ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 1

Paul Minoletti August 2019

ယခအစရငခစာအား U.S. Department of State မ ရနပေငြ ပပးပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 1

ကား-မေရးရာ ဘတဂက (ရသးမနးေျခေငြစာရငး) ေရးဆြျခငး ဆသညမာ မညသညအရာျဖစၿပး ၎အားျဖင ရရလာႏငေသာ အကးေကးဇးမားမာ အဘယနညး။ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး (‘ကား-မေရးရာအသားေပး ဘတဂကေရးဆြျခငးဟ သၾကေသာ’ – GRB) အား ‘မနးကေလးမားႏင အမးသမးမား၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ၊ႏင ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈက ျမႇငတငေပးႏငရန အတြက ဘ႑ာေရးဆငရာမဝါဒႏင အပခပေရးက အသးျပေသာ ဘတဂကေရးဆြျခငးအား လပေဆာငျခငး’၁ ဟ၍ အဓပၸာယ ဖြငဆထားပါသည။ ပမတတကကဆရလင ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခကမားမ ေယဘယအားျဖင ရည႐ြယထားသညမာ

� အမးသမးႏင အမးသား ႏငငသားမား၏ အမားႏင ဆငေသာ ကနပစၥညးမားႏင ဝနေဆာငမႈမားအား လကလမးမႏငေသာ အေနအထားစႏႈနးႏင အဆပါ လကလမးမႏငမႈ (သ႔မဟတ ရယႏငျခငးမရမႈ) ၏ ၎တ႔ ကနးမာေပာ႐ႊငမႈအေပၚ သကေရာကမႈက နားလညႏင ရနအတြက ကား-မေရးရာအား ဂ႐ျပထားေသာ ဆနးစစေလလာမႈမားက အသးျပျခငး။

� ကား-မေရးရာတနးတညမမႈက ပမအားေကာငးလာေစမည ပစမးျဖင အသးစရတဘ႑ာေငြ ရယမႈက ထနးညႇျခငး။

� ကား-မေရးရာတနးတညမမႈက ျမႇငတငေပးရန ရည႐ြယ ေသာ ဥပေဒမားႏင မဝါဒမား အေကာငအထညေဖာ ႏငရနအတြက လေလာကေသာ ေငြေၾကးမား ေထာကပ ေပးရန ေသခာေစျခငးတ႔ ျဖစပါသည။

ကား-မေရးရာ မညမမႈသည ႏငငသားမား၏ အခြငအေရး၊ ကနးမာေပာ႐ႊငမႈႏင စြမးေဆာငရညမားက ထခကမႈ ရေစႏငပါသည။ စးပြားေရး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြကလညး၂ အတားအဆးျဖစေစႏငပါသည။ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငးသည ကား-မေရးရာ မညမမႈမားက ေလာခရန ကညေပးျခငးအားျဖင လမႈအသငးအဝငးအား အကအည ေပးႏငသလ အခြနေတာ အရငးအျမစမားက ပမအကး ျဖစထြနးမႈရစြာ အသးျပႏငေစပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး2

၂.၁။ ႏငငတကာ၏ လပေဆာငမႈစႏႈနး

Janet G. Stotsky အေနျဖင လကရ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငး စာေပမားထတြင အႀကျပထားခၿပး ျဖစသလ၊ ႏငင ေပါငးမားစြာတြင အသးခေနႏငၿပးျဖစေသာ တညေသာ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခကမားက ၂၀၀၆ ခႏစတြင ျပနလညအႏစခပကာ ေရးသားခပါသည။ ၁။ ကား-မေရးရာ ျပနာမား၊ အရငးအျမစ ခြေဝေပးျခငး၊ႏင

လကရျဖစေပၚေနေသာ မညမမႈမား အေပၚ မဝါဒမားမ မညကသ႔ သကေရာကမႈရေနသညက ေဖာထတႏငရန အတြက မဝါဒဆနးစစမႈက လပေဆာငပါ။

၂။ စစတမးေကာကယျခငးႏင အျခားေသာ နညးစနစမားက အသးျပျခငးအားျဖင မဝါဒမား၏ အကးခစားခြင ရသ မားက အကျဖတပါ။

၃။ ကနကမႈ အခကအလကမားႏင အကးခစားခြငရသမား အေရအတြကက အသးျပျခငးအားျဖင အမားႏငဆငေသာ အသးစရတ ျဖစပြားမႈပမာဏမားက အကျဖတပါ။ အလားတစြာ အခြနျဖစပြားမႈပမာဏက အကျဖတပါ။

၄။ အသးျပေသာ အခနႏင ျပစေစာငေရာကျခငး (သ႔မဟတ ဝငေငြမရေသာ) လပငနးမားအေပၚ ဘကဂက၏ သကေရာကမႈက စစေဆးေလလာသည။

၅။ ေရလတလပေဆာငခကမားႏင အဆပါ ထညသြငးစဥးစားမႈမားအေနျဖင ကယျပန႔ေသာ စးပြားေရး ဆငရာေလလာမႈမေဘာငႏင အလားအလာ ခန႔မနးေျခ မားက မညကသ႔ ေျပာငးလႏငမည ဆသညက စစေဆးေလလာပါ။

၆။ ရလဒမားက ျဖန႔ျဖးေပးရန ဘတဂကစာရငးရငးတမး သ႔မဟတ နညးလမးမားက ျပငဆငပါ။၃

၂၀၁၆ ခႏစမ စတငကာ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခကမားသည အထကတြင အသားေပးေဖာျပ

ထားေသာ ခညးကပမႈမားက ကယျပန႔စြာ ဆကလကလကနာ ေဆာင႐ြကေနပါသည။ ထကသ႔ေသာ ခညးကပမႈမားသည ဘတဂက ေရတရလဒႏင ေရရညရလဒ၊ ႏင ႏငငသားမား၏ အသးျပမႈ အႀကမေရ အပါအဝင ကယျပန႔ကာ အေသးစတ ကေသာ အခကအလကေပါငးစမားအား လကလမးမႏငျခငး ရမရဆသညအေပၚ ႀကးေလးစြာ သကေရာကမႈရေနေၾကာငး သတခပရမည ျဖစပါသည။

၂.၂။ အျခားႏငငမားတြင ကား-မေရးရာ ဘတဂက

ေရးဆြျခငး လႈပရားမႈမား၏ သကေရာကမႈမား

ပမးမအားျဖင ကမာၻေပၚရ အေရအတြက ငါးဆယထက မကေသာ GRB (ကား-မေရးရာအား အေလးေပးေသာ ဘတဂကေရးဆြျခငး) လပေဆာငခကမားသည ႏႈငးယဥၾကညပါက အနညးငယေသာ ဘတဂက ေျပာငးလမႈ မားကသာ ျဖစေပၚေစခသည”၄ ဟ Debbie Budlender မ ၂၀၀၅ ခႏစတြင ေကာကခကခခ ပါသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ႏငငေပါငး ရစဆယေကာမ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရး ဆြျခငး လပေဆာငခက ပစအခ႕က ႀကးစားၾကညခၾက ေသာလညး၊ Stotsky ၏ “ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး အားထတမႈ အမားစမာ ခရးေပါကျခငးမရ။”၅ ဟေသာ ရာေဖြေတြ႕ရခကႏငအည ေအာငျမငမႈႏႈနးမာ ထးထးျခားျခား တးတကလာျခငးမရ (သ႔မဟတ လးဝတးတကလာျခငးမရ) ခပါ။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးလပေဆာငခကမား မၾကာခဏဆသလ မဝါဒဆငရာ သကေရာကမႈ နညးပါးရျခငး သ႔မဟတ သကေရာကမႈ မရရျခငး၏ အေၾကာငးအရငးမားမာ ကြျပားႏငပါသည။ သ႔ေသာ တညေသာ အေၾကာငးအရငး မားတြင ပါဝငသညမားမာ

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 3

� ၎တ႔လပေဆာငရန ဆႏၵရေနႏငၿပးျဖစေသာ ဥးတညခကမားအား အဆပါလပေဆာငခကမားမ အေထာကအပေပးႏငျခငးမရပါက မဝါဒခမတသမားမ အဟန႔အတားျပလပျခငး။၆

� လပေဆာငခကမားအတြငး ပါဝငေနေသာ သမားတြင ဘတဂကမားက ေျပာငးလႏငေသာ အခြငအာဏာမရျခငး။ အဘယေၾကာငဆေသာ ဥပမာအားျဖင ၎တ႔သည ၁) အမားအားျဖင သ႔မဟတ အားလးအေနျဖင အာဏာပငအဖြ႕အစညးမားမမဟတပ လမႈအဖြ႕အစညးမားမ လာျခငး။ ၂) အစးရဝနထမးမားမာ ကား-မေရးရာဆငရာ ဝနႀကးဌာနမားမ ျဖစေနျခငး။ ၃) ႏင/သ႔မဟတ အဆပါ အစးရဝနထမးမားမာ ဘတဂကက လႊမးမးႏငျခငးမရေသာ အငယတနးဝနထမးမား ျဖစေနျခငးတ႔ ျဖစပါသည။၇

� ကား-မေရးရာအား ဥးတညေသာ ဝနႀကးဌာနမားမ အစးရဝနထမးမားတြင ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရး ဆြျခငး၏ နညးပညာပငးက႑တြင ပါဝငေဆာင႐ြကရန လအပေသာ ကၽြမးကငမႈႏငယၾကညမႈမား ကငးမျခငး။၈

� အခ႕ေသာႏငငမား၏ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး ႀကးပမးမႈမားမာ အစးရ သ႔မဟတ ဝနႀကးဌာနမားမ ‘အမးသမးမား’ ႏင ‘ကား-မေရးရာတနးတညမမႈ’အတြက အသးျပေနေသာ သးသန႔ဘတဂကလမးေၾကာငး စစေပါငး၏ သတမတထားေသာ ရာခငႏႈနးတစခခက ႀကတင လာထားရနသာ အာ႐စကျခငးမး ျဖစေနပါသည။ ထကသ႔ေသာ ခညးကပမႈမားမာ ေယဘယအားျဖင အကးျဖစထြနးမႈမရေသာ ႏင/သ႔မဟတ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး ပနးတငမားက လကေလာကရန အတြက ထေရာကမႈမရေသာ နညးလမးမား ျဖစေနေၾကာငး ေတြ႕ရခရပါသည။၉

အျပညျပညဆငရာေငြေၾကးရနပေငြအဖြ႔ (International Monetary Fund - IMF) ၏ ၂၀၁၆ ခႏစ ကမာၻတစဝမး ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခကႏင ပတသကေသာ စစတမးေကာကယမႈတြင ေတြ႕ရခသညမာ အကယ၍ ထလပေဆာငခကမား ထေရာကမႈရေစလပါက မရမျဖစလအပသညမာ ‘ဘ႑ာေငြသးစြေနေသာ ဝနႀကးဌာန မားမ ၎တ႔ တာဝနရေသာ နယပယအတြငး ကေရာက လာေသာ ကား-မေရးရာအေျချပ ပနးတငမားက ေဖာထတ ရာတြငႏင အဆပါ ပနးတငမားက ရယႏငရနအတြက လအပ ေသာ အစအစဥမား က ေရးဆြရနႏင ၎တ႔အတြက ဘတဂကမားက ေတာငးဆရာတြင ဥးေဆာငရမညျဖစသည။’၁၀

စစတမးေကာကယမႈမ ဆကလကေတြ႕ရခသညမာ ကား-မ ေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခကမားတြင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနအေနျဖင ဥးေဆာငဥး႐ြကေနရာ၌ ရေနပါက အမားအားျဖင ပမေအာငျမငေလ ရေၾကာငးပင

ျဖစပါသည။ ယဂနဒါႏငငႏင ရဝမဒါႏငငတ႔မာ ဘ႑ာေရး ဝနႀကးဌာနက ဥးေဆာငမႈေနရာတြင ထားရခေသာေၾကာင ေအာကျမငမႈမားက ေတြ႕ႀကခရသည ဖြ႕ၿဖးတးတကဆႏငင ႏစႏငငျဖစပါသည။၁၁ မညသ႔ပငဆေစကာမ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြမႈက ျမႇငတငရာတြင ဖြ႕ၿဇးဆႏငငမားမ ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနမား ႀကေတြ႕ရႏငေသာ ကန႔သတခက မားက သရထားရနလညး အေရးႀကးပါသည။ ထအထတြင ‘ကား-မေရးရာ’က ႐ပလးေဖာကာ ၎တ႔ လပေဆာငခက မားထ ထညသြငးအသးျပမႈ လပငနးစဥျဖင ရငးႏးမႈမရျဖစေနတတျခငးႏင သကဆငရာ ေငြေၾကးသးစြမႈႏင ပတသကၿပး ဝနႀကးဌာနမား၏ ဆးျဖတခကလမးေၾကာငးအေပၚ လႊမးမး ႏငမႈ အကန႔အသတရေနျခငးတ႔ အပါအဝင ျဖစပါသည။၁၂

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးဥးတညခကမားက ေရာကရႏငရနအတြက အစအစဥ သ႔မဟတ ရလဒအေျချပ ဘတဂကေရးဆြျခငးလပငနးစဥမား (ေရရညရလဒႏင ေရတရလဒက တငးတာျခငးအား အသားေပးေသာ လပငနး စဥမား) မာ သမာရးကဘတဂကေရးဆြျခငးလပငနးစဥမား (အကအညမား၊ သ႔မဟတ အကအညေပးမႈမားအတြက ကနကစရတမားက တငးတာျခငးအေပၚ အာ႐စကေသာ

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး4

လပငနးစဥမား) ထက မညကသ႔ ပမသငေလာမႈရေၾကာငးက Stotsky မ မးေမာငးထးျပခပါသည။၁၃ ထအခကမာ သသယ ရစရာမလေအာင မနကနမႈရေသာလညး အစအစဥ သ႔မဟတ ရလဒအေျချပ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားက အသးျပျခငးမရေသးေသာ ႏငငမားအတြက ဘတဂက ေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားက အလငအျမန ေျပာငးလရန ႀကးစားျခငးအေပၚ သတထားသငပါသည။

‘အေတြ႕ႀကမားမ ေတြ႕ရခၾကရသညမာ ဆႏၵလြနကၿပး ဆနးသစလြနးေသာ ျပညသ႔ဘ႑ာ စမခန႔ခြမႈ (Public Finance Management - PFM) ျပျပငေျပာငးလမႈမားက မတဖကႏငင မားအတြငးသ႔ အစားထးျခငးမာ အၿမေအာငျမငမႈ ရေလ မရေၾကာငးပင ျဖစပါသည။ အဘယေၾကာငဆေသာ လပငနး တာဝန၏႐ႈပေထြးမႈႏင ေဒသတြငးစြမးေဆာငရည မၾကာခဏ အကန႔အသတရေလရျခငး ႏစခလးႏင စပလဥးၿပး အမား အားျဖင လငျမနလြနးစြာ သ႔မဟတ/ႏင ကယျပန႔လြနးစြာ ေရ႕ဆကရန လပေဆာငျခငး ေၾကာငျဖစသည။ ျပျပငေျပာငး လမႈမားအတြက အခနယရမညျဖစၿပး ေဒသအေျခအေနႏင ေလာညစြာ ေဆာင႐ြကရမညျဖစသည။ အဆပါအခကက သရထားျခငး အားျဖင ကား-မေရးရာ အသားေပးေသာ ဘကဂကေရးဆြျခငးက နားလညသေဘာေပါကမႈရၿပး အေကာငအထည ေဖာသငသည။’၁၄

ကား-မေရးရာ ဘကဂကေရးဆြျခငးသည ဘကဂကျပျပင ေျပာငးလျခငးပစ အမားစကသ႔ ဘကဂကတစႀကမ လညပတမႈအၿပး ဘကဂကကငသးမႈအတြငး အျပညအဝခငၿမမႈရသြားျခငးမး မျဖစႏငပါ။ ဘကဂကမားက ႏစစဥ လညပတမႈအတြက သာမနအားျဖင ဖြ႕႔စညးေလရၾက ေသာေၾကာင ကား-မေရးရာ ဘကဂကေရးဆြျခငးက အားေပး ကညမည အဖြ႕အစညးတငးသည အစးရမ ႏစေပါငးမားစြာ ထကသ႔ ဆကလက လပေဆာငရာတြင အကအညေပးရန ႀကတငျပငဆငထားရမညဟ အဓပၸာယသကေရာကပါသည။၁၅

ျမနမာႏငင၏ အမနးခငးျဖစေသာ အႏၵယႏငငသည ကား-မ ေရးရာဘကဂကေရးဆြမႈက အေကာငအထည ေဖာရာတြင ေအာငျမငမႈအတငးအတာတစခအထက ႀကေတြ႕ခရေသာ ဖြ႕ၿဖးဆႏငငမားႏင ပတသကသည ဥပမာေကာငး တစချဖစ ပါသည။၁၆ မညသ႔ပငဆေစကာမ ျမနမာႏငငအေနျဖင ျပညသ႔ ဘ႑ာ စမခန႔ခြျခငး (Public Finance Management - PFM) စနစအလြနကြျပားသည ႏငငတြင အသးျပေသာ နညးလမး မားက ကးယျခငးမး လပေဆာငျခငး မျပႏငပါ။ ထ႔အျပင အစးရဝနထမးမားအၾကား နညးပညာစြမးေဆာငရညအဆင ကြာျခားမႈမားအပါအဝင၊ အဆငျမင ဘတဂက အခကအလက မားက ေကာကယျခငးႏင ပတသကေသာ အဖြ႕အစညးဆငရာ အေတြ႕အႀကကြာျခားမႈမားလညး အပါအဝငျဖစပါသည။ အကယ၍ ျမနမာႏငငတြင ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး အားထတမႈမား ထေရာကမႈရေစလပါက ႏငင၏ ေနာကခအေျခ အေနက ေသခာစြာ ထညသြငးစဥးစားရန လအပပါသည။ အထးသျဖင ျပညသ႔ဘ႑ာစမခန႔ခြမႈ စနစမညကသ႔ အလပ လပေနသည၊ သကဆငသ တစဥးတစေယာကႏင အဖြ႕အစညး မားအၾကားရ နညးပညာ စြမးေဆာငရည၊ စညး႐းလႈ႔ေဆာရန အားထတမႈမားအတြက မညသညအဓကဆးျဖတခကခမတသမားက ဥးတညခကထားသငဆသညႏင မညကသ႔ ဥးတည သငသညဆသညမားတ႔ႏင သကဆငပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 5

၃.၁။ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးႏင ပတသကေသာ ျမနမာႏငင၏ မဝါဒဆငရာ ကတကဝတျပမႈမား

ျမနမာႏငငသည အျပညျပညဆငရာ အမးသမးမားအေပၚ ခြျခားဆကဆမႈပစအမးမး ပေပာကေရး သေဘာတ စာခပ(Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women - CEDAW) ႏင ကမာၻ႔ အမးသမး ညလာခ (ေဘဂငး) လပငနးေဆာင႐ြကခက (Beijing Platform for Action - BPA) ႏစခလးအတြက လကမတေရးထးထားၿပး ျဖစၿပး၊ CEDAW ႏင BPA တ႔ေအာက တြင ၎၏ ကတကဝတျပခကမားက လပေဆာငႏငေရး အတြက ပပးကညႏငရန ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမား ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနးျဖစသည ၂၀၁၃ - ၂၀၂၂ (National Strategic Plan for the Advancement of Women - NSPAW) က ေရးဆြထားခၿပး ျဖစပါသည။ ‘ကားမေရးရာ ဘကဂကေရး ဆြျခငး’ ႏင ပတသကၿပး သးျခားညႊနးဆထားျခငး မရ ေသာလညး NSPAW၁၇ အတြငးရ ေဖာထတထားေသာ အေၾကာငးအရာအလက ဥးစားေပးနယပယ ၁၂ ခလးအတြက စာ႐ြကစာတမးထတြင ‘အထကေဖာျပပါ လပငနးစဥမား အတြက ပါဝငပတသကသအားလးအပါအဝင အစးရႏင အစးရမဟတေသာ အဖြ႔႕အစညးမားမ ဘကဂကခြေဝေပးျခငး’ အတြက ေတာငးဆထားပါသည။ NSPAW ထတြင ဖြ႕ၿဖးတး တကေရးႏင မဝါဒအေကာငအထညေဖာေရးမားတြင အမး သမးမား ပါဝငေဆာင႐ြကျခငး ျမႇငတငရန လအပသညက ထပတလလ အသားေပးေဖာျပထားပါသည။၁၈ မညသ႔ပင ဆေစကာမ ၂၀၁၃ ခႏစတြင NSPAW က စတငလပေဆာင ခေသာလညး ဇလငလ ၂၀၁၉ ခႏစအထ အဆပါ စာ႐ြက စာတမးသည လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာ ခထားေရး ဝနႀကးဌာန (Ministry of Social Welfare, Relief

and Resettlement - MoSWRR) ျပငပရ အမနတကယ မဝါဒ ခမတျခငးမား သ႔မဟတ ဘကဂကခြေဝျခငးမားအေပၚ သကေရာကမႈ မရသေလာက နညးပါးခပါသည။

ေရရညစဥဆကမျပတ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈပနးတငမား (Sustainable Development Goals – SDGs) အား ၂၀၁၅ ခႏစ စကတငဘာလမစ၍ သေဘာတညခၾကၿပး၊ အဆပါ အခနမစ၍ ျမနမာႏငငအစးရ (Government of Myanmar - GoM) အေနျဖင SDGs မားႏင ႀကးစားကကညမႈရရန လပေဆာငလေသာ ၎၏ ဆႏၵအေပၚ အေလးေပး ေျပာၾကား ခပါသည။ ျမနမာႏငငရ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြ ျခငးအတြက အေတာမားျပားေသာ ပနးတင/ပနးတငခြမားႏင သငေလာမႈ ရေနပါသည။ ေ႐ြးခယထားသည သငေလာေသာ ပနးတငခြမားစာရငးအတြက ယခစာ႐ြက၏ ေနာကဆကတြ ၁ တြင ၾကည႐ႈပါ။

ၾသဂတလတြင ျမနမာႏငငအစးရမ ျမနမာႏငင၏ ေရရည တညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ စမကနး မားျဖစသည ၂၀၁၈-၂၀၃၀ (Myanmar Sustainable Development Plan - MSDP) ‘(ျမနမာႏငငအစးရ - GoM) ၏ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈ ေမာမနးခက’ က ထတေဝခပါသည။ အဆပါ စမကနးတြင စးပြားေရးႏင အပခပေရးက႑အားလးႏင ပတသကကာ ပါဝငေနၿပး အမးသားညႊနးကနးမေဘာင (National Indicator Framework - NIF) အေသးစတအားျဖင အတပါရပါလာမည ျဖစပါၿပး တးတကမႈမားက တငးတာရန အတြက သကဆငရာ ညႊနးကနး ၂၈၀ ခန႔ရမည ျဖစသည။၂၀ MSDP ၏ လပငနးေဆာင႐ြကခကစမကနး ၂.၄.၇ ‘ဘကဂက အေနျဖင ကား-မေရးရာတနးတညမမႈမရျခငးမားက ေျဖရငး ႏငရနအတြက လေလာကစြာပစခမတထားေၾကာငး ေသခာ ေစရန အဆငတငး၌ ကား-မေရးရာ အသားေပးဘတဂကေရးဆြျခငးမားက ထညသြငးလပေဆာငျခငး’၂၁ အား ညႊနးကနး

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး6

၂.၄.၈ ‘ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးလပေဆာငခကမားအား ၎တ႔၏ ကယပငဘတဂကအတြငး လကနာ ကငသးေသာ အစးရဥးစးဌာနရာခငႏႈနး’၂၂ ျဖင တငးတာသြားရ မညျဖစသည။ ထ႔ျပင လငခြျခားေကာကယေသာ အခက အလကမား ေကာကယျခငး သ႔မဟတ အမးသမးမားအား ဥးတညျခငးမားက အထးတလယ ညႊနးဆထားသည ညႊနးကနးမားစြာရၿပး ၎တ႔က ေနာကဆကတြ ၂ တြင ေဖာျပထားပါသည။ အခပဆရလင NIF ႏငအတပါဝငေသာ MSDP သည ကား-မေရးရာက ၎၏ စမခကချခငး လပငနး စဥမားထသ႔ ထညသြငးရာ၌ ယခင ႏႈငးယဥ၍ရေသာ ျမနမာ ႏငငအစးရ စာ႐ြကစာတမးမားထက ပမေကာငးမြနေန ပါသည။၂၃ MSDP သည ဝနႀကးဌာနမား၏ အမနတကယ ဆးျဖတခကခမတျခငးအေပၚ မညမ သကေရာကမႈရသညက ေျပာရန ေစာလြနးေနပါေသးသည။ သ႔ေသာ ဥးစးဌာနအားလး သည ၎တ႔၏ စမခကမားႏင ဘကဂကေရးဆြမႈအားလး အတြက MSDP က ကးကားရနလအပေၾကာငး ေသခာေစျခငး သည အလားအလာေကာငးတစရပပငျဖစပါသည။

၃.၂။ ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရး စမခန႔ခြမႈစနစရ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြ ျခငးအား မတဆကေပးရာတြင အဓကကေသာ ျပနာမားႏင စနေခၚမႈမား

ကား-မေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငးႏင သကဆငမႈရေသာ ျမနမာႏငင၏ ျပညသ႔ဘ႑ာေရးစမခန႔ခြမႈ စနစ အတြငးရ ေယဘယကေသာ စနေခၚမႈမားက ေအာကတြငပါရေသာ အခကမားတြင ေဖာျပထားပါသည။ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငးအတြက အဆပါျပနာမားႏင ပတသကသည အဓကကေသာ အခကမားက အပငး ၃.၃ တြင တးခ႕ေဖာျပထားပါသည။

� ျမနမာႏငငရ ဘတဂကေလလာဆနးစစျခငးႏင ဆးျဖတ ခကခမတျခငးမားသည ယခအခနအထ ေရတရလဒ မားမ ေကာကယရရထားသည အကန႔အသတရေသာ အခကအလကမား၊ႏင ေရရညရလဒမားမ ေကာကယ ထားေသာ အနညးငယေသာ အခကအလကမားျဖင ဝနႀကးဌာနမား၊ ဌာနဆငရာမားႏင စမကနးမားသ႔ လႊေျပာငးေနရာခထားေပးရနသာ အဓကအားျဖင အာ႐စကထားေလရပါသည။ ေရတရလဒမားႏင ေရရည ရလဒမားမ ေကာကယထားေသာ/ အသးျပႏငေသာ အခကအလကမားက ဘကဂကဆငရာ ဆးျဖတခက ခမတမႈမားထသ႔ မၾကာခဏ ဆသလ ထညသြငးမႈ မရျခငးမး ျဖစေလရပါသည။

� ဘတဂကလညပတမႈစကဝနးအတြငး ဥးစားေပး သတမတမႈအား ျမႇငတငႏငရနအတြက တးတကမႈမား ရရန လအပပါသည။ လကတေလာတြင ျမနမာႏငငအစးရ

အေနျဖင ဝနႀကးဌာနမားသ႔ ဖြ႔ၿဖးေရးဆငရာ ဥးစားေပးမႈ မားႏင ပတသကၿပး အသားေပးထားေသာ ဘကဂက အဆျပလႊာ ေခၚယျခငး သ႔မဟတ ေၾကညာခကမားက ထတျပနျခငး မရေသးပါ။ဝနႀကးဌာနမား၏ ဘတဂက အဆျပခကမားမာ ဖြ႕ၿဖးေရးႏင ပတသကေသာ ဥးစားေပး ရမညအရာမားအေပၚ မညကသ႔ အကးျပႏငမည ဆသညက ေယဘယအားျဖင ေဖာျပထားျခငးမရပါ။ ထ႔အျပင စာရငးစစျခငး သညလညး ေငြေၾကးသးစြမႈႏင ပတသကၿပး ရရလာမည တနဖးအား ႀကးႀကးမားမား အေျဖထတႏငျခငးမရပ အေျခခအဆငအတြငသာ ရေနဆ ျဖစပါသည။ မညသ႔ပင ဆေစကာမ အသအမတျပရ မညမာ ျမနမာႏငငအစးရ အေနျဖင ဖြ႕ၿဖးေရးႏင ပတသကေသာ ဥးစားေပးရမညအရာမားအတြက အၾကမးဖဥးအားျဖင ဆးျဖတခကခမတျခငးႏင အဆပါ ဥးစားေပးရမညအရာမားအား သကဆငရာ ဝနႀကးဌာန မားမ လႊေျပာငးေနရာခေပးရာတြင ယခငကထက ပမ ေကာငးမြနစြာ လပေဆာငလာႏငသညက အသအမတ ျပသငပါသည။ အထးသျဖင လပစစႏင စြမးအင၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးႏင လမႈေရးဝနေဆာငမႈမားအား အသသာဆး တးျမႇငေပးျခငးျဖစပါသည။၂၄

� သမငးေၾကာငးအရ ဥပမာအားျဖင ကနးမာေရး၊ ပညာေရး ႏင လမႈဖလေရးကသ႔ေသာ လမႈေရးက႑မားသ႔ ဘကဂကခြေဝေပးမႈ အငမတနနညးပါးခၿပး စစဘက အသးစာရတႏင လမးတညေဆာကျခငးမားဆသ႔ ဘကဂကခြေဝေပးမႈ ပမျမငမားခပါသည။ လြနခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး ကနးမာေရးႏင ပညာေရး က႑မားသ႔ ေငြေၾကးခြေဝေပးမႈ အလငအျမန တးျမငလာ ခေသာလညး ၂၀၁၈/၂၀၁၉ ခႏစ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး ႏင လမႈဖလေရးတ႔အတြက စစေပါငး (အမးသားအဆင) ဘ႑ာေငြခြေဝေပးမႈမားမာ ကာကြယေရး အသးစရတ အတြက ဘတဂကခြေဝေပးမႈ ေအာကတြငသာ ရေနဆ ျဖစပါသည။၂၅

� ဘတဂကအေကာငအထညေဖာမႈႏႈနးမာလညး နညးပါးေနပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၃/၂၀၁၄ ခႏစမ စတငကာ ထပတနးသးစြမႈအမားဆး ဝနႀကးဌာန ၁၀ ခတြင တစခမ ၎တ႔၏ ႏစစဥ ဘကဂကခြတမးအား ၁၀၀% အျပညသးစြႏငျခငးမရပါ။ ၂၀၁၆/၂၀၁၇ တြင အဓက ဝနႀကးဌာနမား ျဖစေသာ ကနးမာေရး၊ စကပးေရးႏင စြမးအငဝနႀကးဌာနတ႔သည ၎တ႔အား ခြေဝေပးထားေသာ ဘကဂကထမ အမားဆး ၉၀% ကသာ သးစြႏငခၾကပါသည။ လတတေလာ ေတြ႕ရရေသာ အခကအလကမားအရ ကနးမာေရးႏင အားကစား ဝနႀကးဌာနသည ၎တ႔ ခြတမးရေသာ ဘကဂက၏ ၇၀% ကသာ အသးျပခေၾကာငး ျပေနပါသည။၂၆

� ဥးသနးစနအစးရလကထကတြင ျမနမာႏငငအစးရသည ‘ေအာကမအေပၚသ႔’ အစအစဥ ခမတေရးႏင

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 7

ဘကဂကေရးဆြျခငး စနစမားက စတငမတဆကကင သးလာခပါသည။ သ႔ေသာလညး ၎လပေဆာငခက၏ သကေရာကမႈမာ အကန႔အသတရခပါသည။ တစစတ တစပငးအေနျဖင ျမနမာႏငင၏ အစအစဥခမတျခငးႏင ဘကဂကေရးဆြျခငးမားက အမးသားအဆငမ ဆကလကထနးခပထားျခငးအပါအဝင အျခားေသာ အေၾကာငးအရငးမားေၾကာင ျဖစပါသည။ ေကးလက ေဒသ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဥးစးဌာနသာ ျခြငးခကတစစတ တစေဒသအေနျဖင ႏငငသားမား၏ လပငနးစဥအတြငး တက႐ကထေတြ႕ေဆာင႐ြကျခငး၏ အေရးႀကးပက ျမနမာႏငငအစးရ ဝနထမးမားအၾကား အနညးငယမသာ နားလညသေဘာေပါကမႈ ရထားပါသည။ ထအစား ‘ေအာကမအေပၚသ႔’ လပေဆာငျခငးအား ၿမ႕ျပအဆင သ႔မဟတ အမားဆးအေနျဖင ေကး႐ြာအပစ/ရပကြက ေခါငးေဆာငထမ သတငးအခကအလကမား စးဆငး ျခငးျဖစသညဟေသာ အဓပၸာယအျဖစ ေယဘယအားျဖင ထငျမငယဆထားၾကၿပး ျပညသျပညသားမား ထေတြ႕ ပါဝငျခငး၏ အေရးႀကးပက အနညးငယမသာ နားလညသေဘာေပါကျခငးရထားပါသည။ ျပညသျပညသားမား ပါဝငေဆာင႐ြကျခငးက ျမႇငတငရာတြင ေအာငျမငမႈ မရျခငး၏ တငးတာခကမားအေနျဖင ရပကြက/ေကး႐ြာ အပစ အပခပသမားအေနျဖင အႀကမေရမညမ သ႔မဟတ မညသညအေျခအေနမးတြင အမားျပညသအစညးအေဝး ပြမားက ကငးပရမညဟေသာ စညးမဥးစညးကမးမး လးလးကငးမျခငးက ၾကညျခငးအားျဖင သႏငၿပး၊ ရပကြကအေတာမားမားႏင ေကး႐ြာအပစ အေတာ မားမားတြင အမားျပညသအစညးအေဝးမားမာ ရာပါးျခငး သ႔မဟတ လးဝလပေဆာငမႈမရျခငးမး ျဖစေနပါသည။၂၇ စစမနေသာ ‘ေအာကမအေပၚသ႔’ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘကဂကေရးဆြျခငးတ႔သည ၿမ႕နယအဆင၌ ဘကေပါငးစ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘကဂကေရး ဆြျခငးတ႔ ကငးမေနေသာေၾကာင ျပငးထနစြာ ထခကမႈ မား ရေနပါသည။၂၈ အဆပါ အေၾကာငးအရငးေၾကာင ထငထားသညအတငး ရပကြကႏင ေကး႐ြာအမား အျပားတြင ၎တ႔အေနျဖင အစးရ၏ ဘကဂကမားအေပၚ လႊမးမးႏငသည အခြငအေရးနညးပါးေၾကာငး သ႔မဟတ အခြငအေရးလးဝမရေၾကာငး ခစားေနရသည ရလဒမား ျဖစေပၚလာေစပါသည။၂၉ ႏငငသားဘတဂက လပငနးစဥ မားအား ျမနမာႏငငရ ျပညနယႏင တငးမားတြင မတဆကေပးခၿပး ျဖစၿပး၊ လတတေလာတြင ေတာငႀကး စညပငသာယာေရးအဖြ႕ သည (Development Affairs Organization - DAO) သည ၎တ႔၏ ဘကဂကက ပထမဆးထတျပနေသာ အဖြ႕ျဖစလာခသည။ အဆပါ လပေဆာငခကမားသည ‘ေအာကမအထကသ႔’ စမကနး ေရးဆြမႈမားႏင ဘကဂကေရးဆြမႈမား အေပၚ အျပသေဘာေဆာငစြာ ေထာကပေပးႏငၿပး၊

ပြငလငးျမငသာမႈႏင တာဝနယတာဝနခမႈက ျမႇငတငေပးႏငမည အလားအလာရေနပါသည။ သ႔ေသာ ထကစၥမားမာ ကနဥးအစပးမႈအဆငတြင သာရေနေသးၿပး ပမကယျပန႔ေသာ ျပျပငေျပာငးလမႈမား လအပပါသည။ (အပငး ၃.၃ ကၾကညပါ။)

� ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈ အကန႔အသတရေနျခငး။ ၁) စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန (Ministry of Planning and Finance - MoPF) အေနျဖင ဝနႀကးဌာနမား၏ ‘အျခားအေၾကာငးအရာမား’ အတြကအသးျပျခငးမ တစဆင ဘကဂကႏင သကဆငမႈမရေသာ အကယ တဝင သးစြမႈမားေၾကာငေသာလညးေကာငး၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာနမ ဝငေငြႏင အသးစရတမားႏင ပတသကၿပး အေသးစတ တငျပျခငး မရေသာေၾကာင ေသာလညးေကာငး မျပညစေသာ အခကအလကမားသာ ရရေနပါသည။ ၂) MoPF အေနျဖင ၎၏ ဘတဂက အခကအလကမားက အမားျပညသမားအား အနညးငယ မသာ ေဝမေပးပါသည။၃၀

� ျမနမာႏငငအစးရ၏ စမကနးေရးဆြျခငးႏင ဘတဂက ေရးဆြျခငးအပငးမ အဓကဆးျဖတခက ခမတသမားသည ကား-မေရးရာနားလညသေဘာေပါကမႈအား ၎တ႔ လပေဆာငခကမားထသ႔ ထညသြငးရန အသပညာ နညးပါးေနျခငး သ႔မဟတ စတဝငစားမႈနညးပါးျခငးတ႔ ျဖစပါသည။ လအမားအေနျဖင ‘ကား-မေရးရာ’ အား ျမနမာႏငငႏင သကဆငမႈမရေသာ သ႔မဟတ လးဝ သကဆငမႈမရေသာ ႏငငျခားအယအဆတစခ အေနျဖင ျမငထားၾကသညမာ အမနပင ျဖစပါသည။ ဆကလက၍ ျမနမာႏငငအစးရအတြငး လမႈဝနထမး ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန - MoSWRR အား ‘ကား-မေရးရာ’ ဝနႀကးဌာနအေနျဖင ကယျပန႔စြာ ထငျမငေနၾကပါသည။ ထ႔ေၾကာင ‘ကား-မေရးရာ’ ဟ အမညပါရေသာ လပငနးစဥတငး အား လမႈဝနထမး ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန - MoSWRR ၏ တာဝနအေနျဖင ျမငတတၾကပါသည။ MoSWRR သည ႏငငေတာဘကဂက၏ ၀.၄ ရာခငႏႈနး ကသာရရၿပး အျခားဝနႀကးဌာနမား၏ ဆးျဖတခကမား အေပၚ လႊမးမးမႈမရသေလာက နညးပါးေသာ ဝနႀကးဌာန တစခ ျဖစပါသည။၃၁ လမႈဝနထမး ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန - MoSWRR အတြငး ‘ကား-မေရးရာ’ အျမစတြယေနမႈ အတငးအတာမာ အလြန ျပငးထနလေသာေၾကာင အျခားဝနႀကးဌာနမားမ အခ႕ အရာရမားအေနျဖင လမႈဝနထမး ကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန - MoSWRR ႏငသာ သကဆငေသာ လပငနးမားက တာဝနယေနသညဟ အျမငခရမညက စးရမေသာေၾကာင ‘ကား-မေရးရာ’ ေခါငးစဥပါဝငေသာ မညသညစမကနးကမဆ ေဆာင႐ြက ႏငျခငးမရဟ အႀကျပလာသညအထ ျဖစပါသည။၃၂

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး8

ကမာၻတစဝမးလးတြင ဘကဂကေရးဆြျခငးႏင ပတသကေသာ သေတသနမားႏင အေကာငအထညေဖာမႈ လပေဆာငခက မားက အစးရ ဝငေငြႏင အသးစရတအေပၚ အာ႐စကထားၿပး၊ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးသညလညး ထအေၾကာငး အရာႏင ပတသကၿပး ျခြငးခကအေနျဖင ပါဝငျခငးမရပါ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ျမနမာႏငငတြင ဘကဂကေရးရာႏင ပတသကၿပး အျခားေသာ အဓက အပခပေရးပငးမား ပါဝငေနသညက သတျပရန အေရးႀကးပါသည။ ၁။ တငးရငးသားလကနကကင အဖြ႕အစညးမား (Ethnic

Armed Oragnizations - EAOs) အေနျဖင ၎တ႔ထနး ခပထားေသာ ေဒသမားႏင ပးတြအပခပမႈရေသာ ေဒသမားတြင အခြနေတာ ေကာကယျခငးႏင ဝနေဆာင ေပးျခငးမားႏင ပတသကၿပး အေရးပါေသာ အခနးက႑ တြင ရေနပါသည။ နယျခား ေစာငတပမားႏင ျပညသ႔စစ မားသညလညး ၎တ႔ ထနးခပေနေသာ ေဒသမားတြင သသာထငရားေသာ ဘတဂကဆငရာ အခနးက႑မား ရၾကပါသည။

၂။ ျမနမာႏငင ေကးလကေဒသမားႏင ၿမ႕ျပတစခြငတြင ေဒသခရပ႐ြာမားအေနျဖင အစးရထမ ထညဝငမႈက ရယျခငးမရပ၊ ႏင/သ႔မဟတ ေဒသခအာဏာပငမားထမ အနညးငယေသာ ေထာကပပ႔ေဆာငေရး သ႔မဟတ ဘ႑ာေရး ေထာကပမႈအခ႕အားျဖင အမားျပညသဆငရာ အေျခခဝနေဆာငမႈမားအတြက ကယတင စမခန႔ခြကာ ရနပေငြ ေထာကပျခငးက အငမတန ေတြ႕ရမား ေလရပါသည။ ေဒသခအာဏာပငမားမ ေထာကပ ေပးေနေသာ ဝနေဆာငမႈမားမာ ကြျပားၿပး၊ တစေနရာႏင တစေနရာ တညေလမရၾကပါ။ သ႔ေသာ ထအထတြင လမးမား၊ တတားမား၊ ေရစးေျမာငးမား၊ ေရပကလငးမား၊ အမႈကစြန႔ပစျခငး၊ လမးမး၊ လပစစႏင ႏငငသားမား ႀကေတြ႕ေနရေသာ ကနကစရတမား/အႏရာယ အမးမး အတြက အာမခမား ပါဝငပါသည။ ထကသ႔ေသာ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးပမာဏမာ အငမတနႀကးမားပါသည။ ေတာငငၿမ႕ႏင ေတာငႀကးၿမ႕နယမားက အေသးစတ ေလလာရာမ ေတြ႕ရရသညမာ ႏငငသားမားအေနျဖင ျမနမာႏငငအစးရအား တရားဝငအခြနေပးေဆာငသညႏႈနးထက အစးရမဟတေသာ အဖြ႕အစညးမားႏင အစးရ-ျပငပအဖြ႕အစညးဖကစပ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးလပငနးမားထသ႔ ႏစဆမ ထညဝငေလရသညက (လပအားခမရေသာ လပအားပမာဏမားစြာလညး ပါဝငသည) ျဖစပါသည။၃၄

အပငး ၃.၁ တြင ေတြ႕ရခရသညအတငး NSPAW သည ၎အား အေကာငအထညေဖာရမည ဆယႏစတာ ကာလ ထကဝကေကာက ေရာကရလာခေသာလညး ျမနမာႏငငရ မဝါဒခမတျခငးႏင ဘတဂကေရးဆြျခငးတ႔အေပၚ အကန႔ အသတမားစြာရေသာ သကေရာကမႈမားကသာ ေတြ႕ရခရပါသည။ လြနခေသာ ငါးႏစအတြငး အခ႕ေသာ

အစးရမဟတေသာ အဖြ႔အစညးမား (Non-Governmental Oragnizations –NGOs) မားႏင UN WOMEN တ႔မ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးဆငရာ အကန႔အသတရေသာ ေဆာင႐ြကခကမားကသာ လပေဆာငခၾကပါသည။ သ႔ေသာ ယခအခနအထ ထလပေဆာငခကမား သညလညး ျမနမာႏငငအစးရ၏ ဘတဂကေရးဆြမႈအေပၚ သကေရာက မႈမား ျဖစေပၚေစႏငချခငးမရပါ။ အခအခနမစ၍ ျမနမာႏငငရ ကား-မေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငး လပေဆာငခက မားက မညကသ႔ ခညးကပရမညက ေသခာစြာ ျပနလညစဥးစားရန လအပလာၿပ ျဖစၿပး၊ ထအျခငးအရာက ေအာကတြငပါရေသာ အပငး ၃.၃ ႏင ၄ တြင ေလလာေဖာထတထားပါသည။

၃.၃။ ျမနမာႏငင၌ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြမႈဆငရာ လကေတြ႕ကသည ဥးတညခကမား

ျမနမာႏငင ဘတဂကစနစ၏ သကဆငရာ ဝေသသလကၡဏာ မားႏင ကန႔သတခကမားအရ အပငး ၂.၁ တြင ေဖာျပခေသာ ကား-မေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငးမားအတြက ပစခထားေသာ စႏႈနးလပငနးစဥမားက လကနာလပေဆာငပါက သငေလာမႈ ရမညမဟတဟေသာ အဓပၸာယသကေရာကမႈရေနပါသည။ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး ျမနမာႏငငတြင ေအာငျမငမႈရရရနအတြက လပငနးေဆာင႐ြကခကမားက ႏငင၏ ေဒသအေျခအေနႏငလကၿပး အဝငခြငကစမထားရနႏင လြနကစြာ ရညမနးခကမႀကးရန လအပပါသည။ ဥပမာအားျဖင လာမည ႏစအနညးငယအတြငး ျမနမာႏငငအစးရအား အခြနဆငရာျဖစရပမားက ကယျပန႔ျပညစစြာ စစစမႈလပ ေဆာငရန သ႔မဟတ ဝနႀကးဌာနအားလးႏင ဥးစးဌာန အားလးမားအား ေရရညရလဒမားႏင ေရတရလဒမားမ ရလဒမားက ေကာကယရနႏင ခြျခမးစတျဖာမႈလပေဆာငရန ေမာလငထားျခငးသည လကေတြ႕မကပါ။ အပငး ၃.၃ ၏ ေနာကဆကတြ ကနရေသာ အပငးမားတြင လာမညႏစ အနညးငယအတြငး ျမနမာႏငငရ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငးမားႏင ပတသကၿပး လပေဆာငရန လကေတြ႕ ကၿပး ျဖစႏငေခရေသာ လမးေၾကာငးမားက အဆျပရန ႀကးစားထားပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြမႈ လပငနးစဥမားတြင သကဆငရာအာဏာပငပဂၢလမား (အပငး၂.၂က ၾကညပါ။) ထမ လပေဆာငခက သေဘာတညမႈရရထားရန အေရးႀကး ပါသည။ အစးရအဆငအထ ကယျပန႔ေသာ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားတြင ထကသ႔ လပ ေဆာငရနအတြက ႏငငေတာအဆင စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ဝနႀကးဌာန အေနျဖင ဥးေဆာငေနရာတြင ရထားရန လအပၿပး စမကနး ႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန မ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငးအား သေဘာတ လကခလာရနအတြက

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 9

စညး႐းသမးသြငးႏငရန သငေလာေသာ စညး႐းလႈ႕ေဆာမႈမား ျပလပသငသည။ ထကသ႔ေသာ ထေတြ႕လပေဆာငခကမား မရပါက မမတ႔၏ ကယပငဘတဂကမားအေပၚသသာထငရား ေသာ အတငးအတာအထ လႊမးမးႏငေသာ အျခားအာဏာပင ပဂၢလမားႏင အဆပါ ပဂၢလမားအတြငးရ ဆးျဖတခက ခမတႏငစြမးရေသာ အႀကးတနးအရာရမား ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြမႈက ထေတြ႕လပေဆာငၿပး စတပါဝငစား ႏငေသာ အေျခအေနမးသ႔ ဥးတညကာ စညး႐းလႈ႕ေဆာၿပး အတတကြလပေဆာငႏငလင အေကာငးဆးျဖစပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၁) ႏငငေတာအဆငတြင သးျခားဘ႑ာေရး အသးျပေနေသာ ဝနႀကးဌာနမား၃၅ ၂) သးျခား ျပညနယ/တငး အစးရမား ၃) ဖြ႕ၿဖးေရးလပငနးမားလပေဆာငေနေသာ သျခားအဖြ႕အစညးမား ၄) ၿမ႕နယစမခကခမတျခငးႏင အေကာငအထညေဖာျခငးဆငရာ သးျခားေကာမတမား ျဖစၾကပါသည။ ဘတဂကေရးဆြျခငးတြင တကကြစြာ ပါဝင ေနၾကေသာ အမးသားအဆင၊ ျပညနယ/တငး အဆငမ လႊတေတာ ကယစားလယမားက ပစမတထားပါကလညး အကးအျမတအခ႕ရရႏငပါသည။ ၎ပဂၢလမားမ တစဆင ထကသ႔ ေအာငျမငမႈမားက ရယႏငပါက ေနာကပငးတြင အျခားသမားလညး ပါဝငလာေစရန စညး႐းရာ၌လညး အသး ျပႏငရန ေမာလငႏငပါသည။ ထပမသတျပရနလအပသညမာ ႏငင၏ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးလပငနးစဥ၏ အေစာပငးအဆငမားတြင ႐ႈပေထြးေသာ လပငနးတာဝနမား ျဖစသည အမားျပညသအသးစာရတပစအားလးက MoPF (စမကနးႏင ဘ႑ာေရး ဝနႀကးဌာန) မ တစဆငရယႏငရန ႀကးစားမည အစား သကဆငရာ အမားျပညသ အသးစရတ နယပယ တစခခ (ဥပမာ ကနးမာေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ စကပးေမြးျမေရး အစရသျဖင) ႏင ပတသကေသာ သငေလာသည ဝနႀကးဌာန တစခခအား တးတကမႈရလာရန ေဆာင႐ြကပါက ပမလြယကႏငပါသည။၃၆

ျပညနယႏငတငးအားလးတြင လကရလပေဆာငေနေသာ ႏငငသားဘတဂကလပငနးစဥမားသည စမတ တစခ ျဖစႏငပါ သည။ သ႔ေသာ အဆပါလပငနးစဥမားက ဆကလက၍ လပေဆာငမညဆပါက သကဆငရာ အစးရအဖြ႕အစညး မားလညး ထေတြ႕ေဆာင႐ြကမႈရရန လအပပါသည။ အစးရ ပါဝငမႈနညးပါးေသာ သ႔မဟတ ပါဝငမႈမရေသာ အရပဖကအဖြ႕အစညးမားေခါငးေဆာငေသာ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရး ဆြျခငး လပငနးစဥမားက အျခားေနရာမားတြင စမးသပလပ ေဆာငၾကညပါက ေအာငျမငမႈမရခပါ။ (အပငး ၂.၂ က ၾကညပါ။)

သကဆငရာအစးရအရာရမားအား စညး႐းလႈ႕ေဆာျခငးျပလပရာတြင ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး၏ ျဖစႏငေခ အလားအလာမားက မးေမာငးထးျပရနလအပသည။ ထအရာမားမာ ၁)လ႔အသငးအဝငးအတြငးရ မညမမႈမားအား

ေလာချခငး၊၂) စးပြားေရးတးတကမႈအေပၚ အကးရေစျခငး၊ ၃) အစးရ၏ ဘ႑ာေငြသးစြမႈမားက ပမအကးျဖစထြနးမႈရေစျခငး၊ ၄) စေဒါ (CEDAW)၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတန႔ခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနး (MSDP)ႏင ေရရည စဥဆကမျပတ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ ရညမနးခကပနးတငမား (SDGs) တ႔ေအာကတြင ျမနမာႏငငအား ၎၏ ကတ ျပခကမားအား ျပညမေအာငလပေဆာငႏငရန အကအည ေပးျခငးတ႔ ျဖစပါသည။ အကယ၍ ဘတဂက ေရရညရလဒ မားႏင ေရတရလဒမားႏင ပတသကၿပး သကဆငေသာ အခကအလကမား ရေနပါက စညး႐းလႈ႕ေဆာမႈအတြက အဆပါအခကအလကမားက အကးရေအာင အသးျပသင ပါသည။ ဥပမာအားျဖင ပညာေရးအတြက ေအာကပါတ႔က ေဆြးေႏြးသးသပႏငပါသည။

၁။ ေကာငးအပႏႈနးမားမာ (ဥပမာ ဘတဂက၏ ခကျခငးရလဒ) အသက ၁၅ ႏစအ႐ြယ (ဥပမာ လတတေလာအခနအထ ျမနမာႏငငတြင အထကတနးေကာငးမား ၿပးဆးသည အသက႐ြယပတဝနးကင) အထ မနးကေလးမားႏင ေယာကားေလးဥးေရ ခန႔မနးေခအားျဖင ညမမႈရၿပး၊ အသကအ႐ြယ ၁၆-၁၉ ႏစအတြငး မနးကေလးမား၏ ေကာငးအပႏႈနးမာ ေယာကားေလးမား၏ ေကာငးအပႏ ပမျဖစႏငေခရကာ ကြျပားသြားပါသည။ ထ႔ေနာကပငးတြင မနးကေလးမားမာ ေယာကားေလးမားထက

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး10

တကသလအတနးမားသ႔ အပႏမႈ ပမျဖစႏငေခရပါသည။၃၇ ၂၀၁၂ ခႏစ အခကအလကမားတြင ေတြ႕ရရသညမာ တကသလေကာငးသားမား၏ သးပႏစပခန႔မာ မနးကေလးမား ျဖစေနပါသည။၃၈

၂။ စာေမးပြရလဒမား (ဥပမာ ဘကဂက ေရရညရလဒ) မာ ကားမအရကြျပားမႈ ရႏငပါသည။ ဥပမာအားျဖင မနးကေလး မားမာ ေယာကားေလးမားထက တကသလဝငတနး စာေမးပြတြင ပမေကာငးမြနစြာ ေျဖဆႏငၾကေလရၿပး၊ အမတကြာျခားမႈမား လြနးေသာေၾကာင ျမနမာႏငငအစးရ အေနျဖင သကဆငရာ ထပတနး တကသလမား (ဥပမာ ေဆးတကသလႏင အငဂငနယာ) သ႔ ေယာကားေလးမား ဝငခြင အနမဆးအဆင ခြတမးက သတမတထားေပးရပါသည။

၃။ ပမေကာငးမြနေသာ မဝါဒခမတမႈမား အႀကျပႏငရနအတြက အဆပါသတငးအခကအလကမားက မညကသ႔ အသးျပ ႏငမညနညး။ ဥပမာ အဆပါ ကြျပားမႈမားက မညသညအရာ မားက ျဖစေပၚေစသည ဆသညႏင ေယာကားေလးမား၏ ေကာငးရမတမားႏင တကသလတကေရာကမႈမားအား တးတကလာေစရန မညကသ႔ ႀကးစားလပေဆာငႏငမညက နားလညရန ႀကးစားရန ျဖစသည။၃၉

ျမနမာႏငငအစးရမ ေကာကယထားၿပးသားျဖစေသာ သ႔မဟတ မၾကာခင စတငေကာကယမည ခကျခငးရလဒ သ႔မဟတ ေရရညရလဒတ႔၏ ကား-မေရးရာခြျခားထားေသာ အခ႕ေသာ အခကအလက ဥပမာမားက ေနာကဆကတြ ၂ တြင ေတြ႕ရႏင ပါသည။ အခ႕ေသာ အခကအလကမားက အရပဖကအဖြ႕ အစညး (Civil Society Organization - CSO) မား၏ ႏစပတလည စာရငးအငးႏစခပစာအပတြင ထညသြငးေပး ထားၿပး၊ ထ႔ထကပေသာ အခကအလကမားက သကဆငရာ က႑မားတြင လပကငေနၾကေသာ ျမနမာႏငငအစးရ ဝနထမးမားႏင နညးပညာရငမားမ သရထားၾကမည ျဖစပါ သည။ ထကသ႔ေသာ အခကအလကမားက သကဆငရာ က႑မားတြင လပကငေနေသာ ဝနႀကးဌာနမား၊ဥးစးဌာနမား၊ ျမနမာႏငငအစးရ အရာရမားအား ဥးတညစညး႐း လႈ႕ေဆာမႈ မားအတြက အသးျပႏငပါသည။ ယခလကရ အေျခအေန မးတြင ဘ႑ာေငြအသးခေနေသာ ဝနႀကးဌာနမားမ ဝနထမး မားသည ၎တ႔၏ ဘ႑ာေငြအသးခမႈမား သကေရာကမႈက တးျမႇငႏငေစရန ခကျခငးရလဒမားႏင ေရရညရလဒမားက အသးျပျခငး လပငနးစဥမားႏင ရငးႏးမႈမရေသးပါ။ သ႔ေသာ ထကသ႔ေသာ လပငနးစဥမားအေၾကာငး ႐းရငးလြယကစြာျဖင ရငးျပေပးႏငပါသည။

ဥပမာ MoPF (စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန)၊ ႏငငေတာအဆငဘ႑ာေငြအသးခေနေသာ ဝနႀကးဌာန၊ ျပညနယ/တငး အစးရမား၊ သ႔မဟတ DAO (စညပငသာယာေရးအဖြ႕မား)

ကသ႔ေသာ သငေလာေသာ အစးရအဖြ႕မားမ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြမအား လကခအသးျပရန စတဝငစားမႈရ လာပါက အဓကအေၾကာငးအရာ ေလးခကအား တးတကလာ ေစရန လပေဆာငႏငပါသည။

၁။ ဘတဂကမားအား မညကသ႔ ခြေဝသငသနညး။ထအထတြင ပါဝငသညမားမာ ၁) ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈ ဥးတညခကမားက ထညသြငးထားေသာ ဖြ႕ၿဖးေရး/မဝါဒ ပနးတငမားက ခမတျခငးႏင ရနပေငြမားက သငေလာသလ ခနဆျခငး ၂) ဘတဂကဆငရာ ဆးျဖတခကခမတျခငးထသ႔ မညကသ႔ ဘတဂကမားက ခြေဝေပးရမညဆသညႏင ပတသကၿပး ႏငငသားမား၏ လလားမႈမားႏင ပတသကသည အကန႔အသတရေသာ အခကအလကမားက ထညသြငးၿပး၊ ထကသ႔ အခကအလကမားက ပမေကာကယျခငး၄၀ ၃) ျမနမာႏငငရ ဖြ႕ၿဖးေရးဆငရာ ေရရညရလဒမားႏင ပတသကသည ရရငးစြ ကား-မေရးရာခြျခားေကာကယထားေသာ အခကအလကမားက ဝနေဆာငမႈျခငးႏင ပတသကၿပး တးတကလာေသာ/ ဘ႑ာေငြထပမသးစြရမညျဖစေသာ အဓကနယပယမားက ရာေဖြေဖာထတရနအတြက အသးျပျခငး ၄) ဘတဂကဆငရာ ဆးျဖတခကမားခမတမႈအတြငးသ႔ အမးသမးမားႏင အမးသားမား အခနေပးမႈႏင ပတသကၿပး အကန႔အသတရေသာ ရရငးစြအခကအလကမားက ထညသြငးၿပး၊ ထကသ႔ေသာ အခကအလကမားက ထပမေကာကယျခငးတ႔ ျဖစၾကပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 11

၂။ ဝနေဆာငမႈမားက မညကသ႔ ေပးသငသနညး။ ခကျခငးရလဒမား၊ ေရရညရလဒမားႏင ပတသကၿပး ကား-မေရးရာ ခြျခားေကာကယထားေသာ ရရငးစြ အခက အလကမားက ေလလာဆနးစစျခငးအားျဖင အစျပႏငၿပး ေနာကပငးတြင ထကသ႔ေသာ အခကအလကမားက ထပမေကာကယကာ ေလလာဆနးစစျခငးမး လပေဆာင ႏငပါသည။ ခကျခငးရလဒႏင ေရရညရလဒမားမ အေသးစတ အခကအလကမား မရႏငခေသာလညး ခကျခငးရလဒႏင ေရရညရလဒမား၏ လကခရရမႈအေပၚ သကေရာကမႈရ ႏငေသာ က႑မားႏင ပတသကၿပး ထညသြငးစဥးစားရာတြင အသးဝငႏငၿပး အဆပါထညသြငးစဥးစားမႈမားက ဘတဂက ေရးဆြျခငးႏင ပတသကၿပး အသေပးရာတြင အသးျပႏင ပါသည။ ဥပမာအားျဖင ျပညသ႔ဝနေဆာငမႈေပးရာတြင မညကသ႔ေသာ အရညအေသြးႏင ကနကစရတ အကးျဖစ ထြနးမႈမား ရသနညး။ ႏငငသားမားမ ဝနေဆာငမႈမားက မညကသ႔ လြယကစြာ ရယႏငၿပး၊ အမးသမးမားႏင အမးသား မားအတြက မညသညအတငးအတာအထ ကြျပားမႈ ရႏင သနညး။

၃။ အမးသမးအခြငအေရးႏင ကား-မေရးရာတနးတညမမႈက ျမႇငတငႏငရန ရရငးစြ မဝါဒမား။ အဆပါ မဝါဒမားက အေကာငအထညေဖာရာတြင လေလာကေသာ ရနပေငြရေစရန ေသခာေစျခငး။

၄။ ဆးျဖတခကခမတျခငးမားတြင ပါဝငေဆာင႐ြကျခငး။ ေဒသႏရအဆင၌ ထကသ႔လပေဆာငခကမား အတြက သတမတထားေသာ နယပယအတငးအတာမားရပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၁) ျပညနယ/တငး ႏငငသားဘတဂက လပငနးစဥမားမ တစဆငလပေဆာငျခငး ၂) ကး႐ြာ၊ ရပကြကႏင ေကး႐ြာအပစ အဆငတ႔တြင အကးရေသာ ပါဝငေဆာင႐ြကမႈမားက ျမႇငတငျခငးတ႔ ျဖစပါသည။ ၁) ႏင ၂) အခကႏစခလးအတြက မညသမားမ ပါဝငေဆာင႐ြကမည (ဥပမာ ကား-မေရးရာ၊ အသကအ႐ြယ၊ လမႈစးပြားေရး အေျခအေန) က ၾကည႐ႈစစေဆးရနႏင မညကသ႔ ပါဝင ေဆာင႐ြကမႈ အရညအေသြးမး ရရေနသညက ၾကည႐ႈရန အေရးႀကးပါသည။ ဥပမာအားျဖင လတနးစားအမးမးမ အႀကမေရမညမ ေျပာဆႏငျပး၊ ေဆြးေႏြးေနေသာ ေခါငးစဥ အေပၚတြင မညမ လြတလပစြာေျပာဆခြငရၿပး လႊမးမးႏငသည၊ ၎တ႔၏ ပါဝငေဆာင႐ြကမႈမားအေနျဖင ခမတခေသာ ဆးျဖတခကမားအေပၚ လႊမးမးမႈရမရႏင အမနတကယ အေရးႀကးေသာ ျပနာမားက ေဆြးေႏြးေနျခငး ရမရတ႔ ျဖစပါသည။၄၁ ေဒသခမားပါဝငမႈႏင စပလဥး၍ ရပကြက အပခပေရးမးမားႏင ေကး႐ြာေခါငးေဆာငမားအေနျဖင ျပညသျပညသားအားလးက ဖတေခၚေသာ အမားျပညသ စညးေဝးပြမား (ဥပမာ တစလလငတစႀကမခန႔) က ပမနကငးပရနလအပသည စညးမဥးမားက မတဆကေပးလင

ပမေကာငးမြနမညျဖစပါသည။ ယခအခကအတန႔တြင ထကသ႔ေသာ စညးမဥးမားမရေသးပါ။ ထအခကသည ယခငအစးရလကေအာကတြင ျမနမာႏငင၌ ပထမဆးအႀကမ မတဆကခေသာ ဘကဂကေရးဆြျခငးဆငရာ ‘ေအာကမ အေပၚသ႔’ လပငနးစဥမား ေကာငးမြနစြာ မလညပတႏငရန အတြက အဓကကေသာ အတားအဆးမား ျဖစပါသည။၄၂ ထကသ႔ေသာ လအပခကမားက ႏငငေတာအဆငတြင မတဆကကငသးၿပး တစႏငငလးတြင အသးခသငပါသည။ သ႔ေသာ အပခပမႈပငးတြင ႏငငသားမားပါဝငမႈအား ျမႇငတငရန စတပါဝငစားေသာ သကဆငရာ ျပညနယ/တငး အစးရအားလးမာေန၍ မတဆကကငသးေပးႏငပါသည။ အဆပါ မဝါဒမားက အစးရဘတဂကေရးဆြေရး အတြက အဓပၸာယရလာေစရန ၿမ႕နယႏင ရပကြက/ေကး႐ြာအပစ အဆင၌ အျမငဆးသတမတထားေသာ ဘတဂကပမာဏက အနညးဆးမတဆကေပးရန လအပပါသည။ ထမသာ ျမငမားေသာ အဆငမား၌ မဟတပ ၿမ႕နယႏင ရပကြက/ ေကး႐ြာအပစကသ႔ေသာ အဆငမား၌ စမကနး ဥးစားေပးမႈမား ျဖစေပၚလာမည ျဖစသည။ ထလပငနးစဥအေနျဖင ေဒသ အဆငမားသ႔ ဘ႑ာေရးလပပငခြင ပမႀကးမားစြာ ခထား ေပးျခငးမ ဆကလကအကးအျမတမား ျဖစထြနးလာမည ျဖစသည။

ျမနမာႏငငအစးရ အဖြ႕အစညးမားအား ျမနမာႏငငရ ကား-မေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားအတြက အဓကဥးတညခကထားသငပါသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငငရ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးႏင ဘ႑ာေငြ ေကာကယျခငးမားတြင ပါဝငပတသကေနေသာ အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညး အမးမးႏင တက႐ကဆကသြယလပကငပါက လကေတြ႕ ကလမမည မဟတပါ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ျမနမာႏငငရ ဘတဂကဆငရာ ျပျပငေျပာငးလမႈ လပေဆာငခက တငးအတြက ဘတဂကႏင ပတသကေသာ အဖြ႕အစညးမား မညကသ႔ လညပတလပေဆာငေနသညက ထညသြငးစဥးစား ရနႏင ျမနမာႏငင အစးရ အေနျဖင ၎တ႔ လပေဆာင ခကမားက မညကသ႔ ႀကးစားေျပာငးလရမညႏင ပတသကၿပး အဘယေၾကာင ေရာငလႊမရေသာ အရာတစချဖစသညက ထညသြငးစဥးစားရန လအပသည။ ထ႔အျပင အကယ၍ ဝနေဆာငမႈေပးျခငးမားတြင သသာထငရားေသာ အခနးက႑ ရယထားသည EAO (တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႕ အစညးမား) မ စတဝငစားမႈရပါက ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားက ၎တ႔အေနျဖင မညကသ႔ အကးရရအသးခႏငမညက ၎တ႔ႏင တက႐က ထေတြ႔ လပေဆာငလင အကးရႏငပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး12

ယခစာ႐ြကစာတမး၏ အပငး ၁-၃ တြင ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးက ျမနမာႏငငတြင မညကသ႔ ႀကးစား မတဆကေပးရမညဆသညက ေဆြးေႏြးခၿပးျဖစၿပး ကား-မ ေရးရာ တနးတညမမႈမရျခငးမားႏင ကြျပားမႈမားအေပၚ အေလးေပးေျပာဆခၿပး ျဖစပါသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ အျခားႏငငမားတြင ကသ႔ပင ကား-မေရးရာသည ျမနမာႏငငရ တနးတညမမႈမရျခငးႏင ကြျပားမႈမားအတြက တစခတညး ေသာ အေၾကာငးအရငးမဟတပါ။ ဉာဏရညဉာဏေသြးႏင ကယကငတရားဆငရာအဆင တြင ကား-မေရးရာအား အျခားျဖစႏငေခရေသာ အေရးႀကးသည ဘတဂကဆငရာ ကြျပားမႈမား/တနးတညမမႈမရျခငးမားထကပၿပး အသားေပး ျခငးသည အဓပၸာယမရပါ။ ဥပမာ ဝငေငြ/ကြယဝမႈ၊ အသက အ႐ြယ၊ ဘာသာတရား၊ လမး၊ နယ/ၿမ႕ျပ ပညာေရးအဆင အတနးတ႔ ျဖစၾကပါသည။ ကား-မေရးရာႏငအတ အဆပါ က႑မားအား ႏငငသားမား၊ ဘကဂကလအပခကမားႏင ဥးစားေပးမႈမား၊ ဝနေဆာငမႈမားအား ရယႏငျခငး၊ ဝနေဆာငမႈ မားအား ရရျခငး၏ ရလဒအေနျဖင ကနးမာေပာ႐ႊငမႈအေပၚ ေျပာငးလမႈရျခငးတ႔အေပၚ လႊမးမးမႈ ရေစရန ေမာလငထား ႏငပါသည။ ထ႔ေၾကာင ကား-မေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးစဥမား အေနျဖင အျခားေသာ တနးတညမမႈမရျခငးႏင ကြျပားမႈ ပစမားႏင ပတသကၿပး အျပညအဝေပါငးစပ လပေဆာငၾကညရန ႀကးစားသငပါသည။

အပငး ၃.၂ တြင ေဆြးေႏြးခသညအတငး အမညတြင ကား-မေရးရာဆေသာ စကားလးပါဝငသည လပငနးစဥမား သည အဘယေၾကာင လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင

ျပနလညေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာနအတြငး အထးကနမႈ မားျဖစလာႏငေခရၿပး၊ ျမနမာႏငငအစးရအတြငး သကေရာကမႈအနညးငယသာ ရေနႏငသည အေၾကာငးအရငး မားစြာ ရေနပါသည။ ကား-မေရးရာဆေသာ အေၾကာငးအရာက ကယျပန႔ေသာ ျမနမာႏငငအမားျပညသအၾကား ေကာငးမြနစြာ နားလညသေဘာေပါကမႈ မရေသးပါ။

ေရရညဆကလကလပေဆာငရာတြင ကား-မေရးရာႏင ပတသကၿပး ျမနမာႏငငအစးရ ႏင အမားျပညသတ႔၏ နားလညသေဘာေပါကမႈႏင စတေနစတထားမား ေျပာငးလ လာမညဟ ေမာလငရေသာလညး၊ ကား-မေရးရာ ဘတဂက ေရးဆြျခငး လပငနးစဥမားသည ထအရာက ေအာငျမငရယ ႏငမည အေကာငးဆးေသာ နညးလမးတစခ မျဖစႏငပါ။ ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးအား အမးသားႏင အမးသမးမားအၾကားကြျပားမႈကသာ ထညသြငးစဥးစားျခငးမး မဟတပ အျခားတနးတညမမရျခငးႏင ကြျပားမႈပစမားကပါ ေပါငးစပျခငးသည ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးႏင ပတသကၿပး ႏငငတကာစာေပမားမ ရရေသာ အယအဆ ဆငရာႏင လကေတြ႕ကေသာ ထးထြငးသျမငျခငးမားက အသးျပျခငးအားျဖင ‘အားလးအတြက ဘတဂကေရးဆြျခငး’၊ ‘အားလးပါဝငေစေသာ ဘတဂကေရးဆြျခငး’၊ ‘တနးတညမမႈ အတြက ဘတဂကေရးဆြျခငး’ သ႔မဟတ ‘တ႔ျပနမႈအား ေကာငးေသာ ဘတဂကေရးဆြျခငး’တ႔ကသ႔ေသာ နာမညမား ေအာကတြင ထကသ႔ေသာ လပေဆာငခကမားက ညႊနးဆ ပါက ပမေကာငးမြနလမမည ျဖစပါသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 13

� ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင အမးသားမားႏင အမးသမးအားလး အထးသျဖင ဆငးရေသာသမားႏင ထခကလြယေသာ သမားအေနျဖင စးပြားေရးအရငးအျမစမားအပါအဝင အေျခခဝနေဆာငမႈမားက ရယႏငျခငး၊ ေျမအပါအဝင အျခား ပငဆငမႈပစမားအေပၚ ပငဆငမႈႏင ထနးခပပငခြငရျခငး၊ အေမြဆကခရရမႈ၊ သဘာဝအရငးအျမစမား၊ သငေလာေသာ နညးပညာ အသစမားႏင အေသးစားေငြေခးမႈအပါအဝင ေငြေၾကးဝနေဆာငမႈမားတ႔ႏင ပတသကၿပး တနးတညတ အခြငအေရးမားရရေစရန ေသခာေစရမည (ပနးတင ၁)။

� ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင အဟာရခ႕တမႈပစအားလးက အဆးသတေစရမည။ ထအထတြင ၂၀၂၅ ခႏစအေရာကတြင ႏငငတကာမ သေဘာတညထားေသာ အသက ၅ ႏစေအာက ဖြ႕ၿဖးမႈမရေသာ ကေလးငယဥးတညခကက ရယႏငျခငးလညး ပါဝငၿပး အ႐ြယေရာကစမနးကေလးမား၊ ကယဝနေဆာင/ႏ႔တကမခငမား၊ အသကႀကးေသာသမား၏ အာဟာရလအပခက ျပနာမားက ေျဖရငးခကလညးတ႔လညးပါဝငပါသည။ (ပနးတင ၂)

� ၂၀၃၀ ခႏစ အေရာကတြင စတခရၿပး တနးတညမစြာ ေျမယာရရႏငျခငး၊ အျခား အကး ျဖစထြနးႏငေသာ အရငးအျမစမားႏင ထညဝငမႈမား၊ အသပညာမား၊ ေငြေၾကး ဝနေဆာငမႈမား၊ တနဖးျမႇင ေစးကြကမားႏင အခြငအလမးမား၊ႏင လယယာေျမမဟတေသာ အလပအကငမားမ တစဆင အပါအဝင သကဆငရာ အမးသမးမား၊ တငးရငးသားမးနြယမား၊ လယသမားမသားစမား၊ တရစာၦနေမြးျမသမားႏင တငါသညမားအတြက စကပးေရးကနထတစြမးအားႏင အေသးစား စားေသာကကန ထတလပသမား၏ ဝငေငြက ႏစဆျမႇငတငရန။(ပနးတင ၂)

� ၂၀၃၀ ခႏစ အေရာကတြင ကမာၻတစဝမး မခငေသဆးႏႈနးအခးက အရငေမြးဖြားမႈ ၁၀၀,၀၀၀ လင ၇၀ ဥးေအာကက ေလာခရန။ (ပနးတင ၃)

� ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင မသားစစမကနး၊ သတငးအခကအလကႏင ပညာေရး၊ မးဆကပြားမႈ ကနးမာေရးက အမးသားနညးဗဟာႏင အစအစဥမားထသ႔ ေပါငးစပထညသြငးရနတ႔ အပါအဝင လငမႈေရးရာႏင မးဆကပြားမႈဆငရာ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ ဝနေဆာငမႈမားက မညသမဆ ရယႏငေရး ေသခာေစရန။(ပနးတင ၃)

� ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင မနးကေလးမားႏင ေယာကားေလးမားအားလး အရညအေသြးမေသာ ေရးဥးကေလးသငယ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး၊ ျပစေစာငေရာကမႈႏင မလတနးႀကပညာေရးမားက ရရႏငေစရန ေသခာေစရမည။ သ႔မသာ ၎တ႔အေနျဖင မလတနးပညာေရးအတြက အသငျဖစေနမည ျဖစသည။ (ပနးတင ၄)

� အမားျပညသေနရာမားႏင ကယပငစကဝနးမားတြင လကနကးမႈ၊ လငမႈဆငရာႏင အျခား အျမတထတမႈပစမားအပါအဝင အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအား အၾကမးဖကမႈ ပစအမးမးက ပယရားျခငး။ (ပနးတင ၅)

� ႏငငအတြငး သငေလာသလ အမားျပညသဝနေဆာငမႈ၊ အေျခခအေဆာကအအႏင လမႈကာကြယေရးမဝါဒမား၊ႏင အမေထာငစႏင မသားစအတြငး တာဝနဝတရားမား ေဝမျခငးက ျမႇငတငျခငးတ႔မ တစဆင အခေၾကးေငြေပးရျခငးမရသည ျပစေစာငေရာကမႈႏင အမတြငးအလပ တာဝနမားက တနဖးထားၿပး သေဘာေပါကလာေစရန။(ပနးတင ၅)

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး14

� ႏငငေရး၊ စးပြားေရးႏင အမားျပညသဘဝမားႏင ပတသကေသာ ဆးျဖတခကခသည အဆငတငးရ ဥးေဆာငမႈက႑မား၌ အမးသမးမားအေနျဖင အျပညအဝႏင ထေရာကမႈရေသာ ပါဝငေဆာင႐ြကႏငျခငးႏင တနးတညမေသာ အခြငအေရးမား ရရေစရန ေသခာေစရန။ (ပနးတင ၅)

� လဥးေရႏင ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ ႏငငတကာညလာခ၏ အစအစဥလပေဆာငခက၊ ကမာၻ႕အမးသမးညလာခ (ေဘဂငး) လပငနးေဆာင႐ြကခက၊ႏင ၎တ႔ ျပနလညသးသပခက ညလာခမ ရလဒစာ႐ြကစာတမးမားႏင အည သေဘာတည ထားေသာ လငမႈေရးရာႏင မးဆကပြားမႈဆငရာကနးမာေရးႏင မးဆကပြားမႈဆငရာအခြငေရးမားက မညသမဆရရေစရန ေသခာေစသည။ (ပနးတင ၅)

� အမးသားဥေပဒမားႏင ကကညစြာ ေျမအပါအဝင အျခားပငဆငမႈပစမားအေပၚ ပငဆငမႈႏင ထနးခပပငခြငရျခငး၊ ေငြေၾကးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား၊ အေမြဆကခမႈႏင သဘာဝအရငးအျမစမား က ရယႏငျခငးတ႔ အပါအဝင အမးသမး မားအား စးပြားေရးအရငးအျမစမားႏင ပတသကၿပး တညေသာအခြငအေရးမားေပးႏငရန ျပျပငေျပာငးလမႈမား လပေဆာငရန။ (ပနးတင ၅)

� အမးမး၌ အငအားျမႇငတငေပးႏငရနအတြက ေကာငးမြနေသာ မဝါဒႏင အတညျပႏငေသာ ဥေပေဒျပမႈမားက ကငသးၿပး အားေကာငးလာေစရန ေဆာင႐ြကသည။ (ပနးတင ၅)

� ၂၀၃၀ ခႏစအေရာကတြင အေယာကစတငးအတြက လၿခစတခရၿပး ေစးႏႈနးသကသာေသာ ေသာကသးေရမားက မညသမဆ မတမႈရစြာ ရယႏငစြမးရေစရန လပေဆာငႏငရန။ (ပနးတင ၆)

� ၂၀၃၀ ခႏစတြင အမးသမးမား၊ မနးကေလးမားႏင ထခကလြယေသာ အေျခအေနမားတြင ရေနေသာသမား၏ လအပခကမားက အထးအာ႐စကျခငးအားျဖင အမားပငေနရာတြင မစငစြန႔ျခငးအား အဆးသတေစၿပး အားလးအတြက လေလာကၿပး မတမႈရေသာ မလာစနစႏင တစကယေရသန႔ရငးမႈ ရယႏငေရး ေသခာေစရန။ (ပနးတင ၆)

� ၂၀၃၀ ခႏစတြင ေစးႏႈနးသကသာ၊ ယၾကညစတခရေသာ ေခတသစစြမးအငဝနေဆာငမႈမားက မညသမဆရရႏငေစရန ေသခာေစရန။ (ပနးတင ၇)

� ၂၀၃၀ ခႏစတြင ထခကလြယေသာ အေျခအေနရသမား၏ လအပခကမား၊ အမးသမးမား၊ ကေလးသငယမားႏင မသနစြမးသမားႏင အသကႀကးသမားအတြက အထးအာ႐စကျခငး၊ လမးခရးလၿခမႈက ျမႇငတငေပးကာ အမားျပညသ သယယပ႔ေဆာငေရးအား သသသာသာ တးခ႕ေပးျခငးအားျဖင အားလးအတြက လၿခစတခရေသာ၊ ေစးႏႈနးသကသာေသာ၊ ရယရန လြယကေသာႏင ေရရညတညတန႔ခငၿမေသာ သယယပ႔ေဆာငေရးစနစက ရယႏငေရးအတြက ေထာကပေပးရန။ (ပနးတင ၁၄)

� ၂၀၃၀ ခႏစတြင အထးသျဖင အမးသမးမားႏင ကေလးသငယမား၊ အသကႀကးသမားႏင မသနစြမးသမားအတြက လၿခစတခရေသာ၊ ပါဝငႏငေသာႏင ရယရန လြယကေသာ၊ စမးလနး သည အမားျပညသဆငရာ ေနရာမားက မညသမဆ ရယႏငေရးအတြက ေထာကပေပးရန။(ပနးတင ၁၄)

� ၂၀၃၀ ခႏစတြင ႏငငေနာကခအေျခအေနႏင သငေလာမႈရၿပး ဝငေငြ၊ ကား-မေရးရာ၊ အသကအ႐ြယ၊ လမး၊ လမးစ၊ ေ႐ႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအေျခအေန၊ မသနစြမးမႈ၊ ေျမမကႏာသြငျပင အေနအထားႏင အျခား ဝေသသလကၡဏာမားအရ ခြျခား ေကာကယထားေသာ အရညအေသြးျမင၊ အခနမနၿပး ယၾကညစတခရသည အခကအလကမားတညရမႈက သသာစြာ တးျမႇင ႏငရနအတြက ဖြ႕ၿဖးမႈအနညးဆး ႏငငမားႏင ဖြ႕ၿဖးဆကၽြနးငယႏငငမားအပါအဝင ဖြ႔ၿဖးဆႏငငမားအား စြမးရညျမႇငတငမႈ အေထာကအကမားက တးျမႇငေပးရန။ (ပနးတင ၁၇)

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 15

ကား-မေရးရာသည က႑တငးတြငထညသြငးစဥးစားရမည ကစၥရပျဖစၿပး ကား-မေရးရာ ဆနးစစေလလာျခငးက အခ႕ေသာ အစအစဥေရးဆြျခငးႏင ဘတဂတေရးဆြျခငးအမားအျပားတြင အသးျပႏငပါသည။ ၎က MSDP ၏မတဆကတြငပါဝငသည အမးသား ညႊနကနးမေဘာင (National Indicator Framework – NIF) တြင ေဖာျပပါအတငး ေရးသားထားသည - ‘မညသကမ အလေလာက အားျဖင အခကအလကမားခြျခားထားသညဟ ယဆျခငးမျပေစရနအတြက သငေလာသည ေနရာတြင လင၊ အသက ႏင ျပညနယ/ တငးေဒသႀကး အားျဖင ခြျခားထားေသာ ကနးကဏနးမားက ေဖာထတရန ရညရြယသည။’၄၃ ၂၀၁၉ ခႏစ မတလ ၁ ရကေန႔၌ ေနာကဆးထတေဝထားသည NIF ၏ မၾကမးတြင ကား-မေရးရာ ဘတဂတေရးဆြျခငးအတြက အသင ေလာဆးျဖစမည MSDP ၏ လပငနးစဥတးတကမႈက တငးတာရန သငေလာေသာ ညႊနကနးမားက ေသခာစြာ ေရးဆြထားသည။ ခၽြငးခကတစခမာ MSDP ၏ လပငနးေဆာငရြကခက ၂.၄.၆ ျဖစေသာ ‘အဆငတငးရ ဘတဂတေရးဆြျခငး ျဖစစဥမားတြင ပမကယျပန႔ၿပး အားလးပါဝငေသာ လထပါဝငမႈက အားေပးရမည’ ဟသည ျဖစစဥက တငးတာရနအတြက ညႊနကနး ေဖာျပ ထားျခငးမရပါ။၄၄ သ႔ေသာ ဤလပငနးေဆာငရြကခကမာ တငးတာရလြယကေသာ ညႊနးကနးတစခအထ ေလာခရန အလြနခကခ သညက အသအမတျပပါသည။

MSDP တြငပါဝငေသာ လပငနးေဆာငရြကခက အမားစႏင ၎တ႔၏ ညႊနးကနးမားက ကား-မေရးရာ ရႈေထာငမ ထညသြငး စဥးစား ႏငပါသည။ မညသ႔ပငဆေစကာမ ကား-မေရးရာ ဆနးစစေလလာျခငးသည အျခားအရာမားထက အခ႕အတြက ပ၍ထငသာ ျမငသာရႏငပါသည။ ေဖာျပပါတ႔သည ကား-မေရးရာမာ ပ၍ သငေလာေသာေနရာအမားစက ေဖာျပထားၿပး ကား-မ ခြျခား ထားေသာ အခကအလကမားက အသးျပမည ႏင/သ႔မဟတ မဝါဒ၏ တစစတတစပငးအျဖစ အမးသမးမားက ဥးတညမညဟ၍ NIF မ အထးတလည ေဖာျပထားေသာ အေၾကာငးအရာမားအားလးက ထညသြငးထားပါသည။

� ၁.၃.၄ - တစႏစအတြငး ဥပေဒေရးရာအကအညရယထားသမားအား လငႏင အသက ခြျခားေကာကယထားေသာ လအေရအတြက

� ၁.၃.၆ - တရားဥပေဒစနစမတဆင အေရးယေဆာငရြကထားေသာ လငမႈဆငရာႏင ကား-မေရးရာ အေျချပ အၾကမးဖကမႈ အခးအစား

� ၁.၃.၁၀ - (က) ရညရြယ၍ လသတမႈမား (ခ) မးယစေဆးဝါးသးစြမႈ (ဂ) မဒနးမႈ (ဃ) လကနကးမႈ အတြက လဥးေရ ၁၀၀,၀၀၀ လင ကးလြနမႈႏႈနး

� ၁.၄.၁ - အစးရအလပမားတြင အႀကးတနးရာထးရယထားေသာ အမးသမးမား

� ၁.၄.၂ - လမႈအဖြ႔အစညးမားတြင အလပလပကငေနေသာ အမးသမး ရာခငႏႈနး

� ၁.၅.၁ - (က) ျပညေထာငစလႊတေတာ (ခ) ျပညနယ/တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားတြင ေနရာရ ထားေသာ အမးသမး ရာခငႏႈနး

� ၁.၅.၂ - အမးသမး ရပကြက/ ေကးရြာ အပခပေရးမးမား၏ (က) စစေပါငးအေရအတြက (ခ) ရပကြက/ ေကးရြာအပခပေရးမးမားအားလး၏ ရာခငႏႈနး

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး16

� ၁.၅.၃ - ျပညေထာငစႏင တငးေဒသႀကး/ျပညနယ လႊတေတာေရြးေကာကပြမားတြင ပါဝငသည ေရြးေကာကခ အမးသားႏင အမးသမးရာခငႏႈနး

� ၁.၅.၅ - ဆးျဖတခကခမႈမားသည လင၊ အသက၊ မသနစြမးမႈႏင လဥးေရအပစ အားလးပါဝငၿပး အသားေပးထညသြငးေဆာငရြကသညဟ ယဆေသာ လဥးေရ အခးအစား

� ၂.၄.၈ - ကား-မေရးရာ ဘတဂတေရးဆြျခငး ခဥးကပမႈက မမတ႔၏ ဘတဂတေရးဆြမႈတြင ထညသြငးေဆာငရြကသည အစးရဌာနမား ရာခငႏႈနး

� ၃.၁.၆ - စကပးေျမတြင ပငဆငခြငရရထားေသာ စကပးသမားအား ကား-မခြျခားထားေသာ လဥးေရ အခးအစား

� ၃.၂.၄ - လင ႏင အသကအားျဖင ခြျခားေကာကယထားေသာ အလပသမားမား၏ ေန႔စဥပမးမ ဝငေငြ

� ၃.၂.၅ - လင၊ အသက ႏင မသနစြမးမႈအားျဖင ခြျခားေကာကယထားေသာ အလပလကမႏႈနး

� ၃.၂.၆ - လငႏင အသကအရြယအပစ ခြျခားေကာကယထားေသာ ကေလးအလပသမားျဖစေနသည အသက ၅ - ၁၇ ႏစၾကားရ ကေလးသငယ အခးအစားႏင အေရအတြက

� ၃.၂.၇ - လငႏင အသကအရြယခြျခားေကာကယထားေသာ တရားမဝငအလပလပေနေသာ အခးအစား

� ၃.၂.၈ - လငႏင အသကအရြယခြျခားေကာကယထားေသာ အသကအႏရာယမျဖစေသာ လပငနးအတြငး ထခကဒဏရာရရမႈ ႀကမႏႈနး

� ၃.၂.၉ - သငတငေလာကပတေသာ အလပရရသည အလပလပေနေသာ အမးသမး ရာခငႏႈနး၄၅

� ၃.၂.၁၁ - လငႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈအေျခအေနျဖင ခြျခားေကာကယထားေသာ ႏငငေတာအတငးအတာျဖင အလပသမားအခြငအေရးမားႏငအည လပေဆာငမႈတးတကျခငး

� ၃.၃.၄ - ျမနမာႏငင၏ စးပြားေရး ကမၸဏမားရ ဘတအဖြ႔ဝငမားတြင ပါဝငေသာ အမးသမးရာခငႏႈနး

� ၃.၅.၅ - ကမၸဏ မနေနဂာမား၏ လငခြျခားေကာကယထားေသာ အေၾကြးယထားသည သ႔မဟတ အေၾကြးစာရငးရေနေသာ အေသးစားစကရ အခးအစား

� ၃.၆.၅ - လငႏင အသကအရြယခြျခားေကာကယထားေသာ အမားသး သယယပ႔ေဆာငေရး ယာဥမားက အဆငေျပေခာေမြ႕စြာ အသးျပႏငသည လဥးေရ အခးအစား

� ၃.၆.၈ - လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားေသာ လမးမတြငျဖစပြားသည ယာဥတကမႈေၾကာင ေသဆးမႈႏႈနး

� ၃.၇.၆ - လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားေသာ လဥးေရ ၁၀၀,၀၀၀ လင မာစတာဘြ႔/ပါရဂဘြ႕ ရရထားေသာ အခးအစား

� ၄.၁.၁ - အနမဆးအေနျဖင ဆရာျဖစသငတနး ရရထားေသာ လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားသည ဆရာ၊ ဆရာမ အခးအစား

� ၄.၁.၃ - (၁) ကမာၻ႕ႏငငသားျဖစမငဆငရာ ပညာေရး ရာသဥတေျပာငးလမႈ၊ ကား-မေရးရာ တနးတညမမႈ ႏင လ႔အခြငအေရးမားအပါအဝင ေရရညတညတခငၿမေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈအတြက ပညာေရးက သငရးညႊနးတနးရ အဆငတငးတြင ထညသြငးထားသည အတငးအတာပမာဏ

� ၄.၁.၄ - လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားေသာ စနစတကျပလပထားေသာ သငယမႈတြင ပါဝငမႈႏႈနး (မလတနးတကေရာကႏငသည တရားဝငသတမတထားေသာအသကမတငမ တစႏစအလ)

� ၄.၁.၆ - (က) ၂ တနး/ ၃တနးတြငတကေရာကေနေသာ (ခ) မလတနးေနာကဆးႏစ တကေရာကေနေသာ ႏင (ဂ) အလယတနးေနာကဆးႏစတကေရာကေနၿပး (၁) စာဖတျခငး ႏင (၂) ဂဏနးသခာၤအတြကအခက ကၽြမးကငမႈ အဆငတစခရရထားသည လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားေသာ ကေလးမားႏင လငယမား၏ အခးအစား

� ၄.၁.၁၀ - လြနခေသာ ၁၂ အတြငး ေကာငးပညာေရးႏင ေကာငးျပငပပညာေရး၊ ႏင သငတနးမားတြင လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားေသာ လငယ ႏင လႀကး ပါဝငမႈႏႈနး

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 17

� ၄.၁.၁၁ - (က) စာေရး၊စာဖတျခငး (ခ) ဂဏနးသခာၤကၽြမးကငမႈတြင အဆငတစခအထ တတေျမာကေသာ ေပးထားေသာလဥးေရ၏ လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားသည ရာခငႏႈနး

� ၄.၂.၅ - အမးသမး အသက ၁၅ မ ၄၉ ႏစအတြငး သားဆကျခားမႈႏႈနး (မညသညနညးလမးမဆ)

� ၄.၂.၆ - (က) ကယဝနေဆာငခန၊ (ခ) မးဖြားၿပး ျပစေစာငေရာကမႈ အတြက လပေဆာငမႈႏႈနး

� ၄.၂.၇ - ကနးမာေရးကၽြမးကငဝနထမးျဖင ကေလးေမြးဖြားသည အခးအစား

� ၄.၂.၈ - ကေလးေသဆးမႈႏႈနး (၁) စစေပါငး (၂) ကေလး၁၀၀၀ဥးလင ဥးေရ (၃) အသက၅ ႏစေအာက အသကရငလက ေမြးဖြားေသာ ကေလး ၁၀၀၀ ဥးလင ဥးေရ (ဃ) အသကရငလကေမြး ဖြားေသာ ကေလး ၁၀၀,၀၀၀ ဥးလင မခငေသဆးမႈႏႈနး

� ၄.၂.၉ - ဆယေကာသက ကယဝနေဆာငမႈႏႈနး (အသက ၁၅ ႏစမ ၁၉ ႏစအၾကားရ အမးသမး ၁၀၀၀ ဥးလင ကေလးေမြးဖြားမႈ)

� ၄.၃.၁ - (က) အသက ၁၅ ႏစမတငမ (ခ) အသက ၁၈ ႏစမတငမ တြင လကထပၿပးေသာ သ႔မဟတ အဖြ႔အစညးတြင ပါဝငေနေသာ အသက ၂၀ - ၂၄ ႏစၾကားရ အမးသမး အခးအစား

� ၄.၃.၄ - လြနခေသာ ၁၂ လအတြငးတြင လကတြေဖာမမဟတဘ လတစဥးဥးမ လငပငးဆငရာ အၾကမးဖကမႈ ကးလြနခခရေသာ အသက ၁၅ ႏစႏင အထက အမးသမးမားႏင မနးကေလးမား၏ လငႏင ျဖစပြားသညေနရာ ခြျခားေကာကယထားေသာ အခးအစား

� ၄.၃.၇ - လမႈေရး ေထာကပေငြရရသည လဥးေရ အေရအတြကႏင ရာခငႏႈနး၊ (က) မသနစြမးသမား (ခ) ကယဝနေဆာငအမးသမးမား (ဂ) ေကာငးေနအရြယကေလးမား ႏင (ဃ) သကႀကးရြယအမား ရာခငႏႈနး

� ၄.၄.၃ - (က) ကယဝနေဆာငအမးသမးမား (ခ) ဆယေကာသကမားတြင အာဟာရခ႕တမႈ ျဖစပြားမႈ

� ၄.၄.၄ - ေပါငခနမျပညေသာကေလးေမြးဖြားမႈ

� ၄.၄.၅ - ကယဝနေဆာငႏငသညအရြယ (၁၅ - ၄၉ ႏစ) ရ အမးသမးမား၏ ေသြးအားနညးေရာဂါ ျဖစပြားမႈ

� ၄.၄.၆ - မခငႏ႔ရညတစမးသာတကေကၽြးခရေသာ အသက ၆ လေအာက ကေလးငယ ရာခငႏႈနး

� ၄.၅.၁ - အလပသမား ၁၀၀,၀၀၀ ဥးလင (က) အသကအႏရာယရေသာ (ခ) အသကအႏရာယ မရေသာ လပငနးတြငးဆငရာ ဒဏရာရရမႈ ႀကမႏႈနး၊ လငအမးအစားႏင ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာမႈ အေျခအေန (ျပညတြငး၊ ျပညပ)အလက ေကာကယထားသည။

� ၄.၅.၁၀ - ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာရျခငး၏ အဓကရညရြယခကမာ ပဋပကၡေၾကာငဟ ေျပာဆသည လငႏင ေနရာ ခြျခားေကာကယထားေသာ ျပညတြငး ေရႊ႕ေျပာငးသြားလာသ ရာခငႏႈနး

� ၅.၂.၉ - ရာသဥတႏင လကေလာညေထြေသာ နညးပညာမားႏင အျခား တန႔ျပနမႈမားမ အကးအျမတရရေသာ လငအမးအစား ခြျခားေကာကယထားသည လယသမား အေရအတြကႏင ရာခငႏႈနး

� ၅.၃.၇ - (က) အေျခခေသာကသးေရ (ခ) ေယာကားေလး ႏင မနးကေလး သးျခားထားရေသာ အမသာမား (ဂ) အေျခခလကေဆးႏငသည အသးအေဆာငမား ထားရေသာ မလတနးေကာငး အခးအစား

� ၅.၅.၁ - ေျမပငဆငခြငရရရနအတြက တရားဝင အေထာကအထားစာရြကစာတမးကငေဆာင ထားေသာ ေျမပငဆငခြငရေသာ လဥးေရ စစေပါငး အခးအစား၊ လငအမးအစားႏင ေျမအမးအစား အလက ခြျခားေကာကယထားသည။

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး18

tcef;qHk; rSwfpk

1. Janet G. Stotsky၊ ကား၊မေရးရာဘကဂကေရးဆြျခငး - ဘ႑ာေရးေနာကခအေၾကာငးအရာမားႏင လကရေရရညရလဒမား (ဝါရငတန ဒစ၊ IMF Working Paper, ဇလငလ ၂၀၁၆)၊ စာမကႏာ ၄။ N.b။ ‘ကားမေရးရာ’ အား ကမာၻ႕ကနးမာေရးအဖြ႕အစညး (WHO) မ အဓပၸာယဖြငဆထားသညမာ ‘ကားမေရးရာဆသညမာ အမးသားမားႏင အမးသမးမား၏ ဝေသသလကၡဏာမားက လမႈေရးအရ တညေဆာကထားျခငးက ဆလပါသည။ ဥပမာ စႏႈနးမား၊ အခနးက႑မားႏင အမးသမးမားႏင အမးသားမားအပစမားအၾကားရ ပတသကဆကႏြယမႈမားျဖစပါသည။’ ကားမေရးရာသည အမးသမးမား၊ အမးသားမားႏင ဒြလငမား၏ ဇဝဆငရာ ဝေသသလကၡဏာမားက ညႊနးဆေသာ ‘လငမႈေရးရာ’ႏင ကြျပားမႈရပါသည။ WHO ၏ အဓပၸာယဖြငဆခကအတြက https://www.who.int/gender-equity-rights/understanding/gender-definition/en/ တြင ၾကည႐ႈပါ။ (၂၀၁၉ခႏစ ဇလငလ ၁၁ ရကေန႔တြင ဝငေရာကထားသည။)

2. Esther Duflo, ‘Women Empowerment and Economic Development’, Journal of Economic Literature, 50.4 (2012), especially pp. 1064-76.

3. Janet G Stotsky, ‘Gender Budgeting’ (IMF Working Paper, 2006), p.16.

4. Debbie Budlender, Expectations versus Realities in Gender-Responsive Budgeting Initiatives (UNRISD, March 2005), p.11.

5. Stotsky၊ Gender Budgeting: Fiscal Context and Current Outcomes၊ စာမကႏာ ၄။

6. Bulender ၊ Expectations versus Realities in Gender-Responsive Budgeting Initiatives၊ စာမကႏာ ၁၂။

7. Bulender ၊ Expectations versus Realities in Gender-Responsive Budgeting Initiatives ၊ စာမကႏာ ၁၂ - ၁၃။

8. Bulender ၊ Expectations versus Realities in Gender-Responsive Budgeting Initiatives၊ စာမကႏာ ၁၂။

9. Lekha Chakraborty ၊ Asia: A Survey of Gender Budgeting Efforts (Washington DC: IMF Working Paper ၊ ဇလင ၂၀၁၆)၊ စာမကႏာ ၁၅၊ ၂၄။

10. Stotsky ၊ Gender Budgeting: Fiscal Context and Current Outcomes ၊ စာမကႏာ ၁၇

11. Stotsky ၊ Gender Budgeting: Fiscal Context and Current Outcomes ၊ စာမကႏာ ၁၅၊ ၂၃ - ၂၄

12. Bryn Welham၊ Karen Barnes-Robinson၊ Dina Mansour-ILLE ႏင Richa Okhandiar၊ Gender-Responsive Public Expenditure Management: A Public Finance Management Introductory Guide (London: ODI, ေမလ ၂၀၁၈), စာမကႏာ ၁၂ - ၁၃

13. Stotsky ၊ Gender Budgeting: Fiscal Context and Current Outcomes ၊ စာမကႏာ ၁၆

14. DAC Network on Gender Equality, ‘Integrating Gender Equality Dimensions into Public Financial Management Reforms’ (OECD, ၂၀၁၀), စာမကႏာ ၂

15. Welham et al, Gender-Responsive Public Expenditure Management, စာမကႏာ ၁၄

16. Chakraborty, Asia: A Survey of Gender Budgeting Efforts, စာမကႏာ ၁၄ - ၂၄

17. အေၾကာငးအရာအလကဥးစားေပး နယပယ ၁၂ ခမာ - အမးသမးမားႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငးမား၊ အမးသမးမား ပညာေရးႏင သငတနး၊ အမးသမးမားႏင ကနးမာေရး၊ အမးသမးအေပၚ အၾကမးဖကမႈ၊ အမးသမးမားႏင အေရးေပၚ အေျခအေနမား၊ အမးသမးမားႏင စးပြားေရး၊ အမးသမးမားႏင ဆးျဖတခကခမတျခငး၊ အမးသမးမား တးတကေရးအတြက အဖြ႕အစညးဆငရာ ယႏရားမား၊ အမးသမးမားႏင လ႔အခြငအေရးမား၊ အမးသမးမားႏင မဒယာ၊ အမးသမးမားႏင သဘာဝပတဝနးကင၊ သမးမနးကေလး။

18. ျမနမာႏငငႏငငလးဆငရာ အမးသမးေရးရာေကာမတ - အမးသမးမားဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသားအဆင မဟာဗဟာ စမကနး (၂၀၁၃-၂၀၂၂) (ေနျပညေတာ - ၂၀၁၃)

19. ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရ - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနး (၂၀၁၈-၂၀၃၀) (ေနျပညေတာ - ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရ - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန) စာမကႏာ ၃။

20. ျမနမာႏငငအစးရ - ဗဟစာရငးအငး႐းႏင UNDP၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿ႔ပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနး

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး 19

အတြက အမးသားညႊနးကနးမေဘာငက ေရးဆြျခငး (MSDP)။ အဆင ၂ အတြက အစရငခစာ (NIF မၾကမးတစ) (ေနျပညေတာ - ျမနမာႏငငအစးရ - ဗဟစာရငးအငး႐းႏင UNDP၊ ၂၀၁၉ ခႏစ မတလ ၁ရက) စာမကႏာ-၇။

21. ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရ - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနး (၂၀၁၈-၂၀၃၀) စာမကႏာ - ၂၃။

22. ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရ - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတ႔ခငၿမၿ႔ပး ဟနခကညေသာ ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈစမကနးအတြက အမးသားညႊနးကနးမေဘာင။ စာမကႏာ - ၁၃။

23. ဥပမာ။ ၂၀၁၂-၁၅ (FESR) စးပြားေရးႏင လမႈေရးျပျပငေျပာငးလမႈမားအတြက အေျခခမေဘာငျဖင ႏႈငးယဥၾကညရန။

24. ကမာၻ႔ဘဏအပစ၊ ျမနမာစးပြားေရးေစာငၾကည အစရငခစာ၊ ၂၀၁၈ခႏစ ဒဇငဘာလ - Navigating Risks (ဝါရငတနဒစ - ကမာၻ႕ဘဏအပစ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ဒဇငဘာလ) စာမကႏာ ၄၀-၄၁။

25. ျမနမာႏငငအစးရ၊ ႏစပတလည ရသးမနးေျခစာရငးဥပေဒ (Annual Budget Law) ၂၀၁၈/၂၀၁၉ (ေနျပညေတာ - ၂၀၁၈)

26. ကမာၻ႕ဘဏအပစ၊ ျမနမာစးပြားေရးေစာငၾကညအစရငခစာ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ဒဇငဘာလ၊ Navigating Risks (ဝါရငတနဒစ - ကမာၻ႕ဘဏအပစ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ဒဇငဘာလ) စာမကႏာ ၃၉၊ ၄၁။ ကမာၻ႕ဘဏအပစ၊ ျမနမာစးပြားေရးေစာငၾကညအစရငခစာ၊ ၂၀၁၈ ခႏစ ေမလ၊ မေသခာမႈမားအၾကား ဖြ႕ၿဖးႀကးထြားျခငး။ စာမကႏာ ၃၅။

27. Gizelis၊ ခငမမမး၊ Jana Krause၊ Paul Minoletti၊ ျမနမာႏငငရ ႏငငသားမားအတြက ဘကဂက (Myanmar Institute of Gender Studies, forthcoming 2020)၊ Paul Minoletti၊ ျမနမာႏငငရ ကားမေရးရာ ဘကဂကေရးဆြျခငး (ActionAid၊ CARE၊ Oxfam and WON၊ ထတျပနချခငးမရ ၂၀၁၅)။

28. Richard Batcheler, Where Top-Down Meets Bottom-Up: Planning and Budgeting in Myanmar (Yangon: The Asia Foundation, Forthcoming 2019)

29. Gizelis et al, ျမနမာႏငငရ ႏငငသားမားအတြက ဘကဂက (Myanmar Institute of Gender Studies, forthcoming 2020)၊ Paul Minoletti၊ ျမနမာႏငငရ ကားမေရးရာ ဘကဂကေရးဆြျခငး (ActionAid၊ CARE၊ Oxfam and WON၊ ထတျပနချခငးမရ ၂၀၁၅)

30. Minoletti, Paul and Nan Sandi, Key Economics Issues for Myanmar’s Peace Negotiation (Yangon: International Growth Centre, June 2018), p.20. မညသ႔ပငဆေစကာမ ျမနမာႏငငအစးရအတြငးရ အခ႕ေသာအဖြ႕အစညးမားမာ လြနခေသာ ႏစအနညးငယအတြငး ဘတဂကပြငလငးျမငသာမႈရျခငးႏင ပတသကၿပး တးတကမႈမား ရလာခပါသည။ ဥပမာအားျဖင ပခးတငးအစးရသည ဘတဂကအခကအလကမားက ၎၏ www.ebago.org ဝကဘဆဒတြင ေဝမထားၿပး၊ ေနာကထပ အခကအလကမားကလညး ဘကဂကေရးရာႏင ပတသကၿပး လပေဆာငေနေသာ အစးရမဟတသည အဖြ႕အစညးမားႏင ေဝမရန ဆႏၵရေနပါသည။

31. အရပဖကလမႈအဖြ႕အစညးေခါငးေဆာငမားႏင စာေရးသ၏ ေဆြးေႏြးမႈမားမ ေကာကႏႈတခက။

32. Minolette, Paul, Fiscal Decentralization and National Reconciliation in Myanmar, စာမကႏာ ၈ - ၉။

33. Gerard McCarthy, Building on What is There: Insights on Social Protection and Public Goods Provision from Central East Myanmar S-53308-Mya-1 (International Growth Centre, စကတငဘာလ ၂၀၁၆), စာမကႏာ ၈။

34. MOPF - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန (၁၉၉၃-၂၀၁၆ ခႏစအတြငး ဝနႀကးဌာနႏစခအဖြ႕ ကြျပားေနခသည။)သည သမငးေၾကာငးအရ အျခားႏငငမားႏငယဥလငဘတဂကေရးရာႏင ပတသကၿပး အားနညးေသာအခနးက႑ရသျဖင ျမနမာႏငငရ ဝနႀကးဌာနမားသည ၎တ႔၏ ကယပင ဘတဂကေပၚ ကယတငစမအပခပခြငရခသညမာ ႏစေပါငးမားစြာ ၾကာခၿပ ျဖစသညက မတသားထားရမညျဖစသည။ေပါငးစညးခၿပျဖစေသာ MOPF - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနသည ဘကဂကလပငနးစဥမားတြင အားေကာငးေသာ အခနးက႑က စတငရရလာၿပဟ မနးဆရပါသည။ ထအရာသည ဘကဂကေရးရာ ဥးစားေပးမႈမားႏင ဘ႑ာေရးစညးမဥးစညးကမး တးတကလာေစရန အေရးႀကးသညအတြက ေထာကပကညေပးသငပါသည။ သ႔ရာတြင ကနဥးကားမေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး လပငနးမားအတြက MOPF - စမကနးႏင ဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာနထမ အကအညရရရန မျဖစႏငပါက သကဆငရာဝနႀကးဌာနမားမ ပါဝငလပေဆာငရန စတပါဝငစားလင ၎တ႔ႏငအတ အကးျဖစထြနးမႈရစြာ လပကငႏငေသာ အခြငအလမးမား ရေနပါသည။

35. Welham et al - ကားမေရးရာအသားေပး အမားျပညသ ဘ႑ာေငြသးစြမႈ စမခန႔ခြျခငး၊ စာမကႏာ ၁၃။

36. ျမနမာႏငငအစးရ - ျပညသ႔အငအားဥးစးဌာန၊ ၂၀၁၄ ခႏစ ျပညလးကၽြတ လဥးေရႏင အမအေၾကာငးအရာ သနးေခါငစာရငး - ကားမ ေရးရာ႐ႈေထာငမားအတြက အေၾကာငးအရာသေတသနစာတမး (ေနျပညေတာ - ၾသဂတလ ၂၀၁၇) စာမကႏာ ၅၉။

37. UNESCO, Comprehensive Education Sector Review: Higher Education In Myanmar (Yangon, 2013), p.13. မတခက။ ။ ယခ စာတမးအားေရးသားခေသာသသည အဆပါ လပေဆာငခကမားက ေဒသႏရအစးရအရာရမားႏင လတတေလာလပေဆာငသြားခေသာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားတြင အသးျပခပါသည။ ထသ႔လပေဆာငျခငးအားျဖင

ကား-မေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး20

သငတနးတကေရာကသမားအား ကားမေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငးအား မတဆကေပးႏငမညျဖစသည။ အစးရအရာရမား ရငးႏးေနၿပးသားျဖစၿပး နားလညလြယေသာ အခကအလကမားက အသးျပျခငးသည ကားမေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငးအတြကအကးျဖစထြနးေစႏငရန အလားအလာရသည ထေရာကမႈရေသာ ဆကသြယေျပာဆျခငးျဖစေၾကာငး ေတြ႕ရခရပါသည။ ဥပမာအားျဖင ၂၀၁၉ ခႏစ ေမလတြင ဧရာဝတတငးအစးရ (အရပဘကလမႈအဖြ႕အစညးမား)မ အရာရမားႏင ျပလပခေသာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြတြင ပညာေရးဝနႀကးဌာနမ အရာရမားအေနျဖင ေယာကားေလးမားသည မနးကေလးမားထက အဘယေၾကာင ေကာငးထြကႏႈနးပမျမငမားရသညဆသညႏင မနးကေလးမားမ ေယာကားေလးမားထက စာေမးပြတြင အဘယေၾကာင ပမရလဒေကာငးေလရေၾကာငးႏင ပတသကေသာ အေၾကာငးအရငးမားက အႀကျပႏငခၿပး ျဖစႏငေခရေသာ မဝါဒတ႔ျပနခကမားက

38. ေဆြးေႏြးခပါသည။ အျခားဝနႀကးဌာနမားမ အရာရမားအေနျဖင ေဆြးေႏြးမႈတြင လြယကစြာပါဝငႏငခၿပး အဆပါလပေဆာငခကမား၏ အကးေကးဇးမားက ျမငေတြ႕ခၾကပါသည။ ထ႔အတ အဆပါဥပမာမ ေယာကားေလးမားသည မနးကေလးမားထက သကဆငရာ အမားျပညသဝနေဆာငမႈမားက လကခရရမႈ နညးပါးေနသညက ျပသခသညအတြက

39. ကားမေရးရာဘတဂကေရးဆြျခငးသည မနးကေလးမားႏင အမးသမးမားကသာ ဥးတညခကထားျခငးမဟတေၾကာငး ျပသႏငရန အေထာကအကျဖစခပါသည။

40. ႏငငသားမား၏ ဘတဂကလလားမႈ အခကအလကမားက သမာ႐းကႏငငေရးလလားမႈစစတမးေကာကယမႈမားမ တစဆင ေကာကယျခငးသည နညးပညာဆငရာျပနာမားႏင ဝနးရေနၿပး မနကနျခငးမရတတပါ။ မညသ႔ပငဆေစကာမ အနညးဆး အျခားပမအသးဝငႏငေသာ လပေဆာငခကႏစခရေနပါသည။ ၁) အျပနအလနတန႔ျပနမႈရေသာ ဘတဂကေရးရာ app မားက သးစြျခငး။ ၂) တ႔ျပနသမားအား အမားျပညသဘ႑ာေငြသးစြရန ေ႐ြးခယမႈမားအၾကားတြင ေကာကစရစခအေရအတြက အတအကက ခြေဝထားခငးပါ။ အဆပါ နညးလမးမားတြင ဆးကးမားလညး ရေနၿပး ျမနမာႏငငတြင စတငသးစြမႈ အေျခအေနတြငသာ ရေနပါေသးသည။ သ႔ေသာ လပေဆာငခက ၁) အား Myanmar Institute of Gender Studies မ ေလလာခကတစစတတစပငးအေနျဖင လကရတြင စမးသပအသးျပေနၿပး လပေဆာငခက ၂) အား Myanmar Social Policy၊ Poverty Research Groupႏင The Asia Foundation တ႔ကသ႔ေသာ အဖြ႕အစညးမားမ စမးသပအသးျပခၾကၿပး ျဖစပါသည။

41. ျမနမာႏငငအပခပေရးအတြငး အရညအေသြးရေသာ ပါဝငမႈမား၏ အေရးပါမႈက ထညသြငးစဥးစားျခငးႏင ပတသကၿပး ေဆြးေႏြးမႈမားက ဆကလကေလလာႏငရနအတြက Paul Minoletti၊ Gender (in) Equality in the Governance of Myanmar: Past, Present, and Potential Strategies for Change (Yangon: The Asia Foundation, April 2016), pp.3-4.

42. Ismene Gizelis, Khin Ma Ma Myo, Jana Krause, Paul Minoletti, ျမနမာႏငငရ ႏငငသားမားအတြက ဘတဂက (Myanmar Institute of Gender Studies, forthcoming 2020)၊ Paul Minoletti၊ ျမနမာႏငငရ ကားမေရးရာ ဘတဂကေရးဆြျခငး (ActionAid၊ CARE၊ Oxfam and WON၊ ထတျပနချခငးမရ ၂၀၁၅)

43. ျမနမာႏငငအစးရ - ဗဟစာရငးအငးအဖြ႔ ႏင UNDP၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ စမကနးအတြက အမးသား ညႊနးကနးမေဘာင၊ စာမကႏာ - ၈။

44. ျပညေထာငစသမၼတျမနမာႏငငေတာအစးရ - စမကနးႏငဘ႑ာေရးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာႏငင၏ ေရရညတညတခငၿမၿပး ဟနခကညေသာ ဖြ႔ၿဖးတးတကမႈ စမကနး (၂၀၁၈ - ၂၀၃၀)၊ စာမကႏာ - ၂၃။

45. မတခက - ဤညႊနးကနးမာ အမးသမးမားအတြကသာ ေကာကယရသည အေၾကာငးအရငးမာ မထငရားပါ၊ (၁) အမးသားမားႏင ႏႈငးယဥလင အမးသမးမားတြင သငတငေလာကပတေသာ အလပမားရမရက သရနအတြက အသးဝငပါသည၊ (၂) သငတငေလာကပတေသာ အလပအကငရသည အမးသားမား၏ ရာခငႏႈနးသညလညး အေရးႀကးေသာ အခကအလကျဖစပါသည။