Parki Krajobrazowe Mazowsza - parkiotwock.plparkiotwock.pl/images/parki/mazowiecki-zespol/kwartalnik-mzpk/... · miamy ptaki zimą – szkolny karmnik”. Do konkurso-wych zmagań

Parki KrajobrazoweMazowszaKwartalnik ! Nr 2 (6) 2012 ! Egzemplarz bezpłatny

Kwartalnik Mazowieckiego Zespo³u Parków Krajobrazowych ISSN 2083-9758

Wydawca: Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych

Redakcja: Jolanta Brzezik – redaktor naczelna, Katarzyna Grajda, Marcin Fuzowski, Natalia Wielechowska, Jolanta Tabor, Ludwik Ryncarz

Adres Wydawcy i Redakcji:Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowychul. Sułkowskiego 11, 05-400 Otwock, tel. (22) 779-26-94e-mail: [email protected]

[email protected]

nakład: 2000 egzemplarzy

egzemplarz bezpłatny

Kwartalnik dofinansowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawiewww.wfosigw.pl

Siedziba Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych w Otwocku Fot. Jolanta Brzezik

Zdjęcie na okładce:Samiec sarny koziołek fot. Radosław Dąbrowski

Opracowanie, DTP, druk:Agencja Reklamowo-Wydawnicza A. Grzegorczykwww.grzeg.com.pl

Parki KrajobrazoweMazowsza

W numerzeMPK zaprasza na letnie wycieczki rowerowe . . . 3

Witold StrużyńskiPoczwarówki – filigranowe ślimaki naturowe . . . 4

Katarzyna GrajdaFinał konkursu „Dokarmiamy ptaki zimą – szkolny karmnik” . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Jolanta GórkaXXV lat MPK im. Czesława Łaszka . . . . . . . 7

Maria GałązkaZróżnicowanie przyrodnicze rezerwatów Chojnowskiego Parku Krajobrazowego . . . . . 8

Karolina Śliwińska, Witold StrużyńskiGinąca piękność – czynna ochrona różanki (Rhodeussericeusamarus) w wodach MZPK . . . 10

Jolanta Tabor„Zagożdżon” – rezerwat KPK . . . . . . . . . . . 12

Joanna ChmielewskaXIII Powiatowy Dzień Ziemi w Słubicachpod hasłem „Dobra energia dla wszystkich” . . . 13

Natalia WielechowskaPoznajemy Parki Krajobrazowe Polski – konkurs dla gimnazjalistów – rozstrzygnięty . . . . . . . . 14

Natalia WielechowskaPo raz kolejny młodzież pomaga płazom . . . . . 16

Zgadywanki – harcowanki . . . . . . . . . . . . 17

Zabytki i kultura Mazowsza . . . . . . . . . . . . 19

Pomniki przyrody Mazowsza . . . . . . . . . . . 20

Parki KrajobrazoweMazowszanr 2 / 2012

3


4

Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Cz. Łaszka

POCZWARÓWKI – FILIGRANOWE ŚLIMAKI NATUROWE

Mięczaki są jedną z najstarszych filogenetycznie grup zwierząt, których pojawienie się nastąpiło przypuszczal-nie w prekambrze. Obecnie reprezentowane są przez 8 gromad, spośród których w Polsce występują jedynie małże i ślimaki. Z blisko kilkuset gatunków stwierdzo-nych w Polsce tylko kilka mięczaków umieszczonych jest w Załączniku II Dyrektywy Siedliskowej Unii Europejskiej. Uważa się, że poddane silnej antropopresji oraz powiąza-ne pośrednio lub bezpośrednio ze środowiskiem wodnym, gatunki te i ich stanowiska ulegają wyraźnemu ogranicze-niu. Następuje to na skutek licznych zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem wód, przebudową stosunków wod-nych oraz inwestycjami. Spośród wszystkich gatunków mięczaków, których występowanie zostało stwierdzone w Polsce, szereg to gatunki powszechnie występujące. Jednak część z nich została objęta szczególnymi formami ochrony zarówno poprzez ustawodawstwo krajowe jak i wspomnianą Dyrektywę Siedliskową. Dzięki temu 5 ga-tunków ślimaków (4 z rodzaju Vertigo i 1 z rodzaju Ani-sus) oraz 2 gatunki małży występujących w Polsce weszło na listę zwierząt umownie nazywanych „naturowymi” (od Natura 2000). Ślimaki należące do rodziny poczwa-rówkowatych (Vertiginidae), reprezentowane są przez 16 gatunków występujących w Polsce należących do rodza-ju Columella (3 gatunki), Truncatellina (3 gatunki) i Vertigo (10 gatunków). Spośród nich jedynie cztery gatunki objęte są szczególnymi formami ochrony w ramach II załącznika Dyrektywy Siedliskowej – należą do nich: Vertigo geyeri (o kodzie 1013), Vertigo angustior (1014), Vertigo genesii (1015) oraz Vertigo moulinsiana (1016).

Od 2008 roku Zakład Zoologii SGGW w Warszawie rozpoczął prace inwentaryzacyjne dotyczące występo-wania poczwarówek na obszarze Mazowieckiego Ze-społu Parków Krajobrazowych. Już w pierwszym roku realizowanych badań wykazano stanowiska poczwarów-

ki zwężonej (Vertigo angustior) w Chojnowskim Parku Krajobrazowym, kolejne lata przyniosły odkrycie nowych stanowisk w Mazowieckim Parku Krajobrazowym oraz Kozienickim Parku Krajobrazowym. W obu wykazano poczwarówkę jajowatą (Vertigo moulinsiana), a w odle-głości 10 km od Kozienic stwierdzono jedną z najliczniej-szych na Mazowszu populacji poczwarówki zwężonej. Efekty tych prac są niebagatelne, gdyż od dziesiątków lat obserwuje się degradację i zanikanie potencjalnych siedlisk będących podstawą egzystencji niezwykle wrażli-wych i wymagających ślimaków z rodzaju Vertigo.

Badania nad tą grupą ślimaków wymagają ogromnej cierpliwości. Należą one do jednych z najdrobniejszych mięczaków europejskich. Wielkość muszli dochodzi do 3–3,5 mm, a skryty tryb życia sprawia, że poszukiwania jego siedlisk i „namierzanie” poszczególnych osobni-ków można poczytywać za ogromny sukces. Oczywiście

Jesienny zbiór materiału badawczego

Identyfikacja mikroskopowa prób w laboratorium Poczwarówka zwężona spod mikroskopu


5

Typowe siedlisko poczwarówek

w ramach stosowanych i udoskonalanych metodyk ba-dawczych, pobierane są w terenie próby materiału ro-ślinnego oraz warstwy podłoża. Następnie w warunkach laboratoryjnych dokonuje się selekcji poprzez stosowanie odpowiednich sit lub przebieranie każdej frakcji próbki w szerokich kuwetach. Odnalezione muszle ślimaków poddaje się następnej procedurze – oznaczania z dokład-nością do gatunku przy użyciu mikroskopu stereoskopo-wego. Diagnostyka prowadzona jest na podstawie cech morfologicznych otworu muszli poczwarówek, który z reguły posiada liczne wyrostki zwane zębami. Ich loka-lizacja, kształt i liczba stanowią podstawę do prawidło-wego oznaczenia gatunku. Czasami zbiór poczwarówek

może być dokonywany w środowisku „na upatrzonego” czyli wprawnym okiem można wyszukiwać żerujące śli-maki na źdźbłach roślin jednoliściennych (turzyc, pałki, trzciny, manny mielec). W naszym kraju nieliczne ośrod-ki zajmują się badaniami nad tymi filigranowymi i nie-zwykle ciekawymi ślimakami. Co ciekawe, zdecydowany prym w grupie naukowców-malakologów wiodą kobiety. Nie wykluczone, że tylko one dzięki swojej wrodzonej cierpliwości i dociekliwości są w stanie jak bajkowy kop-ciuszek, przeszukiwać materiał badawczy, w którym po-czwarówka niczym ziarno maku w popiele ukrywa swoją obecność. Od kilku lat stwierdza się zwiększony poziom rozpoznania stanowisk poczwarówek. Prawdopodobnie na taki stan wpłynęły szeroko zakrojone prace inwentary-zacyjne Wojewódzkich Zespołów Specjalistów związane z tworzeniem nowych ostoi naturowych. Należy jednak pamiętać, że poczwarówki jako jedne z najwrażliwszych bezkręgowców, przy wszelkich, drobnych zmianach sied-liskowych narażone są na wyginięcie. Ślimakom tym nie sprzyjają ich zdolności lokomotoryczne, które są bardzo ograniczone. Z tego powodu rejestracja stanowiska po-winna iść w parze z wszelkimi formami zabezpieczania tych siedlisk. Musimy pamiętać, że w przypadku większo-ści stanowisk poczwarówek, ich utrzymanie zależne jest od postawy człowieka.

Witold StrużyńskiZakład Zoologii SGGW w Warszawie

Fot. Witold Strużyński

▼23 kwietnia 2012 roku na terenie siedziby Mazowie-ckiego Zespołu Parków Krajobrazowych w Otwocku odbyło się uroczyste wręczenie nagród dla uczestników drugiej edycji przyrodniczego konkursu pn. „Dokar-miamy ptaki zimą – szkolny karmnik”. Do konkurso-wych zmagań przystąpiło ponad 150 dzieci ze szkolnych i przedszkolnych placówek oświatowych. Celem konkur-su było propagowanie aktywnych form ochrony ptaków oraz wyrabianie u dzieci poczucia odpowiedzialności za otaczające ich środowisko.

Przez cztery zimowe miesiące od grudnia do marca, 10-osobowe drużyny podjęły się opieki nad „ptasimi przyja-ciółmi” i dokarmiały je w przyszkolnych karmnikach. Oczy-wiście pokarm i karmniki uczestnicy zorganizowali sobie sami. Końcowym rezultatem konkursu „Dokarmiamy ptaki zimą – szkolny karmnik” było stworzenie sprawozdania, zdjęć i prac plastycznych obrazujących obserwacje dzieci.

Finałowa uroczystość rozpoczęła od powitania zgro-madzonych gości przez Dyrektora MZPK Pana Sylwestra Chołasta.Wśród zgromadzonych osób znaleźli się m.in.:

Zastępca Dyrektora Departamentu Środowiska Urzędu Marszałkowskiego Małgorzata Krzyżanowska, Nadleśniczy Nadleśnictwa Celestynów Artur Dawidziuk, Przewodniczą-cy Rady Powiatu Otwockiego Tomasz Atłowski, Kierow-nik Wydziału Gospodarki Gruntami, Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Otwocka Marzena

FINAŁ KONKURSU „DOKARMIAMY PTAKI ZIMĄ

– SZKOLNY KARMNIK”

Gry i zabawy dla dzieci


6

Mazowiecki Park Krajobrazowy im. Cz. Łaszka

Połosak, Prezes Polskiego Klubu Ekologicznego Koło „Ot-wockie Sosny” Bohdan Szymański oraz Jan Seremet były Leśniczy Leśnictwa Otwock. W tym roku nagrody np. ze-stawy do badmintona, kompasy, kaski rowerowe, książki i kolorowanki sfinansował Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Dzieci były bardzo dumne i zadowolone z wygranych nagród.

W kategorii przedszkola zwycięzcami okazała się drużyna z Przedszkola Nr 17 w Otwocku, II miejsce za-jęła drużyna z Przedszkola Samorządowego w Celesty-nowie, a na pozycji trzeciej uplasowały się przedszkolaki z Przedszkola Nr 338 w Warszawie. Wyróżnienie otrzy-mało Gminne Przedszkole w Kołbieli. Natomiast w ka-tegorii szkoły podstawowe I miejsce zdobyła drużyna ze Szkoły Podstawowej Nr 12 im. Kornela Makuszyńskiego w Otwocku, II miejsce przypadło dla Szkoły Podstawo-wej w Augustówce, a III miejsce wywalczyła drużyna z Publicznej Szkoły Podstawowej im. Batalionu „Zośka” w Celestynowie. W tej kategorii wyróżniono grupę ze Szkoły Podstawowej Nr 216 z Oddziałami Integracyjny-mi im. „Klonowego Liścia”. Po części oficjalnej uczest-nicy brali udział w grach i zabawach edukacyjnych, gdzie dodatkowo można było zdobyć nagrodę w postaci kub-ka, czapeczki, kolorowanek i książeczek. Wśród licznych atrakcji znalazły się m.in.: koło fortuny, puzzle przyrod-

Zbijanie budek dla ptaków

nicze, krzyżówki, kolorowanki. Chętni mogli własno-ręcznie zbić budkę dla ptaków. Oprawę finału uświetniło ognisko z kiełbaskami, soczki dla spragnionych oraz wy-roby cukiernicze sponsorowane przez Zakłady Piekarskie „Oskroba” i Urząd Miasta Otwocka.

Konkurs „Dokarmiamy ptaki zimą – szkolny karmnik” z roku na rok staje coraz bardziej popularny, szczególnie wśród przedszkolaków, które bardzo chętnie angażują się w różnorodne ekologiczne imprezy. Oprócz naszego Par-ku podobne konkursy odbyły się również na terenie Ko-zienickiego, Chojnowskiego, Brudzeńskiego i Nadbużań-skiego Parku Krajobrazowego.

Składamy serdeczne podziękowania dla Urzędu Miasta Otwocka oraz dla Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Śro-dowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie za sfinanso-wanie w kwocie 10 000,00 zł nagród dla uczestników finału konkursu „Dokarmiamy ptaki zimą – szkolny karmnik”.

Katarzyna GrajdaFot. archiwum MZPK

Powitanie zgromadzonych gości Uczestnicy konkursu

Wręczanie nagród


7

Wystawa przyrodnicza

Prezentacja dokonań MPK

Wydawnictwa MPKUroczyste otwarcie wystawy

W ramach obchodów jubileuszu 25 kwietnia odbyło się uroczyste otwarcie wystawy przyrodniczo-fotograficznej w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Mazowie-ckiego w Warszawie. Celem organizatorów wystawy było ukazanie nie tylko walorów przyrodniczych, kulturowych i historycznych Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka, ale również zrealizowane projekty na przełomie 25 lat oraz zaprezentowanie bieżącej dzia-łalności. Wystawę uroczyście otworzyła Pani Małgorzata Krzyżanowska – Zastępca Dyrektora Departamentu Śro-dowiska Urzędu Marszałkowskiego.

Gośćmi specjalnymi byli prof. dr hab. Jan Żelazo, wie-loletni przewodniczący Rady Parków, wykładowca SGGW na Wydziale Budownictwa i Inżynierii Środowiska, dr Woj-ciech Ożga przewodniczący Rady Mazowieckiego Zespołu Parków Krajobrazowych, wykładowca SGGW na Wydzia-le Leśnictwa oraz wieloletnia Dyrektor ZPKChiB, mgr inż. Aleksandra Atłowska Dyrektor Regionalnej Dyrekcji Ochro-ny Środowiska. Na otwarcie wystawy przybyli także inni go-ście związani z ochroną przyrody i Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym, którzy podczas spotkania mieli możliwość wspólnej rozmowy i wspomnienia ubiegłych lat.

Wystawa składała się z dwóch części. W pierwszej pre-zentowana była flora i fauna Parku, natomiast w drugiej czę-

XXV LAT MPK IM. CZESŁAWA ŁASZKA

ści umieszczone zostały tablice ze zdjęciami i opisami do-tyczącymi działalności i historii Parku. Ekspozycja przyrod-nicza prezentująca wybrane siedliska wraz z występującymi w nich zwierzętami stanowiła główną atrakcję wystawy. Odwiedzający mogli z bliska przyjrzeć się jak wyglądają: łoś, borsuk, lis, jeż, sarna, czy nietoperz. Otwarciu wystawy towarzyszyła konferencja, podczas której Dyrektor MZPK Pan Sylwester Chołast wraz z pracownikami przedstawiali prezentację na temat Mazowieckiego Parku Krajobrazowe-go. 21 maja wystawa została przeniesiona do Mazowieckie-go Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, gdzie można było ja podziwiać do 4 czerwca.

Jolanta GórkaFot. archiwum MZPK

Konferencja prasowa


8

Chojnowski Park Krajobrazowy

ZRÓŻNICOWANIE PRZYRODNICZE REZERWATÓW

CHOJNOWSKIEGOPARKU KRAJOBRAZOWEGO

Rezerwat przyrody to jedna z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych form ochrony przyrody zarówno w Polsce, jak i w wielu państwach świata. Na obsza-rze Chojnowskiego Parku Krajobrazowego znajduje się 11 rezerwatów przyrody: Biele Chojnowskie, Chojnów, Las Pęcherski, Łęgi Oborskie, Łoś, Łyczyńskie Olszyny, Obory, Pilawski Grąd, Skarpa Oborska, Skarpa Jeziorki, Uroczysko Stephana. Rezerwaty Parku zostały powołane w 3 głównych celach:1. w celu ochrony ciekawych gatunków roślin – flory-

styczne, 2. w celu ochrony biocenoz – biocenotyczne (potocznie

mówiąc leśne),3. w celu ochrony ważnych krajobrazów – krajobrazo-

we.

Biele Chojnowskie to jedyny rezerwat florystyczny położony w granicach Chojnowskiego Parku Krajobrazo-wego. Jest warty odwiedzenia między innymi dlatego, że można tu spotkać rzadko występującą na Mazowszu rośli-nę – wiciokrzew pomorski Lonicera periclymenum, który kwitnie od maja do sierpnia. Pamiętajmy, że jest on objęty ścisłą ochroną. Dobrze znana jest fauna rezerwatu. Stwier-dzono tu występowanie wielu gatunków ssaków m.in. dzi-ka Sus scrofa, lisa Vulpes vulpes, borsuka Meles meles, nietoperzy – gacka brunatnego Plecotus auritus i karlika większego Pipistrellus nathustii. Zaskroniec zwyczajny

Natrix natrix reprezentuje gady, a ropucha szara Bufo bufo i żaba trawna Rana temporaria – płazy. Zaobserwowano tu występowanie wielu gatunków ptaków, między innymi krogulca Accipiter nisus i myszołowa Buteo buteo.

Ciekawym przyrodniczo rezerwatem są Łyczyńskie Olszyny. Rezerwat został powołany w celu ochrony po-zostałości rozległych lasów łęgowych w dolinie Wisły o cechach zbliżonych do zespołów naturalnych. Obecnie w środkowej części rezerwatu występuje szczególny ro-dzaj lasu – las olszowy, potocznie zwany olszyną. Ze względu na bujne runo i fakt, że przez większą część roku w tej części rezerwatu stagnuje woda, wstęp do lasu jest utrudniony. Olszynę można podziwiać z drogi łączącej wsie: Obory i Gassy. Taki typ lasu wyróżnia się na tle innych zbiorowisk roślinnych strukturą kępkowo-dolin-kową. W dolinkach przez większą część roku stagnuje woda, dlatego też rosną tutaj gatunki szuwarowe np. trzci-na pospolita Phragmites australis. Z kolei kępki porastane są przez gatunki takie jak: czyściec leśny Stachys sylve-stris, śledziennica skrętolistna Chrysosplenium alternifo-lium, niecierpek pospolity Impatiens noli-tangere, jasnota purpurowa Lamium purpureum, szczawik zajęczy Oxalis acetosell i jeżyna Rubus. Oprócz tego, na terenie rezerwa-tu rosną gatunki chronione m.in. kruszyna pospolita Fran-gula alnus, kalina koralowa Viburnum opulus, porzecz-ka czerwona Ribes rubrum oraz wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum.

Jeżyna fot. archiwum MZPK Latolistek na jasnocie purpurowej fot. archiwum MZPK


9

W rezerwacie stwierdzono występowanie stosunkowo wielu gatunków zwierząt, mimo iż zajmuje on względnie małą powierzchnię (25,38 ha), m.in. jenota Nyctereutes procyonoides, lisa Vulpes vulpes, kruka Corvus corax, kaczki krzyżówki Anas platyrhynchos, słowika szarego Luscinia luscinia, żaby moczarowej Rana arvalis i żaby trawnej Rana temporaria oraz ropuchy szarej Bufo bufo. Jeżeli będziemy mieli szczęście, zobaczymy kołujące nad rezerwatem ptaki drapieżne: myszołowa Buteo buteo, ja-strzębia Accipiter gentilis, krogulca Accipiter nisus.

Na terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowego po-łożone są dwa rezerwaty krajobrazowe: Skarpa Oborska i Skarpa Jeziorki. Pierwszy z nich chroni stromą krawędź doliny Wisły, której wysokość przekracza 15 m. Spaceru-jąc po terenie Skarpy Oborskiej, warto zwrócić uwagę na głęboki wąwóz rozcinający krawędź doliny. Ciekawymi

Wawrzynek wilczełyko fot. archiwum MZPK

geomorfologicznie formami, które można zobaczyć w re-zerwacie Skarpa Oborska, są stożki napływowe, utworzo-ne u podnóża stromej krawędzi, w przedłużeniach rozcięć erozyjnych. Osobliwością rezerwatu jest smardz jadalny Morchella esculenta – grzyb objęty ochroną gatunkową.

Fauna rezerwatu nie jest dobrze poznana. Zaobserwo-wano tutaj: lisa Vulpes vulpes, jenota Nyctereutes procy-onoides, borsuka Meles Meles, kunę leśną Martes martes, dzięcioła zielonego Picus viridis, wilgę Oriolus, zaskroń-ca zwyczajnego Natrix natrix, żabę trawną Rana tempo-raria i ropuchę szarą Bufo bufo. Ślimaki mają tu liczne populacje: winniczek Helix pomatia, austriacki Cepaea vindobonensis i zaroślowy Cepaea hortensis.

Wybierając się na pieszą, rowerową lub konną wy-cieczkę po terenie Chojnowskiego Parku Krajobrazowe-go pamiętajmy, by zawsze wybierać oznakowane szlaki, szczególnie w rezerwatach. Miejmy na uwadze, że rezer-waty są ostoją dzikiej zwierzyny. Nie hałasujmy zatem, nie śmiećmy, szanujmy naszą przyrodę. Cieszmy się prze-bywaniem na łonie natury, pamiętając, by stosować się do zasady zrównoważonego rozwoju, która brzmi: Na obec-nym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrówno-ważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie (pierwsze zdanie raportu WCED {Światowa Komisja ds. Środowiska i Roz-woju} z 1987 r. – „Nasza Wspólna Przyszłość”).

Maria Gałązka

Rezerwat skarpa oborska fot. archiwum MZPK


10

Kozienicki Park Krajobrazowy im. prof. Ryszarda Zaręby

GINĄCA PIĘKNOŚĆ – CZYNNA OCHRONA RÓŻANKI

(RHODEUSSERICEUSAMARUS) W WODACH MAZOWIECKIEGO ZESPOŁU

PARKÓW KRAJOBRAZOWYCH

Bohaterką niniejszego artykułu jest nie-wielka ryba z rodziny karpiowatych (Cy-prynidae), jeden z trzech podgatunków występujących na świecie. Jedyny przed-stawiciel rodzaju Rhodeus na naszym kon-tynencie. Zasiedla wody stojące lub wolno płynące niemal w całej Europie.

Etymologia nazwy tego gatunku wy-wodzi się od ubarwienia samca, którego ciało tuż przed okresem tarła staje się „tę-czą” barw: od pomarańczowej, różne od-cienie różu, fioletu, po niebieski. Samica pozostaje cały rok srebrzysta, a w okresie rozrodczym następuje wydłużenie bro-dawki moczowo-płciowej w pokładełko. Cechą stałą obu płci jest występowanie mieniącego się, turkusowego pasa ciągną-cego się od połowy ciała do płetwy ogo-nowej. Cała ta mozaika barw mieści się na ciele długości 5–8 cm.

Wyjątkowość na urodzie się nie kończy. Jest jedyną rybą ostrakofilną w Europie. Oznacza to, że rozmnaża się wykorzystując inne gatunki, którymi są małże z ro-dziny Unionidae. W okresie wiosennym samce z ryby stadnej stają się terytorialne. Warunkiem wybrania aktywnie bronionego terenu jest obecność małży z ro-dzaju skójek lub szczeżuj. Z zaanektowanego obszaru przeganiane są inne samce lub młode osobniki. Ryba rozpoczyna „oswajanie” wrażliwego mięczaka swo-ją bezpośrednią bliskością, ocierając się i muskając jego muszlę. Następnie dochodzi do wabienia partner-ki, gamą swoich barw, tańcem godowym oraz obec-nością małży na zajętym terenie. Jeśli samica zostanie zwabiona, wykorzystuje pokładełko i umieszcza je w otworze wypustowym małży i składa ikrę do jego wnętrza pomiędzy płatami skrzelowymi. Następnie sa-miec wpuszcza mlecz do otworu wpustowego mięczaka, stającego się przyszłą opiekunką. W jej układzie odde-chowym zarodki różanki rozwijają się przez około trzy tygodnie.

Opisana strategia rozrodu Rhodeussericeusamarus zde-cydowanie zmniejsza śmiertelność rozwijających się larw

różanki. Ikra wewnątrz małży jest bezpieczna, poza zasię-giem drapieżników, oraz z zapewnionym ciągłym przepły-wem wody czyli dostępnością tlenu, niezbędnego do pra-widłowego rozwoju zarodków.

Mimo genialnej strategii rozrodu od kilkunastu lat obserwowany jest regres nie tylko krajowej, ale także europejskiej populacji. W większości krajów Unii Eu-ropejskiej różanka objęta jest ochroną. Zaowocowało to umieszczeniem jej w Załączniku II Dyrektywy Siedli-skowej Unii Europejskiej. W Polsce od 1995 objęta jest ochroną prawną. Widnieje w Polskiej Czerwonej Księ-dze Kręgowców.

Czym może być spowodowany postępujący spadek li-czebności tej rybki? Większość czytelników mogłaby przy-puszczać, że jest to wina zanieczyszczeń wód. Oczywiście, antropopresja silnie oddziałuje na wody powierzchniowe doprowadzając do ich zanieczyszczeń. Mogą one dopro-wadzać do degradacji jakości rzek lub innych zbiorników wodnych. Ale nie muszą wpływać w tak silny sposób na ryby jak na małże, które są o wiele wrażliwszymi organi-zmami na jakość wód. Jeśli w danym zbiorniku zabraknie przedstawicieli Unionidae to dana populacja różanki nie

Naturalne siedlisko różanki


11

Złowione ryby do rozrodu

będzie się rozmnażać, a to doprowadzi do stopniowego zaniku populacji ryby w danym zbiorniku.

Wspomniana degradacja środowiska jest jedną z wielu przyczyn regresu różanki. Dodatkowymi czynnikami są: regulacja rzek, intensywna gospodarka rybacka, wprowa-dzanie inwazyjnych gatunków zaburzających naturalne funkcjonowanie środowiska.

W jaki sposób można jej pomóc?Przy współpracy Zakładu Zoologii SGGW i Między-

wydziałowego Koła Naukowego Biologów został opraco-wany program czynnej ochrony różanki w wodach Kozie-nickiego Parku Krajobrazowego.

Pobrany materiał w postaci tarlaków został umieszczony w akwariach laboratorium Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego oraz w oczku wodnym obok Izby Dydaktyczno-Muzealnej w Augustowie Kozienickiego Parku Krajobrazo-wego. Zapewniliśmy małże – skójki malarskie. Ryby kar-mione wysokiej jakości pokarmami, chętnie i wielokrotnie podchodziły do rozrodu. W czasie podchowywania młodych osobników zajęliśmy się typowaniem wód pod zarybienie nowym materiałem. Głównymi założeniami było:$ jakość wód, parametry fizyko-chemiczne,

$ obecność inwazyjnych gatunków (ze szczególnym uwzględnieniem tych drapieżnych),

$ użytkowanie wędkarskie.Po wytypowaniu zbiorników dokonaliśmy wpuszcze-

nia naszego przychówku. W roku 2011 dwa zbiorniki wod-ne Kozienickiego Parku Krajobrazowego zostały zarybio-ne. Od tego roku prowadzony jest monitoring stanowisk, w których zostały wypuszczone różanki. Kontynuujemy prace nad dalszym rozrodem, bliższym poznawaniem ga-tunku i typowaniem nowych siedlisk. Od wiosny rozsze-rzyliśmy obszar naszych działań o wody Mazowieckiego Parku Krajobrazowego, wstępnie oceniając stan lokalnej populacji Rhodeussericeusamarus.

Karolina ŚliwińskaMiędzywydziałowe Koło Naukowe Biologów

SGGW w WarszawieWitold Strużyński

Zakład Zoologii Wydział Nauk o Zwierzętach SGGW w Warszawie

Fot. Witold Strużyński, Karolina Śliwińska

Różanka w warunkach akwariowych Samica z wyraźnym pokładełkiem

Skójka malarska z widocznym syfonem wpustowym i wypustowym


12

Świetlista dąbrowa fot. archiwum MZPK

Rezerwat „Zagożdżon” jest najstarszym rezerwatem leżącym na terenie Kozienickiego Parku Krajobrazo-wego. Jest to rezerwat leśny, częściowy, o powierzchni 65,67 ha utworzony w 1962 r. Rezerwat zlokalizowany jest na zach. od wsi Augustów i na pd. od Królewskiej Drogi. Głównym przedmiotem ochrony są tu zróżnicowa-ne zbiorowiska leśne typowe dla Puszczy Kozienickiej, przede wszystkim bór mieszany z udziałem jodły na gra-nicy zasięgu oraz grąd subkontynentalny. Występujące tu niegdyś wspaniałe starodrzewy jodłowe w większości zostały zniszczone przez śniegołomy w latach 70-tych XX w. Obecnie w drzewostanie dominują: dąb, grab i sosna.Jodła występuje jedynie w domieszce. Niektóre okazałe dęby osiągają wiek 190 lat. Na terenie rezerwatu rośnie pomnik przyrody, okazały dąb szypułkowy „Zygmunt August”, którego wiek szacuje się na ok. 350 lat. W rezer-wacie występuje szereg rzadkich gatunków roślin m.in.:

wawrzynek wilczełyko, lilia złotogłów, śnieżyczka prze-biśnieg, przylaszczka pospolita, czosnek niedźwiedzi, ko-korycz pełna, zdrojówka rutewkowata i konwalia majowa. Przyrodnicy i leśnicy stwierdzają coraz większą liczbę po-pielic. Praktycznie wszystkie dziuple jak i budki zajęte są przez te sympatyczne stworzenia.

Przez rezerwat przebiegają szlaki turystyczne, piesze i rowerowe. Znajdują się tu mogiły żołnierzy niemieckich i rosyjskich poległych w walkach z okresu II wojny świa-towej.

Na terenie rezerwatu i Puszczy często polował pre-zydent II Rzeczpospolitej Gabriel Narutowicz. Po jego śmierci w 1923 r. biegnącej w pobliżu rzeczce zmieniono nazwę z Kosieniec na Narutówka. Do dnia dzisiejszego funkcjonują obie nazwy, niektórzy myślą, że Kosieniec i Narutówka to dwie różne rzeczki.

Jolanta Tabor

„ZAGOŻDŻON” – REZERWAT KOZIENICKIEGO PARKU

KRAJOBRAZOWEGO

Rezerwat fot. archiwum MZPK

Rezerwat Zagożdżon fot. archiwum MZPK

Kozienicki Park Krajobrazowy im. prof. Ryszarda Zaręby


13

Brudzeński Park Krajobrazowy

Jak co roku, miejscem obchodów Dnia Ziemi w powiecie płockim były Słubice. Uroczystość odbyła się 22 kwiet-nia 2012. O godzinie 12:00 odprawiona została uroczysta Msza Święta w Kościele pod wezwaniem Św. Marcina w Słubicach. Następnie wszyscy zgromadzili się na placu przed Szkołą Podstawową im. Jana Pawła II w Słubicach, gdzie odbywała się dalsza część uroczystości. Na począt-ku na scenie pojawili się uczniowie Szkoły Podstawowej w Piotrkówku, którzy odtańczyli poloneza. Następnie uro-czystego otwarcia obchodów Dnia Ziemi dokonali Staro-sta Płocki Michał Boszko oraz Wójt Gminy Słubice Józef Walewski. Zgodnie z tradycją w Alei Dnia Ziemi posadzo-ne zostały kolejne drzewa. Wśród atrakcji prezentowanych na scenie można było zobaczyć min.: zespół „Grzybowian-ki” oraz „Dzieci Ziemi Łęczyckiej”. Podczas festynu odby-ły się również finały konkursów ekologicznych organizo-wanych przez Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej pod hasłem „Jak efektywnie oszczędzać energię” oraz przez Szkołę Podstawową w Świniarach „Na ratunek Ziemi”.

W holu szkoły prezentowana była wystawa fotogra-ficzna pt. „Trofea obiektywu” autorstwa Krzysztofa Na-wrockiego z Nadleśnictwa Łąck oraz „Przyroda w obiek-tywie” Krzysztofa Michalaka z Nadleśnictwa Gostynin.

Dużym zainteresowaniem wśród mieszkańców powia-tu cieszyły się pokazy prezentowane przez policjantów m.in.: tresura psów policyjnych. Dzieci robiły sobie pa-miątkowe zdjęcia w radiowozie oraz miały okazję przy-mierzyć strój policjanta.

Wokół sceny rozstawione zostały stoiska, na których prezentowali się: Starostwo Powiatowe, Nadleśnictwa: Płock, Łąck oraz Gostynin, Polski Związek Wędkarski, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska, Regionalne Centrum Edukacji Ekologicznej. Podczas festynu można było zasmakować potraw ekologicznych oraz wyrobów pszczelarskich jak również uzyskać informacje z zakresu rolnictwa i ekologii.

Również Mazowiecki Zespól Parków Krajobrazowych zaprezentował się ze swoim stoiskiem. Pracownicy Bru-dzeńskiego Parku Krajobrazowego udzielali informacji o Parku oraz wręczali ulotki informacyjne MZPK. Jednak największym zainteresowaniem nasze stoisko cieszyło się wśród najmłodszych. Dzieci i młodzież chętnie uczest-niczyli w zabawach ekologicznych prowadzonych przez pracowników. Wśród tegorocznych atrakcji znalazły się: układanie puzzli przyrodniczych, malowanie, układanie wzorów z mozaiki oraz bardzo lubiane przez dzieci wy-konywanie świec z węzy pszczelej. Wszystkie dzieci bio-rące udział w konkursach zostały nagrodzone drobnymi upominkami.

Z całą pewnością XIII odsłona festynu ekologicznego przyczyniła się do wzrostu poziomu świadomości ekolo-gicznej mieszkańców powiatu płockiego.

Joanna Chmielewska

Zabawy ekologiczne fot. archiwum MZPK

XIII POWIATOWY DZIEŃ ZIEMI W SŁUBICACH

pod hasłem „Dobra energia dla wszystkich”

Stoisko promocyjne fot. archiwum MZPK

Wykonywanie świec z węzy pszczelej fot. archiwum MZPK


14

Nadbużański Park Krajobrazowy

Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski to cykliczny konkurs przyciągający młodzież gimnazjalną, zainteresowaną rodzi-mą przyrodą. Na kolejnych etapach uczestnicy wykazują się wiedzą ogólnoprzyrodniczą oraz dotyczącą walorów przy-rodniczych, historycznych i kulturowych polskich parków krajobrazowych. Rozpoznają także gatunki roślin i zwierząt – chronionych, a na ostatnim etapie – także pospolitych.

Finał wojewódzki konkursu odbył się 3 kwietnia 2012 roku w Pałacu w Łochowie. Do konkursu przystąpiło pięć czteroosobowych drużyn reprezentujących poszczególne parki krajobrazowe: Brudzeński, Chojnowski, Kozienicki, Mazowiecki i Nadbużański.

W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie wyników uczestni-cy konkursu wysłuchali prezentacji dr. Marka Wierzby na temat różnorodności przyrody na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego – obszaru, który gościł finalistów konkursu.

Uroczyste rozstrzygnięcie konkursu i wręczenie na-gród uświetnili swoją obecnością znamienici goście: pan Piotr Krowieranda – przedstawiciel Urzędu Marszałkow-skiego Województwa Mazowieckiego, pani Mirosława Płocka – Dyrektor Wydziału Zamiejscowego WFOŚiGW

w Siedlcach, pani Małgorzata Ziółkowska i pani Katarzy-na Natarkowska – przedstawicielki Urzędu Miejskiego w Łochowie i pan Bogusław Piątek – Nadleśniczy Nad-leśnictwa Łochów.

Najlepszy drużynowy wynik uzyskały reprezentant-ki Chojnowskiego Parku Krajobrazowego – uczenni-ce Gimnazjum w Złotokłosie pod opieką pani Izabeli Warskiej: Weronika Witkowska, Zuzanna Warska, Wero-nika Szymaniak i Aleksandra Frączek.

Drugie miejsce uzyskała drużyna z Publicznego Gimnazjum w Łochowie pod opieką pani Magdaleny Piesio: Radosław Radzio, Natalia Powierża, Mateusz Podgórski i Patrycja Strąk.

Na trzecim miejscu uplasowała się drużyna z Pub-licznego Gimnazjum im. Oskara Kolberga w Kołbieli pod opieką pani Małgorzaty Michałowicz: Wojciech Szuchnik, Grzegorz Staros, Kinga Makulska, Ilona Chrzanowska.

Reprezentanci Publicznego Gimnazjum im. bp. J. Chrapka w Świerżach Górnych pod opieką pani Anny Janowskiej zajęli czwarte miejsce: Piotr Tasak, Agata Janeczek, Sylwia Czarnecka, Adrian Oliwa.

POZNAJEMY PARKI KRAJOBRAZOWE POLSKI – KONKURS DLA GIMNAZJALISTÓW

– ROZSTRZYGNIĘTY

Finaliści w trakcie etapu wojewódzkiego w Łochowie


15

Zwycięska drużyna z gimnazjum w Złotokłosie

Uczestnicy z Gimnazjum w Brudzeniu Dużym pod opieką pani Anny Kostrzewy zajęli piąte miejsce: Justyna Ambroziak, Karolina Siczek, Ewelina Bąbalicka, Klaudia Kwiatkowska.

Przyznano także nagrody za najlepsze wyniki indy-widualne – za wynik całościowy: Weronika Witkowska z Gimnazjum w Złotokłosie, za część teoretyczną: Zu-zanna Warska z Gimnazjum w Złotokłosie i za rozpo-znawanie roślin i zwierząt: Radosław Radzio z Publicz-nego Gimnazjum w Łochowie.

Zwycięska drużyna reprezentowała Mazowsze na kra-jowym finale konkursu 23 maja 2012 r. w Zespole Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego. Uczen-nice z Gimnazjum w Złotokłosie zajęły czwarte miejsce w klasyfikacji drużyn z całej Polski. Gratulujemy!

Organizacja XI edycji ogólnopolskiego konkursu „Poznajemy Parki Krajobrazowe Polski” w wojewódz-twie mazowieckim dofinansowana przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie (wfosigw.pl).

Natalia WielechowskaFot. archiwum MZPK

Finał Krajowy konkursu PPKP

Przedstawiciele samorządu, nadleśnictwa i szkół byli pod wrażeniem wiedzy gimnazjalistów


16

Nadbużański Park Krajobrazowy

W Nadbużańskim Parku Krajobrazowym możemy cie-szyć się możliwością obserwacji licznych ciekawych ga-tunków roślin i zwierząt. Szczególną uwagę poświęcamy tym, które podlegają ochronie.

Nadbużański Park Krajobrazowy realizuje program edukacyjno-ochroniarski pn. „Pomagamy płazom w trak-cie wiosennych wędrówek” dofinansowany przez Woje-wódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wod-nej w Warszawie (wfosigw.pl).

Dzieci i młodzież z nadbużańskich szkół poznają róż-norodność płazów, ich potrzeby, znaczenie, zagrożenia i zastanawiają się nad sposobami ich ochrony w trakcie warsztatów dla szkół podstawowych oraz prelekcji dla gimnazjów. Uczniów zaprosiliśmy, także do czynnych działań ochronnych – przenoszenia płazów przez jezdnię w miejscach rozstawienia płotków ochronnych. Wybra-ne klasy uczestniczyły w warsztatach terenowych ze spe- Obserwowanie płazów

PO RAZ KOLEJNY MŁODZIEŻ

POMAGA PŁAZOM

cjalistą – dr. Krzysztofem Klimaszewskim z Wydziału Nauk o Zwierzętach SGGW.

Obserwując i poznając przyrodę rozumiemy, jak waż-ne są działania na jej rzecz – zarówno zapobiegające jej degradacji (zapobieganie zanieczyszczeniom, ochrona siedlisk), jak i próby poprawy niekorzystnego stanu – np. przenoszenie płazów przez jezdnię, zabieganie o powsta-nie przepustów, zabezpieczanie studzienek.

„Pomagamy płazom w trakcie wiosennych wędrówek – program edukacyjno-ochroniarski

na terenie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego”dofinansowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej

w Warszawie (wfosigw.pl)

Natalia WielechowskaFot. archiwum MZPK

Warszaty dla dzieci i młodzieży


17

KRZYŻÓWKA

12

34

56

78

910

1. Jaki owad nocą błyska, jak iskierka z ogniska?

2. Nawlekają dziewczynki pod drzewem korale. Skąd te piękne korale?

3. Zgadnij, w jakich kwiatach można znaleźć brata?

4. Śpiewa wysoko piosenki do słonka. Głos ma podobny do drżenia dzwonka.

5. Choć to,,klapsy”, to nie bolą. Ludzie raczej jeść je wolą.

6. Co to za smukłe drzewko, z korą jak śnieg białą.

7. Mały latający ssak ani mysz to, ani ptak. 8. Swoją posturą respekt budzi wszędzie,

Jesienią pod nim znajdziesz żołędzie. 9. Widzisz je we dnie, nie widzisz w nocy. Zimą

grzeje słabo, latem z całej mocy.10. Konewki mu nie trzeba, a podlewa kwiaty,

warzywa i drzewa.

Rozw

iąza

nia

z p

op

rze

dni

ego

num

eru

:K

rzyż

ówka

wio

senn

a: m

rów

ki, t

rzm

iel,

skow

rone

k, p

rzyl

aszc

zki,

mar

zann

a, p

isan

ki, s

krze

k, ż

aba,

jodła

, boc

ian,

słońc

e, ś

nieg

, kl

ango

r; h

asło

– W

iosn

a ra

dosn

a.R

ebus

: Je

dna

jask

ółka

wio

sny

nie

czyn

i.Ja

ki t

o pt

ak?

1. m

yszołó

w, 2

. dzięc

ioł,

3. k

owal

ik, 4

. dud

ek,

5. b

ocia

n cz

arny

, 6. b

ielik

.


18

ZAGADKI Z HASŁEM

1. Ma on nóżkę nie ma buta, ma kapelusz – nie ma głowy. Czasem gorzki i trujący. Często smaczny jest i zdrowy.

2. Są żółte jak kaczuszki. Myślicie, że mają nóżki. Chłodną wiosną na mokrej łące rosną.

3. Łuską są pokryte od nosa po ogon. Pod wodą pływają, więc mówić nie mogą.

4. O nocleg nie prosi,wędruje po świecie,bo swój domek nosi na własnym grzbiecie.

5. Gdy niebo wdzieje szary kubraczek, a potem rzewnie się rozpłacze, gdzie spadnie łez tych liczba duża, tam z wody się zrobi wielka…

6. Odludna i rozległa, ma stare potężne drzewa,a dziki zwierz dobrze w niej się miewa.

7. Chcesz popływać po jeziorze? Z wiatrem iść w zawody możesz! Gdy ma żagiel albo wiosła, będzie cię po fali niosła.

HASŁO:

Z każdego rozwiązania zagadki wybierz zaznaczone litery. Czytane kolejno utworzą hasło.

Zabytki i kultura Mazowsza

Kościół w Jazgarzewie fot. archiwum MZPK

Budowa kościoła pw. św. Wawrzyńca Męczennika pa-rafii rzymskokatolickiej św. Rocha w Jazgarzewie została zakończona w 1928 roku. Świątynia umiejscowiona zosta-ła malowniczo nad korytem rzeki Jeziorki. Swoją budową

i konstrukcją nawiązuje do barokowego budownictwa koś-cielnego. Parafia w Jazgarzewie istniała już w XIV wieku. Wówczas na miejscu obecnej świątyni stał kościół zbudo-wany z drewna.

Kwartalnik dofinansowany przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawiewww.wfosigw.pl

Sosn

a B

ożen

na

fot.

arch

iwum

MZ

PK

Sosna zwyczajna, pospolita (Pinussylvestris L.) – gatunek wiecznie zielonego drzewa z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Występuje powszechnie na terenie Mazowieckiego Parku Krajobrazowego im. Czesława Łaszka.

Pokrój sosny Bożenny różni się od spotykanego u typowych drzew iglastych, tego gatunku. Drzewo posiada mocny rozgałęziony pień, dzięki temu cechuje się oryginalnym wyglądem.

Sosna Bożenna znajduje się w miejscowości Karczew (Nadleśnictwo Celestynów/ok. 150 m od ul. Hrabiego w kier. Płd.-wsch. i ok. 750 m od skrzyżowania ul. Andriollego i ul. Hrabiego w Anielinie w kierunku wsch). Obwód pnia na wysokości 1,3 wynosi 419 cm, zaś wysokość około 18 metrów.

Pomniki przyrody Mazowsza

Documents

Parki Krajobrazowe Mazowsza - parkiotwock.plparkiotwock.pl/images/parki/mazowiecki-zespol/kwartalnik-mzpk/... · miamy ptaki zimą – szkolny karmnik”. Do konkurso-wych zmagań