Paulo C o e l h o

VEKONKALMEK STYOR

@53

TRKgES HALDUN PAMR

Paulo Coelho VERONKA

LMEK STYOR

ROMAN

T'rkesi HALDUN PAMR

CAN YAYIN LAR 1

Can Yaynlar: 1015 ada Dnya Edebiyat: 448

Vernica Decide Morrer, Paulo Coelho Paulo Coelho, 1998 Can Sanat Yaynlan, 1999Bu eserin Trke yayn haklan Sant Jordi Asociados (Barselona, spanya) araclyla alnmtr.W1 vw.paulocoelho.com

1. basm: 2000 22. basm: 2006

Kapak Tasarm: Erksl Yavi Kapak Dzepi: Semih zcan Dizgi: Glay Yldz Dzelti: N urten Snmezcan

Kapak Bask: etin Ofset Bask ve Cilt: zal Matbaas

ISBN 975-510-990-0

CAN SANAT YAYINLARIYAPIM, DAITIM, TCARET VE SANAY LTD. T.Hayriye Caddesi No. 2, 34430 Galatasaray, stanbul Telefon: (0212) 252 56 75 - 252 59 88 - 252 59 89 Fax: 252 72 33 http ://www. canyayinlari .com e-posta: yayinevi@canyayinlari.com

Paulo Coelho, 1947de, Brezilyann, Rio de Janeiro kentinde dodu. 1988de Simyacmn yaynlanmasyla birlikte, Coelho iin baarlarla dolu bir yazarlk hayat balam oldu. Coelhonun, Can Yaynlar arasnda bulunan kitaplar yalnzca ok satan listelerinin st sralarna yerlemekle kalmad, ayn zamanda toplumsal ve kltrel tartmalara da yol at. Paulo Coelho pek ok saygn dln de sahibi oldu; bunlar arasnda, Dnya Ekonomik Forumunun verdii Crystal Award ve Fransz Lgion dHonneur Nian da vardr. Yazar, 2002 ylnda Brezilya Edebiyat Akademisine kabul edildi. Coelho ayrca, dnyann pek ok saygn basn kuruluu iin, haftalk ke yazlar yazmaktadr.

te, ben size ylanlar... ayak a ltm a 'a lm a k i in hkim iyet verdim ve hibir ey size zarar vermeyecektir.

Yeni Ahit, Luka Bap 10:19

Ben fa rk na varm adan bana yardm etmeye balayan S. T. de L. iin.

11 Kasm 1997 gn Veronika kendini ldrme zamannn - sonunda!- geldiine karar verdi. Bir manastrda kiralad odasn dikkatlice temizledi, kaloriferi kapatt, dilerini fralad ve yatana uzand.

Drt kutu uyku ilacm baucu sehpasnn stnden ald. Bunlar ezip suya kartrarak imektense birer birer yutmaya karar vermiti; nk niyetle hareket arasnda her zaman bir kopukluk vardr. O, yar yoldan dnmek zgrlne sahip olmak istiyordu. Gene de, yuttuu her hapla birlikte, kararnn daha da kesinletiini hissediyordu. Be dakika sonra kutular boalmt.

Bilincinin ne kadar srede kaybolacan kestire- mediinden yatann stne Franszca Homme dergisinin alt ktphaneye daha yeni gelmi olan son saysn koymutu. Bilgisayar bilimine zel bir ilgisi yoktu, ama dergiyi kartrrken bir bilgisayar oyunu hakknda bir makale grd (u CD-Romlardan biri). Oyunun yaratcs Paulo Coelho adl Brezilyal bir yazard ve bu yazarla Grand Union Otelinin kafesinde bir konferansta tanmt. Ksack konumular, sonunda yazarn yayncs tarafndan, onlarla birlikte akam yemeine gelmesi nerilmiti. Ama yemekte daha pek ok kii vard, herhangi bir konuda derinlemesine konuma frsat olmamt.

Gene de yazarla tanm olmas, onu kendi yaamnn bir paras saymasna yol atndan, adamn a

11

lmasyla ilgili bir makaleyi okumann vaktin gemesini salayacan dnd. Tam da lm bekledii srada kendisini hi mi hi ilgilendirmeyen bilgisayar bilimi konusunda bir yaz okumaya balad Veronika. Bu, mr boyunca yapt eylere uygundu aslnda; hep en kolay seenei, el altnda ne varsa onu yelemiti. te bu dergi gibi rnein.

Ama artc bir ey oldu, yaznn ilk satr onun doal edilginliini sarst (uyuturucular daha midesinde erimemilerdi bile, ama Veronika doutan edilgin- di) ve mrnde ilk kez u gnlerde tandklar arasnda pek moda olan bir szn doru olup olmadn dnd: Bu dnyada hibir ey rastlant sonucu meydana gelmez.

Tam da lmeye balad anda nereden kmt bu ilk satr? Kendisine ynelik gizli mesaj myd bu, yani, basit rastlantlar yerine gizli mesajlar vardysa eer?

Bilgisayar oyununun resminin hemen altndaki yazsna u szlerle balamt gazeteci:

Slovenya nerededir?

Bu kadar olur yani, diye dnd, Slovenyann nerede olduunu hi kimse bilmiyor.

Oysa Slovenya diye bir yer vard ite; dardayd, ierideydi, evresindeki dalarda, u anda bakt meydandayd; Slovenya onun lkesiydi.

Dergiyi bir yana att, Slovenler hakknda hibir ey bilmeyen bir dnyaya fkelenmesi anlamszd u aamada; vatann onuru artk onu ilgilendirmiyordu. imdi kendi kendiyle gurur duyma zamanyd, imdi yapt eyi yapabildii, en sonunda cesaretini toplayp bu yaama veda edebildii iin. Ne byk bir sevin! stelik, her zaman dledii biimde yapyordu bu ii - hibir iz brakmayan uyku haplarn kullanarak.

Neredeyse alt aydr bu haplar elde etmek iin u

12

rayordu Veronika. Bir trl beceremeyeceine inanarak bileklerini kesmeyi bile gze almt bir ara. Odasnn kan revan iinde kalaca, rahibelerin ne yapacaklarn bilemeyip skntya decekleri nemli deildi; ne de olsa intihar eden biri, nce kendini, sonra bakalarn dnmek durumundayd. lmnn olabildiince az sknt yaratmas iin elinden geleni yapmaya hazrd, ama tek yol bileklerini kesmekse, baka seenei yoktu. Rahibeler de oday abucak temizleyip olay abucak unutacaklard elbette, yoksa oday yeniden kiralamakta zorluk ekerlerdi. Yirminci yzyln sonunda yayor olabiliriz, ama insanlar hl hortlaklara inanyorlar.

Lyubliyanada bulunan az saydaki yksek binalardan birinin tepesinden atabilirdi kendini tabii, ama onca ykseklikten dmesinin sonucu ana-babasma daha da byk aclar ektirmeyecek miydi? Kzlarnn ld okundan kurtulmaya frsat bulamadan onun parampara olmu cesedini grmek, tehis etmek zorunda kalacaklard. Hayr hayr, kan kaybndan lmekten daha kt bir zmd bu, nk kendisi iin her eyin en iyisini isteyen iki insan zerinde silinemeyecek izler brakacakt.

Kzlarnn lmne er ge alrlard. Ama parampara olmu bir kafatasn unutm ak imknszd.

Kendini vurmak, yksek bir yapdan atlamak, kendini asmak, bu seeneklerden hibiri onun kadns doasna uymuyordu. Kadnlar kendilerini ldrdklerinde ok daha romantik yntemler seerler - bileklerini kesmek ya da ar dozda uyku ilac almak gibi. Terk edilmi prensesler ve Hollywood yldzlar bunun saysz rneini gzler nne sermilerdir.

Yaamn, harekete gemeden nce doru n beklemekten ibaret olduunu biliyordu Veronika. Sonunda yle de oldu. Geceleri bir trl uyuyamadma dair

13

yaknmalar sonucu, iki arkada, gl bir uyuturucudan ikier paket bulup getirdiler ona; kentin gece kulplerinden birinde alan mzisyenler kullanyor- mu bunlar. Veronika drt paketi de yatann bau- cundaki sehpaya koyup bir hafta elini srmedi, yaklaan lmle flrt ederek, insanlarn yaam adn verdikleri eyle -hibir duygusalla yer verm eden- vedasm tamamlamay bekledi.

imdi oraya varmt ite, ii sonuna dek gtrmt ve elinde kalan u ksa srede ne yapacan bilemedii iin can sklmaktayd.

Biraz nce okuduu sama sapan soru geldi aklna yeniden. Bilgisayarlarla ilgili bir yaz nasi oluyor da bu kadar salak bir soruyla balayabiliyordu: Slovenya nerededir?

Yapacak daha ilgin bir ey bulamadndan, sz konusu yazy sonuna kadar okumaya karar verdi. By- lece rendi ki, bu bilgisayar oyunu Slovenyada -ora- da oturanlar dnda kimsenin nerede olduunu doru drst bilemedii o tuhaf lkede- gerekletirilmi, nk orada ii cretleri ok dkm. Birka ay nce, rnn Fransz yapmcs, rn tantm ak iin dnyann her yanndan ard gazetecilere Vledde mthi bir parti vermi.

Veronika, kentte byk yanklar uyandran bu parti hakknda bir eyler okuduunu hatrlad: CD-Ro- mun ortaa atmosferini yanstsn diye atonun batan aa yeniden dzenlenmesinin yan sra yerel basnda bir baka polemik n plana kmt: Almanya, Fransa, ngiltere, talya, spanya gibi lkelerden gazeteciler davet edildii halde bir tek Slovenin arlmam olmas uzun uzun tartlmt.

Homme dergisinin muhabiri -k i mrnde ilk kez Slovenyaya gelmiti ve btn masraflar bakalarnca

14

denmi bu ziyaretin tadm teki gazetecilerle gevezelik ederek, szde esprili yorumlar yaparak, atoda sunulan bedava yiyecek iecekleri mideye indirerek karmt besbelli- makalesine lkesinin ukala entelektellerinin houna gidecek bir espri ile balamay uygun grmt. Dergideki meslektalarna burann yerel detleri stne kimbilir ne yalanlar atmt stelik; ola ki Sloven kadnlarnn ne kadar kt giyindiklerinden de sz etmiti.

Neyse, bu onun sorunuydu. Veronika lmekteydi ve baka dertleri vard, lmden sonra yaam var m, cesedi ne zaman bulunacak falan gibi. Gene de -ya da, belki, srf alm olduu bu nemli karar yznden- makale kafasna taklmt.

Manastrn penceresinden Lyubliyanann kk bir meydanna bakyordu. Slovenyann nerede olduunu bilmiyorlarsa, Lyubliyana bir mit olmal, dedi kendi kendine. Atlantis ya da Lemuria gibi insanlarn imgelemini zorlayan baka kayp diyarlar gibi. Dnyann hibir yerinde, hi kimse, Everest Tepesinin nerede olduunu sorarak bir yazya balamay aklndan geirmezdi, hayatta orada bulunmam olsalar bile. Ama ite, Avrupann orta yerinde bir gazeteci byle bir soru sormaya utanmyordu, nk okurlarnn Slovenya nn, nerede kald ki orann bakenti Lyubliyanamn nerede olduunu bilemeyeceklerini biliyordu.

te o zaman vaktini geirecek bir yol buldu Veronika, ilalar alal on dakika olduu halde hibir bedensel deiim hissetmediine gre. Yaamnn son edimi u dergiye bir mektup yazmak, Slovenyam n eski Yugoslavyann blnd be yeni cumhuriyetten biri olduunu aklamak olacakt.

Bu mektup onun intihar mektubu olacakt. lm nn gerek nedenleri konusunda hibir aklama

15

yapmayacakt.Cesedini bulduklarnda, bir dergi, lkesinin yerini

bilmeyen bir dergi yznden yaamna son verdiine inanacaklard. Gazetelerde yer alacak polemikleri dnp gld: lkesinin onuru uruna canna kyd iin kimileri ondan yana kacak, kimileri de ona kar tavr alacakt. Kendi fikrinin de bu kadar abuk deiebilmesi onu aknla uratt; daha birka dakik,a nce imdikinin tam tersini dnm, dnyann ve baka corafi sorunlarn onu hi mi hi ilgilendirmediine inanmam myd?

Mektubu yazd. O anda yaad keyif, lmenin gereklilii konusunda neredeyse yeniden dnmesine yol aacakt. Ama haplar almt artk, geri dnmek iin ok geti.

Zaten bu gibi keyifli anlar hi yaamam da deildi. Srekli depresyon halinde yaayan, hznl, nefret dolu biri deildi, kendisini bu yzden ldrmyordu ki. Lyubliyana sokaklarnda nee iinde az m dolamt gneli le sonlarnda? Sonra, airin heykelinin bulunduu bu kk meydan kar yaarken seyretmek de hotu. Bir seferinde neredeyse btn bir ay boyunca sanki bulutlarn stnde gezmiti, srf o meydann ortasnda hi tanmad biri ona bir iek verdi diye.

Son derece normal bir insan olduuna inanyordu. lmeye karar vermesinin ok basit iki nedeni vard, bunlar aklayan bir mektup brakacak olsa pek ok kiinin ona hak vereceinden hi kukusu yoktu.

Birinci neden: Yaamndaki her ey hep aynyd ve bir kez genlii sona erdi mi hep yoku aa gidecei belliydi: Yallk, dn olmayan izler brakacak, hastalklar birbirini kovalayacak, dostlar birer birer yok olacakt. Yaamn srdrmekle hibir ey kazanmaya-

16

akt, tam tersine ac ekme olasl hep artacakt.kinci neden daha felsefydi: Veronika gazete oku

yan, televizyon seyreden, dnyada olup bitenlerden haberli biriydi. Her ey yanlt ve kendisi herhangi bir eyi dzeltebilecek durumda deildi - bu, tamamyla aciz olduu duygusunu bytyordu iinde.

Ksa bir sre sonra mrnn son yaants gerekleecek ve bu tekilerden ok farkl olacakt: lm. Mektubu bitirip bir kenara koydu, daha acil, o srada yaamakta olduu olayla (ya da, daha dorusu, lmyle mi demeli?) daha uyumlu konulara younlatrd dikkatini.

lmenin nasl bir ey olduunu hayal etmeye alt, herhangi bir sonuca varamad.

Ayrca bu konuda kafa yormas anlamszd, nk birka dakika sonra sorunun yantn renecekti.

Ka dakika sonra?Hi bilemiyordu. Gene de herkesin kendi kendine

sorduu bir sorunun yantm da pek yaknda alacandan pek honuttu: Tanr var m?

Pek ok kiinin aksine, yaamnn temel sorularndan biri olmamt bu. Komnist rejim dneminde okullarda verilen resm bilgilere gre yaam lmle son buluyordu, kendisi de bu fikri benimsemiti. te yandan, ana-babasmn, onlarn da ana-babalarnm kua hl kiliseye devam ediyor, dualarn ediyor, hacca gidiyor ve Tanrnn kendilerine kulak verdiine kesinkes inanyorlard.

Yirmi drt yanda ve geirebilecei her trl yaanty geirmi olan Veronika -ki bu da az bir ey saylmazd- her eyin lmle son bulacandan hemen hemen emindi. ntihar bu yzden semiti ya ite: en sonunda zgrlk. Sonsuza varan unutu.

ok derinlerde bir yerde gene de bir kuku vard

17

aslnda: Ya Tanr varsa? Binlerce yllk uygarlk tarihi intihar tabulatrm, tm dinler bunu yasaklamt. nsanolu yaam mcadelesi vermeli, boyun ememe- li. nsanolu remeli ve retmeli. Toplumun alacak birilerine ihtiyac var. Bir ift, aralarndaki ak bitmise bile birlikte kalmak durumundadr, her lkenin askerlere, politikaclara, sanatlara gereksinimi vardr.

Tanr varsa, ki ben olmadna gerekten inanyorum, insan aklnn snrlar olduunu da bilir. Yoksulluu, hakszl, agzll, yapayalnzl, btn bu karmaay o yaratmad m? Mutlaka ok iyi niyetlerle girimitir bu ie, ama sonular bir felaket. Tanr varsa, bu dnyay erkenden terk, etmeyi seen yaratklara kar cmert davranacaktr, hatta bizleri burada vakit harcamaya zorlad iin zr bile dileyebilir.

Tabularn, bo inanlarn can cehenneme! Pek dindar olan annesine soracak olsanz, Tanrnn, gemii, imdiki zaman, gelecei bildiini syleyecektir. yi ya, onu bu dnyaya gnderirken, gnn birinde intihar edeceinin de kesinlikle bilincindeydi yleyse. Dolaysyla bu intihar, onu aknla, oka uratmayacaktr.

Veronika midesinin bulandn hissetti, ok hzla artan bir bulant.

Birka saniye sonra penceresinden grnen meydana younlatramayacakt dikkatini. Mevsimin k olduunu, saatin leden sonra drt dolaynda olduunu biliyordu, gne hzla batmaktayd. teki insanlarn yaamay srdreceklerini de biliyordu. Tam da o anda sokaktan geen gen bir adam onu pencerede grd, lmek zere olduunu hi bilmeden bakt kza. Bir grup BolivyalI mzisyen (Bolivya nerededir? Dergilerde bu soru neden hi sorulmaz?) nl Slovenyal ozan France Preserenin heykelinin nnde almaktay

18

dlar. lkesinin halk zerinde onca derin izler brakm bir ozan...

Meydandan ykselen mziin sonunu iitecek kadar yaayacak myd? Yaamnn sonu iin ok gzel bir an olurdu bu: Akamzeri, dnyann br ucundan bir lkenin dlerini anlatan bir ezgi, scack, minik bir oda, yoldan geen yakkl gen adam, hayat dolu, nedense durup kendisine bakmaya karar vermi. Haplarn etkisi balamt ve bu adamn onu gren son kii olduunu dnd.

Gen adam glmsedi, kz ona glmseyerek karlk verdi; kaybedecei bir ey yoktu ki. Adam el sallad, kz baka bir yere bakyormu gibi yapt, gen adam fazla ileri gitmiti. Bunun zerine bozulan gen adam yoluna devam etti, penceredeki yz sonsuza dek unutarak.

Gene de Veronika, son bir kez biri tarafndan beenilmi olmaktan keyif duydu. Sevgisizlik yznden ldrmyordu kendini. Ailesi tarafndan sevilmedii ya da para sorunlar ya da amansz bir hastal olduu iin de deildi.

Veronika, Lyubliyanada bu gzel akamstnde, meydanda BolivyalI mzisyenler alarken, gen bir adam penceresinin nnden geerken lmeye karar vermiti ve gzlerinin grd, kulaklarnn iittii eyler onu mutlu ediyordu. Bunlar bir otuz, krk ya da elli yl daha grmeye devam etmeyeceini bildiinden daha da mutluydu, nk o zaman btn orijinallikleri kaybolacak ve her eyin tekrarland her gnn bir ncekine ve sonrakine benzedii bir yaam trajedisine dneceklerdi.

Mide bulants dayanlmaz biimde artmt, kendini ok ok kt hissediyordu. Ne tuhaf, bir avu uyku ilac alrsam hemen uykuya dalacam sanmtm.

19

Oysa u anda kulaklarnda tuhaf bir uultu, iinde kusma ihtiyac duyuyordu.

Kusarsam lmem.Midesine saplanan sanclar dnmemek iin hz

la inen geceye, BolivyalIlara, dkknlarn kapatp evlerine gitmeye balayan insanlara younlatrmaya alt dikkatini. Kulaklarndaki uultu gittike ykseliyordu, ilalar aldndan bu yana ilk kez korku duydu, bilinmeze doru gidiin derin korkusuydu bu.

ok uzun srmedi. Biraz sonra bilincini kaybetti.

Gzlerini atnda Veronika, Buras cennet olmal, diye dnmedi. Cennette odalar floresan kla aydnlatmazlard kesinlikle ve de nnda balayan sanc tipik bir dnya sancsyd. Ah, bu dnyann aclar hibir eye benzemez, hem en anlalr.

Kprdamaya alt, sancs artt. Gzlerinin nnde parlak noktalar dolat, ama Veronika biliyordu ki bunlar cennetin yldzlar deil, duyduu derin acnn sonucudur.

Aylyor, diyen bir kadn sesi iitti. Cehennemin tam ortasna dtn, keyfini karmaya bak.

Hayr, bu gerek olamazd, ses onu aldatyordu. Cehennemde falan deildi, nk ok yordu ve azndan, burnundan birtakm tplerin ktnn farkna vard. Tplerden biri -boazna sokulmu olan- onda bouluyormu duygusu uyandryordu.

Bunu ekip karmaya davrand, ama kollar kaylarla balanmt.

aka yaptm, buras cehennem deil, diye devam etti ses. Cehennemden de beter bir yer, geri oraya hi gitmedim ama. Villetete bulunuyorsunuz.

Duyduu acya ve boulma hissine karn neler olduunu hemen anlad Veronika. Kendini ldrmeye alm, ama biri gelip onu kurtarmt. Belki de rahibelerden biriydi bu kii ya da bir arkada habersiz uramt, smarladn unuttuu bir eyi getirmilerdi belki de. Gerek u ki, lmemiti, Villetee getirilmiti.

21

Byk korku kayna olan, nl tmarhane Ville- te... lkenin bamszln kazand 1991 ylnda almt. O srada, eski Yugoslavyann barl yollarla b- lnebileceini sanan (ne de olsa Slovenya on bir gn sava grmt hepi topu) bir grup AvrupalI iadam, masraf fazla olduu iin terk edilmi bir kla binasnda akl hastalar iin bir hastane ama izni almlard.

Oysa ok gemeden savalar balamt: nce Hrvatistanda, sonra Bosnada. adamlar telaa kapldlar. Yatrmn paras dnyann drt bir yanma dalm kapitalistlerden gelmiti, ounun adn bile bilmiyorlard; onun iin kar karya oturup, birka bahane sralayp, bir sre sabr gstermelerini syleyecek bir durum yoktu. Sorunun zmn bir ruh sal hastanesine hi yakmayacak baz uygulamalar devreye sokmakta buldular. Bylece olduka yumuak bir komnizmden yeni km gen lke iin Villete, kapitalizmin en kt yanlarnn bir simgesi haline gelmiti: Hastaneye kabul edilmek iin bol para yeterliydi.

Ailenin herhangi bir yesinden miras kavgas (ya da kiinin uygunsuz davranlar) yznden kurtulmak isteyen, byk paralar vererek sorunlu ocuklarn ya da byklerini hastaneye kapatmaya kalkan insanlarn says hi de az deildi. Daha bakalar, borlarndan kamak ya da normalde uzun hapis cezalar gerektirecek kimi davranlarna gereke uydurmak amacyla tmarhanede bir sre kalp hibir ceza demeden ya da mahkeme karsna kmadan ekip gidiyorlard.

Villete, hi kimsenin kap kurtulamad bir yerdi. Gerek deliler -mahkemece ya da baka hastaneden gnderilmi olanlar yani- orada kendine deli ss verenler ya da deli olmakla sulananlarla birlikte bulunuyorlard. Sonu olarak kesin bir kargaa hkm s

22

ryor, gazeteler sk sk oradaki yolsuzluklardan, kt davranlardan sz eden yazlar yazyorlard - geri kimsenin oray ziyaret etmesine izin verilmediinden kimse olan biteni tam olarak bilmiyordu. Hkmet ikyetleri aratryordu, ama kant bulunamyordu: Hissedarlar, Slovenyann yabanc yatrmclara zorluklar kard sylentisini yayma tehdidinde bulunarak, ilerini yrtyorlard. leri de her geen gn daha iyiye gidiyordu.

Birka ay nce teyzem kendini ldrd, diye devam etti kadn sesi. Neredeyse sekiz yldr odasndan kmaya bile korkuyordu; tknp duruyor, imanlyor, sigara iiyor, yattrc ilalar alp vaktinin ounu uyumakla geiriyordu. ki kz, kendisini seven bir kocas vard oysa.

Veronika ban sesten yana evirmeye alt, ama baaramad.

Onun canlanp mcadeleye davrandn bir kez grdm, o da kocas bir sevgili bulduunda. O zaman ortal ayaa kaldrd, birka kilo zayflad, bir sr bardak krd, haftalar boyu btn mahallenin uykusunu haram etti barp armasyla. Komik gelecek ama, bence yaamnn en mutlu dnemiydi o; bir ey iin savam veriyordu, kendini canl, yaad zorluklara karlk verecek gte hissediyordu.

Veronika iinden, Btn bunlarn benimle ne ilgisi var? diye geirdi konumakta glk ektii iin. Ben senin teyzen deilim, kocam da yok.

Sonunda kocas sevgilisini brakt, dedi kadn, teyzem de yava yava eski haline dnd. Bir gn bana telefon etti, hayatn deitirmek istediini, sigaray braktn syledi. Ayn hafta, sigaray brakt iin ald haplarn saysn artrd ve herkese kendisini ldrmek istediini aklad. Kimse inanmad ona. Der

23

ken bir sabah benim telesekretere bir mesaj brakm, havagazn ap intihar etmi. O mesaj ka kez dinledim: mrmde sesini bylesine sakin, yazgsna byle- sine boyun emi duymamtm. Ne mutlu ne de m utsuz olduunu sylyor, onun iin srdremeyeceim bu yaam diyordu.

yky anlatan kadna acd Veronika, teyzesinin lmn anlamak abas iinde anlatt belli oluyordu nk. Herkesin ne olursa olsun hayatta kalmak iin savam verdii bir dnyada, lmeye karar verenleri anlamak kolay m?

Kimsenin kimseyi yarglayacak durumu yok. Her insan kendi bilir ektii acnn boyutlarn ya da yaamnda anlamn hepten yok olduunu. Veronika bunu aklamak istedi, ama boazndaki tp yznden boulur gibi oldu, kadn onun yardmna kotu.

Kaylarla balanm, orasndan burasndan tpler kan, kendi iradesine, aka belirttii lme isteine kar korunmu gvdesine doru eilen kadn grd. Ban iki yana sallad, u tpleri ekip karmalar, huzur iinde lmesine izin vermeleri iin gzleriyle yalvard.

Altst olmu durumdasnz, dedi kadn. Yaptnzdan piman msnz, yoksa hl lmek mi istiyorsunuz, bilmiyorum; beni ilgilendirmiyor. Ben iimi yapmak zorundaym. Hasta, ajitasyon durumu gsterirse, kurallara gre ona yattrc ine yapmam gerek.

Veronika boumaktan vazgeti, ama hemire koluna ineyi sokmutu bile. ok gemeden, o tuhaf, dsz dnyaya dald yeniden; hatrlad tek ey biraz nce grd kadnn yzyd: yeil gzler, kumral salar, uzak bir hava, birtakm eyleri zorunlu olduu iin yapan, kurallar u ya da bu biimde hi sorgulamayan insanlarn havas...

24

Paulo Coelho, Veronikann yksn, ay kadar sonra, Pariste bir Cezayir lokantasnda Slovenyal bir dostuyla yemek yerken rendi. Bu hanmn da ad Veronikayd; Villetein bahekiminin kzyd.

Daha sonra, bu konuda bir kitap yazmaya karar verdiinde, okuyucunun kafasn kartrmamak iin dostunun adn deitirmeyi dnd. Ona Blaska ya da Edwina ya da Marietja ya da baka bir Sloven ad koyabilirdi, ama sonunda gerek adlar kullanmakta karar kld. Dostu olan Veronikadan sz ettiinde ona, Dostum Veronika diyecek, tekinden sz ettiinde ise herhangi bir sfata gerek kalmayacakt, nk kadn zaten kitabn ba kiisi olacakt, ayrca okurlar da ikide bir deli Veronika ya da intihara kalkm olan Veronika gibi tanmlar okumaktan sklabilirlerdi. stelik, kendisi de, dostu olan Veronika da kitabn yalnzca ksa bir blmnde grneceklerdi. imdi okumakta olduunuz blmde...

Dostu Veronika, babasnn yaptklar karsnda dehete kaplmt; hele de adamn saygnlk peinde olan bir kurum un banda olduu ve de klasik akademisyenler tarafndan deerlendirilecek bir tez stnde alt dnlrse.

Aslnda buralara akl hastanesi deil, snak denirmi eskiden; bu adn kkenleri ise ortaalara dayanyor, diyordu gen kadn. Herkesin gerektiinde kiliseye ya da bir baka kutsal yere snma hakk varm o zamanlar. imdi de, snma hakk her uygar

25

insann anlayabilecei bir kavram. Bu durum da babam, insanlarn snd bir yerin bandaki insan, b irine nasl byle davranabildi?

Paulo Coelho olup biten her eyin ayrntlarn renmek istedi, nk Veronikann yksn renmek iin gerek bir nedeni vard.

Neden uydu: Kendisi de bir vakitler bir snaa ya da daha yaygn terimle bir akl hastanesine gnderilmiti. Hem de bu bir kez deil, kez olmutu; 1965, 1966 ve 1967 yllarnda. Onun kapatld yer Rio de Janeirodaki Dr. Eiras S a n a t o r y u m u y d u .

Hastaneye kapatl nedeni bugn bile tam olarak anlamlandramad bir eydi; belki ana-babas onun allmn dnda kalan davranlarna armlard: Kimi kez iine kapank, kimi kez ar hareketliydi, stelik sanat olmak istiyordu ki ailede herkes bunun toplum d yaamaya ve yoksulluk iinde lmeye gtrecek tek yol olduuna inanmaktayd.

Bu konuyu dndnde -k i dorusuna bakarsanz ok ender olurdu bu- asl delinin, hibir gerek dayanak olmakszn onu tmarhaneye kapatmay kabul eden hekim olduu kansna varrd. (Btn ailelerde suu bakalarna ykleme eilimi vardr, dolaysyla ana-babasnm bu korkun karar alrken ne yaptklarn bilmedikleri sylenebilir.)

Veronikanm arkasnda brakt m ektupta nemli bir Fransz dergisinin Slovenyanm nerede olduunu bilmediinden yakndn rendiinde Paulo gld.

Kimse kendini byle bir nedenden ldrmez. Dostu Veronika biraz utanarak, Mektup tam da

bu yzden herhangi bir etki brakmam, dedi. Dn otele kaydm yaptrdmda, resepsiyon m em uru Slovenyann Almanyada bir kent olduunu sand.

Coelho bu duyguyu iyi tanyordu: pek ok yabanc,

26

Arjantinin Buenos Aires kentini, Brezilyann bakenti sanrd.

Yabanclarn ona lkesinin bakentinin (ki bu bakent komu lke Arjantinde bulunuyordu) gzellikleri hakknda vgler yadrmalar bir yana, Paulo Coelho ile Veronikanm paylatklar bir ey daha vard; biraz nce sylendi, ama bir kez daha yinelenmesinde yarar var: Kendisi de akl hastanesine kapatlm ve bir seferinde ilk karsnn iaret ettii gibi hi braklmam olmas gereken biriydi.

Ama brakmlard onu ite. Ye sanatoryumdan son kez, bir daha hi dnmemek zere ayrldnda kendi kendisine iki sz vermiti: (a) bir gn bu konuda bir eyler yazacakt ve (b) bu konuya aka el atmadan nce annesinin de babasnn da lmesini bekleyecekti; nk onlar incitmek istemiyordu: Onlar yaamlar sresince, yllar yl yaptklarndan dolay sululuk duymulard.

Annesi 1993te lmt, ama babas, 1997de seksen drt yan bitirmi olmasna ramen sad ve akl dengesi ok yerinde olduu gibi sal da iyiydi. Anfi- zemi vard geri (mrnde sigara imemi olmasna karn) ve huysuzluuna hibir hizmeti dayanamad- iin yllardr azna dondurulmu yiyeceklerden baka bir ey girmemiti, ama gl kuvvetliydi.

Bylece, Paulo Coelho, Veronikann yksn duyduunda, kendisine verdii szlerden caymakszm bu konuya el atmann bir yolunu bulduuna inand. ntihar hibir zaman aklndan geirmemiti, ama tmarhane dnyasn -tedaviler, doktorlarla hastalar arasndaki ilikiler, yle bir yerde yaamann rahatlklar ve gerginlikleri- yakndan biliyordu.

yleyse Paulo Coelho ile dostu olan Veronikay bu kitaptan sonsuza dek uurlayalm ve ykmze dnelim.

27

Veronika ne kadar uyuduunu bilmiyordu. Bir ara uyandn -hl azndan burnundan tpler frlar durum da- ve bir sesin yle dediini hatrlyordu:

Size mastrbasyon yapmam ister misiniz?Ama imdi, drt at gzlerini odada dolatrr

ken, o szlerin gerek mi yoksa halsinasyon mu olduunu kestiremiyordu. O tek annn dnda hibir ey, ama kesinlikle tek bir ey hatrlamyordu.

Tpleri karmlard, ama vcudunun her yanma ineler batrlm durumdayd hl, kalbinin ve kafasnn evresinde birtakm teller takl ve kollar hl kaylarla bal. rlplakt, stne bir tek araf rtlmt ve yordu, ama ikyet etmemeye kararlyd. Yeil perdelerle evrili kk bir alan yata, youn bakm nitesi ve kitap okuyan bir hemirenin oturduu beyaz bir iskemle tmyle doldurmutu.

Bu seferki kadnn gzleri koyu renk, salar kahverengiydi. Onun saatler -yoksa gnler mi?- nce konutuu kadn olup olmadn gene de karamyordu Veronika.

Kollarmdaki kaylar aar msnz?Hemire ban kaldrd, sert bir sesle Hayr, de

dikten sonra kitabna dnd.Hayattaym, diye dnd Veronika. Her ey yeni

den balayacak. Bir sre burada kalacam, derken benim tamamen normal olduumu anlayp salverecekler. Lyubliyanann sokaklarn greceim yeniden, kent meydann, kprleri, ie giden gelen insanlar.

28

nsanlar yardma merakl olduklarndan -srf kendilerini olduklarndan daha stn hissetmek iin- ktphanedeki iimi bana geri verecekler. Zamanla ayn barlara, gece kulplerine gitmeye balayacam; arkadalarmla dnyann sorunlarndan, adaletsizliinden sz edeceiz, sinemalara gideceim, gl kysnda yrylere kacam.

Hap almay akl ettiim iin herhangi bir sakatlm yok, hl gen, gzel ve zekiyim, erkek arkada bulmakta zorlanmayacam, hibir zaman zorlanmadm zaten. Onlarla kendi evlerinde ya da koruluklarda sevieceim, belli lde zevk alacam, ama orgazm olur olmaz o boluk duygusu geri gelecek. Konuacak pek bir lafmz olmayacak ve ikimiz de bunu bileceiz. Bir an nce svmak iin bahane uydurma n gelecek - Ge oldu ya da Yarn erken kalkmam gerekiyor- ve birbirimizin gzlerine bakm aktan ekinerek abucak ayrlacaz.

Ben rahibelerin yanndaki kiralk odama dneceim, kitap olamaya alacam, TVyi ap hep ayn bildik programlara bakacam, saati kuracam, ertesi sabah her sabahki ayn saatte alp beni uyandrsn, ben de ktphaneye gidip her gn yaptm ayn eyleri makine gibi tekrarlayaym diye. len de tiyatronun karsndaki parkta her gn oturduum bankta oturup sandviimi yiyeceim, her Allahn gn sandvilerini yemek iin hep ayn banklar seen insanlar greceim, hepsinin yznde hep ayn bo bak olacak, derin bir eyler dnyormu numaras yapacaklar.

Sonra iyerime dneceim, kim kiminle kyormu, kimin ne hastal varm, kim kocas yznden gzya dkyormu dedikodularna kulak kabartacam ve kendimi ayrcalkl hissedeceim: Gzelim, iyi bir iim var, istediim adam elde edebilirim. Gn ak

29

ama dndnde gene o eski barlara urayacam ve her ey gene yeniden balayacak.

Kendimi ldrme giriimim yznden u sra zntden akl bandan gitmi olan annem, zamanla oku atlatacak, hayatma ne zaman bir yn vereceimi, neden herkese benzemediimi sormaya balayacak yeniden, yaamn aslnda hi de karmak olmadn syleyecek: Bana baksana, yllardr babanla evliyim, seni elimden gelebilecek en iyi artlarda byttm, hep sana en iyi rnek olmaya altm.

Gnn birinde onun hi durmadan ayn szleri tekrarlamasndan bkp usanacam, srf onu honut etmek iin biriyle evlenip o adam sevmeye zorlayacam kendimi. kimiz birlikte bir geleceimiz olduu hayalini kurmay baaracaz: krda bir ev, ocuklar, ocuklarmzn gelecei. lk yl sk sk sevieceiz, ikinci yl daha az; nc yldan sonra insann aklna herhalde ancak on bete bir gelir seks, aklna geleni ise ayda bir gerekletirir. Daha da beteri, hemen hemen hi konumayacaz. Durumu kabullenmeye alacam, neyim eksik ki, bu adam artk benimle ilgilenmiyor, yzme bile bakmyor, hep arkadalarndan sz ediyor, sanki gerek dnyas onlarm gibisinden kendi kendimi sorgulayacam.

Evliliimiz iyice ktlediinde gebe kalacam. ocuumuz olacak, bir sre birbirimize yaknlaacaz, sonra her ey gene eskisi gibi olacak.

Dn -ya da gnlerce nce miydi bilmiyorum artk- o hemirenin anlatt teyze gibi kilo almaya balayacam. Perhizlere gireceim, her gn, her hafta sistematik yenilgilere urayacam, her trl denetim abama srarla kar koyarak artan kilolar karsnda. O aamada, depresyonu engelleyen sihirli haplar kullanmaya balayacam, derken bir-iki ocuk daha yapaca

30

m, ok ksa sren ak gecelerinin meyvesi olarak. ocuklarmn yaam nedenim olduunu syleyeceim herkese, oysa aslnda benim yaamm onlarn yaam nedenidir.

Herkes bizi mutlu bir ift olarak grecek, yzeyde grnen mutluluun altndaki yalnzlklardan, fkeden, tevekklden kimsenin haberi olmayacak.

Derken, gnn birinde, kocam ilk sevgilisini bulacak, ben o hemirenin teyzesi gibi ortal ayaa kaldracam belki ya da kendimi ldrmeyi dneceim bir kez daha. Ama o zamana dek yalanm, korkaklam olacam. Bana gereksinme duyan iki- ocuum olacak; her eyi terk etmeden nce onlar bytp dnyada bir yer edinmelerine yardmc olmak zorunluluunu duyacam. Kendimi ldreceime rezalet karacam, ocuklar alp gitme tehdidini savuracam. Her erkek gibi kocam da sinecek, beni sevdiini, bir daha byle bir eyin olmayacan yeminle syleyecek. Onu gerekten terk edecek olsam ana-babamm evinden baka gidecek bir yerim olmadn, mr boyu orada kalp annemin drdrn -m utluluk frsatn elimden kardm, her erkein byle kaamaklar yaptn, aslnda ok iyi bir adam olduunu, kendini bilen kadnn yerinin kocasnn yannda olduunu, ocuklarn bu ayrlktan dolay bunalmlar yaayacam- dinlemek zorunda kalacam aklna bile getirmeyecek.

Birka yl sonra bir baka kadn girecek hayatna. Ya birlikte greceim onlar ya da biri haber verecek, reneceim ksaca. Ama bu kez rendiimi aklamayacam, grmezden geleceim. Tm enerjimi ilk sevgiliyle boumak iin harcamm, artk hi enerjim kalmam. Zaten hayalleri unutup yaam olduu gibi kabullenmek daha iyi, daha kolay. Annem haklym.

O hep anlayl bir koca olacak; ben hep ktpha

31

nede almay, lenleri tiyatronun karsndaki parkta sandvilerimi yemeyi, balayp balayp doru drst bitiremediim kitaplar okumay, on, yirmi, elli yl ncekinden farkl olmayan televizyon programlarn izlemeyi srdreceim.

Tek faik, sandvileri yerken imanlyorum, diye sululuk duyacam, evde beni bekleyen kocam ve ocuklarm olduu iin akamlar barlara gidemeyeceim.

Bundan sonra geriye kalan tek ey ocuklarn bymesini beklemek ve gn boyu intihar dnmek, ama bunu gerekletirecek cesareti bulamamak olacak. Gnlerden bir gn, hayatn zaten bunlardan baka bir ey olmadn, tasalanmann gereksiz olduunu, hibir eyin deimeyeceini anlayacam. Ve kabulleneceim.

Veronika isel konumasna son verirken bir de kendine sz verdi: Villeteten sa kmayacakt. Hl lecek kadar salkl ve cesurken her eye bir son vermek en iyisiydi.

Birka kez uyuyup uyand; her seferinde evresindeki makinelerin azaldn, gvde ssnn arttn ve hemirelerin deitiini fark etti; ama yannda her zaman biri vard mutlaka. Yeil perdenin tesinden alama, inleme sesleri, sakin, teknik tnl fsltlar iitiyordu. Zaman zaman uzaktan bir makinenin vzldadn, koridorda ayak seslerinin oalp hzlandn da duyuyordu. O zaman seslerin skneti kayboluyor, teknik tnlar yerini gergin, aceleci emirlere brakyordu.

Akimn banda olduu anlardan birinde, hemirenin biri ona sordu:

Nasl olduunuzu renmek ister misiniz?Veronika, Nasl olduumu zaten biliyorum, dedi.

32

Ve gvdemde sizin grdnz deiikliklerle hi 1 gisi yok olanlarn. Olan her ey ruhumda oluyor.

Hemire konumay srdrmeye alt, ama Ver nika uyuma taklidi yapmay yeledi.

Gzlerini bir kez daha atnda, yerinin deitirilmi olduunu kavrad; bulunduu yer byke bir koua benziyordu. Hl koluna takl bir serum iesi vard, ama baka her trl tel ve ine karlmt.

Yatann ayakucunda dikilmi olan uzun boylu hekimin srtndaki geleneksel beyaz ceket, karga kanad karasna boyanm salar ve sakalyla keskin bir kartlk oluturuyordu. Hemen yannda duran daha gen bir doktor, elindeki dosyaya birtakm notlar almaktayd.

Ne kadar zamandr buradaym? diye sordu Veronika, zorlukla konutuunu, azndan kan szcklerin birbirine kartn fark ederek.

ki haftadr bu koutasnz, daha nce be gn de youn bakmda kaldnz, diye karlk verdi daha yal olan adam. Hl burada olduunuza kredin.

Daha gen olan adamn yznde bir aknlk ifadesi belirdi, sanki son sylenen cmle gereklere uy- muyormu gibi. Veronika bu tepkiyi hemen fark etti, igdleri uyanmt: Yoksa burada daha uzun bir sre mi kalmt? Hayat hl tehlikede miydi? ki adamn yapt her harekete, her jeste dikkat etmeye balad. Soru sormann anlamsz olduunu biliyordu; ona gerei sylemezlerdi kesinlikle, ama kafasn kullanrsa neler olup bittiini reneceine inanyordu.

Adnz, adresinizi, evlilik durumunuzu ve doum tarihinizi syleyin bana, dedi yal adam.

Veronika, adn, evlilik durumunu ve doum tari

34

hini bildi, ama belleinde baz delikler olduunu anlad: Adresini tam olarak hatrlayamad.

Doktor, gzlerine bir k tutarak her ikisini de uzun uzun inceledi sessizce. Gen adam da ayn eyi yapt. Sonra baktlar, ama anlamszca.

Gece hemiresine, ruhunuzu gremeyeceini mi sylediniz? diye sordu gen adam.

Veronika hatrlayamad. Kim olduunu, orada neden bulunduunu toparlamakta glk ekiyordu.

Bir sredir ilala yapay bir uyku durumunda tu tuluyordunuz, bu da belleinizi etkilemi olabilir, ama tm sorularmz yantlamaya aln ltfen.

Ve doktorlar anlamsz bir sorgulamaya giritiler, Lyubliyanada yaymlanan belli bal gazetelerin adlarn, byk meydanda heykeli bulunan airin adn (bak ite, bunu unutmas sz konusu olamazd, Prese- renin imgesi her Slovenyalnm ruhunda kazlyd), annesinin salarnn rengini, iyerindeki meslektalarnn adlarn, ktphanedeki kitaplardan hangilerinin en revata olduunu renmek istiyorlard.

Balangta Veronika yant vermemeyi dnd -kafas hl ok karkt- ama sorular birbiri ardna dizildike, unuttuklarn toparlamaya balad. Bir aralk akl hastanesinde olduunu ve delilerin uyumlu konumak zorunda olmadklarm hatrlad; ama kendi iyilii iin, hekimlerin ondan yana olmalarn salamak ve durumu hakknda doru drst bir eyler renmek amacyla kafasn zorlad. Adlar ve olgular birbiri ardna sralarken yalnzca belleini deil, kiiliini de, isteklerini, dnya grn de yeniden kazanyordu. Daha o sabah katm an katman yattrc ilacn altna gml olan intihar dncesi yeniden su yzne kt.

Sorgulamann sonunda yal adam, yi! dedi.Burada daha ne kadar kalmak zorundaym?

35

Gen adam gzlerini kard. Her eyin havada asl durduunu fark etti Veronika, sanki bu sorunun yant verildii anda yaamnn yeni bir blm yazlacak ve hi kimse onu deitirmeyi baaramayacakt.

Yal adam, Ona syleyebilirsin, dedi. teki hastalarn birou dedikoduyu duymu, sonunda renecek nasl olsa; burada sr saklamak olanaksz.

Gen adam iini ekti, Yazgnz kendiniz karara balamsnz zaten, dedi, her szc neredeyse heceleyerek. Davranlarnzn sonucunu renmenizde yarar var: Aldnz haplar sonucu girdiiniz koma srasnda kalbiniz geri dnmsz bir hasara uram... Ventrikl nekrozu olumu...

Yal adam, Tbb terimleri brak, dedi. Dorudan syle, anlayabilecei bir dille.

Kalbiniz geri dnmsz bir hasara uradndan yaknda duracak.

Veronika korkuyla sordu: Ne demek bu?Kalbin durmas yalnzca bir anlama gelir: lm.

Dinsel inanlarnzn ne olduunu bilmiyorum ama... Veronika onun szn kesti: Kalbim ne zaman

duracak? diye sordu.Be gn iinde, en fazla bir hafta sonra.Veronika fark etti ki, gen adam btn profesyonel

grn ve davranna, zgnm havasna karn, sylediklerinden derin bir zevk almaktayd; sanki kz bu cezay hak etmiti ve bakalar onun rneinden ders alacaklard.

Yaam boyunca pek ok kez fark etmiti Veronika, tand bir sr insan bakalarnn bana gelen korkun olaylardan sanki gerekten zgnm ve yardm etmek istiyorlarm gibi sz ederlerdi, ama iin gerei, bakalarnn aclarndan zevk aldklaryd; nk bylece kendilerinin mutlu ve ansl olduklarna inanabiliyorlard. O tr insanlardan nefret ederdi, gen

36

doktorun imdi iinde bulunduu durumdan yararlanarak kendi eksikliklerini maskelemesine izin verecek deildi.

Gzlerini onunkilerden ayrmadan glmsedi: Demek oluyor ki, baarmm, dedi.

Sert bir, Evet, yant geldi. Ona bu trajik haberi verirken duyulan keyif tmyle yok olmutu.

Gene de, geceleyin korkmaya balad. Bir avu hap alarak abucak lmek bakayd, be gn ya da bir hafta lmn gelmesini beklemek ok daha baka; hem de bunca acy ektikten sonra.

Tm mrn bir eyler bekleyerek geirmiti zaten; babasnn iten eve dnmesini beklemek, sevgiliden gelecek, ama hi gelmeyen mektubu, yl sonu snavlarn, treni, otobs, telefonu, tatilleri, tatillerin sonunu beklemek, hep beklemek. imdi de, kendisiyle nceden randevulam olan lm beklemek zorundayd.

Byle bir ey ancak benim bama gelebilir. Normalde insanlar en beklemedikleri gn lrler.

Buradan svp bir yerlerden baka haplar bulmak zorundayd. Bulamazsa, tek are Lyubliyananm en yksek binasndan atlamaksa, yle yapacakt. Ana- babasnm gereinden fazla ac ekmelerini engellemeye almt, ama bu durumda baka seenei yoktu.

evresine gz gezdirdi. Btn yataklarda uyuyan insanlar vard, kimileri horul horul horlamaktayd. Pencereler demir parmaklklyd. Kouun teki ucunda yanan kk parlak bir k her yana tuhaf glgeler dryor, ayrca kouun her an gzetim altnda olduuna iaret ediyordu. In yaknnda bir kadn kitap okuyordu.

Burann hemireleri mthi kltrl olmallar, hayatlar kitap okumakla geiyor.

38

Veronikanm yata kapdan en uzak olanyd, kendisiyle kadn arasnda en az yirmi yatak vard. Glkle kalkt yerinden, ne de olsa, hekimin dedii doruysa, neredeyse haftadr yrmemiti. Hemire ban kaldrd, serum iesini srkleyerek yaklaan kz grd.

Tuvalete gitmek istiyorum, diye fsldad kz, teki deli kadnlar uyandrmaktan ekinerek.

Kadn bayla kapy iaret etti. Veronikann kafas hzla alyor, gzleri ka yollar, bir atlak, bir delik, bir ak aryordu. Hemen kamam gerek, beni harekete geemeyecek kadar zayf ve bitkin sandklar srada.

aktrmadan evresine baknd. Tuvalet blmesinin kaps yoktu. Oradan kabilmek iin hemireye saldrp onu alt etmesi, anahtar elinden almas gerekecekti ki, bunu yapamayacak kadar bitkindi.

Hemire okumay brakm, gzlerini ona dikmi, her hareketini izliyordu.

Buras hapishane mi? diye sordu kz.Hayr, akl hastanesi.Ben deli deilim ki.Kadn gld.Hepsi yle der.Peki yleyse, deliyim. Ne demek bu?Kadn ona fazla ayakta durmamasn, yatana

dnmesini syledi.Deli olmak ne demek? diye srar etti Veronika.Yarn doktora sorarsn. imdi yatp uyumaya bak,

yoksa istesen de istemesen de yattrc ine vurmak zorundaym.

Veronika ikiletmedi. Yatana doru yrrken, teki yataklardan birinden bir fslt geldi:

Deli olmann ne demek olduunu bilmiyor m usun?

39

Bir an sesi duymazlktan gelmeyi dnd: Burada dostlar edinmek, evresini geniletmek, genel bir isyan rgtlemek iin yanda toplamak niyetinde deildi. Kafasnda bir tek saplant vard: Kaamazsa, kendini bir an nce burada ldrmenin yolunu bulmak zorundayd.

Oysa kadn biraz nce hemireye sorduu ayn soruyu sormutu.

Deli olmak ne demek, bilmiyor musun?Kimsin sen?Adm Zedka. Yatana gir, hemire uyuduunu

sandnda, srnerek buraya gel.Veronika yatana dnd, hemirenin yeniden ki

tabna dalmasn bekledi. Deli olmak ne demekti? En ufak bir fikri yoktu, nk bu szc herkes kendi bildii gibi kullanyordu: rnein, baz sporcular rekor krmak iin canlarn dilerine taktklarnda onlara deli deniyordu; ya da tuhaf, gvensiz, normal insanlarn- kinden ok farkl yaamlar srdren sanatlar deliydiler. te yandan, kn Lyubliyana sokaklarnda dolaan, paavralarla, plastik torbalarla doldurduklar el arabalarn srkleyerek dnyann sonunun geldiini ilan eden, ince giysili insanlar grmt Veronika.

Uykusu yoktu. Doktorun dediine baklrsa neredeyse bir hafta gece-gndz uyumutu, derin duygulanmalardan uzak, dinlenme dnemleri kesin saatlerle belirlenmi bir yaama alk olan biri iin ok uzun bir sreydi bu. Deli olmak ne demekti? Belki delilerden birine sormakta yarar vard.

Veronika yatann yannda meldi, serum inesini kolundan ekip kard, midesinin birden bulanmaya balamasna aldrmayarak, srne srne Zedka nn yanma gitti. Kalbi zayflad iin mi bulanyordu midesi, yoksa gstermek zorunda kald ar aba yznden mi, bilemiyordu.

40

Deli olmak ne demek, bilmiyorum, diye fsldad. Ama deli olmadm biliyorum. Baarsz bir intihar giriimi benimkisi, hepsi bu.

Kendi dnyasnda yaayan herkes delidir. izofrenler, psikopatlar, manyaklar. Yani, bakalarndan farkl olanlar.

Yani, senin gibiler mi?Zedka soruyu duymazdan gelerek devam etti: -

te yandan bir Einstein var, zaman ile uzamn ayr eyler deil bir karm olduunu sylyor. Ya da bir Kris- tof Kolomb, dnyann te ucunda bir uurum deil baka bir kta olduunu ileri srm. Ya da, insanolunun Everestin zirvesine ulaabileceine inanan bir Edmond Hillary var. Sonra Beatles, bambaka bir m zik yarattlar, eski alardaki insanlar gibi giyindiler. Btn bu kiiler ve daha binlercesi, hep kendi dnyalarnda yaadlar.

Bu deli kadn baya akllca konuuyor, diye dnd Veronika. Annesinin anlatt kimi yklerde azizlerin sa Peygamber ile, Bakire Meryemle konutuklarna yemin ettiklerini hatrlad. Onlar da m kendi dnyalarnda yayorlard?

Bir seferinde bir kadn grmtm, yakas iyice ak bir entari giymiti, gzleri donuk donuk bakyordu, hava eksi beken Lyubliyana sokaklarnda dolayordu. Sarho olduunu sandm, ona yardm etmeye davrandm, ama ona ceketimi verme nerimi reddetti. Belki de onun dnyasnda mevsim yazd, bedeni onu bekleyen kiinin tutkusuyla snmt. O kii yalnzca onun deli hayallerinde yayorduysa bile, istedii gibi yaamaya ve lmeye hakk vard, ne dersin?

Veronika ne diyeceini bilemedi, ama deli kadnn szleri ona akla yakn gelmiti. Kimbilir, belki de Lyubliyana sokaklarnda yar plak dolaan bu kadn kendisinden bakas deildi.

41

Sana bir yk anlatacam, dedi Zedka. ok gl bir byc, btn bir lkeyi yok etmek ister, o lke halkndan herkesin su ektii bir kuyuya sihirli bir madde atar. Kuyunun suyunu kim ierse delirecek- tir.

Ertesi sabah, herkes kuyudan su ekip ier, hepsi de delirir. Yalnzca kraliyet ailesi, kendilerine ait zel bir kuyudan su ektiklerinden, sihirbaz da o kuyuyu zehirlemeyi beceremediinden, delirmezler. Tabii kral ok kayglanr, halknn saln ve gvenliini salamak iin bir dizi emir verir. Ancak polisler ve mfettiler de halkn itii sudan imi olduklarndan, kraln emirlerini sama bulur, uygulamazlar.

lkede yaayanlar kraln emirlerini duyduklarnda onun ldrdna inanrlar, hep birlikte atosunun nnde toplanp tacn ve tahtn brakmas iin gsteriler yaparlar. Umutsuzluk iindeki kral tahtndan inmeye hazrlanrken kralie ona engel olarak der ki Gel, biz de o kuyunun suyundan ielim, o zaman biz de onlar gibi oluruz.

Ve yle yaparlar: Kral ile kralie de cinnet suyunu iip nnda sama sapan konumaya balarlar. Bu durumda halk taknlndan dolay piman olur; yle ya madem kral bu kadar bilgece konuuyor, onu alaa etmenin bir anlam yoktur.

lkede bar ve huzur yeniden hkm srer, bu halk komularndan epeyce farkl bir hayat tarz benimsemitir, ama kral lmne dek lkesini ynete- bilmitir.

Veronika gld.Sen bana hi deli gibi grnmyorsun, dedi.Deliyim elbette. Geri tedavi gryorum, nk

benim sorunum belli bir kimyasal maddenin bnyemde bulunmamas. te yandan, bu maddeyi ieren ilalarn kronikleen depresyonumu geirmesini istemek

42

le birlikte, deliliim devam etsin istiyorum; yaamm bakalarnn istedii gibi deil de kendi hayallerime uygun biimde srdreyim, fena m? O dardakiler, Villetein duvarlarnn te yanndakiler kimler, biliyor musun?

Hep ayn kuyunun suyunu imi olanlar.yi bildin, dedi Zedka. Kendilerini normal san

yorlar, nk hepsi hep ayn eyleri yapyorlar. Ben de ite, onlarn kuyusundan imi numaras yapacam.

O dediini ben oktan yaptm. Esas sorunum da bu zaten. Hi depresyon geirmedim, ne derin bir keder, ne de mthi bir mutluluk duymuluum var mrmde, olmusa bile ok ksa srmtr. Benim sorunlarm herkesinkinden farksz.

Zedka bir sre ses karmad, sonra,Senin leceini sylediler bize, dedi.Veronika bir an kararsz kald. Bu kadna gvene

bilir miydi? Riski gze almak zorundayd.Evet, be-alt gn iinde. Daha erken lmenin bir

yolu var m acaba diye dnyorum. Sen ya da bir bakas bana bir miktar daha hap salayabilirse, eminim bu kez kalbim dayanmaz. lm beklemek ok korkun bir ey, sen de tahmin edersin, bana yardm et, ne olur.

Zedka karlk veremedi, nk o an hemire balarnda bitmiti, elinde de bir ine vard.

Kadn, neyi kendim yapabilirim, dedi, ya da senin davranlarn dorultusunda dardaki nbetileri yardma arabilirim.

Enerjini boa harcama, dedi Zedka, Veronikaya. Benden istediini elde etmek istiyorsan gcn kuvvetini kendine sakla.

Veronika yerden kalkt, kendi yatana dnd, hemirenin grevini yapmasna izin verdi.

43

Akl hastanesinde geirdii ilk normal gnd. Koutan kt, kadnlarla erkeklerin birlikte yemek yedikleri geni bir yemekhanede kahvaltsn yapt. Bu gibi yerlerin filmlerde genellikle gsterilenlerden -isterik sahneler, barp armalar, anlamsz hareketler yapan insanlar, vs.- ne kadar deiik olduunu fark etti. Her ey ar bir sessizlik havasna brnm gibiydi; grne baklrsa kimse kendi i dnyasn yabanclarla paylamaya hevesli deildi.

Kahvaltdan sonra (ki hi de fena deildi, Villete te yemeklerin kt olduu sylentisi yaland demek) hep birlikte gnee ktlar. Aslnda gne falan yoktu, s sfrn altnda, bahe karla kaplyd.

Buraya hayatm kurtarmak iin deil, lmek iin geldim, dedi Veronika, hemirelerden birine.

Gene de gnee kmanz gerek.Asl deli sizlersiniz. Gne mne yok.Ama k var, bu da hastalar yattrmaya yardm

c oluyor. Ne yazk ki bizim klarmz uzun sryor, srmeseydi iimiz ok daha kolay olurdu.

Kadnla tartmak anlamszd; Veronika dar kt, bahede biraz yrd, aktrmadan evresine bakarak ka yollar arand. Duvar yksekti, eski tip klalar yapanlar buna hep gerek duymulard; ama vaktiyle nbet tutulan gzetleme kuleleri botu. Bahede bir sr asker grnml bina vard, imdilerde bu binalarda kadn ve erkek koular, ynetim brolar ve a-

44

lanlarm yatp kalktklar yerler vard. evreyi ksaca inceledikten sonra, gerekten korunan tek yerin bahenin esas kaps olduunu fark etti; orada iki nbeti, giren kan herkesin evrakn denetliyordu.

Kafasnda her ey yerli yerine oturmaya balamt. Belleini toparlamak amacyla birtakm altrmalar yapyor, kk, nemsiz eyleri hatrlamaya alyordu: Odasnn anahtarn saklad yer, geenlerde satn ald plak, ktphanede en son istenilen kitabn ad gibi eyler.

Ona yaklaan bir kadn, Ben Zedkaym, dedi.Bir gece nce onun yzn grememiti Veronika,

konutuklar srece yatann yannda yere melmi durumdayd. Zedka otuz be yalarndayd, normal grnyordu.

Vurduklar ine ok kt gelmemitir umarm. Bir sre sonra beden alyor, yattrclar etkisini yitiriyor.

yiyim.Dn akam konutuklarmz hatrlyor musun,

benden ne istediini?Elbette hatrlyorum.Zedka onun koluna girdi, birlikte bahedeki pek

ok yapraksz aacn arasnda yrmeye baladlar. Duvarlarn tesinde, tepeleri bulutlara karan dalar grnyordu.

Souk, ama gene de ahane bir sabah, dedi Zedka. Tuhaftr, hi bunun gibi souk, bulutlu, kurun gnlerde azmazd depresyonum. Sanki doa benimle uyum iindeymi, ruhumu yanstyormu gibi gelirdi. Gne ap da ocuklar oyun oynamak iin sokaklara ktklarnda, ne kadar gzel bir gn diye herkes umutlandnda ben kendimi ok kt hissederdim; benim bir trl katlamadm bir cokunluk gsterisini hakszlk olarak dnrdm.

45

Veronika ok ince ve dikkatli bir hareketle kadnn kolundan kt. Fiziksel temaslardan holanmazd.

Demin baladn sz bitirmedin. Dn akam sana sorduum eyden sz amtn.

Burada bir grup insan var ki, hem kadnlar hem de erkekler, istedikleri takdirde kp evlerine dnebilirler, ama buradan aylmak istemiyorlar. Bunun birok nedeni var: Villete herkesin dedii kadar kt bir yer deil, tabii be yldzl otel de deil, o baka. eride olduklar srece insanlar istediklerini syler, istediklerini yaparlar, kimse de kar kamaz, eletiremez, ne de olsa akl hastanesindeyiz. Derken, hkm et mfettileri geldiinde, bu kiiler tehlikeli manyaklar gibi davranyorlar, nk bazlar burada devlet parasyla kalyorlar. Doktorlar durumu pekl biliyorlar, ama herhalde hastane sahiplerinden her eyin olduu gibi devam etmesi iin emir almlar, nk hastadan ok bo yatak var burada.

Bunlar bana hap salayabilirler mi? Kendileriyle balant kurmaya al. Gruplarna

Kardelik emberi adn takmlar.Zedka ak sal bir kadn iaret etti, kadn daha

genlerle heyecanl heyecanl bir eyler konuuyordu.Onun ad Mari, Kardelik emberinin de yesi.

Ona sor.Veronika Mariye doru yrmeye davrand, ama

Zedka onu durdurdu.Yoo, imdi olmaz. imdi keyfi yerinde. Kendisine

zevk veren bir eyden srf tanmad birine yardm etmek iin vazgemeyecektir. Ters bir tepki gsterirse bir daha ona yanaamazsn. Deliler' ilk izlenimi ok ciddiye alrlar.

Zedkann deli szcn kullan biimine gld Veronika, ama ayn zamanda kaygland da, nk burada her ey ona ok normal ve ho gzkyordu.

46

Yllar yl her gn iten bara, bardan bir sevgilinin yatana, yataktan kendi odasna, kendi odasndan annesinin evine mekik dokumu biri olarak, aklna hayaline gelmemi bir yaantnn iine dmt: akl hastanesi, delilik, tmarhane, insanlarn deli olduklarn kabullenmekten ekinmedikleri, srf bakalarna ho grnmek iin keyifli bir durumdan vazgemedikleri bir yer.

Zedkann ciddiyetinden kukulanmaya balad ya da akl hastalarnn bakalarndan daha iyi bir yaam srdrdklerine kendi kendilerini inandrmann bir yolu muydu bu? Ama ne nemi vard? u anda ilgin, farkl, tmyle beklenmedik bir yaant iindeydi: nsanlarn akllarna geleni rahata yapabilmek iin deli numarasna yattklar bir yer dnn...

Tam da bunu dnd anda Veronikanm kalbi bir rpnd. Birden doktorun dediklerini hatrlam, korkuya kaplmt.

Biraz yalnz yrmek istiyorum, dedi Zedkaya. Ne de olsa deliydi ve kimseyi honut etmek zorunda deildi.

Kadn uzaklat, Veronika durduu yerde, duvarlarn tesindeki dalara bakmaya koyuldu. Hafif bir yaama istei iinde ykselmek zereydi ki, Veronika kendini toplayp inatla onu geri itti.

En ksa srede u haplar ele geirmeliyim.Durumu ksaca gzden geirdi; hi de ideal bir ko

numda deildi. Yapmak isteyebilecei her trl delilie izin verilse bile, ne yapacan, nereden balayacan bilemezdi.

mrnde Hibir delilik yapmamt.

Bahede bir sre kalndktan sonra herkes yemekhaneye dnp le yemei yedi. Yemekten hemen sonra hemireler erkekleri de kadnlar da ok geni, ama bir sr kk alana blnm bir salona gtrdler;

47

burada masalar, sandalyeler, kanepeler, bir piyano, bir televizyon ve dardaki gri gkyzn, alak bulutlar gren kocaman pencereler vard. Pencerelerde parmaklk yoktu, nk salon baheye alyordu. Hava souk olduu iin kaplar kapalyd, ama can isteyen herkes tokma evirdii anda yeniden dar kp aalar arasnda dolaabilirdi.

ounluk televizyonun karsna oturdu. Kimileri gzlerini bolua diktiler, kimileri alak sesle kendi kendilerine konumaya koyuldular. Yal kadn Mari nin kalabalk bir grup arasnda geni salonun bir kesine ekildiini fark etti Veronika. Onlara yakn yerlerde yryenler de vard, Veronika bunlara katlp grup yelerinin konutuklarna kulak kabartmaya karar verdi.

Niyetini elinden geldiince sakladn sanyordu, ama ne zaman iyice yaklasa hepsi susuyor, gzlerini ona dikiyorlard.

Kardelik emberinin (gerekten byle bir grup varsa ve Zedka grndnden daha deli deilse) lideriymi gibi duran yalca bir bey, Ne istiyorsun? diye sordu.

Hi, buradan geiyordum.tekiler baktlar ve kafalaryla birtakm delice

hareketler yaptlar. Biri Buradan geiyormu, dedi bir bakasna. O bakas ayn eyi daha yksek sesle tekrarlad, ok gemeden hepsi ayn szleri bara bara yinelediler.

Veronika ne yapacan bilemedi, korkudan kaslm bir ekilde orackta durakald. riyar, tuhaf bakl bir erkek bakc yanlarna gelerek neler olduunu sordu.

Topluluk yelerinden biri, Hi, dedi. Buradan geiyormu. Bir saattir ayn yerde dikilmi duruyor, ama gene de geiyormu.

48

Btn grup birden kahkahalara bouldu. Veronika ironik bir tavr taknarak glmsedi, arkasn dnp uzaklat, gzlerinin yalarla dolmakta olduunu kimsenin grmesini istemiyordu. stne bir ceket ya da manto almay akl etmeyerek doruca baheye kt. Hemirelerden biri onu ieri girmeye ikna etmeye alyordu ki, baka bir hemire gelip birincinin kulana bir eyler fsldad, derken ikisi birden onu soukta brakp ieri girdiler. yle ya, lme bunca yakn olan birinin salna dikkat etmesini istemek bounayd.

Kafas karmakarkt, gergin ve kendi kendisine fkeliydi. mrnde hibir kkrtmaya kaplmamt; yeni bir durum ba gsterdiinde serinkanl ve uyank davranmas gerektiini ok eskiden renmiti. Gene de bu deliler, iinde utan, korku, fke duygulan, hepsini de ldrme, en azndan dile getirmeye ekindii szcklerle onlar yaralama istei uyandrmay baarmlard.

Belki de ald haplar ya da onu komadan karmak iin kullanlan ilalar kendi kendini korumay baaramayan zayf bir kadna dntrmt onu. Yeni- yetme bir kzken bile bundan ok daha kt durumlarla kar karya kalmt, ama mrnde ilk kez gzyalarn tutamaz hale gelmiti imdi. Eskiden olduu kii gibi olmak istiyordu yeniden: ronik tepkiler verebilen, hepsinden stn olduunu bildii iin bu gibilerin aalamalarna aldrmazlkla davranabilen biri olmak istiyordu. yle ya, o grubun hangi yesi lm isteyecek cesareti gstermiti acaba? Villetein duvarlarnn gerisinde saklanm bu kiilerden hangisi ona yaam hakknda herhangi bir ey retebilir di? Onlardan herhangi bir konuda medet umacana, lmek iin be-al- t gn beklemeye bile razyd.

Bir gn geti bile, geriye drt-be gn kald.

49,

Biraz daha yrd, dondurucu souun gvdesine dolmasna, ok hzl akan kann durgunlatrmasna, ok fazla arpan kalbini yavalatmasna frsat verdi.

Olacak i mi yani, urada sayl birka gnm kalm, ilk kez grdm, ok gemeden hi grmeyeceim insanlarn sama laflarn nemsiyorum. Kafay takp sinirleniyorum, onlara saldrmak, kendimi savunmak istiyorum. Deer mi? Ne diye boa vakit harcyorum?

Ama ite, ok az kalm olan vaktini harcyor, bu tuhaf topluluk iinde kendinin sayd kck alan korumak iin savayordu; zaten burada bakalarnn kurallarn sana empoze etmelerini nlemek iin savamak gerekiyordu.

inanamyorum, eskiden hi byle deildim. Aptalca eyler iin kavga etmezdim hi.

Buz tutmu bahenin ortasnda durakald. Sorun buydu ite: Her eyi aptalca bulduu iin yaamn kendisine empoze ettii eyleri kabullenmiti her zaman. Ilkgenliinde seim yapmak iin ok erken olduuna inanm, genliinde, yani imdi ise, deimek iin ok ge kaldn dnmt.

Peki, bugne kadar enerjisini neye harcamt? Yaamnn olduu gibi devam etmesini garantiye almaya almaya. Ana-babas kendisini ocukluunda olduu gibi sevmeyi srdrsnler diye pek ok isteinden vazgemiti oysa gerek sevginin zamanla deiip gelitiini, yeni if&de yollar kefettiini bilmiyor muydu? Bir, gn, annesi gzyalar iinde evliliinin sona erdi- |irij ona akladnda, Veronika gidip babasn bulmu, alam, tehditler savurmu, sonunda yuvasn terk etmeyeceine dair sz koparmt ondan. Ana-ba- basnm bu yzden deyecekleri yksek bedel akima bile gelmemiti. ,

Bir i bulmaya karar verdiinde, yepyeni lkesinin

50

yepyeni kurulan bir irketinden gelen ekici neriyi reddetmi, halk ktphanesine de, paras az, ama gvenlii olan bir i diyerek girmeyi yelemiti. Her gn ie gidiyor, hi ge kalmyor, stlerinin kendisini bir tehdit olarak grmemeleri iin elinden geleni yapyordu; rahat yerindeydi, herhangi bir mcadeleye girimedii iin herhangi bir gelime de kaydetmiyordu; tek istedii ay sonunda maan almakt.

Manastrda oda kiralamt, nk rahibeler herkesin belli bir saatte dnmesini art kouyor, o saatten sonra kapy kilitliyorlard. Vaktinde dnmeyen sokakta yatmak zorundayd. Bylece geceyi otel odalarnda ya da yabanc yataklarda geirmemek iin erkek arkadalarna gsterecek sahici bir gerekeye sahip olmutu her zaman.

Evlenmeyi hayal ettiinde, kendisini hep Lyubli- yana banliylerinden birinde, babasna hi benzemeyen bir adamla birlikte grrd. Ailesini geindirecek kadar para kazanan, mineli bir evde onunla birlikte yaamakla, kar kapl dalar pencereden seyretmekle yetinecek bir adam.

Erkeklere belirli bir miktar zevk vermeyi retmiti kendine, ne daha ok, ne daha az, yalnzca gerektii kadar. Kimseye fkelenmezdi, nk bu, belli bir tepki gstermek, dmanla savamak, kin ve gibi hi beklenmedik sonulara varacak durumlarla ba etmek anlamna gelecekti.

Hayatta istedii hemen hemen her eye kavutuktan sonra, varlnn hibir anlama gelmedii sonucuna varmt, nk her ey her gn aynyd. Bylece lmeye karar vermiti.

Veronika yeniden ieri girdi, odann bir kesinde toplanm olan gruba doru yrd. Heyecanl bir ko-

51

numa iindeydiler, ama o yaklar yaklamaz sustular.Doruca, grubun lideri gibi grnen yal adamn

yanma gitti, hi kimseye onu engelleyecek vakit brakmadan adamn suratna okkal bir tokat indirdi.

Bir tepki gstermeyecek misin? diye bard, yle ki salondaki herkes onu duyabilirdi. Bir ey yapmayacak msn?

Hayr, dedi adam, elini yznde yle bir gezdirerek. Burnundan hafife kan szyordu. Uzun sre bamza bela olacak deilsin.

Zafer kazanm bir edayla salondan kp kouuna dnd Veronika. mrnde hi yapmad bir ey yapmt.

Zedkanm, Kardelik emberi adn verdii grupla arasnda geen bu olayn stnden gn geti. Veronika tokad patlattna piman olmutu, adamn tepkisinden korktuu iin deil de, farkl bir ey yapm olduu iin. Dikkat etmezse, bu gidile hayatn yaamaya deer olduuna inanabilirdi; bu da ona gereksiz yere ac verecek bir eydi, nk bu dnyadan ok yaknda ayrlacan biliyordu.

Tek seenei her eyden ve herkesten uzak durmak, mmkn olduunca eskiden olduu kii gibi davranmak, Villetein koul ve kurallarna uymakt. Hastanenin yrtt tekdze gidie uyum salamt bile: erken kalk, kahvalt et, bahede yrye k, le yemei ye, salona git, sonra bir yry daha, sonra akam yemei, televizyon seyri ve yatak.

Her gece, Veronika uykuya dalmadan nce elinde ineyle bir hemire bitiyordu yannda. Btn teki kadnlar hap alyorlard, ine olan bir tek Veronika vard. ikyeti deildi, ama uyku sorunu olmad halde neden yattrc ine yapld konusundaki merakn da dile getirmeden edemedi. Verilen ilacn yattrc de

52

il, kalbi iin olduunu akladlar.Bylece, boyun edii bu tekdze yaamla birlik

te, hastanedeki gnleri de hep birbirine benzemeye balad. Gnler hep ayn olunca, daha da hzl geiyordu; bir-iki gn sonra dilerini fralamasna, san taramasna da gerek kalmayacakt. Veronika kalbinin, her gn biraz daha zayfladn hissediyordu: Sk sk soluksuz kalyor, gsne sanclar saplanyordu, hi itah yoktu, en ufak bir aba gsterdiinde ba dnyordu.

Kardelik emberi ile aralarnda geen olaydan sonra, arada bir yle dnd oluyordu: u anda seeneim olsayd, her gnmn ayn olmasnn nedeninin kendim olduunu daha nceden anlam olsaydm, belki...

Ama kendi kendine verdii yant hep aynyd: Belki diye bir ey yok, nk hibir seeneim yok. Ve i huzuru geri geliyordu, nk her eyin karar zaten verilmiti.

Bu dnemde Zedka ile aralarnda bir iliki geliti (dostluk deildi bu, nk bir dostluun kurulmas ok vakit alr, bu da imknszd). Birlikte kt oynuyorlar -bu da vaktin hzl gemesini salar-, kimi kez yry yapyorlard bahede, fazla konumakszm.

Bir sabah, hemen kahvaltdan sonra, hepsi kurallara uygun olarak gnee ktlar. Ancak bir hemire Zedkamn yanma gelerek koua dnmesini, tedavi gn olduunu syledi.

Onunla birlikte olan Veronika bu ary duydu.Ne tedavisi bu?Eski usul bir tedavi, altmlardan kalma; ama

doktorlar bana iyi gelecei kansndalar. Gelip seyretmek ister misin?

Depresyon geirdiini sylemedin mi bana? Sen

53

de eksik olan kimyasal maddenin yerini haplar yeterince almyor mu?

Seyretmek ister misin? diye steledi Zedka.Gnlk dzenin dna kacan dnd Vero

nika. Yeni eyler kefedecekti, oysa yeni bir ey renmek istemiyordu - ona gereken tek ey sabrd. Gene de merak stn geldi ve bam olumlu anlamda sallad.

Ama bu bir gsteri deil, biliyorsunuz, dedi hemire.

Kzcaz lecek. Hayatta hemen hibir ey grmemi. Brakn bizimle gelsin.

Hl glmsemekte olan kadnn karyolaya kaylarla balanmasn izledi Veronika.

Neler olacam ona syle, dedi Zedka, erkek bakcya. Yoksa korkar.

54

Adam dnp elindeki rngay gsterdi. Doktor muamelesi grmekten, birtakm tedavi yntemlerini kendisinden daha gen bir hekime aklyormu gibi davranmaktan pek honut olmu gibiydi.

Bu rngann iinde bir doz enslin var, dedi ciddi, teknik bir ses tonuyla. eker hastalarnda kandaki yksek glikoza kar kullanlr. te yandan, doz normalin ok stnde tutulursa kandaki glikoz d bir koma durumu yaratr

neye hafife vurdu, hava kabarcklarm yok etmek iin, sonra da Zedkanm sa ayanda bir damara saplad.

imdi gerekleecek olan da bu. Yapay bir komaya girecek. Gzleri donuklatnda korkmayn, ilacn etkisi altndayken sizi tanmazsa, armayn.

Ama korkun bir ey bu, insanlk d. Hastalar komaya girmek iin deil, komadan kurtulmak iin savar.

nsanlar da yaamak iin savar, lmek iin deil, dedi adam, ama Veronika onun bu szlerini duymazdan geldi. stelik koma durumu organizmay dinlendirir; bedenin ilevleri en aza indiinden var olan gerilimler yok olur.

Konutuu sre boyunca svy zerk etmeyi srdryordu, Zedkamn gzleri anlamszlamaya balamt.

Veronika ona doru eildi, Merak etme, dedi. Tamamyla normalsin sen, bana anlattn o kral yks...

55

Bouna konumayn, sizi duyamaz artk.Birka dakika nce son derece akl banda ve ha

yat dolu grnen kadn, yatan stnde gevemi, gzlerini uzakta belirsiz bir noktaya dikmiti; aznn kenarnda kpkler olumutu.

Veronika, Ne yaptnz! diye haykrd adama. imin gereini.Veronika barmaya, Zedkann adn armaya

balad; polise, basma, insan haklar kurulularna bavurma tehditleri savuruyordu bir yandan da.

Sakin olun. Akl hastanesinde olabilirsiniz, ama gene de uymak zorunda olduunuz baz kurallar var.

Adamn son derece ciddi olduunu anlad ve korktu. Ama kaybedecek hibir eyi olmad iin haykrmaya devam etti.

56

Zedka, bulunduu yerden kouu grebiliyordu. Kendi gvdesinin kaylarla bal olduu yataktan baka btn yataklar botu, kendisininkinin baucunda ise gzlerini dehetle am bir kz duruyordu. Yataktaki kiinin hl canl olduunu, tm bedensel ilevlerinin srdn, ama ruhunun umakta, neredeyse tavana demek zere olduunu, stelik mthi bir huzurun kollarnda bulunduunu bilmiyordu kz.

Zedka, gksel bir yolculuk yapmaktayd; enslin okuna ilk girdiinde yaad bir srprizdi bu. Bana geleni hi kimseye aklamamt. Depresyondan kurtulmaya gelmiti buraya, durumu dzelir dzelmez, bir daha dnmemecesine gitmek umudundayd. Bedenini yatakta brakp tavanlarda gezdiini syleyecek olsa, onun Villetee ilk geldiinden daha da deli olduuna hkmedeceklerdi. Ancak, bedenine dner dnmez iki konu zerinde aratrma yapmaya koyulmutu: enslin oku ve o uzayda yzyormu izlenimini yaratan tuhaf duygu.

Tedavi konusunda pek fazla yazl malzeme yoktu. lk kez 1930larda kullanlm, ama sonralar btn psikiyatri hastanelerinde, hastaya geri dnmsz zararlar verebilecei olasl yznden yasaklanmt. Uar-gezer seanslarn birinde, Zedka uu durum undayken Dr. Igorun brosuna uram, onu tam da bu konuda hastanenin sahiplerinden biriyle tartrken yakalamt. Bu bir su, demiti Dr. Igor. teki adamsa, Evet, ama hem ucuz, hem de hzl, diye karlk

57

vermiti. Ayrca, delilerin haklaryla ilgilenen mi var? Kimse ikyette bulunmayacaktr.

Her neyse, baz hekimler depresyon tedavisinde hl geerli bir yntem olarak gryorlard bunu. Zedka aratrd, enslin oku konusunda ktphanede bulabildii her eyi alp okudu, zellikle de, bu yntemin uyguland hastalar tarafndan yazlm izlenimleri. Hikye hep aynyd: korku, dehet, ac; kendisinin o sralarda yaad durumlarla hi ilgisi yoktu anlatlanlarn.

Bilincin gvdeden ayrlmas duygusuyla enslinin herhangi bir ilikisi olmad sonucuna vard, hakl olarak. Tam tersine, bu tr tedavilerde hastann zihinsel kapasitesinin azalmas amalanyordu ounlukla.

nsan ruhunun var olup olmadn aratrmaya koyuldu; okltizm1 stne birka kitap okudu, derken, gnn birinde, tam da kendisinin bana geleni tarif eden bir sr kaynak geti eline: ad gksel-astral-yol- culukmu ve pek ok kiinin de bandan gemi. Kimi yazarlar srf o srada neler hissettiklerini kaleme almlar, kimileri de bu durumu yaratmak iin teknikler gelitirmiler. Artk Zedka da bu teknikleri ezbere biliyor ve her gece cannn istedii yere gitmek iin kullanyordu.

Olayn tanmlamalar ve grntleri eitliydi, ama hepsinde ortak olan baz noktalar vard; ruh bedenden ayrlrken duyulan tuhaf, sinir bozucu grlt, arkasndan ok ve hzl bilin kayb, derken havada yzmenin derin huzuru ve keyfi. Ruh, gmms bir tel ile bedene bal kalyordu, ama telin snrsz uzama yetenei vard. Geri baz sylencelere gre (kitaplarda) gm telin kopmas halinde kiinin lecei belirtiliyordu.

Zedkanm kendi deneyimleri ise istedii uzaklk

1 O kltizm : Gizli glere inanma ve onlar etkisi altna alma. (Yay.)

58

lara gidebilecei ve telin hi kopmad ynndeydi. Genel olarak kitaplar, gksel yolculuktan elinden geldiince yararlanmasn retmiti ona. rnein bir yerden bir yere gitmek istediinde, kendisini uzaya frlatmak stne younlatrrken dikkatini, ayn anda gidecei yeri hayalinde canlandrmay kitaplardan renmiti. Bir yerden hareket ederek gidecei yere kadar olan uzakl amak durumunda, olan uaklarn tersine, gksel yolculukta esrarengiz tnellerden gemek sz konusuydu. Kendinizi bir yerde hayal ediyor, korkun bir hzla gereken tnele giriyor, kendinizi istediiniz yerde buluyordunuz.

Uzayda bulunan teki yaratklardan korkmamay da kitaplardan renmiti. Bugn kouta baka biri yoktu, ama gvdesini ilk terk ettiinde, onun aknlna glen birok kiiyle karlamt.

lk tepkisi bunlarn l insanlar, hastaneyi kuatan hayaletler olduklarn sanmakt. Sonra sonra, kitaplarn ve kendi deneyimlerinin yardmyla anlad ki, arada gvdesiz ruhlara rastlansa da, genellikle uzayda dolaanlar kendisi kadar canldrlar veya gvdelerinden ayrlma tekniini gelitirmilerdir ya da balarna gelenin ne olduunu bilmemektedirler, nk ruhlar byle zgr gezinirken bedenleri dnyann baka bir kesinde derin uykulara dalmtr.

Bugn, bunun enslin yardmyla yapaca son gksel yolculuk olduunu bildiinden -nk biraz nce Dr. Igorun brosuna uram ve pek yaknda salverileceini iitmiti- gezintisini Villete snrlar iinde yapmaya karar vermiti. Bir kez anakapdan dar ktktan sonra bir daha ruh olarak bile geri gelmemeye kararlyd, bu yzden de veda ziyaretleri yapmak istiyordu.

Veda etmek. Aslnda iin en zor yan buydu: nsan bir kez akl hastanesine girdi mi, delilik dnyasnda

59

var olan zgrle alyor, hatta ona baml hale geliyordu. Sorumluluk altna girmek, ekmeini kazanmak iin alp abalamak, skc, rutin gnlk iler yapmak zorunda deildiniz burada. Sabahtan akama dek bir tek resme bakmak ya da bir kdn stne sama sapan izgiler izmekle oyalanabilir diniz. Her ey hogryle karlanyordu, nk ne de olsa kiinin akimdan zoru vard. Kendisi de pek ok kez gzlemlemiti ki, ou hasta daha hastaneye girer girmez iyilemeye balyordu, nk artk semptomlarn saklamak zorunda deillerdi, stelik buradaki aile havas nevroz ve psikozlarn kabullenmelerine yardmc oluyordu.

Balangta Zedka, Villeteten bylenmi, hatta bir ara, iyiletikten sonra Kardelik emberine katlmay dnmt. Ama sonra, akln bana toplarsa darda da cannn istediini yapmay srdrebileceini anlad, tabii gnlk yaamn zorluklaryla ba edebildii srece. Birinin bir vakitler dedii gibi yapaca tek ey deliliini denetim altnda tutmakt. Her normal insan gibi alayabilir, telalanabilirdin, ruhunun yukarlarda bir yerde bu kt durumlara glerek baktn unutmaman yeterliydi.

Yaknda evine dnecek, ocuklaryla, kocasyla birlikte olacakt, yaamn o ynlerinde de sevimli yanlar vard. bulmas kolay olmayacakt elbette; ne de olsa kk bir kent olan Lyubliyanada dedikodular abuk yaylr. Kendisinin Villetete bulunduunu bilen pek ok kii vard zaten. Neyse ki kocas aileyi geindirecek kadar para kazanyordu, o da bo vaktini gksel yolculuklar yapmakla geirebilirdi, hem de enslin gibi tehlikeli bir madde kullanmakszm.

Bir kez daha yaamak istemedii tek ey vard: Villetee kaldrlmasna neden olan ey.

Depresyon.Hekimlerin dediine gre, yeni kefedilen bir

60

madde olan seretonin, insanlarn duygularn yneten elerden biriymi. Seretonin azl insann i yaamnda dikkatinin dalmasna, uykusuzlua, itahszla, yaamdan yeterince zevk alamamasna yol ayormu. Bu madde bedende hi bulunmadnda ise kii derin umutsuzluk, ktmserlik, bir gereksizlik duygusu, korkun yorgunluk, endieye kaplma, karar verme gl gibi belirtiler gsteriyormu, bu da zamanla srekli bir karabasana dnyormu ki sonu ya tam uyumsuzluk ya da intiharm.

Baz daha tutucu hekimler ise yaamda herhangi bir sarsc deiikliin -baka bir lkeye gmek, ok sevilen birini kaybetmek, boanma, aile ya da i yaamnda ar bask gibi- depresyona yol aabilecei grndeler. Modern aratrmalar, kn akl hastanesine yatrlanlar ile yazn yatrlanlar arasndaki say farkndan yola karak gne nn depresyon konusunda etkili olduunu ileri srmekteler.

Zedkanm durumunda ise neden kimsenin aklna gelmeyecek kadar basitti: gemiinde gizli bir erkek, daha dorusu, ok eskiden tanm olduu bir erkek stne kendi kurduu fanteziler.

O kadar aptalca bir eydi ki... u sralar nerede olduunu bile bilmedii, ama genliinde umutsuzca ok derinden sevdii bir adam yznden depresyona girmek, delirmek. Her normal gen kz gibi Zedkanm da bir mknsz Ak yaamaya gereksinmesi olmutu.

Oysa, mknsz Ak yalnzca hayallerinde yaayan arkadalarndan ileri gitmiti Zedka; hayalini gerekletirmeye kalkmt. Adam okyanusun te yannda yayordu; kz nesi var nesi yoksa satp onun peinden gitmiti. Adam evliydi, kz metres roln kabullenmi grnerek onun boanmasn salayacak planlar kurmutu. Adamn kendine ayracak vakti bile yok

61

tu, kz gnlerini gecelerini ucuz bir otel odasnda onun ender telefonlarn bekleyerek geirmeye raz olmutu.

Kzn ak uruna her eye katlanma kararna karn iliki yrmemiti. Adam aka hibir ey sylemedi, ama bir gn Zedka anlad ki artk istenmiyor, Slovenyaya dnd.

Birka ay boyunca yemeden imeden kesildi, onunla birlikte geirdii her saniyeyi yeniden yayor, yatakta geirdikleri zevk dolu dakikalar yeniden yeniden hatrlyor, birlikte bir gelecekleri olabileceine inanmak iin dayanak aryordu. Arkadalar onun bu durumundan kayg duyuyorlard, ama Zedkann iinde bir ses bunun geici bir aama olduunu fsldyordu. Kiilik gelimesinin bir bedeli vardr, gen kz da bu bedeli yaknmasz dyordu. Sonunda hakl da kt. Gnlerden bir gn, iinde mthi bir yaama isteiyle uyand; aylardr ilk kez itahla karnm doyurdu, dar kp kendine bir i buldu. Yalnzca i bulmakla da kalmad, kadnlar peinden koturan yakkl, zeki bir gencin ilgisini de ekti. Bir yl iinde evlendiler.

Kz arkadalar ona hem gpta ettiler, hem de onu kutladlar. Lyubliyananm ortasndan geen rmaa bakan baheli bir eve yerleti ift. ocuklar oldu. Yazlar Avusturya ya da talyaya gezmeye gidiyorlard.

Slovenya Yugoslavyadan ayrlmaya karar verince, kocas askere arld. Zedka, Srpt -yani, dm an- ve yaam altst olmak zereydi. Son derece gerilimli geen on gn boyunca, iki tarafn ordular atmaya hazr beklerken, kimse bamszlk ilannn nasl sonulanacan, ne kadar kan dkleceini bilmezken, Zedka kocasn ne kadar sevdiini bir kez daha anlad. Btn vaktini, imdiye kadar pek umursamad, ama imdi tek umudu olan Tanrya dua etmekle geirdi. Azizlere, meleklere her eyini adad, srf onu geri gndersinler diye.

62

Dualar kabul oldu. Kocas geri dnd, ocuklar Sloven dilinin retildii okullara gidebileceklerdi artk, sava tehlikesi ise komu Hrvatistana geti.

yl sonra, Yugoslavyann Hrvatistan ile olan sava bu kez Bosnaya srad. Srplarn yapt katliamlarla ilgili haberler dnyaya yaylmaya balad. Zedka, birka delinin ar davranlar yznden btn bir ulusun sulanmasnn hakszlk olduunu dnyordu. Hayat hi beklemedii yeni bir anlam kazand: Halkm gurur ve cesaretle savunmaya koyuldu, gazetelere yazlar yazd, televizyona kt, konferanslar rgtledi. Bunlarn hibir sonucu olmad, yabanclar korkun katliamlardan btn Srplar sorumlu grmeye devam ettiler, ama Zedka stne den grevi yaptn biliyordu, zor gnlerde kardelerini yalnz brakmamt. Sloven kocasnn, ocuklarnn, her iki tarafn propagandasndan etkilenm emeyi bilen insanlarn desteini kazanmt.

Bir akam, byk Sloven air Preserenin heykelinin nnden geerken, onun hayatn aklndan geirdi. air otuz drt yandayken bir gn kilisede yeniyetme bir kz gryor. Julia Primic adndaki bu gencecik kza derin bir tutkuyla k oluyor. Eski a trubadurlar gibi bu kza iirler yazmaya koyuluyor, onunla evlenme hayalleri kuruyor.

Meer Julia st dzey bir ailenin kzym, air -k ilisedeki o rastlantdan sonra- bir daha kza yaklaamyor. Ama o ksack rastlama en gzel iirlerinin esin kayna oluyor ve adnn evresinde bir efsane oluturuyor. Lyubliyanadaki kk meydanda bulunan heykelin dmdz belirli bir noktaya baktn grrsnz, o bak izlerseniz, meydann te yanndaki binalardan birinin ta duvarna oyulmu bir kadn yz fark eder

63

siniz. te oras Juliann yaam olduu evdir. Prese- ren lmden sonra bile, sonsuza kadar, mknsz Akma bakmay srdrecektir.

Peki ya biraz daha savasayd?

Zedkanm kalbi hzla atmaya balamt, sanki kt bir ey olacakm duygusu uyand iinde, yoksa ocuklardan biri kaza m geirmiti? Telala evine kotu; ocuklar televizyon karsnda patlam msr yiyorlard.

Nedense iindeki hzn gemedi. Zedka yataa yatp on iki saat kadar deliksiz uyudu, uyandnda can kalkmak istemedi. Preserenin yks ona ilk akn hatrlatmt, onu bir daha hi aramam olan adam.

Ve Zedka kendi kendine sordu: Yeterince savam mydm? Asl istediklerimin peine deceime m etreslii kabullenmem yanl myd? lk akm iin savarken, halkm iin savatmda harcadm kadar enerji harcadm m?

Zedka yeterince enerji harcadna kendini inandrd, ama iindeki hzn bir trl gemiyordu. Bir vakitler cennet gibi grd her ey -rmaa bakan baheli ev, sevdii koca, televizyon nnde patlam msr yiyen ocuklar- yava yava bir cehenneme dnmekteydi.

Bugn, birok gksel yolculuktan, ileri derecede gelimi varlklarla yapt birok grmeden sonra, Zedka btn o olanlarn samalk olduunu biliyordu artk. mknsz Akn bir bahane, aslnda bekledii yaamdan ok farkl srdrd yaamdan kopma frsat olarak kullanmt.

Ancak, bir yl nceki durumu ok farklyd: Uzaktaki eski akn aramaya koyulmutu, deliler gibi. Uluslararas telefonlar aarak bir servet harcad, ama

64

adam artk ayn kentte oturmuyordu, onu bulmak imknszd. Bir sr APS mektup gnderdi, hepsi geri geldi. Adamn btn arkadalarn telefonla arad, kimse onun nerede olduunu bilmiyordu.

Kocas olup bitenden habersizdi; bu da onu ok fkelendiriyordu; bir eylerden kukulanmas, kavga karmas, drdr etmesi, onu kap dar etmekle tehdit etmesi gerekmez miydi? Uluslararas telefon santralnda alanlarn, postacnn, btn kz arkadalarnn kocas tarafndan satn alndna kesinkes inand. Dnnde taklan mcevherleri satarak dnyann teki ucuna umak iin bilet ald. Ancak bir dostu, Amerika nn ok ok byk bir kta olduunu, tam olarak ne aradn bilmeyen birinin oraya gitmesinin hibir anlam tamadn anlata anlata sonunda onu ikna etti.

Bir gece yattnda ektii ak acs, eskisinden, yeni dnyay terk edip geldiinde, Lyubliyanann dayanlmaz gndelik yaamna almaya alt dnemde olduundan bile oktu. O geceyi izleyen iki gn boyunca odasndan kmad. nc gn, durumuna ok zlen, ok iyi kalpli kocas, doktor ard. Peki bu adam, Zedkann baka bir erkek iin ac ektiini, onunla bulumak, kocasn aldatmak, toplumdaki saygdeer yerini o erkein gizli metresi olmak iin feda etmek zere olduunu gerekten bilmiyor muydu? Lyubliyanay, evini, ocuklarn sonsuza dek terk etmeye hazrd.

Doktor geldi. steri krizine yakalanan Zedka, odasnn kapsn kilitledi, hekim gidinceye dek de amad. Bir hafta bile gememiti ki, kendinde yataktan kalkacak gc bulamaz oldu, dk ihtiyacn bile yatakta gryordu artk. Hibir ey dnemiyordu, kafas yalnzca eski aknn blk prk anlaryla doluydu. Eski sevgilinin de onu umutsuzca aradna, bulamadna inanmt.

65

ldrtc cmertliini srdren anlayl kocas, araflarm deitiriyor, ban okuyor, her eyin dzeleceini yineleyip duruyordu. ocuklarndan birini nedensiz yere tokatlad, sonra nnde diz kp ayaklarn pt, affedilmek iin yalvard, pimanln sergilemek iin stndeki gecelii parampara ettii gnden beri ocuklar onun odasna gelmez olmulard.

Bir hafta daha geti; nne getirilen yemekleri tkryor, gereklikle ilikisi bir kopuyor bir geri geliyor, btn geceleri uyank, btn gnleri uyuyarak geiriyordu. Bir gn odasnn kaps tklatlmadan ald, ieri iki adam girdi, biri onu skca tutarken, teki, koluna bir ine saplad, gzlerini atnda Villeteteydi.

Kocasyla konuan doktorun, Depresyon, dediini iitti, kimi kez son derece sradan nedenlerle ortaya kabilir, rnein organizmada seretonin eksiklii gibi...

66

Kouun tavanndan aa bakan Zedka, elinde rngayla bir hemirenin yaklatn grd; kzcaz hl karyolasnn banda durmu, bo baklarndan d kopmu durumda gvdesiyle konumaya abalyordu. Zedka bir an ona her eyi anlatabileceini dnd, ama sonra vazgeti; insanlar hibir zaman kendilerine anlatlanlardan bir ey renmezler, kendi abalaryla renirler yalnzca.

Hemire, Zedkanm koluna ineyi saplayp glikoz zerk etti. nnda grnmez bir g kolundan yakalayp frlatm gibi, ruhu tavandan ayrld, karanlk bir tnelden geip gvdesine geri dnd.

Merhaba, Veronika.Kz hl korku iindeydi.yi misin?yiyim. Ne mutlu ki bu tehlikeli tedaviden sa

kurtulabildim. Zaten bir daha tekrarlanmayacak.Ne biliyorsun? Burada kimse hastalarn fikrini

sormuyor ki.Zedka biliyordu, nk gksel yolculuu srasnda

Dr. Igorun brosuna uramt.Nereden bildiimi syleyemem, ama biliyorum.

Tantmzda sana ilk sorduum soruyu hatrlyor musun?

Evet, delilii bilip bilmediimi sormutun.ok doru. Bu kez sana yk anlatmayacam.

Deli olmak, dncelerini iletmekten aciz olmak demek. Sanki yabanc bir lkedesin, evrede olup biten her eyi gryor, anlyorsun, ama istediini anlatmaktan, dolaysyla da yardm bulmaktan umutsuzsun,

67

nk orada konuulan dili bilmiyor, anlamyorsun. Hepimiz hissetmiizdir bunu.Hepimiz u ya da bu biimde deliyiz zaten.

68

Parmaklkl pencerenin tesinde gkyz yldz doluydu, henz hilal biiminde olan ay da dalarn gerisinden ykselmekteydi. airler dolunay severler, hakknda binlerce iir yazlmtr, oysa Veronika en ok yeniay severdi, nk daha geliecek, byyecek, kendi yzeyini tmyle a boacak zaman olurdu, kanlmaz yok oluundan nce.

Salona inip piyano almak, bu geceyi okulda renmi olduu nefis bir sonatla kutlamak istedi. Gkyzne baktnda iine anlatlmaz, llmez bir yaam sevinci dolmutu; sanki evrenin sonsuzluu onun kendi bitimsizliini aklamt. Ancak, bu isteini engelleyen elik bir kap ve bitmez tkenmez kitabn okuyan bir kadn vard. Ayrca gecenin bu saatinde piyano da alnmazd, btn mahalleyi uyandrrd insan.

Veronika gld. Mahalle dedii delilerle dolu koulard, o delilere ise uyusunlar diye dnyann ilac verilmiti.

indeki coku azalmamt gene de. Kalkp Zed- kann yatann yanma gitti, ama kadncaz da derin uykudayd, o gn bandan geen korkun tedaviden sonra bitkin dmt herhalde.

Yatana dnsen iyi olur, dedi hemire. Cici kzlar dlerinde melekler ya da sevgililer grr.

Bana ocukmuum gibi davranmayn. Her eyden korkan zavall bir deli deilim ben. Zrdeliyim, isteriim, kendi hayatma bile saygm yok, kald ki ba-

69

kalarnnkine olsun. stelik kt bir gnmdeyim. Aya baktm, ay grdm, binleriyle konumam gerek.

Bu tepkiyi beklemeyen hemire, akn akn bakt ona.

Hadi bir yrye k, brak da kitabm bitireyim.

Byle bir ey yapamam, nk buras bir hapishane ve kapda bir gardiyan var, millet kendisini zeki sansn diye kitap okuma taklidi yapan bir kadn. Oysa iin asl u ki, koutaki en ufak bir kprty bile gzlyor, kapnn anahtarlarn da hazine saklar gibi saklyor. Kukusuz kurallar bunu ngryor, o da kurallara uyuyor, nk bylece gnlk hayatnda, kocasnn, ocuklarnn yannda sahip olmad bir yetkeye sahipmi numaras yapabiliyor.

Veronika tir tir titriyordu, ama bunun nedenini bilmiyordu.

Ne anahtarlar? diye sordu hemire. Kap her zaman aktr. Burada bir dolu akl hastasyla birlikte kilitli kalacam sanmyorsun herhalde.

Kap ak da ne demek? Birka gn nce buradan kmak istediimde bu kadn tuvalete kadar benimle geldi. imdi ne samalklar anlatyor yani?

Hemire, Her dediimi ciddiye alma, dedi. in dorusu, hastalara o kadar ok ila pompalyoruz ki, sk bir gvenlie gerek kalmyor. Titriyorsun, yor musun?

Bilmiyorum. Kalbimle ilgili bir ey herhalde. stersen yrye kabilirsin.Asl istediim piyano almak.Salon buradan iyice uzak, onun iin senin piyano

alman kimseyi rahatsz etmez. Ne istersen yap.Veronikamn titremesi, tutmaya alt rkek, k

sk hkrklara dnt. Diz kt, ban kadnn ku

70

cana koydu, uzun uzun alad.Hemire kitabn bir yana brakt, Veronikamn

salarn okayarak o hzn ve gzya dalgasnn doal sresini doldurmasn bekledi. ylece neredeyse yarm saat oturdular, alayan kz ile teselli sunan kadn, ikisi de neyin, neden olduunu bilmiyorlard, ama olsun.

Hkrklar sonunda bitti. Hemire kalkmasna yardm etti, kapya doru yrtt.

Senin yanda bir kzm var. Seni ilk getirdiklerinde her yanna ineler, tpler sokuluydu, hep merak ettim: Senin gibi gzel, gen bir kz, nnde btn bir hayat varken, neden kendini ldrmek ister, diye. Derken birtakm dedikodular dolamaya balad: braktn mektup... ki gerek nedenin o olduuna hibir zaman inanmadm... aresi olmayan bir kalp hastal... yle eyler sylendi. Kendi kzm hi aklmdan kmyordu: Ya o da byle bir ey yapmaya kalkarsa? Baz insanlar neden doaya aykr davranrlar? Ne olursa ol- un yaama sava vermektir doal olan.

Ben de o yzden alyordum ite, dedi Veronika. O haplar aldmda nefret ettiim birini ldrmeye alyordum. imde baka, sevebileceim Veronikalar olduunu bilmiyordum.

nsan neden kendi kendinden nefret eder? Korkaklk belki de. Ya da hi yakan brakmayan

yanlmak korkusu, bakalarnn senden beklediklerini gerekletiremem ek korkusu. Birka dakika nce mutluydum, lme mahkm olduumu unutmutum. Derken hatrladm, ok korktum.

Hemire kapy at, Veronika koridora kt.

Bana nasl sorabilir byle bir eyi? Ne istiyor, niin aladm renmek mi? Benim herkes gibi istekleri, korkular olan normal biri olduumu, gnlerim sayly

71

ken byle bir sorunun beni panie uratabileceini aklna getirmiyor mu?

Koular gibi lo klandrlm koridorlarda yrrken, Veronika artk her ey iin ok ge olduunu kesinlikle anlad: inde ykselen korkunun denetimden ktn fark etti.

Kendimi toparlamalym. Verdii kararlardan ne olursa olsun dnmeyen biriyim ben, her eyi sonuna dek gtrrm.

Yaam boyunca pek ok eyi sonuna dek gtrd doruydu, ama hep nemsiz eylerdi bunlar, bir zrle sona erebilecek bir ksl uzatmak, bir ilikinin sonu olmadn dndnde adam sevdii halde telefon etmemek gibi. Kolay konularda dn vermemekte stne yoktu; sanki ne kadar gl ve aldrsz olduunu kendi kendine byle kantlayacakt. Oysa aslnda krlgan bir insand, hibir zaman stn bir renci olmam, okulda spor dallarnda da pek bir baar gsterememi, evinde de huzurlu bir yaam salayamamt.

Ufak tefek kusurlarnn stesinden gelmeyi baarm, ama yaamsal nemi olan konularda yenilgiye uramt. Bana buyruk bir kii olduu havasn yaratmay baarmt, ama aslnda ok derin bir arkada zlemi vard. Kalabalk bir yere girdiinde herkes dnp ona bakard, ama hemen her geceyi bir manastr odasnda, antenini doru drst ayarlatmaya endii televizyonun karsnda yapayalnz geirirdi. Tm tandklar onu gpta edilecek bir kadn gibi grrlerdi, ama bu grnty salamak, kendisi iin yaratt bu imaja uygun davranmaya almak hemen hem en tm enerjisini tketmiti.

Bu yzden, kendi kendisi olmak iin gereken enerji hep eksik kalmt. Dnyadaki herkes gibi, mutlu olmak iin bakalarna ihtiya duyan bir kiiydi, ama

72

bakalaryla ba etmek de zordu. Beklenmedik tepkiler gsteriyorlar, evrelerine koruyucu duvarlar ryorlar, ayn kendisi gibi davranarak hibir eye aldrmaz numaralarna yatyorlard. Yaama daha ak biriyle karlatklarnda ya onu daha ilk admda dlyorlar ya da ona ac ektiriyorlar, aalyorlar, tuhaf muamelesi yapyorlard.

Gll ve kararllyla pek ok kiiyi etkilemi olabilirdi Veronika, ama neye yaramt bu? Bolukta kalakalmt. Yapayalnz. Villetete. lmn bekleme odasnda.

ntihar giriiminden duyduu pimanlk yeniden su yzne kyordu, ama bir kez daha bilincinin gerilerine itti bu duyguyu. imdi ise mr boyu kanmaya alt bir duygunun penesindeydi: nefret.

Nefret. ylesine fiziksel ki, neredeyse duvarlar, piyanolar, hemireler kadar somut; gvdesinden taan ykc enerji elle tutulabilir gibiydi. Bu duyguyu bastrmaya almad, iyi ya da kt olmasna aldrmyordu, durmadan kendini kontrol etmekten, maskelerden, uygun davranlardan bkm usanmt. nnde kalan iki- gnlk mrn elinden geldiince uygunsuz davranarak geirmek istiyordu.

Yal bir adama tokat atmakla balamt, bir hemirenin nnde gzyalarna boulmu, yalnz olmak istediinde nezaket gsterip birtakm insanlarla ene almay reddetmiti; imdi ise nefret duyacak kadar zgr hissediyordu kendini, ama eline geeni krp dkerek, ortal altst ederek sayl gnlerini uyuturucu altnda yatakta geirmeyi gze almayacak kadar da zekiydi.

O anda her eyden nefret ediyordu: kendisinden, dnyadan, nndeki sandalyeden, koridordaki bozuk radyatrden, kusursuz insanlardan, canilerden. Bir akl hastanesindeydi, insanlarn genellikle kendi ken

73

dilerinden sakladklar duygular bastrmamakta zgrd. Nedense hepimiz yalnzca sevmek, kabullenmek, ilerin kolayn bulmak, atmadan kanmak zere yetitiriliriz. Veronika her eyden nefret ediyordu ya, en ok da yaamn srdrm olduu biimden, iinde barndrd yzlerce Veronikay kefetmeye zahmet etmeyiinden tiksiniyordu. Oysa orada kim- bilir ne ilgin, ne merakl, ne cesur, ne kstah, ne deli kzlar duruyordu.

Derken, hayatnda en sevdii kiiden, annesinden de nefret etmeye koyuldu. Harika bir insand annesi, btn gn darda alr, akamlar ev ileri yapard; kz iyi okullara gitsin, piyano, keman almay rensin, prensesler gibi giyinsin, en son moda spor ayakkablara, blucinlere sahip olsun diye kendi yaamn feda etmi, yllarca ayn eski entarileri yamayp giymiti.

Tm sevgisini bana veren birinden nasl nefret ederim? diye dnd Veronika; kafas karmt, duygularna gem vurmaya alt. Ama ge kalmt, nefret tamt bir kez, kendi zel cehenneminin kaplarm sonuna dek amt. Kendisine sunulan sevgiden nefret ediyordu, nk hi karlk beklemeyen bir sevgiydi bu, sama, gerekd, doa yasalarna aykryd.

Hi karlk istemeyen bu sevgi onu sululuk duygularna bomay baarm, kendi hayallerini pe atmak pahasna bir bakasnn beklentilerini yerine getirmek isteini yaratmt. Dnyada var olan yozluklar, pislikleri, glkleri yllar yl ondan saklamaya almt bu sevgi; bu ar esirgemenin, gnn birinde hayatn bu gerekleriyle kanlmaz olarak karlatnda onu savunmasz brakaca gz ard edilmiti.

Ya babas? Ondan da nefret ediyordu; hi durmadan alan annesinin aksine babas yaamay biliyordu; kzn barlara, tiyatrolara gtrrd, birlikte ok iyi

74

vakit geirirlerdi. Adam genken gizli gizli kt ona; bir babay sever gibi deil de bir erkei sever gibi sevmiti babasn. Herkese kar son derece sevimli, ak, keyifli olduu halde bu davranlar hak eden tek kii olan annesine kar kapal olduu iin de nefret ediyordu babasndan.

Her eyden nefret ediyordu. Yn yn kitapla dolu ktphaneden, yaam aklamaya alan kitaplardan, onu geceler boyu cebir almaya zorlayan okuldan... Dnyada retmenlerden ve matematikilerden baka kimin gereksinmesi vard ki cebire mutlu olmak iin? nsanlar neden cebir gibi, geometri gibi ve daha bir yn yararsz bilgi gibi eyler renmeye zorlarlar- d?

Veronika salonun kapsn iterek at, piyanonun bana gitti, kapan at ve btn gcn toplayarak tulara bangr bangr basmaya koyuldu. Delice, kaka- fokik, karmakark sesler doldurdu oday, duvarlara arpp iini paralayan crtlak sesler olarak ona geri dndler. ini paralayan, ama ayn zamanda yanstan sesler...

Yeniden aband tularn stne, bir kez daha ezgisi falan olmayan, sanki birbirleriyle arpan notalar uutu evresinde.

Deliyim ben. Bunu yapmama izin var. Nefret edebilirim. Piyanoyu bangr bangr alabilirim. Akl hastalarnn notalar doru dzgn srayla alma zorunluluklar yok!

Tulara yeniden saldrd, bir kez, iki kez, on kez, yirmi kez ve her seferinde iindeki nefret azalr gibi oldu, sonunda tamamen uup gitti.

75

Derken ruhu yeniden derin bir huzurla doldu, Veronika bir kez daha