اڭ بيوك كاشفيدر. تريغونومرتينڭ كاشفيدر. بطاين:

• آطوم بومبه سي فكرينڭ باباسي و كميا بيليمنڭ آتاسي بيوك عامل. جابر بن حيان:

• آق مشس الدين: پاستوردن دورت يوز سنه أوڭجه ميقرويب بوملشدر.

صايارڭ بيلگي و قوروجيسي سيستمڭ اوطوماتيك أوڭجه عصر سكز • جزري:باباسيدر.

• آوروپا ليلردن دورت يوز سنه أوڭجه زوئولوژي آنسيكلوپديسين يازمشدر. دمريي:• سس اوالينى ايلك دفعه فزييكي يوڭدن آچيقالمشدر. سسڭ فزييكي ايضاحنى فارايب:

ايلك دفعه او ياپمشدر.

• مامتاتيكده اونده لق كثري سيستمنى ايلك او بوملشدر. غياث الدين مجشيد:

• جذامڭ سببنى و تداويسين طقوز يوز سنه أوڭجه آچيقالمشدر. ابن جثار:

علي قوشجي ابو الوفا بريوين ابن سينا پريي رئيس


• وبانڭ بوالشيجي بر خسته لق اولديغين علمي يولدن آچيقالمشدر. ابن خطيب:

• قرداشلردن بيڭ سنه أوڭجه ايلك اوچاغي ياپوب اومچه يي (Wright) ابن فرناس: رايتگرچكلشديردي.

• طقوز يوز سنه أوڭجه خارقه بر طورنه تزگاهي ياپمشدر. ابن قرقه :

• جربڭ متلنى آتان بيلگينلردندر. ابن ترك:

• يدي عصر أوڭجه بوگونكينه چوق بڭزه ين دنيا خريطه سي چزيمشدر. ادريسي:

• اثرلري آوروپا أونيورسيته لرنده آليت يوز سنه درس كتايب اوالرق اوقوتوملشدر. ابن سينا:طبڭ باباسيدر. آوروپا يه گوره آدي آويسنيادر.

فزييك بيلگينيدر. آسرتونومي و مامتاتيك بيوك اڭ عصرڭ ياشاديغي • رومي: قاضزيا ده قوراللريين آسرتونومي يه اويارالمشدر.

أوڭجه سنه اللي يوز • (Robert Koch) قوخدن روبريت ميقروبين ورم وسيم: عباس كشف ايتمشدر.

• آوروپا ليلردن أوچ عصر أوڭجه كوچك قان طوالشيمنى كشف ايتمشدر. ابن النفيس:

• دورت يوز سنه أوڭجه بوگونكينه اڭ ياقني دنيا خريطه سين چزيمشدر. پريي رئيس:

• جرب علمنڭ قوروجيلرندندر. ايلك قتاراقت عملياتنى ياپمشدر. عمر خيام:

• بيڭ سنه أوڭجه قانسر عمليايت ياپمشدر. علي بن عباس:

• غليله دن أوڭجه صارقاجي بوملشدر. ابن يونس:

• ايلك دفعه گوز خسته لقلري حقنده اثر يازمشدر. علي بن عيسي:)دوزنلنمشدر(http://www.msxlabs.org


OSMANLI TÜRKÇESİNDEKİ TAMLAMALARIN ANLAM ÖZELLİKLERİ

Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri1. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri2.

4. ÜNİTE

DÖRDÜNCÜ ÜNİTE118

1. Farsça Tamlamaların Anlam Özellikleri

Hazırlanalımحقوق“ مكتب قرآن، حال، صداي tabirlerini günümüz Türkçesiyle ifade ”لسان

ediniz. Bu tabirleri günümüz Türkçesine aktarırken nasıl bir yol izlediniz?

احلان شتابر بياض لرزه ، بر دومانلي اوچوش،اشين غائب ايله ين بر قوش گيب قار

گچن ايام نوبهاري آرار...اي قلوبڭ سرود شيداسي،اي كبوترلرڭ نشيده لري،

او بهارڭ بو ايشته فرداسيقاپالدي بر درين سكوته يري قارلر.

...سزي داللرده ، النه لرده آرار.

گيتديڭز، گيتديڭز سز اي مرغان،شيمدي بوش قالدي سرتسر يوه لر؛

يوه لرده -يتيم يب افغان!-صوڭ قاالن مايئ توگلري قوغالر قارلر.

...گوكلردن امللر گيب ريزان اولويور قار...هر صعده خيامل گيب پويان اولويور قار...

بر باد خاموشڭ پر صفنده اويوقالرطرزنده طورور بر آرالق صوڭره اوچارلر.

...جناب شهاب الدينhttp://www.siirleri.org

Okuyalım"Elhân-ı Şitâ” başlıklı şiiri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.

DÖRDÜNCÜ ÜNİTE 119

DikkatFarsça tamlamalarda, önce tamlanan sonra tamlayan gelir. Tamlamaya

son kelimeden başlanarak geriye doğru anlam verilir.

kış nağmeleri احلان شتا

ilkbahar günleri ايام نوبهار

çılgınca şarkılar سرود شيدا

sessiz rüzgâr باد خاموش

Sözlükten AraştıralımAşağıdaki tamlamalarda geçen kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak

tamlamaları örnekteki gibi günümüz Türkçesine çeviriniz.

........................... راە وطن saf, temiz پر صف

.......................... قلب ملت ........................ يتيم يب أفغان

.......................... نسل كرمي .......................... حرکت ادبيه

............................ ارباب قلم ......................... عشق صنعت

............................ خون محيت ........................... خاك وطن

Yazalım"Elhan-ı Şita" isimli şiirde işlenen duygu ve düşünceleri bir kompozisyon

hâlinde ifade ediniz. .....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


EşleştirelimAşağıdaki Farsça tamlamaları anlamlarıyla -örnekteki gibi- eşleştiriniz.

vekiller heyeti 1 دين اسالم

İslam dini 2 شوراى عثمانی

adli hükümler 3 مکاتب عسکری

dünya yurdu 4 1 هيئت وکال

askerî okullar 5 باب بيت

geçim derdi 6 ميثاق مليى

ev kapısı 7 دار دنيا

millî ant 8 درد معيشت

hayal kırıklığı 9 احکام عدلی

Osmanlı şurası 10 سقوط خيال


Cümle KuralımAşağıda anlamları ile birlikte verilen Farsça tamlamalarla birer cümle kurunuz.

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

tıp mektebi مکتب طب

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

Osmanlı Devleti دولت عثمانيه

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

yüksek, yüce kapı

باب عالی

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

aşk derdi درد عشق

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

su damlası قطرۀ آب

............................................................

............................................................

............................................................

............................................................

ağlayan göz چشم کريان


Okuyalım-YazalımAşağıdaki beyitleri okuyunuz ve günümüz Türkçesiyle okunuşlarını yazınız.

بنده جمنوندن فزون عاشقلق استعدادى وارعاشق صادق بنم جمنونڭ آجنق آدى وار

فضويل)اسكندر پاال، كتاب عشق(

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

اهل متكينم بنى بڭزمته اى كل بلبلهدرده يوق صربى آنڭ هر حلظه بيڭ فريادى وار

فضويل)اسكندر پاال، كتاب عشق(

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

نه سليمانه اسريز نه سليمڭ قولى يزكيمسه بيلمز بزى بر شاه كرميڭ قولى يز

حرييت)اسكندر پاال، كتاب عشق(

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................

..................................................................................


Sözlükten AraştıralımOkuyalım-Yazalım etkinliğinde yer alan beyitlerdeki Farsça tamlamaları, farklı

renkteki bir kalemle işaretleyiniz. Sözlük yardımıyla tamlamaların anlamlarını be-lirleyiniz. Daha sonra bulduğunuz tamlamaları ve anlamlarını aşağıya yazınız.

Farsça Tamlama Anlamı

........................................ ......................................................................................

........................................ ......................................................................................

........................................ ......................................................................................

سچمه متنلرچيقايل گوكلره آهم شرري دونه دونه

ياندي قنديل سپهرڭ جگري دونه دونه جنايت

نی بزم غمم اي ماه نه بولسه ڭ يله وير

اوده يامنش قورو جسممده هوادن غرييفضويل

گر حضور ايتمك ديلرسه ڭ اي حميب فارغ اول

اوملا يا وحدت جهانده كوشۀ عزلت گيبحميب

ايريشوب بهاره بلبل يڭيلندي صحبت گل

يينه نوبت حتمل ديل يب قراره دوشديشيخ غالب

Okuyalım"Elhân-ı Şitâ” başlıklı şiiri, renkli yazılmış kelimelere dikkat ederek okuyunuz.


YazalımYukarıdaki beyitlerin okunuşlarını aşağıya yazınız.

............................................................................................................................. •

.............................................................................................................................

............................................................................................................................. •

.............................................................................................................................

............................................................................................................................. •

.............................................................................................................................

............................................................................................................................. •

.............................................................................................................................

Sözlükten AraştıralımOkuyalım–Yazalım etkinliğinden yararlanarak beyitlerde geçen Farsça

tamlamaları ve anlamlarını aşağıdaki noktalı alana yazınız......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

YorumlayalımMuhibbî’nin beytini yorumlayarak düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


Boşlukları Dolduralım Aşağıdaki beyit ve cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen Farsça tamla-

malardan uygun olanları yazınız.

روی زمنيشهر استانبولبالى عشقباد صبا

........................ سوديگمه كيدرسه ڭ

اول كونش يوزيل يه وار سالم سويلهگوهري

يا رب ........................................ ايله قيل آشنا بنىبر دم .......................................... دن ايتمه جدا بنى

فضويل

بهار كلدى ........................................ ده چيچكلر آچدىعثمانلى دولتنڭ پاى ختتى ........................................ ايدى

Cümle Kuralım“Rûy-ı zemin” ve “bâd-ı sabâ” tamlamalarını birer cümlede kullanınız.

..........................................................................................

.............................................

.............................................

.............................................

..........................................................................................

..........................................................................................

.............................................


Tamlamaları BulalımFarsça tamlamaların fazlaca kullanıldığı Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati

Dönemleri’ne ait eserlerden veya Türk edebiyatında önemi olan gazete ya-zılarından araştırma yaparak sınıfa getiriniz. Bu yazılardaki Farsça tamlamaları tespit ederek tamlamaların anlamlarını bulunuz.

نوال تاجم كبى بامشده كوتورسه م دامئقدم نقشنى اول حضرت شاه رسلڭ

ت او قدم صاحبيدر كل كلزار نبويامحدا طورما يوزڭ سور قدمنه او كلڭ

١. امحد )اسكندر پاال، كتاب عشق(

چشم اعمايه كوره ليل ونهار ايكيسى برعيين)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

س حل أيله يه مز مسئلۀ عشقى مدريبغداديل روحي)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

بلبل آغالر كل كولر احوال عامل بويله درال ادري)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(


سچمه متنلر


نافع اوملاز مرض عشقه مداواى حكيمنوعي)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

YazalımYukarıdaki metinlerde geçen Farsça tamlamaların okunuşlarını aşağıya

yazınız. Bilmediğiniz kelimelerin anlamlarını sözlükten bularak tamlamaları gü-nümüz Türkçesine çeviriniz.

Tamlamalar Anlamları

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

................................................ ..............................................................................

Düşünelim-YazalımI. Ahmet’ten alınan dörtlüğü tekrar okuyunuz. Dörtlükte dile getirilen düşün-

celeri kendi cümlelerinizle aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


Yapboz YapalımOsmanlı Türkçesiyle yazılmış Farsça tamlamaların olduğu kitaplardan foto-

kopi çektirip yapboz hazırlayarak sınıfa getiriniz. Yapbozu parçalara ayırınız ve bu parçaları kısa sürede birleştirerek tamlamalar oluşturunuz.

DikkatAz da olsa bazı Farsça tamlamalarda, tamlayan tamlanandan önce gele-

bilir. Bu tür tamlamalarda anlam aynen Türkçedeki gibi verilir.

gül suyu :(gül-ab) گالب :(âlem-tâb) عاملتابdünyayı aydınlatan

:(şir-pençe) شري پنچهaslan pençesi

:(bülend-bâlâ) بلند باالuzun boylu

AraştıralımFarsça tamlamalardan tamlayan ile tamlananın yer değiştirdiği tamlama-

lara uygun örnekler bulunuz. Defterinize yazınız.


2. Arapça Tamlamaların Anlam Özellikleri

Hazırlanalım

“Nasre’d-din, beytü’l-mal, şeyhü’l-İslam” tamlamaları Arapça tamlama-lardır. Bu tamlamaların daha önce öğrendiğiniz Farsça tamlamalardan farkı ne olabilir? Söyleyiniz.

نصر الدين بيت املال شيخ االسالم

اسكي شعرڭ روزگاريله اي لشكر مفتح االبواب اور بوگون

...اور تركي گوندرن يد تقدير عشقنه

درك ايتديلركه مرقد پاك حممده روح القدسله عرش خدا دن خرب گلور

…بر تك غزل برياقسه يرت بر غزل سراهر بييت آجنق اومللي بيت الغزل گيب

…دل وارمي قهر دهر ايله ويران ايديلمدكبيت قالدي پريشان ايديلمدك

…ئوملك قدرده وار ياشايوب كهنه مك حزين

بر چاره يوقميدر بوڭا يا رب العاملنيحييي كمال بياتلي، اسكي شعرڭ روزگاريله

OkuyalımAşağıdaki metni, renkli yazılan tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.


DikkatArapça tamlamalarda önce tamlanan sonra tamlayan gelir. Tamlamalar

günümüz Türkçesine sondan başa doğru çevrilir.

Sözlükten Araştıralım“Eski Şiirin Rüzgârıyla” isimli eserden alınan mısralarda geçen Arapça tam-

lamaları günümüz Türkçesiyle yazınız. Ayrıca sözlükten yararlanarak tamlama-ların anlamlarını karşılarına yazınız.

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..........................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

..............................................................................

Yazalım“Eski Şiirin Rüzgârıyla” isimli eserden alınan beyitlerden ikisini yorumlayarak

aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

hikâyenin sonucu- نتيجة القصهevin kapısı-باب البيت


…

بري سنه دن يوز اوچ ايكی نه دندركه عجب عراق، ايران و تركستان، ابن سينالر، فخرالدينلر، حميي الدينلر

يتيشديرمييور؟

…

انسان علي العموم نه قدر عقل و احتياط ايله مغرور ايسه اول قدر ده جاهل و يب بصريتدر.

ضيا پاشا )دوچ. در. أوڭدر گوچگون، ضيا پاشا(

فريد الدين عطارڭ أوڭلي منطق الطري آديل تصويف مثنويسي بر ايدن اتكي ادبياتنه چوق ترك ده هم اوقونان هم چوق

اثردر.

…

آديل رسالة النصحيه امره نڭ يونس شاعر متصوف بيوك اثري، … ٥٧٣ بيتلي كوچك بر مثنويدر.

…

سليمان چلبينڭ ٧٣٠ بيتلك وسيلة النجات آدينى ويرديگي مولدي، يازيلمش پك چوق مولد اچينده اڭ طانينمشي و يوز

ييللر بوينجه اڭ چوق اوقوناين اوملشدر.دوچ. در. خلوق ايپكدن، اسكي ترك ادبيايت نظم شكللري

OkuyalımAşağıdaki metni Arapça tamlamalara dikkat ederek okuyunuz.

سچمه متنلر

ابن سينا

يونس امره


YazalımMetinde geçen Arapça tamlamaları okunuşlarıyla aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

dâru’l-fünûn...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

...............................................

Tamlama Oluşturalım Aşağıda karışık olarak verilen kelimelerden anlamlı tamlamalar oluşturarak

boş bırakılan yerlere yazınız.

امري، الرشاد، الفنون، سبيل، رئيس، املؤمنني، القرا، خري، البشر، دار

سوزده ضرب املثل ايرادينه سوز يوق اما

سوز اودر عامله سندن قاال بر ضرب مثلنايب

بيت احلرامه وارمامش آنڭ صفاسي يوقسيد نسيمي)حممد طاهر بن رفعت، منتخب مصاريع و ابيات(

بولوندم بن دخي دارالشفاي باب عاليده فالتوين بگنمز آنده چوق ديوانه لر گوردم

ضيا پاشا)حممد طاهر بن رفعت، منتخب مصاريع و ابيات(

سچمه متنلر


Bulalım-Yazalım1. “Seçme Metinler” başlığıyla verilen şiirleri okuyunuz. Bu şiirlerde kullanılan Arapça tamlamaları bularak günümüz Türkçesiyle aşağıya yazınız.

Arapça tamlamalar

............................

....................... ....................

2. Bulduğunuz tamlamaların anlamlarını aşağıya yazınız.

3. Nabî’ye ait beytin temasını bulunuz ve bu tema ile ilgili düşüncelerinizi aşağıya yazınız.

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................

................................................................................................................................


عثمانلي سلطانلرينڭ چشيديل دومنلرده قولالندقلري عنوانلر عني زمانده دولت و حكمدارلق قاوراملريين و دولتڭ گليشمه

دومنلريين ده آچيقالر.…

استانبول فتحندن صوڭره مكه و مدينه ايله عرب مملكتلرينڭ احلاقيله برجني سليم خادم احلرمني الشريفني، قانوين سليمان

خليفۀ مسلمني و خليفۀ روی زمني عنوانلريين يگله دى.…

ايلك عثمانلي بگلگنى قورمش اوالن عثمان، غازي و بك ويا امري، امري املعظم عنوانلريله يتينمش گورومنكده در.

…سلطان باصيالن سكه گوموش آدينه كز ايلك اورخان، عنواين آالن عثمانلي حكمداريدر. داها أوڭجه كي تارخيلرده كتابه لرده اورخان اچيون قولالنيالن سلطان الغزات، يعين غازيلر آالماديغي عنواننى االعظم سلطان گرچك عنواين، سلطاين

اچيون قاچاماقلي قولالنيلمشدر. …

مشروع گرچك عنواين سلطان اوالن عنوان بر اسالمي حكمدارلغي افاده ايتديگي اچيون دامئا قولالنيلمشدر. سلطان العرب سلطان اعظم، سلطان ويا السالطني سلطان املعظم،

والعجم شكللري ترجيح اولونويوردي. …

اومله واريث اميپراطورلرينڭ فاحتي، طوغي روما استانبول ادعاسيله عنوانلرينه قيصر روم عنواننى اكله دى. عني زمانده

سچمه متنلر

فاتح سلطان حممد

ياووز سلطان سليم

OkuyalımAşağıdaki metni, renkli yazılan tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.


و سلطاين قره نڭ )ايكي البحرين خاقان و الربين سلطان ايكي دڭزڭ خاقاين( عنوانيله آناطويل و روم ايلي و قره دڭز عنواين بو بنمسه دي. عنواننى حكمداري دڭزڭ آق و آناطويل سلچوقليلرنده البحر شكلنده الرب و خاقان سلطان ده بولويورز. آتالري گيب فاحتڭ يگله ديگي بر باشقه عنوان

ده سلطان الغزات و جماهدين عنوانيدر.خليل ايناجلق،

عثمانليلر )اميپراطورلق، آوروپه ايله ايليشكيلر(

YazalımYukarıdaki metinde renkli yazılmış Arapça tamlamaların okunuşlarını aşağı-

daki noktalı alana yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Sözlükten AraştıralımSözlükten de yararlanarak metindeki Arapça tamlamaların anlamlarını bu-

lunuz ve bunları, günümüz Türkçesiyle aşağıya yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


خامتة الكتابيازجيي ايله ين مجع كرميي خطاب و عظيم كتاب ايشبو اوغلي امحد بيجاندر. حق تعايل رمحت ايله سني آنه كه ايشبو كتايب مجع ايله دي و مجيع عاملڭ علمنى بونده درج ايله دي.

… تركي الزماندر، مغارب كتابكه بو گل دخي اميدي سن ديلند ندركه تا كيم بو بزم ايلڭ قومي دخي معارفدن و انوار

علمدن فائده گورسونلر. …

بن مسكني دخي آنڭ مبارك سوزي ايله ايشبو كتاب كيم آدينى انوار العاشقني ويردم، احسن البالد و دار اجلهاد گليبوليده

متام ايله دم.امحد يازجيي اوغلي)پروف. در. فاروق قدري تيمور طاش، عثمانلي تركجه سي متنلري(

سچمه متنلرويرمم سڭا چك بندن الڭ اي ملك املوت

جانامنه نذر ايله ديگم جانه طوقومنا عاشق عمر

هر علي حيدر دگلدر، دينيلمز هر سيفه ذو الفقار!ت مال كچه جي زاده عزي

مدنيتڭ بني امللل فقط حرثڭ مطلقا مليي اولديغين اونومتاياجغز.

اورخان سيفي اورخون(http://www.tdk.gov.tr)اورخان سيفي اورخون

OkuyalımAşağıdaki metni, içinde geçen tamlamaları dikkate alarak okuyunuz.


YazalımYukarıdaki metinlerde geçen Arapça tamlamaları bularak aşağıdaki nok-

talı alana okunuşlarıyla yazınız.

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Cümle KuralımOsmanlı Türkçesiyle yazılmış bir eser, yazılı belge, kitâ be veya bir mezar taşı

gördünüz mü? İzlenimlerinizi yazınız......................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

Dikkatİkinci ünitede işlendiği gibi Arapça tamlamaları Farsça tamlamalardan

ayıran en önemli özellik “ال” takısıdır. Metinlerde “Envarü’l-Âşıkîn, Hâdimu’l-Haremeyni’ş-Şerifeyn, Sultanu’l-

A’zam” örneklerinde görüldüğü gibi Arapça tamlamaların büyük bir kısmı makam, mevki, kitap isimlerinde, bilimsel terim ve dinî tabirlerde kullanılır.

Az da olsa bazı Arapça tamlamalarda tamlayan tamlanandan önce gelir. Bu tür tamlamalarda anlam aynen Türkçedeki gibi verilir.

kabul edilmiş duâ: عا مستجاب الدي şerefli soy sahibi: كرمي النيسب

çok kullanılan: كثري االستعمال

çabuk, hızlı anlayış: سريع االنتقالaz akıllı: قليل العقل

AraştıralımSiz de yukarıdaki örnekte olduğu gibi Arapça tamlamalardan tamlayan ile

tamlananın yer değiştirdiği tamlamalara örnekler bulunuz.


Okuyalım-YazalımAşağıda verilen Arapça tamlamaları günümüz Türkçesine çeviriniz. Anlam-

larını sözlükten bularak karşılarına yazınız.

Anlamları Okunuşları Arapça tamlamalar

sonsuza kadar ilelebed الى ا البديف احلقيقهه باخلاصي

على العادهبني املللات بالذيبالتيفصيلالم والسي

Boşlukları Dolduralım Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere, verilen Arapça tamlamalar-

dan uygun olanları yazınız.ه-على العاده-دار العجزه والسالم-امري املؤمنني-باخلاصي

عثمانليجه اوقومه خزيميزى يوكسلتمك اچيون .......................... پراتيك ياپمق كركري.

........................................ بر چاليشمه يله باشارى صاغالمناز.

بو ايش بو قدر بسيطدر ........................................

استانبولده كى .................................... سلطان عبد احلميد طرفندن ياپديريلمشدر.

ايلك دومنلرده خليفه لره .................................... دينريدى.


Tamlamaları Bulalım Türk edebiyatında önemli bir yeri olan eserlerden veya gazete yazılarından

araştırma yaparak Arapça tamlamaların kullanıldığı metinleri sınıfa getiriniz. Bu yazılardaki Arapça tamlamaları tespit ediniz. Sözlükten yararlanarak bun-ların günümüz Türkçesindeki karşılığını söyleyiniz.


A. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini bulup işaretleyiniz.1. Aşağıdakilerden hangisi “insanlığın fikri” tamlamasının karşılığıdır?

A) (B ارباب قلم (C عشق صنعت (D ثروت فنون (E خيال انسان فكر بشر

2. Aşağıdakilerden hangisi, Farsça tamlama kuralına göre yapılmış bir tamlamadır?

A) (B ضرب مثل (C سريع االنتقال (D نورالدين (E دارالفنون اولو االمر

3. Aşağıdakilerden hangisi, Arapça tamlama kuralına göre yapılmış bir tamlamadır?

A) (B شاه رسل (C نقش قدم (D امري املؤمنني (E دل ناالن كل رخسار

B. Aşağıdaki yargılardan doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.( ) Farsça tamlamalarda her zaman önce tamlanan gelir.( ) Bazı Arapça tamlamalarda önce tamlayan gelir.( ) Osmanlı Türkçesinde genellikle Farsça tamlamalar kullanılır..tamlaması Farsça bir tamlamadır حسب القدر ( )

C. Aşağıdaki soruları cevaplayınız. 1. Arapça ve Farsça tamlamaları, günümüz Türkçesine çevirip anlam lan dı rır-

ken nelere dikkat etmeliyiz? 2. Osmanlı Türkçesinde Arapça tamlamalar daha çok hangi alanlarda kulla-

nılmıştır?


D. Aşağıdaki mısra ve beyitleri günümüz Türkçesine çevirerek Farsça ve Arapça tamlamaları işaretleyiniz.

قابل فيض اوالنه اهل هرن خبل ايتمز. بليغ)حممد طاهر بن رفعت، منتخب مصاريع و ابيات(

سيد نوع بشر درياي دري اصطفا فضويل

دوستى زار و حزين دمشنى شادان أيلرصرب قيل أيله مه بركيمسه يه اظهار املڭ سيد وهيب)حممد طاهر بن رفعت، منتخب مصاريع و ابيات(

اهل دلدر دييه مم سينه سى صاف اوملايانهاهل دل بر برينى بيلمه مك انصاف دگل نفعي)حممد طاهر بن رفعت، منتخبات مصاريع و ابيات(

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................

.....................................................................................................................................


1. Okuma Metniيوللر

بر المبه حزنيلهقيصيلدى آلتون افقلرده آقشامڭ كونشى؛

سوندى كوللرده عكس كريه وشىكيجه نڭ عودت سكونيله...

يوللركه كيدر كيمسه سز، تهى، ابدى

يوللرهپ برر خطي پر سكوت اولدى

آقشامڭ سينۀ غبارندهاونلر.

هانكى بر بلدۀ خياله كيدر،بويله سسسز و كيمسه سز شيمدى؟

مفتورو حمرتز يينه برنفخۀ خيال أسييور؛

بو نفخه داللرى بى تاب و بى جمال اويوتور.صوڭره أيلر كياهى نالنده،

صوڭره آغوش افق اچينده ئولور...اى قلب!

سنى ئولديرمه سني برسايۀ شب،ايشته بر دست ساحر و خمفىسڭا نور جنومى اينديردى.

قورولدى ايشته، مسافات اچينده، الل مسابوتون معابد حسي و معابد خليابوتون معابد جمهولۀ اميد بشر...



غروب اچينده بر اشكال بى حدود ذهبزجاج صنعت و فكرتله يوكسلريلر هپ؛بويوك دڭزلره بڭزر أتكلرنده سكوت،سكوت نا متناهى، سكوت نا حمدود.

…امحد هاشم )حيايت دوه يل، عثمانلي تركجه سي قيالغوزي ٢(

2. Okuma Metni

مصطفي رشيد پاشا طرفندن گلخانه ده اوقونان خط مهايونڭ صورتيدر:

مجله يه معلوم اولديغي أوزره دولت علييه مزڭ بدايت ظهورندن بري احكام جليلۀ قرآنيه ت و مكنت و باجلمله و قوانني شرعيه يه كماليله رعايت اولونديغندن سلطنت سنييه مزڭ قويتبعه سنڭ رفاه و معمورييت رتبۀ غايته واصل اوملشكن يوز اللي سنه واردركه ، غوائل متعاقبه عه يه مبين نه شرع شريفه و نه قوانني منيفه يه انقياد و امتثال اولومنامق حسبيله و اسباب متنوي

لكي قويت و معموريت بالعكس ضعف و فقره مبدل اوملش… أوي

٢٦ شعبان، سنه : ١٢٥٥، يوم: پازار، ٣ قاسم ١٨٣٩)عرفان بيڭگول، ئولكه مزده آناياسا حركتلري(

گلخانه خط همايونندن


Dersin Adı Osmanlı Türkçesi

Sınıf 11

Ünite Adı Osmanlı Türkçesindeki Tamlamaların Anlam Özellikleri

Beklenen Performans Araştırma, İş Birliği

Süre 1 Ay

Puanlama Yöntemi Dereceli Puanlama Anahtarı

Proje Konusu

Sizden Tanzimat, Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Ati dönemlerine ait manzum ve mensur eserlerden bazılarını belirleyip bu eserlerde geçen Farsça ve Arapça tamlamaları anlam yönünden incelemeniz ve çalışmalarınızla ilgili bir kitapçık oluşturmanız beklenmektedir.

Kitapçığı hazırlarken;Yukarıda sayılan dönemlere ait eserlerin Osmanlı Türkçesi alfabesiyle yazılmış

şekillerine yer vermelisiniz.Dönemlerle ilgili eserlerin ve yazarlarının görsellerini de kullanabilirsiniz.

Projeyi Hazırlarken Dikkat Etmeniz Gerekenler

1. Bu projeyi hazırlamak için sınıfınızdan grup hâlinde çalışabileceğiniz arkadaş-lar belirlemelisiniz.

2. Araştırmalarınızı zamanında tamamlayacak ve çalışmalarınızı okulda sergile-yebilecek şekilde bir plan oluşturmalısınız.

3. Grup üyeleri kendi aralarında çalışma sürecinde üstleneceği sorumlulukları belirlemelidir.

4. Adı geçen dönemlere ait eserleri belirlerken edebiyat öğretmenlerinizden yardım almalısınız.

5. Arapça ve Farsça tamlamaları anlamlandırırken ve anlamlarına göre grup-landırırken Osmanlı Türkçesi sözlükleri, kitaplar, dergiler, İnternet, kaynak kişi-ler vb.den yararlanabilirsiniz.

6. Projenizi okuldaki arkadaşlarınızın görebileceği bir yerde sergilemelisiniz. Ki-tapçığı fotokopi yoluyla çoğaltmayı da düşünmelisiniz.

7. Proje görevinizi en geç .../.../20... tarihine kadar bitirmelisiniz.

Proje Görevi



Araştırma Tanzimat, Edebiyatı Ce dide ve Fecri Ati Dö-nemlerine ait yeteri ka-dar esere ulaşılmamış, bu eserlerde geçen Farsça ve Arapça tam-lamalar ve anlamları ile ilgili yeterli araştırma yapılmamıştır.

Tanzimat, Edebiyatı Ce dide ve Fecri Ati Dö-nemlerine ait manzum ve mensur eserler kıs-men incelenmiş, bu eserlerde geçen Fars-ça ve Arapça tamla-malar ve anlamları ile ilgili belli bir araştırma yapılmıştır.

Tanzimat, Edebiyatı Ce dide ve Fecri Ati Dö-nemlerine ait manzum ve mensur eserler ge-rektiği ölçüde incelen-miş, bu eserlerde ge-çen Farsça ve Arapça tamlamalar ve anlamla-rı ile ilgili yeterli ve doğru araştırma yapılmıştır.

İçerik Söz konusu dönem-lerle ilgili amaca uy-gun eserlere ulaşılama-mış, Farsça ve Arapça tamlamalar ve anlam-ları doğru tespit edile-memiştir. Ayrıca tam-lamaların seçiminde ve anlamlandırılmasında çe-şitlilik sağlanamamıştır.

Genel olarak söz ko-nusu dönemlerle ilgili amaca uygun eserle-re ulaşılmış, Farsça ve Arapça tamlamalar ve anlamları çoğunlukla doğru tespit edilmiştir. Ayrıca tamlamaların se-çi minde kısmen çeşitlilik sağlanmıştır.

Söz konusu dönem-lerle ilgili amaca uy-gun eserlere ulaşılmış, Farsça ve Arapça tam-lamalar ve anlamları ye-terince ve doğru ola rak tespit edilmiştir. Ayrıca Farsça ve Arapça tam-lamaların seçiminde çe-şit lilik sağlanmıştır.

Görsellik Hazırlanan kitapçık ilgi çekici değildir. Görsel ögelere yer verilmemiş-tir. Kitapçık tasarımı uy-gun şekilde yapılama-mıştır.

Hazırlanan kitapçık ilgi çekicidir. Görsel ögele-re kısmen yer verilmiştir. Kitap çık tasarımı bazı yönleriyle başarılıdır.

Hazırlanan kitapçık ilgi çekicidir. Görsel öge le-re yer verilmiştir. Kitap-çık tasarımı oldukça ba-şarılıdır.

PROJE GÖREVİ DERECELİ PUANLAMA ANAHTARI

SÖZLÜK VE KAYNAKÇA 145

Sözlük

A

abgun: Su rengi.

âdâb: Töre. Yol yordam.

âdil: Eş, denk, akran, benzeri. Ölçüde, miktarda eşit olan.

âdim: Malik ve sahip olmayan. Yok olan. Bir şeyi olmayan. Fakir.

âferinbâd: Aferin! Aferin olsun.

âğûş: Kucak.

ağyâr: Başkaları, yabancılar, eller.

ahbâb: Dost. Sevilen dostlar. Sevilenler.

ahkâm: Hükümler.

ahlâk: Huy, tabiat. İnsanın davranış tar-zı, tutum ve tavrı, bir cemiyette makbul ve iyi sayılan davranış kuralları.

ahvâl: Hâller.

âkil: Akıllı.

âlât: Vasıtalar. Âletler.

âlî: Yüce, yüksek.

âliye: Yüksek, yüce.

âmâ: Görme engelli.

ânın-ânı: “Onun-onu” zamirlerinin eski biçimi.

asilzâde: Soylu.

âsiyâb: Su değirmeni.

âşiyân: Kuş yuvası. mec. Ev, oturulan yer, mesken.

ateşgâh: Ateş yeri.

âvâre: İşsiz, işsiz güçsüz, başıboş, aylak.

avdet: Dönüş, geri gelme.

azim: Bir işteki engelleri yenme kararlılı-ğı. Büyük. Yüce. Çok ileri.

Bbâd: Rüzgâr.bahil: Hasis. Cimri. Tamahkâr. Hayırlı iş-lere malını (varsa bile) harcamayan. Avare, başıboş, serseri.bahr: Deniz.bâis: Gönderen. Sebep olan. İcap et-tiren.bâb: . Kapı. Kitaplarda bölüm, başlık. Konu, husus.bâr: Yük.basîret: Gerçekleri yanılmadan göre-bilme yeteneği, uzağı görüş, seziş, uya-nıklık, anlayış, kavrayış, sağgörü, önsezi, vizyon.bed: Kötü, çirkin, tuhaf.bedbaht: Mutsuz, bahtsız, talihsiz.belde: İlçeden küçük, belediye ile yö-netilen yer. mec. Mekân, yer, çevre.ber: Toprak. Yeryüzü, yer.beşer: İnsan.bezmgâh: Eğlence yeri.bîcan: Ruhsuz, cansız.bîçâre: Çaresiz.bidâyet: Başlama, başlangıç.bîedep: Edebsiz. Terbiyesiz.bîefgan: Sessiz, bağırıp çağırmadan.bîkâr: Kârsız, işsiz kimse.bilcümle: Bütün, hep.bilfiil: İş olarak, iş edinerek, gerçekten, eylemli olarak.bimar: Mariz, hasta, alil.bîmecâl: Mecalsiz, hâlsiz, dermansız, zayıf.bînihâyet: Sonsuz, nihayetsiz, ebedi, baki, tükenmez.bîperva: Korkusuz. Pervasız.

SÖZLÜK VE KAYNAKÇA146

bîsükûn: Sükûn bulmaz, durmaz, hare-ketli.bîtap: Bitkin, yorgun.bittab’: Tabiatıyla, tabiî olarak.bîvefâ: Sevgisine bağlı olmayan, vefasız.bostan: Sebze bahçesi. Kavun, karpuz tarlası. buhl: Bahillik, eli dar olma, cimrilik, tamahkârlık, pintilik.burç: Kale duvarlarından daha yüksek, yuvarlak, dört köşe veya çok köşeli kale çıkıntısı. Zodyak üzerinde yer alan on iki takımyıldıza verilen ortak ad.

Ccam: Cam, şişe, bardak. Kadeh, içki.cebir: Zor, zorlayış.cebren: Zorla.celîle: Ulu, büyük, yüce.cemi’: Toplanmış, bütün, hep. cesîm: Büyük, iri, kocaman.cevher: Bir şeyin özü, maya, gevher. Değerli süs taşı, mücevher. mec. İyi ye-tenek.cevir: Cefa, eziyet, sıkıntı, üzüntü. Zu-lüm.cihangir: Dünyaya egemen olan, dün-yayı zapt eden kimse.cisim: Doğada element, bileşik veya bunların karışımları hâlinde bulunan, kütlesi ve ağırlığı olan, duyularla algıla-nabilen şey. Gövde, beden, vücut.cuybar: Akarsu, nehir, dere, çay, ır-mak.cüdâ: Ayrılık. Ayrılmış.

Ççeşm: Göz.çün: Zira, çünkü, mademki.

Ddâd-ı Hak: Allah vergisi, Allah’ın ihsanı.dalâlet: Sapınç, sapkınlık, doğru yoldan ayrılma. dâr: Yurt. Ev.dâr’ul-fünûn: Üniversite.dem: Soluk, nefes. Zaman, çağ.derakap: Hemen arkasından. Çabu-cak.derç eylemek: İçine almak. Katmak. Ki-taba koymak.derdmend: Tasalı, kaygılı, dertli.derhâtır: Hatırda.deruhte: Üzerine alma, üstlenme.destgâh: İş yeri, tezgâh.dildâr: Sevgili, maşuk.dîvâne: Deli, kaçık, budala. mec. Bir şeye çok düşkün olan.duhan: Duman. Tütün. Kıtlık ve kuraklık. dûn: Alçak, aşağı, aşağılık.dûr: Uzak.dü: İki.

Eecnebi: Yabancı.ecrâm: Yıldızlar. Ruhsuz büyük varlıklar. edib: Terbiyeli, saygılı, nazik kimse. 2. Edebiyatla uğraşan kimse.edvâr: Devirler, zamanlar.efgân: Istırap ile haykırma, bağırıp ça-ğırma.efkâr: Düşünceler, fikirler. Tasa, kaygı.ehl-i maârif: Bilgi ve kültür sahibi olan.elhân: Nağmeler, ezgiler.elîm: Acı veren, acıtan, ağrıtan.elsine: Diller. Lisanlar.emvâl: Mallar, para ile alınan şeyler.


enduz: Kazanan, elde eden, biriktiren, toplayan manalarına gelir ve kelimeleri sıfat yapar.envâr: Nurlar, ışıklar, aydınlıklar. erkân: Bir topluluğun ileri gelenleri, bü-yükler, üstler. Yol, yöntem.esbâb: Sebepler, nedenler.eşk: Gözyaşı.eşkâl: Dıştan görünüş. Biçim. Kılık.etvâr: Tavırlar, haller, davranışlar.evkât: Vakitler.evlâd: Veletler. Çocuklar.eyyâm: Günler, gündüzler. Zaman.

Ffâriğ: Vazgeçmiş, çekilmiş. Sıkıntısız, ra-hat. fasîh: Açık ve düzgün (anlatış). Açık ve düzgün konuşma yeteneği olan. Açık ve düzgün bir biçimde.fasl-ı gül: Gül mevsimi, ilkbahar. fazilet: Erdem, meziyet, değer.fen: Fizik, kimya, matematik ve biyoloji-den elde edilen verileri iş ve yapım ala-nında uygulama, ferdâ: Yarın. Gelecek zaman. Öbür dünya, ahiret.teknik. Bilim, bilgi.fetih: Bir şehir veya ülkeyi savaşarak alma.feyz: Verimlilik, gürlük, ongunluk, bere-ket. Artma, çoğalma. İlerleme, kültürel gelişme, olgunluk. Manevi haz, mutlu-luk, iç huzuru.fırka: İnsan topluluğu. Parti.Kısım olmak ve ayrılmak. Bölük.fikret: Düşünce, fikir. Zihin, akıl. fonetik: Ses bilgisi.fukarâ: Yoksul, fakir.fünûn: Fenler, ilimler.füzûn: Çok. Fazla.

Ggâfil: Çevresinde olup bitenlerin farkı-na varmayan, sezmeyen (kimse), gözü bağlı.gâib: Görünmez âlem. Göz önünde ol-mayan, hazır bulunmayan, nerede ol-duğu bilinmeyen.gam: Tasa, kaygı, üzüntü.gavâil: Musibetler, belalar. Dertler, sıkın-tılar, kederler, hüzünler.gayri: Artık, bundan böyle.gazelhan: Gazel okuyan, gazel söyle-yen kimse.genc: Hazine, define.geşt: Gezme, dolaşma.gınâ: Zenginlik, bolluk. Bıkma, usanma.giryân: Gözyaşı döken. Ağlayan. giyah: Nebat, bitki, taze ot.gözlerine mil çekmek: Birinin gözlerini kızgın mille kör etmek.gubar: Toz. Sis, duman.gurûb: Ay, güneş, yıldız vb. gök cisim-lerinin ufkun altına inmesi. Güneşin bat-ması, batış. mec. Çökmeye, yok olma-ya yüz tutmak.güzergâh: Geçilen yer, geçit.

Hhabbe: Tahıl tanesi, evin. Su kabarcığı.habîb: Sevgili. hâk: Toprak.hakâik: Hakikatler.hakîr: Aşağı görülen, değersiz.halâs: Bir yerden, bir şeyden kurtulma, kurtuluş.hamdüsenâ: Allah'a olan şükran duy-gularını bildirme. hâme: Yontulmuş kalem.hâmuş: Susmuş, sessiz.handan: Gülen, gülücü. Sevinçli.


hâr: Sıcak, kızgın, yakıcı.harîs: Açgözlü.hars: Kültür.hasebiyle: Nedeniyle. hasım: Düşman, yağı. Bir oyun, dava veya yarışta karşı taraf.haşir: Toplanma, bir araya gelme. Kıya-met gününde ölülerin diriltilip mahşere çıkarılması.hat: Çizgi. Yazı. Yol, geçek, kanal. Yüzü biçimlendiren çizgi veya kırışıklık. Biçim.hayme: Çadır.hayrülbeşer: İnsanların en hayırlısı olan Hz. Muhammed (A.S.M.).haz: Hoşa giden duygulanma, hoşlan-ma, zevk.hazan: Sonbahar.hazîn: Acıklı, üzüntü veren, dokunaklı, hüzünlü.hemasır: Bir asırda yaşayan, çağdaş.hemdem: Sıkı fıkı, canciğer arkadaş.hemdert: Dert ortağı olan. hemhâl: Bir hâlde bulunan, hâlleri birbi-rine benzeyen.hemîşe: Daima. Her zaman. hemvâre: Her zaman, daima.hırs: Açgözlülük. Tamahkârlık.hicrân: Bir yerden veya bir kimseden ayrılma, ayrılık. Ayrılığın neden olduğu onulmaz acı.hikmet: Bilgelik. Neden, gizli neden. Allah’ın insanlarca anlaşılamayan amacı. Özlü söz, vecize.hilm: Doğuştan olan huy yumuşaklığı. Şiddete tahammül. Nefsini heyecan-dan korumak. Vakar. Sükûn.himmet: Yardım, kayırma. Çalışma, emek, gayret. Lütuf, iyilik, iyi davranma.Hudâ: Tanrı.hunhar: Kana susamış, kan dökücü.Hurşit: Güneş.

huşûnet: Kabalık, sertlik, inatçılık.hülâsa: Özet. Kısaca.hümâyûn: Kutlu, kutsal. Padişaha özgü, hükümdarla ilgili.hünerver: Çok ustalıklı. Becerikli. Usta. Maharet sahibi.hüsrân: Beklenilen şeyin elde edileme-mesi yüzünden duyulan acı, batkı. Za-rar, ziyan.

İiblâğ: Ulaştırma, eriştirme. Bir şeyin mik-tarını tamamlama.içtinâb: Sakınma, çekinme, kaçınma.idrâk-i maâli: Yüksek, derin fikirleri kav-rama.iflâh: Kötü, güç bir durumdan kurtulma, iyi bir duruma gelme, onma.ihmâl: Gereken ilgiyi göstermeme, boş-lama, savsaklama, savsama, önem vermeme.ihsân: İyilik etme, iyilik. Bağış, bağışla-ma. Bağışlanan şey. ihtirâs: Aşırı, güçlü istek.ihtiyât: Herhangi bir konuda ileriyi dü-şünerek ölçülü davranma, sakınma: Gereğinden fazla olup saklanan şey, yedek.ihyâ: Yeniden canlandırma, diriltme. Çok iyi duruma getirme, geliştirme, güçlendirme. iktisâd: Ekonomi. Tutum.ilhâk: Katma, bağlama, ekleme. Ege-menliği altına alma. illâ: Ne olursa olsun, hangi şartta olursa olsun, her hâlde, ille, illaki. Hele, özel-likle.iltifât: Teveccüh etmek. Birine güler yüz gösterme, hatırını sorma, tatlı davran-ma.imtisâl: Bir örneğe göre davranma, uyma, benzemeye çalışma. Alınan buyruğa bütünüyle uyma.


imtizâç: Karışabilme. Birbirini tutma, uyum sağlama, uygunluk. İyi geçinme, uyuşma. Kaynaşma.inâyet: Yardım, ihsan, iyilik, lütuf. Gözet-me, kayırma. İnsanları rahata kavuştur-mak için Allah’ın yapmış olduğu doğa-üstü bağış veya yardım.ind: Yan, taraf, yön, kat.inkıyâd: Boyun eğme, uyma.intizâm: Düzenli, düzgün olma. Düzen, çekidüzen.ibtidâ: Başlangıç. Bir işe başlama. Ön-celeri, en önce, ilk önce.îrât: Gelir. Gelir getiren mülk.irfân: Bilme, anlama, sezme. Gerçeğe ulaştırıcı güçlü seziş. mec. Kültür.ism-i fâil: Yapan. Özne. Kendisinden fiil, iş çıkan kimsenin sıfatı. Fail, hadim, kâtip gibi.ism-i mefûl: İşlenmiş, yapılmış, kılınmış.Failin fiili kendi üzerine geçen kelime. Mektup, mazlum, mağdur gibi.istidat: Yetenek.istihrâç: Çıkarsama. Bir şeyin içinden bir şey çıkarmak.itikât: İnanma, inan. İnanç.izhâr: Belirtme, gösterme, açığa vurma.izmihlâl: Yıkılma, çökme.

Kkâbil: Olanaklı.kahır: Yok etme, ezme, perişan etme, mahvetme. Derin üzüntü veya acı, sı-kıntı.kâinât: Var edilen şeylerin hepsi. Yaratı-lanlar. Mevcudat. Âlemler.kalyon: Yelkenle ve kürekle yol alan sa-vaş gemilerinin en büyüğü.kâm: Dilek. Zevk, mutluluk, tat.kamu: Hep, bütün. kâmuran: İsteğine kavuşmuş olan, mutlu.

kânûn-u esasî: Temel kanun. Temel ve esasa ait kanun. Bir bünyenin aslını ve mahiyetini teşkil eden kanun.kâşif: Var olan ancak bilinmeyen bir şeyi bulan, ortaya çıkaran kimse, bulucu.kavânîn: Kanunlar. Devlet idare kaide-leri.kavi: Dayanıklı, güçlü, zorlu.kâzib: Yalancı. Yalan söyleyen.kebuter: Güvercin.kem: Noksan, eksik. Kötü, fena.kemâl: Bilgi ve erdem bakımından ol-gunluk, yetkinlik, erginlik, eksiksizlik. En yüksek değer. kemâlât: Faziletler, iyilikler, mükemmel-likler.kemânçe: Kemençe.kerem: Soyluluk. Cömertlik, el açıklığı, bağış.kerîm: Cömert, eli açık. Ulu, büyük.keşîde: Çekilen, çekilmiş. Dizilmiş. Tertip edilmiş. Yazılmış. Arap harfli yazıda bazı harflerin baş tarafı yazıldıktan sonra süs için çekilen uzatma. kethüdâ: Zengin kimselerin ve devlet büyüklerinin buyruğunda çalışan, onla-rın birtakım işlerini gören kimse, kâhya.kevsec: Köse kişi.kizb: Yalan. Yalan söyleme. kulûb: Kalpler, gönüller.

Llâ: Arapçada kelimenin başında kulla-nılan bir olumsuzluk edatıdır. Cevap ye-rine veya yersiz inkârda kullanılır. "Yok-tur, değildir" gibi.lâl: Dili tutulmuş, konuşamaz duruma gelmiş, dilsiz.lâne: Yuva, ev.lebteşne: Susamış.leşker: Asker. Ordu.


leyl: Gece.lerze: Titreme, titreyiş.libâs: Giyilecek şey. Elbise.

Mmaâbid: İbadet edilen yerler. Mabet-ler. Hizmetçiler. Kullar.mâadâ: Gayrı,-den başka.mâder: Ana, anne.mâh: Ay.mahfî: Gizli, saklanmış.mahrem: Yakın akrabadan olduğu için nikâh düşmeyen (kimse). Başkalarına söylenmeyen, gizli.mahsuldâr: Verimli.mahzuz: Memnun. Hoşnut. Zevkli. Hoş-lanmış. Hazzetmiş.mai: Mavi.mâil: Hevesli, istekli. Eğik, eğri. Eğilimi olan.mamuriyet: Bayındırlık, mamurluk. mastar: Fiilin -mak / -mek veya -ma / -me ekleri alan ve ad gibi kullanılan bi-çimi.matla: Tulu edecek, doğacak yer. Gök cisimlerinin doğması. Gök cisimlerinin doğduğu yer.matlap: İstek, istenilen şey. Halloluna-cak mesele. mebnî: Yapılmış, kurulmuş, bina olun-muş. -den dolayı, -den ötürü.mecâl: Güç, kuvvet, derman, takat.meçhûl: Bilinmeyen, bilinmedik.medih: Övme.meftûr: Kederli, üzgün, bezgin.memûrîn: Memurlar.menend: Eş. Benzer.merhûm: Ölmüş Müslüman (erkek), rah-metli, rahmetlikmerkat: Mezar, kabir.

mesâ: Akşam. Akşam vakti. Akşam ol-mak. Gamlı olmak.mesâfât: Mesafeler. Uzaklıklar.mesut: Mutlu, sevinçli, ongun. meşrû: Yasaya, dine uygun olan. metânet: Metin olma, dayanma, daya-nıklılık, sağlamlık.mevt: Ölüm.mezmûm: Yerilmiş, beğenilmemiş, ayıp-lanmış. Kötü.mihenk: Mihenk taşı. mec. Birinin değe-rini, ahlakını anlamaya yarayan ölçüt. mihriban: Şefkatli, güler yüzlü, yumuşak huylu, dost.miknet: Güç, kudret, kuvvet. mincel: Orak. Ekin orağı.miskal: 4,810 gram olan bir ağırlık ölçü birimi.mizaç: . Huy, yaradılış, tabiat, karakter.mîzan: Terazi. Tartı, ölçü aleti. Ölçü.molla: Medrese öğrencisi. Büyük bilgin. mec.Dinî yönü ağır basan kimse.muhâfız: Birini veya bir şeyi koruyan, kol-layan, gözeten kimse, koruyucu.muhteriz: Çekingen.mukâyese: Kıyas etme. Ölçme. Karşı-laştırma.musâraa: Güreşme, pehlivanlık.mutalsam: Tılsımlanmış olan. Esrârengiz hâle gelmiş olan.mutasavvıf: Tasavvuf inançlarını benim-seyerek kendini Tanrı'ya adamış kimse, İslam gizemcisi, sufi. mutedil: Ilımlı. Ilıman.muvâfakat: Uygun görme, onama, ka-bul etme.mübâhese: Bir şeye dair iki veya daha çok kimse arasında olan konuşma. Bir şeyin bahsini etmek. Musahabe.mübeddel: Değiştirilmiş, değişmiş, de-ğişmiş. Tebdil edilmiş.


müdâvi: Tedavi eden. İyileştirmeğe hiz-met eden. İlaç veren.müfret: Teklik.müje: Kirpik. mümâsil: Benzeyen, andıran.münife: Meşhur, ali, yüksek, büyük, ulu, bülent.münkir: İnkâr eden, kabul etmeyen. Tanrı'nın varlığına inanmayan.mürg: Kuş.mürgân: Kuşlar.müstahkem: Belirtilmiş, tahkim edilmiş, sağlamlaştırılmış.müstakîm: Doğru, istikametli. Eğri olma-yan, düz, dik. Hilesiz, temiz.müşkül: Güç, zor, çetin. Engel, güçlük, zorluk.müştak: Başka bir kelime veya kökten türemiş, çıkmış. Özleyen, göreceği ge-len, can atan.müteâkip: Arkadan gelen, ardı sıra ge-len, ardı sıra. -den sonra.mütecânis: Bağdaşık.mütenevvi: Çeşit çeşit, muhtelif, çeşitli, değişik, türlü türlü.

Nnâçâr: Çaresiz.nâçiz: Değersiz, önemsiz.nâfi: Yararlı.nâhak: Haksız, gereksiz.nâlende: İnleyen, feryat eden, inleyici.nâmahdut: Hudutsuz, sınırsız, sonsuz.nâme: Mektup. Aşk mektubu. Kitap, dergi.nâmert: Korkak, alçak, mert olmayan.nâmütenâhî: Sonsuz, ucu bucağı olma-yan. Nihayetsiz.nâs: İnsanlar, halk, herkes.

nazar: Bakış, bakma, göz atma.nazîr: Benzer, eş, örnek.nebâtât: Bitkiler. Bitki bilimi.nef’: Menfaat, fayda, kâr, çıkar.neferât: Neferler, askerler, erler.nefha: Güzel koku. Esinti.nehâr: Gündüz.neşat: Sevinç, neşe, şenlik.neşîde: Şiir, manzume. Atasözü duru-muna gelmiş olan dize veya beyit. nevbahar: İlkbahar.nevmit: Umutsuz, çaresiz.nîm: Yarım, buçuk, yarı.nisbî: Birbirine göre (olan), önceki duru-ma göre. Göreceli.niyâz: Yalvarma, yakarma. İstek, arzu. Dua.nüans: Ayırtı. İnce ayrım. nücûm: Yıldızlar. Doğmak. Görünmek, zuhur etmek.

Ood: Ateş.

Ppervâne: Geceleri ışık çevresinde dö-nen küçük kelebek. mec. Bir kimsenin yanından hiç ayrılmayan.per: Kanat.pinhan: Gizli, saklı, gizlenmiş. pîr: Yaşlı, koca, ihtiyar kimse. Bir tari-kat veya sanatın kurucusu. Adamakıl-lı, iyice. mec. Herhangi bir konuda, bir meslekte deneyim kazanmış, eskimiş kimse.puyan: Koşan. Seğirten. Uçuşan.pürhayâl: Hayal ile dolu.pürheves: Çok hevesli. Heves dolu.pürneşe: Çok sevinçli.


Rrâh: Yol. Tarz. Usul. Meslek.rahîm: Koruyan, acıyan, merhamet eden (Tanrı). Koruyarak, acıyarak, mer-hamet ederek.rahm: Acıma, koruma, esirgeme, şefkat etmek.refik: Arkadaş, yoldaş. Yardımcı.revâ: Layık, uygun. Meydana gelmek. Gidici. riâyet: Uymak, tabi olmak. İyi karşıla-mak, ağırlamak, hürmet etmek.ridâ: Örtü.rind: Gönül eri. Sarhoş, ayyaş kimse.rizan: Akan, dökülen. ruhsar: Yanak. Yüz, çehre. rûşen: Aydın, parlak. Belli, aşikâr.rusül: Peygamberler, resüller. Bir kitapla gelen nebiler.rüsvâ: Ayıplanacak durumda olan, rezil.

Ssabâ: Gün doğusundan esen hafif rüzgâr.sadâkat: Dostluk, içten bağlılık, doğru-luk, vefalılık.sadpâre: Yüz parça. Parça parça ol-muş.safahât: Evreler, safhalar.sâhir: Büyücü, büyü yapan, sihir ya-pan.sâye: Gölge. mec: Himaye, sahip çık-ma, koruma.sebatkâr: Sağlam, yerinden oynamaz.Ahdine, vefakârlığına sadık ve sağlam olan.selâmet: Her türlü korku, tasa ve tehlike-den uzak, güvende olma durumu.

selef: Bir görevde, bir makamda ken-dinden önce bulunmuş olan kimse.seniye: Yüksek. Çok mühim ve kıymetli, ali olan. ser: Baş.serâ: Yer, toprak. Arz. Malı çok olmak. Zengin olmak. “Söyleyen" anlamında birleşik kelimeler yapan bir söz.serâçe: Küçük saray. Küçük konak. Sa-raycık.sertâser: Baştan başa, bütün, hep.serteser: (bkz. sertaser).seyf: Kılıç.seyyie: Kötülük. Yanlış veya kötü bir davranış sonucu karşılaşılan kötü du-rum.sıklet: Ağırlık. Manevi sıkıntı.sin: Ölü gömülen yer, kabir.sîne: Göğüs. mec. Gönül, yürek.su: Taraf, cihet, yan. sulh: Barış.sun’-ı beşer: İnsan işi, insanın elinde olan şey.suni: Yapay. Yapmacık.sübhân: Allah’ın her türlü kusur, ayıp ve eksiklikten, insanlığa özgü niteliklerden uzak olması.sühanver: Fasih bir şekilde ve düzgün konuşan.sükût: Sessizlik, sakinlik.sürûd: Terennüm. Şarkı, türkü.

Şşâd: Mutlu, sevinçli.şâdân: Sevinçli, keyifli, hoşnut.şâh: Hükümdar, padişah.şâkirt: Öğrenci, çırak.şeb: Gece.


şedit: Yeğin, şiddetli.

şem: Mum.

Şem’un: Hz. İsa'nın (A.S.) Petros veya Sen Piyer olarak da bilinen havarisi.

şemme: Bir defa koklamak. En küçük miktar.

şer': Emir ve nehiy gibi hükümleri vazet-mek. Bir işe başlamak.Cenabıhakk'ın emri.

şerâit: Şartlar.

şerer: Kıvılcımlar.

şerh: Bir anlatım veya kitabı açıklama, yorumlama.

şerîfe: Şerefli, kutsal. Soylu, temiz.

şeriye: İslam hukukuyla ilgili.

şeydâ: Sevda nedeniyle aklını yitirmiş, çılgın.

şikâr: Av. Avlanan hayvan. Düşman-dan ele geçirilen mal, ganimet.

şikest: Kırma, kırılma. Kıran. Yenilme.

şitâ: Kış.

şühedâ: Şehitler.

Ttaahhüt: Bir işin veya bir şeyin yapılması için söz verme, üzerine almak.

tab’-ı ahâli: Halkın tabiatı, yaratılışı.

tab-ı hicrân: Ayrılığın harareti, ateşi.

tabiban: Doktorlar, tabipler, hekimler.

tabiî: Doğada olan. Olağan, alışılmış, beklenildiği gibi.

tabiî: Doğal.

tahammül: Sabretmek. Katlanmak.

tahkîr: Aşağılama, onur kırma, onuruna dokunma.

tahlîf: Ant içirme, yemin ettirme.

tahmîl: Yükleme.

tahsîl: Öğrenim. Parayı alma, toplama.

talebe: Talip’in çoğulu. İstekliler.

tâli’ (talih): Şans, baht.

tamâ’ (tamah): Açgözlülük.

tân: Hoş görmemek. Kötülemek. Birisinin ayıp ve kusurlarını beyan etmek.

tarafeyn: İki taraf.

tarîk: Yol.

târumâr: Dağınık, karışık, perişan.

tav: İşlenecek bir nesnede bulunması gereken ısının, nemin yeterli olması du-rumu. mec.En uygun durum ve zaman.

tazîm: Saygı gösterme, ululama.

tebaa: Uyruk.

tefekkür: Düşünme, düşünüş.

tefvîz: Evdirmek, acele ettirmek.

tehi: Boş.

telaffuz: Söyleyiş.

telakkub: Lakap alma. Lakaplanma.

temâyüz: Başkalarına göre üstün duru-ma gelme, sivrilme, seçkinleşme.

tenezzül: Kendi durumundan daha aşa-ğıdaki bir işi, bir durumu kabul etme.

terakki: İlerleme, yükselme, gelişme.

tercüman: Çevirmen.

tersâne: Gemi yapılan yer, gemilik, tezgâh.

tevârih: Tarihler. Hadiselerin zuhur za-manını kaydeden kitaplar.

tevâzu: Alçak gönüllülük.

tevekkül: Herhangi bir işte elinden geleni yapıp daha sonrasını Allah'a bırakma.

tevkîf: Alıkoyma, tutma.

tir: Ok.

türâb: Toprak, toz.


Uukûl: Akıllar.

umûr: Emirler. İşler. Hususlar. Maddeler.

Üüdebâ: Yazarlar, edipler.

ümem: Ümmetler. Milletler.

ümerâ: Beyler, amirler.

Vvahdet: Bir olma, tek olma, birlik, teklik.

vahîm: Ağır. Sonu tehlikeli. Çok korkulu.

vak’a: Olay, hadise.

vakâyi’: Olaylar.

vâkıf: Duran, ayakta duran. Bir şeyi elde eden, bir işten haberli olan.

vâki: Olan, olmuş.

vâris: Mirasçı.

vasl: Ulaştırma, birleştirme. Kavuşma.

virâne: Yıkılmış veya çok harap olmuş yapı. Yıkılmış veya yanmış olan yapılar-dan geriye kalan, yıkıntı.

vire: Amana gelme, yenilgiyi kabul et me, üzerinde savaşılan şeyi verme.

vokal: Ünlü.

vücûd: İnsan veya hayvan gövdesi, be-den. Var olma, varlık.

Yyâran: Dostlar.

yâre: Yara.

yed: El. mec: Kuvvet, kudret, güç.

Zzâbit: Rütbesi teğmenden binbaşıya kadar olan asker.

zâbitân: Subaylar.

zâil: Yok olan, ortadan kalkan. Sürekli olmayan.

zapt: Zor kullanarak ele geçirme.

zâr: Ağlayan, inleyen.

zebûn: Güçsüz, zayıf, âciz.

zefir: Göğüs geçirme. Nefes verme, so-luğu dışarı verme.

zeheb: Altın.

zem: Bir kimseyi kötüleme, yerme, yergi.

zîhayat: Canlı, neşeli, hayat dolu.

zuhûr: Ortaya çıkma, görünme, belir-me, baş gösterme, meydana çıkma.

zücâc: Sırça, cam, şişe.


Ahıskalı, Yrd. Doç. Dr. Recep, Toprak, Prof. Dr. Nihat, Doğan, Prof. Dr. Muzaffer, Osmanlı Türkçesi II, Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2011.Argunşah, Hülya, Ömer Seyfettin Bütün Eserleri Hikayeler 2, Dergah Yayınevi, İs-tanbul, 1999.Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Atatürk Kültür Dil ve Yüksek Kurumu Atatürk Araş-tırma Merkezi, Ankara, 1997.Banarlı, Nihad Sami, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 1-2, MEB Yayınları, İstanbul, 1971. Beyatlı, Yahya Kemal, Eski Şiirin Rüzgârıyla, İstanbul Fetih Cemiyeti, İstanbul, 1985.Bingöl, İrfan, Ülkemizde Anayasa Hareketleri, Atak Ofset, Ankara, 1993.Buğra, Tarık, Osmancık, Ötüken Neşriyat, İstanbul, 1982.Heyet, Büyük Türk Klasikleri, Ötüken Yayınları, İstanbul, 2004.Cenap Şahabettin, Tiryaki Sözleri, (Haz. Dr. Orhan F. Köprülü-Dr. Reyan Erben) İnkılap Yay., İstanbul, 1998.Çelik, Prof. Dr. Ali, Türk Halk Şiiri Antolojisi, Timaş Yay., İstanbul, 2008.Develi, Hayati, Osmanlı Türkçesi Kılavuzu 1-2, Kesit Yayınları, İstanbul, 2010.Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Aydın Yayınevi, Ankara, 2010.Ensârî, Muhammed Ali, Osmanlıca İmlâ Müfredatı, Hayrât Neşriyat, İstanbul, 2009.Ergin, Prof. Dr. Muharrem, Osmanlıca Dersleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 1997.Ergin, Prof. Dr. Muharrem, Türk Dili, Bayrak Yay., İstanbul, 1995.Ersoy, Mehmet Âkif, Safahat, DİB Yayınları, Ankara, 1992.Erzurumlu İbrahim Hakkı, Marifetname, Bedir Yayınevi, İstanbul, 1993.Ezop Masalları, Bordo-Siyah, İstanbul, 2004.Göçgün, Doç. Dr. Önder, Ziya Paşa, KTB Yayınları, İzmir, 1987.İnalcık, Prof. Dr. Halil, Osmanlılar, Timaş Yayınları, İstanbul, 2010.İpekten, Doç. Dr. Haluk, Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri, Dergâh Yayınları, İs-tanbul, 2012.Kaplan, Prof. Dr. Mehmet, Tevfik Fikret, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Anka-ra 1986. Karahan, Prof. Dr. Abdülkadir, Fuzûlî, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 1995.Karaosmanoğlu, Yakup Kadri, Kiralık Konak, İletişim Yayınları, İstanbul, 1999.Lâmi’-zâde Abdullah Çelebi, Latifeler, (Haz. Yaşar Çalışkan) MEB Yayınları, İstan-bul, 1997. Mehmet Halit, Letaif-i Halit, Adl Matbaası, 1335.Mehmet Tâhir bin Rıf'at, Müntehabât-ı Mesâri' ve Ebyât, Necm-i İstikbal Matbaa-sı, İstanbul, 1328.Özbay, Adem, Başarının Şifreleri, Akis Kitap, İstanbul, 2009.Pala, İskender, Divan Edebiyatı, Kapı Yayınları, İstanbul, 2005.

Kaynakça


Pala, İskender, İki Dirhem Bir Çekirdek, Kapı Yayınları, İstanbul, 2010.Pala, İskender, Kitâb-ı Aşk, Kapı Yayınları, İstanbul, 2012.Safa, Peyami, Osmanlıca Türkçe Uydurmaca, Ötüken Yay., İstanbul, 1976.Sakaoğlu, Prof. Dr. Saim, Alptekin, Prof. Dr. Ali Berat, Nasrettin Hoca, Atatürk Kül-tür Merkezi, Ankara, 2009.Sosyal Bilimler Lisesi Osmanlı Türkçesi Dersi (10, 11 ve 12. Sınıflar) Öğretim Programı, MEB, 2011.Şeyh Sadi Şirazi, Gülistan, Timaş Yayınları, İstanbul, 2004.Tanin Gazetesi, 7 Recep 1326.Tarancı, Cahit Sıtkı, Otuz Beş Yaş, Can Yayınları, İstanbul, 2004.Tatlı, İrfan, Özlü Sözler, Papatya Yayınları, İstanbul, 2006.Timurtaş, Prof. Dr. Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesine Giriş, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1996.Timurtaş, Prof. Dr. Faruk Kadri, Osmanlı Türkçesine Giriş, İstanbul Üniversitesi Yayın-ları, İstanbul, 1979. Türkçe Sözlük, TDK Yayınları, Ankara, 2012.Uslu, Mustafa, Yunus Emre Divanından Seçmeler, Karanfil Yay., İstanbul, 2004.Yazım Kılavuzu, TDK Yayınları, Ankara, 2009.Yeni Mecmua, C 4, 1 Mayıs 1923.

http://rehber.ihya.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://tr.wikipedia.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.diyanet.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.forvo.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.ilahi.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.msxlabs.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.siirleri.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.tdk.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.turkoloji.cu.edu.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)


Görsel Kaynakçahttp://1.bp.blogspot.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://2.bp.blogspot.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://arsiv.gundem.be (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.bilecikkulturturizm.gov.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://cdn.shiftdelete.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://haberkibris.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://i.istockimg.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://imageshack.us (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://img.webme.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://kalemehli.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://lh4.ggpht.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://metinkilinc.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://mythfolklore.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://simgesiir.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://skparrott.files.wordpress.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://upload.wikimedia.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://wallpaperstock.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.anadolujet.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.ankaramiz.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.arapcadagitim.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.ashaber.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.eskisehir.net.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.etkihaber.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.garnizone.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.guvensanat.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.haberdelisi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.haberler.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.hediyelerdiyari.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.herrenk.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.hrdergi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.millisuur.com.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.mizahsen.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.nasilyap.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.nettekeyif.net (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.tasavvuf.gen.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.turkudostlari.org (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.tursab.org.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.turkoloji.cu.edu.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.vahdet.info.tr (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.vipingilizce.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.yasamvesaglik.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)http://www.yeniansiklopedi.com (Son erişim tarihi: 12.12.2013)

Kra

snoy

arsk

HAKASYA

C.

Hak

asya

C.

Kra

snoy

arsk

(

(

D i n y e s t ý r

a

Muh

tar

Documents

OSMANLI TÜRKÇESİ DERS KİTABI 11. SINIFimg.eba.gov.tr/601/26d/8d4/d29/00f/834/31a/bec/ac1/681/...SOSYAL BİLİMLER LİSESİ OSMANLI TÜRKÇESİ DERS KİTABI 11. SINIF Doç. Dr