Yönetim ve Organizasyon

Klasik Yönetim ve Organizasyon Teorisi

İşletme Fakültesi| İKY

B

2

*KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞI

*Yönetim ve organizasyon alanındaki ilk yönetim anlayışı olan klasik yönetim teorileri, işletmelerin verimli ve etkin bir şekilde yönetilmeleri konusunda temel çıkış noktasını oluşturmaktadır.

*Çağdaş yönetim döneminin ilk dönemini oluşturan klasik yönetim anlayışı doğrudan işletmelere ve onların yönetimine odaklanan ilk sistematik görüşleri ifade etmektedir.

*Klasik yönetim anlayışı Bilimsel Yönetim Yaklaşımı, Yönetim Süreci Yaklaşımı ve Bürokrasi Yaklaşımı olmak üzere üç temel yaklaşımdan oluşmaktadır.

3

* KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ TEMEL ÖZELLİKLERİ

Başlıca iki konuyu vurgulamaktadır:

*İşletmelerde etkinliğin ve verimliliğin artırılması,

*Bunu sağlayacak olan formel organizasyon yapısının ve bu yapı içindeki yönetim faaliyetlerinin düzenlenmesi.

3 temel düşünceyi esas almaktadır:

*makineler yardımıyla rutin işlerde insanların daha etkin bir şekilde kullanılması,

*formel organizasyon yapısının bir düzen çerçevesinde oluşturulması,

*etkinlik ve verimlilik amacıyla kaynakların rasyonel bir şekilde değerlendirilmesidir

4

* KLASİK YÖNETİM ANLAYIŞININ TEMEL İLKELERİ

*1.Örgütsel amaç/amaç birliği ilkesi

*2.İşbölümü, uzmanlaşma ve bölümlere ayırma ilkesi

*3.Sorumluluk ilkesi

*4.Yetki ve sorumluluk denkliği ilkesi

*5.Emir-komuta birliği ilkesi

*6.Denetim/Kontrol alanı ilkesi

*7.Hiyerarşik yapı ilkesi

*8.Yetki Devri ilkesi

*9.İstisna ilkesi

*10.Açıklama ilkesi

*11.Denge ilkesi

*12.Basit ve anlaşılırlık ilkesi

*13.Değişebilirlik ve reorganizasyon ilkesi

5

* KLASİK BİR ORGANİZASYONUN TASARIM SÜRECİ

*1.Amaçların belirlenmesi

*2.Amaçlara ulaştıracak işlerin belirlenmesi

*3.Uzmanlaşmayı sağlamak için işlerin bölünmesi

*4.İşlerin bir araya toplanarak mevki ve pozisyonların oluşturulması

*5.Departmanlaşmanın sağlanması

*6.Departmanların hiyerarşik bir yapı içinde koordinasyonunu sağlamak üzere birleştirilmesi

Kısacası; etkin ve verimli olmak isteyen bir işletme klasik yönetim ilkeleri doğrultusunda yukarıda ifade edilen bir süreci esas alarak organizasyon yapısını oluşturmalıdır.

6

* BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMI

*Taylorizm

*‘Makine Modeli ya da Metaforu’

*“Bilimsel Yönetimin İlkeleri-1911” adlı kitap

*Gelişigüzel çalışma yerine bilimi, bireysellik yerine yardımlaşmayı ve düşük verim yerine maksimum çıktıyı amaçlayan yönetim anlayışı

7

* BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMININ TEMEL İLKELERİ

*1.Standartlaştırma

*2.Hareket ve zaman etüdü

*3.Personel seçimi ve eğitimi

*4.Fonksiyonel formenlik

8

* BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMININ İLKELERİNİN ORGANİZASYONA

YANSIMALARI

*1. Her iş unsurlarına ayrılmalıdır.

*2. Her unsur bilimsel açıdan ayrıntılı olarak incelenmelidir.

*3. Daha etkin iş yapmak için hareket ve zaman etütleri yapılmalıdır.

*4. Bu etütler sonucunda bir işi yapmanın en iyi tek yolu bulunup standartlaştırılarak iş için yeterli kabiliyete sahip olan çalışanlar seçilerek eğitilmelidir.

*5. Teşvik edici ücret sistemi ile işgörenler finansal olarak desteklenmelidir.

*6. Yönetim bu işleyişi kontrol etmeli ve aksaklıkları bilimsel olarak incelemelidir.

9

* BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMININ KATKILARI

*Takım çalışması ile iş verimliliğinin artacağını öngörmüştür ve bilimsel yönetim ilkeleri sanayi işletmelerinin yanı sıra birçok işletmede uygulanabilir niteliktedir.

*Bu ilkelerle işlerin daha verimli ve rasyonel bir şekilde yapılması mümkündür.

*Bilimsel eğitim ve personel seçimi çalışanların etkinliğini artırmaktadır.

*Ayrıca bir işin en iyi nasıl yapılacağını göstermektedir. Böylece yönetimde uzmanlaşma ve sorunların rasyonel bir şekilde çözümüne olanak vermektedir

10

* BİLİMSEL YÖNETİM YAKLAŞIMININ ELEŞTİRİLEN YÖNLERİ

*Ortaya koyduğu bazı kavramların ve ilkelerin birçok yönetim sorunlarında uygulanamaması,

*Planlama ve mavi yakalı işçilerin denetimi dışındaki sorunlara yeterince odaklanılmamış olması, makinelerin rutin işlerde kullanımı arttıkça zaman ve hareket etüdlerinin önemini yitirmeye başlaması

*En önemlisi çalışanların sadece daha fazla gelir etme düşüncesi ile motive edilebileceğini öngörmesi diğer bir ifade insanı bir makine gibi görmesi gibi gerekçelere dayanmaktadır.

11

* YÖNETİM SÜRECİ YAKLAŞIMI

* Henry Fayol

* Organizasyon faaliyetlerini 6’ya ayırmış:

Teknik/üretim,

Finansal,

Güvenlik,

Ticari,

Muhasebe,

Yönetim

* Yönetim süreci

Planlamak,

Örgütlemek,

Kumanda etmek,

Eşgüdüm sağlamak

Kontrol etmek

12

* YÖNETİM SÜRECİ YAKLAŞIMININ İLKELERİ

* 1.İşbölümü

* 2.Yetki ve sorumluluk

* 3.Disiplin

* 4.Kumanda birliği

* 5.Amaç birliği

* 6.Genel çıkarların bireysel çıkarlardan üstün olması

* 7.Ücretleme-bedel ödeme

* 8.Merkeziyet-merkezcilik

* 9.Hiyerarşik yapı

* 10.Düzen

* 11.Hakkaniyet (adil ve eşit davranma)

* 12.İş güvenliğinde denge (personelin devamlılığı)

* 13.İnisiyatif

* 14.Moral güç (Birlik ruhu)

13

* ORGANİZASYON İLKELERİ

*1.İşbölümü

*2.Bölümlere ayırma

*3.Emir-Komuta birliği

*4.Hiyerarşik yapı

*5.Kontrol alanı

*6.Yetki ve sorumluluk denkliği

*7.Amaç birliği

*8.Yetki devri

14

* BÜROKRASİ YAKLAŞIMI

*Weber

*‘İdeal Bürokrasi’

Bürokrasi belirli özellikleri taşıyan ve etkin bir organizasyon yapısı

Bürokrasiyi her zaman ve her yerde geçerli ilkelere dayalı zihinsel bir yapı ve “ideal tip” olarak tanımlamaktadır. “İdeal tip” parçaları arasında organik ve mantıki bir bağ bulunan yapıdır.

Ayrıca bu kapsamda bürokrasi ile uzmanlaşma esasına dayalı, hiyerarşik yapıya uygun ve biçimsel ilkelere göre düzenleme yapılması ifade edilmektedir

15

* BÜROKRATİK BİR ORGANİZASYONUN TEMEL

ÖZELLİKLERİ

*1.İleri bir işbölümü

*2.Otoritenin merkezileşmesi

*3.Rasyonel bir personel yönetimi programı

*4.Bürokratik kaide ve kurallar

*5.Kayıt ve ayrıntılı bir dosyalama sisteminin olması

16

* Bürokratik bir organizasyonda;

*-görev ve yetki dağılımı ve sorumluluklar belli kurallara göre belirlenir,

*-astlar üstlerin yasal yetkiye dayanan emir ve talimatlarına uyarlar,

*-görevler sıradan kişilerle doldurulamaz,

*-her şey önceden belirlenen kurallara göre yürütülür,

*-örgütsel verilerin dışa karşı mahremiyeti vardır,

*-işletmedeki tüm ilişkiler gayri şahsi olmalı ve iletişim yazılı olarak yürütülmelidir.

17

* Yetki Türleri

*1.Geleneksel yetki

*2.Karizmatik yetki

*3.Ussal/yasal/rasyonel yetki

“İdeal bürokrasi” = Bu yetkilerin toplamı

18

* Bürokrasi Yaklaşımının Yararları

*İlkeler izlenirse etkin, ideal, şahsa göre değişmeyen ve rasyonel bir yapı oluşur.

*Sonuçları önceden tahmin edilebilir.

*Demokratik ve davranışlar bellidir.

*Kişiler değişse de yönetim ve işleyiş değişmez.

19

* Bürokrasi Yaklaşımının Sakıncaları

*İnsan yine göz arda edilmiştir ve gelişimi engellenmiştir.

*Katı ve değişmez oluşu bazen sorundur. Kontrol ve hata korkusu, değişime uyum engelleniyor.

*Keyfiyet gibi inisiyatif de yok.

*Herkese eşit davranılırken bireysel farklara yanıt verilmez.

*Araçlar amaç haline gelebilir.

*Bölümün genel amacı göz arda edilebilir.

*Kontrol, güvensizlik oluşturulur.

20

* Bürokrasi Yaklaşımının Eleştirilen Yönleri

Neden eleştirilmektedir?

*Bürokrasi yaklaşımı biçimsel ve şekilci olması

*Bürokrasi ilkeleri, işletme başarısı için birer araç olmasına rağmen amaç haline gelebilmektedir.

*Parkinson Kanunu

*Peter İlkesi

21

* Kısacası;

*Bu yaklaşımda esas görüş bürokratik yapının etkinlik için ideal olduğudur. Yönetim süreci ve makine modeli yaklaşımlarında oluşturulan yapılar yetersiz bulunmuş ve bu nedenle devlet yönetim mantığı olarak örgütlere uygulanmıştır. Ancak temel ilkeleri yönetim süreci yaklaşımındakilere benzer.

*Organizasyonların etkinliği kurallara bağlıdır.

*İdeal bürokrasi kavramı vardır. Önemli olan yapının ideal olması değil çünkü yapılar, ilkelere uygunsa yetkindir.

22

* Klasik Teorisinin Katkıları

*Klasik yönetimi teorisi en başında da dile getirildiği üzere yönetim ve organizasyon alanındaki ilk yönetim anlayışı olarak işletmelerin verimli ve etkin bir şekilde yönetilmeleri konusunda temel çıkış noktasıdır.

*Klasik yönetim teorisi o dönemin gayri şahsi ilişkilere dayalı gelişigüzel yönetilen işletmelerin daha verimli ve etkin olmaları için “bilimsel yönetim ilkeleri” ile rasyonel ve “bürokrasi yaklaşımı” ile herkes için geçerli kuralları sunarak işletmelere ihtiyaç duydukları verileri sağlamakta diğer bir ifade ile bir çerçeve sunmaktadır.

* -Belli bir görev yerine getirilecekse

-Ortam istikrarlı ise

-Tıpatıp aynı ürün, tekrar tekrar üretilecekse

-Dakiklik önemliyse

-İnsan makinenin bir parçası olarak tasarlandığı gibi davranıyorsa diğer bir ifade ile bu sayılan şartlar söz konusu ise hedeflenen verimliliğe ulaşmak için makine modeli güçlü bir konumda yer almaktadır.

23

* Klasik Teorinin Eleştirilen Yönleri

* Klasik yönetim teorisi örgütle tamamen ilgilenmediği için kapsamlı/global bir organizasyon teorisi değildir.

* İnsan unsurunu göz ardı eden ve organizasyonu bir makine olarak ele alırken insanı da bu makinenin bir parçası olarak nitelendiren bakış açısı

* Şekilcilik vurgusu

* Organizasyon yapısının yalnızca formel yönüyle ilgilenilmesi ve informel kısmının ihmal edilmiş olması

* Değişen koşullara uyum sağlamada zorluk çeken örgütsel yapılar oluşturabilir. Bunun nedeni tek ve belirli bir amacın varlığı ile yeniliğe kapalı oluşudur.

* Düşünmeyen ve sorgulamayan bir bürokrasiye yol açar. Bu nedenle koordinasyon, iletişim ve enformasyonda bozulma ile atalete ve kararlarda gecikmelere yol açabilir.

* Bireysel çıkarlar öncelik kazanırsa beklenmedik ve istenmeyen durumlarla karşılaşılabilir. Sadece tanımlı işini iyi yapmak hedeflenirse sorun çözümü için müdahale edilmeyip pasif ve bağımlı çalışanlar ortaya çıkar ve bu çalışanlar kendi işi dışındaki bütünle ilgilenmezler. Kısacası; monoton ve dar görüşlü insanlar çalıştırılmış olur.

* Kesin bir iş tanımı olduğundan aşırı uzmanlaşma ile dar kalıplara sıkışmış ve gelişmesi engellenmiş, yabancılaşan çalışanlar oluşur.

* Özellikle alt kademe çalışanları insani bazı vasıflardan uzaklaşır. İnisiyatif kullanmayan, yaratıcı katkı sağlamayan ve gelişim için çaba sarf etmeyen çalışanlar söz konusudur.

*İyi çalışmalar…