㬐ᤐᐐ㤐ᤐⰐḐတА㤐㠐ᤐ㨐Ⱀ㠐ᤐ㴐�㨐Ⱀ㠐ᤐㄐᬐ㠐ᬐⰐ

ḐတА㤐㠐ℐㄐ縐�ⰐА㤐㠐ℐᬐⰐᤐ㨐Ⱀ㠐�ⴐ⼐�㨐Ⱀ㠐䨐 ᤐㄐᬐ㠐ᬐⰐᬐ蠐ㄐᄐⰐА㤐㜐ᤐ㴐ؐᐐ㤐⼐㠐ԐԐ㤐ㄐᰐ㜐ᰐⰐ㬐ĐА㤐㠐

䈀爀攀愀欀椀渀最䜀攀渀搀攀爀 匀琀攀爀攀漀琀礀瀀攀猀

2

အဆိုပါ အစီရင္ခံစာသည္ ျမန္မာႏုိင္ငံအမ်ိဳးသမီးသတင္းသမားမ်ားအဖြဲႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာေထာက္ပံ့ေရးႏွင့္ ဖိုဂ်ိဳ

မီဒီယာအင္စတီက်ဴမ ွလုပ္ေဆာင္ပါသည္။

ျမန္မာႏိုင္ငံအမ်ိဳးသမီးသတင္းသမားမ်ားအဖြဲ ႔သည္ မီဒီယာက႑တြင္ အမ်ိဳးသမီးသတင္းေထာက္မ်ား၏

စိတ္ဝင္စားမႈမ်ားကို ျမွင့္တင္ေပးရန္ႏွင့္ ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ျပေပးရန္ ဖြစဲည္းထားေသာ ရန္ကုန္အေျခစုိက္

အသက္ေမြးမႈဆိုင္ရာအဖြဲ ႔႔တစ္ဖြ ႔ဲ႔ ျဖစ္သည္။ သူတို ႔သည္ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ အမ်ိဳးသမီးသတင္းေထာက္မ်ား၏

အရည္အေသြးကို တည္ေဆာက္ေပးျခင္းႏွင့္ ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္ႏွင့္ သတင္မီဒီယာအေၾကာင္းအရာႏွစ္ခုလံုးတြင္

က်ားမေရးရာအတြက္ ပံ့ပိုးေပးျခင္းမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ေပးၾကသည္။

ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာေထာက္ပံ့ေရးႏွင့္ ဖုိဂ်ိဳ မီဒီယာအင္စတီက်ဴ ႔သည္ ၂၀၁၁ ကတည္းက ျမန္မာႏိုင္ငံရိွ

မီဒီယာဖြံျဖိဳးတိုးတက္ေရးကို ေထာက္ပံ့ေပးရာတြင္ မိတ္ဖက္မ်ားအေနျဖင့္ ပါဝင္ခဲ့ပါသည္။ အဆိုပါအဖြဲအစည္းမ်ား၏

လက္ရွိအစီအစဥ္သည္ ဒီမုိကေရစီ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးတြင္ ပါဝင္ရန္ အမ်ိဳးသားႏွင့္

အမ်ိဳးသမီးအားလံုးအတြက္ တူညီေသာအခြင့္အေရးေထာက္ပံ့ေပးသည့္ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ မီဒီယာပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္

ဖြျံဖိဳးတိုးတက္ေရး၊ အမွီအခုိကင္းကင္းႏွင့္ တာဝန္ယူေဆာင္ရြက္ေရးအတြက ္ ပံ့ပိုးေပးရန္

ၾကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္လွ်က္ရွိသည္။

စာသားႏွင့္ သုေတသနၾကီးၾကပ္ျခင္း- အယ္လီဆြီဒန္

သုေတသနညႈိႏႈိင္းေဆာင္ရြက္ျခင္း- စမ္းစမ္းထက္

မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာသူမ်ား- ခင္စႏၵာျမင့္၊ စုမြန္လတ္၊ စိုးစံထိုက္၊ ခင္ခင္ေက်ာ္

ပံုႏိွပ္မူၾကမ္းစိစစ္ျပင္ဆင္ျခင္း- ပါနီလာဘိုခရစ္စတန္းစံ

ဘာသာျပန္-ျမတ္လြင္လြင္ေအာင္

ဒီဇုိင္း- M Spiral

ေက်းဇူးတင္လႊာ

နမူနာမီဒီယာမ်ားရရိွေရးႏွင့္ နမူနာမီဒီယာႏွင့္ပတ္သက္ေသာ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကိ ု လုပ္ေဆာင္ေပးျခင္းျဖင့္

ေလ့လာမႈကို ပံ့ပုိးေပးေသာ ကူညီေပးေသာသူမ်ားအားလံုး- အထူးသျဖင့္ ဘရမ္မိုင္ (ျမစ္ၾကီးနားသတင္းဂ်ာနယ္)၊

တည္ၾကည္ေအး (မံုရြာေဂဇက္)၊ေဇာ္မ်ိဳးထြန္း(MGYဂ်ာနယ္)၊ ေကာင္းျမတ္ႏိုင္(သဇင္ပန္းခိုင္)၊မုိင္ႏိုင္ႏုိင္ဦး(မားနဂါး)၊

ေအးေအးဇင္(တနသၤာရီအပတ္စဥ္ဂ်ာနယ္)၊ပါပြီး(ဟားခါးပိုစ့္)၊ခြန္ရာဇာ(ျပည္သူအသံ)၊စုိင္းမိဏ္း(ပင္လံု)၊စိုင္းဒစ္(သွ်န္ပို

င္း)၊ပါပူ(တုန္းစန္)၊ ကႏၱာရဝတီတိုင္းမ္စ္၊ခိုင္ျမတ္ေက်ာ္(နိရဥၥရာ)ႏွင့္ ခင္မင္းေဇာ္ (ဒီဗြီဘီ)

3

ဒီဇုိင္းလုပ္ေဆာင္မႈတြင္ ဆက္လက္ပူးေပါင္းပါဝင္ေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ ျပီးေျမာက္ေအာင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္

ေဆာင္ရြက္ျခင္းႏွင့္ ေလ့လာမႈအျပီးသတ္ျခင္းမ်ားအတြက္ ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာေထာက္ပံ့ေရးႏွင့္ ဖုိဂ်ိဳမီဒီယာ

အင္စတီက်ဴ ႔ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအမ်ိဳးသမီးသတင္းသမားမ်ားအဖြဲ ႔မ ွ ဝန္ထမ္းမ်ား- အထူးသျဖင့္ မ်ိဳးမင္းထိုက္၊

လက္ယာထြန္း၊ ပါနီလာဘိုခရစ္စတန္းစံ၊ အနီတာဆိုတာဘက္ဂ်ေကာ့စံ၊ဇင္မာလားေ႒း၊ထက္ထက္ႏွင့္

အလွေလးသူဇာ။

ဘ႑ာေရးပံ့ပုိးမႈ

ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာေထာက္ပံ့ေရးမွတဆင့္ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံတကာဖြံျဖိဳးတိုးတက္မႈ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး

ေအဂ်င္စီ(SIDA)အား ေက်းဇူးတင္ရွိပါသည္။

ႏိုင္ငံတကာ မီဒီယာေထာက္ပံ့ေရးႏွင့္ ဖိုဂ်ိဳ မီဒီယာအင္စတီက်ဴ ႔ႏွင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံအမ်ိဳးသမီးသတင္းသမားမ်ားအဖြဲ ႔ ၂၀၁၇

ရန္ကုန္၊ ျမန္မာ

www.genderinmyanmarnews.org

http://www.genderinmyanmarnews.org/

4

မာတိကာ နိဒါန္း 5

ေနာက္ခံသမိုင္း 7

က်ား၊ မေရးရာနွင့္ သတင္းပညာက်င့္ဝတ္ 7

ျမန္မာနိုင္ငံရိွ က်ား၊ မေရးရာအေျခအေန 8

မီဒီယာမ်ားတြင္ က်ား၊ မ ကိုယ္စားျပဳမႈ 11

ေလ့လာမႈနည္းပညာ 16

ဦးတည္ခ်က္မ်ား 16

နည္းလမး္မ်ား 17

အရည္အေသြး ယုံၾကည္စိတ္ခ်ရမႈ 20

ရလာဒ္မ်ား 21

သတင္းထဲတြင္ ပါဝင္ေသာ လူမ်ား 21

ရုပ္ပုံမ်ား 26

သတင္းအရည္အေသြး 30

သတင္းေပးပုိ႔ျခင္းႏွင့္ သတင္းတင္ဆက္ေပးျခင္း 38

အထူးျပဳေခါင္းစဥ္မ်ား 42

ျဖစ္စဥ္ေလ့လာခ်က္မ်ား 48

နိဂုံး 64

ေထာက္ခံအၾကံျပဳခ်က္မ်ား၅ 70

ကုိးကားမႈမ်ား 74

ေနာက္ဆက္တြဲ ၁ 75

ေနာက္ဆက္တြဲ ၂ 78

5

နိဒါန္း မီဒီယာမ်ားသည္ ဒီမုိကေရစီတက္လွမ္းျခင္းနွင့္ က်ား၊ မေရးရာတန္းတူညီမွ်မႈျမွင့္တင္ျခင္း နွစ္ခုလံုးအတြက္

အသံုးျပဳနိုင္သည့္ ကိရိယာတစ္ခုျဖစ္သည္။ တနည္းျပန္ေျပာင္းဆုိရလွ်င္၊ မီဒီယာအေၾကာင္းအရာမ်ားတြင္

က်ား၊မေရးရာဘက္လုိက္မႈသည္ ဒီမိုကေရစီက်ျပီး ျငိမ္းခ်မ္းေသာလူ႔ေဘာင္ ဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္ေရးကုိထိခုိက္ေစနုိင္သည္။

က်ား၊မေရးရာသည္ နိုင္ငံတကာမီဒီယာမ်ားနွင့္ ဖြ႕ံျဖိဳးေသာ ရပ္ရြာအသိုင္းအဝုိင္းမ်ား၏ က်ယ္ျပန္႔စြာ အသိအမွတ္

ျပဳျခင္းကုိ ရရိွေနျပီျဖစ္ေသာ္ျငားလည္း အက်ံဳးဝင္မႈအသစ္အေပၚကမာၻအနံွ႔ေလ့လာမႈမ်ားက မီဒီယာမ်ားတြင္

အမ်ိဳးသားနွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို ေဖာ္ျပမႈသည္ ေယာက္်ားဆန္ျခင္းနွင့္ မိန္းမဆန္ျခင္းဆုိင္ရာ ဓေလ့ထံုးတမ္း

ပံုေသကားက်အျမင္မ်ားနွင့္ ဘက္လုိက္ေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္း ျပသေနသည္။ ထုိပုံေသကားက်အျမင္မ်ားသည္ နိုင္ငံေရး၊

စီးပြားေရး၊ အားကစားနွင့္ ေဖ်ာ္ေျဖေရးစသည့္ အျခားလူ႔အသုိင္းအဝို္င္းရႈေထာင့္မ်ားတြင္ ေတြ႔ျမင္ေနရေသာ

ရွိရင္းစြအဲေျခအေနနွင့္ က်ား၊မေရးရာ ကြာဟခ်က္ကုိ အားျဖည့္ေပးေနသည္။ (မက္ခါရီရာ ၂၀၁၅)

ထုိထိခုိက္နစ္နာေစေသာ ပံုေသကားက်အျမင္မ်ား၏ ေနာက္ထပ္ အကိုးအကားအေထာက္အထားမ်ားကုိ

ထုတ္လုပ္ေပးေနျခင္း နွင့္ သူတုိ႔ကိိုစိန္ေခၚေနေသာ သတင္္းနမူနာမ်ားကိုေတြ႔ရွိေနျခင္းသည္ လက္ရွိ

သတင္းေပးပုိ႔မႈတြင္ က်င့္သံုးေနမႈမ်ားကို အသိပညာျမွင့္တင္ေပးျခင္းနွင့္ အေျပာင္းအလဲအတြက္အေရးဆုိျခင္းတုိ႔တြင္

ကူညီေပးသည္။ ကၽြနု္ပ္တုိ႔အေနျဖင့္ “ေယာက္်ားျဖစ္ျခင္း”နွင့္ “မိန္းမျဖစ္ျခင္း” နည္းလမ္းအသစ္မ်ားကုိ

ျမွင့္တင္ေပးေသာ မူဝါဒမ်ားနွင့္ ကနဦးေျခလွမ္းမ်ားလုိအပ္ေနသည္။ လူမႈေရးအားျဖင့္ ေစ့ေဆာ္တုိက္တြန္းေသာ

သေဘာထားခံယူခ်က္နွင့္ အမူအက်င့္ အေျပာင္းအလဲမ်ားသည္ က်ား၊မေရးရာကြာဟမႈကို ရင္ၾကားေစ့ေပးနိုင္သည္။

ယေန႔အခ်ိန္အထိ မဒီီယာမ်ားတြင္ က်ား၊မေရးရာကုိယ္စားျပဳမႈ ပံုစံနွင့္ အလားအလာမ်ားကုိေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္ရန္

ျမန္မာသတင္းအေၾကာင္းအရာမ်ားကုိအေသးစိတ္ေလ့လာထားမႈမ်ားမရိိွေသးေပ။ ဤအထင္ကရ ေလ့လာမႈက

အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာဆက္သြယ္ေရးနည္းလမ္းမ်ား၊ ပုိင္ဆုိင္မႈအမ်ိဳးအစား၊ ပထဝီေဒသမ်ား၊ဘာသာစကားမ်ား၊

ထုတ္ျပန္ေသာအၾကိမ္ေရမ်ားနွင့္ နုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ နွီးႏႊယ္မႈမ်ားတြင္ လက္ရွိျမန္မာမီဒီယာအခင္းအက်င္း၏

အမ်ိဳးအစားစ့ုံလင္မႈကို လႊမ္းျခံဳေသာ ျမန္မာ့သတင္းမ်ားရွိ အမ်ိဳးသမီးႏွင့္ အမ်ိဳးသားအသံမ်ား ဘက္မညီမွ်မႈေပၚ

မီးေမာင္းထိုးျပသည္။ ၄င္းသည္ ဒီမုိကေရစီနည္းလမ္းသုိ႔ ကူးေျပာင္းျခင္္းကာလတြင္ မီဒီယာက႑သည္

ကၽြမ္းက်င္္ပုိင္နုိင္ေနျပီး ရင့္က်က္ေနသည္နွင့္အမွ် တာဝန္ယူရန္ အခ်ိန္ကိုက္ လုပ္ေဆာင္မႈျဖစ္သည္။

ထိုေလ့လာမႈသည္ အဆိုပါအေၾကာင္းအရာမ်ားအေပၚ မီဒီယာတိုးတတ္မႈကို ေျခရာခံလိုက္သည့္ နည္းလမ္းအေနျဖင့္

ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း တစ္ေထရာတည္းတူျပီး ေနာက္ထပ္ျပဳလုပ္မည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရိွသည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ျဖစ္သည္။

ရည္ရြယ္ခ်က္သည္ ကမၻာတစ္ဝွမ္းရွိ မီဒီယာေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရး သုေတသနတစ္ခုျဖစ္ျပီး ကမၻာအႏံွ႔ရိွ

အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အခြင့္အေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ားႏွင့္ သုေတသနပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းအေကာင္အထည္ေဖာ္

6

ေထာက္ပံ့ေပးသည့္ စီမံကိန္းျဖစ္ေသာ လာမည့္ ၂၀၂၀ ခုႏွစ္တြင္ “ကမၻာလံုးဆုိင္ရာ မီဒီယာ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း

စီမံကိန္း”တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံပါဝင္ေၾကာင္း ေတြ႔ျမင္ရန္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိသည္။ အဆိုပါ စီမံကိန္းသည္ မီဒီယာတြင္

က်ားမေရးရာညီမွ်မႈအတြက္ ေအာင္ျမင္မႈရျပီး ဆက္လက္တည္ရွိျပီး ေပၚေပါက္လာေသာ စိန္ေခၚမႈမ်ားကုိ

ေဖာ္ထုတ္ေပးျခင္းျဖင့္ လက္လွမ္းမီေသာ အခြင့္အေရးမ်ားကို လုပ္ေဆာင္ေပးသည္။ အျခားပါဝင္ေသာ

အာရွႏုိင္ငံမ်ားမွာ အာဖဂန္နစ္စတန္၊ ဘဂၤလားေဒရွ္႔၊ ဘူတန္၊ အိႏၵိယ၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ ဂ်ပန္၊ မေလးရွား၊ မြန္ဂုိလီယား၊

နီေပါ၊ ပါကစ္စတန္ႏွင့္ ဗီယက္နမ္တို႔ ပါဝင္သည္။

ဤမီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းစီမံခ်က္၏ ရလဒ္မ်ားသည္ မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳးေရးလုပ္ငန္းစဥ္ရွိ ဟာကြက္ကို

ျဖည့္ဆည္းရန္ မီဒီယာကၽြမး္က်င္သူမ်ားနွင့္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအၾကား စြမ္းရည္ျမွင့္ျခင္းျဖင့္ အေထာက္အကူေပးရန္၊

မီဒီယာအတြင္းနွင့္ မီဒီယာမွတဆင့္ က်ား၊မေရးရာတန္းတူညီမွ်မႈကိုျမွင့္တင္ေပးရန္ ရည္ရြယ္သည္။

7

ေနာက္ခံသမိုင္း

က်ား၊ မေရးရာနွင့္ သတင္းပညာက်င့္ဝတ္

လူမႈအဖြဲ႔အစည္းအတြြင္းတြင္မီဒီယာသည္ အေရးပါေသာ က႑တြင္ ပါဝင္ေနသည္။ မီဒီယာမ်ားက လတ္တေလာ

အျဖစ္အပ်က္မ်ား၊ အဓိပၸါယ္ေကာက္ယူျခင္းအတြက္ ေဘာင္သတ္မွတ္ေပးျခင္း၊ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ကိစၥရပ္မ်ားနွင့္

ပတ္သက္၍ နုိင္ငံသားမ်ားကုိ စည္းရံုးလႈံ႔ေဆာ္ျခင္း၊ ၾကီးစုိးေသာ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့မ်ားနင့္ လူ႔ေဘာင္အဖြ႔ဲအစည္းကုိ

ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ျခင္းနွင့္ ေဖ်ာ္ေျဖျခင္းတုိ႔ကို ျပဳလုပ္ေပးလ်က္္ရွိသည္။

သုိ႔ေသာ္လည္း၊ မီဒီယာမ်ားသည္ ကၽြန္ုပ္တုိ႔အေရးၾကီးသည္ဟုယူဆေသာအရာမ်ား၊ ကမာၻၾကီးကုိ ကၽြန္ုပ္တုိ႔ရႈျမင္ပုံမ်ား

ကုိလည္း ပုံေဖာ္ေပးသည္။ သတင္းမီဒီယာကၽြမ္းက်င္သူမ်ားက သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကုိ တိက်မွန္ကန္မႈအေပၚ

ထားရွိသည္ က်င့္ဝတ္ဆုိင္ရာစည္းမ်ဥ္းမ်ား၊ မွ်တ၍ ဟန္ခ်က္ညီေသာကုိယ္စားျပဳမႈ၊ ၾကံဳေတာင့္ၾကံဳခဲသတင္းျဖစ္မႈ၊

ဘက္လုိက္မႈမရွိိဘဲ ျပီးျပည္စံုမႈ (WACC ၂၀၀၅) တုိ႔အေပၚမူတည္၍ စုေဆာင္းတည္းျဖတ္ရန္ ရည္ရြယ္သည္။

သတင္းေရးသားရန္ သတင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ားေပၚတြင္ ဆက္စပ္စဥ္းစားရမည့္အခ်ိန္နွင့္

ေထာက္ပံ့ပုိ႔ေဆာင္မႈဆုိင္ရာ အကန္႔အသတ္မ်ားရွိေနသည့္အေလ်ာက္၊ မည္သည့္သတင္းကုိ ထုတ္ျပန္မည္ဟု

ေရြးခ်ယ္လုိက္ျခင္းသည္ ထုိအျဖစ္အပ်က္နွင့္ကိစၥရပ္မ်ားသည္ အျခားအရာမ်ားထက္ အေရးၾကီးသည္ဟု

ဆံုးျဖတ္လုိက္ေၾကာင္း အဓိပၸါယ္သက္ေရာက္သည္။ မည္သူ႔အသံကုိမွ်ေဝမည္ဟုဆံုးျဖတ္ျခင္း လုပ္ငန္းစဥ္တြင္

လူမႈေရးနွင့္နုိင္ငံေရးဆုိင္ရာ တန္ဘုိးမ်ားနွင့္ ကမာၻ႔အျမင္မ်ားေပၚတြင္ အေျခခံထားေသာ အကဲျဖတ္ခ်က္မ်ား

ခ်မွတ္ျခင္းပါဝင္ေနသည္။ (မက္ခါရီရာ ၂၀၁၅)

မီဒီယာကၽြမ္းက်င္ပုိင္နုိင္မႈ (ပေရာ္ဖက္ရွင္နယ္)ဆုိင္္ရာက်င့္ဝတ္မ်ားတြင္ သတင္းပညာက်င့္သံုးမႈကုိ ဗဟုိျပဳထားေသာ

မူလစံနႈနး္မ်ား ဖြဲ႔စည္းပါဝင္ေနသည္။ က်င့္ဝတ္နွင့္ဆုိင္ေသာသတင္းပညာကြန္ရက္ (Ethical Journalism Network)

(EJN) ၏အဆုိအရ၊ မီဒီယာက်င့္ဝတ္မ်ားတြင္ အမွန္တရားနွင့္ တိက်မႈ၊ လြတ္လပ္အမွီခိုကင္းမႈ၊ မွ်တမႈနွင့္

သမာသမတ္က်မႈ၊ လူသားျခငး္စာနာမႈနွင့္တာဝန္ခံမႈ ဟူသည့္ အာေဘာ္ငါးခုသည္ ျမည္္ဟိန္းေနသည္။

ကၽြမ္းက်င္ပုိင္နုိင္ေသာ သတင္းပညာတန္ဖုိးမ်ားကို ေလးစားျခင္းသည္ သတင္းသမားမ်ားကုိ “က်င့္ဝတ္နွင့္ညီေသာ

လြတ္လပ္စြာထုတ္ေဖာ္ေျပာဆုိျခင္းကုိ အပ္နွင္းသည့္ ေခါင္းဆာင္မႈကို ေပးအပ္ရန္ ေနရာတစ္ခုအတြင္း”သုိ႔

ထည့္လုိက္သည္ဟု EJN ကမွတ္ခ်က္ျပဳသည္။ ရင္းျမစ္နွင့္ သတင္းေရြးခ်ယ္ျခငး္လုပ္ငန္းစဥ္သည္

သတင္းသမားမ်ားနွင့္ အယ္ဒီတာမ်ား၏ပုဂၢိဳလ္ေရးဆုိင္ရာ တန္ဖုိးထားမႈမ်ားျဖင့္ မလႊဲမေရွာင္သာပဲ

8

လႊမ္းမိုးခံေနရသည့္္အေလ်ာက္၊ ဘက္လုိက္မႈကုိေရွာင္ကြင္းရန္ ထုိက်င့္ဝတ္ဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းမ်ားကုိ

ေရွ႔တန္းတင္ထားနိုင္မည့္ ေနရာသည္ အေရးပါလာသည္။

ဤစကားစစ္ထုိးပြဲမ်ားတြင္ မည္သူ႔အသံကက်ယ္ေလာင္ျပီး မည္သူကနႈတ္ဆိတ္ေနသည္၊ မည္သည့္ကိစၥရပ္မ်ားကို

ေဆြးေနြးျပီး မည္သုိ႔ ပံုေဖာ္ေဘာင္ခတ္ခံရသည္ ဆုိသည္တို႔ကိိုစီစစ္ဆံုးျဖတ္ျခင္းအားျဖင့္ မီဒီယာသည္

လႊမ္းမုိးထားေသာ ေနရာကုိစိန္ေခၚရန္ သုိ႔မဟုတ္ ရွိရင္းစြေဲနရာကုိထိန္းသိမ္းထားရန္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရွိေနသည္။

သတင္းမီဒီယာမ်ားသည္ -သူတုိ႔၏ ေစာင့္ထိန္းလိုက္နာမႈ၊ စတုတၳမ႑ိဳင္အျဖစ္ အေျခခံက်ေသာ အခန္းက႑၊

လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကုိယ္စား ေစာင့္ၾကည့္ေပးေသာ အဖြဲ႔အစည္း၊ ျပည္သူလူထုအက်ဳိးစီးပြားကုိ ကာကြယ္ေပးသူမ်ား

ျဖစ္သည္နွင့္အညီ - လူသားမ်ိဳးႏြယ္မ်ား၏ ထက္ဝက္ျဖစ္သည့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအပါအဝင္ လူထု၏အမ်ိဳးအစား

စံုလင္ေသာ က႑မ်ားမွ အေတြ႔အၾကံဳမ်ား၊ စိုးရိမ္ပူပန္မႈမ်ားနွင့္ အေတြးအျမင္မ်ားကုိ ၾကိဳးစားထင္ဟပ္ရန္

တာဝန္တစ္ရပ္ရွိသည္။ မီဒီယာ လုပ္ငန္းခြင္အတြင္း (ဝန္ထမ္းခန္႔အပ္ျခင္းနွင့္ ရာထူးအဆင့္တုိင္းရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကို

ရာထူးတုိးျခင္း) နွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္အမ်ိိဳးသားမ်ားကုိ ကုိယ္စားျပဳျခင္း (မွ်တေသာ က်ား၊ မ ပံုေဖာ္မႈနွင့္

ဘက္မလုိက္ေသာ၊ က်ား၊ မ တိက်စြာ မသတ္မွတ္ေသာ ဘာသာစကားကုိအသံုးျပဳျခင္း နည္းလမး္မ်ားျဖင့္)

နွစ္ရပ္လံုးတြင္ မီဒီယာမ်ားသည္ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း က်ား၊ မေရးရာ မမွ်တမႈမ်ားကုိ

ဆက္လက္တည္တံ့ေနေစသည့္ ပံုေသကားက်အျမင္မ်ားနွင့္ ဘက္လိုက္မႈမ်ားကုိ စိန္ေခၚနိုင္သည့္

လုပ္ပုိင္ခြင့္အာဏာရရိွေနသည္။

ျမန္မာနိုင္ငံရိွ က်ား၊ မေရးရာအေျခအေန

က်ား၊ မေရးရာဆိုသည္မွာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္အမ်ိဳးသားမ်ားကုိ လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကအပ္နွင္းလုိက္သည့္

စရိုက္လကၡဏာမ်ားနွင့္ လူမႈေရးအခန္းက႑မ်ားကုိဆုိလုိသည္။ ထုိအခန္းက႑မ်ားသည္ ယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုးစံ

မ်ားကိုလိုက္၍ ကြျဲပားျခားနားျပီး၊ အခ်ိန္နွင့္အမွ်ေျပာင္းလဲနုိင္သည္ကုိ ေလ့လာေတြ႔ရိွရသည္။ ကမာၻတဝွမ္းရိွ

လူအဖြဲ႔အစည္းအမ်ားစုတြင္ ေယာက္်ားမ်ားကုိ မိနး္မမ်ားထက္ ပုိမုိတန္ဘိုးထားျပီး အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ

ခြျဲခားနွိမ္ခ်မႈမ်ား ဆက္လက္တည္တံ့ေစေသာ မညီမွ်သည့္ က်ား၊ မေရးရာပါဝါဆက္ႏြယ္မႈမ်ားကုိဖန္တီးသည့္ က်ား၊

မအဆင့္အတန္းခြမဲႈ ရွိေနသည္။ က်ား၊ မေရးရာ တန္းတူညီမွ်မႈသည္ လူ႔အဖြ႔ဲအစည္းအတြင္းရွိ

အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္အမ်ိဳးသားမ်ားကုိ ညီမွ်ေသာ အခြင့္အလမ္းနွင့္ ျပဳမူဆက္ဆံျခင္းကုိ ျမွင့္တင္ေပးရန္အတြက္

ပလက္ေဖာင္းတစ္ခုျဖစ္ေပသည္။

ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏အဆင့္အတန္းျမင့္မားမႈနွင့္ က်ား၊ မေရးရာတရားမွ်တမႈမရွိျခင္း နွင့္ပတ္သက္၍

“ျပႆနာမရွိ” ဟု အက်ယ္အဝင့္ေျပာဆိုေရးသားမႈသည္ ကုိလုိနီေခတ္ ကတည္းကလူ႔အဖြ႔ဲအစည္းအတြင္း

ပ်ံ႕နွံ႕ခဲ့ျပိးျဖစ္သည္။ (GEN ၂၀၁၅) ထုိအျငင္းပြားမႈကုိ ေထာက္ခံေပးရန္ ေထာက္ခံအားေပးသူမ်ားက

9

သမိုင္းတစ္ေလ်ာက္ စီးပြားေရးနယ္ပယ္တြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ပါဝင္မႈ၊ ေျမယာပိုင္ဆုိင္ခြင့္နွင့္

အေမြဆက္ခံျခင္းတုိ႔နွင့္ပတ္သက္ျပိး သာတူညီမွ်ေသာ ဥပေဒရွိျခင္းနွင့္ ကိုလိုနီေခတ္မတုိင္မီက ၾသဇာေညာင္းေသာ

ဘုရင္မ(မိဖုရား) မ်ား၏ သမုိင္းတစ္္ခု စသည္တုိ႔ကုိ အေၾကာင္းျပကုိးကားၾကသည္။ အႏၵိယနွင့္ တရုတ္နုိင္ငံကဲ့သုိ႔ေသာ

အိမ္နီးခ်င္းတုိင္းျပည္မ်ားရွိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေျခအေနနွင့္ ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အေျခအေနကုိ နႈိင္းယွဥ္ေသာအခါ

ထုိအျငင္းပြားမႈသည္ ပုိမုိ၍ပင္ အားေကာင္းလာသည္။

ဤလူသိမ်ားေသာ ေတြးေခၚယူဆမႈအျပင္၊ ျမန္မာနိုင္ငံတြင္က်ား၊ မ မတူညီမႈမ်ားကုိ စတင္္အသိအမွတ္ျပဳ

လာၾကေသာအခါ၊ သူတုိ႔သည္ ယဥ္ေက်းမႈနွင့္ဘာသာေရးဆုိင္ရာ အျငင္းအခံုမ်ားျဖင့္ မၾကာခဏ ကာကြယ္

ေျပာဆိုလာၾကသည္။ ေယာက္်ားနွင့္မိန္းမမ်ားအေပၚ ခြျဲခားေသာ ျပဳမူဆက္ဆံမႈသည္ ဘာသာေရးအယူဝါဒတြင္

အစျပဳသည္ ဟူသည့္ အယူအဆတစ္ရပ္ရိ္ွသည္။ ေယာက္်ားမ်ား၏ ေမြးရာပါျဖစ္ျပီး စိတ္ကူးယဥ္အရည္အခ်င္း အျဖစ္

မွတ္ယူၾကသည့္ “ဘုန္း” ကဲ့သုိ႔ေသာ ေထရဝါဒဗုဒၶ ဘာသာဝင္တုိ႔၏ သေဘာထားသည္ ေယာက္်ားမ်ားကုိ

ပုိမိုျမင့္မားေသာ လုပ္ပိုင္ခြင့္အာဏာနွင့္ ဘာသာေရးဆုိင္ရာအဆင့္အတန္းတုိ႔ကိုေပးအပ္ထားသည္။ (GEN ၂၀၁၅)။

ဤယံုၾကည္မႈက သီးျခားပုဂၢိဳလ္ေရးနယ္ပယ္တြင္ျဖစ္ေစ၊ အမ်ားျပည္သူနွင့္ဆုိင္ေသာ နယ္ပယ္တြင္ျဖစ္ေစ

ေယာက္်ားမ်ားသည္ သာလြန္ေသာေခါင္းေဆာင္မ်ားနွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူမ်ားျဖစ္သည္ဟူသည့္ ဘက္လုိက္မႈကုိ

ေပးေလသည္။ မိန္းမမ်ားသည္ ဥာဏ္အလင္းရရန္ သူတုိ႔၏စြမး္ရည္အားျဖင့္ သိမ္ငယ္ေသာ ခံစားမႈကို

ရရိွေစေလသည္။ ေယာက္်ားမ်ားသာလွ်င္ ရဟန္းဝတ္နုိင္ျပီး၊ ရဟန္းေတာ္မ်ားသာလွ်င္ အလံုးစံုကိုသိျမင္ျခင္း၏

စံနမူနာျဖစ္ေသာ ဗုဒၶဘုရားရွင္ျဖစ္နုိ္င္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ မိန္းမမ်ားသည္ အလံုးစံုကိုသိျမင္ေသာ

ဥာဏ္အလင္းရရွိလုိလွ်င္ ေနာင္ဘဝတြင္ေယာက္်ားအျဖစ္နွင့္ျပန္္လည္ေမြးဖြားရန္လုိအပ္သည္။ ဘာသာေရးေနာက္ခံ

အေၾကာင္းအရာက အလိုအေလ်ာက္ေပးအပ္ထားေသာ ေယာက္်ားမ်ား၏ သာလြန္မႈအဆင့္တန္းျဖစ္သည္။

ကမာၻအဝွမး္ရွိ ေနရာတုိင္းမွာကဲ့သုိ႔ပင ္ ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ အဆင့္အတန္း၊ မ်ိဳးႏြယ္စု၊ ကုိးကြယ္သည့္ဘာသာ၊ ပထဝီ၊

လိင္မႈဆုိင္ရာတိမ္းညႊတ္မႈ၊ မသန္စြမ္းမႈနွင့္ အျခားကုိယ္ပိိုင္လကၡဏာ အမ်ိဳးအစားမ်ားအားလံုးတုိ႔အေပၚမူတည္၍

ကြျဲပားမႈမ်ားနွင့္ နယ္ပယ္တစ္ေၾကာတြင္ က်ား၊ မတရားမွ်တမႈမရိွျခင္း သည္ အျဖစ္မွန္ျဖစ္သည္။ ျမန္မာနိုင္ငံရိိွ

အမ်ိဳးသမီးမ်ားအားလံုးသည္ တူညီေသာအျပဳအမူ သုိ႔မဟုတ္ တူညီေသာ အတုိင္းအတာျဖင့္ ခြျဲခားဆက္ဆံျခင္းကုိ

ေတြ႔ၾကံဳခံစားရျခင္းမရွိေသာ္လည္း ယခုရရိွနုိင္ေသာ စာရင္းဇယား အခ်က္အလက္အမ်ားအျပားက က်ား၊ မေရးရာ

ကြာဟမႈမ်ား အမ်ားအျပားရိွေနေၾကာင္းျပသေနသည္။

စီေဒါေကာ္မီတီက ၂၀၀၈ခုနွစ္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္ ျမန္မာနိုင္ငံက ပါဝင္လက္မွတ္ ေရးထုိးထားေသာ

စီေဒါသေဘာတူစာခ်ဳပ္ (အမ်ိဳးသမီးမ်ားအား နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ခြျဲခားဆက္ဆံမႈ ပေပ်ာက္ေရးသေဘာတူစာခ်ဳပ္) နွင့္

သဟဇာတမျဖစ္ေၾကာင္း ေထာက္ျပေျပာဆိုမႈ ျဖင့္စတင္ပါမည္။ ဖြဲ ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒသည္

“အမ်ိဳးသားမ်ားနွင့္သာေလ်ာ္ကန္သင့္ျမတ္သည့္ ရာထူးတာဝန္မ်ားအတြက္ အမ်ိဳးသားမ်ားအား ေရြးခ်ယ္္ခန္႔ထား

10

ျခင္းကုိ ဤပုဒ္မအရ အဟန္႔အတားမျဖစ္ေစရ” ဟု သတ္မွတ္ျပဌာန္းထားေသာ အပိုဒ္ ၃၅၂ အရ ခြျဲခားဆက္ဆံမႈ

ကယ္ေပါက္ကုိ ျပဌာန္းထားသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ နုိင္ငံတြင္း အာဏာအရိွဆံုးေသာ

အဖြဲ႔အစည္းတစ္ရပ္ျဖစ္သည့္ တပ္မေတာ္တြင္ စစ္မႈထမ္းျခင္္းမွ စနစ္တက် ဖယ္ထုတ္ခံထားရသည္ဟု ေတြ႔ရသည္။

သက္တမ္း ၁၅၀ရွိျပီျဖစ္ေသာ ျပစ္မႈဆုိင္ရာဥပေဒတြင္ လင္ခန္းမယားခန္းနွင့္ဆုိင္ေသာ မုဒိန္းမႈကုိ ကုိင္တြယ္ထားျခင္း

မရိွပါ၊ သုိ႔မဟုတ္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသားျဖစ္ေစတုိ႔သည္ တားျမစ္ေစအမိန္႔ကုိ ေတာင္းခံနုိင္ျခင္းမရွိပါ။

ကုိယ္ပုိင္စရိုက္လကၡဏာေဖာ္ျပမႈတြင္လည္း ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ ဖခင္ျဖစ္သူသည္

သူတုိ႔အိမ္ေထာင္စု၏ အိမ္ေထာင္ဦးစီးဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မဟုတ္သည္ျဖစ္ေစ၊ တရားဝင္စာရြက္စာတမ္းမ်ားတြင္

ဖခင္နွင့္ဆက္ႏြယ္မႈကုိ သတ္မွတ္ေဖာ္ျပၾကရသည္။

ျမန္မာနုိင္ငံတြင္ ကေလးေမြးဖြားျခင္းသည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားေသဆံုးရေသာ အဓိကအေၾကာင္းရင္းတြင္ ပါဝင္ေနဆဲ

ျဖစ္သည္။ (အာဆီယံနုိင္ငံမ်ားအၾကားတြင္ ကေလးေမြးဖြားျခင္းေၾကာင့္ေသဆံုးမႈနႈနး္ ဒုတိယ အျမင့္ဆံုးျဖစ္သည္)

(ADB ၂၀၁၇) ။ ဤအခ်က္က ျပည္သူ႔မူဝါဒခ်မွတ္မႈမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏က်န္းမာေရးနွင့္ သုခခ်မ္းသာကုိ

တန္ဖိုးထားမႈနိမ့္က်ေနျခင္းကုိ ညႊန္ျပေနသည္။ လိင္မႈဆုိင္ရာနွင့္ မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရးဆုိင္ရာ က်န္းမာေရး

ေစာင့္ေရွာက္မႈသည္ က်ား ၊မအေျချပဳမူဝါဒမ်ား ကင္းမဲ့ေနသည္။ ရလဒ္မ်ားအရ၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ၂၅%သည္

မိသားစုစီမံကိန္းအစီအစဥ္အတြက္ လုိအပ္ခ်က္မ်ားရိွေနၾကျပီး လက္ထပ္ျပီးအမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ ၁၆% မွာ

သားဆက္ျခား ရန္ မျဖည့္ဆည္းေပးနုိင္ေသာလုိအပ္ခ်က္မ်ားရွိေနၾကသည္။ (MoHS နွင့္ ICF ၂၀၁၇)။ မုဒိန္းမႈမ်ားနွင့္

မိခင္၏ အသက္အႏၱရာယ္ရွိေနသည့္အေျခအေနမ်ားတြင္ပင္ ကေလးဖ်က္ခ်ျခင္းသည္ တရားမဝင္ပါ။

ျမန္မာအမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ သူမ၏ ခင္ပြန္းသည္၏ ခြင့္ျပဳခ်က္မရဘဲ သားေၾကာျဖတ္ျခင္း ျပဳလုပ္၍ မရပါ။

အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚအၾကမ္းဖက္မႈသည္ အေတာ္ကေလးပံုမွန္ျဖစ္ေနသည့္အေလ်ာက္ အိမ္တြင္းအၾကမ္းဖက္မႈသည္

အဓိက ျပႆနာတစ္ရပ္ျဖစ္သည္။ (GEN ၂၀၁၅) အမ်ိဳးသမီး ခုနွစ္ဦးလွ်င္ တစ္ဦးသည္ (၁၅%) တစ္စံုတစ္ေယာက္က

ကုိယ္ထိလက္ေရာက္အၾကမ္းဖက္ျခင္းကုိခံရဖူးျပီး အိမ္ေထာင္ရိွေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ားအနက္ ငါးဦးလွ်င္ တစ္ဦး

(၂၁%)သည္ လက္တြေဲဖာ္တစ္ေယာက္၏ အၾကမ္းဖက္မႈကုိ ခံရဖူးၾကသည္။ (MoHS နွင့္ ICF ၂၀၁၇)။ ၅၁%ေသာ

အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ ၄၈%ေသာ အမ်ိဳးသားမ်ားက ဇနီးကုိ ရိုက္နွက္ျခင္းသည္ အခ်ိဳ႕ေသာအေျခအေနမ်ားတြင္

မွ်တသည္ဟု ယံုၾကည္ၾကသည္မွာ တုန္လႈပ္အံ့ၾသဘြယ္ေကာင္းလွသည္။ ၄င္္းသည္ လူမႈပံုစံသြင္းထားေသာ1

အမ်ိဳးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမး္ဖက္မႈ သဘာဝကုိ သက္ေသျပျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ကုိယ္ထိလက္ေရာက္

အၾကမ္းဖက္ခံရမႈျဖစ္ေစ၊ လိင္ပိုင္းဆုိင္ရာ အၾကမ္းဖက္ခံရမႈျဖစ္ေစ ေတြ႔ၾကံဳဖူးျပီး အကူအညီေတာင္းခံေသာ

1 က်ား၊မ လူမႈပုံစံသြင္းျခင္းသည္ တစုံတေယာက္၏လိင္နွင့္ပတ္သက္၍ သေဘာထားမ်ား၊ လူမႈေရးေမွ်ာ္မွန္းခ်က္မ်ားကို

ေလ့လာသည့္လုပ္ငန္းစဥ္တစ္ခုျဖစ္သည္။

11

အမ်ိဳးသမီးမ်ားတြင္ ၁%သည္ ရဲထံသြားေရာက္အကူအညီေတာင္းခံျပီး ေနာက္ထပ္ ၂.၅%နွင့္ ၃%မွာ ေရွွ႕ေနမ်ားနွင့္

လူမႈေရးလုပ္ငန္းလုပ္ေဆာင္ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားထံတြင္ အသီးသီးအကူအညီေတာင္းခံၾကသည္။

လူအဖြဲ႔အစည္းအတြင္း “အဆင့္အတန္းျမင့္မားသည္” ဟုဆုိေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားရွိေနေစကာမူ၊ အမ်ိဳးသားမ်ားက

ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ေသာ အခန္းက႑နငွ့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ရာထူးေနရာမ်ားကုိ ဆက္လက္လႊမး္မိုးထားဆဲျဖစ္သည္။

ျမန္မာစီးပြားေရးေကာ္ပုိေရးရွင္္းၾကီးမ်ား၏ ၃%တြင္သာ အမ်ိဳးသမီး စီအီးအုိ မ်ားပါရိွျပီး (MoIP၂၀၁၅) ၊

ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္ေနရာ၏ ၁၄.၅% (စစ္တပ္အတြက္ထားရွိေသာ ေနရာမ်ားကုိခ်န္လွပ္၍) သာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား

ျဖစ္သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္သည္ အစုိးရအဖြ႔ဲတြင္တစ္ဦးတညး္ေသာ အမ်ိဳးသမီးဝန္ၾကီး ျဖစ္သည္။

သမၼတရံုးတြင္ ဝန္ထမ္းစုစုေပါင္း၏ ၅၃%သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ၾကေသာ္လည္း စီမံခန္႔ခြေဲရး အဆင့္ရာထူးမ်ားတြင္

၁၀%သာရရိွထားသည္။ သတၱဳတြင္းဝန္ၾကီးဌာနတြင္ လုပ္သားအင္အား၏၄၂%သည္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား

ျဖစ္ၾကေသာ္လည္း အၾကီးတန္းအဆင့္ရာထူးမ်ား၏ ၁၀%သာလွ်င္အမ်ိဳးသမီးရယူထားနုိင္ၾကသည္။ (ADB, UNDP,

UNFPA, UN Women ၂၀၁၆)။ ၁၉၆၇ခုနွစ္မွ ၂၀၁၅ခုနွစ္အထိ နုိင္ငံတြင္ အမ်ိဳးသမိးသံအမတ္

တစ္ဦးတစ္ေယာက္မွမရိွပါ။ ၂၀၁၅ခုနွစ္တြင္ ေဒၚရင္ရင္ျမင့္သည္ ဂ်ာမဏီနုိင္ငံဆုိင္ရာ ျမန္မာသံအမတ္ၾကီးအျဖစ္

ခန္႔အပ္ခံရျပီး နိုင္ငံ၏ဒုတိယေျမာက္ အမ်ိဳးသမီးသံအမတ္ျဖစ္လာသည္။

မီဒီယာမ်ားတြင္ က်ား၊ မ ကိုယ္စားျပဳမႈ

ကမာၻ႔ သတင္းမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကုိယ္စားျပဳမႈအေရအတြက္နွင့္အရည္အေသြးကုိ တုိင္းတာရန္ ရည္ရြယ္လ်က္

ကမာၻလံုးဆုိင္ရာမီဒီယာမ်ားေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးစီမံခ်က္2 ကုိ ၁၉၉၅ခုနွစ္မွစ၍ ငါးနွစ္လွ်င္ တစ္ၾကိမ္

ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ၂၀၁၅ခုနွစ္တြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ေနာက္ဆံုးေလ့လာခ်က္မွ ရလဒ္မ်ားက သတင္းမီဒီယာမ်ားတြင္

အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အသံကုိယ္စားျပဳမႈ တုိးျမွင့္ျခင္းသည္ခရိးမေပါက္ဘဲ အလြန္အမင္းေနွးေကြးေနေၾကာင္း ျပသခဲ့သည္။

တစ္ကမာၻလံုးတြင္ လူအမ်ားကနားေထာင္ေသာ၊ ဖတ္ရႈေသာ သတင္းမ်ားတြင္အမ်ိဳးသမီးမ်ားပါဝင္မႈ သုိ႔မဟုတ္ ပံုနွိပ္၊

ရုပ္ျမင္သံၾကားနွင့္၊ ေရဒီယုိသတင္းမ်ားထတဲြင္ ျမင္ေတြ႔ရေလ့ရွိသူမ်ားတြင္ ၂၄%သာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားျဖစ္ေနျခင္းသည္

၂၀၁၀ခုနွစ္ေလ့လာခ်က္မွ ေတြ႔ရွိရခ်က္အတုိင္း ေျပာင္းလဲမႈမရိွေၾကာင္းျပသေနသည္။ (မက္ခါရီယာ ၂၀၁၅)

2 မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ျခင္းသည္ လူမႈေရးနွင့္ ယဥ္ေက်းမႈ စံနႈနး္မ်ားတည္ရိွေနမႈကို ေျခရာခံျခင္းနွင့္ တိုင္းတာျခင္းတို႔အတြက္

ထိေရာက္ေသာကိရိယာတစ္ခုျဖစ္သည္။ ကမာၻ႔မီဒီယာမ်ားေစာင့္ၾကည့္ျခင္းစီမံခ်က္ (GMMP) သည္ ‘အမ်ိဳးသမီးမ်ားစြမ္းရည္ျမွင့္တင္ျခင္း ဆက္သါယ္ဆက္ဆံေရး’ နိုင္ငံတကာညီလာခံ၏ အက်ိဳးရလဒ္တစ္ခုအျဖစ္ ၁၉၉၅ခုနွစ္တြင္စတင္ခဲ့သည္။ ထုိစီမံခ်က္က

ကမာၻ႔သတင္းမီဒီယာမ်ားတြင ္ အမ်ိဳးသားမ်ားနွင့္အမ်ိိဳးသမီးမ်ား ကိုယ္စားျပဳပါဝင္မႈ တစ္ေန႔တာေလ့လာခ်က္တစ္ခု ပါဝင္ခ့ဲသည္။

ထိုေစာင့္ၾကည့္ျခင္းကို (WACC) ကမာၻ႔ခရစ္ယာန္ ဆက္သြယ္ေရးအတြက္ အဖြဲ႔အစည္း၏ စည္းရံုးညိွနႈိင္းခ့ဲျပိး ငါးနွစ္လွ်င္တစ္ၾကိမ္ ျပဳလုပ္သြားမည္ျဖစ္သည္။၁၉၉၅ခုနွစ္တြင္ ပါဝင္ေသာနိုင္ငံ ၇၁နိုင္ငံမွ ၂၀၁၅ခုနွစ္တြင ္ ၁၁၄နိုင္ငံအထိပူးေပါင္းပါဝင္မႈ တိုးတက္ခဲ့ျပီး မီဒီယာမ်ားတြင္က်ား၊ မေရးရာကို ခ်ိတ္ဆက္ရန္စိတ္ဝင္စားမႈၾကီးထြားလာျခင္းကို သက္ေသျပခ့ဲသည္။ ဗီယက္နမ္၊ ဘဂၤလားေဒရ္ွနွင့္ မေလးရွား တို႔အပါအဝင္ အာရွေဒသတြင္းနုိင္ငံမ်ားအမ်ားအျပားသည္ တစိတ္တပိုင္းပါဝင္လာခ့ဲရာ ျမန္မာမီဒီယာသည္လည္း ကမာၻအဝွမ္းေလ့လာမႈတြင္ ပါဝင္လာခ့ဲသည္။

12

သတင္းျပဳလုပ္သူအေနနွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ကၽြမ္းက်င္မႈလုိအပ္ေသာ အမ်ိဳးအစားမ်ားတြင္ ကုိယ္စားျပဳမႈလည္း

လုိအပ္ေနေသးသည္။ သတင္းျဖစ္ေပၚေစသူသည္အမ်ဳးိသမီးျဖစ္လွ်င္ အဓိကအားျဖင့္ “ၾကယ္ပြင့္မ်ား” သုိ႔မဟုတ္

“သာမာန္လူထု”အေနျဖင့္သာ ျဖစ္သည္။ အမ်ိဴးသမီးမ်ားသည္ အာဏာပုိင္မ်ားနွင့္ ကၽြမ္းက်င္သူမ်ားအျဖစ္

သတင္းတြင္ ကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈမွာ သတင္းအရင္းျမစ္မ်ား၏ ၁၉%သာရွိသည္။ သမားရိုးက်မီဒီယာ (ပံုနွိပ္နွင့္္

ေရဒီယုိ၊ရုပ္ျမင္သံၾကား)တြင္သာမက အသစ္ေပၚေပါက္လာေသာ အီလက္ထရြန္နစ္မီဒီယာမ်ားတြင္ပါ က်ား၊ မေရးရာ

တင္ျပမႈနွင့္ ကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈတုိ႔တြင္ ဆက္လက္တည္ရွိေနေသာကြာဟခ်က္မ်ားနွင့္ ေပၚေပါက္လာေနေသာ

ကြာဟခ်က္မ်ားကုိ GMMP ၂၀၁၅က ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဤအခ်က္ကုိအေျခခံ၍ အင္တာနက္သတင္းမ်ားသည္

သမားရုိးက် သတင္းၾကားခံမ်ားမွတဆင့္ တည္ေဆာက္ထားေသာ၊ မီဒီယာမ်ား၏က်ား၊ မဘက္လိုက္မႈမ်ားကုိ ပုိ၍ပင္

ျမင္သာလာေအာင္ပုံၾကီးခ်ဲ႔ေပးေသာမွန္ဘီလူမ်ားျဖစ္သည္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်နိုင္သည္။

ျမန္မာနုိင္ငံတြင္းအေနနွင့္၊ က်ား၊မေရးရာကိစၥရပ္မ်ားအတြက္ မီဒီယာမ်ားကုိေစာင့္ၾကည့္ထားေသာ အခ်ိဳ႕ေသာ

ေလ့လာမႈ အက်ဥ္းမ်ားရွိေနျပီးျဖစ္သည္။ ထုိေလ့လာမႈမ်ားမွအမ်ားအျပားမွာ က်ားမေရးရာတန္းတူညီမွ်ေရးကြန္ရက္

(GEN) ကျပဳလုပ္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ GENက အသစ္ျပန္လည္မြမ္းမံထားေသာ ‘မီဒီယာမ်ားအတြက္ က်ား၊မေရးရာ

ထိရွလြယ္မႈ အညြန္းမ်ားအတြက္ ယူနက္စကုိ မူေဘာင္’ ကုိအသံုးျပဳ၍ရွိေနေသာ ပံုနွိပ္မီဒီယာမ်ားမွ ေသးငယ္ေသာ

နမူနာတစ္ခုကုိ ဆန္းစစ္ေလ့လာခဲ့သည္။(GEN 2015) ထုိေလ့လာခ်က္က ထုိသတင္းၾကားခံနယ္မ်ားတြင္

ကုိယ္စားျပဳပါဝင္သူမ်ား၏ ၂၀မွ ၃၀%အထိကုိ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကရယူထားျပီး ၂၂%ကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈရွိေသာ

ေနစဥ္ထုတ္မီဒီယာမ်ားထက္ ၃၁% ကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈရိွေသာ အပတ္စဥ္ထုတ္သတင္းစာ(ဂ်ာနယ္)မ်ားတြင္

အနည္းငယ္္ပုိ၍ကြျဲပားကုိယ္စားျပဳေၾကာင္း ေတြ႔ရသည္။ အမ်ိဳးသမီးပရိသတ္အတြက္ တုိက္ရုိက္ပစ္မွတ္ထားေသာ

ထုတ္ေဝမႈမ်ားတြင္ပင္ အမ်ိဳးသမီးကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈမွာ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ ၅၆%ရိွသည္။ အက်ဥ္းခ်ဳပ္ေလ့လာခ်က္က

အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ သတင္းအခ်က္အလက္ရင္းျမစ္မ်ား သုိ႔မဟုတ္ “သာမာန္နုိင္ငံသား” အျဖစ္ မၾကာခဏ ပါဝင္ျပီး

ေျပာေရးဆိုခြင့္ရွိသူသုိ႔မဟုတ္ ကၽြမ္းက်င္သူအျဖစ္ ကိုးကားေဖာ္ျပခံရမႈရွားပါသည္ကုိေဖာ္ျပခ့ဲရာ GMMP

ေတြ႔ရွိခ်က္မ်ားနွင့္ ကုိက္ညီလ်က္ရွိသည္။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားကုိယ္စားျပဳပါဝင္မႈ နည္းပါးေနေၾကာင္းေတြ႔ရသည္သာမက၊

သတင္းမ်ားတြင္ ဆင္းရဲမႈ၊ ေက်းလက္နွင့္ အလုပ္အဆင့္အတန္း ရႈေထာင့္မ်ား ကင္းမဲ့ျခင္းဟုဆုိလိုေသာ

ေယဘုယ်သေဘာလူမႈေရးထည့္သြင္းျခင္းမ်ား မပါရိွျခင္းကုိပါ ေတြ႔ရွိခဲ့သည္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ကို

ျခြင္းခ်က္ထား၍ ၾကြယ္ဝခ်မ္းသာျခင္း၊ အမ်ိဳးသားျဖစ္ျခင္း၊ အထက္လႊာျဖစ္ျခင္း၊ တုိ႔က အဓိကကုိယ္စားျပဳမႈၾကီးတြင္

ပါဝင္ေနေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ နိုင္ငံေရးအေၾကာင္းအရာနမူနာမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏အသံကုိ ျဖစ္စဥ္မ်ား၏

၁၄%တြင္ သာၾကားခဲ့ရသည္။

GEN က ၂၀၁၅ခုနွစ္ ျမန္မာနုိင္ငံ၏ ေရြးေကာက္ပြအဲၾကိဳကာလနွင့္ ေရြးေကာက္ပဲြ ေနာက္ပုိင္းကာလမ်ားအတြင္း

အမ်ိဳးသမီးကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားပံုနိွပ္မီဒီယာလႊမ္းျခံဳမႈကုိ ေနာက္ထပ္ေလ့လာမႈတြင္ ေလ့လာဆန္းစစ္ခဲ့သည္

13

(GEN ၂၀၁၆)။ ထုိဆန္းစစ္မႈက အမ်ိဳးသမီးကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအေၾကာင္း ေဖာ္ျပသည့္သတင္းမ်ားသည္

ေရြးေကာက္ပြကဲာလအတြင္း မ်က္နွာဖုံးသတင္းမ်ားတြင္ ၁.၁၂% ပါဝင္ခဲ့ျခင္းေၾကာင့္ မီဒီယာမ်ားအတြက္

ေယဘုယ်အားျဖင့္ အနည္းငယ္ အေရးပါခ့ဲသည္ဟု ဆုိနုိင္ေၾကာင္း အၾကံျပဳခဲ့သည္။ ထုိသုိ႔ေဖာ္ျပရာတြင္ သူတုိ႔သည္

အမ်ိဳးသမီးကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအျဖစ္နွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူမ်ားအျဖစ္ သုိ႔မဟုတ္ အစုိးရမဟုတ္ေသာ

ျပည္တြင္းအဖြ႔ဲအစည္းမ်ားနွင့္ အစုိးရမဟုတ္ေသာနုိင္ငံတကာအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ေလ့လာသူမ်ားသုိ႔မဟုတ္က်ား၊

မေရးရာနွင့္ ဆက္ႏြယ္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားနွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အလုပ္လုပ္ေနၾကေသာ

တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ားအားျဖင့္ ထံုးစံအတိုင္း အမ်ိဳးသမိးမ်ားနုိင္ငံေရးတြင္ပါဝင္မႈကုိ တန္ဖုိးထားျပီး

အသိအမွတ္ျပဳေသာ အမ်ိဳးသားမ်ား၏ သေဘာထားေဖာ္ျပမႈဆုိင္ရာျပႆနာတစ္ရပက္ို သက္ေသျပေနသည့္

အမ်ိဳးသားကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားနွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူမ်ားက ၁၆%ကုိသာ ရည္ညြန္း ကုိးကားခဲ့သည္။

ပုိမိုအရည္အေသြးရွိေသာ ျမန္မာနုိင္ငံရွိ မီဒီယာက႑ကုိ က်ား၊မေရးရာရႈေထာင့္မွ ေလ့လာခ်က္တစ္ရပ္ကုိ အပုိဒ္ ၁၉

အဖြဲ႔ (Article 19) ကျပဳလုပ္ခဲ့ျပီး သူတုိ႔၏အစီရင္ခံစာ စီစစ္ျဖတ္ေတာက္ထားေသာ က်ားမေရးရာ

(ဆင္ဆာျဖတ္ထားေသာက်ား၊ မေရးရာ) ကုိ ၂၀၁၅ခုနွစ္တြင္ အမ်ားျပည္သူသို႔ ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ (Article 19 2015)

အစီရင္ခံစာက သတင္းျပဳလုပ္သူမ်ားအျဖစ္၊ မီဒီယာအတြင္း ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်မွတ္သူအျဖစ္၊ သတင္း၏

အေၾကာင္းအရာအျဖစ္ အမ်ိဳးသားနွင့္အမ်ိဳးသမီးတုိ႔၏ အေတြ႔အၾကံဳကြာဟမႈ အေရအတြက္တစ္ခုနွင့္ က်ား၊မေရးရာ

တိက်ေသာသတင္းအခ်က္အလက္ကုိ လက္လွမ္းမီမႈ ဆက္သြယ္ခ်က္တစ္ခုကုိ ေဖာ္ထုတ္သတ္မွတ္နုိင္ခဲ့သည္။

က်ား၊မေရးရာကုိအေျခခံေသာ ပုံေသကားက် အျမင္မ်ားသည္ “မိန္းမေကာင္း” ဆုိသည္ကုိ နာခံတတ္ေသာ၊

အိမ္တြင္းမႈကၽြမ္းက်င္ေသာ မိန္းမျဖစ္ျပီး သူမ၏လိင္မႈေရးရာနွင့္ အိမ္ေထာင္ေရးအေျခအေနတို႔ျဖင့္

အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆုိရန္သာ ပံုေဖာ္ေလ့ရိွေသာ မီဒိယာတလႊားတြင္ မ်ားျပားေနဆဲျဖစ္ေၾကာင္းမွတ္ခ်က္မွာ GEN

ေလ့လာခ်က္နွင့္ တူညီေၾကာင္းေတြြ႔ရသည္။ အသက္ၾကီးေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားက မိခင္သုိ႔မဟုတ္အိမ္ရွင္မအျဖစ္

ပံုေဖာ္ခံၾကရနိုင္ဘြယ္ ရွိျပီး ငယ္ရြယ္ေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ားကုိ အလွအပနွင့္ အပ်ိဳစင္ျဖစ္ျခင္း အမွတ္အသားမ်ားအျဖစ္

ေဖာ္ျပခံၾကရဘြယ္ရွိသည္။ ပုဒ္မ ၁၉အဖြဲ႔၏ေလ့လာခ်က္နွင့္ GEN၏ ေလ့လာခ်က္နွစ္ခုလံုးတြင္ ေလ့လာသူမ်ားက

အမ်ိဳးသမီးပရိသတ္ကုိ ပစ္မွတ္ထားေသာ အစီအစဥ္မ်ားတြင္ အလွအပေရးရာ၊ ဖက္ရွင္၊ က်န္းမာေရးနွင့္

တကုိယ္ရည္သန္႔ရွင္းေရးစသည့္ က်ား၊ မေရးရာနွင့္ဆက္ႏြယ္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကုိသာ

မ်က္နွာဖံုးတင္ေနျခင္းသည္ သမားရုိးက် က်ား၊မေရးရာ ပံုေသကားက်အျမင္မ်ားကို အားျဖည့္ေပးေနျခငး္ျဖစ္သည္ကို

ေတြ႔ရွိခဲ့ၾကသည္။

အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ သူတုိ႔၏သတင္းအခ်က္အလက္ လက္လွမ္းမီရရွိမႈကုိ ကန္႔သတ္ခံရျခင္းအားျဖင့္

အခ်ဳိးအစားမမွ်တစြာ ထိခုိက္ေနရေၾကာင္း ပုဒ္မ ၁၉ အဖြ႔ဲက ေျပာဆုိသည္။လူတုိင္းအတြက္ လြတ္လပ္စြာ

ထုတ္ေဖာ္ေျပာဆိုခြင့္ကုိ ကာကြယ္သည့္ဥပေဒ မရွိေသးလင့္ကစား ၊ေျပာင္းျပန္အားျဖင့္ သတင္းအခ်က္

14

အလက္မ်ားသည္ နုိင္ငံပိုင္ ဥစၥာပစၥည္းကဲ့သုိ႔ ျပဳမႈခံေနရျပီး၊ နုိင္ငံကကုိင္တြယ္ထားေသာ သတင္းအခ်က္

အလက္မ်ားမွ်ေဝျခင္းကုိ ဥပေဒအမ်ားအျပားက အၾကီးအက်ယ္တားဆီးေနသည္။ အမ်ားျပည္သူသို႔

ထုတ္ျပန္ရမည့္သတင္းကုိ နုိင္ငံမွထိန္းခ်ဳပ္ေသာ သေဘာသဘာဝတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ သူတုိ႔၏

ဗဟုသုတနွင့္ျပည့္စံုေသာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်နိုင္စြမ္းအေပၚ တုိက္ရုိက္သက္ေရာက္မႈရွိသည္။ ဥပမာအားျဖင့္၊

လိင္မႈဆုိင္ရာ၊ မ်ိဳးဆက္ပြားက်န္းမာေရးဆုိင္ရာနွင့္ သူတုိ႔၏ လုိက္ေလ်ာညီေထြေသာ အခြင့္အေရးမ်ားစသည့္ က်ား၊ မ

ေရးရာ တိက်ေသာကိစၥရပ္မ်ားကုိ အျပည့္အဝနားလည္နိုင္စြမ္း။ ပုဒ္မ ၁၉ ၏အဆုိအရ၊ မိခင္က်န္းမာေရး၊

မိသားစုစီမံကိန္း၊ လံုျခံဳစိတ္ခ်ရေသာ လိင္မႈဘဝ၊ ကာလသားေရာဂါနွင့္ HIV စသည့္ ကိစၥရပ္မ်ားနွင့္ပတ္သက္သည့္

သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားအတြက္အတားအဆီးအခ်ိဳ႔တြင္ မတူညီေသာ အမ်ိဳးသမီးပရိသတ္မ်ားအတြက္

သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကုိ သင့္ေလ်ာ္စြာစီစဥ္ထားမႈမရိွျခင္း အပါအဝင္ သတင္းအခ်က္အလက္

ရပိုင္ခြင့္အေၾကာင္း မသိရိွေသာအမ်ိဳးသမီးမ်ား၊ လုိအပ္ေသာေငြေၾကးနွင့္ အခ်ိန္အရင္းျမစ္မရွိေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၊

အမ်ိဳးသမီးမ်ားစာမတတ္ျခင္း (သုိ႔မဟုတ္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားကုိ သူမ၏မိခင္ဘာသာစကားျဖင့္ မရရိွနုိင္ျခင္း)၊

နွင့္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသြားလာမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားမႈမ်ား ပါဝင္သည္။ သူတုိ႔က နုိင္ငံေရးနွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္းတြင္

အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အသံမပါဝင္ျခင္းနွင့္ ျပည္သူလူထုအစီအစဥ္တြင္ ဦးစားေပးမႈနိမ့္ပါးေနေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏

သတင္းအခ်က္အလက္ လက္လွမ္းမီမႈအတြက္ ပါဝင္လုပ္ကုိင္မည့္ အရပ္ဘက္လူမႈအသုိင္းအဝုိင္း မရွိေၾကာင္း

ေထာက္ျပေျပာဆိုခဲ့သည္။

ဖုိဂ်ိဳ မီဒီယာအင္စတီက်ဴ႔က ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ေနာက္ထပ္ေလ့လာမႈ (ဟန္ဒြန္နက္တီနွင့္ နန္းျဖဴျဖဴလင္း ၂၀၁၆) က

မီဒီယာက႑တြင္ အမ်ိဳးသမီးသတင္းေထာက္မ်ားအတြက္ အလုပ္အကိုင္္အဆင့္အားလံုးနီးပါးတြင္ ေတြ႔ၾကံဳရေသာ

အေျခအေနမ်ားနွင့္ သီးျခားစိန္ေခၚမႈမ်ားကုိ သိခြင့္ရခဲ့သည္။ ေလ့လာမႈက မီဒီယာက႑အတြင္း

အမ်ိဳးသမီးသတင္းေထာက္မ်ား၏ တက္လမ္းကို ဖြဲ႔စည္းတည္ေဆာက္ပံုနွင့့္ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့နွစ္ခုလံုးက

အတားအဆီးျဖစ္ေနေၾကာင္း ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဥပေဒအရ မီးဖြားခြင့္သည္ မျဖစ္မေနရရွိလာနုိင္ ေသာ္လည္း

လုပ္ငန္းခြင္ျပန္လည္ဝင္ေရာက္ေရးေထာက္ကူေပးရန္ မူဝါဒမ်ားနွင့္ ကနဦးေျခလွမ္းမ်ားမရွိျခင္းေၾကာင့္

အိမ္ေထာင္ျပဳျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ သားသမီးေမြးဖြားျခင္းေၾကာင္းျဖစ္ေစ၊ အိမ္ေထာင္ျပဳျခင္းနွင့္ သားသမီးေမြးဖြားျခင္း

နွစ္ခုလံုးေၾကာင့္ျဖစ္ေစ၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ား၏ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းအလုပ္သည္ ရပ္တန္႔သြားၾကေလ့ရွိသည္။

ဤသည္ပင္လွ်င္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ အဓိကျပဳစုေစာင့္ေရွာက္သူမ်ားဟု ပံုေသကားက်ရႈျမင္ခံရျခင္းနွင့္ သူတုိ႔သည္

သူတုိ႔၏ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္းလုပ္ငန္း၏ေရွ႕တြင္ မ်ိဳးဆက္ပြားတာဝန္ကုိ ဦးစားေပးထားရွိရမည္ဟူသည့္

လူမႈေရးေမွ်ာ္မွန္းခ်က္ တုိ႔၏ အက်ိဳးဆက္တစ္ခုျဖစ္သည္။ အဓိကအားျဖင့္ သူမ၏ (သူမ၏ေဘးကင္းလံုျခံဳေရးကို

စုိးရိမ္ျခင္းေၾကာင့္) စိတ္အားထက္သန္မႈမရွိေသာ သေဘာထားမ်ားနွင့္ အလားတူ သူမ၏ သြားလာမႈကုိ

ထိန္းခ်ဳပ္ရန္အသံုးျပဳသည့္ ယဥ္ေက်းမႈစံနႈနး္မ်ားေၾကာင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားကုိေမွ်ာ္လင့္သည့္နည္းတူ အခ်ိန္တိုင္း၊

15

ေနရာတိုင္းတြင္ သတင္းေရးသားတင္ျပနုိင္ေစရန္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားအတြက္ အေျခအေနမ်ား ဖန္တီးေပးနုိင္ေရးအတြက္

မူဝါဒမ်ားနွင့္ နုိင္ငံေရးွဆႏၵ မရွိျခင္း ကုိလည္း ေလ့လာမႈက ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ စိတ္ဝင္စားဘြယ္ေကာင္းစြာပင္၊

ေလ့လာခ်က္က ခြျဲခားဆက္ဆံျခင္း၊ မလိုမုန္းထားမႈနွင့္ လိင္မႈဆုိင္ရာ ထိပါးေနွာင့္ယွက္မႈမ်ားျဖစ္ပြားမႈနႈန္း

ပုိမိုျမင့္မားျခင္းကုိ တင္ျပေသာ နယ္သတင္းသမားမ်ားျဖင့္ ရန္ကုန္တြင္အလုပ္လုပ္ေသာ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ နယ္တြင္

အလုပ္လုပ္ေသာ အမ်ိိဳးသမီးမ်ား၏ အခြင့္အလမ္းနွင့္ အေတြ႔အၾကံဳမ်ား သိသိသာသာ ကြာဟေနမႈကုိလည္း

ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။

ဆံုခ်က္ျဖစ္ေသာအာေဘာ္မ်ားအေနနွင့္ ပဋိပကၡ အကဲဆတ္ သတင္းပညာက က်ား၊ မေရးရာကုိယ္စားျပဳမႈ

ဆက္စပ္အေၾကာင္းအရာမ်ားတြင္ ေလ့လာမႈ၌ မီးေမာင္းထုိးျပပါလိမ့္မည္။ ဗင္နာတီးလ္ ဗင္နာ (Kvinna til Kvinna)

က်ားမေရးရာနွင့္ ပဋိပကၡအကဲဆတ္သတင္္းပညာ လက္စြ ဲ (Ahlsen ၂၀၁၅) တြင္

ပဋိပကၡအကဲဆတ္သတင္းေရးျခင္းကို “သတင္းသမားမ်ားနွင့္ ပုိမိုက်ယ္ျပန္႔ေသာ ေရခံေျမခံတြင္ ပဋိပကၡကုိ

နားလည္ရန္ ၾကိဳးပမ္းေနသူမ်ားအတြက္ အသံုးျပဳနိုင္ေသာကိရိယာ” ဟု ေဖာ္ျပထားသည္။ စစ္နွင့္ျငိမ္းခ်မ္းေရး

အေၾကာင္းသတင္းေပးပုိ႔ေနခ်ိန္တြင္ ျပဳလုပ္လုိက္ေသာ သတင္းေထာက္မ်ား၏ေရြးခ်ယ္မႈသည္ ပဋိပကၡအေၾကာင္း

ကၽြန္ုပ္တုိ႔နားလည္မႈအေပၚတြင္သာမက အေျဖထုတ္ရန္အတြက္ကၽြန္ုပ္တုိ႔ ေတြးဆမိသည္တုိ႔ အေပၚကိုလည္း

သက္ေရာက္မႈရွိသည္။ ဤအလွည့္အေျပာင္းသည္ ပဋိပကၡအတြက္ ျဖစ္နုိင္ေသာေျဖရွင္းမႈမ်ား ထုိးထြင္းဖန္တီးျခင္းကုိ

ထိခုိက္သည္။ ကမာၻအဝွမ္း မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္းက ပဋိပကၡ သတင္းမ်ား၏၁၃%တြင္သာ

အမ်ိဳးသမီးမ်ားကုိ ျပဳလုပ္သူ/သတင္းရင္းျမစ္ အျဖစ္ေဖာ္ျပမႈရိွျပီး၊ အမ်ားအားျဖင့္ သူတုိ႔ကုိ အမည္မပါဘဲ၊

ခံရသူသားေကာင္မ်ားအျဖစ္သာပံုေဖာ္ၾကသည္ကို ေဖာ္ထုတ္ခဲ့သည္။ ဆန္႔က်င္ဘက္သေဘာအားျဖင့္

အမ်ိဳးသားမ်ားကုိ ၊ လက္နက္ကိုင္တုိက္ပြမဲွ နုိင္ငံေရးစကားစစ္ထုိးမႈအထိ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ လႈပ္ရွားမႈအားလံုးတြင္

ခ်ိတ္ဆက္ေနသည့္ တက္ၾကြလႈပ္ရွားသူမ်ားအျဖစ္ ေဖာ္ျပခံၾကရသည္။ အမွန္တကယ္တြင္၊ အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္

အမ်ိဳးသားမ်ားသည္ ပဋိပကၡျဖစ္ပြားလာပံုနွင့္ ဆံုးျဖတ္ေျဖရွင္းနုုိင္မည့္နည္းလမ္းနွစ္ခုလံုးတြင္ အေရးပါသည့္

အခန္းက႑မွပါဝင္ေနသည္။ ကုလသမဂၢလံုျခံဳေရးကာင္စီ ဆံုးျဖတ္ခ်က္အမွတ္ ၁၃၂၅ (UN Women ၂၀၁၅) ၏

တုိင္လံုးေလးခုျဖင့္ ဤအခ်က္ကုိ အသားေပးေဖာ္ျပထားသည္။ ထုိ႔ျပင္၊ က်ား၊ မေရးရာအကဲဆတ္ေသာ အျမင္မွ

ပဋိပကၡကုိသတင္းေရးျခင္းသည္ ျငိမ္းခ်မ္းေရးလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ားပါဝင္မႈကို အတားအဆီးတစ္ခုအျဖစ္

ျပဳမႈေနသည့္ လူမႈစံနႈနး္မ်ားနွင့္ သေဘာထားခံယူခ်က္မ်ားကုိ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရန္ စြမ္းပကားရွိသည္။ (Ahlsen ၂၀၁၅)

16

ေလ့လာမႈနည္းပညာ ေလ့လာမႈသည္ လြန္ခဲ့ေသာ ႏွစ္ေပါင္း၂၀အေက်ာ္ ႏုိင္ငံေပါင္း ၁၀၀တြင္ စမ္းသပ္ျပဳလုပ္ျပီး အေကာင္အထည္

ေဖာ္ခဲ့ေသာ ကမၻာလံုးဆိုင္ရာမီဒီယာေလ့လာေစာင့္ၾကည့္ေရးစီမံကိန္း၏ ခိုင္လံုေၾကာင္းသက္ေသျပျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ

နည္းလမ္းျဖင့္ နမူနာယူျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုအရာသည္ မီဒီယာအတြက္ UNESCO က်ားမေရးရာအကဲစက္ေသာ

ညႊန္ၾကားခ်က္မွ ထပ္ေပါင္းျပီးေနာက္ ျမန္မာႏိုင္ငံႏွင့္ဆက္ႏြယ္မႈမ်ားကို လိုက္ေလ်ာညီေထြရွိေအာင္ျပဳျပင္ထားသည္။

ဦးတည္ခ်က္မ်ား

ေယဘုယ်ဦးတည္ခ်က္

ျမန္မာသတင္းမီဒီယာမ်ားတြင္ က်ား၊ မ ကုိယ္စားျပဳမႈမ်ားကုိ အေရအတြက္နွင့္အရည္အေသြးအားျဖင့္

ေလ့လာဆန္းစစ္ေရးအတြက္ က်ား၊မေရးရာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးကိရိယာတစ္ခု ထူေထာင္ရန္

အဓိကဦးတည္ခ်က္မ်ား

၁။ ပံုနွိပ္၊ ေရဒီယုိ/ရုပ္ျမင္သံၾကားနွင့္ အြန္လုိင္းသတင္းမ်ားတြင္ က်ား၊ မ ကုိယ္စားျပဳမႈမ်ားကုိ

အေရအတြက္အားျဖင့္တုိင္းတာေစာင့္ၾကည့္ရန္။

၂။ သတင္းမ်ားတြင္ က်ား၊ မအေျချပဳ ပံုေသကားက်အျမင္မ်ား ပါရိွေနမႈကုိ ခြျဲခားဆန္းစစ္ရန္နွင့္ သံုးသပ္ရန္

ဒုတိယဦးတည္ခ်က္မ်ား

၁။ အနာဂတ္တြင္ ကမာၻ႔အဝွမ္း မီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးတြင္ ပူးေပါင္းပါဝင္လာျခင္းရည္မွန္းခ်က္ျဖင့္

ျမန္မာနုိင္ငံတြင္း က်ားမေရးရာမီဒီယာေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးအတြက္ ေဒသခံ စြမ္းရည္ျမင့္တင္္ေပးရန္။

၂။ က်ား၊မ ေရးရာနွင့္ အမ်ုိးအစားကြျဲပားစံုလင္ျခင္းရႈေထာင့္မွ အေထာက္အထားအေျချပဳ

မီဒီယာဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္ေရး မဝူါဒ ကုိသတင္းေပးရန္အတြက္ အရည္အခ်င္းျပည့္ဝေသာ သုေတသနမ်ား

ေဖာ္ထုတ္ရန္။

ေမးခြန္းမ်ား

၁။ ျမန္မာသတင္းမ်ားတြင္ အမ်ိဳးသားမ်ားနွင့္အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ ရင္းျမစ္နွင့္ သတင္းျပဳလုပ္သူအျဖစ္ မည္သို႔

ကိုယ္စားျပဳၾကသနည္း။

၂။ မတူညီေသာေျပာင္းလဲနုိင္မႈမ်ား(သတင္းေဖာ္ျပမႈနည္းလမ္း၊ ပုိင္ဆုိင္မႈ၊ ေဒသအရင္းခံ၊ အေၾကာင္းအရာ)

အသီးသီး၌ မည္သုိ႔ေသာက်ား၊ မေရးရာ ပံုေသကားက်အျမင္မ်ားပ်ံ႔နံွ႕ေနသနည္း။

17

အနုမာနအယူအဆ

၁။ အမ်ိဳးသမီးမ်ားသည္ သတင္းမီဒီယာမ်ားတြင္သတင္းရင္းျမစ္နွင့္ ျပဳလုပ္သူအျဖစ္ အေရအတြက္အားျဖင့္

ကုိယ္စားမျပဳပါ။

၂။ သတင္းအဆင့္အတန္းကို လႊမ္းမုိးသည့္ က်ား၊မေရးရာ ပုံေသကားက်အျမင္မ်ားကုိအေျခခံျပီး

အမ်ိဳးသမီးမ်ားနွင့္ အမ်ိဳးသားမ်ားကုိ မွွ်တမႈမရိွစြာ ေဖာ္ျပသည္။

နည္းလမး္မ်ား

ဤသုေတသနတြင္ ပံုနွိပ္၊ ေရဒီယုိနွင့္ ရုပ္ျမင္သံၾကား နွင့္ အြန္လိုင္း သတင္းထုတ္လႊင့္မႈနမူနာတစ္ခုတြင္ က်ား၊ မ

ေရးရာကုိယ္္စားျပဳပုံနွင့္ ပတ္သက္သည့္ သတင္းအခ်က္အလက္ကုိ အမိအရဖမ္းဆုပ္ရန္ ေမးခြန္းမ်ားတည္ေဆာက္၍

ေလ့လာျခင္းကို အသံုးျပဳ၍ ကိန္းဂဏန္းအခ်က္အလက္မ်ားစုေဆာင္ျခင္းအပါအဝင္ ေရာေႏွာထားေသာ

နည္းလမ္းခ်ဥ္းကပ္မႈမ်ား ပါဝင္သည္။ သတင္းမီဒီယ�