แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการใหบรการการปองกนการตดเชอจากการสมผส

Post Exposure Prophylaxis (PEP)

ทปรกษาแพทยหญงพชรา วงศศรรงสรร สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ

บรรณาธการนายแพทยสญชย ชาสมบต สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ผชวยบรรณาธการนางสาวพรทพย ยกตานนท สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธนางสาวณฐพร กองสกลไกร สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ

ผรวมนพนธพล.ต.ต.หญงจนทนา วธวาศร โรงพยาบาลตำรวจนายแพทยนรนทร หรญสทธกล โรงพยาบาลจฬาลงกรณนายแพทยบญชย โควดศยบรณะ สถาบนบำราศนราดรนางสกญญา เตชะโชคววฒน กรมสนบสนนบรการสขภาพ

คณะทำงานนางสาวพรทพย ยกตานนท สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธนางสาวนภารตน ภทรประยร สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธนางสาวณฐพร กองสกลไกร สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธนางสาวเพญโสม เพงสมบต สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ

พมพครงท 1 มนาคม พ.ศ. 2552 จำนวน 6,800 เลม

ผจดพมพ สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธกรมควบคมโรค กระทรวงสาธารณสข

สถานทพมพ โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จำกด

ก

คำนำจากรายงานการเกดอบตเหตในบคลากรทางดานการแพทย และรายงานผถกกระทำรนแรงทางเพศ

ในชวงระยะเวลาตาง ๆ ทคณะผจดทำไดรวบรวม ไวในแนวปฏบตของสถานพยาบาลในการใหบรการการปองกนการตดเชอจากการสมผสฉบบน แสดงถงผทมโอกาสเสยงตอการตดเชอจากการสมผสนน มจำนวนไมนอยซงในการปฏบตจรงอบตการณการเกดอบตเหต และการสมผสเลอดหรอของเหลวอาจมมากกวาทไดรบรายงานในทางเดยวกนโอกาสเสยงทผสมผสอาจเกดการตดเชอทเพมขนดวย ขอมลทางสถตดงกลาว สะทอนถงผลกระทบทเกดขนทงตอผทเสยงตอการตดเชอจากการสมผสโดยตรงและการควบคมปองกนโรคในภาพรวม รวมถงความสำคญและความจำเปนในการจดใหมการบรการปองกนการตดเชอจากการสมผสสำหรบสถานพยาบาล

กรมควบคมโรค โดยสำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ และศนยพฒนาระบบบรการยาตานไวรส สำหรบผตดเชอเอชไอวและผปวยเอดสในประเทศไทย ตระหนกถงความสำคญดงกลาว จงไดจดประชมเพอระดมความคด ประสบการณ ความเหนเชงวชาการ ของผทรงคณวฒ ผเชยวชาญ จากหนวยงานวชาการ สถานพยาบาล ทบวงมหาวทยาลย ทเกยวของในการใหการปองกนการตดเชอจากการสมผส ตลอดจนรวมกนศกษาคนควา และรวบรวมแนวปฏบตทสถานพยาบาลจดทำเฉพาะหนวยงาน มาปรบปรงใหสอดคลองกบความกาวหนาทางการแพทย รวมถงตอบสนองตอสถานการณและปจจยเสยงทเปลยนแปลงไป โดยมวตถประสงคเพอพฒนาแนวปฏบตของสถานพยาบาลในการใหบรการการปองกนการตดเชอจากการสมผสเปนขอแนะนำในเชงวชาการและเปนตวอยางการปฏบตงาน ในการสนบสนนการทำงานของบคลากรและหนวยงานทเกยวของไดใชเปนแนวปฏบตในการใหบรการปองกนตอบคคลทมโอกาสเสยงตอการสมผสเชอ ทงในกลมผใหบรการทางการแพทย (occupational exposure group) และกลมทไมใชผใหบรการทางการแพทย (non-occupationalexposure group) เนอหาในแนวปฏบตการปองกนการตดเชอจากการสมผสฉบบน ประกอบดวยสาระเกยวกบการปองกนอบตเหตและการสมผสเชอ ขอแนะนำสำหรบสถานพยาบาลในการใหการปองกนการตดเชอจากการสมผส ระบบการรายงานการเกดอบตเหตจากการปฏบตหนาท รวมทงกรณศกษา เพอเปนแนวทางเวชปฏบตในกรณตาง ๆ

ข

อยางไรกตาม แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการใหบรการการปองกนการตดเชอจากการสมผสฉบบน เปนเพยงสวนหนงของการดำเนนการควบคมและการปองกนการตดเชอ ทงนการควบคมและการปองกนการตดเชออยางมประสทธภาพควรดำเนนการทงในการใหความรทถกตอง การวางแนวปฏบตและมาตรการทเหมาะสมสำหรบหนวยบรการในการจดบรการปองกนการตดเชอจากการสมผส รวมถงการมสวนรวมในการปฏบตตามแนวทางดวยความเครงครด ตลอดจนการพฒนาระบบการเฝาระวงการเกดอบตเหตและระบบการดแลบคลากรทเกดอบตเหตหรอตดเชอเอชไอวจากการปฏบตหนาท ซงหนวยงานทเกยวของควรรวมกนพฒนาและดำเนนการอยางตอเนองตอไป

แนวปฏบตของสถานพยาบาลในการใหบรการการปองกนการตดเชอจากการสมผส สำเรจลลวงดวยดดวยความอนเคราะหจากผทรงคณวฒ หนวยงานวชาการ สถานพยาบาล และทบวงมหาวทยาลยทรวมในการจดทำแนวปฏบต ฯ คณะผจดทำขอขอบพระคณ พล.ต.ต.หญงจนทนา วธวาศร นพ.บญชย โควาดสยบรณะ พญ.พชรขนตพงศ ในการใหความเหน ขอเสนอแนะ รวมทงสนบสนนขอมลทางวชาการ ขอขอบพระคณ นพ.นรนทรหรญสทธกล ในการอนเคราะหกรณศกษาซงทำใหเนอหาในแนวปฏบต ฯ นสมบรณขน ขอขอบพระคณหนวยโรคตดเชอสถาบนบำราศนราดร โรงพยาบาลกลาง โรงพยาบาลรามาธบด โรงพยาบาลวชระภเกตทไดอนเคราะหขอมลแนวทางการปองกนการตดเชอของหนวยงาน มา ณ โอกาสน ทายสดนคณะทำงานขอขอบคณ นพ.สญชยชาสมบต ในการเรยบเรยงเนอหาในแนวปฏบต ฯ จนสำเรจเปนรปเลมทสมบรณ หากมขอเสนอแนะประการใดคณะผจดทำขอนอมรบความคดเหนเพอนำมาพฒนาปรบปรงแนวปฏบต ฯ ตอไป

สำนกโรคเอดส วณโรค และโรคตดตอทางเพศสมพนธ มนาคม 2552

ค

สารบญ

บทท 1 บทนำ

คำจำกดความของ Post Exposure Prophylaxis (PEP) 1อบตการณ และปจจยเสยงตอการตดเชอจากการสมผสเลอด 2หรอของเหลวจากรางกายประวตการใหการปองกนการตดเชอจากการสมผส 6

บทท 2 การปองกนอบตเหต และการสมผสเชอ

ความหมายของ Standard Precautions 7ขอปฏบตทสำคญตามหลก Standard Precautions 8การจดระบบบรการ การเตรยมความพรอม และแนวปฏบตของสถานบรการ/ 8หนวยบรการ ในการปองกนการตดเชอจากการสมผสในสถานทปฏบตงาน

การเตรยมการกอนปฏบตงาน 9แนวปฏบตขณะปฏบตงาน/ใหบรการรกษาพยาบาล 10แนวปฏบตภายหลงการปฏบตงาน/ใหบรการรกษาพยาบาล 11

บทท 3 ขอแนะนำสำหรบสถานพยาบาลในการใหการปองกนการตดเชอจากการสมผสเลอด หรอของเหลว

ขอแนะนำ กรณบคลากรเกดอบตเหตขณะปฏบตหนาท 12การประเมนโอกาสเสยงตอการตดเชอเอชไอวของบคลากรผสมผสเลอด 13หรอของเหลวจากตนตอแหลงสมผสตวอยางแนวทางการปฏบตหลงการสมผสเลอด/ของเหลวจากรางกายตนตอ 15แหลงสมผสการตรวจทางหองปฏบตการเบองตน 16ขอแนะนำการใหยาตานไวรสสำหรบการปองกนการตดเชอเอชไอว 17หลงการสมผสในบคลากร

ขอแนะนำ กรณผถกกระทำรนแรงทางเพศ 20การซกประวต 20การตรวจรางกาย 20การใหคำปรกษาแกผถกกระทำรนแรงทางเพศ 22

ง

การปองกนการตงครรภแกเดกหญง และสตรทมประจำเดอนแลว 22การใหการปองกนโรคตดเชอทางเพศสมพนธในผถกกระทำรนแรงทางเพศ 23การปองกนการตดเชอเอชไอว หลงสมผสในผถกกระทำรนแรงทางเพศ 24การตดตามและประเมนผล 25ตวอยางแนวทางการปฏบตในผถกกระทำรนแรงทางเพศ 26

บทท 4 ระบบการรายงานการเกดอบตเหตจากการปฏบตหนาท

ระบบรายงานการเกดอบตเหตจากการปฏบตหนาท 27การรายงาน สำหรบบคลากรผสมผสเลอด หรอของเหลวจากรางกาย 28การรายงาน สำหรบผถกกระทำรนแรงทางเพศ 28ตวอยางแบบบนทก/รายงานสำหรบบคลากร กรณเกดอบตเหตถกเขม 29ของมคมทมตำ/บาด หรอสมผสเลอด/ของเหลวของผปวยขณะปฏบตหนาทตวอยางแบบบนทก/รายงานสำหรบผถกกระทำรนแรงทางเพศ 33

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก. กรณศกษาการสมผสเชอไวรสตบอกเสบบ ไวรสตบอกเสบซ 38และเอชไอวขณะปฏบตงาน

ภาคผนวก ข. การทำลายเชอ (Disinfection) 48ภาคผนวก ค. ระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส 65

อนเนองมาจากการปฏบตหนาท พ.ศ. 2540 และวธการเบกจายภาคผนวก ง. ระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส 77

อนเนองมาจากการปฏบตหนาท (ฉบบท 2) พ.ศ. 2542ภาคผนวก จ. ระเบยบกระทรวงการคลงวาดวยการสงเคราะหผตดเชอโรคเอดส 79

อนเนองมาจากการปฏบตหนาท (ฉบบท 3) พ.ศ. 2550ภาคผนวก ฉ. แบบสงตวลกจางเขารบการรกษาพยาบาล (กท.44) 82ภาคผนวก ช. แบบแจงการประสบอนตราย หรอเจบปวย (กท.16) 83ภาคผนวก ซ. รายชอคณะทำงานทบทวนแนวปฏบตปองกนการตดเชอ 84

จากการใหบรการทางการแพทยและสาธารณสข

เอกสารอางอง 85

จ

สารบญตารางตารางท 1 การประเมนโอกาสเสยงการตดเชอเอชไอว โดยวธการตาง ๆ 5ตารางท 2 ชนดและขนาดยาตานไวรสสำหรบการปองกนการตดเชอหลงการสมผส 18ตารางท 3 การเลอกยาตานไวรสสำหรบการปองกนการตดเชอเอชไอวจากอบตเหต 19

ในขณะปฏบตงานในกรณทสงสยวาผปวยอาจมปญหาเชอดอยาตารางท 4 ตวอยางแนวทางการปฏบตการดแลผทถกกระทำรนแรงทางเพศ 21ตารางท 5 ระยะฟกตวของโรคตดเชอทางเพศสมพนธ 23ตารางท 6 การใหยาปฏชวนะปองกนโรคตดเชอทางเพศสมพนธหลงสมผสในผใหญ 23ตารางท 7 ชนดและขนาดยาตานไวรสสำหรบการปองกนการตดเชอเอชไอว 24

หลงสมผสในผถกกระทำรนแรงทางเพศตารางท 8 ประสทธภาพในการทำลายเชอของนำยาทำลายเชอ 60ตารางท 9 คณสมบตอนของนำยาทำลายเชอ 61ตารางท 10 Sterilizing and Disinfecting Agents 62

ฉ