Upload
others
View
4
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Pacjent SOR w aspekcieochrony radiologicznej
- kobiety w ciąży
dr Piotr Pankowski
Ustawa z dnia 29 listopada 2000 r.
Prawo atomowe(Dz. U. 2012.264)
Art. 33c 6. Dzieci, kobiety w wieku rozrodczym, kobiety w ciąży i kobiety karmiące piersią, a także osoby z otoczenia i rodziny pacjentów poddanych terapii przy użyciu produktów radiofarmaceutycznych, podlegają szczególnej ochronie w związku z ekspozycją na promieniowanie jonizujące w diagnostyce i terapii.
9. Minister właściwy do spraw zdrowia określi, w drodze rozporządzenia, warunki bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej, o których mowa w art. 33a ust. 1, w tym: 4) szczególne zasady dotyczące ekspozycji na promieniowania jonizujące w diagnostyce i terapii dzieci, kobiet w wieku rozrodczym, kobiet w ciąży i kobiet karmiących piersią,
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie bezpiecznego stosowania promieniowaniajonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
(Dz. U. Nr 51 Poz. 265)
§ 22. 1. Wykonywanie badań rentgenodiagnostycznych u kobiet w ciąży jest ograniczone do niezbędnych przypadków, jeżeli nie mogą być one wykonane po porodzie. 2. Badania, o których mowa w ust. 1, należy wykonywać w sposób zapewniający maksymalną ochronę zarodka lub płodu przed ekspozycją na promieniowanie jonizujące, poprzez wybór właściwej techniki badania oraz stosowanie właściwych osłon osobistych na okolicę brzucha i miednicy.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 21 sierpnia 2006 r.
w sprawie szczegółowych warunkówpracy z urządzeniami radiologicznymi
(Dz. U. Nr 180 Poz. 1325)
§ 19. W pracowni rentgenowskiej, w widocznym miejscu, znajduje sięinformacja o konieczności powiadomienia rejestratorki i operatora aparatu rentgenowskiego, przed wykonaniem badania, o tym, że pacjentka jest w ciąży.
§ 22. 3.Uzasadnienie badania, o którym mowa w ust. 1, powinno być potwierdzone w dokumentacji medycznej przez lekarza wykonującego lub nadzorującego to badanie. 4. W przypadku gdy doszło do napromienienia zarodka lub płodu bezpośrednią wiązką promieniowania jonizującego, jednostka ochrony zdrowia jest zobowiązana dokonać obliczenia dawki dla zarodka lub płodu.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie bezpiecznego stosowania promieniowaniajonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
(Dz. U. Nr 51 Poz. 265)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie bezpiecznego stosowania promieniowaniajonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
(Dz. U. Nr 51 Poz. 265)
§ 27. 1. U kobiet w wieku rozrodczym można wykonywać procedury z zakresu radiologii zabiegowej wyłącznie po uzyskaniu negatywnego testu ciążowego, przeprowadzonego u pacjentki bezpośrednio przed planowanym zabiegiem.
2. Od wykonania testu, o którym mowa w ust. 1, można odstąpić, jeżeli istnieją bezsporne okoliczności świadczące o niemożliwości zajścia pacjentki w ciążę. 3. U kobiet w ciąży procedury z zakresu radiologii zabiegowej mogą być wykonywane tylko wówczas, gdy są niezbędne dla ratowania zdrowia i życia matki.
§ 27. 4. W przypadku gdy doszło do napromienienia zarodka lub płodu bezpośrednią wiązką promieniowania jonizującego, jednostka ochrony zdrowia jest obowiązana dokonać obliczenia dawki dla zarodka lub płodu. 5. Kobietę w ciąży należy niezwłocznie poinformować na piśmie o wynikach obliczeń, o których mowa w ust. 4, oraz o rodzajach zagrożeń dla zarodka lub płodu i poziomie ryzyka ich wystąpienia.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r.
w sprawie bezpiecznego stosowania promieniowaniajonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej
(Dz. U. Nr 51 Poz. 265)
Badanie Typowa dawka dla płodu [mGy]
rtg czaszka
0,001-0,01rtg ząb
rtg klatka piersiowa
rtg kręgosłup piersiowy
TK głowa lub szyja
TK angiografia płuc 0,01-0,1rtg brzuch
0,1-1,0
rtg papka barowa
rtg miednica
rtg biodro
TK pelwimetria
TK kl. piersiowa i wątroba
Badania radiologiczne u kobiet w ciąży – narażenie płodu
BadanieTypowa dawka
dla płodu [mGy]
rtg wlew barytowy
1,0-10rtg urografia dożylna
rtg kręgosłup lędźwiowy
TK kręgosłup lędźwiowy
TK brzuch
TK miednica
10-50TK miednica i brzuch
TKmiednica, brzuch i klatka piersiowa
Badania radiologiczne u kobiet w ciąży – narażenie płodu
● Poinformowanie personelu o ciąży jest obowiązkiem pacjentki● Nieumyślna ekspozycja zarodka we wczesnej fazie rozwoju:
wiele kobiet jest eksponowanych nie wiedząc, że są w ciąży● Brak wiedzy jest odpowiedzialny za dodatkowy stres, obawy
i prawdopodobnie niepotrzebne wykonane przerwania ciąży● Prenatalne dawki otrzymywane w wyniku większości
prawidłowo wykonanych procedur diagnostycznych nie podnoszą w sposób mierzalny ryzyka prenatalnej śmierci, deformacji oraz upośledzenia umysłowego
● Wyższe dawki, takie jakie otrzymywane są w procedurach terapeutycznych mogą prowadzić do znaczących uszkodzeń płodu
Ekspozycja kobiet w ciąży
Przykład 1:w trybie ostrodyżurowym wykonano jedno zdjęcie jamy brzusznej APw pozycji stojącej, rozpoznanie wstępne: ostry brzuch, pacjentkawykluczała możliwość ciąży, bo m. in. regularnie miesiączkuje.
Oszacowanie dawki dla płodu wykonano w oparciu o obliczenia wykonane dla ekspozycji całego ciała referencyjnego noworodka o wadze 3,5 kg. Przy powyższym założeniu obliczona wartość jest aproksymacją od góry.
38 tydzień nierozpoznanej ciąży
Dawka: 0,6 mSv
Przykład 2:w trybie pilnym wykonano zabieg koronarografii z implantacjądwóch stentów wykonanych u kobiety w 1 lub 2 tygodniu ciąży
Dane wejściowe:● wykonano łącznie 30 ekspozycji● z uwagi na bardzo wczesną fazę ciąży ostatecznieprzyjęto sumaryczną dawkę pochłoniętą dla jajników
Dawka dla płodu:po uwzględnieniu źródeł
niepewności dawka dla zarodkanie przekracza 0,2 mGy
Przykład 3:badanie TK jamy brzusznej i miednicy z dożylnym podaniem środkakontrastowego wykonanego u kobiety w 2 tygodniu ciąży
Ze względu na bardzo wczesna fazę ciąży należy przyjąć,że dawka pochłonięta przez zarodek jest równa
dawce pochłoniętej dla macicy.
Całkowita dawka pochłonięta dla płodu = 58 mGy
Dawka całkowita jest sumą dawek wynikających z wykonani wszystkich kolejnych faz badania:
Dtopogram AP + Dtopogram LAT +4 · Dfaza helikalna + Dfaza dynamiczna + Dfaza NORMAl_CT
Przykład 4:u pacjentki w 35 tygodniu nierozpoznanej ciąży wykonano zdjęcie rtg klatki piersiowej, zdjęcie rtg jamy brzusznej a następnie badanie TK jamy brzusznej i miednicy z dożylnym podaniem środka kontrastowego (czterofazowe).
Całkowita dawkadla płodu:
< 80 mGy
• Zaburzenia rozwojowe mają próg występowania na poziomie 100-200 mGy i więcej. Związane są one z funkcjonowaniem centralnego systemu nerwowego
• Dawki dla płodu w wysokości 100 mGy zwykle nie osiąga się nawet podczas 3 badań CT miednicy lub podczas 20 konwencjonalnych diagnostycznych badań rtg
• Wartości te mogą zostać osiągnięte w trakcie wykonywania wspomaganych fluoroskopią procedur interwencyjnych miednicy lub podczas radioterapii
• Napromienienie gonad rodziców przed zapłodnieniem nie powoduje zwiększonego ryzyka wad rozwojowych u dzieci
Zaburzenia rozwojowe
Przerwanie ciąży– Przerwanie ciąży przy napromienieniu płodu dawką mniejszą niż 100
mGy nie jest uzasadnione ze względów na ryzyko radiacyjne.– Przy dawkach większych niż 100 mGy, mogą wystąpić uszkodzenia
płodu. Wielkość i typ tych uszkodzeń jest funkcją dawki i okresu ciąży.– W tych przypadkach decyzja powinna być podejmowana
indywidualnie.
Wysokie dawki dla płodu (100-1000 mGy)w późnym okresie ciąży nie prowadzą do
powstania zaburzeń rozwojowych lub uszkodzeń