Para Teorisi ve Politikası

Doç.Dr.Murat Birdal

BÖLÜM:2

İKTİSAT FAKÜLTESİ

İKTİSAT BÖLÜMÜ

1

Finansal Sisteme Genel Bir Bakış

2

Finansal Piyasaların Fonksiyonları

3

FİNANSAL ARACILAR

FİNANSAL PİYASALAR

Borç Verenler-Tasarrufçular

1. Hanehalkı2. İşletmeler3. Devlet4. Yabancılar

Borç Alanlar-Tüketiciler

1. İşletmeler2. Devlet3. Hanehalkı4. Yabancılar

DOLAYLI FİNANSMAN

DOĞRUDAN FİNANSMAN

FONLARFONLAR

FONLAR FONLAR

FONLAR

Finansal Piyasaların Sınıflandırması

1. Borç Piyasaları Tahvil, ipotek senetleri...Kısa vade (< 1 yıl), Orta Vade ( > 1 yıl), Uzun Vade ( > 10 yıl)

4

Finansal Piyasaların Sınıflandırması

2.Hisse Senedi Piyasası (Equity Markets)1.Birincil Piyasalar

Yeni menkul kıymetlerin (tahvil, hisse senedi) ilk alıcılara (yatırım bankaları) satıldığı piyasalar.

Underwriting: Fiyat garantisi vererek yeniden piyasaya sürülmesi.

2.İkincil PiyasalarBorsalar, döviz piyasaları, futures, options.

5

Finansal Piyasaların Sınıflandırması

1.Borsalar (Hisse Senedi, emtia borsaları)2.Tezgah üstü piyasalar

Bilgisayar ağıyla birbirine farklı mekanlardan yapılan doğrudan alış satış.

*. Para Piyasası: Kısa vade (< 1 yıl) (repo, hazine bonoları, şirketlerin finansman bonoları, banka kabulleri.

**. Sermaye Piyasası: Uzun vade ( > 1 yıl) (hisse senetleri,tahviller, ipotekler,tüketici kredileri ve ticari krediler).

6

Finansal Aracıların Fonksiyonları

Finansal Aracılar1. Dolaylı finasman açısından önemli

rol oynarlar.2. Finansman aracı olarak tahvil

piyasalarından daha ağırlıklı yer tutarlar.

3. Asimetrik bilgi dağılımı ve işlem maliyetleri açısından ihtiyaç duyulurlar.

7

Finansal Aracıların Fonksiyonları

İşlem Maliyetleri1. Finansal Aracılar işlem maliyetlerini

azaltarak kar elde ederler. 2. Uzmanlaşma ve ölçek ekonomisi

sayesinde işlem maliyetlerini düşürürler

8

Finansal Aracıların Fonksiyonları

Risk Paylaşımı1.Düşük riskli varlıklar yaratıp satarak bu fonları

daha yüksek riskli varlıklara yatırımda kullanır (varlık dönüşümü). (Mevduatlar ile şirket tahvili alımı, mortgage kredileri)

2. Farklı yatırım araçları yaratarak bireylerin portföylerini farklılaştırmasına yardım ederek riskin azaltılmasını mümkün kılar.

9

Asimetrik (Eksik) Bilgi: Ters Seçim ve Ahlaki Tehlike

• Kredi alan kişi gerçekleştireceği yatırımın potansiyel getirisi (riskleri) konusunda kredi açandan daha fazla bilgi sahibidir. Kredi hacminin azalması, faizlerin yükselmesine neden olur

10

Ters Seçim

1.İşlem gerçekleşmeden önce.2. “Riski yüksek” potansiyel borçlular en

muhtemel borçlulardır (tefeciden borçlananlar)

11

Ahlaki Tehlike (Kötü Niyet)

1.İşlem gerçekleştikten sonra.2. Borçlunun geri dönüş potansiyeli düşük (riskli)

yatırımlara girişmesi riskidir.Finansal aracılar ters seçim ve ahlaki tehlike

olasılığını düşürerek kar elde eder.

12

Asimetrik Bilgi ve Finansal Piyasalar

Asimetrik bilgi dağılımının finansal piyasalarda yarattığı olumsuz sonuçlar genel olarak iki başlık altında toplanabilir:

• Özkaynak Tayınlaması• Kredi Tayınlaması

Özkaynak Tayınlaması

• Yatırımcılar şirketler hakkında yeterli bilgiye sahip olmadıkları takdirde bu şirketlerin hissesinin değerini piyasadaki en iyi ve en kötü hisselerin ortalaması olarak saptarlar.

• Hisse senetlerinin gerçek değerini bilen şirket yöneticileri alıcıların hisse senetleri için düşük değer tespit etmeleri durumunda hisselerini arz etmekten vazgeçmektedirler.

Özkaynak Tayınlaması

• Böylece hisse senetleri piyasasında kalitesi düşük hisse senetlerinin ağırlığı artmaktadır.

• Gerçek değeri, belirlenen ortalama hisse değerinin üzerinde olan, kalitesi yüksek hisse senetlerine sahip işletmeler ise fon ihtiyacını öz kaynak yerine dış kaynaktan karşılamaya yöneleceklerdir.

Kredi Tayınlaması

• Bankalar kredi başvurusunda

bulunanlar hakkında yeterince bilgi

sahibi olmadığı durumda uygulayacağı

kredi faiz oranı risk primi yüksek olan ve olmayan kredi

faizlerinin ortalaması olacaktır.

Kredi Tayınlaması

• Yüksek faiz oranlarından ödünç almak isteyenler ise yanlız riski yüksek müşteriler olacaktır.

• Bu nedenle, bankalar faiz oranlarını normal düzeyde tutup buna karşılık kredi arzını sınırlarlar. Kredi daralması yaşanır.

Finansal Piyasların Regülasyonu

Temel Nedenler1. Yatırımcı için enformasyonu arttırmak

A.Ters seçim ve ahlaki tehlike problemlerini azaltır.B. Şirketleri önemli bilgileri kamuya açıklamaya

zorlar. (KAP)

18

Finansal Piyasların Regülasyonu

2. Finansal aracıların güvenilirliğini arttırır.A. Finansal panikleri önler.B. Giriş kısıtlamaları, bildirim zorunluluğu,

edinilebilecek varlık ve faaliyetlere ilişkin sınırlamalar, mevduat sigortası, yıkıcı rekabet ve faiz oranlarına ilişkin sınırlamalar.

19