20-9-2013

1

Van onderzoek naar

implementatie

Vertaling van onderzoeksresultaten naar (praktische) uitvoering

Dr. Thessa Hilgenkamp

Projectmanager bij zorginstelling Abrona

Postdoc onderzoeker bij het Erasmus MC

Inhoud workshop� Inleiding GOUD

� In vogelvlucht: resultaten GOUD Lichamelijke activiteit en fitheid

� Delen van ervaringen

� Abrona ACTIEF: gedragsverandering cliënten en begeleiders

� Onderzoek: nu en verder

Ouder worden en VB� Steeds meer oudere mensen met een verstandelijke beperking (VB):

� Vergrijzing

� Betere zorg

� Gezondheid bij ouder worden

� Ouderdomsaandoeningen

� Achteruitgang in functioneren

� Vanaf jonge leeftijd gezondheidsproblemen

� Levenslang medicijngebruik

� Problemen met identificeren en behandelen van aandoeningen

� Specifiek verouderingsproces bij genetische syndromen (bv Down)

Globale opzet GOUD (1)� Onderzoek Gezond OUDer met een verstandelijke beperking (GOUD)

� Samenwerking 2 academische instituten

� Erasmus MC (Geneeskunde Verstandelijk Gehandicapten)

� Rijksuniversiteit Groningen (Bewegingswetenschappen)

� 3 zorgorganisaties voor mensen met een verstandelijke beperking:

� Abrona (Huis ter Heide)

� Amarant (Tilburg)

� Ipse de Bruggen (Nootdorp/Z’dam)

Globale opzet GOUD (2)� Epidemiologisch deel: in kaart brengen gezondheidsparameters1

� Lichamelijke activiteit en fitheid

� Voeding en voedingstoestand

� Angst, depressie en cognitief functioneren

� Interventie: ‘Meer bewegen op de dagbesteding’

� 80 ouderen interventie, 80 ouderen controle

� Uitvoering: September 2010-Juni 2011

� Resultaten: einde 2013

1 Hilgenkamp et al, 2011, Res Dev Disab

‘Meer bewegen op de DB’

� Beweegprogramma en educatief programma

� Dagbestedingscentra

� 3 keer per week bewegen, 1 keer per week educatie

� Gedragsveranderingstechnieken: belonen, spiegelen, langzaam

opbouwen

� 8 maanden lang, 3 fases: kennismaking, opbouw, behoud

� Voorlopige resultaten: activiteit+fitheid+gezondheid omhoog!

� Subsidie voor uitwerken materialen voor landelijke verspreiding:

� Vrij beschikbaar via internet:

www.kennispleingehandicaptensector.nl/bewegen

Opzet interventie en programma: van Schijndel et al 20136

20-9-2013

2

Bewegen en gezondheid

� Bewegen goed voor gezondheid, functioneren en welzijn (World

Health Organisation 2003)

� Voorkomen of vertragen van ouderdomsziekten en achteruitgang in

functioneren: bewegen

� Bewegen positieve invloed op stemming en gedragsproblemen

� Bij ouder worden: minder, en minder intensief

� Bij onderzoek in kleine groepen volwassenen met VB:weinig

beweging op jongere leeftijd

Lichamelijke

activiteitFitheid

Gezondheid/

dagelijks functioneren

Centrale vragen

Hoe gezond zijn ouderen met een verstandelijke

beperking?

Hoeveel bewegen ouderen met een verstandelijke

beperking?

Hoe fit zijn ouderen met een verstandelijke beperking?

Samenstelling groep

Uitgenodigd: 2322 ouderen

Deelgenomen: 1050 ouderen (45.2%)

Mannen: 51,3%

Lichamelijke activiteit� Stappenteller

� Betrouwbaar vanaf 3,2 km/h

� Nadeel: meet geen fietsen en zwemmen

Hoeveel bewegen is nodig?� Nederlandse Norm voor Gezond Bewegen: 30 minuten matig-

intensief op minimaal 5 dagen per week

� Nederlandse ouderen: 49-60% haalt dit

� Indeling in categorieën van stappen per dag:

� Norm’ 10.000 stappen/dag

� Steeds meer bewijs uit onderzoek dat gezondheidseffecten vanaf

7500 stappen/dag gerealiseerd kunnen worden11 Tudor-Locke 2008

Stappen per dag Omschrijving

< 5000 Inactieve, zittende leefstijl

5000-7499 Weinig actief

7500-9999 Matig actief

10.000-12.500 Actief

>12.500 Heel actief

20-9-2013

3

Goed gelukte metingen met een stappenteller: 257

Deelnemers stappenteller= de minst beperkte groep.

Interpretatie resultaten: lichamelijke activiteit voor de groep als geheel wordt overschat

Hoe goed is de meting gelukt?Resultaten lichamelijke activiteit

Fitheid: meetinstrumentenCoördinatie

Reactietijd

Balans

Spierkracht

Spierkrachtuithoudings-

vermogen

Aeroob uithoudingsvermogen

Flexibiliteit

FitheidResultaten: spierkracht

Knijpkracht

� Goede maat voor kracht bovenlichaam

� Nodig voor dagelijks functioneren

� Goede voorspeller voor

� achteruitgang in dagelijks functioneren

� gebruik hulpmiddelen in de toekomst

� eerder overlijden

Knijpkracht

Mannen Vrouwen

Knijpkracht

Mannen Vrouwen

20-9-2013

4

Knijpkracht

Mannen Vrouwen

Deze trend is ook bij de andere fitheidstesten te zien

Conclusies

�Ouderen met een VB scoren erg laag op

fitheid

�50-jarigen met een verstandelijke beperking

scoren even laag op fitheid als 75-jarigen uit

de algemene populatie

� Het grootste deel van de ouderen met een VB

beweegt te weinig

Implicaties� Ouderen met een verstandelijke beperking hebben een verhoogd

risico op:

� Onnodige (voortijdige) afname van vaardigheden -> afname KvL

� Gezondheidsproblemen

� Gedragsproblemen? Stemmingsproblemen?

� Maatschappelijk gezien zorgt dit voor onnodig hoge zorgkosten

� Totale zorgvraag groeit, aantal medewerkers in de zorg daalt:

� het is hard nodig om behoud van gezondheid en functioneren te

stimuleren met preventie

� Bewegen, en het trainen van fitheid, moeten hoger op de agenda

komen van beleid en zorgpraktijk

Delen van ervaringen� Is er herkenning rondom de onderzoeksresultaten?

� Wat gebeurt er binnen de eigen organisatie al op dit gebied?

� Wat breng je over, aan wie en hoe?

Abrona ACTIEF

� Gedragsverandering:

� Cliënten: meer bewegen

� Begeleiders woonlocaties: bewegen meer integreren in dagelijkse

zorg en ondersteuning aan cliënten

� Facilitatoren en barrieres:

anders voor elke groep

Regio-

managersTeam-

leidersBegeleiders

Clie

nten

Voorbeelden barrieres client:

24

� ‘Bewegen is saai, ik vind het niet leuk’

� ‘Ik kan het niet’

� ‘Ik ben te moe’

� ‘Ik heb geen zin’

� ‘Er is niemand om het voor te doen’

� ‘Ik ben bang om me pijn te doen’

� ‘Ik ben met pensioen’

� ‘Er is niemand om samen mee te bewegen’

20-9-2013

5

Voorbeelden facilitatoren client:

25

� ‘Leuk om samen te bewegen’

� ‘Bewegen is goed voor je lichaam’

� ‘Bewegen is leuk’

� ‘Door bewegen meer ontspannen, geeft energie’

� ‘Ik zie het de ander ook doen’

� ‘Sociale contacten’

Barrieres begeleiders:

26

� ‘Ik heb er geen tijd voor’

� ‘Ik weet niet goed welke activiteiten voor mijn cliënt(en) geschikt

zouden zijn’

� ‘Ik vind het zelf moeilijk om leuke activiteiten bedenken’

� ‘De cliënt heeft te weinig geld om te doen wat hij/zij leuk vindt’

� ‘Mijn cliënt kan niet meedoen in een groepsactiviteit’

� ‘Ik kan mijn cliënt(en) niet motiveren om actief te zijn’

� ‘Ik mis aanbod aangepast sporten bij verenigingen, clubs en

fitnesscentra in de omgeving van de woonlocatie’

Thema’s barrieres:

27

� Kennis/verwachte uitkomsten

� Vaardigheden

� Vertrouwen in eigen kunnen

� Sociale factoren

� Omgaan met emoties

� Motivatie en doelen stellen

� Externe factoren

� Professionele houding

Barrières: welke kies je om aan

te pakken?

28

- Welke komen het meeste voor?

- Welke wegen het zwaarste?

- Welke zijn goed te veranderen?

Voorbeeld 1: ‘geen tijd’

Wat is dit voor barrière: is er echt geen tijd, of geen prioriteit? Of

vinden begeleiders het te veel gedoe, haalt het hen uit hun

vertrouwde routine? Of hebben ze geen idee wat er mogelijk is?

Voorbeeld 2: ‘weet niet wat ik kan gaan doen’

Voorbeelden van strategieën

29

• Informatie geven over gedrag-gezondheid: educatiemateriaal

• Intenties of doelen laten formuleren: ‘Ik ga volgende week 1x fietsen’

• Aanmoedigen: ster voor hele woning

• Instructie geven: samen activiteiten doen

• Sociale vergelijking: in groep activiteiten doen

• Motiverende gespreksvoering: begeleiders individueel coachen

• Langzaam opbouwen: hele kleine stapjes als subdoelen formuleren:

eerst maar eens 1 keer vaker meelopen naar de glasbak per week

- From theory to intervention: Mapping theoretically derived behavioural determinants to

behaviour change techniques Michie et al., Applied Psychology 2008, 57 (4), 660-680

- A taxonomy of behavior change techniques used in interventions Abraham & Michie, Health

Psychology 2008, 27 (3) 379-387

Take home messages� Onderken verschillende types van barrieres

� Zoek strategieën die aansluiten op barrieres

� Creëer succesvolle ervaringen, en benut die ook!

� Nuanceer discussie tussen ‘veranderen’ vs. ‘eigen regie’

� Bovenal: maak het voor alle cliënten mogelijk de positieve effecten van

beweging te kunnen beleven!

20-9-2013

6

Onderzoek: nu en verder

Beweegprogramma

dagbesteding

in GOUD

Resultaten lichamelijke activiteit en fitheid bij 1050 ouderen in GOUD

Benutten van resultaten

• Subsidie ‘werkplaats’: educatieve programma beweegprogramma beschikbaar voor anderen

• Zorgorganisaties: vergroot bewustzijn/ continuering bewegen op de dagbesteding in andere groepen

Beweegprogramma

dagbesteding

in GOUD

• Abrona: start Abrona ACTIEF

• Blijvende rol voor fitheid binnen het Erasmus MC

• Tweede onderzoeker die kennis fitheid en testen verder uitdiept

• Subsidie implementatie van meetinstrumenten

• Nieuwe vragen rondom bewegen en inspanning

Resultaten lichamelijke activiteit en fitheid bij 1050 ouderen in GOUD

Huidige activiteiten

� Effectevaluatie Abrona ACTIEF: gedragsverandering begeleiders

� VB-fitscan en kennisnetwerk Fitheid en VB

� Validering fitheidstesten met gezondheidsuitkomsten na 3 jaar

� Subsidie-aanvragen voor nieuw onderzoek:

� Exploratieve studie naar afwijkingen in het looppatroon en rol van

aandacht hierin (dubbeltaak)

� Revalidatie-subsidie: set tests voor patiëntgebonden

uitkomstmaten (pijn, vermoeidheid, KvL) + effecten van

revalidatie bij volwassenen met aangeboren cerebrale parese en

VB

� Onderzoek naar de afwijkende lichamelijke reactie op inspanning

(balans sympathische/parasympathische activiteit)

Onderzoekslijn Activiteit en fitheid

bij mensen met VB

34

LA, fitheiden gezondheidbijmensenmet VB • Epidemiologie

• Instrumenten

• Interventies

• Effecten zittend leven

• Gedragsverandering

Bewegingssturing en cognitie • Looppatroon

• Aandacht

• Cognitieve functies

• Gedragsproblemen

• CP

• Energieverbruik

Fysiologische reactie op inspanning • Mechanismes

• Lab vs veldtesten

• Effecten krachttraining

• Veroudering

• Richtlijnen

Consortium Noord-Nederland� Innovatiewerkplaats Hanzehogeschool Groningen en 10

zorgorganisaties

� Toegepast wetenschappelijk onderzoek

� Richtlijnen voor duurzame implementatie van een gezonde leefstijl

bij mensen met een verstandelijke beperking

� Gedragsveranderingsmodel voor systeem

� Toetsen theoretisch onderbouwde interventie in verschillende

zorgorganisaties

… so let’s shape it ourselves!

20-9-2013

7

Mogelijk gemaakt door: