PB 1 - WordPress.comden bu yana geçen süreçte, Yalçın Küçük ve diğer bazılarında da, sürekli olmasa da ortaya çıktığını, Türk-İş’in gerici yönetici-leri ve

PB 1

İçindekiler

Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi

Sayfa 5

80. Yılında Ekim Devrimi

Sayfa 24

Antimarksist MZD Üzerine Düşünceler

– İrfan Çelik –

Sayfa 46

Ekim Devrimi’nden XIX. Parti Kongresi’ne SB’de

Sosyalizm İnşa Sorunları (V)

Sayfa 70

Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma

Sayfa 103

2 3

Proleter Doğrultu

İki aylık Devrimci Sosyalist Teorik ve Politik Dergi

Kasım - Aralık Sayı: 13

Sun Yayıncılık Adına Sahibi ve

Yazıişleri Müdürü: Hatice Duman

Yönetim Yeri:

Tel: (0212) 512 40 84 Fax: (0212) 519 05 28

Baskı: Ceylan Matbaacılık

Dağıtım: Biryay

Banka Hesap No: Sun Yayıncılık Yapı Kredi Bankası Sirkeci Şubesi Hesap No: 3570/9

2 3

Bu sayımız devrimci ve komünist hareketin önündeki değişik konularla ilgili.“Aydınlık Revizyonizminin Gerici İktidar Stratejisi” yazısı, karşıdevrimci bu reviz-

yonist akımın MGK’yla aynı cepheden saldırısıyla ilgili. Aydınlık revizyonizminin kitle hareketini gerici politika ve stratejik tezlerle etkileme çabasına karşı, komünist ve dev-rimci harekete devrimci ideolojik silahlar vermek hedefini güdüyor. Devrimci bir ilgiy-le karşılanacağına inanıyoruz.

Ekim Devrimi’ne ilişkin “80. Yılında Ekim Devrimi” yazımız, hem Ekim Devrimi’ne sarsılmaz kararlılıkla bağlılığımızın bir gereği, hem de politik mücadelenin önemli stratejik ve taktik dönemeçlerinde, devrimci görüş açısının ve önderliğin önemi-ni ortaya koyan bir inceleme. Revizyonist ve liberal saldırılara ve önemli dönemeçlerde yön çizmeye yararlı ve eğitici olacaktır.

İrfan Çelik yoldaşın “Antimarksist MZD Üzerine Düşünceler” yazısı, içeriği açısın-dan devrimci önem taşıdığı gibi, şehitlerimizin anılarına yazılarını dergimizde yayınla-ma tutumumuzun da ifadesidir. İrfan’ın anısına, Mao revizyonizmini marksist-leninist konumdan eleştiren 1980 tarihli yazısını yayınlamakla, bu tutumumuzu sürdüreceğimi-zi okuyucularımıza bir kez daha duyurmuş oluyoruz.

Sosyalizmin Sorunları üzerine inceleme yazı dizi yazılarımızın 5. si hukuk sorunuy-la ilgili. Ekim Devriminden sonraki SB’de sosyalizmin inşası sürecinde hukuk sorunu-nu inceliyor. Komünist hareketin marksist-leninist teorik donanımını yükseltecek, sos-yalizm için mücadeleyi güçlendirecektir.

“Kapitalizmde Sosyal Farklılaşma” başlıklı yazı bir deneme. Sosyal ve toplumsal karşıtlıklar ile kapitalist sistemin ilişkisini ele alıyor. Devrimci harekette bilinç geliştiri-ci olacağı kuşku götürmez.

Devrimci başarılar dileğiyle gelecek sayıda buluşmak üzere

Proleter DO⁄RULTU

SUNU

4 PB


PB 5

Perin çek ‘95 so nun dan baş la yan dö ne-mi tah lil ede rek sol mas ke li bur ju va stra te-ji si ni da ha öz gül ve gün cel bi çi me uyar la-dı. Dev rim ci Cum hu ri yet İçin Sol Güç bir-li ği İk ti da rı adı nı ver di ği bu stra te ji, ege-men sı nıf lar ve dev le ti nin en ge niş güç lü klik le riy le ve sos yal de mok rat lar la cep he ve ik ti dar bir li ği ni va az ede cek den li ge ri ci bir ka rak ter ta şı yor.

Ye ni leş ti ril miş üç dün ya cı lık olan Ku zey-Gü ney söz de te ori si ne da ya nan bu stra te ji, iş çi sı nı fı nı ve emek çi halk la rı MGK ar ka sı na bağ la ma yı öğüt lü yor, esas alı yor. Bu te mel he def doğ rul tu sun da baş-lı ca po li ti ka lar ön gö rü yor ve da ya nak la rı nı üre ti yor.

“Da ha sı, dev rim ci cum hu ri yet prog ra mı için sol güç bir li ği, ger çek bir ik ti dar for-mü lü dür. Çün kü böy le bir ik ti da rın or du su, baş ka bir de yiş le yap tı rım gü cü var dır.

Or du, ye ni Mil li As ke ri Stra te ji Kav ra mıy-la Cum hu ri yet’in ye ni atı lım ih ti ya cı nı sap ta mış tır. Bu ge liş me, ola ğa nüs tü önem-de dir ve Tür ki ye için al tın fır sat an la mı na gel mek te dir.” (Dev rim ci Cum hu ri yet İçin Sol Güç bir li ği İk ti da rı, D. Pe rin çek, Te ori Sa yı 93, Ekim 97)

Ay dın lık re viz yo niz mi nin şe fi Pe rin çek, bu ra da di le ge tir di ği gi bi, MGK ve or du-nun, cum hu ri yet re ji mi ne çiz dik le ri “ye ni” po li ti kay la, “dev rim ci” ni te li ğe ka vuş tuk-la rı nı tes pit edi yor ve söz de “sol güç bir li-ği” ik ti da rı nın, da ya na ca ğı or du ya ka vu şa-rak, ola nak lı ha le gel di ği ni vur gu lu yor. Bu hü kü met for mü lü ola rak “mer kez sağ”ı bü tü nü y le re ddet me se de DSP-CHP-İP güç bir li ği ni ter ci hen öne ri yor:

“İk ti dar ol mak ve Cum hu ri yet’in ye ni devr im ci atı lı mı nı yü rüt mek için ke ma list sos ya list it ti fa kı na ih ti yaç var.”


“Devrimci Cumhuriyet İçin Sol Güçbirliği İktidarı”


6 7

“DSP-CHP ve İş çi Par ti si, Dev rim ci Cum hu ri yet prog ra mı nı ka bul eden di ğer güç le ri de yan la rı na ala rak, Tür ki ye’yi yö ne te bi lir ve ül ke mi zin uf ku nu aça bi lir-ler.” (Pe rin çek, ay nı yer de, Te ori, Sa yı 93, Ekim 1997).

Ay dın lık re viz yo niz mi nin, zo run lu gör-dü ğü sos ya list-ke ma list it ti fa kı, MGK ve or du (ve kit le sel da ya nak la rı), sos yal de mok rat par ti ler DSP ve CHP ile İP’in it ti fa kı dır.

Ön gör dü ğü ik ti dar, MGK-or du ile hü kü met ol muş, DSP-CHP-İP’in ik ti da rı-dır.

Ay dın lık re viz yo niz mi nin ön gör dü ğü söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet” re ji mi ve p rog ra mı i se , MGK’nın MASK’ı MGSB’yle vb. çiz di ği po li ti ka la rın gös ter-di ği yön de bu gün kü fa şist re ji min, ek ba zı re form lar la ev rim gös ter me si dir.

Ki, re viz yo niz min yay ga ra sı nı yap tı ğı söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı” ve söz de “Dev rim ci Cum hu ri yet” atı lı mı ve di ğer stra te jik tes pit le ri özet ola rak şöy le:

Or du ve ke ma list bur ju va cum hu ri ye ti, 1940’la ra var ma dan du ra ğan laş tı, II. em per ya list pay la şım sa va şı son ra sı dö nem de, ABD’ci li ğe yö nel di. Dev rim ci or du ve cum hu ri yet, be lir gin dö ne meç nok-ta sı 1950’de DP ik ti da rın dan baş la ya rak yı kıl ma sü re ci ne gir di. 50 yı llık kar şı dev-rim sü re ci, ‘90’lar da baş ka ge ri ci stra te ji iz le dik ten son ra, ‘96 ba ha rın da Bar za ni-Sad dam it ti fa kı nı des tek le mek ten baş la ya-rak, 1997 ba şın da, ye ni bir stra te ji ye, dev-rim ci bir stra te ji iz le me ye baş la dı.

MASK, şe ri at çı lı ğı ve bö lü cü lü ğü baş düş man olan ve ABD’ci “esas teh dit

Gü ney’den dir” ve kriz böl ge le ri ne mü da-ha le, stra te ji le ri ni ter ke den devr im ci bir stra te ji dir. Ge nel kur may, MASK ve ay nı doğ rul tu da ki dev rim ci stra te ji ve po li ti ka-lar la atı lı ma geç miş, or du ve cum hu ri ye ti ye ni bir dev rim ci cum hu ri yet sü re ci ne sok-muş tur. Or du, bur ju va dev let ve cum hu ri-yet re ji mi, böy le ce ni te lik de ğiş ti rip dev-rim ci leş miş ler dir.

Ge nel kur may’ın 3 nok ta da ki şu prog ra-mı dev rim ci dir:

“1-Ge ri ci li ğe izin ver me yen, da ha sı ge ri ci li ği as ke ri yön tem ler de içe ren bir uy gu la may la yok et me yi he def le yen bir si ya sal re jim.

2- Eği tim ve kül tür ala nın da ge ri ci ye tiş ti ren ku rum la rın tas fi ye si.

3- Ge lir da ğı l ı mı nın dü zel t i l me-si.” (DCİSG Prog ra mı).

Bu prog ra mın ek sik iki nok ta sı, “dış bağ lan tı lar doğ ru ku rul ma”ma sı ve eko no-mik bo yut la rın ek sik sap tan ma sı dır. Tek ek si ği bu iki nok ta dır, “Ge ri ci li ği bi rin ci teh dit ha li ne ge ti ren dış bağ lan tı (…) İran ve Su ri ye gi bi ül ke ler” de ğil, “ılım lı is lam da yat ma”sı, “Kör fez sa va şın dan son ra”, “Kür dis tan pla nı nı ha ya ta ge çir me si ne de-niy le” “bö lü cü lük”ü “teh li ke li” ha le ge ti-ren ABD ol du ğu na gö re, ABD ve ye ni dün-ya dü ze ni, em per ya list zen gin ler ku lü bü ya nın da de ğil, “maz lum lar der ya sı” ya nın-da yer alın ma lı dır.

“Ge nel kur may stra te ji si, bu bü yük ger-çe ği gör mü yor ve ya gör me ce sa re ti ni ken-din de bu la mı yor.”

Dış po li ti ka “tek bo yu ta” in me me li, “ABD ile ka der ba ğı çiz gi si ne gir me me li”, İran, Irak köp rü süy le “Çin Halk Cum hu ri-


6 7

ye ti, Rus ya ve İran’la iyi iliş ki ler ge liş ti ril-me li dir. Ame ri ka, Av ru pa ve As ya ara sın-da ki den ge ler, Tür ki ye’ye ge niş bir ma nev-ra ala nı aç mış tır. Tür ki ye, an cak bu ala nı kul la na bi lir se, ge ri ci lik le he sap laş ma sı nı ta mam la ya bi lir ve yüz yıl lık de mok ra tik dev rim sü re ci ni ba şa rı ya ulaş tı ra bi lir.”

“Ge lir da ğı lı mı nın dü zel til me si” is te mi 50 yıl lık li be ral eko no mi po li ti ka sın da “çiz gi nin de ğiş me si an la mı nı ta şı mak ta-dır.”

“An cak Ge nel kur may’ın ye ni stra te ji-sin de cum hu ri yet eko no mi si nin yı kı ma uğ ra tıl ma sı na kar şı tek bir cüm le ye bi le rast la nmı yor.

“Me se le, dev rim ci cum hu ri yet prog ra-mı nı uy gu la ya cak bir ik ti dar se çe ne ği oluş-tur mak ta dır. İş çi Par ti si, DSP, CHP ve Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı üzer in de an la şan di ğer par ti ler, ik ti dar ama cıy la güç bir li ği oluş tur ma gö re viy le kar şı kar şı-ya dır lar. (…) Sol güç bir li ği, 2000 yı lı na ka dar ik ti dar olur ve Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı’ nı uy gu la ma şan sı el de eder.”

(Alın tı lar, Ay dın lık, Cum hu ri yet İçin Sol Güç bir li ği ekin den, 29 Ha zi ran 1997)

So nuç ola rak dış po li ti ka ve eko no mi-de ki bu ek sik lik le ri de gi de ri lir se, prog ram tü müy le “dev rim ci leş miş” olur ve “100 yıl lık de mok ra tik dev rim ta mam la nır.”

Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi-nin bu gün kü dün ya ve iç ko şul lar da, iz le-ye ce ği söz de dev rim ci stra te ji bu dur. Ge nel kur may yal nız ca dış po li ti ka ve eko-no mi de ki ek si ğiy le bu söz de dev rim ci prog ra mı be nim si yor! Bu iki ek sik ha riç, MGK ile Ay dın lı k’ın po li tik stra te ji si ça kı-

şı yor, bu, Ay dın lık re viz yo niz mi nin söz de ‘de mok ra tik dev rim” stra te ji si dir.

Ay dın l ık re viz yo niz mi, yal nız ca “Ku zey-Gü ney te ori si” ile es ki ge ri ci üç dün ya te ori si ne ge ri dön mek le kal ma dı. Ül ke için de ki po li tik tes pit ve tah lil le ri ni ve ‘80 ön ce si ve 12 Ey lül fa şiz mi dö nem-le rin de yap tık la rı nın ben ze ri ni ye ni den kur gu la ya rak, ge ri ci li ği ve fa şiz mi des tek-le yen bir stra te ji oluş tur du: Dev rim ci cum-hu ri yet için sol güç bir li ği ik ti da rı.

Te pe den tır na ğa ge ri ci ka rak ter de ki bu söz de stra te ji si ni, kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, de ma go jik bir yay ga ray la sa vun mak tan da, po li tik ve man tık sal da ya-nak la r üret mek ten, bun la rı ve ge ri ci stra te-ji yi “dev rim ci” gös ter me de ma go ji sin den de ge ri dur mu yor. Bu, gün cel du rum dan ko puk ola rak yal nız ca ken di dar kit le si ni, iz le di ği ge ri ci çiz gi ye bağ la mak tan baş ka bir iş lev gör me sey di, Ay dın lık re viz yo niz-mi nin bu de re ce ka ba ge ri ci çiz gi si ni eleş-tir me ye bi le değ mez di. An cak, gün cel ko şul lar da, ka ram sar lık, yay gın sos yal-şo-ven et ki, bur ju va re formc ulu ğu nu, hat ta bur ju va re form cu lu ğun en sağ bi çim le ri ni et ki li kıl mak ta dır. Li be ra lizm, ye ni den hort la tı lan ke ma list kuy ruk çu luk, ege men sı nıf klik le ri ara sı ça tış ma la ra bel bağ la ma eği lim le ri nin, kit le ha re ke ti ve sol ha re ke-tin kit le si nin üze rin de ki et ki si, bu ip li ği pa za ra çık mış kar şı dev rim ci re viz yo niz min pes pa ye ge ri ci gö rüş le ri ne kar şı mü ca de le-yi ge rek li kı lı yor. Özel lik le, şe ri at çı ge ri ci-li ğe kar şı tep ki du yan ve sos yal şo ve nizm-den et ki le nen kit le ler üze rin de, et ki li ol ma po tan si ye li ve ke ma lizm kuy ruk çu su akım-la ra po li tik, tak tik si lah la rı ha zır la ma sı


8 9

ne de niy le, Ay dın lık re viz yo niz mi ni bu pas-la rı nı ye ni den si le rek sah ne ye çı kar dı ğı si lah la ra kar şı ide olo jik mü ca de le ver mek ge re kir. Hat ta, ben zer fi kir le rin ve boş bek-len ti le rin MGK’nın 28 Şu bat mü da ha le sin-den bu ya na ge çen sü reç te, Yal çın Kü çük ve di ğer ba zı la rın da da, sü rek li ol ma sa da or ta ya çık tı ğı nı, Türk-İş’in ge ri ci yö ne ti ci-le ri ve sos yal de mok rat DİSK yö ne ti ci le ri-nin MGK’nın stra te ji si ne kit le le ri bağ la ma-ya ça lı şır lar ken Ay dın lık re viz yo nist le ri nin cep ha ne li ğin den ya rar la na cak la rı her kes çe bi li ni yor.

Ay dın lık re viz yo niz mi, amaç la dı ğı te mel iş le vi, MGK’ya kit le des te ği sağ la-mak ve bu des te ğin hü kü met for mü lü ola-rak CHP-DSP-İP vb. güç bir li ğiy le “kü çük kar deş” ola rak hü kü me te gel mek olan bu ge ri ci stra te ji si ni, da yan dı rdı ğı man tık öğe-le ri de esa sen ka ba ve çü rük. Da ha in ce re viz yo nist tez ler ye ri ne, I. em per ya list pay la şım sa va şı na suç or tak lı ğı ya par ken, II. En ter nas yo na l’in re viz yo nist par ti le ri-nin, kruş çev ci, üç dün ya cı vb. re viz yo nist-le rin ki dü ze yin de ve çü rük.

Her şey den ön ce, or du ve sos yal de mok rat par ti ler DSP ve CHP ni te lik de ğiş ti rip ge ri ci lik ten, ile ri ci ve dev rim ci ni te li ğe dö nü şe mez ler. So mut ko şul lar da da fa şist, ge ri ci özel lik ve iş lev le ri ni ak tif-çe oy nu yor lar.

Or du, iş bir lik çi te kel ci bur ju va zi ve bü yük top rak sa hi bi ege men sı nıf la rın ik ti-da rı nın te mel ku rum la rın dan en ön de ge le-ni dir. Tür ki ye ve Ku zey Kür dis tan’da ki em per ya list bo yun du ru ğun da ön de ge len te mel da ya na ğı dır. Ta rih te oy na dı ğı ge ri ci

ro lü de bu iş le vi ve ni te li ğin den kay nak la-nı yor.

Ama, Pe rin çek rev iz yo nis ti nin üze ri ne çok ça de ma go ji yap tı ğı gü nün so mut ko şul la rın da ki ro lü de bun dan baş ka ne dir ki?

Fa şist dik ta tör lü ğün kur ma yı MGK’nın ege men gü cü olar ak ge ne ral ler (or du), 12 Ey lül fa şiz mi dö ne min de, ik ti dar te ke li ni elin de tu tar ken, ik ti dar da “eğ len mek” için dur mu yor du. İş çi sı nı fı, halk la rı ve dev rim-ci ha re ke ti eze rek, iş bir lik çi te kel ci bur ju-va zi ve bü yük top rak sa hip le ri ege men sı nıf la rın po li tik ege men li ği ni (dev le ti ni) ve ABD’ci em per ya list bo yun du ru ğu pe kiş ti rdi, tah kim et ti, 12 Ey lül’cü par la-men ter fa şist re ji min çer çe ve si ni, ana ya sa-sı nı çiz di.

Özal-ANAP hü kü met le r i , DYP-SHP (CHP) hü kü met le ri dö nem le ri, yak la-şık 12 yıl lık bu sü reç de, yi ne MGK’da or du-hü kü met it ti fa kı nın fa şist dik ta tör lü ğü yö net ti ği dö nem ler di. Te mel iç ve dış po li-ti ka la rın da ağır lık lı ola rak Ge nel kur may’ın ro lü ol du ğu gi bi, Kürt ulu sal dev ri mi ne ve dev rim ci ha re ke te kar şı yü rü tü len sö mür-ge ci sa vaş ve kontr ge ril la yön tem le ri ve de va sa bo yut la ra ulaş tı rı lan fa şist sa vaş ör güt le riy le, ya rı-as ke ri fa şist yö ne tim ler di ve ge ne ral ler ağır lık lı rol oy nu yor lar dı.

Fa şist Ge ri ci Klik le rin İk ti dar Da la şın da Kuy ruk çu lukAy dın lık re viz yo niz mi nin asıl umut lan-

dı ğı ve üze ri ne stra te ji in şa et ti ği ‘96-’97 dö ne mi ne ge lin ce, Ge nel kur ma y’ın ön der-li ğin de or du, MGK’da ki ağır lı ğı ve gü cüy-le, gün lük po li tik mü ca de le ye ege men


8 9

sı nıf la rın baş lı ba şı na ay rı bir par ti si gi bi çok da ha mü da ha le edi yor ve sis te min bu na lı mı nı be lir li po li ti ka la rı iz le ye rek gi der me ye ça lı şı yor.

‘91 De mi rel hü kü met le riy le baş la yan sü reç te, “top ye kün sa vaş” sal dı rı la rı nın yo ğun laş tı ğı sü reç te, or du nun fa şist sa va şı yö net me de ön de ge len müt te fik kli ği Çil-ler-po lis şef le ri kli ğiy di. Gü reş’in de da hil ol du ğu bu klik, kontr ger il la yön tem ve ör güt len me si yo ğun laş tık ça çok önem li bir güç ka zan dı. Yal nız ca yö net me yön tem le ri-ni, kir li sa va şın en bar bar ve key fi yön tem-le ri ni ege men sı nıf lar ve dev let adı na diz-gin len me miş çe si ne kul lan mak la kal ma dı. Kul lan dık ça güç len di ve ik ti dar da la şın da da güç len di.

Or du, 12 yıl dır sü ren sa va şın bu dö ne-me cin de, sö mür ge ci sa vaş la, “eko no mik-sos yal ve kül tü rel” oya la ma tak ti ği ni bir-leş ti ren po li ti ka ya geç ti. Ge rek, ik ti dar da la şın da “ra ki bi ni” güç süz leş tir mek, ge rek se kit le le ri oya la ya rak pa si fi ze et mek tak ti ği nin ge re ği ola rak, kontr ge ril la kat li-am la rı nın tüm yü kü nü Çil ler-po lis şef le ri kli ği ne ve çe te le ri ne yük lü yor du, ama bu kli ği güç süz dü şür me dı şın da önem li bir ce za lan dır ma ve im ha ya da işi var dır ma-dan, hem dev le ti ak la ma hem de ik ti da rı nı sür dür me po li ti ka sı iz le di.

İkin ci si, or du is la mi ge ri ci lik le de ik ti-da ra or tak et me mek da la şı na gir me ih ti ya-cı nı bu yıl lar da duy du. Ön ce ki sü reç ler bo yun ca “ko mü niz me kar şı” dal ga kı ran bir ge ri ci ide olo ji ve po li tik akım ola rak kış-kır tıp pa laz lan dır dı ğı, Kür dis tan ulu sal dev ri mi ne kar şı hem hiz bi-kont ra hem de dal ga kı ran ola rak kul lan dı ğı hal de, ‘95

se çim so nuç la rın dan iti ba ren ik ti dar te ke li için “teh li ke li” gör me ye baş la dı. Ya nı sı ra Ay dın lık re viz yo niz mi nin id di ala rı nın ter-si ne or du, ABD’ci Tür ki ye-İs ra il böl ge sel it ti fa kın da baş ro lü oy na dı ve bu po li ti ka ya pü rüz ola bi le ce ği ola sı lı ğıy la da RP’yi ve pa nis la mist ge ri ci li ği ik ti dar or tak lı ğın dan uzak laş tır ma tav rı ta kın ma ya, ama el bet te ki esa sen ik ti dar te ke li nin kı rıl ma sı, da ha sı or du gü cü nün elin den kay ma sı teh li ke le ri-ne ve ay rı ca ke ma list ide olo jik kay gı lar la vb. RP ve pa nis la mist ge ri ci li ği ik ti dar or tak lı ğın dan uzak laş tı rı yor ve güç süz leş ti-ri yor. “Or du’nun, po li tik is lam ve ona des-te ği ni su nan mil yon lar ca in sa nın kar şı sı na bir ha sım ola rak di kil me si, ge ne ral le rin dev let yö ne ti min de ki po zis yon la rı nın da ha faz la sor gu lan ma ya, tar tı şıl ma ya baş la ma sı gi bi un sur lar kri zin ürün le ri dir… Ge ne ral-ler, ulus ye ri ne üm met kav ra mı nı te mel ala rak Kürt ger çek li ği ni da ha ko lay di le ge tir”en “ve en önem li si de si ya sal re ji min de ğiş ti ril me si ta le bi ni yük sel te rek, ulu sal mü ca de le ye do lay lı yar dım ve mo ral des-tek te bu lun du ğu nu var say dı ğı po li tik is la-mı –stra te jik plan la rıy la da uyu şur bi çim-de– düş man ilan et miş ve ona kar şı her dü zey de açık bir mü ca de le ye gi riş miş-tir.” (MLKP II. Kong re Bel ge le ri, Sun Ya yın cı lık, s. 238) Or du nun MASK’da, ulu sal dev ri min ya nı sı ra bi rin ci teh dit du ru mu na “ir ti ca”yı ge çir me si nin ne de ni bu dur. Bu yol la ay rı ca kit le te me li ni de ye ni den der li yor ve ge niş le ti yor.

Ger çek böy ley ken, Ge nel kur may’ın, ik ti dar da la şı ne de niy le “ir ti ca”yı da bi rin ci teh dit kap sa mı na al ma sı nın ile ri ci lik le, dev rim ci lik le ne il gi si ola bi lir? Üs te lik


10 11

ay nı Ge nel kur may, sö mür ge ci kir li sa vaş ve kont ra te rö rü nün ön plan da ki yö ne ti ci kur ma yı dır ve sis te min mev cut bu na lı mı na zor la yan Kürt ulu sal dev ri mi kar şı sın da bur ju va re form ma nev ra sıy la mü da ha le et me po li ti ka sı na bi le sa hip ol mak tan uzak du ran öl çü de ka tı bir fa şist yö ne tim ser gi-le mek te dir. Bes bel li ki, Pe rin çek re viz yo-nis ti ik ti dar da la şın da “ir ti ca”ya kar şı bir baş ka ge ri ci fa şist kli ğe or du ve ge ne ral le re yas lan ma yı, böy le si bir ge ri ci kuy ruk çu lu-ğu dev rim ci lik di ye yut tur mak için, MGK’nın ik ti da rı nı ko ru ma da la şı po li ti ka-sı na, ta rih sel ni te lik de ği şi mi, “cum hu ri ye-tin dev rim ci dö ne min de ki”, “ge ri ci li ği yok et me he de fi ne dön mek”, “bü tün de mok ra-tik dev rim ci le rin özü olan ge ri ci lik üze rin-de dev rim ci dik ta dü şün ce si” (Ay dın lık, Cum hu ri yet İçin Sol Güç bir li ği ekin den, 29 Ha zi ran 1997) ola rak gös ter mek te dir.

Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, bu uy du ruk te ze da ya na rak sı kıl ma dan, “Bu de mek tir ki, ar tık or du, Kah ra man ma-raş, Ço rum, Si vas’ta ol du ğu gi bi ge ri ci te rö rü bir ba kı ma sey re den bir ta vır için de ol ma ya cak” (agy.) al da tı cı de ma go ji si ni ya pa bi li yor. İs la mi ge ri ci lik le ik ti dar da la-şın day ken, kit le des te ği ni ge niş let me tak ti-ği ge re ği, is la mi ge ri ci kat li am la rı en gel le-me ye ge çi ci ola rak baş vu ra bi lir de. Ya da ik ti dar da la şı sert le şir se pro vo ka tif kat li-am la ra gi ri şe bi lir de. Dev rim ci tu tu mun, bu ger çe ği kit le le re kav rat mak ol ma sı ge rek ti ği bir ya na, Kah ra man ma raş kat li-am cı la rı MHP’li fa şist çe te le rin kat li am yap ma sı nı ni ye ve han gi ge rek çey le en gel-le ye cek or du? Tam ter si ne MHP’li ka til ler sü rü sü nün dol dur du ğu özel tim le ri ve si ya-

si po li si, Ge nel kur may, Kürt hal kı nın ve dev rim ci le rin im ha sın da bu gün de kul lan-ma ya de vam et mi yor mu? Ge nel kur may, MGSB’de, yal nız ca ül kü cü maf ya teh li ke-si ne işa ret ede rek, MHP’li le rin yal nız ca ayak ta kı mı nı bi raz hi za ya ge tir mek, ama ge ri si ni önü müz de ki sü reç te de fa şist ve sö mür ge ci te rör de kul la na ca ğı nı gös ter mi-yor mu?

Or du nun Kit le Des te ği ve İk ti dar Ça tış ma sı İçin Ge ri ci Eği tim Po li ti ka sı ve “Bo zuk Ge lir Da ğı lı mı” De ma go ji si Üze ri ne Ay dın lık’ın De ma go ji siKar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi-

nin ge ri ci stra te ji si nin “dev rim ci lik”le kut-sa dı ğı MGK prog ra mın da ki, di ğer bir mad-de olan eği tim so ru nun da da MGK’nın pla-nı ve prat iği nin özü, ra kip is la mi ge ri ci si gru ba mu az zam ör güt len me ve kad ro ola-na ğı sağ la yan okul ve kurs la rın bi raz bu dan ma sı (İHL’le ri nin or ta bö lüm le ri nin kal dı rıl ma sı ve ku ran kurs la rı nın de ne tim al tı na alın ma sı) ama zo run lu din eği ti mi nin bi le sür dü rül me si, di ni okul ve kurs la rın bü yük bo yut la rıy la sür me si dir. Öte yan da 8 yıl ya pı lan zo run lu eği tim de içe rik ola rak ge ri ci fa şist tir. Özel lik le Kür dis tan’da asi-mi las yo nun yo ğun laş tı rıl ma sı özel he de fi ta şı dı ğı gi bi, pa ra lı eği tim po li ti ka sı nın hız-lan dı rıl ma sı, emek çi halk ço cuk la rı nın da ha ge niş kit le le ri nin ob jek tif ola rak po zi-tif bi lim ler üze ri ne eği til me le ri ne yol aç ma yı bi le en gel li yor. O hal de, Ay dın-lık’ın üze ri ne çok yay ga ra ko par dı ğı MGK’nın eği tim ve kül tür po li ti ka sı, ge ri-


10 11

ci-fa şist ol du ğu gi bi, kont rol lü tu ta ca ğı dü zey de is la mi ge ri ci li ği de içe ri yor.

Üs te lik, bur ju va ge ri ci li ği, va sıf lı iş çi ve eği tim li bü rok ra si ye faz la ca ih ti yaç duy du ğu za man lar da, kıs mi ve ge çi ci eği-tim se fer ber li ği po li ti ka sı iz le miş tir. (Bur-ju va zi, ge li şim dö nem le rin de, La tin Ame ri-ka ül ke le rin den, es ki Ha be şis tan’a ve ABD’ci fa şist dik ta tör le rin ül ke si Gü ney Ko re’ye de ğin, böy le si po li ti ka la rı iz le miş-tir.) Ama, bu, em per ya list iş bir lik çi si bur ju-va zi le rin, ge ri ci-fa şist içe rik te eği tim po li-ti ka sı uy gu la dık la rı ger çe ği ni de ğiş tir mez, on la rı “ile ri ci”, “dev rim ci” kıl maz.

Ge ne ral le rin eko no mik alan da “ge lir da ğı lı mı nın dü zel til me si” yö nün de ve he men her as ke ri mü da ha le ve dar be dö nem le rin de baş vur du ğu, “ge lir da ğı lı-mın da ki bo zuk luk dü zel til me li dir” de ma-go ji si ni, kit le le ri et ki le me ye yö ne lik bu de ma go ji yi, Ay dın lık re viz yo niz mi “dev le-tin eko no mik po li ti ka sın da stra te ji de ği şik-li ği”, “50 yıl lık çiz gi nin de ğiş me si” ola rak yut tur ma ya gi ri şi yor. Ama bu yet mez, ba kın özel leş tir mey le “Cum hu ri yet eko no-mi si nin yı kı mı na kar şı tek bir cüm-le” et me me niz ayıp olu yor(!) si te mi ni de eleş ti ri ola rak ek sik et mi yor. Ay dın lık re viz yo niz mi ne gö re, ge ne ral le rin em per-ya list eko no mik po li ti ka la ra da en sa dık yö ne ti ci le rin den ol ma la rı, hat ta önü müz de-ki yıl la ra ay rı lan 150 mil ya r do la rı bu la cak olan si lah sa na yi için, es ki MKE mo de lin-den fark lı ola rak, em per ya list si lah lı te kel-le ri ile yer li iş bir lik çi şir ket le re bri fing ver-me le ri, kü çük bir ku sur dur. O ka dar ku sur “her dev rim ci re jim de” olur(!)

bur ju va çev re le rin, ABD ve em per ya list “Ku zey”e kar şı ta vır ala ca ğı, mü ca de le ede ce ği bek len ti si ni yay dı ğı gi bi, da ha sı, Kıb rıs, Kürt so ru nu vb. ko nu lar da ba zı em per ya list ler le (bu ara da efen di le ri ABD’yle de) tak tik çe liş ki ler den kay nak la-nan sür tüş me le ri de an ti em per ya list mü ca-de le ola rak gös ter me man tı ğı na za ten sa hip.

Bu kö tü ün le ne cek DCİSG stra te ji sin de ise, ge ne ral le ri, ya kın ma cı bir tarz da, ABD ve “ye ni dün ya dü ze ni”ne ta vır al ma la rı için ik na et me ye ça lı şı yor. Bu ha ma rat ça ba da kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz-mi ve şe fi Pe rin çek’in baş lı ca ar gü man la rı bir iki nok ta da top la nı yor ki, bun lar, MGK’ya iliş kin po li ti ka la rı nın de şif re edi-ci özel lik le ri ni açı ğa da vu ru yor.

Ay dın lık re viz yo niz mi, Ge nel kur may’a ABD’nin ya nın da yer al ma ya de vam et mek ten vaz ge çip “par ça la nan maz lum lar dün ya sı”nda (agy.) yer al mak ge rek ti ği ni izah eder ken, “bö lü cü lük, Su ri ye des te ği yü zün den mi teh li ke li ol du, yok sa Kör fez sa va şın dan son ra ABD’nin Kür dis tan pla-nı nı ha ya ta ge çir me si ne de niy le mi” (agy.) di ye so ra rak, “bö lü cü lü ğü” kış kırt tı ğı(!) için ABD’den uzak laş ma ya ik na et me ye ça lı şı yor, em per ya list ba ğım lı lık ve sö mü rü ne de niy le de ğil.

Ya nı sı ra, yu ka rı da da de ği nil di ği gi bi, is la mi ge ri ci li ği kış kır tıp “bi rin ci teh li ke” ha li ne ge tir di ği için ABD’den uzak laş ma-la rı ge rek ti ği ni söy le ye rek ik na et me ye de ça lı şı yor. Baş ta MGK ve DYP’den, ANAP’a, DSP’ye, CHP’ye ve RP’ye de ğin ki mi si iş bir lik çi, ki mi si uz la şı cı ol duk la rı için, iç ge ri ci li ği ve em per ya liz me ba ğım lı-

Kü çük Bir Ek sik mi, ABD’ye ve Em per ya liz mle İş bir lik çi lik mi?Ay dın lık, fa şiz min ve ge ri ci li ğin öl çü-

sü nü şim di ye de ğin baş em per ya list (bu gün ABD) düş ma nın iş bir lik çi si ol may la öl çer-di, ona gö re tes pit te bu lu nur, onun dı şın da-ki le ri ge ri ci bi le gör mez di. Ge ne ral ler, Kürt ulu sal so ru nun da –şim di gi de rek ka pan ma ya doğ ru gi den– tak tik, Kıb rıs so ru nun da ise kıs mi po li ti ka fark lı lı ğı dı şın da, ABD em per ya list hay dut la rı nın Tür ki ye ve böl ge po li ti ka la rıy la hiç bir fark lı lı ğa sa hip de ğil ler. On lar, ABD em per ya list le ri nin en sa dık iş bir lik çi le ri dir. Ama Ay dın lık re viz yo nist le ri, em per ya list neo-li be ral eko no mik po li ti ka la ra, em per-ya liz me ve iş bir lik çi le ri ne kar şı bü yük dar-be ler in dir mek için, mü ca de le pers pek ti fi ye ri ne; ağır sa na yi ini “dün ya ser ma ye si ne tes lim eden bir Tür ki ye iç ge ri ci lik le baş ede bi lir mi” (agy.) di ye rek em per ya list le re kar şı mü ca de le yi şe ri at çı ge ri ci li ğe dar be in di rip in dir me me ye bağ lı yor. İn dir i yor sa, em per ya list le ri des tek le me ye bi le ha zır bir man tık!

Ay dın lık re viz yo niz min, MGK’nın dev-rim ci cum hu ri ye tin de, ek sik gör dü ğü baş lı-ca nok ta ola rak, “dış po li ti ka aya ğı nın” ol ma ma sı ve “dış bağ lan tı da bu la nık lık ve za af”a ge lin ce.

Ay dın lık re viz yo niz mi nin, üç dün ya te ori si nin ye ni tü re vi Ku zey-Gü ney te ori si; dün ya nın ve Tür ki ye’nin ya rı-sö mür ge (ye-ni sö mür ge) ül ke ler bur ju va zi le riy le ve dev let le riy le, ABD ve “em per ya list ku zey”e kar şı, it ti fak kur ma yı, iş bir li ği yap ma yı, stra te ji si nin oda ğı na ko yu yor. Bu ra dan ha re ket le, Türk iş bir lik çi te kel ci


12 13

lı ğı bir bir le ri ne bağ lı ola rak tas fi ye et me-nin an ti em per ya list dev ri min zo run lu gö re-vi man tı ğı na ta ma men kar şıt bir man tık ve gö rüş ser gi li yor. Oy sa tam da bu dev rim ci man tık la an ti em per ya list de mok ra tik dev ri-me yı ğın la rı se fer ber et mek, ba ğım sız dev-rim ci çiz gi nin ge re ği dir.

Kar şı dev rim ci Pe rin çek re viz yo nis ti, Ge nel kur ma y’ı an ti em per ya list ve an ti ABD’ci gös ter mek için, da ya nak yap tı ğı bir di ğer gö rüş de Bar za ni-Sad dam it ti fa kı-nın Tür ki ye sö mür ge ci le ri nin des te ğin de sal dı rı sı nın Vi et nam’dan son ra ABD’nin al dı ğı en bü yük boz gun ol du ğu dur. Tür ki-ye, böy le si bir it ti fa ka gir di ği için de ABD’den söz de ko pu yor, an ti em per ya list bir ko nu ma gi ri yor te zi dir. Ki bu, hem ya nıl tı cı ve hem de böl ge sel ge ri ci li ği kut-sa mak tır.

Gü ney ve özel lik le de Ku zey Kür dis tan so ru nun da, ABD ile ge ne ral ler ve ege men sı nıf la rın ge le nek sel dev let po li ti ka sı ara-sın da ki önem li tak tik fark lı lık lar, Ay dın lık re viz yo niz mi nin Tür ki ye ege men sı nıf la rı-nın söz de an ti em per ya list li ği ne da ya nak yap tı ğı baş lı ca ko nu lar dan bi ri dir. Ge nel tab lo için de kı sa ca bu ko nu ya da de ği nir-sek, MGK’nın stra te ji ve prog ra mı nın, Ay dın lık re viz yo niz mi nin id di ası nın ter si-ne, ge ri ci fa şist ni te li ği ra hat lık la gö rü le bi-lir. MGK’nın, ‘96 Bar za ni-Sad dam it ti fa kı des tek le di ği doğ ru bir tes pit ve za ten açık-tır da.

MGK ve Türk bur ju va zi si nin ge le nek-sel dev let po li ti ka sı, ABD’nin ‘90’lar da ki bu em per ya list po li ti ka sıy la şu ya da bu öl çü de çe liş ti di ye, ne an ti em per ya list olur ve ne bu ko nu da ne de bu ko nu dan ha re-

ket le iş çi sı nı fı ve halk ha re ke ti nin, sı nıf iş bir li ği ve fa şiz me kuy ruk çu lu ğa düş me si ön gö rü le bi lir!

Çün kü, bu gün gi de rek aza lan bu çe liş-ki nin, Türk ege men sı nıf la rı ta ra fı da, öz gül sö mür ge ci ge ri ci çı kar la rı nın po li ti-ka sı nı gü dü yor. Em per ya list efen di siy le iş bir lik çi si ara sın da ki bu fark da, iş bir lik çi-nin öz gül çı kar la rı, Gü ney’de fe de re ve ya özerk bir Kürt “dev le ti” oluş ma sı nın, Ku zey ’de de ay rı dev let eği li mi ni kış kır tır ge rek çe siy le, ke sin lik le ez me yi ge rek ti ri-yor. Bu nok ta da, da ha ABD ege men lik ala-nı de ğil ken de, İran-Irak sa va şı sü re cin de de 1983’ten baş la ya rak bir den faz la Gü ney’i iş gal ha re ka tı na Türk sö mür ge ci-le ri nin baş vur ma la rı nın bi rin cil ne de ni buy du. Ve po li ti ka sı na ka rak te ri ni ve ren bu ge rek çe dün de ge çer liy di, bu gün de da ha faz la ge çer li dir.

Di ğer yan dan, MGK ve ege men sı nıf lar, ABD’ci Tür ki ye-İs ra il böl ge sel it ti fa kı na gir dik çe ve ABD, Kaf kas ya, Bal kan lar, Or ta do ğu’da Tür ki ye’yi ta şe ron ola rak da ha çok kul lan ma po li ti ka sı ge liş tir di ği şu son yıl lar da, Gü ney ve Ku zey Kür dis tan’a iliş kin em per ya list efen di-iş bir lik çi si ara-sın da ki po li ti ka fark la rı da gi de rek ka pa nı-yor. Ni te kim, Sad dam-Bar za ni it ti fa kı nı des tek le mek dı şın da, Gü ney’e yö ne lik Türk ege men sı nıf la rı nın iş gal le ri ni, ABD des tek le di ği gi bi, da ha da ile ri git ti. Türk bur ju va sö mür ge ci le ri nin iş ga li ve An ka ra sü re ci gö rüş me le ri, ABD ve Türk ege men sı nıf la rı nın Gü ney po li ti ka sın da da he men tü müy le bir leş tik le ri ni gös te ri yor. PKK’yi im ha, Bar za ni et kin li ğin de ABD-Tür ki ye-İn gil te re hi ma ye sin de özerk ve ya fe de re


12 13

bir Gü ney. Hat ta ABD, Gü ney’de Bar za ni-Sad dam ha re ka tıy la kay bet ti ği ini s iya ti fi Türk ege men le ri nin iş gal le ri ve ini si ya ti-fiy le ye ni den ka zan dı. Ta bii Türk ege men-le ri nin ve MGK’nın bu nok ta ya gel me le-rin de üç böl ge ça pın da ABD ta şe ron lu ğu po li ti ka sı nı be nim se me le ri, Or ta do ğu’da ABD’ci Tür ki ye- İs ra il mih ve ri oluş tur ma-la rı ve da ha sı Mu sul-Ker kük pet rol le ri ni kap ma is te ği nin rol le ri ol du.

Pe ki, Türk ve di ğer ül ke ler Kür dis tan il hak çı sı bur ju va zi le ri nin, bu böl ge sel ge ri-ci-il hak çı sö mür ge ci po li tik ala rı nın, ABD ve ya baş ka bir em per ya list le çe liş me si hiç-bir şe kil de “ile ri ci”, “an ti em per ya list” kı lar mı? Böl ge sel ge ri ci-fa şist güç ler, el bet te böl ge ça pın da ve ya ulus la ra ra sı çap ta em per ya list güç odak la rıy la re ka bet ede-mez ler, bu ola nak sız dır. An cak, “ken di” “ezi len ulus la rı nı” il hak çı-sö mür ge ci bo yun du ruk al tın da tut ma da, ya da kü çük ba zı “sı nır böl ge le ri”ne ya yıl ma da ki mi za man em per ya list çat ış ma lar dan da ya rar-la na rak, “re ka bet” ede bi lir ler. Türk bur ju-va zi si nin 1974 Ku zey Kıb rıs iş ga li, 1939 Ha tay il ha kı, En do nez ya bur ju va zi nin ‘70’li yıl lar da Do ğu Ti mor’u iş gal ve il ha-kı, es ki Eti yop ya’nın Erit re’yi, es ki Gü ney Af ri ka be yaz azın lık bur ju va zi si nin Nam-ib ya’yı il ha kı vb. bu nun ör nek le ri dir ler. Ama na sıl ki, o il hak ve iş gal ler halk la rın baş düş ma nı em per ya list le re rağ men ya pıl-dık la rı za man da “ile ri ci” de ğil, ge ri ci-ya-yıl ma cı olu yor lar sa ve iş çi sı nı fı ve halk lar, bu iş gal le re kar şı mü ca de le yü rüt mez ler se sos ya liz me ve dev rim mü ca de le si ne iha net et miş sa yı lır lar sa, bü tün bun lar Türk

sö mür ge ci le ri nin Gü ney’i iş gal le ri için de faz la sıy la ge çer li dir.

Ku zey so ru nun da da ABD git tik çe tak-tik fark lı lı ğı nı bir ke na ra atı yor, MGK ve fa şist dik ta tör lü ğün im ha ve ez mek po li ti-ka sın da, yal nız ca esas ta de ğil, tak tik ler de de bir le şi yor. Bun da, ABD’nin, Kaf kas ya, Or ta as ya ve Bal kan lar’da Tür ki ye’yi ta şe-ron ola rak kul lan ma, Or ta do ğu’da da ABD’ci Tür ki ye-İs ra il ge ri ci mih ve ri ni kur ma sı nın be lir gin ro lü ol du. ABD, Ku zey Kür dis tan’da ez me po li tik ası na ek le me yi öner di ği re form lar tak ti ğin den vaz geç ti. Ama vaz geç me yip sür dür sey di de ABD’ci em per ya list çö kü şe kar şı Türk bur-ju va zi si nin sö mür ge ci sa va şı ve sö mür ge ci bo yun du ru ğu nu sa vun mak –Ay dın lık re viz yo niz mi nin iş çi sı nı fı na, halk la ra ve ay dın la ra öner di ği bu dur– tam da en pes pa-ye sos yal-şo ve nizm ol mu yor mu? Bu ka ba sos yal-şo ve niz mi, an ti em per ya list ola rak gös ter mek, sos ya liz me, halk la rın an ti em-per ya list de mok ra tik dev ri mi ne iha net de ğil mi dir? “Ken di” ge ne ra lle ri nin, De mi-rel le ri nin, Çil ler le ri nin, Koç la rı nın, kan lı suç la rı na suç or tak lı ğı de ğil mi dir? En ABD uşa ğı Çil ler ve De mi rel, ge çen sü reç-te Kürt so ru nun da ABD’nin tak ti ğin den fark lı ol du lar di ye, bu re viz yo nist le rin on la rı “an ti em per ya list” ilan et me le ri ge rek mi yor mu? Ki, De mi rel’i za ten an ti-em per ya list ilan et mek ten çe kin mi yor lar.

Gö rül dü ğü gi bi, Kürt so ru nun da (Gü-ney ve Ku zey) gi de rek aza lan ba zı fark lı-lık lar, MGK’yı an ti em per ya list de an ti -ABD’de kıl mı yor, kıl maz da. Ter si ne, “böl ge sel çö züm” po li ti ka sı da iz le se, ABD’yle bu so run da tam ça kış sa da, iz le-


14 15

di ği po li ti ka za ten sö mür ge ci sa vaş ve ya yıl ma po li ti ka sı dır. So nuç ta, ya ABD’ye ve ya baş ka bir ola sı ra kip em per ya list gru-ba da ha çok bağ lan ma ya gö tü rür. Çün kü, em per ya lizm ko şul la rın da ya rı sö mür ge ege men sı nıf la rı an cak em per ya list sis tem iliş ki le ri nin bir par ça sı ola rak ken di “il hak alan la rı nı” el de tu ta bi lir ve kü çük çap lı il hak la ra gi ri şe bi lir ler.

Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, Kürt so ru nu ve Kıb rıs so ru nun da, “ABD da yat ma la rı nı boz ma ya” teş vik et me siy le, MGK ve stra te ji si, em per ya lizm iş bir lik çi-li ğin den çık maz, fa şist-ge ri ci ni te li ği de de ğiş mez.

Ay dın lık re viz yo niz mi nin, Ge nel kur-may ve Ece vit’in “böl ge sel mer kez li dış po li ti ka ya yö nel me si”ni an ti em per ya list lik-le ri nin bir ka nı tı gös te ri yor lar.

Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo nist le ri-nin, üze ri ne çok de ma go ji yap tık la rı, “böl-ge sel mer kez li dış po li ti ka”dan kas tet tik le-ri, böl ge ül ke le riy le iş bir li ği ni esas al mak-tır. Ken di öz gül çı kar la rın dan ha re ket le, ABD em per ya liz mi nin Or ta do ğu’da ha ki-mi ye ti ni pe kiş tir me si önün de, pü rüz çı ka-ran İran, Irak, Su ri ye ege men sı nıf la rı nın po li ti ka la rı da an ti em per ya list de ğil dir. Ama el bet te, İs ra il, Tür ki ye ege men sı nıf-la rı na ve Su udi, Ür dün kral la rı na gö re nis-pe ten fark lı dü zey ler de iş bir lik çi po li ti ka la-r dır.

Tür ki ye ege men sı nıf la rı için de ge ne ral-ler öz gül çı kar lar ne de niy le ba zı za man lar-da kıs men fark lı po li ti ka lar güt se ler de, İran, Irak, Su ri ye gi bi gö re ce fark lı dü zey-ler de iş bir lik çi ler bi le de ğil ler. Ve do la yı-sıy la ABD’nin ege men lik po li ti ka sıy la

çe li şen İran, Irak, Su ri ye’yle böl ge sel çap ta it ti fak po li ti ka sı na as la sa hip de ğil ler. Kürt so ru nu ve Irak’a as ke ri mü da ha le nin do za-jın da fark lı lık lar, Türk ege men le ri ni as la İran, Irak, Su ri ye ile it ti fak po li ti ka sı na gö tür müş de ğil. Ter si ne, Tür ki ye’yi ABD’ci İs ra il-Tür ki ye it ti fa kı na so kan, Bal kan lar, Kaf kas ya ve Or ta As ya’da ABD ta şe ron lu ğu po li ti ka sı nı (So ma li’ye ABD’ci iş gal gü cü ne ka tı lan as ke ri bir lik-le rin ko mu ta nı nın Çe vik Bir ol du ğu, Ar na-vut luk’a da mü da ha le gü cü gön der me ye Ge nel kur may’ın da önem ver di ği ha tır lan-sın) gü den, yal nız ca Çil ler, De mi rel vb. de ğil dir, Ge nel kur may’dır da! Ay dın lık re viz yo niz mi, ge ne ral le rin böl ge sel güç ler-le ABD’ci li ğin den fark lı it ti fak de ğil, ABD’ci sal dır gan ve ma ce ra cı bir dış po li-ti ka güt tü ğü nü, bun dan vaz ge çe me ye ce ği ni giz le ye mez. Ama var sa ya lım İran ve Irak ör nek le rin de gö rül dü ğü gi bi ol say dı bi le, kar şı de vrim ci Ay dın lık re viz yo nist le ri nin on la rı an ti em per ya list gös ter me le ri ni de, ge ri ci iş bir li ği stra te ji si ni de hak lı kıl maz-dı. İran ge ri ci li ği, İran lı dev rim ci ler ce an ti-em per ya list ilan edi lip, iş bir li ği ne gi dil me-li dir, Ay dın lık re viz yo nist le ri nin ba kış açı-sı na gö re.

Öte yan dan kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, ABD iş bir li ğin den ko par mak için “ik na et me ye” ça lış tı ğı MGK’ya öner-di ği al ter na tif de, em per ya list dün ya nın ege men gü cü ABD’ye kar şı, As ya’da oluş-mak ta olan Çin, Rus ya em per ya list güç odak la rı na ve it ti fa kı na yas lan mak tır. Ya ni re viz yo nist ler, MGK’nın an ti em per ya list dev rim ci ka rak ter ka zan dı ğı ha ya li ni yay-mak la kal mı yor lar, Sad dam’ın ve İran mol-


14 15

la la rı nın kıs men yö nel dik le ri “ger çek çi” bir po li ti ka da öne ri yor lar; Çin-Rus ya it ti-fa kı na yas la na lım, oluş mak ta olan em per-ya list le ra ra sı çe liş ki ve den ge ler den ya rar-la na lım!

“Çin Halk Cum hu ri ye ti, Rus ya ve İran’la iyi iliş ki ler ge liş tir”il me li dir. “Ame-ri ka, Av ru pa, As ya ara sın da ki den ge ler Tür ki ye’ye ge niş bir ma nev ra ala nı aç mış-tır.” Tür ki ye “bu ala nı” da kul lan ma lı dır (DCİSG). Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo-niz mi nin, an ti em per ya list li ği, em per ya list sis te min ege men gü cü ne kar şı “da ha az teh li ke li” em per ya list it ti fak güç le ri ne da yan mak tan da ha ile ri de ğil dir.

So nuç ola rak, ge ne ral ler de, en ye ni prog ram ve po li ti ka la rıy la, ABD em per ya-liz mi nin iş bir lik çi le ri dir ler. Ve bu nu, Or ta-do ğu, Kaf kas ya, Bal kan lar, Or ta as ya, böl-ge po li ti ka la rın da ol du ğu gi bi, AB’ye gir-mek, NA TO üs le ri ni sür dür mek, as ke ri ve di ğer ba ğım lı lık po li ti ka la rın da da ger çek-leş ti ri yor lar. Ne Ay dın lık’ın ik na sıy la ne de şe ri at teh li ke si ne de niy le de ğiş tir me ye cek-le ri den li “bi lin ce” sa hip ler. Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, ge ri ci-fa şist ik ti dar gü cü MGK’yı “dev rim ci” gös te re rek, an ti-em per ya list ola ca ğı de ma go ji si ya ya rak, iş çi ve emek çi halk ha re ke ti ni, ile ri ci ay dın la rı, sen di ka bü rok ra si si ni MGK’ya bağ la ma ge ri ci ça ba sı nı ser gi li yor, o ka dar.

Kürt Ulu sal Dev ri mi Ay dın lık Re viz yo niz mi İçin de Bi rin cil Teh ditKürt ulu sal so ru nun da, ge rek 28 Şu bat

Ka rar la rı, ge rek se Mil li Gü ven lik Si ya set Bel ge si (MGSB), bu so ru nu ve ulu sal dev-ri mi “bö lü cü lük” ni te le me siy le “bi rin-cil” teh dit ola rak he def al ma ya de vam edi-

yor. Bu nu çok iyi bi len Ay dın lık re viz yo-niz mi, MGK prog ra mı nı dev rim ci stra te ji ve prog ram ola rak kut sa ma ya de vam edi-yor.

Oy sa, bu gün fa şist dik ta tör lü ğe ve em per ya liz me kar şı mü ca de le nin, öne çı kıp dev rim ola rak pat lak ve ren Kürt ulu-sal so ru nu ol du ğu na gö re, her kim ki, bu gün bu so run da Kürt ulu sal öz gür lü ğü nü sa vun mu yor ve mü ca de le et mi yor sa, tu tar lı de mok rat bi le de ğil dir. Bu öl çüt, “dev rim” ve “sos ya lizm” id di asıy la or ta ya çı kan par-ti ve ör güt ler için yüz kat da ha ge çer li dir.

Ama, kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo-niz mi, Kürt ulu sal so ru nun da, “ulu sal öz gür lü ğü” red det mek le kal ma mak ta, sos-yal şo ve niz min en ka ba bi çim le ri ni sa vu-na rak, Kürt ulu su na öz gür lük ta le bi nin ve Kürt ulu sal dev ri mi nin kar şı cep he sin de yer al mak tan ge ri dur mu yor. Bu ra da ge niş-çe aça ma sak bi le kı sa ca Ay dın lık re viz yo-niz mi nin bu sos yal- şo ven ge ri ci tez le ri şöy le dir:

ABD ve em per ya list ye ni dün ya dü ze ni, mil li yet çi ça tış ma la rı dün ya ça pın da kış kır-ta rak, ken di ege men li ği nin ara cı yap ma stra te ji si iz le di ği için, “ezi len Gü ney”in için de ki u lu sal öz gür lük mü ca de le le ri “em per ya list Ku zey”in ye ni dün ya dü ze ni sal dı rı sı nın oyu nu na gel mek tir. Di ğer ba zı böl ge ler de bu böy le ol du ğu gi bi, Ku zey ve Gü ney Kür dis tan’da da böy le dir. Üs te lik 1991 yı lın dan bu ya na Kürt ulu sal so ru nu “ulus la ra ra sı laş mış tır”, ya ni ABD em per-ya liz mi nin söz de “Kür dis tan pla nı”nın bir par ça sı ha li ne gel miş tir. De mi rel ve Pe rin-çek’in or tak tes pi ti de “Ba tı Tür ki ye’yi böl me”ye, “ye ni bir Sevr da yat ma ya” ça lı-


16 17

şı yor bi çi min de. O hal de, öz gür lük mü ca-de le si, ABD em per ya liz mi nin ve em per ya-list “Ba tı’nın Tür ki ye’yi böl me” pla nı nın, ABD’nin “Kür dis tan pla nı”nın bir par ça sı-dır. Öy le ki MGK, “Ba tı’yı” sa vun mak la “ABD’nin vaz ge çe me di ği ‘Kür dis tan’ pro-je si nin içer di ği teh dit(i) ne ya zık ki gör-mez den gel”mek te dir. (Pe rin çek, 9 Ka sım 1997, Ay dın lık) Ya ni, “bö lü cü lük” o den li bü yük bir teh li ke dir ki, ABD bi le, em per-ya list ol ma sın dan da ha çok bö lü cü lük teh-li ke si ni bü yüt tü ğü için ken di siy le mü ca de-le edil me li, “Ba tı’lı olun ma ma lı dır”.

Oy sa, Kür dis tan’ı sö mür ge ci bo yun du-ruk al tın da tu tan Türk iş bir lik çi te kel ci bur-ju va zi si ve dev le ti, bu nu an cak em per ya list sis te me ek lem len di ği için ya pa bil mek te ve sü r dü re bil mek te dir. Kür dis tan so ru nu za ten “ulu s la ra ra sı” bir özel lik ta şı yor. Ya ni Kür-dis tan öz gür lük mü ca de le si ne ka dar an ti-em per ya li st ka rar lı ğa da sa hip ola bi lir se, Türk bur juv azi si nin sö mür ge ci bo yun du ru-ğu nu o ka dar yı ka cak tu tar lı lı ğa ve ra di kal-li ğe sa hip ola bi lir. Yi ne ne den li sı nıf sal mü ca de le bo yu tuy la güç lü olur sa o den li Türk bur ju va sö mür ge ci li ği ve onu aya k ta tu tan em per ya list he ge mon ya cı lı ğa kar şı kök lü, ra di kal dev rim ci rol oy na ya bi lir. Ve bur adan Kürt ulu sal öz gür lük mü ca de le si ne den li tu tar lı dev rim ci li ğe, ulu sal öz gür-lü ğü ka zan ma tu tar lı lı ğı na sa hip se o den li an ti em per ya li st de mok ra tik dev rim ci dir ve ko mü nist pro let ar ya nın o den li stra te jik müt te fi ki dir so nu cu çı kar. Bu ba kım dan, dev rim ci pro le tar ya, Kürt ulu su üze rin de ki Türk bur ju va zi sin in sö mür ge ci bo yun du ru-ğu ve em per ya list ha ge mon ya nın yer le bir edil me si, ba ğım sız dev let kur ma öz gür lü-

ğü nün ger çek leş me si ni sa vu nur ve Kürt ulu sal dev ri mi ni sis tem li ce bu yön de des te-kler. Öz gür ulus la rın gö nül lü fe de ra tif bir-li ği,ay rı dev let kur ma öz gür lü ğün ü sa vun-mak ta ka rar lı ol ma yı en kü çük bir şe kil de za yıf lat ma ma lı, za yı f lat maz. Em per ya li st ve ege men sö mür ge ci sı nır la rı dev rim ci pro le tar ya as la sa vun maz. Ay dın lık re v iz-yo niz mi nin “Em per ya lizm böl mek is ti yor”, “Sevr’i da ya tı yor” uy du ruk tes pi tiy le “Mi sak-ı Mil li”nin bo zul ma ma sı nı, “sı nır-la rın bo zul ma ma sı nı” sa vun mak Türk bur-ju va zi si nin ge ri ci, il hak çı, sö mür ge ci bo yun du ru ğu nu sa vun mak tan baş ka hiç bir şey de ğil dir.

Kı sa ca sı Ay dın lık re viz yo niz mi, çö züm ola rak da, Mus ta fa Ke mal’in ve Lo zan’da İnö nü’nün söy le di ği, da ha çok da Kürt le rin ya şa dı ğı böl ge ler üze rin de ki bo yun du ruk “hak kı”nın ge rek çe si yap tık la rı la fız la rı, Kürt ulu sal so ru nu nu çöz me nin te me li yap-mak tan ge ri dur mu yor.

Da ha da il gin ci, Ay dın lık re viz yo niz mi, Kürt ulu su nun il hak çı la rı na işi ha va le eden “böl ge sel çö züm” öne ri yor. “Tür ki ye, İran, Irak, Su ri ye, Kürt ör güt le ri yan ya na gel me-li,an laş maz lık la rı ve öz el lik le Kürt so ru nu-nu ba rış çı yol la rdan ulu sal eşit lik ve öz gür-lük il ke si ışı ğın da çöz me li dir ler.” (İP 3. Kongr e Ra po ru, Te ori, s. 127)

Tü rk, İran, Irak, Su ri ye bur ju va zi le ri-nin, Kürt ulu sal so ru nun da, işi ne gel di ği za man “ken di kö le si Kür dü ez mek, ça tış tı-ğı kom şu il hak çı nın Kür dü nü bi raz kış kırt-mak”, ama ulu sal öz gü rlük çok yak laş tı-ğın da üç lü-dört lü böl ge sel zir ve ler le “bi rlik te ez mek” po li ti ka sı iz le dik le ri, de ney le rle ve ağır kan ve gö z ya şı na yol


16 17

açan so nuç la rıy la, bi li ni yor. Kürt ulu sal ör güt le ri nin bu böl ge sel il hak çı, sö mür gec i bur ju va zi ler le an la şa rak çöz me si ni um mak ve sun mak, Ba sk tü rü bur ju va bir çö züm-den de çok çok ge ri gü dük bur ju va re form-cu “çö züm”ler le, kat li am lar ara sın da Kürt ulu su nun yok sul hal kı nı oya la mak, dev ri-m ci ulu sal g üç le ri ve po tan si ye li ni ez mek de mek tir. An la şı lan Pe rin çek re viz yo nis ti, Kürt le rin il hak çı la rı nın “bir lik te ez me si ve bi rlik te gü dük re form lar la al dat ma” sın dan ya na. Ama on la rdan tek fark ola rak kom şu il hak çı la rın bi rbir le ri nin “ezi len Kür dü nü” kış kırt ma sın dan as la ya na de ğil.

Ay dın lı k re viz yo niz mi Kürt ulu sal so ru-nun da “sol” ke ma list le rin son de re ce ka ba sos yal-şo ve nist gö rüş le ri ne ve tav rı na sa hip ol du ğu için, MGK’nın “ez mek” ve Gü ne y’i iş gal po li ti ka sı na onay ve ri yor. Bu ne den le 28 Ocak MGK ka rar la rı nın Kürt ulu sal so ru nu na iliş kin, “Bö lü cü lük”ü bi rin ci l de re ce den teh dit gö rüp he def al ma-sı nı iç ten lik le be nim si yor. Pe rin çek, Mil li Gü ven lik Si ya set Bel ge si’n de (MGSB), “ka mu sal ala na kay ma mak ko şu luy la ma hal li ve kül tü rel özel lik le rin ge liş ti ril-me si ne yö ne lik dü zen le me ler”den sö zet-me si ni ise MGK’nın “de mok ra tik çö züm-le re” ge le ce ği nin ka nı tı gös te ri yor. “Bu yö ne li şi sek te ye uğ ra tan PKK’nin, bü yük dev let le rin Kürt so ru nu na mü da ha le le ri ni kış kır tan uy gu la ma la rı dır” (Ay dın lık, 9 Ka sım ‘97) di ye rek MGK’dan ya na ta vır ala bi li yor.

Oy sa, MGK’nın MGSB’nde ki bu öne ri-si, ulu sal dev rim ci mü ca de le nin kit le te me-li ni da ralt ma tak tik le ri nin bir par ça sı dır. Da ha ön ce “eko no mik, sos yal, kül tü rel ted-

bir ler” söy le mi nin, Türk bur ju va zi si ne Kür dis tan’dan ucuz iş gü cü sö mü rü sü ol ana ğı ve ya tı rım teş vik le rin den son ra, şim di kül tü rel alan da ki tak ti ği ek li yor. Dev let ve be le di ye gi bi ka mu sal alan da ol ma ma sı ko şu luy la özel dil kurs la rı, kül-tü rel kurs lar vb. ge liş ti ri le rek, kit le te me li-ni da ral ta rak, PKK ve ulu sal öz gür lük mü ca de le si ni ez me yi ko lay laş tır ma tak ti ği-dir. Re form lar la dev ri mi sön dür me tak ti ği bi le de ğil. Pe rin çek, bu nu baş la yan “de mok ra tik çö zü mün” ka nı tı gös te re rek, ay nı tak ti ği n al da tı cı lı ğı nı güç len dir me ye ça lı şı yor. Özet ola rak, Ay dın lık re viz yo niz-mi nin DCİSG stra te ji si, ge ri ci ve eh ven-i şer bir fa şizm le iş bir li ği ve bu iş bir li ği nin al da tı cı da ya ndık la rı tez ler den olu şu yor. Gö rül dü ğü gi bi MGK ve or du, ba zı po li ti-ka de ği şik lik le riy le as la “ile ri ci”, “dev rim-ci” ol ma mış lar dır.

Ger çek du rum bam baş ka dır. Türk bur-ju va zi si nin fa şist ege men lik sis te mi nin yö ne tim bu na lı mı nın de rin le şe rek sür dü ğü bu gün kü ko şul lar da, ege men sı nıf la rın en ör güt lü gü cü MGK ve or du öne çık mak ta-dır. Or du, yal nız ca te mel so run lar da de ğil, gün cel po li ti k so run lar da da po li tik mü ca-de le ye ka tıl mak ta, “po li tik bir par ti” gö re-vi ni de üst le ne rek yü rüt me işi nin gün lük yön len di ril me si gö re vi ni yap mak ta dır.

MGK, bu gö re vi ni ye ri ne ge ti rir ken, es ki po li ti ka lar dan bir kıs mı nı de ğiş ti re rek, dev le ti res to re ede rek bu na lım dan ge ri ci fa şist çö züm ler le, ken di kli ği nin ik ti dar te ke li ni de ko ru ya rak çık ma ya ve kit le te me li ni ge niş let me ye ça lı şı yor. Bu yol la dev rim ci ha re ke ti ve Kürt ulu sal dev ri mi ni ez me ye ça lı şı yor.


18 19

MGK ve ge ne ral ler, dış “teh dit gü ney-de” tes pi ti ni, şo ve nist ça tış ma lar ve ABD’nin ta şe ron lu ğu po li ti ka sı nı sür dü rü-yor lar. İç teh dit tes pi tin de, ‘80 ön ce si bi rin-cil ola rak dış kay nak lı ko mü nizm ola rak gör dük le ri hal de bu gün Kürt ulu sal dev ri-mi ni ve PKK’yi bi rin cil teh dit gö rü yor lar. Ama di ğer dev rim ci ha re ke ti -güç za yıf lı ğı ne de niy le-yal nız ca teh dit gör mek le ye ti ni-yor lar. Bes bel li ki “ir ti ca”yı ik ti dar te ke li ni yi tir me “açık ve ya kın teh li ke”si ne de niy le bi rin cil teh dit gö rü yor lar, ik ti dar da la şın da güç ten dü şür me po li ti ka sı iz li yor lar, iz le-ye cek ler. Ra kip Çil ler, po lis şef le ri kli ği ve is lam cı ge ri ci kli ğe kar şı ça tış ma la rı nı, ay nı za man da dev le tin kit le te me li ni ge niş-let me ve res to re et me nin ara cı ya pı yor lar. Bü tün bun lar, ay nı za man da hem dev let güç le ri ni ken di de ne tim le ri al tın da top la-mak, hem de ege men sı nıf ve bur ju va par-ti le ri, da ha ka bul gö rür fa şist yö ne tim bi çim le ri doğ rul tu sun da yön len dir mek, ke ma liz mi ye ni den yük selt mek ve “ül kü cü maf ya” ve “ırk çı mil li yet çi li ği” diz gin le-mek de mek tir. Ki, dev le ti res to re et mek kap sa mın da dır ve yü rüt me yi doğ ru dan yö net mek tir. MASK, MGSB, BKYM, dev-let kad ro la rı nın or du aka de mi sin ce eği tim vb. hep si bu kap sam da dır. “İlk de fa iç teh-dit” be lirt me ye bü yük önem ver me le ri de bu kap sam da dır. Bu, da ha ka bul gö rür gö rü nüm ve ren fa şist dik ta tör lük ve stra te-ji si de mek tir. Ha tır lat mak ge re kir ki, ‘96 ba şın da ANA YOL’u kur dur tan lar ve ikin ci top ye kün sal dı rı stra te ji si ni baş la tan lar da ge na ral ler dir. Ay dın lık re viz yo niz mi nin DİSK ve Türk-İş yö ne tim le ri nin yap tık la rı gi bi, or du nun bu stra te ji siy le iş bir li ği

ön gör mek ve yap mak, yal nız ca sı nıf iş bir-li ği de de ğil, eh ve n-i şer bir fa şist dik ta tör-lük le iş bir li ği dir. İş çi sı nı fı na ve emek çi kit le le re, fa şist dik ta tör lük le iş bir li ği ni öğüt le mek tir, on la rı iş bir li ği ne çek mek ge ri ci p ra ti ği dir. Türk-İş ve DİSK yö ne ti ci-le ri, bu ge ri ci iş bir li ği ni açık ça sa vun duk-la rı gi bi, ge rek çe le rin den bi ri ola rak, or du-nun as ke ri dar be yap ma sı nı ön le me yi de ile ri sü rü yor lar. Kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo nist le ri de, bu ge ri ci iş bir li ği nin ge rek çe le rin den bi ri ola rak, “yok sa dar be ge lir” kor ku su nu ile ri sür mek ten ge ri dur-mu yor lar: “Böy le ce ilk se çim de Dev rim ci Cum hu ri yet Prog ra mı, tek ba şı na ik ti da ra ge lir ve bir as ke ri mü da ha le nin ze mi ni kal-kar” (DCİSG). Eh ven-i şer fa şizm üze ri ne bir le şen ler, ge rek çe ler de bi le ay nı la şı yor-lar.

MGK, dev le ti res to re de eden bu stra te-ji sin de, sol ha re ke ti de, re form cu dev rim ci ay rış ma sı na da ha çok sok mak ve re form cu so lu bu ko şul lar da “de mok ra tik lik” gös te-ri si ne ek lem le mek ta kti ği ni de gü dü yor, an la şı lan da ha çok gü de cek de.

DSP, CHP, İP Güç bir li ği: Fa şiz min Sa ca ya ca ğı, Kit le Da ya na ğı, Kal dı ra cıAy dın lık re viz yo niz mi, “kü çük kar deş”

ola rak, DSP ve CHP’yi güç bir li ği ku rup se çim ka za na rak, MGK ve or du stra te ji si-nin “Dev rim ci Cum hu ri yet”in hü kü me ti ol ma ya ik na et me ye ça lı şı yor.

Sos yal de mok rat par ti ler ola rak CHP ve DSP, 12 Ey lül fa şiz mi son ra sı, ama özel lik-le de 80’li yıl la rın ikin ci ya rı sın dan bu ya n da ha da ge ri ci leş ti ler. Bur ju va de mok ra si si


18 19

la fız la rıy la da di le ge tir dik le ri prog ram la rı-nı da kat la yıp bir ke na ra at tı lar. Laf zı ola-rak bi le di le ge tir mek ten “mil li mu ta ba kat” için vaz geç ti ler. Bu, sı nıf mü ca de le sin de, fa şist dik ta tör lü ğe kar şı mü ca de le de, han gi cep he de ve na sıl bir yer al dık la rı ko nu sun-da da böy le ol du ve rast lan tı sal de ğil dir.

CHP (SHP), 1991’den ‘95’e, fa şist dik-ta tör lü ğün ve sö mür ge ci sa va şın en kan lı ve en kir li dö ne mi nin hü kü met or ta ğı ol mak tan, ya ni ön de ge len suç or ta ğı ol mak tan ge ri dur ma dı. Ger çek prog ra mı-nın eli kan lı fa şist dik ta tör lü ğe ve sö mür-ge ci özel sa va şa, kol tuk değ nek li ği ol du ğu-nu pra ti ğiy le ser gi le di. Ya nı sı ra, ABD ve Av ru pa lı em per ya list ler le on la rın neo-li be-ral eko no mi po li ti ka la rıy la, dün ya halk la rı-na sal dı rı la rıy la iş bir li ği için de ola ca ğı nı gös ter di.

DSP ise, an ti-ko mü nist ge li şi miy le, fa şist dik ta tör lü ğü, hü kü met dı şın day ken de des tek le yen pra ti ğiy le, sö mür ge ci sa vaş-ta özel tim le ri ilk öne ren par ti ler den bi ri ol ma sıy la, şim di de ANA SOL-D fa şist hü kü me ti nin ikin ci par ti si ol ma sıy la, ge ri ci çiz gi si ni ser gi li yor.

Bu du rum, sos yal de mok ra si nin bur ju va sı nıf ni te li ğiy le ta ma men uyum ha lin de dir.

CHP ve DSP’nin fa şist dik ta tör lü ğün hü kü met le ri için de ye r al dık la rı, fa şizm le ve em per ya lizm le iş bir li ği için de ol duk la rı ve emek çi kit le le ri bu çiz gi ye çek me ye ça lış tık la rı için, bur ju va de mok ra si si iz le-mek ten da ha da ge ri ci bir çiz gi ye kay dık-la rı açık tır. Bu ay nı za man da, bur ju va li be-ral po li tik çiz gi de ki par ti le rin, gün cel dün-ya ve Tür ki ye ko şul la rın da ka çı nıl maz ola-

rak va ra cak la rı ge ri ci li ğin ren gi ni de gös te-ri yor.

Ay dın lık re viz yo niz mi, şim di CHP-DSP-İP güç bir li ğiy le hü kü met stra te ji si iz li yor ve iş çi sı nı fı ile emek çi le re, kit le ör güt le ri ne bu he def et ra fın da top lan ma yı öğüt lü yor. Bu nu da “Dev rim ci Cum hu ri-yet” stra te ji si ola rak kut su yor. Kuş ku suz bu ge ri ci lik le iş bir li ği ge ri ci stra te ji si nin iki te mel po li ti ka sın dan ikin ci si dir ve bi rin ci si ne da ya nı la rak in şa edi li yor. Bi rin-ci te mel öge, ge ne ral ler ve or du nun, eh ven-i şer bir fa şizm le dev le ti res to re et me stra te ji siy le iş bir li ği dir. Ay dın lık-İP re viz yo niz mi, bu nu esas alı yor ve bu te mel üze rin de ikin ci si ni, ya ni bi rin ci ye en ide al hü kü met bi çi mi öne ri yor ve oluş tur ma ya ça lı şı yor: DSP-CHP-İP güç bir li ği hü kü me-ti!

Ay dın lık re viz yo niz mi, bu hü kü me tin da ya na ca ğı asıl gü cün or du ola ca ğı nı -or du nun söz de dev rim ci ni te li ğe ka vuş tu-ğu de ma go ji si ni ger çek sa ya rak da -açık ça di le ge ti ri yor:

“Tür ki ye’de ar tık dev rim ci cum hu ri yet prog ra mı nı uy gu la ya cak bir ik ti da rın or du-su var dır.” (aç PD) (DCİSG, Do ğu Pe rin-çek)

Pe rin çek, “mer kez sağ”ın çiz gi si iti ba-rıy la MGK’nın “ye ni” stra te ji si ne uy gun hü kü met ola ma ya ca ğı nı vur gu la ya rak ge ne ral le ri, CHP-DSP’yi “sol güç bir li ği” hü kü me ti ör güt le mek için ik na ya ça lı şı yor.

Pe rin çek, Ge nel kur may ve or du stra te ji-si ne bağ lı lı ğı nı ka nıt la mak için, bu gün kü ANAP-DSP-DTP hü kü me ti ne de olum suz bak mı yor. Or du stra te ji si ni iyi sa vu na ma-dı ğı ve sa vu na ma ya ca ğı için eleş ti ri yor.


20 21

Ama, or du stra te ji si ne bu hü kü me tin da ha uy gun ha le gel me si için ça ba har ca dı ğı nı da, CHP’nin de hü kü me te ka tıl ma sı ge rek-ti ği ni söy le ye rek ka nıt la mış olu yor: “CHP, bu hü kü met te yer al say dı, DSP ile or tak pra tik le re gi rer, ay nı so rum lu luk la rı pay la-şır dı. İki par ti nin hü kü met or tak lı ğı, hem hü kü me tin uy gu la ma la rı hem de sol güç-bir li ği nin ku rul ma sı için iyi olur du. Ne var ki, bu olum suz luk önü müz de ki dö nem gi de ri le bi lir.” (D. Pe rin çek, Te ori, sa yı 93, sf. 52)

Ama, el bet te Ay dın lık re viz yo niz mi ide-al amaç ola rak, 2000 yı lı nın baş la rın da se çim ka za na rak ku rul mak üze re DSP-CHP-İP güç bir li ği ön gö rü yor. Kit le le ri, kit-le ör güt le ri ni bu al ter na tif için güç bir li ği ne ça ğı rı yor.

Pe rin çek, DSP ve CHP’nin şim di ki ko nu mu nu, or du dan da ge ri gö re rek eleş ti-ri yor, böy le ce “kü çük kar deş” ola rak on la-rı, or du stra te ji si, söz de “Dev rim ci Cum hu-ri yet” stra te ji si ko nu mu na iler let me ye ça lı-şı yor.

“Bu prog ram, or du nun bu gün ta nım la-dı ğı ek sik ler ve tu tar sız lık lar içe ren ha liy le bi le, CHP ve DSP’nin so lun da dır.” (agy)

Ama her iki par ti nin “ke ma list dev rim” ge le ne ği doğ rul tu sun da de ği şe ce ğin den umut lu;

“Or du, el li yıl dır mer kez sa ğın gü cüy-dü. Bu gün Cum hu ri yet Dev ri mi yıl la rın da-ki ko nu mu na yö ne le bil di ği ne gö re, ay nı di na miz mi DSP ve CHP’den bek le ye mez mi yiz? (...) Ni te kim hem DSP, hem CHP, hem de Ata türk çü Dü şün ce Der nek le ri saf-la rın da ke ma list dev rim ge le ne ği nin can-lan dı ğı nı gö rü yo ruz (…) Bu ger çek le ri hiç

kuş ku suz DSP ve CHP’nin bi ri kim li ön der-le ri de gö re cek ler dir.” (agy)

Pe rin çek, bu “umu du” doğ rul tu sun da, or du nun şu an iz le di ği res to ras yon bi çim le-rin den bi ri olan “mer kez sağ” ve “mer kez sol”u ken di iç le rin de bir leş tir mek po li ti ka-sı nın ya rar sız lı ğı na ge ne ral le ri, DSP-CHP ve ADD’yi vb. ik na et me ye ça lı şı yor. “Bu ko şul lar da, bu gün en ge çer siz ve en an lam-sız ta lep, mer kez sağ ve mer kez sol dan bir-leş me le ri ni is te mek tir.” (agy)

Böy le ce, Ay dın lık re viz yo niz mi, or du stra te ji siy le te mel it ti fak için de ve esa sen ona da ya na rak DSP-CHP-İP (ve ka tı la cak baş ka söz de “sol” par ti ler) sol güç bir li ği ve hü kü me ti al ter na ti fin de “ka rar lı” dav ra nı-yor.

Ama za ten “ka rar lı” olu nan bu al ter na-ti fin ken di si ge ri ci bir al ter na tif de ğil mi? CHP ve DSP’nin bur ju va po li tik li be ra lizm çiz gi sin den ka çı nıl maz ola rak fa şizm le uz laş ma ve iş bir li ği ge ri ci çiz gi si ne kay-dık la rı bu gün kü dün ya ve Tür ki ye ko şul la-rın da, on lar la stra te jik güç bir li ği ve it ti fak an cak ge ri ci bir it ti fak ola bi lir, dev le tin eh ven-i şer bir fa şist bi çim de res to ras yo nu-nun ara cı ol mak tan baş ka hiç bir iş le ve sa hip ola maz.

El bet te or dun un dev le ti res to re stra te ji si ge ri ci-fa şist ka rak ter de ol du ğu için, bu nun-la iş bir li ği an cak ge ri ci ka rak ter de olur ve ge ri ci so nuç lar ve rir. Ay dın lık re viz yo niz-mi nin stra te ji si ön ce lik le bu ne den le, ama ay nı za man da DSP, CHP, İP se çim ve hü kü met te iş bir li ği ön gör dü ğü için de ge ri-ci dir. Da ha ge ri ci bir çiz gi ye gel miş olan CHP ve DSP an ti em per ya lizm, dev rim ci de mok ra si, Kürt ulu sal so ru nu ve di ğer


20 21

te mel so run lar da ge ri ci prog ram ve pra tik-le re sa hip tir ler. Ve bu nu 30 yıl lık dö nem bo yun ca ka nıt la dık la rı gi bi fa şist dik ta tör-lü ğün DYP-SHP(CHP) ve ANAP-DSP-DTP ko alis yon hü kü met le rin de gö rev ya pa rak da çok da ha faz la sıy la ka nıt la dı lar.

DSP ve CHP, yal nız ca Pe rin çek’in on la-rı ile ri ci, an ti em per ya list ya pa ma ya ca ğı ger çe ği ne de niy le de ğil, ge ri ci ni te lik le ri ne de niy le “ile ri ci”, an ti em per ya list” ola-maz lar. Po li tik mü ca de le so mut ol gu lar üze ri ne yü rü tü lür, ge ri ci lik üre ten ha yal ler üze ri ne de ğil. Bu par ti le rin kay nak lan dı ğı ke ma list ler, em per ya list iş ga le kar şı sa vaş-ta cı lız an ti em per ya list özel lik ler ta şı yan ko nu mu, da ha ‘20’li yıl lar so na er me miş-ken, ge ri ci li ğe dö nüş tü. Eğer Bay kal bu gün ANAP ka dar neo-li be ral em per ya list eko-no mik po li ti ka lar sa vu nu yor sa, Ece vit, Tür keş’e ya kın bir ırk çı şo ve niz mi, pan tür-kiz mi sa vu nu yor sa, bun lar ge ri ci leş me de re ce le ri hak kın da ye te rin ce fi kir ve ri yor.

Or du stra te ji si ve te mel it ti fa kı ile CHP-DSP-İP ve di ğer par ti le rin ko alis yo nu, yal-nız ca ge ri ci bir ik ti dar olur. Üs te lik bur ju va de mok ra si si dü ze yin de bir ge ri ci lik bi le de ğil. Ya ni Pe rin çek, Gon za les, Pa pand re-au çiz gi sin de bir bur ju va de mok ra si si stra-te ji si id di asıy la bi le or ta ya çı ka mı yor. Ya da en iyim ser yo rum la ted ri cen ge çiş opor-tü niz miy le, ni hai he def ola rak, İs pan ya, Yu na nis tan ti pi bir bur ju va de mok ra si si ne ge çi şi ön gö rü yor.

Pe rin çek, bu ge ri ci stra te ji si ne baş ka ba zı “te orik” da ya nak la rı da ön ce ki yıl lar-da üret ti ve de vam et ti ri yor.

Ku zey-Gü ney söz de te ori si, esa sen ge ri ci stra te ji si nin uy du ruk re viz yo nist

te orik te me li dir. Çün kü bu ge ri ci te ori, tıp-kı ge ri ci Üç Dün ya Te ori si gi bi, ye ni sö mür ge ül ke ler ege men bur ju va zi le riy le, dev let le riy le, par ti le riy le, söz de em per ya-list Ku zey’e ve özel lik le ABD’ye kar şı te mel it ti fak ve iş bir li ği ni ön gö rü yor. Ay dın lık re viz yo niz mi de uzun sü re dir Ku zey-Gü ney ge ri ci te ori si nin şam pi yon-lu ğu nu ya pı yor.

Baş ta bu te ori yi da ya nak ya pa rak, ama baş ka ba zı tez ler de üre te rek, ‘90’lı yıl lar bo yun ca, sos yal-de mok ra siy le, bur ju va ziy-le, dev le tiy le, stra te jik iş bir li ği yap mak ge rek ti ği gö rüş le ri ni va aze dip dur du.

Bu tez ler den bi ri de, “fa şizm tır ma nı-yor” te zi dir. Ara lık 1994’ten (ara se çim le ri) baş la ya rak, İş çi Par ti si ve Ay dın lık re viz-yo niz mi, DSP-SHP-CHP’ye (o za man CHP de ay rıy dı) ve ay rı ca HA DEP’e de sol güç bir li ği çağ rı sı yap tı ve son ra da bu nu CHP ve DSP açı sın dan ka lı cı ha le, stra te jik bir it ti fak ha li ne ge tir di.

Ay dın lık re viz yo niz mi, bu stra te jik iş ler li ği ne, bi rin ci si, ABD’ci ye ni dün ya dü ze ni nin sal dı rı la rı kar şı sın da, “dev let ba ğım sız lı ğı”nı ko ru mak, “em per ya liz min en iş bir lik çi” öğe le ri nin ha re ke ti olan “fa şiz min” ge liş me si ni ön le mek po li ti ka sı-nı da ya nak ya pı yor du, ha la da ya pı yor. İkin ci si ola rak da, “tır ma nan fa şiz me” ve ge ri ci li ğe “ba ri kat” oluş tur ma yı da ya nak yap ma ya ça lı şı yor.

1994’te şe ri at çı ge ri ci li ği baş düş man gör me yen Ay dın lık re viz yo niz mi, di ni ge ri-ci li ğin ge liş me si ne kar şı da dik kat çe ke rek, bu teh li ke ye kar şı da sos yal de mok rat par-ti ler ve ke ma list ler le te mel it ti fa kı sa vu nu-yor du.


22 23

Ay dın lık re viz yo niz mi, fa şiz mi yal nız ca MHP’den ve MHP kö ken li kad ro lar dan iba ret gös ter mek le, TKP-TİP’in re viz yo-nist fa şizm tah li li gi bi, an ti fa şist mü ca de le bi lin ci ni za yıf la tı yor, fa şist dik ta tör lü ğün hü küm sür dü ğü ger çe ği ni giz li yor. De mi-rel le rin, Çil ler le rin, Özal la rın, ge ne ral le rin, po lis şef le ri nin fa şist yü zü nü ak lı yor.

Ama da ha önem li si de, fa şist dik ta tör lü-ğün kit le ta ba nı nı ge niş let me si ne, MHP’nin, RP’nin ge liş me le ri ne, fa şist ve şe ri at çı kit le ha re ke ti nin ge liş me si ne kar şı çö züm; bir baş ka ge ri ci se çe nek te, CHP ve DSP ile stra te jik it ti fak ta de ğil, ko mü nist dev rim ci ve an ti fa şist ha re ket le rin güç, ey lem, cep he bir li ğin de dir.

CHP ve DSP’nin fa şiz mle iş bir li ğiy le iş bir li ği ya pı la rak mı fa şist dik ta tör lü ğe kar şı mü ca de le edi le cek?

Ay dın lık re viz yo niz mi, yal nız ca ge ri ci Ku zey-Gü ney te ori si ne da ya na rak de ğil, fa şiz me iliş kin re for mist tah lil ve bek len ti-le re de da ya na rak bur ju va ziy le en ge niş ke sim le riy le iş bir li ği ni öne ri yor. “Dün ya-nın ezi len kut bun da fa şizm, em per ya lizm le en sı kı bü tün leş miş güç le rin emek çi halk ya nın da ser ma ye nin ge niş ke sim le ri ni de bas kı al tı na alan dik ta re ji mi” (aç PD) (D. Pe rin çek, Fa şiz min Tır ma nı şı, Te ori, Sa yı: 58, Ekim 1994) ol du ğu na gö re, “bur ju va zi-nin en ge niş ke sim le ri”yle stra te jik it ti fak için de fa şist MHP’yi en gel le ye bi lir, kur tu-la bi li riz! Bu na da en uy gu nu, DSP-CHP’yle stra te jik güç bir li ği ve bun la rı hü kü me te ge tir mek tir.

Bu re form cu bur ju va man tık la, hem var olan fa şist dik ta tör lük giz le ni yor, hem de an ti fa şist kit le ha re ke ti, CHP ve DSP hü kü-

me ti ge ri ci se çe ne ği nin kuy ru ğu na ta kı la-rak, bur ju va li be ral ka nal dan kar şı dev rim ci bir son la nok ta lan mış olu yor.

‘94’ten son ra ki yıl lar da, MHP’nin ge liş me si teh li ke si ne din ci ge ri ci li ğin ge liş me si de ek le nin ce, kar şı dev rim ci Ay dın lık re viz yo niz mi, bur ju va zi nin en ge niş ke sim le ri ve ge ne ral ler le stra te jik it ti fak ku ra rak bur ju va li be ral ge ri ci bir stra te ji ge liş tir di, bu nun uy du ruk tez le ri ni oluş tur du.

Ya nı sı ra, Ay dın lık re viz yo niz mi, dev-rim ci ha re ke tin za yıf öge le ri nin ve sol re form cu ha re ke tin kit le sel leş me so ru nu-nun bas kı sı al tın da, sa ğa, bur ju va kuy ruk-çu lu ğu na doğ ru sav ru lu ca ğı nı, iyi kok la ya-rak, fa şist MHP’ye, Çil ler-po lis şef le ri çe te le ri ne ve di ni ge ri ci li ğe kar şı, on la rı, sos yal-de mok ra si ve ge ne ral le rin ar ka sın da top la ma ya ça lı şı yor, bu na uy gun stra te ji ve tez ler üre ti yor.

Ge ne ral ler ve CHP-DSP’yle stra te jik it ti fa kın bir di ğer da ya na ğı da (bu tır ma nan fa şiz me kar şı mü ca de le da ya na ğın da da ifa de si ni bu lu yor) ge li şen ge ri ci li ğe ve onu kış kır tan em per ya liz min sö mür ge leş tir me sal dı rı sı olan YDD’ye kar şı, var ol du ğu ka da rıy la dev le tin ba ğım sız lı ğı nı ve cum-hu ri ye tin ka za nım la rı nı ko ru mak, ke ma liz-min Ku vay-i Mil li ye de ğer le ri ne sa hip çık-mak ge rek ti ği te zi dir. Ki, bu, or du nun cep-he si ni yi ne 1930’lu yıl la ra de ğin ol du ğu gi bi ge ri ci li ğe dön dü ğü tes pi ti ni de güç len-di re rek, or du kuy ruk çu lu ğu nu ko lay laş tı rı-yor.

ABD’ci dün ya dü ze ni nin, ‘90’lı yıl lar-da ki sal dı rı sı ve neo-li be ral eko no mik po li-ti ka la ra kar şı, iş çi sı nı fı ve halk la rı mı zın


22 23

an ti em per ya list de mok rat dev ri mi ye ri ne, em per ya liz min iş bir lik çi si dev le ti ve söz de “ba ğım sız lı ğı”nı ko ru mak, hem sı nıf iş bir-lik çi si hem de so nuç ta em per ya liz min da ya na ğı nı ko ru mak ge ri ci li ği dir. Bir dev-rim ci ha re ke tin Ay dın lık’ı eleş ti rir ken ye rin de ben zet mey le söy le di ği gi bi, iş bir-lik çi le riy le em per ya list ler ara sı “çat lak”tan tah ta ku ru su gi bi sız mak, an cak kar şı dev-rim ci Ay dın lık re viz yo nist le ri nin işi ola bi-lir.

Cum hu ri yet’in ka za nım la rı nı ko ru mak te zi ise, bu ka za nım ların ezici çoğun luğu zaten sürecin ilk on yılın da kemalist bur-juvazinin giderek em per yaliz min iş bir lik-çisi ol masıy la yitiril diler. Diğer bir kısım da, zaten kemalist mirasa sahip çıkan geri-ci par ti, general ler vb.’nin gerici egemen-lik lerinin, hat ta em per yalist ler le iş bir lik-çilerinin birer par çası haline gel miş ya da “KİT”ler de ol duğu gibi iş bir lik çi dev let tekel leri ol muş lar dır. Bur juva laik liği, bugün sün ni is lami gericilik le bur juva moder niz min karışımı ol duğu ger çek ken, bu mu savunulacak? n


24 25

Ekim Dev ri mi 80. yıl dö nü mün de, baş ta bu dev ri min ana va ta nı Rus ya ol mak üze re bü tün dün ya da, şu son bir kaç yı la gö re, çok da ha kit le sel, gör ke m li ve da ha yay gın bi çim de kut lan dı. Mos ko va’da 200 bin ki şi ni n Le nin ve S ta lin pos ter le ri ni ta şı ya-rak “Tüm ik ti dar sov yet le re” slo gan la rı nı hay kır ma la rı ye ni Ekim le re, Rus hal kı nın duy du ğu öz le mi di le ge ti ri yor du. Ben zer bir gös te ri de Le nin g rad’da 100 bin ki şi nin ka tı lı mıy la ger çek leş ti ril di. Ay rı ca bir çok Rus şeh rin de ve SSCB için de yer al mış ki mi es ki Sov yet Cum hu ri yet le ri nin ba zı şe hir le rin de, Ekim Dev ri mi’ ni kut la mak ama cıy la iri li ufak lı on lar ca gös te ri ya pıl-dı.

Bir za man lar SSCB’yi oluş tur muş çe şit li mil li yet ler den halk la rın Ekim Dev-ri mi ne gi de rek da ha sı kı sa rıl ma la rı, ki mi-le rin ile ri sür dü ğü gi bi, bu gün kü so run la r-

dan bu nal mış emek çi kit le le rin geç mi şe yö ne lik bir nos tal jik öz le mi ola rak de ğer le-ndi ri le bi lir mi? Ge rek Rus ege men sı nıf la-rı nın ge rek se em per ya list bur ju va zi nin çe şit li ke sim ler de ki söz cü le ri nin Ekim De vri mi ne her za man kin den çok da ha faz-la il gi (!) duy ma la rı,so ru nun ce va bı na ye ter li bir ipu cu oluş tu ru yor.

Rus hal kı nın gi de rek da ha faz la Ekim Dev ri mi ’ni ye ni den bir kur tu luş umu du ola rak gör me si ka pi ta list le ri te laş lan dı rı-yor. Rus hal kı nın sos ya li zm öz le mi ni ka rar lı lık la di le ge tir me si kar şı sın da ka pi-ta liz min sa vu nu cu la rı ön lem ler al mak ih ti-ya cı nı du yu yor lar. Rus ya’ nın bir kez da ha sos ya liz me kay ma sı, Ekim Dev ri min den çok da ha b üyük bir dep re min ka pi ta list dün ya yı sars ma sı an la mı na ge li yor. Bu nun için dir ki yal nız ca Rus ya’da de ğil, baş ta em per ya list-ka pi ta list mer kez ler ol mak

80. Yı lın da Ekim Dev rimi


24 25

üze re ka pi ta list ege men li ğin hü küm sür dü-ğü he men her yer de Ekim Dev ri mi aleyh ta-rı kam pan ya lar hız ka zan dı.

80 yıl son ra, ken di le ri ni “genç re for-mist ler” ola rak ni te le yen Rus hü kü me ti nin ki mi ba kan ve yük sek bü rok rat la rı, bü yük sos ya list Ekim Dev ri mi nin hal ka kan ve ız dı rap ge tir di ği bi çi min de açık la ma lar da bu lu nu yor lar. On lar, bu dü şün ce le riy le ye ni çar la rın, Rus bur ju va top rak sa hip le ri sı nı fı nın ter cü man lı ğı nı ya pı yor lar ve böy-le yap mak la, ay nı za man da bü tün dün ya bur ju va zi si nin söz cü lü ğü nü üst le ni yor lar.

Ser ma ye nin be sin kay na ğı kan ve irin olur ken, ser ma ye sa hip le ri söz cü le ri sos ya-liz mi eleş tir me cü re ti ni gös te re bi li yor lar. Da ha faz la kar el de et mek için mil yon lar ca in sa nın ka nı nı bir ke ne gi bi emen, aç lı ğın, iş siz li ğin,se fa le tin bi ri cik ne de ni ka pi ta-lizm; ye ni pa zar lar el de et mek, ra kip le ri ni saf dı şı bı rak mak için ulu sal ve ulus la ra ra sı çap ta sa vaş la ra ne den ola rak, mil yon lar ca in sa nın ölü mü ne se bep olan ka pi ta lizm; Hit ler, Mus so li ni, Fran co, Sa la zar, Mo bu tu, Şah, Pi noc het gi bi in san ka sap la rı nı dün ya halk la rı nın ba şı na be la eden ka pi ta lizm, Ce za yir ’de, Vi et nam’da, An go la’da, Gü ney Af ri ka’da, Kür dis tan’da vb. yer ler-de halk la rın sö mür ge ci li ğe ve em per ya list

bo yun du ru ğa kar şı baş kal dı rı la rı nı en vah şi yön tem ler le bas tır ma ya kal kı şan ka pi ta-lizm; çok bü yük kar kay na ğı ol ma nın ya nı-sı ra top lu mu fi zi ki ve ah la ki ola rak uyuş tu-rup çü rü ten, uyuş tu ru cu mad de le rin üre tim ve ti ca re ti ni dün ya ça pın da giz li ser vis le ri ara cı lı ğıy la ör güt le yen ka pi ta li zm; ener ji ka ynak la rı üze rin de de ne tim sağ la mak için ol ma dık da la ve re ve oyun la ra baş vu ran, bu uğur da ge ri ci iç sa vaş lar tez gah la yıp ulus-la rı bir bi ri ne kır dı ran ka pi ta lizm, bu gün kü dün ya üze rin de ki her tür lü kö tü lü ğün kay-na ğı ka pi ta lizm. İş te böy le bir sis te min sa vu nu cu la rı, sos ya lizm uy gu la ma la rı na dil uza ta bi li yor lar.

On lar böy le dav ran mak ta hiç de hak sız sa yıl maz lar. Çün kü ye ni bir dev rim dal ga-sı nın, Ekim’den çok da ha sert ve sar sı cı ola ca ğı nı bi li yor lar. Böy le bir ola sı lık tan dün den da ha faz la kor ku yor lar. Bak ma yın siz on la rın “ta rih bit ti” la fa zan lık la rı na. Ken di le ri hiç ama hiç inan mı yor lar bu söz-le re. On lar tıp kı bir tan rı ta nı ma zın, hal kı al dat mak için din sel va az lar ver me si gi bi va az lar ve ri yor lar. Ka pi ta liz min ide olo jik üre tim mer kez le ri, bir yan da sos ya liz min ta rih sel ola rak ye nil di ği, ka pi ta liz min üs tün lü ğü nün is pat lan dı ğı, sos ya liz min bir da ha as la ye şer me im ka nı bu la ma ya ca ğı

* 20 Ekim 1997 ta ri hin de İn gil te re’de “21. yüz yıl da NA TO ve gü ven lik, ger çek viz-yon” baş lık lı gün de mi ko nu eden bir top lan tı ya pıl dı. Top lan tıda “22. yüz yı lın ayak lan-ma nın yüz yı lı” ola ca ğı ve bu ola sı ayaklanmaların mer ke zi nin Or ta do ğu, Bas ra Kör fe zi çev re si, Ku zey Batı Af ri ka, Kaf kas ya ve La tin Ame ri ka gibi pet rol ve do ğalgaz kay nak-la rı nın faz la ol du ğu böl ge ler ola ca ğı tes pi ti ya pıl dı.

Za pa tis ta ayak lan ma sı ile “bir ayak lan ma çağı baş la mış tır” bi çi min de gö rüş bil di ren ka tı lım cı lar “NA TO’nun uy gar dün ya nın po lis gü cü ha li ne ge l me si nin ka çı nıl maz ol du-ğu” so nu cu na ulaş tık la rı nı açık la dı lar.


26 27

tü rün den fi kir ler ile ri sü rüp, bu fi kir le ri de ğiş ti ri le mez bir din sel dog ma gi bi pro pa-gan da eder ken, di ğer yan dan ara la rın da top lan tı lar dü zen le yip, 21. yüz yı lın ayak-lan ma lar ve dev rim ler ça ğı ola ca ğı tes pi ti ni ya pı yor lar.* Bu te spi ti, on lar için bir var sa-yım ol ma nın ö te sin de olu şu mu ka çı nıl ma z bir ger çek lik tir. Al ma yı dü şün dük le ri ön lem ler de bu nu açı ğa çı ka rı yor. NA TO’yu dev let ler ara sı bir sa v aşa gö re ko num lan dır ma nın öte si n de, ayak lan ma la-ra der hal mü da ha le ede bi le cek bir po lis kuv ve ti ola rak or ga ni ze et me yi ta sar lı yor-lar.

Fa kat ka pi ta list ler en çok da sos ya lizm-den, pro le tar ya nı n bi linç len me sin den kor-ku yor lar. Hem de “pro le tar ya öl dü” te ra ne-le ri nin tüm dün ya yı sar dı ğı bir an da. Sov-yet sos ya liz mi ni, Le nin ve Sta lin’e sal dı rı-la rı nı yo ğun laş tır ma la rı nın en önem li ne de-ni bu dur. Ka pi ta list ler, sos ya lizm he de fi ile ge liş me yen bir top lum sal ha re ke tin, si lah lı bir dev rim le ik ti da rı ele ge çir se de so nun da tek rar em per ya list-ka pi ta list sis te min ek len ti si du ru mu na gel mek zo run da ka la-ca ğı nı iyi bi li yor lar. Pro le tar ya ön der li ğin-de ge liş me yen her dev ri min, ger çek leş me bi çi mi ne den li ra di kal olur sa ol sun ka de ri de ğiş mez. Çün kü pro le tar ya dı şın da di ğer bü tün sı nıf la rın uf ku, en ge liş kin bir bur ju-va de mok ra si si ile sı nır lı dır ve bu sı nıf lar ne den li ra di kal top lum sal re form la ra başv-urur sa vur sun ka pi ta list üre tim iliş ki le ri nin sı nır la rı nı aşa maz. Bir baş ka yön de de bu sı nır lı lık ken di ni açı ğa vu rur. Pro le tar ya dı şın da, bi r de v rim so nu cu ik ti da rı ele ge çi ren sı nıf la rın uf ku dar, ulu sal cı lı ğın sı nır la rı nı aşa maz. Bun lar en ter nas yo nal

bir dev rim pe şin de koş mak tan, ka pi ta liz mi dün ya ça pın da ye nil gi ye uğ rat mak gay re-tin den uzak du rur lar. Da ha çok ulu sal sı nır-lar için de ki ba şa rı lar pe şin de ko şar lar ve ik ti da rı ele ge çir dik le ri an dan iti ba ren dev-rim ci ba rut la rı ba zı la rın da he men, ba zı la-rın da ise ted ri cen yok olup gi der. Ka pi ta-list ler her tür den dev rim ci ge liş me nin önü-nü al mak i çin ön lem ler alır, bü yük ça ba lar a gi ri şir ler. Dev rim ci ge liş me yi ön le ye me-dik le ri du rum da ise ya kü çük bur ju va ön der le ri ile dev rim den ön ce an la şa rak on la rı dev rim den vaz ge çi rir ler ya da dev-rim den son ra on lar la an laş ma yo lu na gi rer-ler, bu da ol mu yor sa ik ti sa di, si ya si ve as ke ri ab lu ka ya alıp boğ ma ya kal kar lar.

20. yüz yıl, dev rim ler ça ğı dır. Da ha yüz-yı lın ba şın da baş la ya rak dün ya n ın he men her böl ge sin de dev rim ci ayak lan ma lar ge li-ş miş ve bu nla rın bir ço ğu ba şa rıy la so nuç-lan mı ştır. Ne var ki, 1917 ön ce si ve 1956 son ra sı dev rim ci g eliş me dö nem le ri bu r ju-va zi için 1917-’56 dö ne mi dev rim le ri ka dar kor ku tu cu ol ma mış tır. 1917 ön ce sin-de bur ju va zi, 1871 Pa ris Ko mü nü de ne yi dı şın da bir pro le tar ya ik ti da rı ile ta nış ma-mış tır. 1871 Pa ris Ko mü nü kı sa sü re de ezil miş, ama da ha da önem li si pro let ar ya par ti le ri 20. yüz yı lın baş la rın dan iti ba ren ve özel lik le bi rin ci em per ya list sa vaş ön ce-si bur ju va ka pi ta list dü ze nin sol par ti le ri ha li ne dö nüş müş ler di. Şur ada ya da bu ra da za man za man or ta ya çı kan kar şı ko yuş lar, on la ra gö re ko lay lık la al te di le bi le cek sı ra-dan olay lar dı. 1. Em per ya list Pay la şım Sa va şı, söz de pro le tar ya par ti le ri i le bur ju-va par ti le ri ay nı ulu sal çı kar lar et r afın da bir le ştir miş ti. Dün pro le tar ya nı n en ter nas-


26 27

yo nal çı kar la rı için pro le tar ya ik ti da rı pe şin de ko şan par ti ler, ar tık “ulu sal çı kar-lar” için bur ju va zi ile kol ko la, “ulu sal de mok ra si” adı na baş ka ül ke le rin pro le ter-le ri ne kar şı çar pı şı yor lar dı.

1956 son ra sı SSCB’de iha net çiz gi si nin SBKP’de ha kim olu şu nun ar dın dan peş pe-şe bir çok sos ya list ül ke de kar şı dev rim ci klik ik ti da rı ele ge çir di. Bu ta rih ten iti ba-ren de dün ya da dev rim i çin halk la rın baş-kal dı rı sı bü tün hı zıy la sür dü. Ce za yir hal kı Fran sız em per ya liz mi ne kar şı di şe diş bir mü ca de le yü rüt tü. 1 mil yon dan faz la Ce za-yir li öl dü bu iç sa vaş ta. Ce za yir li le rin şan lı di re ni şi ile Fran sız s ömür ge ci li ği pa ra-mpar ça ol du. Ay nı za man lar da baş la yıp çok da ha uzun sü ren Vi et nam dev ri mi ne re dey se çey rek yüz yı la dam ga sı nı vur du. Ön ce Fran sa, son ra ABD di ze gel di. Kü ba ve Ni ka ra gua dev rim le ri ile ABD uşa ğı kan lı dik ta tör lük ler yer le bir edi l di. İran’da Şah re ji mi yı kıl dı. Gü ney Af ri ka hal kı nın ırk çı re ji me baş ka ldı rı sı bir baş ka bi çim de de ol sa Apart he id re ji min yı kı mı na yol aç tı. Bu gün de dün ya nı n bir çok ye rin de ayak lan ma lar ger çek le şi yor, dev rim ci ge liş me ler ya şa nı yor. Eti yop ya de mok ra tik dev ri mi, Za pa tist ayak lan ma, Ar na vut luk aya k lan ma sı, iniş li çı kış lı da ol sa sü ren Fi lis tin di re ni şi ve 15 yıl dır inat la de vam eden Kürt ulu su nu n dev rim ci di re ni şi bun-la rın öne çık mış ör nek le ri ni oluş tu ru yor.

Bü tün bu dev rim ci ge liş me ler ya şa nır-ken K ruş ç ev ci iha net le bi r lik te gi de rek em per ya lis t bir ül ke ha li ne ge len SSCB ne ya pı yor du? Ül ke sin de sos ya liz me na sıl iha net et tiy se iha net ze hi ri ni bü tün dün ya-ya ya yı yor du. Kar şı dev ri mci po li ti ka la rı na

bo yun eğ me yen le ri her tür lü şan taj yön te-mi ni ku lla na rak de ne tim al tı na al ma ya ça lı şı yor du. En ver Ho ca li der li ğin de ki AEP, kar şı dev rim ci iha ne te kar şı bay rak aç tı ğın da mo dern re viz yo nizm yo lu nu se çen Kruş çev li der li ğin de ki SSCB, ik ti sa-di ve si ya si teh dit ler le AEP’i et ki le me ye ça lış tı. AEP, bu şan taj la ra bo yun eğ me ye-rek SSCB ile her tür lü iliş ki si ni kes ti, ke za ay nı tu tu mu ÇKP’ye kar şı da al dı. SBKP, di ğer yan dan her tür den re viz yo niz-mle iliş ki le ri ni sı klaş tır dı. Kar şı dev ri mci Ti to rev iz yo niz mi ne ku cak aç tı. İha net şe be ke si nin yap tı ğı bun lar la sı nır lı de ğil di. Em per ya li st emel le ri ne uy gun po li ti ka lar gü dü yor du. Kürt ler ge ri ci Sad dam re ji mi ne kar şı ayak lan dık la rın da Sad dam’ın im da dı-na sos yal em pe r ya list SSCB ye ti şi yor du. As ke ri per so nel da hil ve MİG sa vaş uçak-la rıy la Kürt ler bir kez da ha kı yı ma uğ ra tı lı-yor du. Eti yop ya ve Erit re’de SSCB yan lı sı su bay la rın as ke ri dar be siy le ik ti da rı gas pe-den Men git su, Erit re ve ya Erit re Ulu sal Kur tul uş Or du su’ na ve Eti yop ya’da ki di ğer dev rim ci ör güt le re kar şı sa va şır ken ar ka-sın da sos yal em per ya list SSCB var dı. Sos-ya l em per ya list ler, doğ ru dan tek nik per so-nel ve si lah yar dı mı dı şın da, ken di le ri ne ba ğım lı Kü ba dev le ti as ker le ri ni dev rim ci sa vaş çı la ra kar şı hü kü met güç le ri ya nın da çar pış tı rı yor lar dı. Çe kos lo vak re viz yo nist-le ri, SSCB’den kıs men ba ğım sız bir ta vır gös te ri p Ba tı lı em per ya list le re doğ ru dü men kır ma ya baş la dı ğın da Sov yet tank-la rı Prag so kak la rın da gös te ric i le ri ezi yor-du. Sos ya l em per ya list or du Af ga nis tan’ı iş gal et ti ğin de de, ora ya, ge ri Af gan boz-


28 29

kır la rı na sos ya liz mi ih raç et me id di asın da ol duk la rı nı ile ri sü rü yor lar dı.

Sos yal em per ya liz min devr im ci ge liş me üze rin de yı kı cı ve tah rip edi ci et ki si yal nız-ca bun lar la sı nır lı de ğil di. Mo dern re viz yo-nist ler, sos ya lizm mas ke si al tın da en pes-pa ye bur ju va po li ti ka la rı ile ri ci, sos ya list fi kir ler ola rak ya yı yor, pro le tar ya nı n ve bü tün dün ya ile ri ci le ri nin bi linç le ri ni du mu ra uğ ra tı yor lar dı. Ne re dey se her ül ke-de Sov yet yan lı sı par ti ler pey dah lan mış tı. Bun la rın yü zü Mos ko va’ya dö nük tü. Mos-ko va’dan ge len emir le re gö re po li ti ka lar ya pı yor lar dı. Yal nız ca yüz le ri de ğil, el le ri de Mos ko va’ ya dö nük tü ve hep ora dan ge le cek pa ra lar için avuç açar lar dı. Ço ğu par ti nin yö ne tim kad ro la rı, ya Mos ko va’da ya da Mos ko va yö rün ge sin de ki ül ke ler de ko num lan mış ola rak mül te ci ya şa mı sür dü-rü yor lar dı. He men hep si le ga list, par la-men ta rist çiz gi yi reh ber edi ni yor, pro le tar-ya ve emek çi sı nıf la rı “Ulu sal cep he hü kü-met le ri” po li ti ka la rıy la bur ju va zi ye bağ lı-yor, “üçün cü ge liş me yo lu” söz de ka pi ta-list ol ma yan yo lu ile ka pi ta lizm den ay rı, ama sos ya list de ol ma yan bir ulu sal kal kın-ma cı bur ju va prog ra mı nı reh ber edi ni yor-lar dı. Bu Mos ko va uy du su par ti ler, bu lun-duk la rı ül ke ler de dev ri min önün de kar şı-dev rim ci bir ba ri kat oluş tu ru yor lar dı. Dev-rim ci ge liş me ni n ol du ğu her yer de bur j-uva zi nin ya nın da dev rim ci le re kar şı saf tu tu yor lar dı.

1960 son ra sı, hem ulu sal kur tu luş ha re-ket le ri nin hem de sos yal kur tu luş ha re ket-le ri nin, söz de sos ya lizm den et ki len miş ol sa lar da, da ha çok küç ük bur ju va zi nin ön der li ğin de ve kü çük bur ju va dev ri m ci li ği

ek se nin de ge liş me le ri nin en baş ta ge len se be bi SSCB’de ya şa nan iha net ti. SSCB ve uy du par ti le ri, dev rim ci mev zi le ri ter ket-me le ri ne kar şı sos ya li zm mas ke si ta şı dık la-rı ve da ha çok iş çi sı nı fı için de et ki li ol duk la rı için, iş çi sı nı fı nın dev rim ci ge liş-me ye mü da ha le si nin önü nü tı kı yor, da ha sı onu si lah sız bı ra kı yor lar dı. Sos ya list bir SSCB var lı ğı nı sür dü rü yor ol say dı, 20. yüz yı lın ikin ci ya rı sın da ki dev rim le rin çeh-re si ve em per ya list ka pi ta list sis te min gi di-şa tı çok da ha fark lı ola bi lir di.

1917-1956 ara sı SSCB ve onun dün ya üze rin de ki et ki si ise çok da ha fark lıy dı. Dev ri min ilk gün le rin den iti ba ren dev rim ci dal ga bü tün Av ru pa’yı sars mış, Ma ca ris-tan’da kı sa ömür lü bir sov yet dev le ti ku rul-muş, Al man ya’da Spar ta kist is ya nı ge liş-miş, İtal ya’da iş çi ler bir çok şe hir de kon-sey ler oluş tu r muş lar dı. Öy le ki, o dö nem dev rim den ön ce Rus iş ga li al tın da olan Trab zon’da da hi 1917 Şu bat Dev ri mi er te-sin de şe hir sov yet le ri ku rul muş ve bir müd det yö ne tim bu sov yet ler de kal mış tı. Dev ri mi yal nız ca Av ru pa’da de ğil, baş ta As ya ol mak üze re maz lum mil let ler de bir kur tu luş umu du ya rat mış ve bü tün ezi len-ler yüz le ri ni bu ye ni cum hu ri ye te, iş çi, köy lü as ker sov yet le ri cum hu ri ye ti ne çe vir mi ş ler di.

1917-’56 ara sı, dün ya nı n her han gi bir ye rin de ge li şen dev rim ci aya klan ma lar da iş çi le rin ve ezi len halk la rın gü ven ce si ola-rak SSCB, bü tün maz lum la rın des tek çi si olu yor du. Bul ga ris tan’da fa şiz me kar şı sa vaş ta, İs pan ya iç sa va şın da, Çin dev ri-min de, SSCB’nin des te ği ni n öte sin de var-lı ğı bi le mo ral ve gü ven kay na ğı idi. Ama


28 29

çok da ha önem li si, İkin ci Dün ya Sa va-şı’nda Al man fa şiz mi nin ile ri ci in san lı ğın kar şı sın da be la ol du ğu bir za man da, SSCB ve ön de ri Sta lin’in fa şiz me kar şı aman sız sa va şım la rı ve kı zıl bay ra ğı 20 mil yon şe hit pa ha sı na Ber lin se ma la rı na dik me l-eriy di. Em per ya list ler, fa şiz mi 1917 Ekim Dev ri mi ne kar şı hal ka la rın so s ya liz me doğ ru ev ri len mü ca de le si ni en gel le mek mak sa dıy la halk la rın ba şı na be la et miş ler-di. Bir ba kı ma sos ya list dev ri me kar şı, em per ya list le rin bir kar şı dev rim ha re ke ti y-di fa şiz m. Bu kar şı dev rim ha re ke ti, II. Dün ya Sa va şı’n da So v yet Kı zıl Or du su ve on dan güç alan ko mü nist, dev rim ci, ile ri ci in san lı ğın ba şeğ mez di re ni şi ile yer le bir edil di. 1917 Eki min de tek ül ke de baş la yan sos ya list dev rim, he men aka bin de bur ju va-zi nin kar şı dev rim ci ham le le riy le ye ni sov-yet cun hu ri yet le ri ku rul ma sı bi çi min de ya yıl ma dıy sa da ikin ci pay la şım sa va şın-dan son ra ya yıl ma yı ba şar dı. Bal kan lar, Or ta Av ru pa ve Bal tık ül ke le rin de sos ya list re jim ler ard ar da ku rul du. Çin dev ri mi ile bir lik te em per ya liz me çok önem li bir dar be da ha vu rul du. Bur ju va zi, bu ye ni dev rim ci ge li şi me kar şı ye ni bir kar şı dev rim ci ha re-ket ör güt le me ye gi riş ti. 1917’den son ra em per ya list iş gal ve iş bi rlik çi le ri ara cıl-ığıy la kar şı dev rim ci ayak lan ma ve iç sa vaş lar la sov yet le re sal dı rı ör güt len di. Di ğer yan dan her yer de an ti ko mü niz m pro-pa gan da sı es ti ri lir ken, baş ta İtal ya ve Al man ya ol mak üze re Bul ga ris tan, İs pan ya gi bi ül ke ler de doğ ru dan fa şist hü kü met ler iş ba şı na ge tir ti lir ken her yer de ger ici yö ne tim ler des tek len di. Em per ya list iş gal pü skür tü lüp kar şı dev rim ci ayak lan ma lar

bas tı rıl dık tan son ra, par ti için den Troç ki…Bu ha rin ve Zi nov yev gi bi ha in ler le em per-ya list ler le iş bir li ği ge liş ti. S ta lin ön der li-ğin de Bol şe vik Par ti, hem iç te ki kar şı dev-rim ci iş bi r lik çi le re hem de fa şist sal dır gan-la ra kar şı aman sız bir sa vaş yü rüt tü. Fa şiz-min dün ya ça pın da ezil me si, sos ya lizm ve SSCB’ye du yu lan sem pa ti yi bir kaç mis li ar tır dı. Ne re dey se ken di si ni ile ri ci ni te le-yen her kes, ay nı za man da sos ya liz mi sa vu-nu yor ve KP’ler de ör güt le ni yor du. Sos ya-lizm her ye re hız la ya yı lı yor du.

Em per ya list le rin Hi ro şi ma ve Na ga za-ki’de pat lat tık la rı atom bom ba sı son ra ki yıl lar da ki yö ne lim le ri ni açı ğa vu ru yor du. Pat la tı lan bu bom ba lar, Ja pon fa şiz mi ne kar şı ve sa va şı bi tir mek ama cı ile de ğil, sos ya list SSCB’nin et ki si ni ve ya yıl ma sı nı ön le mek için di. Yüz bin ler ce in san yal nız ca bu ne den le kat le dil di. Ama em per ya list ler, esa sen ye ni bir tak tik yo la baş vur ma ya baş la dı lar. İç sa vaş lar, iş gal ler le ye ne me-dik le ri, dü nya ça pın da ya yıl ma sı nı en gel le-ye me dik le ri sos ya lizm ve onun ana yur du SSCB’ye kar şı bu kez “so ğuk sa vaş” baş-lat tı lar. Yo ğun laş mış kar şı dev rim ci pro pa-gan da ve şid det ha re ke tiy le sos ya liz min önü ke si le cek, sos ya lizm den en faz la et ki-len me ye mü sa it ül ke ler e ser ma ye hız lı akı-tı la rak, bu ra da ki hem bur ju va zi güç le n di ri-le cek hem de iş çi sı nı fı ve emek çi ke sim le-re ve ri le bil ecek ba zı kı rın tı lar la iş çi sı nı fı ve ön cü kuv vet le ri sos ya lizm dı şı na çe ki le-cek ve ka pi ta list dev le te ek lem len di ri le cek-ler di. Ya nı sı ra dev let için de giz li, an ti ko-mü nist mil iter fa şist ör güt len me ler le (Gla-dio) ka pi ta list dev let gü ven ce ye alı na cak tı. Sta lin’in ölü mü ar dın dan ge çen bir kaç yıl


30 31

son ra kar şı dev rim ci gü ruh par ti yi ele ge çir-di, kar şı dev rim so vyet dev le ti ni iç ten ku şat mış ve ele ge çir miş ti. O dö nem den son ra SSCB’de ka pi ta lizm hız la res to re edil di, te kel ci bü rok rat bur ju va zi ül ke yö ne ti mi ne çö rek len di. SSCB, em per ya list bir ül ke ha li ne gel di. Ba tı lı em per ya list ler de rin bir ne fes al dı. Bu, SSCB ile olan her tür lü çe liş ki le ri nin bit ti ği an la mı na ge lmi-yor du! Ama re ka be tin ni te li ği de ğiş miş ti. Dün sos ya list cep he ile em per ya list-ka pi ta-list cep he ara sın da ki sü re gi den mü ca de le bu kez iki em per ya list kamp, em per ya lizm ve sos yal em per ya lizm ara sın da ki mü ca de-le ye dö nü şü yor du. Gor ba çov’a dü şen, ko kuş ma ya baş la yan ce se di göm mek ol du.

Bur ju va zi, sos ya list ül kü et ra fın da bir-leş mi ş ye ni bir dev rim ci dal ga dan kor ku-yor. Her şey den ön ce 35 yıl lık mo dern re viz yo nist ma ni pü las yon gi de rek da ğı lı-yor. Ön ce lik le de Rus emek çi sı nıf la rı sos-ya lizm de nin ce da ha çok Le nin ve S ta lin SSCB’si ni an lı yor lar ve da ha çok o dö ne mi pro pa gan da edi yor lar. Rus ya’da ko mü nist ve dev rim ci par ti ler hız la güç top lu yor. Ve bu par ti ler, K ruş çev-Brej nev dö ne mi nin eleş ti ri si te me lin de ge li şi yor. Mo dern re viz yo nist par ti nin de vam cı sı Zu ga nov “Dev rim ler ça ğı bit ti” der ken di ğer KP’ler ye ni bir de vrim den, şid de te da ya lı dev rim-den bah se di yor ve bir kez da ha “Tüm ik ti-dar sov yet le re” di ye hay kı rı yor lar. Yal nız ca bun lar de ğil, bü tün dün ya da so la, sos ya liz-me doğ ru bir ev ril me ya şa nı yor. Böy le bir du rum da ya şa nan bu yö ne li min fark lı sı nır-lar için de, bur ju va re form cu sı nır lar için de tu tul ma sı em per yal ist ler için ha ya ti önem ta şı yor. O ne den le dir ki, bü tün kuvv et le riy-

le 1917-’56 ara sı dö nem hak kın da şa ibe ler ya rat mak la uğ ra şı yor lar. Bir za man lar Le nin’i Al man aja nı ola rak suç la yan lar bu kez Sta lin’i ça rın aja nı ola rak ilan et ti ler. St a lin’in gad dar lı ğı üze ri ne ni ce söy len ce-ler uy du r du lar. Ama on lar, her şe ye rağ men ih ti ya tı el den bı rak mı yor lar. Sov yet le rin çok kı sa za ma na sığ dır dı ğı bü yük ba şa rı la-rı gör mez den ge le mi yor lar ve şöy le di yor-lar: “Tüm yan lış lık la rı na kar şın Sov yet ler Bir li ği, kı sa sü re için de güç lü bir en düs tri kur muş, ta rih te ilk de fa emek çi in san la rın ça lış ma, din len me, sağ lık ve eği tim hak la-rı nı gü ven ce al tı na al mış tı. Bu du ru mun ya rat tı ğı bas kıy la bü tün ka pi ta list dev let ler, sos yal po li ti ka la rın da hal k tan ya na önem li re viz yon lar yap mak zo run da kal mış lar dı.

“Sov yet le rin eko no mik, as ke ri ve mo ral gü cü, II. Dün ya Sa va şı’n da Al man fa şiz mi-nin ye nil gi ye uğ ra tı la rak yer yü zü nün ka de-ri nin de ğiş ti ril me si be lir le yi ci rol oy na mış-tı.”

Bur ju va zi nin bü tün ke sim le ri bu den li ce sur ve açık ola mı yor lar. Bu nun için dir ki, kı lık tan kı lı ğa gi ri yor lar. On la rı böy le si ne kı lık tan kı lı ğa so kan, ade ta bir pal ya ço ya dö nüş tü ren Ekim Dev ri mi nin red de di le mez ba şa rı la rı ve Ekim Dev ri mi nin mil yon lar ca iş çi ve emek çi nez din de ya rat tı ğı sem pa ti ha le si dir. Bu nun için dir ki, Ekim Dev ri mi, onun ko mü nist ön der le ri ni ve sos ya liz min ba şa rı la rı nı kar ala mak için ol ma dık yön-tem le re baş vu ru yor, ya lan ve çar pıt ma lar la doğ ru ta rih bi lin ci nin olu şu mu nu en gel le-me ye ça lı şı yor lar.

Ör ne ğin Ekim Dev ri mi ni bir dev rim de ğil de bir dar be, bir avuç bol şe vi ğin sa ray dar be si ola rak ni te li yor lar. İş çi,


30 31

as ker, köy lü so v yet le ri si lah lı bi rlik le ri 7 ka sım da kış lık sa ra ya yö ne li r ken, o dö nem Rus hü kü me ti nin baş ba ka nı, sos ya list-dev-rim ci Krens kiy bir ABD dip lo ma tik ara cı ile so kak lar da sa ra yı ko ru ya bi le cek as ker-ler bul ma ya ça lı şı yor du. Hü kü me tin ba şı-nın top la ya bil di ği as ker sa yı sı bin beş yü zü an cak bul muş tu. Sov yet ler çok kı sa za man-da ve çok hız lı ik ti da rı ele ge çir miş ler di. Bur ju va hü kü met hiç bir yer de ken di si ni sa vu na bil ecek güç le ri top la ya ma mış tı. Bur ju va zi yi ve hü kü me ti ni bu den li güç-süz,sov yet le ri ve bol şe vik le ri bu den li güç-lü kı lan ney di? Yüz bin le rin, ör güt le nmiş iş çi, as ker ve köy lü sov yet le ri nin si lah lı ayak lan ma sı so nu cu bur ju va hü kü me ti ni n hiç bir di re niş gös ter me den tes lim ba yra ğı nı çek me si dar be ola rak ni te le ndi ri le bi lir miy-di? Kal dı ki na sıl olur du da bir sa ray dar-be si ile ik ti da rı ele ge çi ren bol şe vik ler em per ya list le rin bir le şik sal dı rı sı kar şı sın-da ik ti dar da ka la bi li yor, Kol çak ve Di ni-kin’in ayak lan ma la rı kar şı sın da on la rı ye nil gi ye uğ ra tı yor ve iç sa vaş tan da za fer-le çı kı yor lar dı ve üs te lik sos ya list dev rim-ci le rin sağ ka na dı ile men şe vik ler de top-ye kün ola rak bur ju va zi ile bi r lik te ha re ket eder ken, na sıl olu yor du da yal nız ca Rus-ya’da de ğil, bir di zi Rus sö mür ge ve ba ğım lı ulus için de bol şe vik ler ege men ola bi li yor lar dı. Bu tip id di ala rın ka fa ka rış-tır mak için or ta ya sü rül dü ğü ve hiç bir bi lim sel tar tış ma de ğe ri ol ma dı ğı açık. Ekim Dev ri mi’n den he men son ra* ik ti da rı el de eden İş çi As ker Köy lü So vyet le ri İkin-ci Kong re si’n de bir azın lık du ru mu na dü şen men şe vik ler ve sos ya list dev rim ci ler dev ri mi dar be ola rak ni te le ye rek sov yet le ri

terk edi yor lar dı. So v yet le rin ço ğun lu ğu bol şe vik le rin doğ rul tu sun da dav ra nı yor ve şu ta ri hi açık la ma yı ya pı yor du: “İş çi, as ker ve köy lü le rin bü yük ço ğun lu ğu nun ira de si-ne, iş çi le rin ve gar ni zo nun Pet rog rad’da ger çek leş ti ril miş olan mu zaf fer ayak lan ma-sı na da ya nan kong re, ik ti da rı ken di eli ne alır.” (Sta lin, Seç me Eser ler, C. 15, s. 238) 18 (5) Ocak’ta Ku ru cu Mec lis top lan tı sı ya pıl dı. İk ti dar or ga nı ola rak sov yet ler var-ken Ku ru cu Mec li sin top lan ma sı ge rek si z-le şi yor du. Ve esa sen de Ekim den ön ce ki si ya sal olu şum la rı tem sil edi yor du. Bo lşe-vik ler ve sol sos ya li st dev rim ci ler II. Tüm Rus ya Sov yet Kon g re si ’nin ya yın la dı ğı ka rar la rın ka bul edil me si için Ku ru cu Mec-li s’e çağ rı da bu lun du lar. Mec lis bu nu red-det ti. Bol şe vik ler ve sol sos ya list-dev rim-ci ler mec lis ten çe kil di ler. Ku ru cu Mec lis top lan ma dan fes he dil di ği nden onu sa vu na-cak hiç kim se kal ma mış tı. O gün ler de bu r-ju va zi ve art çı la rı men şe vik ler ile sos ya list dev rim ci ler, dev ri mi dar be ola rak ni te li yor-l ar dı. Bu gün on la rın ruh la rı nı ku şa nan la rın dil le rin den dö kü lü yor ay nı söz ler.

Kuş ku suz en teh li ke li olan lar, Ekim’i sa vu nur gö rü nüp ona en sin si sal dı rı lar da bu lu nan lar dır. On la ra gö re Ekim Dev ri mi iyi dir, hoş tur, ama onu kut sa mak yan lış tır. Böy le söy le mek le Ekim Dev ri mi sa vu nu-cu la rı nın şab lon cu, ken di le ri ni de “bi lim sel ku ş ku cu” ola rak gös ter miş olu yor lar. On lar, “Ekim”i yap tık la rın dan çok, ya pa-ma dık la rıy la de ğer len di ril me li dir, di yor lar ve ek li yor lar: pro le tar ya dik ta tör lü ğü adı al tın da hal ka kan ve ız dı rap ve ril miş tir, sos ya list de mok ra si ger çek leş me miş tir. Bol şe vik Par ti ba şın dan iti ba ren ka tı,


32 33

bü rok ra tik bir kült ol muş tur, Sta lin her şe yi ma h vet mi ş tir, Le nin de iyi ni ye ti ne kar şın ay nı sis te min ku ru cu su dur.

Ki mi dev rim ci grup lar ve dev r im ci kim lik ta şı ma id di asın da bu lu nan di ğer ba zı grup lar, Ekim Dev ri mi ni de ğer len di-rir ken Gor ba çov’dan, B rej nev’den yo la çı kı yor lar. Sos yal em per ya li st d öne min mo dern re viz yo nist po li ti ka la rı nı sos ya liz-min so nuç la rı ola rak ele a lıp 1917 ile iliş-ki len di ri yor lar. Da ha ko lay cı bir yol dan ha re ket edip bü tün dö ne mi “re el sos ya-lizm” ola rak ni te le yip işin için den çı kan lar da var. On la ra gö re Gor ba çov ya da S ta lin far ket mez, her iki si de Eki m Dev ri mi nin, so s ya list sis te min ürü nü dür. Bu tür gö rüş-le ri ile ri sü ren ler, ob jek tif ola rak kar şı dev-ri min pro pa gan da la rı na ze min ha zır lı yor, da ha sı yer yer on lar la ay nı ar gü man la rı kul la nı yor lar. Böy le yap ma k la ger çek le ri ters yüz edi yor lar. Dev rim ve sos ya lizm da va sı na bü yük za rar lar ve ri yor lar.

Her şey den ön ce iki ay rı şe yi, iki kar şıt top lum sal sis te mi ay nı laş tı rı yor lar. Bi ri di ğe ri ni n için den çık mış tır. Bu doğ ru; Kruş çev, Brej nev, Gor ba çov ve hat ta Yelt-sin Bol şe vik Par ti’ nin için den çık mış lar dır. Mo dern re viz yo nizm sos ya liz min bağ rın da bü yü müş, onun için de ye şer miş tir. Ama bu, or ta ya çı kan ürün ile için de ye şer di ği or ta-mın bir ve ay nı şey ol du ğu an la mı na gel-mez. Ürün, be lir li bir an dan son ra için de ye şer diğ i or ta mın zıd dı na dö nüş müş,onu red det mi ş tir. Kruş çev, Sta lin dö ne mi Bol-şe vik Par ti ’ nin ürü nü dür. Ne var ki, bu, Sta lin dö ne mi par ti ile Kruş çev dö ne mi ni ay nı laş tır maz. Bu du rum, sos ya list bir ül ke ba kı mın dan ilk ol sa da ko mü nist par ti ler

ba kı mın dan ta rih te bir çok kez tek rar lan-mış tır. Ör ne ğin, II. En ter nas yo nal par ti le ri kur duk la rın da ve ge liş me le ri nin be lir li bir ev re si ne ka dar ko mü nist par ti isim len dir-me si ni ha ke den ya pı lan ma lar dı. Fa kat sü reç içi nde de ği şi me uğ ra dı lar, kar şıt la rı-na dö nüş tür dü ler. Sos ya list mas ke li bur ju-uva par ti ler ha li ne gel di ler. Ya da bir baş ka ör nek ve ri le bi lir. İkin ci pay la şım sa va şı sı ra sın da fa şiz me kar şı mi li tan di re niş le re ön der li k eden Frans a ve İtal ya ko mü nist par ti le ri sa vaş tan bir müd det son ra “ta rih-sel uz laş ma cı” eu ro-ko mü nist le re dö nüş tü-ler. Evet, eu ro-ko mü nist FKP, FKP’nin için de do ğ du, ama bu hiç bir bi çim de an ti-fa şist si lah lı di re ni şe ön de r lik eden FKP ile da ha son ra ki tes li mi yet çi FKP’yi ay nı bi çim de de ğer len dir me hak kı nı bi ze ver-mez. Ben zer ör ne kle ri ki şi ler ba zın da da ve re bi li riz. Ka uts ky ya da Ple ha nov; her bi ri ni n mark sist gö rüş le ri ni kim red de de bi-lir ve ter si ola rak her bi ri nin bi rer bur ju va uz laş ma cı sı ol du ğu nu kim in kar ede bi lir. Çok ile ri ye git me ye ge rek yok. İ. Bi len TKP’si ile M. Sup hi TKP’si ay nı la ştı rı lab i-lir mi?

Sta lin’e sal dı rı yor lar, hem de bü tün kir-li, kan lı ve pas lı si lah la rıy la. Rus hal kı Sta-lin pos ter le ri ni da ha çok, da ha yük sek ler de ta şı dık ça S ta li n’e sal dı rı la rın do zu da ar tı y-or. Ki mi le ri Ekim’e sa hip çık tık la rı nı söy-lü yor lar, ama kar şı dev rim ci mev zi sin den Sta lin’e ve eser le ri ne ateş püs kü rü yor lar. S ta lin sa vu nul ma dan Eki m Dev ri mi sa vu-nu la maz. S ta lin sa vu nul ma dan sos ya lizm sa vu nu la maz. Sta lin’e sal dı rıp Le nin’i baş-ta cı edi yor gö rün mek, mo dern re viz yo niz-min iki yüz lü, al da tı cı, çar pık ve al çak ça


32 33

tu tu mu nun ürü nü dür. Ta ri hi tek tek ki şi le re in di r ge ye rek açık la ma nı n be lir li sa kın ca la rı ol ma kla bi rlik te de ni le bi lir ki, Le nin sos ya-list dev ri min ebe si, Sta lin da dı sı, Kruşç ev ka ti li, Gor ba çov da kok muş ce se din ce na ze le va zı mat çı sı, me zar ka zı cı sı ol muş tur. Ama el bet te Gor ba çov’un iş l evi, Kruş çev ve Brej nev’den fark lı ola rak ay nı za man da sos ya l em per yal iz min de so na er di ri ci si ol ma sıy dı.

Sta lin, 1917 Ekim Dev ri mi ne ön der lik eden Bol şe vik Par ti ’nin ön der kad ro su için de ön sı ra lar da yer al mış, dev rim den he men son ra iş gal ve iç sa vaş yıl la rın da bü yük ba şa rı lar gös ter miş, par ti ve dev let yö ne ti min de bir çok gö re vi üst le ne rek Le nin’in iz le yi ci si ol muş, Le nin öl dük ten son ra sov yet dev le ti ni ba şa rı dan ba şa rı ya koş tur muş tur; Sov yet ler onun dö ne min de, ge ri bir ta rım ül ke sin den mo de rn sa na yi ül ke si ne dö nüş müş tür. Hem de iş gal ve iç sa vaş yıl la rın dan son ra fa şist Hit ler or du la-rı ile sa vaş ta yir mi mil yon ye ti ş kin so vyet in sa nı nın yi ti ril di ği ko şul lar da ger çek leş-miş tir bu. Bu yıl lar da Sov yet ler dün ya nı n en ge liş miş ikin ci sa na yi ül ke si ha li ne gel-miş tir. İkin ci sa vaş son ra sı ne re dey se ta ma-men yı kıl mış olan Sov yet yur du çok kı sa bir sü re için de So vyet in sa nı nın mu ci ze vi ça ba sı ile bir kaç yıl da ye ni den baş tan ba şa da ha ile ri ve mo dern bi çim de ku rul muş tur. İç sa vaş ve fa şist iş ga le kar şı di re niş yıl la rı dı şın da Sov yet halk la rı aç lık, se fa let ve yok sul luk la ta nış ma mış, iş siz lik or ta dan kal kmış, hal kın din len me, sağ lık, eği tim gi bi so ru n la rı ta ma men çö zül müş, Sov yet emek çi le ri her ba kım dan ge le ce ğe gü ven için de ya şa mış lar dır. Böy le bir ya şa mın

var lı ğı ne de ni y le dir ki, ka pi ta list geç mi şin mi ra sı ah la ki yoz laş ma nın ne re dey se bü tün be lir ti le ri, hal kın ya şam se vi ye si yük sel-dik çe yok ol ma ya yüz tut muş tur. Yüz kı zar tı cı suç la rın sa yı sın da geç miş le kı yas-la nma ya cak den li aza lma mey da na gel miş, in ti har va ka la rı gi de rek azal mış tır. Sov yet in sa nı yal nız ca fi zi ki ola rak de ğil, ah la ki ve mo ral de ğer ler ge liş miş tir. Ça lış ma zevk ha li ne gel miş, kı zıl cu mar te si le ri Sta ha nov ha re ke ti nin yay gın laş ma sı sov yet mo dern-leş me sin de sıç ra ma lar ya rat mış tır. İş çi le rin eği tim dü ze yi yük sel di kçe tek nik ve be ce ri dü ze yi yük sel miş, ma ki na laş ma ve elekt ri-fi kas yo nun hız lan ma sı y la bir lik te üre tim ve rim li li ğin de bü yük yük sel me ya şan mış-tır. Sta lin dö ne min de ağır sa na yi ye ağır lık ve ril me si ne de niy le ha fif sa na yi nin imal edil di ği, bu ne den le en sı ra dan ge çim araç-la rın da bi le kıt lık ya şan dı ğı id di ası ta ma-men bir pa la vr adan iba ret tir. Ağır sa na yi ve ha fif sa na yi ora nı iti ba rı ile hal kın ya şa mı-nı olum suz et ki le yi ci bi r d urum da değ il di ve ger çek te ha fif sa na yi mal la rı üre ti mi, ka pi ta list ül ke le ri n bir ço ğun dan faz lay dı.

“Evet bü tün bun lar doğ ru, ama S ta lin dö nem in de çok sert uy gu la ma lar ya pıl dı. Çok kan dö kül dü” di yor ba zı la rı. Ki me kar şı ve ne den? Sos ya lizm dö ne mi n de sı nıf mü ca de le si bit mez. “Bur ju va zi ile pro le tar-ya, ka pi ta list yol ile sos ya list yol ara sın da ya şa mın her ala nın da sert, kar ma şık ve uzun sü re li bir sa va şım sü rer.” (MLKP Prog ra mı, mad de 22, II Kong re Bel ge le ri, s. 291) Ön ce lik le sos ya list dev ri min he men er te sin de geç miş dö ne min kar şı dev rim ci uzan tı la rı na kar şı bir sa vaş yü rü tü lür. Ay nı şe kil de kar şı dev rim ci un sur la rın sü rek li


34 35

ye şer me si ne ola nak ve ren, es ki top lu ma ait üre tim iliş ki le ri tas fi ye edil me li dir. Bü tün bun lar ba şa rıl dık tan son ra, ya ni kar şı dev-rim ci bü tün sı nıf ve ka lın tı la rı or ta dan kal-dı rıl sa bi le em per ya list-ka pi ta li st ku şat ma ne de niy le, ik ti sa di ve si ya si ab lu ka la rın ya ra ta ca ğı iç et ki le rin ve geç mi şin ide olo-jik ka lın tı la rı na kar şı sü rek li bir mü ca de le ka çı nıl maz dır. Bu mü ca de le yi pro le tar ya, an cak pro let ar ya dik ta tö r lü ğü ara cı lı ğıy la ve re bi lir. S ta lin’e kar şı çı kan lar, ger çek te pro let ar ya dik ta tör lü ğü ne kar şı çı kı yor lar. Dev ri min he men er te sin de em per ya list or du lar Sov yet dev le ti ne sal dır dı. Son ra iç sa vaş yıl la rı baş la dı. Ar dın dan zen gin köy-lü le re kar şı bir se fer ber lik ger çek leş ti. Da ha ne fes al ma ya fır sat kal ma dan Hit ler or du la rı na kar şı aman sız bir sa va şa gi ri şil-di. Pro le tar ya, sı nıf düş man la rı na kar şı dik-ta tör lü ğü uy gu la ma say dı bir kaç sa at bi le ik ti da rı nı ko ru ya maz dı. “Mos ko va Du ruş-ma la rı”nı el eş ti ri yağ mu ru na tu tan lar, her ne den se ba sı na ve ka mu oyu na açık ya pı lan bu du ruş ma lar da Bu ha rin ve Zi nov yev’in söy le dik le ri ne ku lak tı kar lar? Troç ki’ye hak sız lık edil di ği ni ile ri sü ren ler, ay nı Troç ki ’nin Al man fa şist le riy le Sov yet ana-yur du na kar şı gi riş ti ği yı kı cı ha ina ne iş bi-rli ği ni gör mez lik ten ge lir ler.

Bun lar red de dil me si ola nak sız ger çek-ler. Bü tün bun la rın ger çek leş me si ne ne den olan pro le tar ya dik ta tör lü ğü ol du ğu bir an bi le göz den ka çı rı lır sa, sos ya lizm yal nız ca tat lı bir ha yal den iba ret ka lır.

Oy sa 1848’de Marks ve En g els, Ko mü-nist Ma ni fes to’ yu yaz dık la rın da Av ru pa se ma la rın da olu şan bir ha yal et ten, ko mü-nizm ha ya le tin den bah set tik le rin de sos ya-

lizm bur ju va lar için bir ha ya let ol sa da pro-le tar ya için de bir ha yal, bir ütop yay dı he nüz. Ne 1848’de ki Av ru pa ça pın da ki iş çi ayak lan ma la rı ne de 1871’de ku ru lan ve an cak 72 gün ya şa ya bi len Pa ris Ko mü nü bu ha ya lin, sos ya liz min ete ke m iğe bü rü-nüp gö rü nür bir ger çek lik ha li ni al ma sı nı sağ la ya ma mış tı. 1917’den son ra dün ha yal olan, ütop ya lar da ya şa yan, g öz le gö rü lür, el le tu tu lur bir ha le ge li yor du. Dün te ori de ifa de edi len ler, pra tik te sı nan mış ve ar tık te o rik ö ner me ler ka nıt lan mış te orik ifa de-le re dö nü şü yor du. Pro le ta r ya, 1871’de ki kı sa de ne yi min ar dın dan ta rih te ilk kez bur ju va zi yi alt ede rek, azı nl ığın it ki da rı nı yı ka rak ço ğun lu ğun dik ta tör lü ğü nü ilan edi yor du. Sı nıf la rın or ta ya çı kı şın dan bu ya na ilk kez ezi len sı nıf lar dan bi ri ezen le ri alt ede rek, ezen le ri n dev le ti ni par ça la ya rak ye ni bir dev let ku ru yor du.

Sos ya list dev le tin na sıl bir dev let ol ma-sı ge rek ti ği ni Le nin da ha d ev rim den ön ce Dev let ve Dev rim ad lı bro şü rün de bü tün te mel yön le riy le di le ge tir miş ti. Bü tün bü rok rat la rın ha lk ta ra fın dan se çi lip, ge rek ti ğin de ha lk ta ra fı ndan ge ri ça ğ rıl dı-ğı, po lis kuv ve ti ye ri ne si lah lı ha lk mi lis le-ri nin gü ven li ği sağ la dı ğı, bur ju va zi ye ait bü tün ku rum sal ya pı nı n dar ma da ğın edil di-ği, kar şı dev rim ci sı nı fın yok edil me si ve ni hai za fe re yak la şıl dı ğı oran da dev le tin sö ne bi le ce ği bir sis tem di bu. Ya ni dev let, üre tim araç la rı nı top lum sal laş tı ra cak, yu ka rı dan aşa ğı ya sos ya list top lu mu ik ti sa-di, si ya si ola rak in şa ede cek bir dev let ola-cak tı. Böy le bir dev let, iş çi le rin ve köy lü le-rin ya ra tı cı ini si ya ti fi ile or ta ya çı kar dı ğı, ta ri h bo yun ca gö rül müş en de mok ra tik


34 35

ik ti dar or ga nı sov yet ler ara cı lı ğıy la in şa edi le bil ir di. Bur ju va par la men ter cum hu ri-yet ten bin kez da ha de mok ra tik ola n sov yet sis te mi, bur ju va zi ye kar şı da ço ğun lu ğun aman sız dik ta tör lü ğü nü uy gu la ya cak tı. 1917 Ekim Dev ri mi, bu dik ta tör lü ğün ku ru lu şu nu ilan edi yor du.

1917 Ekim Dev ri mi nin olu şum ko şul la-rı an la şıl ma dan sos ya li zm ve dev ri min iliş-ki si ku ru la maz.

Ko şul la rın ha zır ol ma sı tek ba şı na bir şey ifa de et mez. O ko şul la rı kul la na rak bir son ra ki sü re ce gö tü re cek ira de ge re kir. Nes nel ko şul lar ay nı ol ma sı na kar şın fark lı mev zi ler de, fark lı öne ri ler de bu lu nu lur, çok fark lı po li tik tu tum lar alı na bi lir.

1917 Ekim Dev ri mi, her şey den ön ce bu yö nüy le in ce len me li ve so nuç lar çı ka rıl-ma lı dır. Çün kü o ira de nin, bi lim sel sos ya-liz min yön ver di ği ira de nin, ne mu az zam so nuç lar do ğu ra bi le ce ği ne ka nıt tır. Bu ba kım da n 1917 E kim ayak lan ma sı yal nız-ca bir so nuç tur. On dan ön ce Eki mi ha zır la-yan bir sü reç var dır. 1917 Eki mi an la mak için onu oluş tu ran, ha zır la yan dö ne mi an la-mak ge re kir.

Da ha 1917 Şu ba t’ın da, çar lı ğın yı kı lı şı dün ya da bü yük bir dep rem et ki si ya rat mış-tı. Yal nız ca bur ju va lar de ğil, en ya kın dev-ri mi Av ru pa’da bek le yen birç ok sol çev re de şaş kın lı ğa ka pı lmış tı. Bir çok kim se için ya şa nan lar “bir mu ci ze” idi. Le nin böy le dü şü nen le ri “dar ka fa lı” ola rak ni te li yor du. “Do ğa da ve ta rih te mu ci ze yok tur” di yor du Le nin. “Fa kat her dev rim, ta ri hin her ani dö ne me ci gi bi öy le zen gin bir içe ri ğe sa hip tir, mü ca de le bi çim le ri nin ve mü ca de-le eden güç le rin kar şı lık lı iliş ki si nin ken di-

ne iliş kin bi le şim le ri ni o ka dar bek len me-dik bi çim de or ta ya çı ka rır ki, bir çok şey dar ka fa lı be yin ler de mu ci ze ola rak gö rün-mek zo run da dır.”*

1 Mart (bu gü nün ta ri hi ile 15 Mart) 1917’de Çar II. Ni ko la ken di si nin ve ve li-hat oğ lu nun taht tan fe ra gat et ti ği ni du yu r-du. 9 Ocak 1917’de Mos ko va’da pat la yan grev dal ga sı Pet ro grad, Ba kü, Ni ja Nov ga-rad gi bi ke nt ler de ya yı la rak bü yü müş tü. Ama en önem li si ve ayır de di ci ola nı, bir g rup as ke rin de Pet ro g rad’da grev le re işt i-rak et me siy di. 18 Şu bat’ta bu kez Pet rog-rad’da Pu ti lov fab ri ka la rın da baş la yan grev, bir kaç gün için de bü tün fab ri ka la ra ya yıl dı. 23 Şu bat’ta (8 Mart) Düny a Emek-çi Ka dın lar Gü nü’n de Pet ro g rad’da ki grev-ci iş çi sa yı sı 90 bi ne ulaş mış tı, bir gün son-ra sa yı 240 bi ne çık tı. Bu sı ra da 28 po lis gös te ri ci ler ta ra fın dan linç edil di. Bu na rağ men ça rın po li si mü da ha le et mek ten çe kin miş tir. 24 Şu bat’ta grev gös te ri le ri gi de rek önü alın maz bir yan gın ha li ni al dı, gös te ri ci le rin sa yı sı dur ma dan ar tı yor, mi li-tan lık va ka rar lı lık ve is tik rar gi de rek ha rek etin be lir le yi ci ya pı sı nı olu ş tu ru yor-du, slo gan lar ni te lik de ği şi mi ne uğ ru yor, “Ek mek is ti y oruz” ta le bi ye ri ne “Kah rol-sun Çar, kah rol sun otok ra si” slo ga nı öne çı kı yor. 25 Şu bat’ta Çar olay la ra mü da ha le ka ra rı alır. Po lis gös te ri ci le re ateş açar, iş çi ler ara sın dan da po li se kar şı lık ve ren ler olur. Ay nı ge ce bü yük bir gö zal tı fur ya sı ya şa nır. Özel lik le grev ve gös te ri le ri n ör güt len me sin de ba şı nı çe ken bol şe vik le re yö ne lir po lis. İş çi le rin ce va bı sert olur. İş çi ler, as ker ve po lis le rin si lah la rı na el ko ya rak ça tış ma la ra gir me ye baş lar. 27


36 37

Şu bat’ta as ker le ri n önem li bir bö lü mü iş çi-le re ateş aç ma yı red de der, bin ler ce si saf de ğiş ti rir. Ay nı gün gös te ri ci ler den ya na ge çen as ker sa yı sı 60 bi ni bu lur. O gün po lis mer kez le ri, ce za ev le ri ba sı la rak tut sa-k lar öz gür leş ti ri le rek mü ca de le ye ka tıl ma-la rı sağ la nır.

Şu bat Dev ri min den çok ön ce, da ha 1902’de Ne re den Baş la ma la rı ad lı bro şü-rün de Le nin “Otok ra si nin dev ri li şi ni n sa de ce ni za mi bir ku şat may la ve ya ör güt-len miş bir sal dı rıy la müm kün ola bi le ce ği-ni” ile ri sür me nin “dokt ri ner bir saç ma lık ola ca ğı nı” be lir ti yor ve de vam la, “otok ra-si nin ken di li ğin den bir pat la ma nı n şo kuy la, ya hut her gün her yön den ken di si ni teh dit eden ve ön ce den ke sti ri le me ye cek si ya si ka rı şık lık lar dan bi ri ne de niy le dev ril me si ta rih sel plan da çok müm kün, hat ta kuv vet-le muh te mel dir” di ye açık lı yor du.

Le nin ve onun şah sın da bol şe vik le ri diğ er le rin den ay rı kı lan, dev ri me ve sı nıf-lar mü ca de le si ne mark sist yak la şım la rıy dı. Bu nun için dir ki, ne Şu bat Dev ri mi nin pat-la y an grev dal ga la rı nın er te sin de si ya si ge nel grev ve di re ni şe dö nüş me si nin ü rü nü ol ma sı bol şe vik le ri şaş kın lı ğa uğ rat tı; ne de çar lı ğın yı kı lı şı nın ar dın dan sos ya list dev ri me yü rü me ko nu sun da bir te red dü te yol aç tı. Le nin “Ger çek le r den kork ma yan, dev rim de top lum sal güç ler den ge si ni se rin-kan lı lık la tar tan, her po li tik du ru mun yal-nız ca onun o an ki tüm ve ri li özel li kle ri ba kış açı sıy la de ğil, ak si ne da ha de rin de ki iti ci güç le ri, Rus ya’da ve bü tün dün ya da pro le tar ya nı n ve bur ju va zi nin çı kar la rı nın da ha de rin, kar şı lık lı iliş ki si ba kış açı sıy la” ola y la ra yak la şı yor du.

Şu bat Dev ri mi ’nin bu den li hız lı ge liş-me si ve baş lan gıç aşa ma sı nı bir kaç gün için de ta mam la ma sı “Rus pro le tar ya sı nın 1905’ten 1907’ye üç yıl için de çok bü yük sı nıf ça tış ma la rı nı” ya şa mış ve “en bü yük dev rim ci ener ji yi” ser gi le miş ol ma sı ne de-niy le dir. “İlk dev rim (1905), top ra ğı de rin-den eşe le di, yüz yıl la rın ön yar gı la rı nı kö kün den ka zı dı ve mil yon lar ca iş çiy le dü zi ne ler ce mil yon köy lü yü po li tik ya şa ma ve po li tik mü ca de le ye uyan dır dı. Rus top-lu mu nun tüm sı nıf la rı nı (ve tüm önem li par ti le ri ni) bir bir le ri ne- ve dün ya ya- ger-çek ka rak ter le riy le, çı kar la rı nın, güç le ri nin, ey lem yön tem le ri nin, ya kın ve uzak he def-le ri ni ger çek kar şı lık lı iliş ki si için de gös-ter di. İlk dev rim ve onun ar dın dan ge len kar şı dev rim dö ne mi (1907-1914) çar lık mo nar şi si nin özü nü açı ğa çı kar dı, ka rak te-ri ni so nu na ka dar bel li et ti ve tüm çü rü-müş lü ğü nü, al çak lı ğı nı” açı ğa çı kar dı. “1905-1907 dev ri mi ol ma dan, 1907-1914 kar şı dev ri mi ol ma dan, Rus hal kı nın tüm sı nıf la rı nın ve Rus ya’nın ge ri ka lan bö lü-mün de otu ran halk la rın böy le si ne tam bir ken di ka de ri ni ta yi ni im kan sız olur du.” (C.6, s.18, Le nin, Seç me Eser ler)

Dev rim ci kri zin baş ka yer ler den da ha ön ce çar lık Rus ya’sın da pat lak ver me si nin do ğal ol du ğu nu ile ri sü rü yor du Le nin. Sa vaş sü re sin ce alın an bir di zi ağır ye nil gi “bu kri zin pat lak ver me si ni” hız lan dı rı yor-du. “Ye nil gi ler, tüm es ki hü kü met ay gı tı nı ve bü tün es ki dü ze ni sars tı, hal kın tüm sı nıf la rı nı on la ra kar şı çı kar dı ve or du yu öf ke len dir di.” (age, s.21)

Şu bat Dev ri mi ne doğ ru, dev ri mi et ki le-yen bir baş ka et men i de gö zar dı et me mek


36 37

ge re kir. Em per ya list ler ara sı çe liş ki, Rus-ya’da re jim üze rin de sar sı cı et ki ler ya pı-yor du. Çar Al man la rla an laş ma yan lı sı iken, bur ju va zi İn gi liz-Fran sız em per ya liz-mi ile bağ la rı nı güç len di ri yor du. Sa va şın sür me sin den ya na olan İn gi liz-Fran sız em per ya list le ri, Çar Ni ko la Ro ma nos’u de vir mek için uğ ra şı yor lar dı.

Rus hal kı nın bü yük dev rim ci di re ni şi kar şı sın da çe kil mek zo run da ka lan ça rın he men ar dın dan do ğan si ya si boş lu ğu bur-ju va zi hız la dol dur du. Da ha ör güt lü olan ve İn gi liz-Fran sız em per ya list le ri nin des te ği ni alan ka pi ta list top rak sa hip le ri ve bur ju va sı nı fın tem sil ci le ri “çar lı ğa kar şı ilk dar be-ler den son ra ik ti da rı ele ge çir di”. (age-s.22)

Çar lı ğın yı kıl ma sı ve bur ju va zi nin ik ti-da rı gas pet me si nin ar dın dan Rus ya ye ni bir ev re ye gi ri yor du. Bu ev re yi doğ ru ta nım la-mak çok önem liy di. 1917 Şu bat Dev ri min-den 1917 Ekim Dev ri mi ne ka dar ge çen sü reç te sos ya list dev rim adım adım ör güt-len miş ti. Bol şe vik Par ti ’yi baş ta Sov yet ler için de bir azın lık, köy lü lük için de et ki siz-ken, hem sov yet ler de ço ğun luk ha li ne ge ti-ren hem de köy lü le ri iş çi sı nı fı ile bol şe vik bay rak al tın da ik ti da ra yö nel ten bol şe vik le-rin, pro le tar ya dik ta tör lü ğü he def li ve pro-le tar ya nın sı nıf çı kar la rı na en deks li po li ti-ka la rıy dı. Ta rih sel sü reç le ri be lir li dö nem-le re kes kin sı nır lar la böl mek her za man doğ ru ol ma sa bi le Şu bat tan Eki me ev ri len sü reç te bel li baş lı dö nem ler de bol şe vik le-rin al dık la rı po li tik tu tum, iş çi le rin ve köy-lü le rin, bur ju va zi ve kü çük bur ju va zi nin si ya sal et ki sin den öz gür le şip pro le tar ya nın kı zıl bay ra ğı et ra fın da kü me len me le ri nin

yo lu nu aç mış tır. Bu üç dö ne mi, ka ba ca, ge çi ci hü kü me te ve sa va şa kar şı tu tum, 3-4 Tem muz olay la rı ve ayak lan ma nın ha zır-lan ma sı ola rak ele ala bi li riz. Bu ra da ay rın-tı lı bir ta rih sel ana liz ve bu na bağ lı ola rak bir tar tış ma yü rüt mek ye ri ne asıl amaç, ge çiş sü re cin de ira de nin, ön der li ğin, mark-sist il ke le re bağ lıl ığın be lir le yi ci et ki si ni gös ter mek tir.

Ge çi ci hü kü me te kar şı tu tum; ça rın dev ril me si nin he men aka bin de Rus ya’da çar ar tık la rı ve bur ju va Ka det Par ti si ön der li ğin de ge çi ci bir hü kü met ku rul du. Men şe vik ler ve sos ya list dev rim ci ler (SR) bu hü kü me ti des tek le di ler. On la rın sov yet-ler için de ço ğun lu ğu el le rin de bu lun dur ma-la rı bu des te ği çok önem li kı lı yor du. Bur-ju va hü kü me tin ayak ta kal ma sı nın ye ga ne ne de niy di bu. Di ğer yan da Bol şe vik Par ti ge çi ci bir te red düt için dey di. Ör ne ğin Bol-şe vik Par ti ile ri ge len le rin den Ka me nev, “Es ki re ji min ka lın tı la rı na kar şı ger çek ten mü ca de le et ti ği öl çü de dev rim ci pro le tar-ya nın ona des te ği o öl çü de ga ran ti dir” bi çi-min de fi kir ler öne sü rüp do lay lı bi çim de hü kü me ti des tek li yor du. Ka me nev, bu des-te ği “güç lü bir bi çim de de net le me” bi çi-min de açık lı yor du. Bol şe vik Par ti, bu tür te red düt lü fi kir ler ara sın da bo ca lı yor du.

Bu te red dü tün asıl kay na ğı, olu şan ye ni si ya sal du ru mun ye te rin ce doğ ru bi çim de tah lil edi le me me siy di. “Mark sist tak tik” di yor du Le nin. “Üze rin de in şa edil me si ge re ken bi ri cik sağ lam te mel üze rin de, ol gu lar te me li üze rin de in şa” edi le bi lir. Bu nun için “her şey den ön ce müm kün en bü yük ob jek tif ke sin lik le” ger çek po li tik du rum sap tan ma lı dır. (C.6, S-23)


38 39

Bol şe vik le rin bü yük bir bö lü mü “es ki”de kal mış tı. Hü kü met, ka pi ta list top-rak sa hip le ri ve bur ju va sı nı fın tem sil ci le-rin den oluş ma sı na kar şın, ona kar şı alın-ma sı ge re ken tu tum kü çük bur ju va si ya sal par ti ler de hü kü me te doğ ru dan des tek bi çim de olur ken, Bol şe vik Par ti ’de baş lan-gıç ta be lir siz, ikir cim li yak la şım la ra yol aç mış tı. Bu “es ki bol şe vik ler,” pro le tar ya ve köy lü lü ğün dev rim ci de mok ra tik dik ta-tör lü ğü ku rul ma dan bur ju va-de mok ra tik dev ri min ta mam lan mış ola ma ya ca ğı nı ile ri sü rü yor lar dı. Ya nı baş la rın da ki çok tan ger-çek leş miş pro le tar ya ve köy lü lü ğün dev-rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü nü gör mü-yor lar dı. İş çi ve As ker Tem sil ci le ri Sov ye ti ile bir lik te pro le tar ya ve köy lü lü ğün dev-rim ci ve de mok ra tik dik ta tör lü ğün Rus dev ri min de bel li bi çim de ve bel li bir de re-ce ye ka dar ger çek leş miş” ol du ğu nu kav ra-mı yor lar dı.

Ol gu yu dik ka ta al ma yan, onu unu tan, “ya ni can lı ger çek li ğin özel lik le ri ni tah lil et mek ye ri ne ez be re öğ re nil miş, for mül le ri dü şün ce siz ce tek rar la yan lar” (C.6, s. 46) gü nün ger çek le ri ne de ğil de es ki miş for-mül le re ta kı lır lar, ya şa mın ge ri sin de ka lır-lar.

Le nin, bir mark sis tin “can lı ya şa mı, ger çek li ğin ek sik siz ol gu la rı nı he sa ba kat-ma sı ge rek ti ği ve her te ori gi bi, en iyi du rum da yal nız ca te mel ola nı, ge ne li gös-te ren, ya şa mın tüm kar ma şık lı ğı nı yal nız ca yak la şık ola rak kap sa ya bi len, dü nün te ori-le ri ne sa rıl ma ma sı ge rek ti ği tar tış ma gö tür-mez ger çe ği ni be nim se” me si ge rek ti ği ni öne sü rü yor du. (C.6, s.47)

Es ki tar za gö re “bur ju va zi nin ege men li-ği nin ar dın dan pro le tar ya ve köy lü lü ğün ege men li ği, on la rın dik ta tö rl üğü ge le bi lir ve gel me li dir.” “Ger çek ya şam da ise ar tık baş ka bir şey or ta ya çık mış tır. Bi ri nin di ğe-riy le son de re ce or ji nal, ye ni ve da ha ön ce hiç gö rül me miş bir iç i çe ge çi şi yan ya na, bir lik te, ay nı an da-hem bur ju va zi nin ege-men li ği (Lvov ve Guç kov, PD), hem de ik ti da rı gö nül lü ola rak bur ju va zi ye bı ra-kan, gö nül lü ola rak onun uzan tı sı ha li ne ge len pro le tar ya ve köy lü lü ğün dik ta tö rlü-ğü var lı ğı nı sür dü rü yor.” (C.6, s.47).

“Es ki bol şe vik ler”in gö re me dik le ri bu tip ol gu lar dı. On lar, iş çi-köy lü dev ri mi de mok ra tik ik ti da rı he de fi ile stra te ji ler çi zer ken, ya nı baş la rın da var olan böy le si bir ik ti dar or ga nı nı gö re mi yor lar dı. Le nin, ge çi ci hü kü me tin ke sin lik le des tek len me si ge rek ti ği ni ile ri sür dü ğün de ve “Tüm ik ti-dar sov yet le re” slo ga nı ile or ta ya çık ma sı ile bir lik te Bol şe vik Par ti kı sa bir ge cik me-nin ar dın dan bu ye ni po li ti ka nın et ra fın da ke net len di.

“Dev ri mi miz bir bur ju va dev ri mi dir, bu yüz den iş çi ler bur ju va zi yi des tek le me li dir-ler” tas fi ye ci le rin po li ti ka sı bu dur.

“Bi zim dev ri mi miz bir bur ju va der vi-mi dir” di yor Le nin. “Bu yüz den iş çi ler, bur ju va zi nin po li ti k sah te kar lık la rı nın al dat ma ca sı hak kın da hal kı ay dın lat mak ve on la ra söz le re inan ma ma yı ve yal nız ca ken di güç le ri ne, ken di ör gü tü ne, ken di bir-lik te li ği ne, ken di si lah la rı na gü ven me yi öğ ren me li dir.” (C. 6, s.24)

Ge çi ci hü kü me te kar şı ol mak, onun iz le di ği bü tün kar şı dev rim ci po li ti ka la ra kar şı ol mak an la mı na ge li yor du. Bun lar dan


38 39

en önem li si ve bü tün si ya sal par ti ler ba kı-mın dan tur nu sol ka ğı dı iş le vi gö ren, em per ya list sa va şa kar şı tu tum dur.

Dev rim den ön ce II. En ter nas yo nal par-ti le rin iha ne ti ne kar şın Bol şe vik Par ti, “Em per ya list sa va şa ha yır” şi arıy la or ta ya çık tı. As ker kı ya fe ti için de ki Rus iş çi ve as ker le ri ne si lah la rı nı baş ka ulus tan as ker-le re de ğil, sa vaş yan lı sı hü kü met le re yö nelt me çağ rı sı yap tı.

Her şe ye rağ men Bol şe vik Par ti için de ay nı fi kir de ol ma yan lar da var dı. Ör ne ğin Ka me nev hal kı, “Sağ lam bi çim de nö bet te ol ma ya, her mer mi yi mer miy le, her gül le yi gül le ler le ya nıt la ma ya” ça ğı rı yor du. Ona gö re “her kes sa vaş ta ki gö re vi ni ye ri ne ge tir mek” zo run day dı.

Ge çi ci hü kü met, İn gi liz-Fran sız em per-ya list le ri nin çı kar la rı doğ rul tu sun da sa va şı sür dü rü yor du. Rus hal kı sa vaş tan usan mış-tı. Sa vaş kıt lık, aç lık de mek ti, sa vaş yıl lar-dır bit me yen kı yım de mek ti. Rus hal kı sa vaş de ğil, ba rış is ti yor du. Men şe vik ler ve SR’ler sa vaş ko nu sun da hü kü me ti des tek li-yor lar dı. Sa vaş yor gu nu Rus iş çi ve köy lü-le ri ni ik na et mek için de “Dev rim Rus ya-sı’nı sa vun mak” de ma go ji si nin ar dı na sı ğı-nı yor lar dı. Ma yıs ayın da hü kü me te doğ ru-dan ka tı lan men şe vik ler ve di ğer hü kü met üye le ri, Ha zi ran’da (18) bü tün cep he ler de bu sah te slo gan la bü yük bir sal dı rı ha re ke ti baş lat tı lar. Bu sal dı rı bü yük bir fi yas koy la so nuç lan dı. Sa vaş yan lı la rı nın halk nez din-de gü ve nir li li ği iyi ce za yıf la dı. Ba rış öz le-mi, bü tün Rus hal kın da ne re dey se önü alın maz bir is te ğe dö nüş tü.

Di ğer önem li bir ayı raç, hal kın top rak ağa la rı na kar şı baş lat tı ğı el koy ma ha re ke ti

kar şı sın da alı nan tu tum dur. Ge çi ci hü kü-met bu du rum dan hoş nut suz du ve böy le ha re ket le ri ya sa dı şı ilan edi yor du. Zi ra top-rak sa hip le ri.... hü kü me tin için de tem sil edi li yor du. Ka de ri ni bur ju va zi ye bağ lan-mış men şe vik ler ve SK’lar hal kın bu yön lü ta lep le ri ne de sırt çe vir di ler. Bol şe vik ler ise et ki li ol duk la rı her yer de top rak ağa la rı-nın top rak la rı na el ko yan köy lü le re des tek-le mek le kal mı yor, doğ ru dan bu ha re ke tin ön cü sü olu yor du. Top rak, ek mek ta le bi nin bir ya nı nı oluş tu ru yor du.

Ek mek, aç lık için de kıv ra nan Rus yok-sul la rı nın en önem li ta lep le rin den di. Uzun yıl lar sü ren sa vaş ye ni zen gin ler ya ra tır-ken, hal kın yok sul laş ma sı hız ka zan mış tı. Cep he de ki as ker ler da hi ek mek siz di. Halk ek mek is ti yor du. Ek mek, bü yük ta hıl si lo-la rın da bü yük tüc car la rın elin dey di. Ge çi ci hü kü met bu ke sim le re do ku na maz dı. Çün-kü on lar da ge çi ci hü kü me tin hem des tek-çi si hem bi le şen le riy di. Bol şe vik ler, bu ko nu da da net tu tum al dı lar. Bir yan dan hal ka bü yük si lah la ra el koy ma çağ rı sı yap tı lar, di ğer yan da üre ti min iş çi le rce de net len me si ge rek ti ği ni öne sür dü ler.

Şu bat-Mart Dev ri mi ar dın dan ik ti da rı ele ge çi ren ka det le rin ve ok to brist le rin bur-ju va hü kü me ti, halk üze rin de ki ege men li-ği ni sür dü re bil mek için “hal kı en yük sek de re ce de öz gür lük ler” va adet mek zo run-day dı. İn gi liz-Fran sız ma li fir ma la rı nın ka tip li ği ni üst le nen, em per ya list sa va şı “so nu na ka dar” yü rüt mek is te yen bur ju va hü kü met için bu, amaç la rı ger çek leş ti ği öl çü de bu tip va ad le rin bir sa kın ca sı da yok tu.


40 41

Bol şe vik ler bu “öz gür lük” or ta mı nı, pro le tar ya nın bi linç ve ör güt lü lük dü ze yi ni ge liş tir mek ve onu sos ya list dev ri me en kı sa sü re de ha zır la mak için de ğer len dir me tak ti ği güt tü ler. Ama bol şe vik ler her de fa-sın da bur ju va zi nin ik ti da rı ga ran ti ye al ma sı ve iki li ik ti da ra son ver me siy le öz gür lü ğün de son bu la ca ğı nı pro pa gan da edi yor lar dı. Var olan öz gür lü ğün ne de ni bur ju va zi de ğil, iş çi, as ker tem sil ci le ri sov ye ti nin et kin li ğiy di. Bu nun için dir ki, Le nin’in de be lirt ti ği gi bi “Çar lı ğın ke sin ola rak yo k e dil me si ni ve öz gür lü ğün bi ri cik ga ran ti si, pro le tar ya nın si lah lan ma sı ve iş çi as ker tem sil ci le ri sov ye ti nin öne mi nin ve ik ti da-rın güç len di ril me si dir.” (C.6, s.24)

Le nin’in Ni san Tez le ri’n de tam bir bü tün lük le di le ge tir di ği dü şün ce le ri kar şı-sın da men şe vik ler, “Le nin bi ze, ge ri ci li ğe hiz met et mek için gel di... Le nin’in her önem li ba şa rı sı, ge ri ci li ğin ba şa rı sı ola cak-tır” bi çi min de tep ki ler gös ter di ler. Ve şöy le ses le ni yor lar dı: “Dev rim kuş ku suz teh li ke teh di ti al tın da dır. He nüz da ha geç ol ma dan Le nin’in ve onun yan daş la rı na ke sin red di-ye çı ka rıl ma lı dır.” Hız la rı nı ala ma yan men şe vik ler, mut la ka bol şe vik le rin “şid-det li bir di re niş le za rar sız ha le ge ti ril me si ge rek mek te dir” bi çi min de söz ler edi yor lar-dı. Ple ha nov ise le ni nist dü şün ce le ri “hum-ma fan te zi le ri” ola rak ni te li yor du. Ple ha-nov ge çi ci hü kü me ti des tek li yor, ka det ler le ko alis yo nu sa vu nu yor, bolş ev ik le re kar şı aji tas yo nu en önem li si ya sal gö rev ola rak gö rü yor du.

Bol şe vik Par ti yö ne ti ci le rin den Ka me-nev ise “Le nin yol da şın ge nel le me si ka bul

edi le mez” bi çi min de açık la ma lar la le ni nist po li ti ka la ra mu ha le fet edi yor du.

3-4 Tem muz Gös te ri le ri3 (16) Ha zi ran 1917’de 1. Tüm Rus ya

Sov yet Kong re si top lan dı ğın da bol şe vik ler ha la azın lık tay dı. Bol şe vik le rin de le ge sa yı sı 100 ci va rın day dı. Bu na kar şı men şe-vik ler ve SR’le rin de le ge le ri 700-800 ka dar dı. (Sta lin Eser ler, C.15, s. 221)

18 Ha zi ran’da İn gi liz-Fran sız em per ya-liz mi nin is tem le ri doğ rul tu sun da bü tün cep he ler de baş la yan bü yük ta ar ru zun fi yas-koy la so nuç lan ma sı, iş çi ve as ker le rin öf ke pat la ma la rı na yol aç tı. 3 tem muz da Pet rog-rad’da gös te ri ler baş la dı. Par ça par ça baş-la yan gös te ri ler bir le şe rek dev bir si lah lı gös te ri ye dö nüş tü. Gös te ri si lah lı ola rak yü rü tü lü yor du ve en te mel ta le bi, ik ti da rın der hal sov yet le re dev re dil me si idi. Bol şe-vik ler böy le bir ha re ke ti er ken bu lu yor lar-dı. Zi ra dev rim ci kri zin he nüz ye te rin ce ol gun laş ma dı ğı nı dü şü nü yor lar dı. İyi ör güt len me miş er ken bir ayak lan ma nın kar şı dev ri min kar şı sal dı rı sı al tın da di re ne-me ye ce ği ve dev ri min da ha doğ ma dan bo ğu la ca ğı gö rü şü nü ile ri sü rü yor lar dı. Bu dü şün ce ler ne de niy le dir ki bol şe vik ler gös-te ri ye, si lah lı gös te ri yi ik ti da ra yö nelt mek için de ğil, ba rış çı bir gös te ri ye dön dür mek için ka tıl dı lar. Er te si gün kü gös te ri tam da bu bi çim de ger çek leş ti. Bol şe vik ler, da ha 2 tem muz da gös te ri ye kar şı kam pan ya yü rüt-müş, an cak bu na rağ men 3 tem muz da sa bır sız la nan yı ğın la rı tut ma ola na ğı ol ma-dı ğı için gös te ri ler kont rol den çık mış, an cak 4 tem muz da bol şe vik ha ki mi yet sağ-lan mış, gös te ri ba rış çı ve ör güt len miş bir


40 41

gös te ri ha li ne dö nüş tü rül müş ve ay nı ge ce bol şe vik le rin çağ rı sıy la gös te ri le re son ve ril miş tir. (Ni san Tez le ri, s-83)

Ne var ki hü kü met, ay nı ge ce kar şı dev-rim ci bir sal dı rı baş lat tı. En vah şi an ti-ko-mü nist bir lik ler Pet rogr ad‘a ge tir til di. Bol-şe vik ga ze te ler ka pa tıl dı. İş çi semt le rin de bü yük bir tu tuk lan ma kam pan ya sı baş la tıl-dı. Ölüm ce za sı ye ni den yü rür lü ğe gir di. İş çi le rin ve dev rim ci bir lik le rin si lah sız lan-dı rıl ma sı na ka rar ve ril di. Tem muz gös te ri-le rin den 5 gün son ra Le nin şöy le di yor du. “Kar şı dev rim ör güt len di, pe kiş ti ril di ve dev let te fi ili ola rak ik ti da rı ele ge çir di. Ger çek te Rus ya’da asıl dev let ik ti da rı şim-di as ke ri dik ta tör lük tür.” (C. 6, s. 591)

O gü ne ka dar bol şe vik le rin te mel tak ti-ği, bur ju va hü kü me te kar şı iş çi-as ker tem-sil ci le ri sov ye ti nin ik ti da rı nı ger çek leş tir-mek ti. Ya ni, ik ti da rı, bur ju va hü kü met ten, va ro lan iş çi-as ker-köy lü sov yet le ri nin al ma sı ve sov yet le r de de bol şe vi k le rin-ko-mü nist pro le tar ya nın ço ğun luk sağ la ma sı tak ti ğiy le sos ya list dev rim stra te ji si yü rüt-mek, bol şe vik le rin tu tu muy du. Bu nun için bur ju va hü kü me tin en ge niş bi çim de teş hi-ri ne, en ge niş yı ğın la rın bu te mel de ik na edil me si, iş çi le rin bi linç ve ör güt lü lük ko nu la rın da dü zey le ri nin yük sel til me si, sov yet ler de kü çük bur ju va par ti le ri ni tec rit ede rek ço ğun lu ğun sağ lan ma sı ve tüm bun la rın ba rış çıl bir si ya sal çiz gi iz le ne rek ger çek leş ti ril me si he def le ni yor du. 3-4 Tem muz olay la rın dan son ra du rum de ğiş ti. İki li ik ti dar so na er di. As ke ri dik ta tör lük ku rul du. “Bü tün ik ti dar sov yet le re” slo ga nı ni san, ma yıs, ha zi ran ay la rın da ve 5-9 tem-mu za ka dar, ya ni ger çek ik ti da rın as ke ri

dik ta tör lü ğe geç ti ği ana ka dar müm kün ol muş olan dev ri min ba rış çıl ge liş me si nin slo ga nı ol du. (Ni san Tez le ri, s. 89)

Bol şe vik Par ti ve pro le tar ya için ye ni bir sü reç baş la mış tı. Bol şe vik Par ti, Le nin’in tak ti ğiy le “Ba rış çı yol lar hak kın-da ha ya le ka pıl mak yok, de ği şik ey lem ler yok, şu an da ka ra yüz le rin ve ka zak la rın kış kırt ma la rı na ya nıt ver mek yok, güç le rin bi ra ra ya top lan ma sı ve ye ni den ör güt le ni şi, sı kı bir şe kil de ha zır lan ma” tak ti ğiy le ye ni sü re ci kar şı lı yor du.

26 Tem muz-3 Ağus tos 1917 ta rih le ri ara sın da Pet rog rad’da top la nan VI. Par ti Kong re si’ nin ya yın la dı ğı ma ni fes to da be lir ti len ler Bol şe vik Par ti’ nin yö ne li mi ni or ta ya ko yu yor du. Şöy le di yor du Ma ni fes-to’ nun son söz le ri, “Öy ley se ye ni sa vaş la ra ha zır la nın, si lah ar ka daş la rı. Azim le, ce sa-ret le ve sü ku net le, pro vo kas yo na ka pıl-mak sı zın güç top la yın ve sa vaş kol la rı nı zı ku run. Pro le ter ler ve as ker ler, par ti bay ra ğı al tın da top la nın. Kö yün ezi len le ri bay ra ğı-mız al tın da top la nın.” (Sta lin, C.15, s.228)

Bu ara da Ge ne ral Kor ni lov, hü kü me ti as ke ri ve sa yet al tı na alı yor ve par ça par ça as ke ri dik ta tör lü ğü ilan et mek için ha zır lık-la rı nı yü rü tü yor du. 21 ağus tos ta Kor ni lov bir lik le ri Pet rogr ad’a doğ ru sal dı rı ya geç ti. Sov yet le ri bü tü nüy le or ta dan kal dır ma yı he def li yor lar dı. Dev ri mi “de vir mek ve kan la” bas tır mak için Kor ni lov’la kol ko la, bol şe vik le re sal dı rı yı ör güt le yen sos ya list-dev rim ci Krensky, bu kez Kor ni lov ayak-lan ma sı kar şı sın da bol şe vik ler den yar dım is te di.

Le nin, Kor ni lov ayak lan ma sı nı bek len-me dik bir ge liş me ola rak ni te le di ve “Bek-


42 43

len me dik her dö nüm nok ta sı gi bi, bu da, tak tik bir göz den ge çir me ve bir de ği şik lik ge rek ti ri yor ve her göz den ge çir me de ol du-ğu gi bi il ke ler den ay rıl ma mak için aşı rı de re ce de sa kı nım lı ol mak ge rek ti ği ni or ta-ya koy du.” (Ni san Tez le ri, s.115)

Kor ni lov ayak lan ma sı kar şı sın da ge ri ci hü kü me ti des tek le mek ge rek ti ği ni sa vu-nan la ra kar şı Le nin ve Bol şe vik Par ti ’nin tu tu mu açık ve net ti. “Ge çi ci hü kü me ti des tek le mek yan lış tır ve il ke ler den ay rıl-ma yı ge rek ti rir.” Le nin, hü kü me ti des tek le-me eği li mi gös te ren bol şe vik le ri olay la rın dal ga la rı na ka pı lıp sü rük len mek le eleş ti ri-yor du.

“Kor ni lov’la sa va şa ca ğız” di yor du le ni-nist ler, “ama ‘Krens ky’i des tek le me ye ce-ğiz.”

Le nin, 30 ağus tos (12 ey lül)’de şöy le ya zı yor du: “Anın özel li ği ni he sa ba kat mak ge re kir. Onu (Hü kü me ti-PD) he men de vir-me ye ça lış ma ya ca ğız, biz şim di bir baş ka bi çim de ve da ha açık ça sı (Kor ni lov ile sa va şın) hal kın gö zün de Krens ky’nin güç-süz lük ve du rak sa ma la rı nı gös te re rek sa va-şa ca ğız. Bu nun da ha ön ce de ya pı yor duk. Ama şim di baş lı ca iş ol du.” (Ni san Tez le ri, s. 116)

Ayak lan ma Ka ra rıEy lül ayın dan iti ba ren bol şe vik ler, sov-

yet ler de gi de rek et kin lik le ri ni art ır dı lar. Le nin, 23 ey lül de iki baş kent te, iş çi ve as ker ve kil le ri sov yet le rin de bol şe vik le rin ço ğun lu ğu el de et tik le ri ni söy lü yor du ve de vam edi yor du, “Bol şe vik ler ik ti da rı ele ala bi lir ler ve al ma lı dır lar.” (age, s-130)

3-4 Tem muz gün le ri ne gö re de ği şen ney di. O gün ik ti da rı al ma ya yel ten me yen bol şe vik ler, ara dan kı sa bir sü re geç tik ten son ra ayak lan ma nın va kit ge çi ril mek si zin ör güt len me sin den sö z e di yor lar dı. Bu nun baş lı ca ne den le ri şun lar dır:

3-4 Tem muz’da;- Dev ri min ön cü sü olan pro le tar ya,

he nüz ço ğun luk la bol şe vik le rin ar ka sın da de ğil di.

- Dev rim ci coş ku, he nüz bü yük halk yı ğı nı nı ka zan ma mış tı.

- Düş man lar ara sın da ve ka rar sız kü çük bur ju va zi ara sın da, o za man cid di bir si ya-sal ge niş lik te ki du rak sa ma lar yok tu.

Bu ko şul lar da ayak lan ma için o gün ler-de “Bir yan lış lık olur du, ik ti da rı ne mad de-ten ne de si ya si ola rak ko ru ya bi lir dik” di yor du Le nin (Ni san Tez le ri, s. 130).

Fa kat du rum ar tık de ği şi yor du. Sov yet-ler can la nı yor, ye ni le ni yor ve en önem li si bol şe vik le şi yor du. “Tüm ik ti dar sov yet le-re” slo ga nı tek rar gün de me ge li yor du. Ama es ki sin de ol du ğu gi bi, ik ti da rın ba rış çıl yol lar dan dev ri şi arı ola rak de ğil, bir ayak-lan ma şi arı ola rak. Bu sı ra da Sos ya list Dev rim ci Par ti ’de sol bir grup or ta ya çı kı-yor. Men şe vik ler de de bol şe vik le re sı cak ba kan “En ter nas yo na list ler” ad lı grup laş-ma lar mey da na ge li yor du. Kar şı saf lar da çö zül me baş la mış tı. İş te tam da bu sı ra da dev ri min ve ha me ti ni far ke den men şe vik ler ve sos ya list dev rim ci ler, dev rim dal ga sı nı za yıf la ta bil mek için ye ni bir ham le yap tı-lar. 12 Ey lül 1917’de sos ya list par ti le rin, uz laş ma cı sov yet le rin, sen di ka la rın, zems-to vo la rın, ti ca ret ve sa na yi çev re le ri nin ve as ke ri bir lik le rin ka tıl dı ğı bi r Tüm Rus ya


42 43

De mok ra tik Kon fe ran sı top la dı lar. Kon fe-rans, ön par la men to ola rak bi li nen bir ge çi-ci cum hu ri yet şu ra sı kur du. (Sta lin, Eser-ler, C.15, s.232) Le nin, ön par la men to nun ke sin lik le boy kot edil me si ge rek ti ği ni sa vu nu yor du. Çün kü “Ön par la men to nun ama cı bo no par tist bir sah te kar lık tır”, ön par la men to nun “bi ri cik ama cı kit le le ri ya nılt mak, iş çi ve köy lü le ri do lan dır mak, on la rı yak laş mak ta olan ye ni dev rim den uzak laş tır mak” tır. (Seç me Eser ler, Le nin, C.6, s. 245) Ka me nev, ön par la men to yu sa vun du ve onu terk et mek is te me di. Ama so nuç ta bol şe vik ler ön par la men to yu boy-kot et ti ler ve ayak lan ma için hum ma lı bir ça lış ma ya gi riş ti ler. 23 ey lül de (10 ekim) RSDİP MK du rum de ğer len dir me si ya pa-rak ayak lan ma ka ra rı alı yor du.

MK Ka ra rı na gö re;- Rus dev ri mi nin ulus la ra ra sı çap ta yap-

tı ğı et ki ne de niy le (Al man do nan ma sın da pat lak ve ren ayak lan ma bir ör nek tir) em per ya list dün ya dev ri mi ni boğ mak için ha zır lık yap mak ta dır.

- Rus bur ju va zi si, yü rüt tü ğü em per ya-list sa vaş ta tam bir boz gu na uğ ra mış ve Pet rog rad Al man la r’a tes lim et me ha zır lı-ğın da dır.

- Pro le tar ya par ti si sov yet ler de ço ğun lu-ğu ele ge çir miş tir.

Bu nun dı şın da köy lü le rin ayak lan ma la rı ve par ti ye gir me le ri hız la art mak ta dır.

Bu ko şul lar da ye ni bir Kor ni lov ayak-lan ma sı ile dev ri mi boğ ma ha zır lık la rı sü rer ken, tüm bu ko şul lar da si lah lı ayak-lan ma gün de me gir miş tir. Da ha da öte si, si lah lı ayak lan ma ka çı nıl maz ha le gel miş ve ta ma men ol gun laş mış tır. Böy le bir an da

ayak lan ma yı ger çek leş tir me mek dev ri me, pro le tar ya ya iha net an la mı na ge lir. (Seç me Eser ler, Le nin, C. 6, s. 313)

Le nin, 6 ka sım da (24 ekim) MK üye le-ri ne yaz dı ğı mek tup ta “Du rum son de re ce kri tik, şim di ayak lan ma yı her han gi bir bi çim de ge cik tir me nin ger çek ten ölüm an la mı na ge le ce ği ni” be lir ti yor du.

Er te si gün 7 ka sı mı (25 eki m) kı zıl mu ha fız lar ve dev rim ci bir lik ler gar la rı, pos ta ne yi, telg raf ha ne yi, ba kan lık la rı ve dev let ban ka sı nı iş gal et ti ler, ön par le mon-to yu da ğıt tı lar, ay nı ge ce 25 eki mi 26 eki-me bağ la yan ge ce kış lık sa ra yı ele ge çir di-ler ve ge çi ci hü kü me ti tu tuk la dı lar.

“Böy le lik le ye ni bir ça ğın, bü yük sos-ya list dev rim ça ğı nın baş la dı ğı nı müj de le-di ler.” (Sta lin, C.15, s. 237)

Bu gün, pro le tar ya nın ye ni Ekim ler ya rat ma sı için uy gun ko şul lar Ekim ön ce si gün le re gö re hiç de az de ğil dir. Da ha sı, nes nel ola rak bu gün ko şul lar sos ya lizm için çok da ha faz la ol gun laş mış tır. Ve pro-le tar ya, dü ne gö re bu ba kım dan çok da ha şans lı sa yı lır. Bu, hem ta rih sel tec rü be ne de niy le böy le dir, hem de ka pi ta lizm nes-nel ola rak 1917’den çok da ha faz la sos ya-lizm ko şul la rı nı bağ rın da bü yüt müş ve ol gun laş tır mış tır.

Pro le tar ya, Ekim’den bu ya na bur ju va-zi ye kar şı za fe rin ola nak lı ol du ğu nu ve bu nun yal nız ca Rus ya ile sı nır lı kal ma-yıp,As ya ve Av ru pa’nın bir çok ül ke sin de ger çek leş ti ği ni gör müş tür.Ke za peş pe şe ku ru lan bir di zi halk cum hu ri ye ti, Çin, Vi et nam, Kü ba, Ni ka ra gua dev rim le ri, emek çi sı nıf la rın en kan lı dik ta tör lük le re kar şı em per ya liz min bu dik ta tör lük le ri


44 45

bü tün ola nak la rıy la des tek le me le ri ne rağ-men ga lip ge le bi le cek le ri ni gös ter miş tir.

Ve ter si ola rak pro le tar ya, ne den li mu az zam ka za nım la ra yol açar sa aç sın, ka pi ta list ku şat ma al tın da re viz yo niz me ve her tür den opor tü niz me kar şı uya nık lı ğı nı yi ti ren bir pro le tar ya nın ve sos ya list dev le-tin ye nil gi ye mah kum ol du ğu nu da gör-müş tür. Yi ne Çin, Vi et nam, Ni ka ra gua vb. dev rim ler de ol du ğu gi bi, pro le tar ya de mok ra tik dev ri min ba şı na ge çip onu sos-ya list dev ri me dö nüş tür me dik çe, kü çük bur ju va zi ile dev rim ci it ti fak tan son ra ön der li ği ele ge çi rip sos ya liz me yö nel me-dik çe, ka pi ta liz min dev ri mi ye nil gi ye uğ ra-tıp bir kez da ha za fe ri ni ilan ede ce ği ni gör-müş tür.

Pro le tar ya, sos ya liz me dün ya ça pın da nes nel ola rak 1917’den çok da ha ya kın dır. O gü nün çö züm le me si ge re ken bir çok so ru nu, ge nel an la mıy la fark lı laş mış ve pro le tar ya için da ha az zah met le ve da ha kı sa za man da çö züm le ne bi le cek so run la ra dö nüş müş tür.

Ka pi ta list em per ya list sis tem, ya rat tı ğı so nuç lar ile ken di so nu nu ha zır la yan ko şul la rı da ha hız lı üret mek te dir. Ser ma ye çok da ha faz la mer ke zi leş miş, üre tim çok da ha bü yük oran da top lum sal laş mış, kü çük bur ju va sı nıf lar gi de rek et kin li ği ni da ha faz la yi tir miş, bu na kar şın iş çi sı nı fı da ha çok bü yü müş, iş siz lik art mış, aç lık, se fa let, ev siz lik, eği tim siz lik vs. so run lar çok da ha ya kı cı so nuç lar do ğur muş tur. İş çi ler ve tüm yok sul kat man lar ile bur ju va lar ara sın da ki ge lir uçu ru mu de rin leş miş tir.

Tek nik te ki her ye ni ge liş me sos ya liz mi de ğil ka pi ta liz mi, ya ni onun üze rin de yük-

sel di ği, üre tim araç la rı üze rin de ki bi rey sel mül ki yet sis te mi ni da ha çok faz la ge rek siz ha le ge tir miş tir. Tek nik te ki mu aaz zam ge liş me, bir di zi ka pi ta lis tin yok ol ma sıy la so nuç la nır. Ka pi ta list ler bir yan dan re ka bet için de ayak ta kal mak için tek ni ği ge liş tir-mek zo run da ka lır lar ken, di ğer yan dan tek-nik te ki her ye ni ge liş me nin ken di le ri ni yok et me ye gö tür dü ğü nü gör dük le rin den, ola-bil di ği oran da te kel le şe rek bu yön lü ge liş-me yi en gel le me ye ça lı şır lar. Bu gün bü tün mu az zam gö rün tü sü ne rağ men ger çek te ka pi ta list, özel mül ki yet ne de niy le, ger çek-te tek nik iler le me ol ma sı ge re ken dü ze yi ne gö re, yal nız ca bir cü ce dir. Bur ju va lar, aşı rı kar lar la oluş tur duk la rı ser ma ye bi ri kim le ri-ni ye ni den üre ti me ya tır mak ye ri ne çok az bir bö lü mü ye ni den üre ti me dö nü yor. Onu asa lak ser ma ye, pa ra ser ma ye ola rak kul-lan ma yı yeğ li yor lar. Bor sa nın bu den li şiş-me si nin ne de ni bu dur.

Ser ma ye, 20. yy baş la rın da ol du ğun dan mil yon lar ca kez da ha faz la ve da ha hız lı do la şı ma gir mek te dir. Ulus la ra ra sı ti ca ret de va sa bo yut lar da art mış tır. Ulus la ra ra sı te kel le rin et kin li ği çok da ha hız lı bü yü-müş tür. Ye ni sö mür ge ler, em per ya liz me ik ti sa di, ma li, si ya si ba ğım lı lık la rı azal mak bir ya na da ha da art mış tır. Ser ma ye, bir yan dan do la şı mı için ulu sal çit le ri pa ram-par ça edip da ğıt ma eği li mi ta şır ken, di ğer yan dan gir di ği yer ler de ken di ni ko ru ya cak, güç lü ulu sal dev let le rin var lı ğı nı var lı ğı nın gü ven ce si ola rak gör mek te dir.

Be lir ti ler den ula şı la cak so nuç bel li dir. Tek tek ül ke ler de dev rim, em per ya list ka pi ta list sis tem üze rin de 20. yy ba şı na gö re çok da ha et ki le yi ci dar be ler in di re-


44 45

cek tir. Em per ya list sis tem den kopar tıl mış her ül ke, em per yaliz min bağ rına sap lan mış bir han çer olarak es kisine göre çok daha öl dürücü olacak tır.

Ekim, bugün çok daha gün cel dir. Ama bizi suç layan lar yanılıyor lar. Kimileri bizi Ekim’i tek rar et meyi savun mak la eleş tir-mek tedir ler. Bırakalım on lar öy le düşün-sün. Biz biliyoruz ki, Ekim’i ay nı biçim de tek rar et mek olanak sız dır. Ne bugünün koşul ları 1917 Rus ya’sının koşul larıy la bir-dir, ne de bugün kü proletar yanın bilinç düzeyi o gün kü proletar ya ile ay nıdır. Evet, biz Ekim’i savunuyoruz. Onun ev ren sel il kelerini savunuyoruz. Çün kü Ekim’in öner diği çözüm ler, temel il keler bugün için de geçer lidir. Proletar ya dik tatör lüğü, sov-yet tipi dev let, tek ül kede sos yalizm vb. bun ların her birinin han gi yol lar dan, han gi biçim ler den ger çek leşeceğini dev rimin gelişim yolu ve yaratacağı kurum lar tarafın dan belir lenecek tir. Ama her koşul da özü ay nı olacak tır.n

MZD Revizyonizmi Antimarksizmdir

46 47

Bir Belge


— İrfan ÇELİK —

Mao Ze dung re viz yo niz mi ni red det me mü ca de le si ön cel le ri mi zin ko mü nist ni te li-ğe ev ril me le rin de ta yin edi ci bir dö ne me ci ifa de edi yor du. Bu en azın dan ide olo jik, te orik te mel açı sın dan böy ley di.

Ön ce lle ri miz, MZD re viz yo niz mi ne kar şı mü ca de le yi, te orik mü ca de le kam-pan ya sı ve üzer le rin de ki et ki le re kar şı mü ca de le ça lış ması ve da ha sı iş çi sını fı na ön der lik mis yo nun da baş lı ba şı na ni te lik sel de ğiş me çabası ola rak ele al dı lar.

İr fan Çelik de ön cel le ri mi zin ön der kad ro la rın dan bir yol daş ola rak bu mü ca-de le nin ön safl ar ın day dı.

İr fan yol daş, MZD reviz yoniz mine kar-şı geniş çap lı ideolojik mücadele yazıları hazır lama çalış ması için dey ken 25 Haziran 1980’de düşmanın eline düştü. Beş bölüm olarak planladığı yazısının I, III ve V. bölümlerini ana hatlarıyla hazırlamıştı. Anısına yoldaşın yazısını yayımlıyoruz.

İrfan yoldaşın üç bölümünü hazırladığı yazısının bölümlerin önlerine açıklama notu ve yazı planına uygun ara başlıkları ve ana başlık koyduk.


46 47

(I) Marksist-Leninist Parti Öğretisi Bakımından ÇKP ve “MZD”

Bura da ko nu la rın sı ra lan dı ğı plan da “V. Parti Öğretisi” olarak ifade edilen kısım işlenmektedir. Bu bölümde ele alına-cak yanlara ilişkin bir plan yoktur. Fakat aslında ilk iki paragrafta bölümün kapsamı çiziliyor. Hazırlanmış olduğu kadarıyla yayımladığımız bölüm, tarihsel kökleriyle birlikte ÇKP’nin kuruluş dönemine ilişkin değerlendirmeleri kapsamaktadır.

Baş tan be ri ÇKP’ye ha kim ol ma müca-dele si ve ren Mao Ze dung kli ği nin 1935 yı lın da Par ti’nin yö ne ti mi ni ke sin ola ra k e le ge çi r me sin den son ra, ÇKP’nin te ori ve prat iği ne re viz yo nist Mao Ze dung Dü şün-ce si dam ga sı nı vur muş tur. 1953 sonrası için ÇKP faaliyetlerini değerlendirmekle Mao Ze dung’un gö rüş le ri ni de ğer len dir-mek bir bi rin den ay rı la maz. Bu dö nem için Mao Ze dung’u de ğer len dir mek, ÇKP’yi de ğer len dir mek tir. Ve bu ko nu da, 5 cilt te top la nan Mao’nun gö rüş le ri ge re ken den faz la ve ri ile do lu dur. An cak 1935 ön ce si için du rum fark lı dır. 1935 ön ce sin de Mao Ze dung’un güç lü bir hi zi bi bu lun ma sı na, yö ne tim de za man za man et ki li ol ma sı na, ba zı böl ge ler de ha ki mi yet sağ la ma sı na rağ men par ti ye ha kim ola ma mış tır. Bu ne den le ÇKP’nin 1935 ön ce si ni de ğer len-di rir ken, Mao Ze dung’un gö rüş le ri ye ter li ve ri ola r ak ele alı na maz lar. ‘35 ön ce sin de par tinin fa ali yet le riy le il gi li ola rak bel ge ler ol duk ça sı nır lı dır. Bu dö ne me en faz la bil-

gi yi ne Mao’nun ya zı la rı için de var dır. Şüp he siz ki, de ğer len dir me ya par ken, çe şit li yön le riy le so ru na ışık tu tan bu bil gi-ler den doğ ru ya rar lan mak ge rek mek te dir.

ÇKP, ku ru lu şun dan bu gü ne te orik, si ya-si ve ör güt sel bir bü tün lü ğe, bu nun so nucu ola rak da ira de ve ey lem bir li ği ne sa hip ola ma mış tır. Par ti nin ku ru luş kong re si olan 1. Kong re, üç ay rı plat form üze rin de üç hi zi bin mü ca de le are na sı ol muş tu.

1927 yı lı na ka dar yö ne tim de ağır lı ğı olan Çen Du-siu kli ği ne gö re, Çin’de pro-le tar ya “çok genç” ve “ha zır lık sız”dı, “çok ge ri ve ap tal”dı. Ko mü nist bir par ti kur-mak için şart lar ol gun de ğil di. De mok ra tik dev rim ise bur ju va zi nin so ru nuy du. O şart-lar da çe şit li re form la rı sa vu na rak bur ju va-zi yi de mok ra tik dev ri me ön der lik et me si için zor la mak ge re ki yor du. Bu nun için en uy gun olan da çe şit li re form la rı sa vu nan, Çin’in so run la rı nı tar tı şan bir “mark sist ku lü bün” ku rul ma sıy dı.

Çen Du-siu, köy lü le rin ko mü nist par ti si ön der li ğin de de mo kra tik dev rim mü ca de-le si ne se fer ber edi le bi le ce ği ne inan mı yor, köy lü lü ğün ta şı dı ğı dev rim ci po tan si ye li kü çüm sü yor, pro le tar ya nın gü ve ni lir bir bağ la şı ğı ol du ğu nu kav ra mı yor du.

Çen Du-siu’nun li be ral-men şe vik gö rüş le ri ne kar şı lık, Çan Kua-tao k li ği Çin’de bur ju va de mok ra tik dev ri min gün-dem de ol du ğu nu red de di yor. Çin’in sos ya-list dev rim aşa ma sın da ol du ğu nu, part inin gün de mi ne pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü koy-ma sı ge rek ti ği ni sa vu nu yor du. Bu klik de, köy lü lü ğün dev ri mci po tan si ye li ni yad sı-yor du. Troç kist gö rüş ler savu nan bu klik, ka tı şık sız dev rim yap ma ha ya li için de


48 49

ol du ğun dan, pro le tar ya nın di ğer halk sı nıf-la rıy la it ti fak lar ku ra bi le ce ği, kur ma sı ge rek ti ği an la yı şı nı da red dedi yor du. Çün-kü it ti fak lar si ya se ti olan la rın saf dev rim an la yış la rıy la çe li şi yor du.

Her iki kli ğin gö rüş le ri ne de ka tıl ma yan Mao Ze dung’un ilk kong re de sa vun du ğu gö rüş ler di ğer le ri ninki ka dar bi lin me mek le bir lik te, de mok ra tik dev ri mi sa vun du ğu ve Çang Kao-tao’ya gö re, Çen Du-siu’ya da ha ya kın ol du ğu açık tır.

Kong re’de fark lı plat form la rı sa vu nan-lar, gö rüş le r in den vazgeç mek si z in ÇKP’nin ku rul ma sı nı ka rar laş tır mış lar dır. So ru nun bu ya nı nı ile ri de ele ala ca ğız.

Öte yan dan her üç gru bun da sa vun-duğu fark lı tez ler, ay nı dün ya gö rü şün den kay nak la nı yor du. Or tak öze lik le rin den bi ri si, –Çan Kao-tao he men sos ya list devri-mi sa vun ma sı na rağ men– an ti ka pi ta list pers pek ti fe sa hip ol ma ma larıy dı.

Ma ter ya list ta rih an la yı şı na gö re, in san-la rın ya şa ma sı için zo run lu olan zen gin lik-le rin üre til me si ve üre ti len şey lerin de ği-şim bi çi mi top lum sal ya pı nın te me li dir. Zen gin lik le rin üre til me si ve de ği şim tarz la-rın da ki de ğiş me, top lum sal ya pı da ki de ğiş-me yi be lir ler. Do la yı sıy la, top lum sal de ğiş-me in san ira de sin den ba ğım sız, ob jek tif bir te mel üze rin de ger çek le şir. Her top lum sal ge liş me ev re si, be lir li bir ta rih sel ge liş me aşa ma sı na, üre ti ci güç le rin be lir li bir ge liş-me se vi ye si ne te ka bül eder.

“Ge liş me le ri nin bel li bir aşa ma sın da, top lu mun mad di üre ti ci güç le ri o za mana ka dar, için de ha re ket et tik le ri mev cut üre-tim iliş ki le ri ne ya da bun la rın hu ku ki ifa-de sin den baş ka birşey ol ma yan mül ki yet

iliş ki le ri ne ters dü şer ler. Üre ti ci güç le rin ge liş me si nin bi çim le ri olan bu iliş ki ler, on la rın en gel le ri ha li ne ge lir ler. O za man bir top lum sal dev rim ça ğı baş lar. İk ti sa di te mel de ki de ğiş me, ko ca man üst ya pı yı, bü yük ya da az bir hız la al tüst eder…” (Karl Marks, Eko no mi Po li ti ğin Eleş ti ri si-ne Kat kı, s. 25-26)

Ta ri hi ge li şim sü re ci için de, sı nıf lı top-lum lar da ken di li ğin den ge liş me si nin ürü nü ola rak or ta ya çı kan top lum sal bi çim ler için de en yet kin ola nı, da ha ön ce le ri sı nır lı iş bö lü mü ne da ya nan, be lir li bir plan la ma-nın ol ma dı ğı top lum sal bi çim ler kar şı sın-da, be lir li bir plan la ma ya da ya nan iş bö lü-mü nün ala bil di ği ne ge liş ti ği ka pi ta list üre-tim di.

Üre ti mi top lum sal laş tı ran ka pi ta lizm de, ken di ev ri mi için de ki yı kı mı nın şart la rı nı ol gun laş tır dı. Ya ni ka pi ta list üre tim iliş ki-le ri gi de rek üre ti ci güç le rin ge liş me si önün de en gel ha li ne gel di.

“Top lum sal laş tı rıl mış üre tim ile ka pi ta-list mal edin me ara sın da ki çe liş ki, pro le tar-ya ile bur ju va zi ara sın da ki uz laş ma kar şıt-lık ola rak be lir di.” (Marks, En gels, Seç me Ya pıt lar, C. 3, s. 165)

Sos ya lizm bu ge liş me ev re sin de, ka pi-ta liz min özel ürü nü olan pro le tar ya ta ra fın-dan ka pi ta list üre tim bi çi mi nin tas fi ye edi-le rek, özel mül ki ye tin ko lek tif mül ki yet ha li ne ge ti ril me si te me lin de ge rçek le şe bi-lir di. İn sa nın in san ta ra fın dan sö mü rül me-si ne son ver mek, halk kit le le ri nin kur tu lu-şu nu ger çek leş tir mek an cak ve an cak bu te mel üze rin de müm kün ola bi lir di. Ka pi ta-liz min ya rat tı ğı uy gun mad di ko şul lar ol ma dan ne bi lim sel sos ya lizm den ne de


48 49

sos ya list dev ri min ger çek leş me sin den söz edi le mez di.

Mark sist ta rih an la yı şın dan, top lum sal ge liş me nin ya sa la rın dan bi ha ber olan ÇKP, söz de sos ya lizm den bah set me si ne, za man za man mark sist-le ni nist tez ler tek rar la ma-sı na rağ men, ger çek te ka pi ta lizm tas fi ye edil me den, ka pi ta liz min ko şul la rın da kit le-le rin kur tu lu şu nun ger çek le şe ce ği ütop ya-sı nı sa vun muş tur.

“Bu sa va şım lar, Çin dev ri mi nin bü yük ön cüsü Sun Yat-sen’in yö net ti ği 1911 dev-ri mi ni de içe rir. Ata la rı mız eser le ri nin ta mam lan ma sı için bi ze yol gös ter di ler. Şim di biz bu yol da yü rü yo ruz…” (Te orik Si ya sal Dü şün ce ler, s. 16) di yen Mao Ze dung, ÇKP’nin si ya se ti ko nu sun da da şun la rı söy lü yor:

“On yıl ön ce iki par ti nin bir le şik cep he-si dö ne min de Guomintang’ın Bi rin ci Mil li Kong re si’nde, Ko mü nist Par ti si ve Guomintang, Üç Halk İl ke ’si ni uy gu la ma-ya bir lik te ka rar ver di ler ve bu il ke ler 1924’ten 1927’ye ka dar bü tün sadık ko mü-nist le rin ve Guomintang’ın bü tün sa dık üye le ri nin gay ret le riy le ül ke nin ge niş alan-la rın da uy gu lan dı. Bir le şik cep he ma ale sef 1927’de par ça lan dı ve son ra ki on yıl da Guomintang, Üç Halk İl ke si’nin uy gu lan-ma sı na kar şı çık tı. Fa kat Ko mü nist Par ti-si’nin bu on yıl için de bü tün si ya set le ri Dr. Sun Yat-sen’in Üç Halk İl ke si’nin ve Üç Bü yük Si ya se ti’nin dev rim ci ru hu ile esas ola rak ay nı çiz gi dey di. Ko mü nist Par ti-si’nin em per ya liz me kar şı mü ca de le ver-me di ği gün ol ma mış tır. Bu, mil li yet çi lik il ke si nin mü kem mel uy gu lan ma sı an la mı-na ge lir. De mok ra tik iş çi köy lü dik ta tör lü-

ğü, de mok ra si il ke si nin mü kem mel uy gu-lan ma sın dan baş ka bir şey de ğil dir. Top rak dev ri mi de Hal kın Re fa hı İl ke si’nin mü kem mel bir uy gu la ma sı dır.” (SE, c. II, s. 35)

ÇKP’nin 1935 yı lın da Guomintang’a cep he çağ rı sı ya pan bil di ri sin de ki “Çin’in bu gün ih ti ya cı olan şey, Dr. Sun Yat-sen’in Üç Halk İl ke si’dir ve par ti miz bun la rın ta ma men ger çek leş me si için mü ca de le ye ha zır dır.” (Ak ta ran Mao Ze dung, ay nı yer-de) söz le ri da ha son ra ki yıl lar da söy len miş ol ma sı na rağ men, Mao’nun ak tar dı ğı mız söz le ri ni des tek le yi ci, doğ ru la yı cı ni te lik te-dir.

Mao Ze dung’un söz le ri, ÇKP’nin ku rul du ğu yıl lar da sa hip ol du ğu dev rim an la yı şı nın, yü rüt tü ğü fa ali ye tin öz lü bir an la tı mı nı içer mek te dir. Ye ri gel dik çe bu gö rüş ler üze rin de du ra ca ğız. Bu ra da ko nu-muz açı sın dan “Top rak devrimi de Hal kın Re fa hı İl ke si’nin mü kem mel bir uy gu la ma-sı dır” gö rü şü üze rin de du ra lım.

Sun Yat-sen’in “Hal kın Re fa hı İl ke si”, kü çük üre ti ci köy lü yı ğın la rı nın ka pi ta liz-min yol aç tı ğı if las lar dan kur ta rıl ma sı, ara-la rın da eşit li ğin sağ la na rak, dev le tin de yar dım la rıy la re fa ha ulaş ma la rı nı vb. içe-ren Na rod nik ütop ya la ra da ya nı yor du. Bu ha yal le ri ger çek leş tir me nin yo lu kök lü bir top rak re for mu, (top rak dev ri mi) top ra ğın mil li leş ti ril me si, köy lü le re top rak da ğı tıl-ma sıy dı. Böy le bir top rak re for mu köy lü le-rin kur tu lu şu için bi ri cik te mel di. Köy lü ler an cak bu te mel üze rin de kur tu lu şa ula şa bi-lir ler di.


50 51

Bu fi kir le rin “baş tan aşa ğı ge ri ci fi kir-ler” ol du ğu na da ha ön ce ki bö lüm de de de ğin miş tik.

Çinli na rod nik ler ve on la rın ta kip çi si olan ÇKP reviz yo nist le ri, ön ce lik le top-lum la rın ta rih sel ev ri mi nin bel li bir aşa ma-sın da or ta ya çı kan ka pi ta liz min ira di ola rak ön le ne me ye ce ği ni, ka pi ta list ge liş me yo lu-na gi ren Çin’in ka pi ta liz min yo lu nu tut mak zo run da ol du ğu nu kav ra mı yor lar dı. On lar, köy lü le re top rak da ğı ta rak, top ra ğı mil li-leş ti re rek ve bu nun gi bi da ha bir di zi ted bir ala rak ka pi ta list ge liş me nin yo lu nu tı ka ma-yı, ka pi ta liz mi at la ya rak doğ ru dan sos ya-liz me geç me yi sa vu nu yor lar dı.

Bu tez ler sa de ce bi rer ha yal di. Çün kü, “Mark sizm, bi ze, me ta üre ti mi ne da ya nan ve uy gar laş mış ka pi ta list ül ke ler le ti ca ri iliş ki ler içe ri si ne gi ren bir top lu mun, ge liş-me si nin bel li bir aşa ma sın da ka çı nıl maz ola rak ka pi ta lizm yo lu nu tut mak zo run da ol du ğu nu öğ re tir.” (Le nin, De mok ra tik Dev rim de Sos ya l De mok ra si nin İki Tak ti-ği, s. 50)

Öte yan dan ka pi ta liz min ön len me si için öne ri len ted bir ler (top rak da ğı tı mı, mil li-leş tir me vb.) –ka pi ta liz mi ön le mek bir ya na çün kü böy le birşey müm kün ola maz– ter si ne ka pi ta liz min öz gür bir şe kil de ge li-şi mi ni hız lan dı rır dı.

Le nin, Sun Yat-sen’in prog ra mı nı de ğer len di rir ken “Böy le bir re form ka pi ta-lizm çer çe ve si için de müm kün mü dür?” so ru su nu sor duk tan son ra “Müm kün ol ma-sı bir ya na bu re form en saf, en tu tar lı ve ideal ola rak en mü kem mel ka pi ta liz min ken di si dir.” (Do ğu’da Ulu sal Kur tu luş Ha re ket le ri, s. 70) ce va bı nı ve ri yor du.

Le nin, ay nı yer de top ra ğın mil li leş ti ril-me si ted bi ri üzer ine şun la rı be lir ti yor:

“Top ra ğın mil li leş ti ril me si, sa de di fe-ran si yel ran tı bı ra kıp mut lak ran tın kal dı-rıl ma sı nı müm kün kı lar. Marks’ın te ori si ne gö re top ra ğın mil li leş ti ril me si, ta rım da or ta çağ ar tı ğı te kel le rin ve iliş ki le rin aza mi te miz len me si, top rak sa tın alıp sat ma da aza mi öz gür lük ve ta rı mın ken di ni pa za ra uy du ra bil me si için aza mi ko lay lık de mek-tir.” Bu ted bi rin so nuç la rı nın or ta ça ğın kös tek le rin den kur tu lan kır da ka pi ta liz min hız la ge liş me si ola na ğı açık tır.

Ön cü le ri Rus na rod nik leri gi bi, Çinli na rod nik le rin ka pi ta liz min ön len me si adı-na sa vun duk la rı şey, fe odal kös tek le rin den kur tul muş, öz gür ce ge li şen ka pi ta lizm dir. “Ka pi ta liz min ken di si dir.”

On lar bu ka dar la da kal mı yor lar, bir adım da ha ata rak tez le ri ni; öner dik le ri re form prog ra mıy la hal kın re fa hı nın sağ la-na ca ğı, köy lü le rin kur tu la ca ğı nok ta sı na kadar iler le ti yor, bu nun adı na da sos ya lizm di yor lar.

Ka pi ta list ge liş me yo lu na gir miş olan Çin’de, ha kim sö mü rü bi çim le ri ha la fe odal sö mü rü bi çim le riy di. Bu sö mü rü bi çim le ri nin ya nın da köy lü ler, ha kim sö mürü bi çim le ri ne bağ la nan ti cari ser ma-ye ta ra fın dan da sö mü rül mek tey di. Fe oda-liz min tas fi ye si ni kap sa yan bur ju va de mok ra tik bir re form prog ra mı nın ger çek-leş ti ril me siy le köy lü le rin sö mü rü den kur-tu la ca ğı nı san mak, o gü nün Çin’in de köy-lü le rin ti ca ri ser ma ye ta ra fın dan sö mü rül-dü ğü nün yad sın ma sı dır. ÇKP re viz yo nist-le ri ve ata la rı, bi rin ci ola rak bu nu kav ra mı-yor lar dı. Da ha önem li si, re form prog ra-


50 51

mıy la fe oda liz min tas fi ye edil dik ten son ra, fe odal sö mü rü bi çim le ri nin ye ri ni ka pi ta list sö mü rü bi çim le ri nin ala ca ğı açık ken, fe odal sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sıy la hal kın re fa hı nın sağ la na ca ğı te zi, ka pi ta-lizm ko şu lla rın da sö mü rü nün yok edi le bi-le ce ği, re ka be tin kal dı rı la ca ğı, üre tim anar-şi si nin gi de ri le bi le ce ği ve son ola rak üre-tim ye ter siz li ği nin ye ri ni üre tim bol lu ğu-nun ala bi le ce ği saç ma lı ğı nın da ken di si dir. Bu gö rüş le rin sa vu nu cu la rı eko no mik, top-lum sal sis tem ler den bi ri olan ka pi ta liz min özel lik le ri ni hiç kav ra ma mış lar dır.

Üre tim araç la rı nın özel mül ki ye ti te me li üze rin de yük se len ka pi ta lizm, en te mel özel li ği üc ret li eme ğin sö mü rü sü dür. Di ğer baş lı ca özel lik le ri, üre tim de anar şi, me ta lar (emek de bir me ta dır) ara sın da yo ğun bir re ka bet ve üre tim ye ter siz li ği dir. Bu baş lı-ca un sur la rın dan so yut lan mış bir ka pi ta-lizm, an cak ba zı örüm cek li ka fa la rın dar sı nır la rı için de müm kün ola bi lir. Ka pi ta-lizm, ka pi ta lizm ola rak va r ol du ğu sü re ce bur ju va zi, emek çi ler den ar tı de ğer sız dır-ma ya de vam ede cek tir. Bu, mark sist eko-no mi po li ti ğin ABC’si dir.

Sos ya list pers pek tif le bir leş me yen re fah an la yı şı, so nuç ta ka pi ta liz min sa vu nul ma-sı dır. De mok ra tik dev rim le kit le le rin ya şam ko şul la rı sı nır lı oran da dü zel se bi le, eme ğin sö mü rü sü ne da ya nan ka pi ta lizm tas fi ye edi lip, özel mül ki ye tin ye ri ni ko lek-tif mül ki ye tin al dı ğı, üre tim anar şi si nin ye ri ni plan lı eko no mi nin al dı ğı sos ya lizm ku rul ma dan kit le le rin re fa hı sağ la na maz dı.

Gö rül dü ğü gi bi, top rak re for mu Çinli na rod nik le rin id di ası nın ak si ne emek çi le rin sö mü rül me si ni ön le ye mez di. Fe odal sö mü-

rü nün ye ri ne ka pi ta list sö mü rü bi çim le ri nin al ma sı na yol açar dı. Hız la ge li şen ka pi ta-lizm, kır lar da ge niş köy lü kit le le ri ni hız la if la sa sü rük ler, kır lar da sı nıf far klı laş ma sı-nı hız lan dı rır dı. Eşit lik ko nu sun da söy le-nen ler de ham bir ha yal di.

ÇKP re viz yo nist le ri, Sun Yat-sen’in, in san lar ara sın da eşit li ğin sağ lan ma sı ha yal le ri ne de sa hip çık mış, bu ko nu da da kü çük bur ju va öz lem le rin öte si ne ge çe me-miş tir.

“Eşit lik” slo ga nı, “öz gür lük” ve “de mok ra si” slo gan la rı bur ju va zi ye ait tir ve on la rın sö mü rü yü giz le me le ri nin bi rer ara cı dır. “Öz gür lük, eşit lik ve de mok ra si hak kın da ki ge nel söz ler, as lın da, me ta üre-ti mi iliş ki le ri ta ra fın dan bi çim le nen kav-ram la rın gö zü ka pa lı bir yi ne len me sin den baş ka birşey de ğil dir.” (Le nin, İş çi Sı nı fı ve Köy lü lük, s. 391)

Ye te nek le ri ve ih ti yaç la rı fark lı fark lı olan in san lar ara sın da mut lak bir eşit li ğin sağ lan ma sı im kan sız dır. Bu te mel üze rin de mark sist ler, eşit lik de nil di ğin de in san la rın eşit leş ti ril me si ni de ğil, in san la rın sö mü rü-den kur tu luş ta eşit li ği ni an lar lar. Bu ko nu-da Sta lin şun la rı söy lü yor:

“… Mark sizm eşit lik ten, ki şi sel ge rek-sin me le rin ve ya şa yış tar zı nın tek dü ze ye ge ti ril me si ni de ğil, sı nıf la rın kal dı rıl ma sını an lar. Ya ni, a) bir kez ka pi ta list ler dev ril-dik ten ve mülk le rin den edil dik ten son ra tüm ça lı şan la rın sö mü rü den kur tu luş ta eşit ol ma la rı nı; b) üre tim araç la rı bir kere tüm top lu mun mül ki ye ti ha li ne gel di mi, her kes için, üre tim araç la rı nın özel mül ki ye ti nin kal dı rılm asın da eşit lik; c) her kes için ye te-nek le ri ne gö re ça lış ma yü küm lü lü ğün de


52 53

eşit lik ve tüm ça lı şan lar için eme ğin, işi nin kar şı lı ğı nı al ma hak kın da eşit lik (sos ya list top lum); her kes için ye te ne ği ne gö re ça lış-ma yü küm lü lü ğün de eşit lik ve tüm ça lı şan-lar için ge rek sin me le ri ne gö re al ma hak-kın da eşit lik (ko mü nist top lum). Ve mark-sizm, in san la rın be ğe ni le ri nin ve ge rek sin-me le ri nin ni ce lik ya da ni te lik ba kı mın dan, ne sos ya lizm dö ne min de ne de ko mü nizm dö ne min de bir bi ri nin ay nı ve eşit ol ma dı ğı, ola ma ya ca ğı il ke sin den ha re ket eder.”

Mark sist eşit lik an la yı şı böy le dir.“Mark sizm hiç bir za man baş ka bir eşit-

lik ta nı ma mış tır ve ta nı ma mak ta dır.” (Le ni niz min So run la rı, s. 576-577)

ÇKP, kit le le rin re fa hı ve eşit lik ko nu-sun da da mark sist bir mev zi de de ğil, kü çük bur ju va opor tü niz mi nin ba ta ğın day dı.

Ko mü nist ler, mar ksist ta rih ve eko no mi bi li mi nin ışı ğın da, ka pi ta lizm şart la rın da kit le le rin kur tu lu şu nun ola ma ya ca ğı bi lin-ciy le ha re ket eder ler. Yi ne on lar, ka pi ta list üre ti min top lum sal ni te li ğiy le, özel mül ki-yet ara sın da ki çe liş ki te me li üze rin de yük-se len pro le tar ya ile bur ju va zi ara sın da ki uz laş maz kar şıt lık tan ha re ket le, ka pi ta liz-min tas fi ye edi le rek onun ya rat tı ğı te mel üze rin de sos ya liz min ku rul ma sı so nu cu na ula şır lar. Sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sı-nın, do la yı sıy la tek yo lu, tüm emek çi kit le-le rin tek kur tu luş yo lu bu dur.

"Fa kat, Çin Na rod ni ki bu mi li tan de mok ra si ide olo ji si ni ön ce sos ya list düş-ler le,Çin'in ka pi ta list yo lu at la ma sı,ka pi ta-liz min ge liş me si ni ön le me si umut la rıy la, son ra da bir kök lü top rak re for mu pla nı ve bu re form dan ya na ol mak la bi ra ra da gö tü-rü yor. Bu son iki ide olo jik ve si ya si eği lim-

de Na rod niz mi, ya ni bu de yi min özel an la-mın da, de mok ra si den fark lı de mok ra si ye bir ek olan Na rod niz mi mey da na ge ti ren un sur yat mak ta dır."

Fa kat an la şıl dı ğı na gö re Çin de mok ra tı-nın sub jek tif ola rak fi kir le rin den ve prog-ram la rın dan, ger çek te sa de ce "gay rimen kul mül ki yet"in "bü tün hu ku ki te mel le ri nin de ğiş ti ril me si" için bir prog ram, sa de ce fe odal sö mü rü nün kal dı rıl ma sı için bir prog ram çık mak ta dır." (Do ğu'da Ulu sal Kur tu luş Sa vaş la rı, s. 68-69)

Sun Yat-sen'e gö re, köy lü yı ğın la rı ka pi ta liz min kö tü lük le rin den kur ta rıl ma lıy-dı. Me ta eko no mi si nin kü çük üre ti ci yı ğın-la rı nı hız la if la sa sü rük le me si nin önü ne ge çil me liy di. Bu nun tek yo lu ise ka pi ta list ge liş me yi dur dur mak tı. Böy le ce köy lü ler if las tan kur tu la cak lar dı. Top ra ğın mil li leş-ti ril me si, top rak sız ve az top rak lı köy lü le re top rak da ğı tı mı ve köy lü le re çe şit li yar-dım lar da bu lu nul ma sı ka pi ta list ge liş me yi ön le ye cek ti. Da ha önem li si köy lü ler ara-sın da eşit lik sağ la na cak tı. Köy lü yı ğın la rı-nın re fa ha ulaş ma sı nın yo lu da yi ne prog-ram da öne ri len kök lü top rak re for muy du.

Tıp kı Rus Na rod nik le ri nin yap tı ğı gi bi, Çinli na rod nikin ka pi ta liz min ön len me si ve köy lü le rin yok sul luk tan bu yol la kur ta rıl-ma sı adı na sa vun du ğu re form lar, ka pi ta-lizm çer çe ve si için de ger çek le şe bi lir ve tu tar lı, hız lı bir ka pi ta list ge liş me için uy gun or tam ya ra tır. Onun sos ya liz mi "ger çek leş tir mek" için sa vun du ğu ted bir ler, ka pi ta liz min öz gür ge li şi mi ni, do la yı sıy la sı nıf lar ara sın da ki ay rış ma yı hız lan dı ra rak, köy lü yı ğın la rı nın da ha bü yük hız la if la sı-na yol aça cak ted bir ler di.


52 53

Top lum sal ge liş me nin ya sa la rı ob jek tif-tir. Top lum sal ku rum lar ve ik ti sa di ka te go-ri ler, top lu mun ta rih sel ev ri mi so nu cu do ğar, ge li şir ve yok olur lar. Top lum sal ge liş me, ko mü nizm ön ce si top lum lar da in san lar ta ra fın dan bi linç li ola rak dü zen le-nip in şa edi le mez ler. Bu top lum lar da ta rih ken di li ğin den bir ge li şim sey ri iz ler. Söz-ko nu su ku rum lar ve ka te go ri ler, sı nıf lar, örg üt ler ya da ki şi ler açı sın dan ge rek li ol du ğu için ya ra tıl ma mış lar dır. Ay nı şe kil-de; ba zı sınıf lar, ör güt ler ya da ki şi le rin is te ği ile de or ta dan kalk maz lar. Bu ku rum ve ka tego ri le rin yı kıl ma la rı nın mad di şart-lar ol gun laş tı ğı za man, ani baş lan gıç ta üre-ti ci güç le rin ge li şi mi ile uyum lu luk ar ze-den üre tim iliş ki le ri, top lu mun üre ti ci güç-le ri nin ge liş me si nin önün de en gel ha li ne gel di ği za man, iş te o za man uz laş maz sı nıf kar şıt lık la rı üze rin de "top lum sal dev rim ça ğı" baş lar.

Ta rih sel ge liş me nin bel li bir ev re sin de or ta ya çık mış olan ka pi ta lizm, yo k ol ma sı-nın mad di ko şul la rı oluş tu ğun da –ki, bu te me li ka pi ta lizm ken di ta ri hi ge li şi mi için-de ya ra tır– pro le tar ya nın mü ca de le siy le tas fi ye edi le bi lir. Sos ya lizm, do la yı sıy la kit le le rin kur tu lu şu da ka pi ta liz min ya rat tı-ğı ve her gün ya rat ma ya de vam et ti ği, bü yük çap ta üre tim te me li üze rin de sos ya-liz min in şa sıy la ger çek le şe bi lir.

Ka pi ta list ge liş me yo lu na gi ren Çin'de de ka pi ta list me ta eko no mi si nin ge liş me si, re ka bet ve bu nun so nu cu ola rak hız la üre ti-ci le rin üre tim araç la rın dan tec rit ol ma sı nı, ge niş kit le le rin hız la yok sul laş ma sı nı, bir avuç azın lı ğın da ha bü yük hız la zen gin leş-me si ni ira di ola rak dur dur mak, ta rih sel

ge liş me nin kar şı sın da dur mak tı. Bu dü şün-ce ler dü pe düz ge ri ci ütop ya lar dı. Sun Yat-sen'in yap ma ya ça lış tı ğı da buy du. Sun Yat-sen ve onun la bir lik te ha re ket eden kü çük bur ju va de mok rat la rın hal kın ,özel-lik le de köy lü yı ğın la rı nın kur tu lu şu için; ka pi ta list ge liş me nin ön len me si için sa vun-duk la rı ted bir ler ka pi ta list bir mül ki te mel üze rin de öz gür ce ge li şi mi ne, do la yı sıy la da on la rın is tek le ri nin ter si ne ola rak, eşit siz li-ğin, yok sul lu ğun dev bo yut la ra ulaş ma sı na yol açar dı. Ka pi ta list ge liş me yi, eşit siz li ği gi der mek adı na, da ha öz gür ka pi ta list ge liş me, da ha bü yük eşit siz lik. İş te ütop ya-cı lı ğın çık ma zı.

Çin'de fe oda liz min te mel le rin den sar sıl-mış, ül ke yıl lar ön ce pa za ra açıl mış, ha la eko no mi nin bü tü nün de ha kim sö mü rü bi çi-mi fe odal sö mü rü ol ma sı na kar şın me ta eko no mi si nin ge li şi mi ne bağ lı ola rak re ka-bet ve eşit siz li ğin ürü nü olan kır lar da fark-lı laş ma be lir gin hal al mış tı. Çin'in na rod ni-ki Sun Yat-sen, köy lü mül ki ye ti nin or ta-çağ cıl bi çim le rin in ka pi ta liz me rağ men, ka pi ta lizm şart la rın da ko ru na bi le ce ği düş-le ri ku ru yor du. O, kü çük köy lü mül ki ye ti-nin fe odal, ata er kil üre tim bi çim le ri nin bir par ça sı ol du ğun dan, bu nun ol du ğu gi bi ka pi ta list üre tim bi çi mi için de var lı ğı nı ko ru ya ma ya ca ğın dan bi ha ber di. Le nin bu ko nu da Rus na rod nik le ri ni şöy le eleş ti ri-yor du:

"Ger çek ten de ne ka dar ba sit! Her yer-den iyi ola nı 'alın', işin sır rı ta mam dır! Or ta çağ bi çim le rin den, emek çi le rin üre tim araç la rı na sa hip li ği ni 'alın', ye ni (ya ni ka pi-ta list) bi çim ler den de öz gür lük, eşit lik,


54 55

ay dın lan ma ve kül tü rü 'alın'. Tar tı şı la cak bir şey kal maz…"

"Es ki emek bi çim le ri nin ye ri ni ne den ye ni emek bi çim le ri nin al dığ ını bi le ken di ken di si ne sor mak sı zın, bu ye ni bi çim le ri tar tı şır ken de, ay nı ha ta yı yi ne li yor. Onun için, bu bi çim le rin, çift çi nin top rak mül ki-ye ti ni ‘sars tı ğı nı', ya ni da ha ge nel bir de yiş le, üre ti ci nin üre tim araç la rın dan ay rıl ma sıy la ifa de le ri ni bul duk la rı nı be lirt-mek ve ide ale uy ma dı ğı için bu nu mah kum et mek ye ter li dir. Bu ra da da id di ası ke sin-lik le saç ma dır. Bir gö rün gü yü (top rak sız-laş tır ma) çe kip çı ka rı yor, bu nu, zo run lu ola rak me ta üre ti ci le ri ara sın da re ka be te, eşit siz li ğe, ba zı la rı nın yı kı mı na, ba zı la rı nın zen gin leş me si ne yol açan me ta eko no mi si-ne da ya nan ve ar tık fark lı ni te lik te olan bir üre tim iliş ki le ri sis te mi nin bir un su ru ola-rak sun mak için bir gi ri şim de bi le bu lun-mu yor." (Hal kın Dost la rı Kim ler dir, s. 72-73)

Le nin'in ak tar dı ğı mız eleş ti ri si Sun Yat-sen için ta mı ta mı na ge çer li dir. Sun Yat-sen de Rus ön cül le ri gi bi, fark lı eko no mik, top-lum sal ka te go ri ler den tek tek un sur la rı çe kip ala rak –or ta çağ bi çim le rin den köy lü-nün üre tim araç la rı na sa hip olu şu, ka pi ta-liz mden eşit lik, öz gür lük– bun la rı söz de bir sis tem için de top la mış tır. Bu ka dar la da ye tin me yip, ka pi ta liz min öz gür ge li şi mi nin ye ga ne te me li olan top rak re for mu nu da sos ya list bir ted bir ola rak sun muş tur. Bu ge ri ci ütop ya la ra da sos ya lizm adı nı ver-miş tir.

"Öğ re ti açı sın dan bu te ori, bir kü çük bur ju va 'sos ya list' ge ri ci nin te ori si dir. Çün-kü Çin'de ka pi ta liz min 'ön le ne bi le ce ği' ve

or ta ül ke nin ge ri li ğin den ötü rü 'sos yal devrim'in da ha ko lay ola ca ğı gi bi fi kir ler baş tan aşa ğı ge ri ci fi kir ler dir." (Do ğu’ da Ulu sal Kur tu luş Sa vaş la rı, s. 69)

Dev let ve de mok ra si ko nu la rın da da sun du ğu tez ler na rod nik gö rüş ler le uyum-lu luk ar zet mek te dir. Ör ne ğin, bü tün hal kın de mok ra si si fik ri Guomintang'ın 1. Kong-re si’n de şöy le sa vu nu lu yor du:

"Mo dern dev let ler de ki sö zü mo na de mok ra tik sis tem, ge nel lik le bur ju va zi nin te ke lin de dir ve sa de ce hal kı bas tır ma ya ya ra yan bir araç ha li ne gel miş tir. Oy sa Guomintang'ın De mok ra si İl ke si, bir azın-lı ğın özel ma lı de ğil de, bü tün hal kın pay-laş tı ğı bir de mok ra tik sis tem de mek tir." (S.E., C. II, s. 327)

Gö rül dü ğü gi bi, de mok ra si kav ra mı sı nıf içe ri ğin den so yut la na rak sı nıf la rüs tü ge nel bir de mok ra si sa vu nul mak ta dır. Ön gö rü len si ya sal sis tem, "azın lı ğın mül-kü" de ğil, "bü tün hal kın ha kim ol du ğu bir de mok ra tik sis tem"dir. Sun Yat-sen'in ide-ali ze et ti ği de mok ra si ve de mok ra tik sis-tem, ütop ya cı lı ğın üst ya pı ya iliş kin tez le-rin de ki yan sı ma la rın dan baş ka bir şey de ğil dir.

Ko mü nist En ter nas yo nal, Sun Yat-sen'in ide olo ji si ni şöy le de ğer len di ri yor du:

"Çin'de ki Sun Yat-sen'ci lik, kü çük bur-ju va mil li 'sos ya lizm'in ide olo ji siy di. Bu ala nın 'Üç İl ke'sin de (mil li yet çi lik, de mok-ra si, sos ya lizm) halk kav ra mı, sı nıf kav ra-mı nı göz den ka çı rı yor du. Sos ya lizm bel li bir sı nıf, ya ni pro le tar ya ta ra fın dan ya ra tı-lan bel li bir üre tim bi çi mi ola rak de ğil, bu la nık bir top lum sal re fah tab lo su ola rak


54 55

su nu lu yor du. (Ko mü nist En ter nas yo nal Prog ra mı, s. 98)

Sun Yat-sen'in çağ daş na rod nik gö rüş le-ri nin or ta çağ da Çin'de köy lü is yan la rı nın ha kim un su ru olan köy lü ütop ya cı lı ğı ile sıkı iliş ki si var dı. Kö kü Çin ta ri hi nin de rin-lik le ri ne ka dar uza nan ve or ta çağ kül tü rüy-le bir le şen köy lü ha yal ci li ği, Çin'de dev-rim ci-de mok ra tik ha re ke tin ge li şi mi sü re-cin de, çağ daş bir bi çim al mış tır. Es ki sin-den fark lı ola rak, li be ral ve de mok rat bur-ju va zi "eşit lik çi" ütop ya la rı, ka pi ta liz me has öz gür lük, ada let slo gan la rı al tın da sür-dür me ye baş la dı lar. Di ğer yan dan yi ne ta ri-hi kök le re sa hip olan bü yük Han şo ve niz-mi, bur ju va mil li yet çi li ği ile bir leş miş ti.

1911 bur ju va dev ri mi sı ra sın da Çin'in baş lı ca üç par ti sin den bi ri olan ra di kal Sos-ya list Par ti'nin (kü çük bur ju va de mok rat la-rın par ti si) de "emek il ke si", "eşit leş tir me" gi bi baş tan aşa ğı na rod nik gö rüş ler sa vun-ma sı te sa dü fi bir ol gu de ğil dir.

Or ta çağ cı köy lü ha yal ci li ği nin ka pi ta list ge liş me yo lu na gi ren Çin'de bur ju va, kü çük bur ju va dev rim ci le ri ta ra fın dan ye ni şart la ra uy du ru la rak sa vu nul ma sı ger çe ği, bur ju va de mok ra tik ha re ke tin kit le da ya na-ğı nın köy lü kit le le ri ol du ğu, köy lü ha re ket-le ri nin dev rim ci ha re ke tin mo tor, en et kin gü cü ol du ğu dik kate alın dı ğın da da ha açık gö rü lür. Çin'de ütop ya cı lı ğın geç miş le ba ğı köy lü ha re ke ti nin mi lat tan ön ce le re ka dar uza nan et kin li ği kav ran dı ğı öl çü de doğ ru de ğer len di ri le bi lir.

So nuç ola rak, gö rül dü ğü gi bi ÇKP'nin ku rul du ğu yıl lar da Çin'de dev rim ci ha re-ket, kök le ri yüz yıl lar ön ce si ne uza nan köy-lü ütop ya cı lı ğı nın dam ga sı nı ta şı mak ta dır.

Mao Ze dung'un çe şit li de fa lar mi ras ko nu sun da söy le di ği söz ler, ÇKP'nin, dün-ya yı kü çük üre ti ci le rin ba kış açı sıy la gö ren li be ral de mok rat lar la, kü çük bur ju va de mok rat la rı nın miras çı sı ol ma sın dan baş-ka bir an lam ta şı maz lar.

1911 devri mi, halk kit le le ri arasın da de mok ratik ha re ke ti ge liş tir miş ti. Dev rim kı sa sü re de ye nil gi ye uğ ra mış, Yu an Şin-kay’ın dev ril me sin den son ra Çin’de savaş ağa ları dö ne mi baş lamış tı. Ku zey’li ve Gü ney ’li ola rak baş lı ca iki grup teş kil eden savaş ağa la rı nın ara sın da ol duk ça kar ma şık bir iç sa vaş baş la dı. Sa vaş ağa la rı ara sın da bin bir tür lü ent ri ka dö nü yor du. Sa vaş la rın ar dı ar ka sı ke sil mi yor du. İk ti dari el le rin de bu lun du ran ma hal li zor ba la ra kar şı köy lü-le rin is yan la rı olan ca yay gın lı ğıy la de vam edi yor du. Bir bi rin den ko puk ola rak baş la-yan mahal li is yan ha re ket le ri bir bi ri ni iz li-yor du. Öğ ren ci ler bu is yan la ra des tek olu-yor du. An ti em per ya list, an ti feo dal ni te lik-teki öğ ren ci gös te ri le ri sık sık gö rül me ye baş lan dı. Sa yı ca az olan iş çi sı nı fı kit le le ri müc ad ele ye ak tif ola rak katı lı yor du.

Çin’de bu ge liş me ler olur ken Rus ya’da 1917 Ekim’in de tüm dün ya yı de rin den et ki le yen bü yük dev ri min za fe ri ya şa nı yor-du. Ekim Dev ri mi, in san lık ta ri hin de kök lü bir dö ne me ci sim ge li yor du. Bu devri m, dün ya em per ya list cep he si ni yar dı, ka pi ta-liz mi te mel le rin den sars tı ve ge le ce ği ni teh li ke ye dü şür dü. İlk pro le tar ya dik tatör-lü ğü ger çek leş ti. Rus ya sı nır ları için de yaşa yan ezi len mil let ler ger çek öz gür lük ve eşit li ğe ka vuş tu lar. Pro le ter dev rim le ri ça ğı nı baş la tan, pro le tar ya nın ön der li ğin de sö mür ge sel dev rim le re yo lu açan, ezi len


56 57

mil let le re ve halk la ra kur tu luş yo lu nu gös-te ren bu mu az zam dev ri min yüz yıl lar dır ara yış için de olan Çin hal kı nı da et ki le me-me si dü şü nü le mez di.

1917 Ekim Dev ri mi’ nin de et ki siy le Çin’de an ti fe odal, an ti em per ya list kit le ha re ket le ri 1919’da do ru ğa ulaş tı. Ver say Ant laş ma sı’y la Çin’de ki Al man im ti yaz la rı Ja pon em per ya list le ri ne devredil miş ti. Bu nun öğre nil me si üze ri ne, 4 ma yıs ta öğ ren ci ler ge niş an ti em per ya list gös te ri ler dü zen le di ler. Kı sa za man da yay gın la şan gös te ri le ri iş çi ler grev ler le des tek le di ler. 10 ma yıs ta tüm okul lar boy ko ta baş la dı-lar. Ha zi ran da Şang hay işçi le ri ge nel gre ve git ti ler. Güç lü bir an ti em per ya list ha re ket olan 4 Ma yıs Hare ke ti, halk kül tü rü nün ge liş ti ril me si ka mpan ya sı ile bir lik te yü rü-tül dü. Bu mü ca de le ler için de sos ya liz me du yu lan sem pa ti de art mış tı.

Dev rim ci de mok rat la rın ön der li ğin de yü rü tü len an ti em per yalist mü ca de le için de, sos ya liz min kü çük bur ju va ay dın lar ta ra-fın dan yapı lan pro pagan da sı nın da et ki siy-le mark siz me sem pa ti du yan lar kü çük grup lar ha lin de bi ra ra ya ge le rek de ği şik isim ler al tın da kü çük der nek ler kur du lar. Ay nı yıl (1919) Mao Ze dung da Hu nan’da ilk “Mark sist İn ce le me Gru bu”nu kur du. 1920 yı lı nın ma yı sın da Şang hay’da “Sos-ya list Genç lik Bir li ği” adın da bir genç lik ör gü tü ku rul du. O yıl Mao Ze dung bu ör gü tün Hu nan ko lun un ku rul ma sı na ön der lik et ti. Sa yı la rı bir hay li olan ve yurt dı şın da ki Çinli öğ ren ci ler ta ra fın dan çeşitli ülkelerde de kurulan dernekler, baş-langıçta birbirinden ko puk tu lar. Gi de rek arala rın da ki iliş ki ge liş ti. İki yıl son ra

ku ru lacak ÇKP’nin çe kir de ği ola cak olan bu der nek le rin ba zı la rı ma hal li ga ze te ler çı ka rı yor, hal kı ay dın lat ma ya ça lı şı yor, re for mist dü şün ce ler le bir lik te sos ya liz min pro pa gan da sı nı yapı yor lar dı.

Mark sizm sem pa ti za nı der nek le re ve daha son ra da ÇKP’nin kuru lu şu na ön der-lik eden ler kü çük bur ju va ay dın un sur lar dı. Bun lar ara sın da pro fe sör ler, öğ ret men ler, özel lik le de yurt dı şı na gi dip öğ re nim gö re-rek Çin’e dön müş olan genç ay dın lar da önem li yer tu tu yor du. Ekim Dev ri mi’inin et ki siy le mark siz me sem pa ti du yan bu ay dın lar, Çin’in kur tu lu şu nun sos ya lizm le ola cağı nı sa vu nu yor lar dı.

Çin’de halk kit le le ri üze rin de fe oal kül-tü rün bü yük et ki si var dı. Kül tür dü ze yi ol duk ça ge riy di. Özel lik le köy lü kit le le ri ce ha let için dey di. Dev rim ci de mok ra si es ki ye oran la ge liş miş ti. An cak ha la ge niş kit le ler si ya si ba kım dan ge riy di. Ül ke de dev rim ci ha re ke tin bel ke mi ği ken di li ğin-den gel me köy lü ha re ket le riy di. Çin di li ne çev ri len mark sist eser le rin sa yı sı ise sa de ce bir kaç ta ney di. Ay dın lar mark siz mi bu ki tap lar dan öğ re ni yor du. Yurt dı şı na gi den-ler el bet te bu ko nu da daha bü yük ola nak la-ra sa hip ti ler.

Kü çük bur ju va ay dın lar, Çin halk kit le-le ri nin, özel lik le köy lü yı ğın la rı nın asır lar bo yu sü re ge len öz lem le ri ni mark sist-le ni-nist fi kir ler le “bir leş tir di ler”. On lar bu yüz-den sos ya liz mi salt “eşit li ğin” sağ lan ma sı ve re fah top lu mu nun yara tıl ma sı, mark sist-le ni nist te ori yi de bun un klavu zu ola rak gö rü yor lar dı. Mao Ze dung’un bu yıl lar da dev rime ön der lik açısın dan sı nıf la rın du ru-mu, halk kav ra mı na ver di ği içe rik, ide olo-


56 57

jik ve da ha bir çok ko nu da yaz dık la rı bu nun ka ba ve o öl çüde de net ka nıt la rı dır. İn ce le-me der nek le ri, kü çük bur ju va dün ya gö rü-şü nü, köy lü ba kış açı sı nı ko ru yor lar dı. Ek ola rak mark sist-le ni nist te ori den et ki len-miş ler di. Kü çük bur ju va dün ya gö rü şü te me lin de, mark sist-le ni nist fi kir le ri de sa vu nu yor lar dı. ÇKP’nin ku ru lu şu ön ce si de du rum a na hat la rıy la buy du.

Mark sist in ce le me grup la rı nın ör güt len-miş old uğu eya let ler le, Ja pon ya’da ki Çin li öğ ren ci le rin der ne ği nin gön der di ği de le ge –bun la rın sa yı sı 12 idi– ÇKP’yi kur mak için birara ya gel di ler. ÇKP, bu de le ge ler tara fın dan 1921 yı lı nın Tem muz ayın da ku rul du. O ta rih te top lam üye sa yı sı 30 idi.

ÇKP, uy gun ulus la ra ra sı ve iç şart la rın eş li ğin de, Sun Yat-sen’in Mil li Par ti si ve Ra di kal-Sos yalist Par ti’nin yük sel dik le ri ide olo jik te mel üze rin de, bu par ti le re oran-la mark sizm-le ni nizm den da ha faz la et ki le-nen kü çük bur ju va bir par ti ola rak doğ du.

(II)“MZD” ve ÇKP An ti ka pi ta list Bir Pers pek ti fe Sa hip De ğil di

Bö lü mün ko nu la rı nın sı ra lan dı ğı plan da ilk sı ra da yer alan “ÇKP, An ti ka pi talist Pers pek ti fe Sa hip De ğil di” şek lin de ifade edi len bö lüm bü yük bir oran da ha zır lan-mış , ama t a mam lan mış de ğ i l d i r. “ÇKP An ti ka pi ta list Pers pek ti fe Sa hip De ğil di” baş lık lı yazı plan da ifa de edi len öge le rin ço ğun lu ğu yaza rı ta ra fın dan ha zır-lan mış tır.

Kü çük bur ju va bir par ti ola rak do ğan, u zun yıl lar bu ni te li ği ni ko ru yan ÇKP,

kü çük bur ju va köy lü yı ğınla rı nın çı kar la rı-nı sa vun du. ÇKP’nin sos ya lizm olarak sun-du ğu; köy lü le rin yok sul laş ma la rı nın ön len-me si, ara la rın da eşit lik sağ la na rak re fa ha ulaş tı rıl ma la rın dan iba ret ti. Par ti nin ön der-li ğin de ha re ke te ge çi ri le cek olan köy lü yı ğın la rı ken di kur tu luş la rı nı ken di elle riy-le sağ la ya bi lir, ge rek li bir di zi re form u ya pa bi lir ler di. İş çi sı nı fı ise, şe hir kü çük bur ju va zi si ve mil li bur ju va zi nin dev rim ci ke si mi gi bi bu mü ca de le de köy lü lü ğün müt te fik le rin den bi riy di. ÇKP’nin kü çük bur ju va sos ya liz mi nin özü, köy lü mül ki ye-ti nin ko ru na rak “eşit lik” ve “re fah”ın sağ-lan ma sıy dı.

ÇKP re viz yo nist le ri ne yol gös te ren, so yut bir “eşit lik” ara cı ve re fah tab lo su ola rak gö rdük le ri köy lü sos ya liz miy di, ge ri ci kü çük bur ju va ütop ya sıy dı. Mark-sizm-le ni nizm adı na sa vun duk la rı tez ler Prod ho ncu-Na rod nik ütop ya lar la, İki n ci En ter nas yo nal opor tü niz mi, troç kizm, re viz yo nizm, mil li yetçi lik ve mark sist-le ni-nist dü şün ce le rin ek lek tik bir kar ma şa sıy-dı. Mark sist le ni nist dü şün ce ler, ÇKP re viz yo nist le rin ce ge ri ci tez le ri ne ci la ola-rak kul la nıl mış tır.

Çin’de, köy lü le rin fe odal dü ze ne kar şı yüz yıl lar sü ren is yan la rı sı nıf mü ca de le si ne dam ga sı nı vur muş tur. Çin’in paza ra açıl-masın dan son ra da an ti em per ya list ve an ti-fe odal mü ca de le de bi ri cik et kin güç, sık sık is yan eden köy lü yı ğın la rıy dı. Dev rim ci de mok ra tik ha re ket te ha kim un sur köy lü ide olo ji siy di. Mao Ze dung’un da hak lı ola-rak be lirt ti ği gi bi, Sun Yat-sen’in ta kip çi si olan ÇKP, devrim ci-de mok ra tik ha re ke tin mi ra sı üze rin de yük sel di, bu ha re ke tin


58 59

sı nır la rı nı aş ma dı. Dün ya gö rü şü ve kit le-sel da ya na ğı Sun Yat-sen ha re ke ti nin çer-çe ve si için de kal dı.

ÇKP’nin sa vun du ğu bi çi miy le kü çük bur ju va ütop ya la rı nın Çin’de de rin ta ri hi kök le ri var dır. Asır lar bo yu köy lü ha re ke ti-ne dam ga sı nı vu ran “eşit lik”çi köy lü ütop-yala rı hem Sun Yat-sen ha re ke ti nin, hem de ÇKP’nin dayan dık la rı ide olo jik te mel di. Bu ba kım dan ÇKP’nin do ğuş ko şul ları, olu şu mu nu de ğer len di re bil mek için Çin’de sı nıf mü ca de le si nin ta ri hi ne kı sa ca gö z at mak zorun lu dur.

Çin’de köy lü ha re ke ti nin ta ri hi MÖ’le re kadar uza nır. Da ya nıl maz fe odal sö mü rü ve zu lüm al tın da tu tu lan köy lü yı ğın la rı, fe odal düz ene kar şı sık sık ayak la nır lar. Fe odal eko no mi nin par ça lan mış lı ğı nın so nu cu ola rak ye rel ni te lik te olan köy lü is yan la rı, ha ne dan lık la rın yı kıl ma sın da et kin rol oy na mış tır. MÖ 200 yıl la rın da sö mü rü ve zor ba lı ğa baş kal dı ran köy lü ler Han Ha ne da nı’nı yık tı lar. Da ha so nra da bir di zi ha ne dan lı ğı yı kan, ye ri ne baş ka ha ne dan lık la rın ku rul ma sı na yo lu açan köy lü is yan la rıy dı. Çin re ji mi nin (MÖ 221-207) yı kı lıp ye ri ne Ha ne dan lık sis te mi nin ku rul ma sı nı sağ la yan da köy lü is yan la rıy-dı. Han Ha ne dan lığı’n dan son ra Ti ang la rı (MS 25-220), Sung la rı (MS 960-1279) vb. yı kan yi ne bu is yan lar dı.

Fe odal top rak sa hip le ri ne, dev let me mur la rı na, ver gi le rin ar tı rıl ma sı na vb. kar şı ken di li ğin den a yak la nan köy lü ler, top rak ağa la rı nın ve mem ur la rın mal la rı na el ko yu yor, ya kıp yı kı yor du. Ül ke yi bir baş tan bir ba şa sa ran giz li ce mi yet ler, sık sık pat lak ve rip sö nen köy lü is yan la rı na

sü rek li lik un su ru ka zan dı ran baş lı ca et ken-di. Giz li ce mi yet ler is yan za ma nın da köy-lü le re des tek olu yor, is yan lar ara sı dö nem-ler de köy lü le ri is ya na teş vik edi yor du. Ay rı ca is yan cı ön der le rin is yan bas tı rıl dık-tan son ra ba rı nak la rı bu ce mi yet ler di. Sa yı-la rı bin le re ula şan bu ce mi yet le rin üye le ri yüzbin le ri bu lu yor du.

Hiç bir ül ke nin ta ri hin de Çin’de ki ka dar yo ğun ve sü rek li li ği olan köy lü is yan la rı ol ma mış tır. Yüz yıl lar bo yu de vam eden köy lü is yan la rı ül ke nin pa za ra açıl ma sın-dan son ra da de vam et ti. Çin li bir ta rih çi-nin araş tır ma sı na gö re, 1860-’70 yıl la rı ara sın da 42, 1870-’85 yıl la rı ara sın da ise 51 köy lü is yanı ol muş tur. Bu ra kam lar, is yan la rın sü rek li li ği ve yo ğun lu ğu hak kın-da fi kir ver mek te dir.

Fe odal ce ha le tin ko yu ka ran lı ğın da ya şa yan köy lü kit le le ri nin ha yal ci li ği, is yan lar ka dar kök lü bir geç mi şe ve yer le-şik li ğe sa hip ti. “Bü yük ba rış”ı sağ la mak, “eşit lik”i ge rçek leş tir mek is yan cı köy lü le-rin tek ül kü le riy di. Çin ta ri hi, is yan cı la rın “eşit lik”çi ütop ya yı “ger çek leş tir me” gi ri-şim le ri nin ör nek le riy le do lu dur. 11. yüz yıl-da ta oist le rin ön der li ğin de ayak la nan “Beş Avuç Pi rinç” mez he bi ne bağ lı köy lü ler, Se zu an’da “eşit lik han la rı” kur du lar. Yok-sul la ra pa ra sız yi ye cek da ğıt tı lar. Tang Hane danı’ nın (618-906) son la rı na rast la-yan is yan lar dan bi ri nin li de ri ken di ni “eşit-li ği ko ru mak için gök le rin yol la dı ğı bü yük ge ne ral” ola rak ilan edi yor du. 1643’te Ming Ha ne da nı’ nı de vi ren is ya nın li de ri Li Zu-çeng, köy lü çe te le riy le bir lik te il kel bir “eşit lik çi” ütop ya dev le ti kur muş tur(!).


58 59

İs yan cı köy lü le rin, top rak ağa la rı nın, me mur la rın mal la rı na el ko ya rak arala rın da da ğıt ma la rı, giz li ce mi yet le rin de ben zer faa li yet le ri eşit li ğin ger çek leş me si ama cı na yö ne lik ti.

Kü çük iş let me ci köy lü nün dar dün ya sı-nın üze rin de yük se len ha yal ci li ği fe odal mis tisiz min güç lü et ki le riy le bir le şi yor-du. Bu diz min ve ta oiz min, ütop ya cı lı ğın ge li şip yer leş me sin de ö nem li et ki le ri ol muş tur. Bu et ki ler, “ila hi ada le tin ger çek-leş me si” fik ri ile geç miş te ol du ğu na ina nı-lan “bin yıl lık re fah” dö ne mi ne du yu lan öz lem de so mut la şı yor du. Bü yük Han şov-eniz min den de et ki le nen köy lü ütop ya cı lı-ğı nın ulaş tı ğı yer, “eşit lik” ve “re fah”ın ol du ğu bü yük Çin’in ya ra tıl ma sı dü şün ce-siy di.

Ay rı ca mis tisiz min, is yan cı halk kül tü rü üze rin de de önem li bir et ki si var dı.

“Bin yıl lık re fah” dö ne mi ne du yu lan öz lem, bü yük Çin’in ya ra tıl ma sı is te ği o ka dar kök lüy dü ki, peşpe şe ge len bü yük kat li am lar, uğ ra nı lan ye nil gi ler, asır lar dır de vam eden is yan la rın ha yal den öte git me-yen ama ca ulaş ma da ki ba şa rı sız lı ğı bu ha yal le ri yı ka ma mış tır. Fe oda liz min te mel-le rin den sar sıl dı ğı, Çin’in pa za ra da açıl dı-ğı, ka pi ta liz min nis pe ten hız lı ge liş ti ği 1840’lar dan son ra da köy lü ütop ya cı lı ğı var lı ğı nı güç lü ola rak sür dür dü.

Ni te kim 1845 yı lın da Hung Siu-cu an’ın ön der li ğin de Kvang si dağ la rın da baş la yan ayak lan ma nın so nu cu 1851’de “Tan rı sal Bü yük Ba rış Kral lı ğı” (Tay ping Ti en kuo) ku rul du. Nan king, 1853’ten 1864’e ka dar Tay ping Kral lı ğı’ nın baş ken ti ola rak kal dı. Tay ping is ya nı köy lü ha yal ci li ği nin köy lü

ha re ke ti üze rin de ha ki mi ye ti nin de vam etti ği net bir bi çim de gös te ri yor. Bir Çin fi lo zo fu Tay ping is yan cı la rı nın amaç la rı nı şöy le be lir ti yor:

“Toprak ortaklaşa işlenmeli, yiyecek maddeleri ortaklaşa tüketilmeli, giyecekler ortaklaşa kullanılmalı ve para ortaklaşa harcanmalıdır. Her yerde eşitlik olmalı, herkes tok ve giyimli hale gelmelidir.” (Yeni Çağın İlerici Düşüncelerinden Seçmeler, s. 69)

Nanking anlaşması Çin’in tarihinde bir dönemeç noktasıdır. Çin’e yapılan afyon satışına karşı çıkan imparatoru yenilgiye uğratan İngilizler, 1842 yılında Nanking anlaşmasıyla şartlarını kabul ettirdiler. Marks bu anlaşmayla “Çin’in pazara açıldı”ğını belirtir. Ve bu gelişmenin Çin’in ekonomik toplumsal hayatında yarattığı etkiler konusunda şunları söyler:

“Ya ban cı mal la rın ül ke ye gi ri şi geç miş-te Küçük As ya’da, İran’da ve Hin dis tan’da ol du ğu gi bi, yer li sa na yi ye ay nı et ki yi yap-tı. Çin’de ki ip lik ve do ku ma tez gah la rı bu re ka be tin al tın da ezil di. Top lum sal ya pı ka rış tı.” (Çin Üze ri ne, s. 27)

Ya ban cı ka pi ta list le rin yağ ma ve ta la nı-na ma ruz ka lan ya rı fe odal Çin’de gi de rek ulu sal bi linç ge liş me ye baş la dı. 1. Af yon Sa va şı’nda ha ne dan lı ğın or du suy la İn gi liz kuv vet le ri ara sın daki çatış ma la rı ses siz bir şe kil de iz le yen kit le ler bir kaç yıl geç me-den ka pi ta list yağ ma cı lı ğa kar şı karar lı mü ca de le le re gi riş ti ler. Ar tık köy lü is yan-la rı sa de ce fe odaliz me kar şı ol mak la sı nır lı de ğil di. Ay nı zaman da ka pi ta list yağ ma ya, em per ya liz me kar şı ba şkal dı rıy dı. Di ğer yan dan Çinli bur ju va ay dın ları ara sın da


60 61

bur ju va re for mist dü şün ce ler hız la ge liş ti, dev rim ci de mok ra tik dü şün ce ler kit le ler ara sın da güç ka zan dı.

Eşit lik ve a da let slo gan la rı na sa rı lan Çin bur ju va zi si, Ba tı ’nın bir çok ül ke sin de bur ju va zi nin yıl lar ön ce yü rü müş ol du ğu yol dan yü rü me ye baş la dı. Bu slo gan lar al tın da fe oda liz me kar şı mü ca de le, köy lü-le re ön der lik et me, köy lü ha re ke ti ni ken di pe şi ne tak ma ça ba sı nı yo ğun laş tır dı. Marks’ın de di ği gi bi, “Mut lak olan bir şey var sa, o da yaş lı Çin’in ölüm saati nin yak-laş mak ta ol du ğu”ydu.

Çin, Nan king an laş ma sıy la yaban cı ka pi ta list le rin ma li ve eko no mik ha ki mi ye-ti al tı na gir miş, ya rı sö mür ge, ya rı fe odal bir ül key di. Fe odal sö mü rü ha kim sö mü rü bi çi mi ydi. Ka pi ta lizm az ge liş miş ti. Mil li bur ju va zinin eko no mik ve si ya si gü cü za yıf tı. Çin pro le tar ya sı nü fu sun bü tü nü için de ol duk ça kü çük bir azın lı ğı oluş tu ru-yor du. Si ya si bakım dan ge riy di. Mü ca de le tec rü be si za yıf tı. Çin pro le tar ya sı nın önün-de du ran gö rev em per yalizmi, fe odaliz mi tas fi ye et mek ti. Bu gö rev ler ger çek leş ti ril-me den, bur ju va de mok ra tik dev rim ya pıl-ma dan ge nel sos yalist ted bir le re baş vur-mak pro le tar ya yı ba şar ısı z lı ğa, ye nil gi ye gö tü rü r. De mok rat ik dev rim den sos ya list dev ri me ke sin ti siz ge çiş için en uy gun biçim olan iş çi le rin, köy lü le rin dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü idi. Pro le tar ya par ti si, ge rek de mok ra tik dev rim müca de-le sin de ge rek se de iş çi-köy lü dik ta tör lü ğü al tın da sı nı fı, bi linç ve ör güt len me ba kı-mın dan pro le tar ya dik tatör lü ğü için ha zır-la ma lıy dı.

Çin dev ri mi, bur ju va de mok ra tik dev-ri m aşa ma sın day dı. Bu, Av ru pa’da da ha ön ce ger çek leş miş ör nek le rin de ol du ğu gi bi sa de ce fe odaliz mi tas fi ye et mek le ye ti ne mez di. Onun la bir lik te em per ya liz-min Çin’de ki var lı ğı na son ve ril me liy di.

1900’le rin baş la rın dan iti ba ren köy lü ha re ke tinde ye ni bir yük se li şin ya şan dı ğı Çin’de bu yıl lar da dev rim ci de mok ra tik hare ket hız la ge liş ti.

“Rus ya’daki 1905 ha re ke ti nin ar dın dan de mok ra tik dev rim bü tün As ya’ya ya yıl-dı: Tür ki ye’ye, İran’a, Çin’e İn gi liz ha ki-mi ye ti al tın da Hin dis tan’da da ga le yan bü yü yor.” (Do ğu ’da Ulu sal Kur tu luş Ha re-ket le ri, s. 90)

Ba tı ile te ma sa geçen Çin’de bur ju va re form cu dü şün ce ler hız la ge liş ti. Çok sa yı da cum hu ri yet çi der nek ler ku rul du, ya yın or gan la rı çı kar ma ya baş la dı.

Ay nı yıl lar da köy lü ayak lan ma la rı nın sa yı sı git tik çe art mak tay dı. 1909 yı lın da 113 olan ayak lan ma sa yı sı 1910 yı lın da 285’e ulaş mış tı. Bu ge liş me ler ha ne dan lı-ğın yı kı mı nı gün cel ha le ge tir di.

Li be ral bur ju va zi ile de mok ra tik köy lü ha re ke ti ara sın da ger çek le şen it ti fa kın so nu cu ola rak 1911 yı lın da uzun yıl lar de vam eden Çing Ha ne da nı dev ril di. Çin Cum hu ri ye ti ilan edil di. Sun Yat-sen ge çi ci cum hur baş ka nı se çil di.

1911 dev ri mi bir bur ju va dev rim iy di. Le nin bu ko nu da şun la rı söy lü yor du:

“Çin hal kı, es ki or ta çağ dü ze ni ni ve o dü ze ni sür dü ren hü kü me ti de vir di. Çin’de cum hu ri yet ilan edil di.” (Ulu sal So run ve Ulu sal Kur tu luş Sa vaş ları, Sol Ya yın la rı, s. 77)


60 61

“Çin’in öz gür lü ğü, köy lü de mok rat lar la li be ral bur ju va zi ara sın da ki bir it ti fak la el de edil miş tir. Ken di le ri ne bir pro le tar ya par ti si ta ra fın dan ön der lik edil me yen köy-lü le rin, sa ğa kay mak için yal nız ca fır sat kol la yan li be ral le re kar şı de mo kra tik ka za-nım ları nı ko ru yup ko ru ya ma ya cak la rı ya kın bir ge le ce kte or ta ya çı ka cak tır.” (age,s. 67)

Yi ne Le nin 1912’de yaz dı ğı bir ma ka le-de, Çin’de ki üç par ti nin du ru mu nu de ğer-len di ri yor ve muh te mel ge liş me ler üze rin-de du ru yor du.

“Radi kal Sos ya list Par ti ve sos ya lizm le hiç bir ilin ti si yok kü çük bur ju va de mok rat-la rın par ti si. Bel li baş lı is tek le ri Çin’in si ya si bir li ği nin ku rul ma sı, ti care ti ve sa na-yi si “sos yal bir çiz gi de” (bi zim na rod nik le-rin ve sos ya list dev rim ci le rin ‘emek il ke si’ ve ‘eşit len dir me’le ri gi bi bu lanık bir de yim) ge liş me si ve ba rı şın ko run ma sı.

“2- İkin ci par ti, li be ra lle rin par ti si, bun-lar ra di kal sos yalis tlerin müt te fi ki olup bir-lik te Mil li Par ti’yi mey da na ge ti ri yor lar… Ön der le ri Sun Yat-sen’dir.

“3- Üçün cü par ti ken di ne Cum hu ri yet çi Bir lik di yor… As lın da tu tu cu bir par ti…” (Do ğu da Kur tu luş Ha re ket le ri, s. 76)

“İmparator, muhakkak, yeniden başa geçmek için feodal beyleri, bürokrasiyi ve din adamlarını birleştirmeye çalışacaktır. Liberal kralcılıktan liberal cumhuriyetçili-ğe daha henüz geçen (o da ne zamana kadar) bir burjuvazinin temsilcisi Yuan Şih-kay krallıkla devrim arasında kaypak bir siyaset izleyecektir.” (age s. 71)

“…Bir ih ti mal pro le tar ya bir çe şit Çin sos yal-de mok rat İş çi Par ti si ku ra cak…” (ay nı yer de)

Sun Yat-sen, 1911 dev ri miy le ken di si ne ve ri len ge çi ci cum hur baş kan lı ğı gö re vin de 1912 yı lı nın şu bat ayın da is ti fa ede rek bu gö re vi Yu an Şih-kay’a dev ret ti. Ge çi ci Dev let Baş ka nı olan Yu an Şih-kay bir ana-yasal de mok rat tı. Ve bü tün ge ri ci sı nıf lar onu des tek li yor lar dı. Fa kat o, dev ri min ba şa rı sağ ladığı bir dö nem de söz de dev-rim den yana ta vır ta kın mış tı.

Le nin, “Yu an Şih-kay’ı tu tan par ti ler ise Çin’in ge ri kal mış ku zey böl ge si ne da ya nı-yor lar” (Ulu sal So run, Ulu sal Kur tu luş Savaş la rı, s. 78) di yor, ay nı yer de, Yu an Şih-kay’ın iki yüz lü lü ğü nü ve ger çek ni ye-ti ni ser gi li yor du. “O, bu gün bir ana ya sal de mok rat, ama dün bir mo nar şist ti; bu gün dev rim ci de mok ra si za fer el de et ti ği için bir cum hu ri yet çi ol du; ya rın mo nar şist bir dev le tin ba şı ol ma, cum hu ri ye te iha net et me ni ye tin de dir.”

Le nin ya nıl ma mış tı. Yu an Şih-kay, cum hu ri ye te ihanet et ti. Ana ya sa yı kal dı-rıp, par la men to yu da ğıt tı. Dik ta tör lü ğü nü ilan et ti.

İn gi liz, Fran sız, A me ri kan, Ja pon, Al man em per ya list le riy le Çar lık Rus ya’sı Sun Yat-sen’e kar şı Yu an Şih-kay’ı açık tan des tek li yor lar dı.

Halk kit le le ri Yu an Şih-kay’a duy duk la-rı hoş nut suz lu ğu çe şit li pro tes to ha re ket le-riy le di le ge ti ri yor du. 1915 yı lın da Ja pon-ya’nın da yat tı ğı köl elik an laş ma sı nın ka bu-lü bar da ğı ta şı ran son dam lay dı. Gü ney ba tı Çin’de çe şit li ayak lan ma lar ol du. Or du da da is ya nın baş la ma sın dan son ra Ni san


62 63

1916’da Yu an Şih-kay dev ril di. Bu ta rih ten son ra Çin’de sa va ş a ğala rı dö ne mi baş la dı.

Mao Ze dung, 1956 yı lın da Sun Yat-sen için “Bü yük dev rim ci ön cü müz” ,“Bir a vuç ge ri ci dı şın da, bu gün bü tün Çin hal kı Dr. Sun Yat-sen’in ken di si ni ada da ğı dev rim ci da va nın ar dıl la rı dır.” (Seç me Eser ler, C. V, s. 376) de mek te dir.

Bu ve Mao Ze dung’un tek rar tek rar vur gu la dı ğı bu ko nu da ki ben zer tah lil le re yü rek ten ka tıl ma mak el de de ğil. Gerçek ten de, her iki par ti de sos ya liz min adı na ge ri ci ütop ya la rı sa vu nu yor lar dı.

Ön ce lik le ÇKP’nin mi ra sçı sı ol mak la övün dü ğü Sun Yat-sen ha re ke ti üze rin de du ralım.

Le nin, Sun Yat-sen’in Mil li Par ti si’nin li be ral le rin par ti si ol du ğu nu ve ra di kal sos-ya list ler le (kü çük bur ju va de mok rat lar) li be ral le rin it ti fa kı na da yan dı ğı nı, ana da ya na ğı nı köy lü yı ğın la rı nın oluş tur du ğu-nu söy lü yor.

Yi ne Le nin, “Çin’de De mok ra si ve Na rod nizm” ad lı ma ka le sin de, “Sun Yat-sen’in programında militan ve içten bir demokrasi ruhu”(Doğu’da Ulusal Kurtuluş Hareketleri, s. 66) sezildiği, “Sun Yat-sen’in tem sil et ti ği dev rim ci bur ju va de mok ra si si, si ya si ve ta rım sal re form lar ko nu sun da köy lü yı ğın la rı nın ini siya ti fi ni, ka rar lı lı ğı nı ve gö zü pekli li ği ni aza mi öl çü-de ge liş tir me yo luy la Çin’in ‘ye ni leş tir-me’ye ça lış mak la doğ ru ha re ket et” (age., s. 71)ti ği ni be lirt ti kten son ra, Sun Yat-sen’in sos ya lizm adı na sa vun du ğu ge ri ci na rod nik ütopya ları nı ser gi le ye rek mah-kum edi yor.

Ay nı ol gu larla kar şı kar şı ya olan ÇKP re viz yo nist le ri, ka pi ta liz min ge liş tir di ği bü yük-çap ta üre tim te me lin de sos ya liz min ku rul ma sı ve bi rey sel mül ki ye tin ko lek tif-leş ti ril me si ye ri ne, kü çük mül ki ye tin yay-gın laş tı rıl ma sı nı öne ren Proud honcu anar-şist gö rüş le re sa rıl mış tır. Sö mü rü nün, ka pi-ta list le rin emek çi ler den ar tı de ğer sız dır ma-la rı yo luy la ol du ğu nu, sö mü rü den an cak üc ret li kö le li ğin kal dı rıl ma sı ile kur tu lu na-bi le ce ği ni kav ra ma dık ların dan üre tim araç-la rı nın ko lek tif mül ki ye ti ye ri ne kü çük mül ki ye ti koy muş lar dır.

So nuç ola rak, ÇKP baş tan be ri sos ya-lizm pers pek ti fi ne sa hip de ğil di. Çin’de de mok ra tik dev rim başa rı ya ulaş tık tan son-ra, ÇKP re viz yo nist le ri nin bur ju va ziy le el ele sos ya lizm in şa et me ça ba la rı, sı nıf lar ve sı nıf mü ca de le le ri nin onbin yıl sü re ci na ka rat la rı vb. re viz yo nist gö rüş le rin te mel le ri par ti nin ku rul du ğu yıl lar da mev-cut tu.

(III)“MZD” ve ÇKP, Le ni nist Ke sin ti siz Dev ri mi Red de di yorBö lüm ko nu la rı sı ra landığı plan da “3.

De mok ra tik Dev rim-Sos ya list Dev rim İliş-ki si” ola rak ifade edi len bö lüm için; “De mok ra tik Dev rim” baş lı ğı ile ek bir plan var dır. Bu ek plan da sı ra la nan öge ler-den ba zı de ğin me ler dı şın da yal nız ca “Ke sin ti siz Ge çiş” ele alın mış de ğil dir. Plan da ifa de edi len öge ler ha zır lan mış tır.

Her şart al tın da pro le tar ya nın he de fi, ken di sı nıf dik tatör lü ğü al tın da sos ya list


62 63

üre tim bi çi mi ni, gi de rek de sı nıf sız top lum ger çek leş tir mek tir. Ka pi ta liz min az ge liş ti-ği ül ke ler le, or ta de re ce de ge liş ti ği ba zı ül ke ler de, dev rim ci pro le tar ya özel, ge çi ci ni te lik te gö rev ler le kar şı kar şı ya dır. “İs pan ya sana yi ba kı mın dan öy le ge ri bir ül key di ki, bu ül ke de iş çi sı nı fı nın ken di ni he men tü müy le kur tar ma sı dü şü nü le mez di. Bu aşa ma ya geç me den ön ce bir çok ön a şa-ma dan geç me si ve yo lu nun üze rin de ki önem li mik tar da en ge li te miz le me si ge re-ke cek ti.” (En gels, Ak ta ran Le nin, 1905 Dev ri mi Üze ri ne Ya zı lar, s. 129) Bu gö rev-ler ye ri ne ge ti ril me den sos ya lizm mü ca de-le si için ger çek bir a re na ha zır la na maz dı. Bu ül ke ler de sos ya liz min ba şa rı sı nı olanak lı kıl ma nın ye ga ne gü ven ce si böy le bir are nanın ya ra tıl ma sı dır.

Özel ge çi ci gö rev ler, pro le tar ya nın bur-ju va de mok ra tik dev ri min za fe ri için ka rar-lı bir sava şım ver me si dir. Dev rim ci pro le-tar ya, bu mü ca de le için de sos ya list dev rim için en uy gun şart la rı ya ra ta bi le cek, de mok ra tik dev rim den ke sin ti siz bir bi çim-de sos ya liz me ge çe bi le cek tir.

Le nin, De mok ra tik Dev rim de Sos yal De mok ra si nin İki Tak ti ği ad lı ese rin de, de mok ra tik dev ri min pro le tar ya nın ya ra rı-na ol du ğu nu şöy le be lir ti yor:

“Rus ya gi bi ül ke ler de, iş çi sı nı fı, ka pi-ta liz min yeter siz ge liş me sin den çek ti ği sı kın tı yı, ka pi ta lizm den çek mez. Bun dan ötü rü, iş çi sı nı fı, ka pi ta liz min en ge niş ve en öz gür ve en hız lı bir bi çim de ge liş me-siy le en ke sin bir bi çim de il gi li dir. Ka pi ta-liz min ge niş, öz gür ve hız lı ge liş me si ni en gel le yen es ki dü ze nin bü tün ka lın tı la rı-nın or tadan kal dı rıl ması, iş çi sı nı fı nın ke sin

ola rak ya ra rı na dır. Bur ju va dev rim, geç mi-şin ka lın tı la rı nı yal nız ca (otok ra si yi de ğil, mo nar şi yi de içe ren) fe odal ka lın tılara, en ka rar lı bir bi çim de sü pü rüp atan ve ka pi ta-liz min en ge niş ve öz gür ve en hız lı bir bi çim de ge liş me si ni en ek sik siz bir bi çim-de gü ven ce al tı na alan bir altüs t olu şun ta ken di si dir.

“İş te bu yüz den, bur ju va dev rim, pro le-tar ya ya en bü yük öl çü de ya rar sağ lar.” (s. 51)

Sö zü nü et ti ği miz ül ke ler de –ki bu ül ke-ler sö mür ge ve yarısö mür ge ül ke ler-dir– ön ce lik le ya pıl ması ge re ken sos ya list dev rim de ğil, on dan ni te lik çe fark lı olan bur ju va de mok ratik dev rim dir. Di ğer bir an la tım la, bu ül ke ler an ti em per yalist bur ju-va de mok ra tik dev rim (mil li de mok ra tik halk dev ri mi) aşa ma sın dadır. Bur ju va de mok rat ik dev rim ve sos ya list dev rim, söz ko nu su ül ke le rin dev rim sü re ci nin, bir-bi riy le di ya lek tik bü tün lü ğü olan iki aşa-ma sı nı oluş tu rur lar.

Dev rim ci pro le tar ya için kalı cı bir amaç ol ma yan, sos ya liz me ke sin ti siz ge çiş için bir köp rü gö re vi yapacak olan de mok ra tik dev ri min gö rev le ri; em per yaliz mi, sos yal em per ya liz mi, komp ro dor ka pi ta liz mi ve fe odal ka lın tı la rı tas fi ye ede rek ve ba ğım-sız lı ğı ve de mok ra si yi ger çek leş tir mek tir.

De mok ra tik dev rim sa de ce pro le tar ya-nın de ğil, ay nı za man da köy lü le rin, şe hir kü çük bur ju va zi si nin ve em per ya liz me ba ğım lı ol mayan bur ju va zi nin bir ke si mi-nin (kü çük bur ju va zi nin üst ke si mi) de çı ka rı na dır. Bu dev rim tüm hal kın dev ri mi-dir. Do la yı sıy la dev rim ci pro le tar ya nın bu aşa ma ya iliş kin prog ramı, zo run lu ola rak


64 65

bü tün hal kın ta lep le ri ni içe ren bur ju va de mok ra tik (pro le tar ya nın as gari prog ra mı) ni te lik te bir prog ram dır.

Dev ri min ni te li ği, gö rev le ri de mok ra tik dev rim mü cad ele sin de dev rim ci pro le tar ya ile di ğer halk sı nıf la rı ara sın da ira de bir li-ği ni ola nak lı kı lar.

Bur ju va de mok ra tik dev rim, ka pi ta list top lum sal ve eko no mik sis te min sı nır la rı-nın dı şı na taş maz. Ba tı daki ha re ket le bu dev rim de pro le tar ya nın ön der li ği nin önem taşı ma ya ca ğı, ön der li ğin bur ju va zi ye bı ra-kılma sı vb. fi kir ler pro le tar ya ya ihanet et me ye gö tü rür. De mok ra tik dev rim den, ke sin ti siz ola rak sos ya liz me ge çe bil mek için pro le tar ya nın ön der li ği be lir le yi ci önem ta şır. Pro le tar ya, de mok ra tik dev ri-mi, pro le tar ya ve köy lü lü ğü n dev rim ci de mok ratik dik ta tör lü ğü slo ga nı al tın da yü rü tür.

An ti em per ya list de mok ra tik dev rim le sos ya list dev ri min fark lı ni te lik te oluş la rın ya nı sı ra kav ran ma sı ge re ken önem li bir hu sus, bu iki dev ri min ba zı un sur la rı nın iç içe geç ti ği ol gu su dur.

“El bet te, bu gün kü ta rih sel ko şul la rı da, geç mi şin un sur la rı, ge le ce ğin un sur la rı ile iç i çe geç miş ler dir; iki yol ke siş mek te dir. Üc ret li eme ğin özel mül ki ye te kar şı sav aşı-mı, otok ra si ko şul la rın da da var dır; serf lik-te bi le var dır. Ama bu hiç de bi zi ge liş me-nin bel li a şa ma la rı ara sın daki man tık sal ve ta rih sel ay rı mı yap mak tan alıko ya maz. He pi miz bur ju va dev rim ile sos ya list dev-rimi kar şı kar şı ya ko ruz; he pi miz iki si ara-sın da ke sin kes bir ay rı mın mut lak zo run lu-lu ğu kar şı sın da di re ni riz; ama ta ri hin akı şı içe ri sin de bu iki dev ri min tek tek öz gün

un sur la rı nın iç içe geç miş ol duk ları yad sı-na bi lir mi?” (age, s. 99)

De mok ratik dev rim de pro le tar ya ve di ğer halk sı nıf la rı ara sın da ki ira de bir li ği-nin ola nak lı olu şu nun ge çi ci li ği ha ya ti önem ta şır. Bu bir li ğin ge çici li ği ni unut-mak ta, de mok ra tik devrim gö rev le ri ni gör-mez den gel mek le sos ya liz min red di ne gö tü rür, pro le tar ya ya iha net tir. Le nin bu ko nu da şun ları ya zı yor:

“Bir sos yal de mok rat (ko mü nist- yn.) pro le tar yanın, ka çı nıl maz ola rak, sos-yalizm uğ ru na, en de mok ra tik ve cum hu ri-yet çi bur ju vaz iye ve kü çük bur ju va zi ye kar şı sı nıf savaşı mı nı aç mak zo run da ol du-ğu nu bir an için bile ol sun unut ma ma lı-dır… bur ju va ziy le bir lik te ‘or tak bir dar be vur ma’ tak tik le ri mi zin geç ici ni te li ği ve ‘bir düş ma nı’ kol lar gi bi ‘müt te fik le ri mi zi de’ sı kı bir bi çim de kol la mak gö revi her tür lü kuş ku nun öte sin de dir vb. Otok rasi ye kar şı sa va şım, sos ya list ler için geçi ci ve ka lım lı ol ma yan bir gö rev dir, ama her han-gi bir şe kil de bu gö re vi gör mez lik ten gel-mek, ya da sav sak la mak, sos ya liz me iha-ne te ve ge rici li ğe hiz met et me ye va rır.” (abç, age, s. 99-100)

ÇKP’nin de mok ra tik dev rim so ru nunu ele alı şı nın ko mü nist le rin yak la şı mıy la il gi si yok tu, üs te lik ona ta ban ta ba na zıt tı. ÇKP, Sun Yat-sen’in devrim an la yı şı nı tü müy le be nim se miş, pers pek ti fi an ti em-per ya list bur ju va de mok ra tik devri min çe rçe ve si için de kal mış tır. Bu, Sun Yat-sen’i “büyük ön cü” ilan et me de, Sun Yat-sen’in takip çi si ol mada onun “de mok ra tik il ke si”ni be nim se yip uy gu la ma da, kı sa ve öz bir şe kil de ifa de si ni bul muş tur.


64 65

Sun Yat-sen bir li be ral de mok rat tı. 1911 dev ri mi nin ön der le rin den olan bu Çin na rod ni ki nin prog ra mı, söz de sos ya list fi kir ler içer me si nin ya nın da, özün de bur ju-va de mok ra tik çer çe ve yi aş ma yan bir prog-ram dı.

Le nin, Sun Yat-sen’in prog ra mı nı de ğer len di rir ken “Fa kat an la şıl dı ğı na gö re Çin de mok ra tı nın (Sun Yat-sen, yn.) sub-jek tif ola rak sos ya list fi kir le rin den ve prog ram la rın dan, ger çek te sa de ce ‘gay ri men kul mül kiyet’in ‘bü tün hu ku ki te mel le-ri nin de ğiş ti ril me si’ için bir p rog ram, (sa de ce fe odal sö mü rü nün kal dı rıl ma sı için bir prog ram) çık mak ta dır.” (Do ğu da Ulu sal Kur tu luş Ha re ket le ri, s. 69) di yen Le nin, sos ya list ge çi nen Sun Yat-sen’in ve prog-ramı nın sos yalizm le hiç bir iliş ki si ol ma-dığı nı, onun dev rim an layı şı nın bur ju va de mok ratik dev ri mi nin öte si ne geç mediği-ni açık seçik or ta ya koy muş tu. Sun Yat-sen de re form prog ra mı için mü ca de le nin devrim ci pro le tar ya için ge çi ci bir gö rev ol du ğu, de mok ra tik dev rim den sos ya liz me ge çiş vb. fi kir le rin izi bi le yok tu, ola maz dı. Çün kü o, bur ju va de mok ra tik dev rim prog-ramı sos yalist dev rim prog ra mı ye ri ne ko yu yor, iki dev rim ara sın da ki ni te lik far-kı nı kav ra mı yor du.

Bi lin di ği gi bi dev rim ci pro le tar ya nın as gari prog ra mı da özün de bur ju va de mok-ra tik tir. Ya ni bur ju va de mok rat la rı nın prog-ramın dan fark lı de ğil dir. Ve yi ne ta ri hin dev rim ci mi ra sı nın pek tu tar lı sa vu nu cu su olan dev rim ci pro le tar ya geçm işin dev rim-ci mi ra sı nı sa vu nur ve ge liş ti rir. Fa kat bü tün bun la rı ya par ken sı nıf ola rak ken di so nal he de fi ni bir an ol sun gö zar dı et mez,

bur ju va de mok ra si si ile pro le tar ya de mok-ra si si ara sın da ki ni te lik far kı nı as la ka rart-maz, bu nu yap ma ya ça lı şan la rı ener jik bir şe kil de teş hir eder. Bun lar bi li nen, mark-sizm-le ni niz min dö ne dö ne tek rar lanan te mel gerçek le ri dir. Sun Yat-sen’i “bü yük ön cü” ilan ede rek, yo lun dan yü rü mek, onun ve onun gi bi le rin dev rim an la yı şı na sa rıl mak, yu karı da be lirt ti ği miz te mel ger-çek le ri yad sı mak, mar ksizm-le ni niz mi yad-sı mak, kü çük bur ju va dün ya gö rü şü nün dar uf ku nu aş ma mak tır.

Pro le tar ya nın bü yük ön cü le ri Marks, En gels, Le nin ve Sta lin’in gös ter di ği yol-dan dev rim ci pro le tar ya nın yo lun dan yü rü-mek ten özen le ka çı nan ÇKP re viz yo nist le-ri, baş tan itibaren bur ju va ve kü çük bur ju-va de mok ra t ata la rı nın yo lun dan yü rü müş, pers pek ti finin oda ğı na bur ju va de mok ra tik bir cum hu ri yet koy muş tur.

Bu yüz den on lar, em per yaliz me kar şı mü ca de le yi Sun Yat-sen’ci “mil li yet çi lik il ke si nin mü kem mel uy gu lan ma sı” ola rak ta nım la mak la, ger çek te pro le tar ya en ter-nas yo na liz mi ni de ğil, Han şo ve niz mi nin et ki sin de ka lan bur ju va mil li yet çi li ği ni be nim se dik le ri ni or ta ya koy muş lar dır.

Dev rim ci pro le tar ya nın mü cade le si, bur ju va mil li yet çi li ği nin ürü nü olan ulu sal çit le ri ta nı maz. Onun mü ca de le si ulus la ra-ra sı bir mü ca de le dir. Her ül ke nin pro le tar-yası nın ken di ül ke sin de yü rüt tü ğü dev rim ve sos ya lizm mü ca de le si, dün ya sos ya liz-mi nin ger çek leş me si mü ca de le si nin bi rer par ça sı dır. Dev rim ci pro le tar ya nın em per-ya liz me kar şı mü ca de le si dün ya sos ya liz mi he de fi ne yö ne lik mü ca de le si ne bağ lı dır. Ulu sal çit le ri kıs kanç lık la ko ru ma ve


66 67

pe kiş tir me he de fi ne yö ne len burjuva milli-yetçiliğiyle, bu çitleri tümüyle ortadan kal-dırma gereğine bağ la nan pro le ter en ter nas-yo na liz mi arasın da hiç bir or tak yan yok tur. İki si ara sın da en ufak bir uz laş ma ola maz. Em per ya li zme kar şı ver di ği mü ca de le den ha re ket le, dev rim ci pro le tar ya nın ay nı za man da mil li yet çi ol du ğu so nu cu nu çı kar-sa mak, en ba ya ğı bur ju va mil li yetçi le ri ne ya ra şır. ÇKP re viz yo nist le ri böy le çı kar sa-ma yap mak la da ye tin me yip, pro le tar ya en ter na s yona liz mi ile Han şo ve niz mi ni uyum lu ha le ge tir me maha re ti ni gös ter miş-ler dir. 1935 yı lın dan son ra açık-se çik for-mü le ettik le ri bu ge ri ci te zin üze rin de yük-sel di ği te mel, baş tan be ri pro le tar ya nın em per yaliz me kar şı mü ca de le siy le “Bü yük Çin”, “Güç lü Çin” ya rat ma he de fin de so mut la şan Sun Yat-sen mil li yet çi li ği nin bağ laş tı ran an la yış tır.

“De mok rat ik iş çi-köy lü dik ta tör lü ğü, de mok ra si il ke si nin mü kem mel uy gu lan-ma sı an la mı na ge lir” di yen, baş tan be ri de bu na uy gun dav ranma mak la övü nen ÇKP re viz yo nist le ri, le ni nist “iş çi le rin, köy lü le-rin dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü” öğ re ti si ni çar pı ta rak red det miş ler dir.

De mok ra tik dev rim prog ra mı tüm hal-kın çı karı nı (pro le tar ya nın as ga ri he def le ri-ni) içe ren bir dev rim dir. Bur ju va de mok ra-tik bir öze sa hip olan bu dev ri min si ya si üst ya pı sı bir bur ju va cum hu ri yet ola cak-tır. Dev rim ci pro le tar ya nın güç le ri ni bi linç ve ör güt len me ola rak en uy gun şe kil de ha zır la ma sı için en uy gun or tam böy le bir cum hu ri yet al tın da ger çek leş me liy di. Bu nok ta da öne çı kan te mel so run, cum hu ri ye-tin ni te li ği de ğil, bu cum hu ri ye tin sos ya liz-

me ke sin ti siz ge çiş için al ma sı ge re ken en uy gun bi çi min ne ol ması dır.

Kuş ku suz her cum hu ri yet gi bi, bur ju va de mok ra tik cum hu ri yet de bir dik ta tör lük ola cak tı. Dev rim ci pro le tar ya, ge rek li ve ay nı za man da ger çek le şe bi lir olan ale la de bir par la men ter cum hu ri yet de ğil, “sü rek li or du su ol ma yan, halk düş ma nı bir po li si bu lun ma yan, hal kın üze rin de yer alan bü rok ra si si ol ma yan” (Le nin) si lah lı halk kit le le ri nin gü cü ne da ya nan, bir cum hu ri-yet ol ma lıy dı. Si lah lan mış hal kın, azın lığın üze rin de ki dik ta tör lü ğü ol ma lıy dı.

Bu nun için en uy gun bi çim, pro le tar ya dik ta tör lü ğü da yan dı ğı ör güt len me bi çi mi üze rin de; sov yet ler te me lin de ki iş çi le rin, köy lü le rin devrim ci de mok ra tik dik tatör lü-ğüy dü.

Le nin bu ko nu da şun la rı ya zı yor; “Şim-di gö rev, ye ni üst ya pı yı han gi sı nı fın ku ra-ca ğı ve na sıl kuraca ğı nı be lir le mek tir… ‘Pro le tar ya nın ve köy lü lü ğün de mok ra tik dik tatör lü ğü slo ga nı’… bu slo gan, ye ni üst ya pı nın ye ni ‘ku rum la rı nın’ da ya na bi le ce ği ve dayan ma la rı ge re ken sı nıf la rı, ye ni üst ya pı nın ni te li ği ni (sos ya list dik ta tör lük ten fark lı bir dem ok ra tik dik ta tör lük) ve bu üst yapı nın na sıl ku ru la ca ğı nı (dik ta tör lük) ya ni di ren me le rin kuv vet kul la na rak zor la bas tı rıl ma sı ve hal kın dev rim ci sı nı fla rı nın si lah lan dı rıl ma sı be lir le mek te dir.” (İki Tak tik, s. 153-154)

Dev rim ci pro le tar ya nın güçle ri ni ha zır-la ma da “bu gün sos ya liz mi ya kın laş tır ma-da, ek sik siz si ya sal öz gür lük ten, de mok r-atik bir cum hu ri yet ten, pro le tar ya ve köy-lü lü ğün dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü-


66 67

ğün den baş ka bir araç yok tur ve olamaz da” (age. s. 133)

Öte yan dan bu dik tatör lük bur ju va dev-ri min ta rih sel gö rev le ri ni ye ri ne ge tir me nin bir ara cı de ğil, pro le tar ya dev ri mi ne ke sin-ti siz ge çi şi gü ven ce al tı na alan, pro le tar ya dik ta tör lü ğü ne geç me yi ola nak lı kı lan bir sa vaş or ga nı dır. Her dev ri min te mel so ru-nu nun si ya si ik ti dar so ru nu ol du ğu nun, de mok ra tik dev ri min za fe ri nin ik ti da rın ele ge çi ril me sin de so mut laş tı ğı bi lin cin de olan, baş tan be ri böy le bir cum hu ri yet te ini si ya ti fi ele ge çir mek an la yı şıy la ha re ket eden devrim ci pro le tar ya nın, iş çi le rin, köy-lü le rin de mok ra tik dik ta tör lü ğün den sos ya-liz me ne za man ge çe ce ği, o gü nün ko şul la-rı na bağ lı dır. Bu ko nu da be lir le yi ci olan, pro le ter kit le le rin bi linç ve ör güt len me dü ze yi dir.

Le nin’in “Pro le tar ya nın ve köy lü lü ğün dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü, kuş ku-suz, yal nız ca kalım lı ol mayan, ge çi ci bir sos ya list amaç tır” söz le rin de, an ti em per ya-list de mok ra tik dev ri me, do la yı sıy la pro le-tar ya dik ta tör lü ğü nün un sur la rı nı da ba rın-dı ran iş çi- köy lü dik ta tör lü ğü ne mark sist yak la şı mın özü yat mak ta dır. Bu öz kav ran-ma dan, bu nun mü ca de le si ve ril me den, de mok ra tik dev rim dev rim ci pro le tar yanın pers pek ti fiy le ele alı na maz, dev rim ve sos-ya lizm mü ca de le si bir leş ti ri le mez.

Kuş ku suz Sun Yat-sen’in “de mok ra si il ke si” de bur ju va de mok ra si si ni kap sa-mak ta dır. Bu ba kım dan de mok ra tik dev rim sü re ci için pro le tar ya nın as ga ri prog ra mıy-la özün de ay nı dır. An cak so run bu kadar ba sit de ğil dir. Onun “de mok ra si il ke si” bü tün hal kın tem sil edil di ği “bir de mo kra-

tik sis te mi”, ya ni bir bur ju va de mok ra tik cum hu ri ye ti ön gö rür. Bu sis tem de sı nıf la-rın rol le ri ve et kin lik le ri de eşit ola cak tır. Ör ne ğin pro le tar ya da tıp kı di ğer halk sı nıf la rı gi bi Guo ming tang’ın dos tu dur.

Bu “de mok ra tik sis tem”in, “iş çi le rin, köy lü le rin devrim ci de mok ra tik dik ta tör lü-ğü”nden ta ma men fark lı bir şey ol du ğu ilk ba kış ta gö rül mek te dir.

Bi rin ci ola rak, “de mok ra tik sis tem” dev let ör güt len me si nin ka lı cı bir bi çi mi ola rak öne ril mek te dir. Bu nok ta çok önem-li dir. Ale la de bir cum hu ri yet ten fark lı olan, bir cum hu ri yet, ço ğun lu ğun azın lık üze rin-de ki dik ta tör lü ğü ol duk ça ge çi ci bir sü re için müm kün ola bi lir.

Çün kü ik ti da rın ele ge çi ril me siy le, an ti-em per ya list de mok ra tik devrim mü ca de le si bo yun ca, bu sü reç te ki ta ma men ger çek le-şe bi lir olan hal kın ira de bir li ği nin, mü cade-le or tak lı ğı nın ye ri ni ye ni uz laş maz kar şıt-lık lar te me lin de ki mü ca de le ler alır.

Bu ger çe ği Le nin şöy le di le ge ti ri-yor: “De mok ra si sa vaşı mı nın ön cü sü, bu sa va şı mın ba şı nı çe ken pro le tar ya, bur ju va de mok ra si si nin ya da ye ni sa va şı mın ge tir-di ği ye ni uz laş maz kar şı tlık la rı bir an bi le ak lın dan çı kar ma ma lı dır.” (İki Tak tik, s. 20)

Le nin’in söz le ri, ço ğun lu ğun azın lık üze rin de ki dik ta tör lü ğü nün ge çi ci li ği ol gu-su nu ke sin bir bi çim de açık la mak ta dır. Le nin’in, iş çi le rin, kö ylüle rin de mok ra tik dik ta tör lü ğün den bah se der ken, ay nı an lam-da “ge çi ci hü kü met” kav ra mı nı kul lan ma-sı nın ne de ni de bu dur. İk ti da rın ele ge çi ril-me sin den son ra de mok rat ik cum hu ri ye te di rekt ka tıl sın ya da katıl ma sın, pro le tar ya


68 69

ile bur ju va (kü çük bur ju va zi, li be ral bur ju-va zi) ara sın da aman sız bir ik ti dar mü ca de-le si baş la ya cak tır. Bu mü ca de le de, iş çi le-rin, köy lü le rin de mok ra tik dik ta tör lü ğü nün ola nak lı iki yol dan bi ri ne; ya bir bur ju va dik ta tör lü ğü ne (po li se, or du ya ve bü rok ra-si ye da ya nan, kü çük bir azın lı ğın ço ğun luk üze rin de ki dik ta tör lüğü) ya da pro le tar ya dik ta tör lü ğü ne (pro le tar ya nın ik ti da rı hiç-bir sı nıf la pay laş ma dı ğı, pay la şa ma ya ca ğı dik tatör lü ğe) doğ ru hız la iler le ye cek tir. Ya bi ri ya di ğe ri. Ar tık iki sı nı fın, or tak la şa bir dik ta tör lü ğü fik ri ge çer li li ği ni yi tir miş tir.

Baş lan gıç ta güç lü bir halk ayak lan ma sı-na da yan sa, hal kın ge niş des te ği ni ve sı nıf-ların doğ ru dan ka tı lı mı nı sağ lasa bi le, Sun Yat-sen’in “de mok ra tik sis te mi” (pro le tar-ya ta ra fın dan ini siya tif ele ge çi ri le me diği tak dir de) kı sa sü re de ale la de bir bur ju va cum hu ri yet ola cak tır. Sun Yat-sen’in ütop-ya lar la do lu ka fası, uz laş maz kar şıt lık la ra da ya nan sı nıf mü ca de le si nin so nucu olan böy le bir ge liş me nin dur du ru la ma ya ca ğı nı ala maz dı. Sa de ce onun de ğil, ÇKP re viz-yo nist le ri nin ka fa la rı da baş ka tür lü iş le mi-yor du.

İkin ci ola rak; Sun Yat-sen’in prog ra-mın da koy du ğu devrim an la yı şı ay nı za man da onun “de mok ra tik sis te mi”nin gö rev le ri nin sı nır la rı nı da çi zi yor du. Onun sa vun du ğu cum hu ri yet, de mok ra tik dev rim gö rev le ri ni tü müy le ye ri ne ge tir me nin bir a racıy dı.

Ko nu ya gi rer ken de üze ri nde dur du ğu-muz gi bi, iş çi le rin, köy lü le rin dev ri mci de mok ra tik dik ta tör lü ğü nün, de mok ra tik dev ri min ta rihsel gö rev le ri ni ye ri ne ge tir-mek le as la yü küm lü de ğil dir. Onu böy le

bir gö rev le yü küm lü gör mek, bu na gö re ha re ket et mek, pro le tar ya nın zafe ri ni im kan sız ha le ge tir me ye yo l a ça cak tır.

İş çi-köy lü dik ta tör lü ğü nün ta ri hi ro lü, pro le tar ya için en ge niş bur ju va de mok ra-tik öz gür lük ler, dik ta tör lü ğe kar şı di re nen-le ri zor yo luy la bas tır mak… Ya ni pro le tar-ya nın sos yaliz me ha zır lan ma sı nın uy gun ko şul la rı nı ya rat mak tır. İş çi yı ğın la rı nın bi linç ve ör güt len me dü ze yi pro le tar ya dik-tatör lü ğü için uy gun ha le gel di ğin de, de mok ra tik dev rim gö rev le ri nin ne öl çü de ta mam la nıp ta mam lan ma dı ğı na bak ıl mak-sı zın pro le tar ya dik ta tör lü ğü sis te mi ne ge çi lir. Ta mam lan ma mış de mok rat ik gö rev le rin pro le tar ya dikt atör lü ğü al tın da ta mam lan ma ma sı için hiç bir en gel yok tur. Ni ha yet Rus ya’da, de mok ra tik dev rim gö rev le ri nin bü yük bir bö lü mü Ekim Sos-ya list Dev ri mi’nden son ra ta mam lan mış tır. Bir yan dan bur ju va de mok ra tik gö rev le ri ye ri ne ge tir me nin ara cı “de mok ra tik sis-tem”, öte yan dan sos ya liz me ge çi şin en uy gun ara cı ola rak iş çi le rin, köy lü le rin dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü. Bir yan-da ka pi ta lizm, di ğer yan da sos ya lizm. İş te Sun Yat-sen ve onun sa dık iz le yi ci si ÇKP ile ko mü nist ler ara sın da ki fark lı lık ele al dı-ğı mız so run da böy le so mut laş mak ta dır.

So ru nu izah et mek için bu ka da rı ye ter-li. Gö rül dü ğü gi bi, iş çi le rin, köy lü le rin dev rim ci de mok ra tik dik ta tör lü ğü ile “de mok ra tik sis tem” yö nel dik le ri he def ler açı sın dan apay rı şey ler dir. Bi ri sos ya list pers pek ti fin ürü nü ve devri mci pro le tar ya-nın so nal he de fi ne hiz met eden bir araç-ken, di ğe ri de mok ra tik dev ri mi aş ma yan bur ju va de mok rat bir pers pek ti fin ürü nü-


68 69

dür. Ka çı nıl maz ola rak sı ra dan bir bur ju va cum hu ri ye te (bur ju va dik ta tör lü ğü ne) yol aça cak tır. Ama, ÇKP’nin re vi zyo nist yö ne-ti mi da ha işin ba şın da, mark sist laf la rın ar dı na giz le ne rek bun la rı bir ve ay nı şey-miş gi bi gös ter me de hay li be ce rik li ol muş-lar, bu nu yıl lar ca sür dür müş ler dir.

Bu nok ta da, ÇKP’nin ku rul du ğu ta rih te bi le ira de bir li ği ne sa hip ol ma yı şın dan ha re ket le ak la, sos ya list dev ri mi sa vu nan Çan Ku ao-tao kli ği nin devrim pers pek ti fi-nin ne ol du ğu so ru su ge le bi lir.

Bi lin di ği gi bi, Çan Ku ao-tao de mok ra-tik dev ri mi red det miş, Çin’de sos ya list dev ri min gün dem de ol du ğu nu sa vun muş-tur.

Sos ya list dev rim, uy gun mad di ko şul lar te me li üze rin de müm kün dür. Le nin, “En gels İs pan ya’yı de ğer len di rir ken, 15 Ey lül 1850’ye ka dar –er ken bir tarih– Marks ik ti da rı der hal el de et me li yiz, yok sa he men uy ku ya da la bi li riz’ di ye cek öl çü de bur ju va de mok ra tik dev rim ci li ği ne, ütop-ya cı lı ğa ka pı la rı Schap per ile (Schap per ken di ni Li ga için de Wil lich’le bir lik te azın lık ta bul du ve Li ga’dan çe kil di) bağ-ları nı ko par dı. Marks, on la ra, dev ri min iti ci gü cü ola rak gün cel (nes nel) ol mak ko şul la-rın de ğil, ya lnız ca ken di ira de le ri ni gör me-nin yan lış ol duğu cevabını ver di.” (abç, 1905 Devrimi Üzerine Yazılar, s. 121) diyor du. Demok ratik dev rim aşamasını at layarak hemen proletar ya dik tatör lüğüne geç me tezi biçimin deki kes kin liğine kar-şılık özün de bur juva demok ratik dev rim-ciliğine bat manın ifadesidir. Şart ların uy gun ol madığı bir durum da, sos yalizm

adına yapılabilecek olan yegane şey bur-juva demok ratik ted bir ler olabilir di.

Çan Kuao-tao, her tür lü uz laş mayı il ke olarak red deden, demok ratik dev rime kar şı çıkan “Özün de ise bu dev rimin çer çevesini aşamayan anar şiz min mev zisin dedir. Anar-şiz min, sömürü ve zul me kar şı tep ki duyan küçük bur juvaların bu tep kilerinin ürünü ol duğu bilinen bir ger çek tir. Kısacası, Çan Kuao-tao hizibi de, değişik bir biçim al tın-da küçük-bur j uva dev r im c i l i ğ in i aşamamış tır. Bu hizibin pers pek tifi de demok ratik dev rim le sınır lıy dı.

Yanlış bir an lamaya mey dan ver memek için, bu hizip sos yalist pers pek tife sahip ol say dı bile, bunun ÇKP’nin niteliğini değiş tir meyeceğini belir telim.n

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne SB'de Sosyalizmin…

70 71

Ekim Devriminden 19. Parti Kongresi'ne Sovyetler Birliği’nde Sosyalizmin

İnşa Sorunları -V

Sovyet Devlet Hukuku-Sosyalist Hukuk-Sovyet Anayasası-Sovyet Demokrasisi-Proleter Demokrasi

I- Sov yet Dev let Hu ku ku -Sos ya list Hu kuk

1- Sos ya list Hu ku kun Do ğu şuSov yet hu ku ku nun ve ya ge nel an lam da

sos ya list hu ku kun do ğu şu bel li bir ya sal lı ğın ka çı nıl maz so nu cuy du. Bu ya sal lık, Ekim Dev ri minin za fe ri ve bu za fe rin so nu cu ola-rak da pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ku rul ma-sıy dı. Hu kuk ve dev let ara sın da sı kı bir bağ var dır ve bu iki kav ram sı nıf sal ka rak ter ta şır lar. Bu hu kuk ve dev let ara sın da ki bir bi-rin den ay rıl ma yan bağ lı lık, Ekim Dev ri mi sü re cin de bü tün çıp lak lı ğıy la or ta ya çık mış tı. İş çi sı nı fı, sos ya list dev rim so nu cun da ye ni tip te dev le ti; sos ya list dev le ti/ pro le tar ya dik-ta tör lü ğü nü kur mak la so ru nun sa de ce bir

yö nü nü çö züm le miş olu yor du. So ru nun ikin-ci yö nü ise ye ni hu ku kun; sos ya list hu ku kun dev rim ci ya sal lık/ya ra tıl ma sı ve ge liş ti ril me-si dir. Dev rim ci, sos ya list ka za nım la rın ko run ma sı, norm laş tı rıl ma sı, ge liş ti ril me si ve pe kiş ti ril me si baş ka tür lü ola maz. Öy ley se sos ya list hu kuk ye ni hu kuk tur, in san lık ta ri-hi nin ta nı dı ğı en yük sek/ge liş miş hu kuk tur; dev let siz, sı nıf sız top lu ma-ko mü nist top lu ma ge çiş te ta ri hi ola rak en son hu kuk an la yı şı dır.

Rus ya'da Ekim Dev ri mi, ha kim sı nıf la ra kar şı çe tin bir si lah lı mü ca de le so nu cun da za fe re ulaş mış tı. Pro le tar ya, bur ju va dev let me ka niz ma sı nı par ça la mış tı. O, ay nı za man-da bur ju va hu ku ku nu da par ça la mış tı. Bur ju-va hu kuk, sos yal eşit siz li ğin, sö mü rü nün,


70 71

mül ki ye tin bel li el ler de top lan ma sı nın, si ya si ik ti da rın ha kim sı nıf la rın elin de ol ma sı nın ifa de siy di. Bur ju va dev let, bur ju va hu ku kun uy gu lan ma sı nı sağ la yan araç tı. Bur ju va dev-let me ka niz ma sı nın par ça lan ma sı, so nuç iti-ba riy le bur ju va hu ku ku nun da par ça lan ma sı nı ka çı nıl maz bir zo run lu luk ha li ne ge ti ri yor du.

Rus ya'da es ki hu kuk la ko puş ola ğa nüs-tü, hız lı ve se ri ger çek leş ti. Ama ye ni hu ku-kun oluş tu rul ma sın da genç sov yet dev le ti çok bü yük zor luk lar la kar şı laş tı. Her şey den ön ce sos ya list hu kuk ve uy gu lan ma sı ko nu sun da hiç bir pra tik tec rü be yok tu. Genç sov yet dev-le ti, sos ya list hu kuk sis te mi ni hiç yok tan ya rat mak la kar şı kar şı yay dı. Di ğer ta raf tan ye ni üre tim ve top lum sal iliş ki ler fır tı na lı bir ge liş me ve de ği şim için dey di ler. Do la yı sıy la sos ya list hu kuk bir ta raf tan oluş tu rul mak, di ğer ta raf tan da fır tı na lı ge liş me ye ayak uy dur mak zo run day dı. Sov yet dev le ti, bü tün zor luk la rın üs te sin den ba şa rıy la gel di; dev rim ken di ya sa la rı nı ve ya sal lık la rı nı da ya ra tı-yor du. Sos ya list hu kuk, çe tin sı nıf mü ca de le-si sü re cin de ka pi ta list ku şat ma iç ve dış düş-man la ra kar şı mü ca de le için de ge liş ti. Sov yet hu ku ku, sov yet dev le ti nin ve sov yet top lu mu-nun, bir bü tün ola rak sos ya liz min in şa sı nın ya sal lı ğı nın doğ ru dan ifa de si dir.

2- Sos ya list Hu ku kun Ta nı mı, Sı nıf sal Ka rak te ri ve Özü

Sos ya list üre tim iliş ki le ri, üre tim araç la-rı nın sos ya list mül ki yet le olu şu ve bir bü tün ola rak sos ya list eko no mi sis te mi sos ya list hu ku kun mad di te me li ni oluş tu rur lar. Sos ya-list hu kuk, sos ya liz min eko no mik te me li ni ko rur. Sos ya list hu kuk ay nı za man da sos ya-liz min, sos ya list dü ze nin si ya si te mel le ri ni de ko rur. Eko no mi de ve dev let ve top lum sal

ya şa mın di ğer bü tün alan la rın da sos ya list iliş-ki le ri dü zen le mek için sos ya list top lum da hu kuk-sos ya list hu kuk-zo run lu dur. Zo run lu olan bu hu ku kun- so mut ta da sos ya list sov yet hu ku ku nun- ta nı mı na sıl ya pıl ma lı dır? Sos ya-list sov yet hu ku ku nun ta nı mı 1938'de hu kuk bi lim ci le ri nin ilk bir lik gö rüş me sin de şöy le ya pı lı yor du:

"Sos ya list sov yet hu ku ku dav ra nış ku ralla rı nın (norm la rı nın) bü tü nü dür; bu norm lar, sos ya list sov yet dev le ti ta ra fın dan dü zen lenir ler ve ya te yit edi lir ler ve Sov yet hal kı nın ira de si ni di le ge ti rir ler. Bun lar, kul la nı mı sov yet dev le ti nin zor kul la nı mıy la te mi nat al tı na alı nan ve iş çi sı nı fı ve bü tün emek çi ler için mak bul ve fay da lı olan, ya ni eko no mi de ka pi ta liz min ka lın tı la rı nın tam ve ni hai yok edil me si ne, in san la rın ya şam tar zı na ve bi linci ne ve ko mü nist top lu mun in şa sı na hiz met eden du rum la rın ve iliş ki le rin ko run ma sı na, sağ lam laş tı rıl ma sı na ve ge liş ti ril me si ne hizmet eden norm lar dır" (M.S- Stro go wiç; "Das So zi alis tisc he Sow jet recht- das Recht ei nes hâ he ren Typus", Lehr ma te ri al, Ak ta ran; De utsc he Aka de mie für Sta ats- und Rechts- Lu is sensc haft "Wal ter Ulb richt", Lehr ma te ri-al Nr.2 ZUM Lehr- Prog ramm Nr. S, "Die Mar xis tisch- Le ni nis tisc he The arie des Sta-ates und des Rechts", Ber lin 1956, s. 68/69).

Bu ta nım la ma da sos ya list sov yet hu ku-ku nun ta ri hi olu şumu nu ve do la yı sıy la sı nıf-sal ka rak te ri ni de gör mek te yiz.

Marks, En gels, Le nin ve Sta lin'in ça lış-ma la rın da bir ta raf tan ge nel ola rak hu ku kun, di ğer ta raf tan da özel an lam da sos ya list hu ku kun sı nıf sal ka rak te ri üze ri ne dik kat çe kil miş tir. Ör ne ğin Le nin, sos ya list dev ri-min bir so nu cu ola rak oluş tu ru lan sos ya list hu ku kun sı nıf sal içe ri ği, he de fi ve gö rev le ri


72 73

açı sın dan ye ni ve da ha yük sek tip te bir hu kuk ol du ğu nu bir çok kez vur gu la mış tır.

"Biz ve kar şıt la rı mız ara sın da dü zen ve ya sa an la yı şın da te mel bir zıt lık var dır. Şimdi ye ka dar dü zen ve ya sa ola rak top rak beyle ri ve me mur lar için ma kul şey ge çer liy di. Ama biz, köy lü lü ğün ço ğun lu ğu için ma kul ola nın dü zen ve ya sa ol du ğu nu id dia edi yoruz." (Le nin; "Ers ter Ge samt rus sisc her Kong-ress der Ba uern de pu ti er ten", C-24, s. 494, Alm.)

Mark sist te ori, hu ku ku ha kim sı nı fın ira-de be ya nı ola rak ele alır. "Ya sa ne dir? Bu, za fer ka za nan ve dev let ik ti da rı nı el le rin de tu tan sı nıf la rın ira de be ya nı dır" (Le nin; "Ag rarp rog ramm der So zi al de mok ra tie", C-13, s. 327 Alm.).

Ha kim sı nı fın ira de si, hu kuk ve ya sa lar çer çe ve sin de ken di ni ifa de ede rek, ge nel ge çer li ve ha kim ira de olur. Onun böy le ol ma sı ise dev le tin zor gü cüy le sağ la nır.

"Dev le tin di le ge tir di ği ira de, dev let zo ru ta ra fın dan tes pit edi len ya sa ola rak ge çer li lik ka zan mak zo run da dır." Ak si tak dirde "ira de" ke li me si sa de ce ha va da sö nen boş ses olur." (Le nin; "Ei ne Wi dersp ruch su al le po si ti on", C- 25, s. 80, Alm.)

Öy ley se; ha kim sı nıf, eko no mi de ve po li ti ka da ha kim sı nıf, ha ki mi ye ti ni ve ya ira-de si ni ken di hu kuk an la yı şıy la, ya sa la rıy la ifa de eder.

"Bir şey le ri ya sak la mak ve ya dü zen lemek için dev let gü cü ne sa hip olun ma lı dır" (Le nin, a.g.y).

Sos ya list sov yet hu ku ku ken din den ön ce ki di ğer bü tün hu kuk an la yış la rın dan kök ten fark lı dır. Sov yet hu ku ku, sö mü rü ye da ya nan üre tim bi çim le ri nin ve bun la ra te ka-

bül eden sö mü rü cü sı nıf la rın hu ku ku de ğil dir. Sov yet hu ku ku, si ya si ik ti da rı elin de tu tan pro le tar ya nın ve tüm emek çi le rin ira de si ni di le ge ti rir. Bir kar şı laş tır ma ya par sak; sö mü-rü ye da ya nan top lum lar da hu kuk, bir avuç sö mü rü cü azın lı ğın ezi ci ço ğun luk kar şı sın da ira de si ni ifa de eder ken, sos ya list hu kuk, ezi ci ço ğun lu ğun sos ya liz mi kur ma ve sı nıf sız top-lu ma doğ ru ge liş tir me ira de si ni ifa de eder.

Sos ya list sov yet hu ku ku nun sı nıf sal içe-ri ği, genç sov yet dev le ti nin da ha ilk ka rar na-me le rin de gö rül mek tey di. Ör ne ğin II. Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si'nin "Top rak üze ri ne" ka rar na me siy le top rak bey le ri nin top rak üze-ri ne mül ki ye ti ni taz mi nat sız ola rak ge çer siz kıl mış ve bu mülk le ri hal kın mül ki ye ti ne ge çir miş tir. Di ğer ta raf tan baş ka bir di zi ka rar na me ler le dış ti ca ret, ti ca ret fi lo su, ban-ka lar, de mir yol la rı ulu sal laş tı rıl mış tır. Ör ne-ğin Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te-si'nin 27 Ara lık 1917 ta rih li ka rar na me siy le ban ka cı lık dev let te ke li ne alın mış tır.

Sos ya list hu kuk çer çe ve sin de ki bü tün bu ka rar na me ler, ya sa lar ve ted bir ler ik ti dar da ki pro le tar ya nın ve müt te fik le ri nin çı kar la rı nı ifa de edi yor lar dı. Bü tün bun lar, do ğu şun dan iti ba ren sov yet dev le ti nin ye ni, es ki sin den ta ma men fark lı, sos ya list bir hu ku ka sa hip ol du ğu nu gös te ri yor lar. Sos ya list sov yet top-lu mu ve sos ya list dev let gi bi sos ya list hu kuk da olu şu mun dan iti ba ren sü rek li ge liş me, mü kem mel leş me sü re cin den geç miş tir.

Öy ley se:- Sos ya list sov yet hu ku ku, bur ju va hu ku-

kun de va mı ve ya ge liş ti ril miş ha li de ğil dir. Sos ya list sov yet hu ku ku, sos ya list hu kuk ola-rak doğ muş ve gi de rek mü kem mel leş miş tir.


72 73

- Sos ya list sov yet hu ku ku, içe rik ve öz ba kı mın dan sö mü rü cü top lum la rı nın hu kuk an la yı şın dan te mel den fark lı dır. Sos ya list sov yet hu ku ku, top lum sal ve grup mül ki ye ti-ne da ya nır ken, ör ne ğin bur ju va hu kuk üre tim araç la rı na olan özel mül ki ye te da ya nır.

- Bur ju va hu kuk, sö mü rü dü ze ni ni, in sa-nın in san ta ra fın dan sö mü rül me si ni ya sal laş-tı rır ken, sos ya list sov yet hu ku ku, sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sı nı, sos ya list top lu mun üye le ri ara sın da "eşit li ği" ya sal laş tı rır. Sos ya-list sov yet hu ku ku nun top lu mun üye le ri ara-sın da "eşit li ği" sağ la ma sı üre tim araç la rı nın top lum sal (sos ya list) mül ki yet te ol ma sın dan do la yı dır.

Bu ra da söz ko nu su olan eşit lik, bur ju va an lam da ve ya bur ju va zi nin an la dı ğı eşit lik de ğil dir. Sos ya list hu kuk çer çe ve sin de eşit lik "her kesten ye te nek le ri ne gö re, her ke se ran dı-ma nı na gö re" il ke si nin ger çek leş ti ril me si dir.

Sos ya lizm de eşit lik ve bu an lam da sos-ya list hu ku kun ne ol du ğu nu Sta lin şöy le açık-lar:

"a) Kapitalizm yı kıl dık tan ve ka pi ta listler mülk süz leş ti ril dik ten son ra bü tün emek çile rin sö mü rü den eşit olarak kur ta rıl ma sı;

b) Bü tün top lu mun mül kü ol duk tan sonra üre tim araç la rı üzerindeki özel mül ki ye tin her kes için eşit şekilde or ta dan kal dı rıl ma sı;

c) Her ke sin ye te nek le ri ne gö re ça lış mada eşit yü küm lü lük le ri ve bü tün emek çi le rin ran dı man la rı na gö re üc ret len di ril me de eşit hak la rı (sos ya list top lum);

d) Her ke sin, ye te nek le ri ne gö re ça lış mada eşit yü küm lü lük le ri ve bü tün emek çi le rin ih ti yaç la rı na gö re ge çi mi nin sağ lan ma sın da eşit hak la rı (ko mü nist top lum)." (Sta lin;

XVII Par ti Kong re si’ne su nu lan si ya si ra por-dan, C- 13, s. 315, Alm.)

Bu ra da, sos ya lizm de, sos ya list hu kuk çer çe ve sin de ki eşit lik an la yı şıy la ka pi ta lizm-de bur ju va hu kuk çer çe ve sin de ki "eşit lik" an la yı şı ara sın da ki fark gö rül mek te dir.

- Sos ya list hu kuk (sov yet hu ku ku), sos-ya list top lum va tan da şı nın eği ti min de ve sos-ya list bi lin cin pe kiş ti ril me sin de de va sa bir si lah tır. Bu nun tam ter si bur ju va hu kuk için ge çer li dir.

Sos ya list dev le tin, sos ya list hu kuk dü ze-ni nin top lum sal mül ki ye tin ko run ma sı için pro le tar ya ve müt te fik le ri nin ira de si ni ifa de eden sos ya list hu kuk (sov yet hu ku ku), va tan ha in le ri ni, yı kı cı la rı, sa bo taj cı la rı, ajan la rı vb. ce za lan dı rır. Bu nun öte sin de sos ya list hu kuk, ka pi ta liz min ka lın tı la rı nın ifa de si olan bur ju-va an la yış ve ta vır lar ser gi le yen, böy le lik le sos ya list top lu mun ge liş me si ni ze de le yen ve ya yoz laş tı ran va tan daş la rı, ha kim hu kuk norm la rı na uy ma ya ça ğı rır, eği tir ve ge re kir se ce za lan dı rır.

3- Sos ya list Sov yet Hu ku ku nun Te mel İl ke le ri

Bu ra da da söz ko nu su olan, sos ya list hu ku kun içe ri ği ve özü ol du ğu ve bu na yu ka-rı da de ği nil di ği için tek rar dan ka çı na ca ğız ve önem li gör dü ğü müz te mel il ke le ri kı sa kı sa açık la mak la ye ti ne ce ğiz.

- İk ti dar so ru nu-top lu mun, pro le tar-ya ta ra fın dan dev let sel yö ne til me si açı sın-dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sos ya list sov yet hu ku ku, pro le tar ya nın si ya si ik ti da rı nı pe kiş ti rir ve bü tün norm la rı ve uy gu lan ma sıy la emek çi le rin iş çi sı nı fı et ra fın da top lan ma sı na; pro le tar ya ile emek çi


74 75

yı ğın lar ara sın da ki it ti fa kın pe kiş me si ne hiz-met eder. Bir ör nek: Ta rım sal alan da bü yük çift lik tü zü ğü. Bu tür den ilk tü zük, 1 Mart 1930'da Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ve SSCB Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si Baş kan lı ğı ta ra-fın dan onay lan mış tı. Bu tü zük, emek çi köy lü-le rin ko ope ra tif sel bü yük üre tim ba zın da bir-leş me le rin de be lir le yi ci bir rol oy na mış tı. Böy le lik le ko ope ra tif sel üre ti min ve ko lek tif eko no mik sel ya şa mın te mel le ri ya sal ola rak pe kiş ti ri li yor ve bu du rum emek çi köy lü lü-ğün sos ya list bi linç len me sin de/eği ti min de be lir le yi ci bir rol oy nu yor du.

- Sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sovyetler Birliği'nde üre tim araç la rı üzerinde sos ya list mül ki ye tin iki for mu var dı: a) Sos ya list dev let mül ki ye ti, di ğer ta nım lan-ma sıy la ge nel halk mül ki ye ti. b) Kol hoz lar-da ki grup mül ki ye ti, di ğer ta nım lan ma sıy la ko ope ra tif sel-ko lek tif eko no mik sel mül ki yet.

Bu mül ki yet, sos ya list top lum da sos ya-liz min eko no mik ya sa la rı nın ve do la yı sıy la sos ya list top lu mun mad di te me li ni oluş tu rur. Üre tim araç la rı üzerindeki sos ya list mül ki yet ol mak sı zın pro le tar ya dik ta tör lü ğü, sos ya list top lum ve sos ya list hu kuk ola maz. Bun dan do la yı dır ki, sos ya liz min mad di te me li olan sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı var dır. Ona do kun mak; yoz laş tır mak, baş ka laş tır mak sos ya liz min ve bu na bağ lı ola rak sos ya list hu ku kun mad di te me li ni, va ro lu şu nu or ta dan kal dır mak de mek tir. Sos ya list Sov yet ler Bir-li ği'nde sos ya list mül ki ye tin do ku nul maz lı ğı ana ya sa ve ge rek li ya sa lar la te mi nat al tı na alın mış ve ko run muş tur. Sos ya list mül ki ye te do kun mak; baş ka laş tır mak, çal mak, za rar ver mek vs. ci na yet le eş an lam lı gö rül müş tür.

- Sö mü rü nün or ta dan kal dı rıl ma sı açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sos ya liz min, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nün ön ko şu lu ve ya "ol maz sa ol maz" ko şu lu, in sa nın in san ta ra fın dan sö mü rü sü nün ve bu sö mü rü nün mad di te me li ni oluş tu ran ko şu-lun; üre tim araç la rı na olan özel mül ki ye tin or ta dan kal dı rıl ma sı dır. Sos ya list sov yet hu ku ku, bu ko şu lun or ta dan kal dı rıl ma sı nın ifa de si dir. Bu, genç sov yet dev le ti nin da ha ilk ka rar na me le rin de açık lan mış tı.

- Sos ya list hü ma nizm ve de mok ra tizm açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sov yet hu ku ku, ta ma men her yan sı ma-sıy la hü ma nist bir hu kuk tur. Bu, onun sos ya-list (sı nıf sal) ka rak te rin den kay nak lan mak ta-dır. O hal de, hü ma nist ol ma yan bir hu kuk as la ve as la sos ya list hu kuk ola maz. Hal kın mad di ve kül tü rel ya şam se vi ye si nin yük sel-til me si sos ya list sov yet hu ku ku nun odak nok-ta sı dır. Bir ta raf tan sos ya lizm den, sos ya liz-min in şa sın dan bah set mek ve di ğer ta raf tan da hal kın mad di ve kül tü rel ya şam se vi ye si ni yük selt me mek bir bi riy le bağ daş maz. Ge çi ci, kon jonk tü rel du rum lar ha riç, sos ya lizm eşit tir hal kın kül tü rel ve mad di ya şa mı nın yük sel til-me si eşit tir sos ya list hü ma nizm de mek tir.

Di ğer ta raf tan sos ya list sov yet hu ku ku, sa vaş kış kır tı cı lı ğı nı en gel le me, sa vaş kış kır-tı cı la rı nı şid det le ce za lan dır ma ve en ter nas-yo na lizm açı sın dan da en de rin, en an lam lı ve kap sam lı hü ma nizm dir. Bu na ulus la rın eşit hak la ra sa hip ol ma la rı an la yı şı da da hil dir.

Sos ya list de mok ra tiz min tam an la mıy la uy gu lan ma sı nı sağ la mak sov yet hu ku ku nun te mel il ke le rin den bi ri si dir. Bu an lam da sos-ya list hu kuk eşit tir sos ya list de mok ra si dir. Sov yet hu ku ku, sov yet emek çi le ri ne en kap-


74 75

sam lı de mok ra tik hak la rı ve öz gür lük le ri ve ren ve ga ran ti le yen hu kuk tu. Böy le lik le sov yet hu ku ku, sos ya list sov yet top lu mu nun üye le ri ne top lum sal ya şa mı ör güt le me ye ve şe kil len dir me ye so rum lu ola rak ka tıl ma nın bü tün yol la rı nı açan bir hu kuk olu yor du.

Bur ju va hu ku ku, öz gür lük hak la rı nı açık la yan hu kuk tur. Sos ya list sov yet hu ku ku ise hak ve öz gür lük le rin sa de ce açık lan ma sı nı de ğil, onun ger çek leş ti ril me si ni, do la yı sıy la bu ger çek leş tir me nin mad di te me li ni sos ya-list dü ze ni te mi nat al tı na al ma yı içe ren hu kuk tu. Sov yet ana ya sa la rı ve özel lik le Sosyalist Ana ya sa ola rak da ta nım la nan 1936 Ana ya sa sı, sos ya list de mok ra si nin kap sa mı nı, uy gu la nı şı nı ve ge liş me si ni ifa de eden en önem li bel ge dir.

- Top lum sal ve ki şi sel çı kar la rın ahenk li kay naş ma sı açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sö mü rü ye da ya nan top lum lar da, top-lum sal çı kar lar la ki şi sel çı kar la rın ahenk için-de ol ma la rı ve ya bü tün leş me le ri as la söz ko-nu su ola maz. Bu ilk kez sos ya lizm de söz ko-nu su ol muş tur, ger çek leş miş tir.

"Bi rey ve ko lek tif ara sın da, tek tek ki şile rin çı kar la rı ve ko lek ti fin çı kar la rı ara sın da uz laş maz bir zıt lık yok tur, ola maz da. Böy le bir zıt lık ola maz. Çün kü ko lek ti vizm ve sos yalizm, bi rey sel çı kar la rı yad sı maz, ter si ne on la rı, ko lek ti fin çı kar la rıy la ahenk li ha le ge ti rir. Sos ya lizm, bi rey sel çı kar la rı dış lamaz. Sa de ce sos ya list top lum, bu ki şi sel çı kar la rı tam an lam da tat min eder. Evet, da ha sı; sos ya list top lum, tek tek bi rey le rin çı kar la rı nın ko run ma sı için ye ga ne sağ lam ga ran ti yi teş kil eder. Bu an lam da 'bi rey ci lik' ve 'sos ya lizm' ara sın da uz laş maz bir zıt lık

yok tur" (Sta lin "İn gi liz ya za rı H. G. Wells ile söy le şi", C- 14, s. 10, Alm.).

Öy ley se; sos ya list sov yet hu ku ku, tek tek ki şi le rin çı kar la rıy la top lu mun çı kar la rı nı kar şı kar şı ya ge tir me yen, top lu mun çı kar la-rıy la ki şi le rin çı kar la rı nın bir bir le ri ni ta mam-la ma la rı nı sağ la yan hu kuk tur. Sov yet hu ku-ku, bu nu "Her kesten ye te nek le ri ne gö re, her-ke se ran dı ma nı na gö re" il ke si nin ger çek leş ti-ril me siy le sağ lı yor.

- Sos ya list ya sal lı ğın ger çek leş ti ril me-si açı sın dan sos ya list sov yet hu ku ku:

Sos ya list ya sal lık, sos ya list sov yet hu ku ku nun bü tün yön le riy le tu tar lı bir şe kil-de tek tek bi rey ler ve ku rum lar ta ra fın dan bi linç li ka bu lü ve onun ku ral la rı na gö re ha re-ket et mek tir. Sos ya list ya sal lık emek çi le rin ira de si ni ger çek leş ti ril me si nin me to du dur.

Sos ya list hu kuk, üst ya pı nın bir kıs mı ola rak, alt ya pı üze rin de ak tif bir et ki de bu lu-nur. (Her hu ku kun, do la yı sıy la bur ju va hu ku-ku nun da bu özel li ği var dır). Bu an lam da sos-ya list sov yet hu ku ku nu di ğer le rin den ayı ran be lir le yi ci özel lik, onun alt ya pı sı nın ge liş me-si ni ya ra tı cı bir şe kil de et ki le me si dir. Bu nun ne de ni açık tır. Sos ya list dev let -so mut ta da sov yet dev le ti- sos ya list üre tim iliş ki le ri ni an cak bur ju va zi yi, onun ha ki mi ye ti ni yık tık-tan son ra hu ku kun yar dı mıy la oluş tu rur. Sos-ya list üre tim iliş ki le ri ka pi ta liz min bağ rın da olu şa maz.

Bu iliş ki ler, an cak ve an cak ken di le ri ne te ka bül eden sı nı fın ik ti da rı al tın da, ken di le-ri ne te ka bül eden mül ki ye tin var ol du ğu ko şul lar da olu şur lar. Bu olu şum da ve şe kil-len me de sos ya list hu kuk be lir le yi ci, ak tif bir rol oy nar.


76 77

4- Sos ya list Sov yet Hu ku ku ’nun Ge liş me Aşa ma la rı

Hu kuk ile dev let kav ram la rı ara sın da sı kı bir bağ var dır. Hu kuk suz dev let, dev let-siz hu kuk ol maz. Bu, sos ya list sis tem için de ge çer li dir. Sos ya list dev let, sos ya list hu kuk çer çe ve sin de ku rum la şır ve hu kuk da sos ya-list dev le tin ge liş me si ne pa ra lel ola rak ge li şir ve her iki ol gu sı nıf sız top lum da; ko mü nizm-de yok olur lar.

Sos ya list sov yet hu ku ku da sov yet dev-le ti nin ge liş me si ne pa ra lel ola rak ge liş miş ve şe kil len miş tir. Bu an lam da sov yet dev le ti nin te mel ge liş me aşa ma la rı, sov yet hu ku ku nun da ge liş me aşa ma la rı nı oluş tu rur lar. O hal de, sos ya list sov yet hu ku ku, iki te mel ge liş me aşa ma sından oluş mak ta dır.

Sov yet dev le ti, var lı ğı nın da ha ilk ay la-rın da, es ki ge ri ci ya sa la rı ge çer siz kı la rak, ye ni sos ya list ya sa lar la, ka rar na me ler le sos-ya list dü ze ni şe kil len dir erek sos ya list hu ku ku oluş tur muş tur. Yu ka rı da da be lirt ti ği miz gi bi ba rış, top rak, ulu sal laş tır ma, dev let ile ki li se-nin, okul ile ki li se nin bir bi rin den ay rıl ma sı üze ri ne çı kar tı lan ka rar na me ler, genç sov yet dev le ti nin sos ya list hu ku ku oluş tur ma da ki ilk adım la rıy dı. Bun lar ilk sos ya list ya sa lar dı.

Ka rar na me, ilk dö nem de sov yet ik ti da rı ya sa la rı nın te mel for mu nu oluş tu ru yor du. Ekim Dev ri mini he men ta kip eden dö nem de sov yet ik ti da rı, ya sa la rıy la, ken di hu ku kuy la top lum sal iliş ki le rin bü tü nü nü kap sa ya cak du rum da de ğil dir. Bun dan do la yı sov yet mah-ke me le ri bir ta raf tan ye ni çı kar tı lan ka rar na-me ler ışı ğın da ha re ket eder ler ken, di ğer ta raf-tan da, dev ri min yü rür lük ten kal dır ma dı ğı es ki dü zen den kal ma ya sa lar dan ya rar la nı-yor lar dı. Ama 1918'in or ta la rı na ge lin di ğin de

genç sov yet dev le ti, es ki ya sa la ra gö re ha re-ket et me yi ve ka rar al ma yı ta ma men ya sak la-mak ve her alan da, her ko nu da sov yet ya sa la-rı nı ge çer li kıl mış tı.

De mek olu yor ki, sov yet hu ku ku, sü reç için de ge liş miş tir, sü reç için de ge çer li kı lın-mış tır. Bu ge liş me yi Le nin şöy le an la tır:

"Biz de, ka rar na me le rin pro pa gan da nın bir for mu ola rak hiz met gör dü ğü bir za man var dı. Bi zim le alay edi li yor du. Bol şe vik ler, ka rar na me le rin ha ya ta ge çi ril me di ği ni an lamı yor lar de ni yor du; bü tün kar şıdev rim ci ba sın böy le si olay lar la do luy du. Ama, Bol şevik le rin ik ti da rı ele ge çir dik le rin de ve sı radan köy lü ve sı ra dan iş çi ye dev le ti böy le yö net miş ol mak is ti yo ruz, iş te bu ra da bir ka rar na me, de ne yin di ye açık la dık la rın da bu dö ne min bir meş ru lu ğu var dı. Biz, sı ra dan iş çi ve köy lü ye, po li ti ka an la yı şı mı zı ka rar name ler for mun da ile ti yor duk. Böy le lik le kit leler nez din de sa hip ol du ğu muz de va sa gü ve ni ka zan dık" (XI. Par ti Kong re si’nde ki Ko nuş-ma, C-33, s. 281, Alm.).

Sov yet dev le ti güç len dik çe, sov yet dev-let or gan la rı duruma ha kim ol duk ça, sov yet hu ku ku da bu na pa ra lel ola rak ge liş miş ve şe kil len miş tir.

Bur ju va zi ye gö re ya sa lar, sa vaş dö ne-min de yü rür lük ten kal dı rı lır. Sov yet dev le ti açı sın dan bu an la yış ta ma men saç ma dır. Sov-yet hu ku ku, iç sa vaş dö ne min de, bu hak lı sa va şın ko şul la rı na ve ge rek si nim le ri ne de ce vap ve re cek bir şe kil de ge liş miş tir. Bu dö nem de çı kar tı lan sov yet ya sa la rı, iç sa va şın ka za nıl ma sın da, iş çi-köy lü it ti fa kı nın pe kiş ti-ril me sin de, emek çi le rin ezi ci ço ğun lu ğu nun genç sov yet dev le ti nin, ko mü nist par ti nin et ra fın da top lan ma sın da çok önem li bir rol


76 77

oy na mış lar dır. Ke za sov yet ya sa la rı, ba rış çıl in şa dö ne min de -NEP dö ne mi ne ge çiş ten iti-ba ren- eko no mi nin ye ni den in şa edil me sin de, sos ya list sa na yi leş me nin ve ta rı mın ko lek tif-leş ti ril me si nin ön ko şul la rı nın ha zır lan ma sın-da da önem li rol oy na mış lar dı.

7 Ağus tos 1932'de çı kar tı lan ya sa -sos-ya list mül ki ye tin ko run ma sı ve pe kiş ti ril me si üze ri ne ya sa- sov yet dü ze ni nin mad di te me li-ni oluş tu ran sos ya list mül ki ye tin ko run ma sın-da çok önem li bir rol oy na mış tı. Yu ka rı da bah set ti ği miz, ta rım sal alan da bü yük iş let me-ler de, bü yük üre tim le ko lek tif leş tir mey le il gi-li ya sa da, sov yet kı rın da sos ya liz min ge liş-me sin de ke za önem li bir rol oy na mış tı.

"Sos ya list dev le tin ilk ge liş me aşa ma sında ki te mel gö re vi dış sal dı rı la ra kar şı ül kenin sa vu nul ma sı nın ya nı sı ra ül ke için de sö mü rü cü sı nıf la rın bas kı al tı na alın ma sıy dı; bu sı nıf lar dev ril miş ler di, ama sov yet ha ki miye ti ne kar şı mü ca de le yi sür dü rü yor lar dı. Bu ge liş me aşa ma sı nın hu ku ku ba zı özel lik ler gös te ri yor du; sö mü rü cü un sur la rın ve yardım cı la rı nın, ör ne ğin si ya si hak la rı el le rinden alın mış tı. Sov yet hu ku ku nun norm la rı, ön ce le ri şe hir de ve kır da ka pi ta list un sur la rın sı nır lan dı rıl ma sı nı, son ra la rı ise on la rın ta ma men yok edil me si ni ön gö rü yor lar dı." ("Bü yük Sov yet An sik lo pe di si", SSCB, C-II, s. 1510, 1952, Alm.)

Sos ya list dev le tin ikin ci ge liş me aşa ma-sın da sos ya list sov yet hu ku ku nun bü tün yön-lü ve yo ğun bir ge liş me si, sos ya list ya sal lı ğın güç len di ril me si söz ko nu su ol muş tur.

SSCB Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ve Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si, 25 Ha zi ran 1932'de "Dev rim ci Ya sal lık Üze ri ne" bir ka rar na me çı kar tır. Sov yet dev le ti nin var olu-

şu nun onun cu yıl dö nü müy le bağ lam için de çı kar tı lan bu ka rar na me de, sov yet ya sa la rı nı sı kı bir şe kil de ye ri ne ge tir me nin, bu ya sa la ra uy gun ola rak ha re ket et me nin öne mi vur gu-lan mak ta dır. Bu ka rar na me, bü tün sov yet or gan la rı nı ida ri key fi ye te, ya sal ol ma yan ev ara ma la rı na, tu tuk la ma la ra, el koy ma la ra, bü rok ra tiz me, emek çi le rin şi ka yet le ri ni ele alış ta ki vur dum duy maz lı ğa kar şı mü ca de le için ted bir le rin alın ma sıy la yü küm lü kı lı yor-du.

Sta lin 1933'te, bu dö nem de ki sos ya list ya sal lık so ru nu üze ri ne şöy le di yor du:

"Dö ne mi mi zin dev rim ci ya sal lı ğı nın NEP'in ilk dö ne mi nin dev rim ci ya sal lı ğın dan hiç de fark lı ol ma dı ğı, dö ne mi mi zin dev rim ci ya sal lı ğı nın NEP'in ilk dö ne mi nin dev rim ci ya sal lı ğı na bir dö nüş ol du ğu söy le ni yor. Bu ta ma men yan lış tır. NEP'in ilk dö ne mi nin devrim ci ya sal lı ğı, siv ri ucu nu, esas iti ba riy le, sa vaş ko mü niz min den sap ma la ra, "ya sal ol ma yan" el koy ma la ra ve tah si lat la ra kar şı çe vir miş ti. O, özel mülk sa hi bi ne, bi rey sel mülk sa hi bi ne, ka pi ta lis te, sov yet ya sa la rı na sı kı bir şe kil de uy ma ko şu luy la mülk le ri nin za rar gör me ye ce ği ni te mi nat al tı na alı yor du. Dö ne mi miz de ki dev rim ci ya sal lık ise ta mamen baş ka dır. Dö ne mi mi zin dev rim ci ya sal lığı siv ri ucu nu ar tık çok tan be ri var ol ma yan sa vaş ko mü niz min den sap ma la ra kar şı de ğil, ak si ne, top lum sal eko no mi de ki hır sız la ra ve za rar ve ri ci le re kar şı, top lum sal mül ki ye ti zim me ti ne ge çi ren le re kar şı çe vir miş tir. Do layı sıy la dö ne mi miz de ki dev rim ci ya sal lı ğın en bü yük ih ti ma mı, top lum sal mül ki ye tin ko runma sı için ge çer li dir, baş ka bir şey için de ğil." ("Bi rin ci Beş Yıl lık Pla nın So nuç la rı", SBKP (B) MK ve Mer ke zi Kont rol Ko mis yo nu'nun


78 79

Bir le şik Pla nı’nda ki Ko nuş ma, C- 13, s. 188, Alm.)

Sov yet dev le ti, özel lik le '30'lu yıl lar da sos ya liz min ba şa rı lı in şa sı na pa ra lel ola rak ge li şen te rö re, sa bo taj la ra, iha net le re, su ikast-le re, za rar ve ri ci ha re ket le re kar şı mü ca de le yi bu alan da çı kar dı ğı ya sa lar la da sür dür müş-tür. Ör ne ğin 1 Ara lık 1934'te S.M. Ki row'un kat le dil me siy le bağ lam için de çı kar tı lan "Sov yet İk ti da rı nın Yö ne ti ci le ri ne Kar şı Te rör Ey lem le ri, O Te rö rist Ör güt len me le re Kar şı Mah ke me le rin İş le til me si Üze ri ne" ya sa, 8 Ha zi ran 1934'te çı kar tı lan va tan ha in-le ri ni ce za lan dır ma ya sa sı, 14 Ey lül 1937'de çı kar tı lan kar şı dev rim ci za rar ve ri ci le ri ne kar şı mah ke me le rin iş le til me si ya sa sı vs.

Bu nun öte sin de yi ne bu dö nem de Sov-yet hü kü me ti ye ni bir di zi ya sa ve ted bir ler le ya şam alış kan lık la rın da sos ya list il ke le re uyul ma sı nı dü zen le me ye ça lış mış, genç li ğin hak la rı nı ko ru muştur. Aynı şekilde ana ve çocuk sağlığına dair yeni yasal düzenlemeler yapılmıştır.

1936'da yü rür lü ğe gi ren ana ya sa sos ya-list sov yet hu ku ku nun ge liş me se vi ye si ni ifa-de edi yor du. (Aşa ğı da ele ala ca ğız.)

"Sov yet dev le ti ni ye ni gö rev ler le kar şı kar şı ya bı ra kan sos ya liz min SSCB'nde ki za feri, hu ku kun kök lü bir de ği şi mi ne de ne den ol muş tu.

Ül ke için de sö mü rü cü sı nıf la rın bas kı al tın da tu tul ma sı için olu şan o za ma na ka dar ki hu kuk norm la rı ge çer siz ol muş lar dı; çün kü "sö mü rü cü ler ar tık yok tu ve do la yı sıyla bas kı al tın da tu tu la cak kim se de yok tu" (Sta lin;Le ni niz min So run la rı, Al man ca, Ber-lin, 1951, s. 727)...

Dev le tin ikin ci ge liş me aşa ma sın da ki sos ya list sov yet hu ku ku, ilk aşa ma da ki hu kuk tan bi çim, gö rev ler ve içe rik ba kı mın-dan fark lıy dı. Bu, dev le tin iş lev le ri nin ar tık baş ka ol ma sın dan kay nak la nı yor du. Hu ku kun bu aşa ma da ki te mel gö re vi ik ti sa di-ör güt sel ve kül tü rel-eğit sel alan day dı. Sta lin'in öğ ret-ti ği gi bi bu gö rev, sov yet dev le ti nin ge liş me-si nin ilk aşa ma sın da da söz ko nu suy du, ama ön ce lik le ikin ci aşa ma da tam an la mıy la ken-di ni gös ter di. Sos ya lizm de sö mü rü cü özel mül ki yet ni hai ola rak yok edil di. Sos ya list eko no mi sis te miy le bağ lam için de sos ya list mül ki yet, sov yet dev le ti nin ik ti sa di ta ba nı nı oluş tu ru yor du. Bu, sos ya list mül ki ye tin ko run ma sı nın ni çin çok önem li ol du ğu nun ne de ni dir. Yeni ana ya sa, top lum sal sos ya list mül ki ye tin ko run ma sı nı va tan daş la rın te mel yü küm lü lük le rin den bi ri si ola rak gö rür. (Bü-yük Sov yet An sik lo pe di si, a.g.k., s. 1510-1512, Alm.)

II- Sov yet Ana ya sa sı

1- Sov yet Ana ya sa sı ve Ta ri hi Ge li şi mi

Bur ju va ve sos ya list ana ya sa ara sın da bir kar şı laş tır ma ya pa bil mek için ön ce bur ju-va ana ya sa nın an la mı na ba ka lım.

Le nin bur ju va ana ya sa olu şu mu nu şöy le açık lı yor:

"Çe şit li Av ru pa ül ke le rin de ki ana ya salar, bir ta raf tan fe oda lizm ve mut la ki yet çi likle, di ğer ta raf tan da bur ju va zi, köy lü ler ve iş çi ler ara sın da uzun ve zor sı nıf mü ca de le sinin so nu cuy du. Ya zı lı ve ya zı lı ol ma yan anaya sa lar,... ye ni nin es ki üze ri ne bir di zi güçlük le ka za nı lan za fer ler den ve es ki nin ye ni ye


78 79

ver di ği bir di zi ye nil gi den son ra ki mü ca de lenin sonuçlarının sa de ce bir tes pi ti dir." ("Wach sen des Miss ver ha elt nis", C-18, s. 557, Alm)

Bu ra da bur ju va zi nin fe oda liz me ve mut-la ki ye te kar şı mü ca de le si ve bur ju va dev rim-le ri nin za fe ri söz ko nu su dur. Bu mü ca de le ler so nu cu ka bul edi len ana ya sa lar da bur ju va dev rim le ri nin en önem li ka za nım la rın dan bi ri siy di ler. Bur ju va zi ik ti da ra gel miş ti ve onun ana ya sa sı bel li bir sı nı fın, ya ni bur ju va-zi nin çı kar la rı nı ve ira de si ni ifa de edi yor du. Böy le lik le ge nel ola rak ana ya sa, her bir eko-no mik top lum for mas yo nun da ha kim olan sı nı fın çı kar la rı nın ve ira de si nin doğ ru dan ifa de si ol mak ta dır.

Ya pı sı ve for mü las yo nu ne den li fark lı olur sa ol sun bü tün bur ju va ana ya sa la rı nın bel li or tak yön le ri var dır. Bun la rı Sta lin şöy le be lir ti yor;

"Bur ju va ül ke le rin ana ya sa la rı me tod ola rak ka pi ta list top lum dü ze ni nin sar sıl mazlı ğı inan cın dan ha re ket eder ler. Bu ana ya sala rın esas te me li ni ka pi ta liz min il ke le ri oluştu rur. Ka pi ta liz min te mel di re ği şun lar dır: top ra ğa, or man la ra, fab ri ka la ra, iş let me le re ve baş ka üre tim araç la rı ve alet le ri üzerindeki özel mül ki yet; in sa nın in san ta ra fın dan sö mü rü sü; sö mü rü cü le rin ve sö mü rü len le rin var lı ğı; top lu mun bir kut bun da emek çi ço ğun lu ğun ya şam be lir siz li ği ve di ğer ku tupta da emek çi ol ma yan, ama ya şa mı te mi nat al tı na alın mış azın lı ğın is ra fı vs. vs."

"Bur ju va ana ya sa lar, top lu mun an tago nist sı nıf lar dan; zen gin lik le re sa hip olan sı nıf lar dan ve hiç bir şe ye sa hip ol ma yan sı nıf lar dan oluş tu ğu an la yı şı nı ses siz se da sız ka bul eder ler."

"Bur ju va ana ya sa lar, ulus la rın ve ırkla rın eşit hak la ra sa hip ol ma dık la rı nı, tam hak la ra sa hip olan ve tam hak la ra sa hip ol ma yan ulus la rın ol du ğu nu ses siz se da sız ka bul eder ler."

"De mok ra tizm açı sın dan bur ju va anaya sa lar iki gru ba ay rı lır lar. Grup lar dan bi risi, va tan daş la rın eşit li ği ni ve de mok ra tik öz gür lük le ri red de der,... di ğer grup ise... de mok ra tik il ke le ri ka bul eder, özel lik le ön pla na çı kar tır, ama.. sı nır la ma lar la ta ma men sa kat lar."

"Bur ju va ana ya sa lar, me tod ola rak va tan daş la rın for mel hak la rı nı tes pit et mek le ye ti nir ler ve bu hak la rın ger çek leş me si nin ko şul la rıy la, ger çek leş me si nin ola na ğıy la, ger çek leş me si için (ge rek li) araç lar la il gi lenmez." (SSCB Ana ya sa Tas la ğı Üze ri ne, C-14, s. 67-70, Alm.)

Bur ju va ana ya sa la rın ge nel ve te mel özel lik le ri böy le.

a- Sov yet Dev le ti nin ilk ka rar na me le-ri

Ekim Dev ri miy le ilk Sov yet Ana ya sa-sı’nın ka bu lü ara sın da sekiz ay lık bir za man di li mi var dır. Bu za man di li mi için de bir ta raf tan sov yet dev le ti ge li şip güç le nir ken, ay nı za man da sos ya list ana ya sa il ke le ri de oluş ma ya baş la mış ve ge liş miş tir. Sov yet Ana ya sa sı’nın te me li ni teş kil eden bu il ke ler, ül ke de ki mül ki yet ve sı nıf iliş ki le ri ni yan sı tı-yor lar dı.

Söz ko nu su olan bu sekiz ay lık dö nem de genç sov yet dev le ti, çı kar tı lan ka rar na me ler-de ya sal dü zen le me le ri sağ lı yor du. Bu ka rar-na me ler, Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si, Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si ve


80 81

Halk Ko mi ser le ri Kon se yi ta ra fın dan çı kar tı-lıyor du.

Ta ri he "Ekim Ka rar na me le ri" ola rak ge çen bu ilk ka rar na me ler, sov yet dü ze ni nin (dev le ti nin) ge liş me sin de ve güç len me sin de önem li rol oy na mış lar dı. Le nin, Sta lin ve Sverd lov'un im za la rı nı ta şı yan bu ka rar na me-ler, ay nı za man da kit le le rin ini si ya ti fi ni ve dev rim ci ey lem le ri ni de ge liş ti ren, on la rı top-lum sal ve eko no mik ya şa mı ör güt le me ye çe ken ka rar na me ler di.

Ekim Ka rar na me le ri içe rik ba kı mın dan bir kaç grup ta top la na bi lir ler.

Bi rin ci grup: Bu gru ba da hil olan Ekim Ka rar na me le ri Sov yet dev le ti nin olu şu mu nu ya sal ola rak ilan edi yor ve per çin li yor du. Da ha 25 Ekim 1917'de -Pet rog rad so kak la rın-da bur ju va ge çi ci hü kü me ti ne kar şı si lah lı mü ca de le sü rer ken- II. Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si Le nin'in ka le me al dı ğı "İş çi le re, As ker le re ve Köy lü le re!" çağ rı sı nı ka bul edi-yor du.

"İş çi le rin, as ker le rin ve köy lü le rin ezi ci ço ğun lu ğu nun ira de si ne da ya na rak, Pet rograd'da iş çi le rin ve gar ni zo nun ger çek le şen mu zaf fer ayak lan ma sı na da ya na rak kong re, ik ti da rı ken di eli ne al mak ta...

“Kong re ka rar al dı: Her ta raf ta bü tün ik ti dar, ger çek ten dev rim ci bir dü ze ni kurmak la gö rev li olan iş çi, as ker ve köy lü tem silci le ri sov yet le ri ne ge çi yor" ("Die ers ten Dek-re te der sow jet macht" -Sov yet ik ti da rı nın ilk ka rar na me le ri, Ber lin, 1987, s. 45/46, Alm.).

Bir gün son ra da, 26 Ekim 1917'de dün-ya nın ilk iş çi-köy lü hü kü me ti nin ku rul du ğu-nu onay lar ve açık lar. (a .g.k., s. 60)

28 Ekim 1917'de çı kar tı lan ka rar na me ile es ki ba kan lık lar yok edi lir ve ye ri ne Halk

Ko mi ser lik le ri ge ti ri lir. Bu ka rar na me ile bur-ju va dev le tin par ça lan ma sı ve ye ni dev le tin ku rul ma sı baş la mış olur.

7 Ka sım 1917 ta rih li ka rar na me ile bur-ju va hu kuk sis te mi yı kı lır; dev ri min çı kar la rı-na ters dü şen ya sa lar kal dı rı lır ve ye ni, de mok ra tik mah ke me le rin ku rul ma sı na ge çi-lir. (a.g.k., s. 80)

20 Ara lık 1917'de Halk Ko mi ser le ri Kon se yi'nin çı kar dı ğı ka rar na me ile kar şı dev-rim ve sa bo taj la ra kar şı mü ca de le için Bü tün Rus ya Ola ğa nüs tü Ko mis yo nu (We Çe ka) ku ru lur (a.g.k., s. 92).

15 Ocak 1918'de Kı zıl İş çi-Köy lü Or du-su'nun ku rul du ğu nu ilan eden ka rar na me çı kar tı lır. (a.g.k., s. 132)

Dev ri min ilk ay la rın da ye ni sos ya list dev le tin ku rul ma sı ve hu kuk an la yı şı nın ge liş me si için çı kar tı lan önem li ilk ka rar na-me ler bun lar dır.

İkin ci grup: Bu gru ba da hil olan ka rar-na me ler, eko no mi nin sos ya list dö nü şü mü nü sağ la ma ya yö ne lik olan lar dır. 26 Ekim 1917'de çı kar tı lan ka rar na me ile em lak ve top rak ta ki özel mül ki yet kal dı rı lır ve bü yük top rak bey le ri nin top rak la rı kul la nım için köy lü le re ve ri lir. (a.d.k., s. 54-57)

İş çi kont ro lü üze ri ne çı kar tı lan ka rar na-me ile (14 Ka sım 1917) fab ri ka la rın, iş let me-le rin, ma den ocak la rı nın, de mir yol la rı nın vb. fi ilen sos ya list dev le tin eli ne geç me si nin ilk adı mı atı lır. (a.g.k., s. 74-77)

14 Ara lık 1917'de çı kar tı lan ka rar na me ile ban ka lar ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 97/98)

1918'in ilk ya rı sın da çı kar tı lan ka rar na-me ler le de niz fi lo su, dış ti ca ret, su yo luy la trans port ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 147-176)


80 81

28 Ha zi ran 1918'de çı kar tı lan ka rar na me ile bü tün or ta öl çek li ve bü yük sa na yi iş let-me le ri ulu sal laş tı rı lır. (a.g.k., s. 215-223)

Üçün cü grup: Bu gru ba da hil olan ka rar na me ler, emek çi ler için si ya si ve baş ka hak la rı ve öz gür lük le ri te mi nat al tı na alan ka rar na me ler di. 29 Ekim 1917'de çı kar tı lan ka rar na me ile üre tim ve trans port çu luk ala-nın da 8 sa at lik ça lış ma gü nü, iş çi ler ve üc ret li me mur lar için üc ret li izin, has ta lık ve ça lı şa-ma maz lık du ru mun da dev let si gor ta sis te mi ka bul edi lir ve yü rür lü ğe ko nur.

Yi ne dev ri min ilk ay la rın da çar lık re ji-mi nin si ya si-top lum sal alan da ki ka lın tı la rı nı ta ma men yok et mek için, ulu sal ve di ni sı nır-la ma la rı kal dır mak için, dev let ile ki li se yi, ki li se ile oku lu bir bi rin den ayır mak için, ka dın la rın eşit hak la ra sa hip ol ma la rı nı sağ la-mak için bir di zi ka rar na me ler çı kar tı lır.

Dör dün cü grup: Bu gru ba da hil olan ka rar na me ler, ulu sal so ru nun çö zü müy le il gi li olan lar dır. Rus ya çok ulus luy du ve kor kunç bir ulu sal bas kı söz ko nu suy du. Genç sov yet dev le ti ulu sal so ru nu le ni nist-sta li nist po li ti ka ile çöz me nin ilk adı mı nı bu alan da çı kar dı ğı ka rar na me ler le at mış ol du.

2 Ka sım 1917'de "Rus ya Halk la rı nın Hak la rı Dek le ras yo nu" Le nin ve Sta lin'in im za la rıy la ya yın lan dı. Bu dek le ras yon da, sov yet ik ti da rı nın, çar lık dö ne min de uy gu la-nan ulu sal bas kı, ulu sal kış kırt ma vb. po li ti-ka la ra son ve ril di ği, Rus ya halk la rı nın bir bir-le ri ne gü ven sağ la ma la rı için dü rüst ve açık bir po li ti ka nın uy gu la na ca ğı açık la nı yor du. (a.g.k., S- 67-69).

20 Ka sım 1917'de, yi ne Le nin ve Sta-lin'in im za sı nı ta şı yan Do ğu’nun ve Rus-ya'nın müs lü man emek çi le ri ne ya pı lan çağ rı

ya yın la nır. Bu çağ rı da, müs lü man halk la rın ya şam la rı nı öz gür ce şe kil len dir me hak la rı açık la nı yor du.

Sov yet hü kü me ti, 4 Ara lık 1917'de Uk ray na Halk Cum hu ri ye ti'nin ve 18 Ara lık 1917'de de Fin lan di ya'nın ba ğım sız lı ğı nı ta nır.

Sov yet hü kü me ti nin bu ra da be lirt ti ği miz ve be lir te me di ği miz bü tün ilk ka rar na me le ri, Ekim Dev ri minin so nu cun da do ğan sos ya list top lum sal ve dev let sel dü ze ni ya sal ola rak ifa de edi yor lar dı. Bu ka rar na me ler, 1918'de çı kar tı lan ilk sov yet ana ya sa la rın da da ifa de-le ri ni bul du lar.

b- İlk Sov yet Ana ya sa sı-Rus Sos ya list Fe de ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti Ana ya sa sı, 1918

Ocak 1918'de III. Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si top la nır. Kong re, Le nin ve Sta lin ta ra fın dan ha zır la nan "Emek çi ve sö mü rü len hal kın hak la rı dek le ras yo nu"nu ve "Rus Sov-yet Cum hu ri ye ti’nin fe de ra tif ya pı lan ma sı üze ri ne" ka ra rı ka bul eder.

"Rus Sov yet Cum hu ri ye ti’nin Fe de ra tif Ya pı sı Üze ri ne" ka rar na me si sov yet ül ke si-nin; son ra dan ku ru la cak olan Sov yet ler Bir li-ği'nin dev let dü ze ni nin te mel le ri ni oluş tu ru-yor du. Ka rar na me nin bu öne min den do la yı bu ra da, dev let form la rıy la il gi li kı sa bir açık-la ma ya yer ver me yi doğ ru bu lu yo ruz;

Sov yet dev le ti çok ulus lu fe de ra tif bir dev let ti. Bu dev let for mu bir çok bur ju va ül ke de de var dı. Ama bur ju va ül ke ler de çok ulus lu dev le tin; fe de ra tif dev le tin iki te mel for mu ge çer liy di. Bun lar dan bi ri si üni ter (bü tün lük lü) dev let ti. Bu for ma gö re, dev le ti oluş tu ran ulu sal böl ge ler, her tür lü ulu sal-dev let sel ba ğım sız lık tan mah rum du lar. Çar lık


82 83

Rus ya'sı bu na bir ör nek ti. İkin ci si ni ise tek tek böl ge le rin (dev let le rin, kan ton la rın) bir-leş me sin den olu şan fe de ra tif dev let ler oluş tu-ru yor du. Bu tür den bir dev le ti oluş tu ran dev-let ler ve ya kan ton lar, mer ke zi hü kü me te bağ-lıy dı lar ama iç iş le rin de bel li oran lar da da ol sa ba ğım sız ha re ket edi yor lar dı/edi yor lar da. Bun la ra, ABD, İs viç re ve Ka na da bi rer ör nek tir.

Dev let sel ya pı da gö rü len bu iki te mel form dan han gi si ge çer li olur sa ol sun, esas olan, ka pi ta list ko şul lar da ha kim ulus bur ju-va zi nin, fe de ra tif ya pı yı oluş tu ran di ğer ulus-la rı bas kı al tın da tut ma sıy dı. Hem üni ter ve hem de fe de ra tif dev let ler de bu böy le dir.

Çok ulus lu sov yet dev le ti nin na sıl bir dev let ol ma sı ge rek ti ği dö nem dö nem tar tı şıl-mış, böy le bir dev le ti kur ma sü re cin de ise Bol şe vik Par ti, fe de ra tif dev let ya pı sın da ka rar kıl mış tı. Bu nun böy le ka rar laş tı rıl ma-sın da Le nin ve Sta lin'in ro lü be lir le yi ci ol muş tur.

Sov ye tik fe de ra tif dev let an la yı şı, bur ju-va zi nin fe de ra tif dev let an la yı şın dan ta ma-men fark lıy dı. Sov yet fe de ras yo nu, ulus la rın gö nül lü bir li ği üze ri ne yük se li yor du. Sov yet fe de ras yo nu nu oluş tu ran dev let ler, top rak sal ve ya baş ka ba kış açı la rı na gö re de ğil, ulu sal var lı ğı göz önün de tu ta rak oluş tu ru yor lar dı.

Ko nu mu za dö ner sek; Ni san 1918'de - III. Sov yet Kong re si’nden he men son ra- Bü tün Rus ya Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si ta ra fın dan Sta lin'in ön der li ğin de oluş tu ru lan Ana ya sa Ko mis yo nu bir tas lak ha zır lar. Bu tas lak, Bol şe vik Par ti MK'nın Le nin ön der li-ğin de ki özel bir ko mis yo nun da in ce le nir ve onay la nır. 10 Tem muz 1918'de ise V. Bü tün Rus ya Sov yet Kong re si, Rus Sos ya list Fe de-

ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti’nin (RSFSC) Ana-ya sa sı’nı ka bul eder. Böy le lik le ilk Sov yet Ana ya sa sı ilan edil miş ve yü rür lü ğe kon muş olur.

Bu ana ya sa nın ba zı te mel özel lik le ri şöy le dir;

- Ana ya sa, pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü sov yet ül ke sin de ya sa ma yet ki li form da te yit eder. Bü tün mer ke zi ve ye rel ik ti dar, sov yet dev le ti nin si ya si te me li ni oluş tu ran iş çi, as ker ve köy lü tem sil ci le ri nin sov yet le ri ne ve ril-miş tir.

- Ana ya sa, sov yet dev le ti nin eko no mik te me li nin il ke le ri ni ya sal ola rak te yit et miş tir.

- Ana ya sa, öz gür ulus la rın öz gür it ti fa kı te me lin de ku rul muş olan Sos ya list Sov yet Fe de ras yo nu’nu dev let in şa sı için te mel il ke ola rak ka bul et miş tir.

- Ana ya sa de mok ra tik mer ke zi yet çi lik te me lin de in şa edil miş dev let ege men li ği nin ye rel ve mer ke zi or gan la rı nın olu şum ve fa ali yet sis te mi ni tes pit et miş tir.

- Ana ya sa, sa vaş ne den le rin den do la yı Av ru pa'nın bur ju va dev let le rin de ana ya sa la-rın ra fa kal dı rıl dık la rı bir dö nem de ka bul edil miş tir.

RSFSC- Ana ya sa sı, emek çi ler için en ge niş de mok ra tik hak la rı ve öz gür lük le ri te mi nat al tı na alı yor du; seç me ve bü tün dev-let or gan la rı na se çil me hak kı; inanç öz gür lü-ğü, top lan tı öz gür lü ğü vs. Sov yet dev le ti bu hak ve öz gür lük le ri sa de ce açık la ma mış, on lar dan ya rar la nıl ma sı için mad di ko şul lar da ha zır la mış tır. (Mat ba alar, ka ğıt sto ku, top-lan tı sa lon la rı vs.).

Bu ana ya sa da yer alan se çim hak kı nın bir özel li ği var dı. Ana ya sa, se çim hak kı nı, bü tün sö mü rü cü le re, ruh ban ta kı mı na, es ki


82 83

po lis ve jan dar ma la ra ve ya es ki dü ze ni sa vun du ğu bi li nen ki şi le re ver mi yor du. Se çim hak kın da ki bu sı nır lan dır ma lar, sov yet ül ke si nin o za man için de bu lun du ğu ta ri hi du rum dan kay nak la nı yor du. Bu un sur lar sı nıf düş ma nıy dı lar, em per ya lizm le iş bir li ği için de pro le tar ya dik ta tör lü ğü nü yık mak için mü ca-de le edi yor lar dı. Bu un sur la ra se çim hak kı ta nı ma mak, sov yet dev le ti nin on la ra kar şı yü rüt tü ğü mü ca de le nin bir for muy du.

Le nin, bu sı nır lan dır ma nın, sov yet ik ti-da rı güç le rin ce bu un sur la rın kö kü ka zı nın ca or ta dan kal dı rı la ca ğı nı sü rek li vur gu la mış tır.

Bu ana ya sa da yer alan se çim hak kı nın baş ka bir özel li ği da ha var dı. Bu özel lik de ta ri hi ko şul lar dan kay nak la nı yor du. İş çi le rin sa yı sal ola rak az, köy lü le rin çok ol ma sın dan do la yı iş çi ve köy lü tem sil ci le ri, sov yet se çim le rin de eşit norm la ra gö re se çil mi yor-lar dı. Sov yet ik ti da rı, sov yet ler de ki iş çi le rin pa yı nı ar tır mak ve dev let yö ne ti min de iş çi sı nı fı nın ro lü nü ga ran ti le me yi amaç lı yor du. Böy le lik le; eşit ol ma yan se çim ler le sov yet dev le ti, dev let yö ne ti min de iş çi sı nı fı nın ön der ro lü nü pe kiş tir miş ti. Le nin, bu ted bi rin de ge çi ci ol du ğu nu, nes nel ko şul lar dan kay-nak lan dı ğı nı, bu ko şul lar or ta dan kal kın ca se çim sis te min de ki bu ted bi rin de or ta dan kal ka ca ğı nı sü rek li vur gu la mış tır.

RSFSC- Ana ya sa sı es ki Rus ya top rak la-rı üze rin de 1917-1921 dö ne min de ku rul muş olan bü tün di ğer Sov yet Cum hu ri yet le ri için ör nek ola rak ka bul edil miş tir.

c- Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği (SSCB) Ana ya sa sı, 1924

RSFSC-Ana ya sa sı, ilk Sov yet ana ya sa-sıy dı. 1924 Ana ya sa sı ise SSCB'nin ku rul ma-

sın dan son ra ka bul edil di ği için ilk SSCB, ama ikin ci Sov yet ana ya sa sıy dı.

Rus ya halk la rı nın bir leş me si dü şün ce si-nin te me li da ha Ekim Dev ri mi sü re cin de atıl-mış ve iç sa vaş dö ne min de ge liş miş ti. Bu dö nem de 1917-1921 dört Sov yet Cum hu ri ye-ti ku rul muş tu: RSFSC, Uk ray na, Be lo rus ve Er me nis tan, Gür cis tan ve Azer bay can'dan olu şan Transkaf kas ya Sos ya list Fe de ra tif Sov yet Cum hu ri ye ti. Bu dö nem de bir le şik dev let eği li mi ol duk ça güç lüy dü ve Bol şe vik Par ti X. Kong re si’nde mev cut cum hu ri yet le-rin bir li ği ni sağ la ma ça lış ma sı nı gö rev ola rak tes pit edi yor du.

İç sa vaş dö ne min de iç ve dış düş man la ra kar şı ay nı cep he de mü ca de le eden bu cum hu-ri yet ler ara sın da iliş ki ler za ten var dı ve bu iliş ki ler 1922 yı lı ba şın da an laş ma lı iliş ki le re dö nüş müş tü. Fa kat bu iliş ki ler, cum hu ri yet le-rin ger çek an lam da bir leş me le ri için ye ter li de ğil di. Bu cum hu ri yet ler de, Sos ya list Sov-yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin oluş tu rul ma sı için 1922'nin ikin ci ya rı sın da can lı bir si ya si kam pan ya yü rü tül müş tü ve Le nin ve Sta lin'in ini si ya ti fi üze ri ne 1922 yı lı so nun da Sov yet halk la rı nın gö nül lü dev let sel bir li ği sağ lan dı. Ya ni Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği ku rul du. Ara lık 1922'de Bü tün Bir lik Sov yet Kong re si top lan dı. 30 Ara lık'ta ise kong re, Sta lin ta ra fın dan öne ri len "Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin Ku rul ma sı Üze ri ne Dek le ras yon"u ve "Sos ya list Sov yet Cum hu-ri yet le ri Bir li ği'nin Oluş tu rul ma sı Üze ri ne An laş ma"yı ka bul et ti. Böy le lik le SSCB ku rul muş ol du.

(Sov yet ler ’in Bi rin ci Bü tün Bir lik Kong re si’nde yu ka rı da be lirt ti ği miz dört cum hu ri yet tem sil edi li yor du. Ya ni SSCB, bu dört cum hu ri ye tin bir li ğiy di. Bu na kı sa bir


84 85

za man son ra baş ka cum hu ri yet ler -Öz bek, Türk men ve Ta ci kis tan- ka tıl mış lar dır. Da ha son ra ku ru lan cum hu ri yet ler le bir lik te SSCB 16 cum hu ri yet ten olu şan bir bir lik ol muş tu).

Sov yet ler’in Bi rin ci Bü tün Bir lik Kong-re si'nden he men son ra Sta lin ön der li ğin de SSCB'nin ilk ana ya sa sı nın ha zır lık ça lış ma sı baş lar. Bu ça lış ma nın so nuç la rı -ana ya sa- Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si’nin 6.7.1923 ta rih li otu ru mun da al dı ğı ka rar la yü rür lü ğe ko nur ve Ocak 1924'te top la nan Sov yet ler’in İkin ci Bü tün Bir lik Kong re si ta ra fın dan ni hai ola rak onay la nır. (31 Ocak 1924)

SSCB'nin ilk ana ya sa sı nın ba zı te mel özel lik le ri:

- Bu ana ya sa, eşit hak la ra sa hip bir lik cum hu ri yet le rin de emek çi yı ğın la rın ak tif ka tı lı mıy la ha zır lan mış tır. Do la yı sıy la bu ana ya sa, bah set ti ği miz cum hu ri yet ler de ki güç lü bir lik ha re ke ti nin bir so nu cu dur.

- Bu ana ya sa, SSCB'nin I. Sov yet Kong-re si ka rar la rın da di le ge ti ri len Sov yet cum hu-ri yet le ri halk la rı nın ira de si ni - sos ya list fe de-ras yon te me lin de sov yet çok ulus lu dev le ti ni kur mak- ya sa for mun da te yit et miş tir. SSCB Ana ya sa sı’nda "Bu bir lik, eşit hak la ra sa hip halk la rın gö nül lü bir bir leş me si dir" an la yı şı yer alır.

- Bu ana ya sa, SSCB'nin ve bir lik cum-hu ri yet le ri nin hü küm dar lı ğı nı te yit eder. Ana-ya sa, SSCB’nin ve bir lik cum hu ri yet le ri nin yetki alan la rı nı be lir le miş tir.

- Her bir cum hu ri yet, Bir lik'ten ay rıl ma öz gür lü ğü ne sa hip tir.

- Bir lik cum hu ri yet le ri nin va tan daş la rı, ay nı za man da SSCB va tan daş lı ğı ola rak ta nım lan mış lar dır.

- Bu ana ya sa, Bir lik'in ege men li ği nin en yük sek or gan la rı nın sis te mi ni be lir le miş tir. Bu sis tem, SSCB Sov yet Kong re si'nden - iki kong re ara sın da da SSCB Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si'nden ve bu ko mi te de iki mec lis ten- Bir lik Sov ye ti ve Mil li yet ler Sov ye ti- oluş-muş tur. (Mer ke zi Yü rüt me Ko mi te si, her iki mec li sin or tak otu ru mun da baş kan lı ğı se çer ve hü kü me ti oluş tu rur- SSCB Halk Kom iser-le ri Kon se yi).

- Bu ana ya sa, dev let ege men li ği nin en yük sek or gan la rı nın ve Bir lik cum hu ri yet le ri yö ne ti mi nin in şa sı için te mel il ke le ri tes pit eder.

- Bu ana ya sa, sov yet ül ke sin de eko no-mi nin es ki ha li ne ge ti ril me si, sos ya list sa na-yi leş me nin ge liş ti ril me si ve ta rı mın ko lek tif-leş ti ril me si mü ca de le sin de önem li bir rol oy na mış tır.

- Bu ana ya sa bü tün dün ya ya, bü tün dün-ya emek çi le ri ne ulu sal so ru nun pro le ter en ter nas yo na liz mi te me lin de çö zü mü nü gös-ter miş ve eşit hak la ra sa hip ulus la rın ger çek bir li ği nin sağ la nı şı nı pra tik te ka nıt la mış tır.

1924 Ana ya sa sı'nın ka bu lün den son ra her bir bir lik cum hu ri ye ti bu ana ya say la uyum lu luk için de ken di ana ya sa la rı nı ha zır la-mış tır ve yü rür lü ğe koy muş lar dır. İlk Sov yet Ana ya sa sı (1918) Le nin ve Sta lin'in ön der li-ğin de, SSCB'nin ilk ana ya sa sı da Sta lin'in ön der li ğin de ha zır lan mış ve uy gu la ma ya kon-muş tu.

d- SSCB'nin İkin ci Ana ya sa sı (1936)- Sosyalist Ana ya sa

1 9 2 4 - 1 9 3 6 a r a s ı n d a S o v y e t l e r Birliği'nde önem li ge liş me ler ol muş tu. Sov-yet dev le ti ge liş me si nin ilk aşa ma sın dan ikin ci aşa ma sı na geç miş ti; Sov yet ül ke sin de


84 85

eko no mi, sı nıf sal ya pı, ulu sal iliş ki ler vb. alan lar da önem li de ğiş me ler ol muş tu. Sos ya-list sa na yi leş me sağ lan mış, ta rım ko lek tif leş-ti ril miş, üre tim araç la rı na olan mül ki yet ta ma men hal kın (dev let) mül ki ye ti ne geç miş-ti. Bü tün bun la ra bağ lı ola rak dev le tin ve sov yet hu ku ku nun da iş le vi de ğiş miş ti; da ha ön ce ki ma ka le le ri miz de ele al dı ğı mı z gi bi Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min in şa sın da söz ko nu su olan so run la rın ba zı la rı ta ma men çö züm len miş ve on la rın ye ri ni ye ni so run lar/gö rev ler al mış tı. Do la yı sıy la NEP dö ne mi nin bir ürü nü olan 1924 Ana ya sa sı sov yet ül ke si-nin ye ni ko şul la rı na; in şa edil miş sos ya lizm ko şul la rı na te ka bül et mi yor du. Şüp he siz ki, 1924'ten 1936'ya ka dar olan dö nem için de bir ta kım ye ni ya sa lar çı kar tıl mış, ya sa de ği-şim le ri ya pıl mış tı. Ama bun lar da ha zi ya de dev le tin in şa sıy la il gi li ya sa lar dı. Bir bü tün ola rak 1924 Ana ya sa sı ‘30'lu yıl la rın ilk ya rı-sın da ki Sovyetler Birliği'ni ar tık ifa de et mi-yor du. 1928 ve 1924 Ana ya sa la rı, sos ya liz mi kur ma ha zır lı ğı için de olan Sovyetler Birliği'nin ana ya sa la rıy dı. 1936'da ise sos ya-lizm in şa edil miş ti. O hal de, ye ni ana ya sa bu ge liş me yi ifa de et me liy di.

SSCB'nin VII. Sov yet Kong re si Şu bat 1935'te 1924 Ana ya sa sı'nın de ğiş ti ril me si ka ra rı nı alır ve ye ni ana ya sa nın ha zır lan ma sı için Sta lin ön der li ğin de bir ana ya sa ko mis yo-nu ku ru lur. (7.2.1935) Ko mis yon, Ma yıs 1936'da ana ya sa tas la ğı nı ha zır lar ve ge nel tar tış ma ya su nar. (11.6.1936).

Ye ni ana ya sa tas la ğı üze ri ne tar tış ma, di ğer şey le rin ya nı sı ra iki önem li öğe yi açı ğa çı kar tır. Sov yet in şa sı nı oluş tur ma da önem li bir yol alın mış, hal kın ah la ki-si ya si bir li ği sağ lan mış ve Sov yet in sa nı nın Bol şe vik Par-

ti’ye ve onun ön de ri Sta lin'e olan sev gi, gü ven ve bağ lı lı ğı bir kez da ha ka nıt lan mış-tır.

Bu ana ya sa tas la ğı üze ri ne tar tış ma ya 51,5 mil yon in san ka tı lır. Tar tış ma bo yun ca, ül ke nin her kö şe sin de sa yı sı 1,5 mil yo na va ran ye ni öne ri ler, dü zelt me ler vs. ya pı lır.

25 Ka sım 1936'da da SSCB'nin Ola ğa-nüs tü VII. Sov yet Kong re si baş lar. Sta lin, bu kong re de ye ni ana ya sa tas la ğı üze ri ne bir ra por su nar. Kong re, tas lak üze ri ne tam 10 gün tar tı şır ve 5 Ara lık 1936'da SSCB'nin ye ni ana ya sa sı nı ka bul eder. (Ana ya sa nın ka bul edil di ği gün, Sov yet ler Bir li ği’nde bay ram gü nü ilan edi lir; SSCB-Ana ya sa sı gü nü) ve Sov yet hal kı, ha zır lan ma sın da ki ro lün den do la yı bu ana ya sa yı, Sosyalist Ana-ya sa di ye ta nım lar.

Sosyalist Ana ya sa’nın ba zı önem li özel lik le ri:

Bu özel lik le ri Sta lin şöy le sap tı yor:Bi rin ci özel lik:"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı ge ri de

bı ra kıl mış yo lun özetidir, el de edil miş olan ka za nım la rın özetidir. Ya ni o, fi ilen ula şıl mış, el de edil miş ola nın tes pi ti ve ya sal te yi ti dir." (“SSCB Ana ya sa sı Tas la ğı Üze ri ne", C. 14, s. 67, Alm.)

İkin ci özel lik:"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı, ka pi ta

list top lum dü ze ni nin yok edil di ği ger çe ğinden, Sov yet ler Bir li ği'nde sos ya list top lum dü ze ni nin za fe re ulaş tı ğı ger çe ğin den kaynak lan mak ta dır. SSCB ye ni ana ya sa sı tas lağı nın esas te me li ni sos ya liz min il ke le ri oluştur mak ta dır. Sos ya liz min el de edil miş ve gerçek leş ti ril miş te mel di rek le ri şun lar dır;


86 87

em lak ve top ra ğa, or man la ra, fab ri ka ve iş let me le re ve baş ka üre tim araç la rı na ve alet le ri ne olan sos ya list mül ki yet; sö mü rünün ve sö mü rü cü sı nıf la rın or ta dan kal dı rılma sı; ço ğun lu ğun yok sul lu ğu nun ve azın lı ğın müs rif li ği nin or ta dan kal dı rıl ma sı; iş siz li ğin or ta dan kal dı rıl ma sı; ça lış ma nın her ça lı şabi lir va tan da şın, "ça lış ma yan ye me me li dir" for mü lü ne gö re gö rev ve şe ref bor cu ola rak (al gı lan ma sı); ça lış ma hak kı, ya ni her va tanda şın ga ran ti al tı na alın mış ça lış ma hak kı; din len me hak kı; eği tim hak kı vs. ye ni ana yasa tas la ğı sos ya liz min bu ve ben ze ri te mel di rek le ri ne da ya nır. O, on la rı yan sı tır ve ya sa ma yo luy la te yit eder." (a.g.k., s. 67/68)

Üçün cü özel lik:-" SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı, top-

lum da an ta go nist sı nıf la rın ol ma dı ğı ger çe-ğin den; top lu mun iki dost sı nıf tan -iş çi ler ve köy lü ler- oluş tu ğu; bu emek çi sı nıf la rın ik ti-dar da ol duk la rı top lu mun dev let sel yön len di-ril me si nin (dik ta tör lük) top lu mun en ile ri ci sı nı fı ola rak iş çi sı nı fı nın işi ol du ğu; ana ya-sa nın, emek çi ler açı sın dan ka bul edi lir ve ya rar lı top lum sal du rum la rın te yit edil me si için zo run lu ol du ğu ger çe ğin den ha re ket eder" (a.g.k. s. 68).

Dör dün cü özel lik:"SSCB'nin ye ni ana ya sa tas la ğı ta ma

men en ter nas yo nal dir. O, bü tün ulus la rın ve ırk la rın eşit li ğin den ha re ket et mek te dir. O, de ri ren gin de ki ve ya li san da ki kül tür se vi yesin de ki ve ya dev let sel ge liş me se vi ye sin de ki fark la rın ve ya ulus lar ve ırk lar ara sın da ki her han gi baş ka fark la rın ulus la rın eşit siz li ği için ne den gö rü le me ye ce ğin den ha re ket et mek te dir. O, bü tün ulus la rın ve ırk la rın, geç miş le rin den ve şim di ki du rum la rın dan,

güç le rin den ve za af la rın dan ba ğım sız ola rak, top lu mun ik ti sa di, top lum sal, dev let sel ve kül tü rel ya şa mın da eşit hak la ra sa hip ol dukla rın dan ha re ket eder." (a.g.k. s. 69)

Be şin ci özel lik:-"SSCB'nin ana ya sa tas la ğı açı sın dan

ak tif ve ya pa sif va tan daş yok tur. Ona gö re bü tün va tan daş lar ak tif tir. O, er kek le rin ve ka dın la rın "yer leş miş olan la rın" ve "yer leş-miş ol ma yan lar"ın var lık lı olan la rı ve var lık lı ol ma yan la rı, eği tim gör müş olan la rın ve eği-tim gör me miş olan la rın hak la rı ara sın da fark-lı lık ta nı maz. Onun açı sın dan bü tün va tan-daş lar hak la rın da eşit tir ler. Her va tan da şın top lum da ki ko nu mu nun var lık du ru mu ulu sal kö ken, cin si yet, mev ki de ğil, bi la kis ki şi sel ye te nek ler ve ki şi sel ça lış ma be lir ler" (a.g.k., s. 69/70).

Al tın cı özel lik:"Ye ni ana ya sa tas la ğı nın bir özel li ği,

ken di si ni va tan daş la rın for mel hak la rı nı tespit le sı nır la ma ma sın dan, bi la kis bu hak la rın ga ran ti le ri so ru nu na, bu hak la rın ger çek leşti ril me si araç la rı so ru nu na önem ver me sinden iba ret tir o, va tan daş la rın hak la rı nın eşitli ği ni sa de ce açık la maz. Bi la kis bu nu, sö mürü re ji mi nin kal dı rıl dı ğı, va tan daş la rın her tür lü sö mü rü den kur tul du ğu ger çe ği nin ya sal te yi tiy le te mi nat al tı na alır. O, ça lış ma hak kını sa de ce ilan et mez. Bi la kis, sov yet top lumun da kriz le rin ol ma dı ğı ger çe ği nin, iş siz liğin yok edil di ği ger çe ği nin ya sal te yi tiy le te mi nat al tı na alır. O, de mok ra tik öz gür lük leri sa de ce ilan et mez. Bi la kis, on la rı bel li mad di araç lar la ya sal yol la te mi nat al tı na alır. Bun dan do la yı ye ni ana ya sa tas la ğı nın de mok ra tiz mi "me tod" ve "ge nel ka bul


86 87

gö ren" de mok ra tizm de ğil, sos ya list bir de mok ra tizm dir" (a.g.k., s. 70).

Sta lin, Şu bat 1935'te SBKP(B) MK Ple-nu mun dan ön ce ana ya sa nın de ğiş ti ril me si so ru nu nu gün de me ge tir miş ti. Ple nu mun gö rev len dir di ği Mo lo tow, ko nuy la il gi li ola-rak ha zır la dı ğı bir öne ri yi VII. Bü tün Bir lik Sov yet Kong re si'ne su nar. Bu öne ri de ana ya-sa de ği şik li ği nin han gi yön de ol ma sı ge rek ti-ği be lir ti lir.

"Se çim sis te mi nin da ha da de mok ratik leş ti ril me si yö nün de; tam eşit ol ma yan se çim le rin ye ri ne eşit se çim le rin, do lay lı se çim le rin ye ri ni do lay sız se çim le rin; açık se çim le rin ye ri ne giz li se çim le rin ol ma sı."

"Ana ya sa nın sos yoeko no mik ta ba nının SSCB'nin mev cut sı nıf iliş ki le ri ile ana yasa nın uyum lu lu ğu su re tiy le da ha da be lir ginleş ti ril me si."

Ana ya sa de ği şi min de ki bu ana yön ler, Le nin'in 1918 Ana ya sa sı için be lirt ti ği ko şul-la ra bağ lı ge çi ci du rum la rın or ta dan kalk tı ğı-nın bi rer ifa de si ol muş lar dır.

Son ra ki dö nem de ana ya sa ba zı nok ta lar-da de ğiş ti ril miş, ona ye ni ek le me ler ya pıl-mış tır.

1936 Ana ya sa sı'nın onay lan dı ğın da SSCB, 11 Bir lik Cum hu ri ye ti’nden olu şu yor-du. Bu sa yı da ha son ra 16'ya çık mış tır.

1944'te Bir lik Cum hu ri yet le ri’nin hü küm ran lık hak la rı ge niş le til miş, her bir cum hu ri ye te ya ban cı ül ke ler le doğ ru dan iliş-ki kur ma ve ken di cum hu ri yet bir lik le ri ni (or du) oluş tur ma hak la rı ta nın mış tır.

1946'da (Mart) çı kar tı lan ya say la "Halk Ko mi ser le ri Kon se yi", "SSCB Ba kan lar Kon se yi"ne çev ril miş, Halk Ko mi ser lik le ri

de ba kan lık la ra dö nüş tü rül müş tür. Ay nı doğ-rul tu da ki de ğiş me ler bir lik ve oto nom cum-hu ri yet le rin de de ol muş tur.

Ke za Mart 1946'da çı kar tı lan ya say la SSCB Sav cı lı ğı "SSCB Ge nel Sav cı lı ğı"na dö nüş tü rül müş tür.

Sosyalist Ana ya sa in san lı ğın ta rih te va ra bil di ği en ile ri nok ta nın; ge liş miş li ği nin do ruk nok ta sı nın ya sal ifa de si ol muş tu. Çün-kü bu ana ya sa Sovyetler Birliği'nde sos ya liz-min in şa edil miş li ği ni çı kış nok ta sı ola rak alı yor du. İn şa edil miş sos ya lizm 1936 Ana-ya sa sı'nın mad di te me liy di.

(1918, 1924, 1936 Ana ya sa la rıy la il gi li ola rak ba kı nız: "Der ge sellsc haft hic ne und Sta at lic he Auf bau der UdSSR" Ber lin, 1950; "Sow je tisc hes Sta ats recht" bö lüm IV; Das Sta ats recht der so zi alis tisc hen Sta aten", De utsc he Aka de mie für Sta ats- und Rechts-wis sensc haft "Wal ter Ulb richt" Ber lin 1953; "Sow je tisc hes Sta ats recht", J.N. Umans ki; De uts he Aka de mie... Ber lin 1955; Bü yük Sov yet An sik lo pe di si, SSCB bö lü mü C-1, s. 705-738, Alm. "Die Sta linsc he Ver fas sung", Ber lin 1950; "Ver fas sung (Grund ge setzj der uni on der So zi alis ti se hen Sow jet re pub li ken", Ber lin 1949)

I I I - S o v y e t D e m o k r a s i s i - Pro le ter De mok ra si

Sov yet de mok ra si si nin ne olup ol ma dı-ğı nı, bur ju va de mok ra si si ne na za ran mil yon ke re da ha iyi ol du ğu nu kla sik leş miş ta nım la-ma lar la açık la ma ya ca ğız, çı kış nok ta mız şu: Sovyetler Birliği'nde sos ya list de mok ra si nin uy gu lan ma ko şul la rı oluş tu rul muş ve sos ya-list de mok ra si de bu ko şul la rın ge liş me si ne


88 89

pa ra lel ola rak kap sam laş mış ve ge liş miş tir. Sos ya liz min mad di ko şul la rı ay nı za man da sos ya list de mok ra si nin de mad di ko şul la rı dır. Bun la rın ne ler ol du ğu nu şim di ye ka dar ele al dı ğı mız ko nu lar da gös ter dik. Sos ya list ana-ya sa, sos ya list de mok ra si nin var lı ğı nın, ge liş-me si nin ve uy gu lan ma sı nın en yo ğun ve ya lın ifa de si dir. Yu ka rı da Sov yet Ana ya sa sı'nın ge liş me si ni önem li nok ta la rın da ele al mış tık. Bu ra da ise Sov yet Ana ya sa sı'nı (25 Şu bat 1947'de ki ha liy le), sos ya list de mok ra si nin kap sa mı ve uy gu la nı şı açı sın dan ba zı nok ta-la rı nı ele ala rak in ce le ye ce ğiz. Ya ni bi zim bu ra da ele al dı ğı mız nok ta lar, si ya si-te orik açık lan ma sı ya pıl mış ve bu nun la ye ti nil miş olan de ğil, ter si ne fi ilen uy gu lan mış olan lar-dır.

1- Sos ya list De mok ra si nin Mad di Te me li-SSCB'nin Top lum Ya pı sı

SSCB Ana ya sa sı'nın (1947) 1. bö lü mün-de top lu mun in şa sı ele alın mak ta dır. 12 mad-de den olu şan bu bö lüm de Sta lin'in de yi miy le “Sos ya liz min te mel di rek le ri”nden bah se di li-yor. Bü tün bun lar sos ya list de mok ra si nin mad di te mel le ri ni oluş tu ru yor lar.

1. mad de; "Sos ya list Sov yet Cum hu ri-yet le ri Bir li ği, iş çi le rin ve köy lü le rin sos ya-list dev le ti dir."

2. mad de; "SSCB'nin si ya si te me li ni, emek çi le rin tem sil ci le ri nin sov yet le ri oluş tu-rur lar..."

3. mad de; "SSCB'de bü tün ik ti dar, emek çi le re ait tir..."

4. mad de; "SSCB'nin eko no mik te me li-ni, sos ya list eko no mi sis te mi ve üre tim araç-la rı na ve alet le ri ne olan sos ya list mül ki yet oluş tu rur..."

5. mad de; "SSCB'de sos ya list mül ki yet ya dev let mül ki ye ti (hal kın or tak mül ki ye ti) for mun da, ve ya da ko ope ra tif sel-ko lek tif ik ti-sa di mül ki yet (tek tek kol hoz la rın mül ki ye ti, ko ope ra tif sel bir lik le rin mül ki ye ti) for mun da var dır."

6. mad de; Top rak, zen gin lik ler (ha zi ne-ler), su lar, or man lar, iş let me ler, fab ri ka lar, ma den ocak la rı, ma den iş let me le ri, de mir yol la rı, su ve ha va yol la rı, ban ka lar, pos ta ve telg raf çı lık, sol hoz lar, MTİ be le di ye iş let me-le ri vs. dev let mül ki ye tin de dir, ye ni hal kın or tak mül ki ye tin de dir.

7. mad de; Kol hoz lar da ki ve ko ope ra tif-sel ör güt len me ler de ki top lum sal iş let me ler (bu na can lı ve ölü en van ter de da hil), bun lar ta ra fın dan üre ti len ürün ve on la rın top lum sal bi na la rı, kol hoz la rın ve ko ope ra tif sel ör güt-len me le rin top lum sal, sos ya list mül ki ye ti ni oluş tu rur lar.

Bü yük ta rım iş let me si tü zü ğü ne gö re;Her Kol hoz ai le si, top lum sal ko lek tif

eko no mi den el de et ti ği te mel ge lir den baş ka, ki şi sel ola rak kul lan dı ğı bir bah çe ye (çift li ğe) şah si mül ki ye ti ola rak bu ra da yan bir eko no-mi ye, bir eve, kul la nım hay va nı na, kü mes hay van la rı na, kü çük bir ta rım en van te ri ne sa hip tir.

8. mad de; Kol hoz la rın el le rin de olan top rak, on la ra üc ret siz ve sı nır sız bir kul la-nım için, ya ni ebe di yen ve ve si ka lar la (ga ran-ti li ola rak) ve ril miş tir.

9. mad de; SSCB'de ha kim eko no mi for-mu olan sos ya list eko no mi sis te mi nin ya nı sı-ra, tek tek köy lü le rin ve kü çük es na fın şah si ça lış ma sı na da ya nan ve ya ban cı işin sö mü rü-sü nü dış la yan kü çük özel ik ti sa dı na ya sal ola-rak mü sa ade edi lir.


88 89

10. mad de; Va tan daş la rın ken di ça lış-ma la rı so nu cu el de et tik le ri ge lir le re ve ta sar-ruf la rı na, ko nut ve yan eko no mi le ri ne, ev eş ya la rı na ve ev iş le ri ne, kon for ve şah si ih ti-yaç eş ya la rı na olan şah si mül ki yet hak kı ve va tan daş la rın mi ra sa olan şah si mül ki yet le ri ya sal ola rak ko ru nur.

11. mad de; SSCB'nin ik ti sa di ya şa mı, dev let sel eko no mi pla nıy la top lum sal zen gin-li ğin ço ğal tıl ma sı ama cı için, emek çi le rin mad di ve kül tü rel se vi ye si nin sü rek li yük sel-til me si için, SSCB'nin ba ğım sız lı ğı nın pe kiş-ti ril me si için ve onun sa vun ma ye te ne ği nin ar tı rıl ma sı için be lir le nir ve yön len di ri lir.

12. mad de; SSCB'nde ça lış ma, ça lı şa bi-lir du rum da olan her bir va tan da şın "ça lış ma-yan ye me me li dir de" il ke si ne gö re gö re vi ve şe ref so ru nu dur.

SSCB'de sos ya liz min "Her kesten ye te-nek le ri ne gö re her ke se ran du ma nı na gö re" il ke si ger çek leş ti ri li yor.

Bu 12 mad de nin ko nu la rı nı bun dan ön ce ki ma ka le le ri miz de ele al mış tık. Ekim Dev ri mi nin so nu cu ola rak pro le tar ya dik ta-tör lü ğü nün ku rul du ğu, bü tün ik ti da rın sov yet for mun da ör güt le nen emek çi le rin elin de ol du ğu Sovyetler Birliği'nde üre tim araç la rı-na olan sos ya list mül ki ye tin ‘30'lu yıl la ra ge lin di ğin de % 99 ora nın da ger çek leş ti ril miş ol du ğu nu; sos ya list sa na yi nin ku rul du ğu nu, ta rım da ko lek tif leş tir me nin sağ lan dı ğı nı, ki şi-nin sö mü rü ye da yan ma yan, ken di ça lış ma sı-nın so nu cu olan ge li ri nin, bu an lam da şah si mül ki ye ti nin ko run du ğu, ka pi ta liz mi üre ten, ka pi ta liz mi res to re eden bü tün mad di ko şul la-rın (üre tim araç la rı na olan özel mül ki yet ve ka pi ta list sı nıf) ta ma men or ta dan kal dı rıl mış ol du ğu şim di ye ka dar ki ma ka le le ri miz de

ba zen ay rın tı lı ba zen de de ği ni le rek ele alın-mış tır. Bun dan do la yı sos ya list de mok ra si nin mad di te me li ni oluş tu ran bu ko nu la rı bu ra da bir da ha ele al ma nın ge rek siz ol du ğu an la yı-şın da yız.

2- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si Ola rak Sov ye tik Dev let İn şa sı

Sov yet Ana ya sa sı'nın ikin ci bö lü mün de dev let in şa sı ele alı nı yor. Sov yet dev le ti nin ne den li de mok ra tik olup ol ma dı ğı nı ba zı ana ya sa mad de le ri ni bu ra ya ak ta ra rak gös te-re lim.

13. mad de; Sos ya list Sov yet Cum hu ri-yet le ri Bir li ği, eşit hak la ra sa hip Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri ’nin gö nül lü bir li ği te me lin de oluş muş tur.

14. mad de; Sos ya list Sov yet Cum hu ri-yet le ri Bir li ği’ nin ege men lik ve dev let ida re-si nin en yük sek or gan la rı for mun da yet ki kap sa mı şöy le dir; (Bun la rı aşa ğı da be lir te ce-ğiz.)

15. mad de; Bir lik Cum hu ri yet le ri nin hü küm ran lı ğı, SSCB Ana ya sa sı'nın 14. mad-de sin de be lir ti len sı nır lar la sı nır lan dı rıl mış tır.

16. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti, Cum hu ri ye tin özel lik le ri ni he sa ba ka tan ve SSCB Ana ya sa sı ile tam uyum lu luk için de olan ken di ana ya sa sı na sa hip tir.

17. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti, SSCB'den öz gür ay rıl ma hak la ra sa hip tir.

18. mad de; Bir lik Cum hu ri yet le ri nin (dev let) top ra ğı, o cum hu ri ye tin rı za sı ol mak-sı zın de ğiş ti ri le mez.

18-a. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti, Ya ban cı dev let ler le doğ ru dan iliş ki kur mak, on lar la an laş ma lar im za la mak ve dip lo ma tik


90 91

ve kon so los tem sil ci le ri te ati sin de bu lun mak hak kı na sa hip tir.

18-b. mad de; Her Bir lik Cum hu ri ye ti, ken di cum hu ri yet bir lik le ri (or du) for mas yo-nu na sa hip tir.

19. mad de; SSCB Ya sa la rı, bü tün Bir lik Cum hu ri yet le ri top rak la rın da da ay nı ge çer li-li ğe sa hip tir ler.

20. mad de; Bir Bir lik Cum hu ri ye ti Ya sa sı nın bir Bir lik Ya sa sıy la uyuş ma ma sı du ru mun da Bir lik Ya sa sı ge çer li dir.

21. mad de; SSCB va tan daş la rı için müş te rek bir bir lik va tan daş lı ğı ge çer li dir.

Bir Bir lik Cum hu ri ye ti nin her va tan da şı SSBC va tan da şı dır.

Bu bö lü mün ge ri ye ka lan 10 mad de sin-de (22-29b) han gi Bir lik Cum hu ri ye tin de han gi oto nom cum hu ri yet le rin, ulu sal böl ge-le rin vb. ol du ğu sı ra lan mak ta dır.

Çar lık dö ne min de Rus ya'da ki bü tün ulus lar kor kunç bir bas kı al tın day dı lar. Çar lık re ji mi, ak la ge le bi len her tür lü araç la bu ulus-la rı bas kı al tın da tu tu yor, sö mü rü yor, ta lan edi yor ve on la rın eko no mik ve kül tü rel ge liş-me le ri ni en gel li yor du.

Çar lık re ji mi, ha ki mi ye ti ni is te di ği gi bi sür dü re bil mek için bu ulus la rı bir bir le ri ne düş man et mek için de her yo lu de ni yor du. Sı nır la rı sık sık key fi ola rak de ğiş ti ri yor, bir ulu sun bir par ça sı, baş ka bir ulu sun ida re ala-nı na ve ri li yor du. Böy le lik le de ulus lar ara sın-da düş man lık da kış kır tı lı yor. Şo ve nizm, emek çi le rin bir li ği önün de aşıl maz bir en gel olu yor du.

Çar lık im pa ra tor lu ğu nun bü tün böl ge le ri eşit ve ya en azın dan bir bi ri ne ya kın bir ik ti sa-di ge liş me için de de ğil ler di. Rus ya ve ya Ba tı-

dan Ural la r’a ka dar olan böl ge en ge liş miş böl gey di. Si bir ya ve Or ta As ya'da fe oda lizm ha kim di. Öy le ki, Pat ri yor kal iliş ki ler de önem liy di.

Bol şe vik Par ti, bü tün bu ger çek le ri gö rü yor du. Ya pıl ma sı ge re ken, kor kunç bo yut lar da ki ik ti sa di-kül tü rel far kın ka pa tıl-ma sı, de rin ulu sal kin ve düş man lı ğın or ta dan kal dı rıl ma sı ve ulus la rın ger çek kar deş li ği nin ve bir li ği nin sağ lan ma sıy dı. Bu ise laf ta, bir ta kım tum tu rak lı söz ve tes pit le ol mu yor du. Ulus la rın bir bir le ri ne kar şı gü ven le ri nin mad-di ko şul la rı sağ lan ma lıy dı. Bu ise, an cak ve an cak sos ya lizm le, sos ya list de mok ra si nin ger çek ten uy gu lan ma sıy la ger çek le şe bi lir di. SSCB Ana ya sa sı'nın bi rin ci mad de si, söz ko-nu su ön ko şul la rın oluş tu rul muş lu ğu nun ifa-de siy di. Şim di önem li olan, bu ön ko şul ve ya mad di ko şul üze rin de sos ya list de mok ra si nin yük sel me siy di. Öy le de ol du.

Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min şu ve ya bu yö nü eleş ti ri le bi lir. (Bu nu, ile ri de ki ma ka le le ri miz de biz de ya pa ca ğız). Ama Sovyetler Birliği'nde sos ya liz min en az eleş-ti ril me si ge re ken bir ala nı, ulu sal so ru nun çö zü mü dür. Bu ka dar çok sa yı da ulus, mil li-yet, fark lı et nik kö ken li top lu luk ne re dey se hep si bir bi ri ne düş man edil miş bu top lu luk-lar, ta ri hi sü reç açı sın dan ba kıl dı ğın da ol duk-ça kı sa bir dö nem de kay na şa bil miş ve sos ya-list sov yet top lu mu nun ah la ki-si ya si bir li ği ni ger çek leş tir miş ler se bu nun bir hik me ti, bir an la mı ol ma lı dır: Bu nun hik me ti ve an la mı, sos ya liz min in şa sın dan ve sos ya list de mok ra-si nin laf ta de ği, pra tik te uy gu lan mış ol ma sı-dır. İş te bu uy gu la ma nın, ulu sal so run açı sın-dan en önem li yan sı dı ğı alan, ana ya sa nın ikin ci mad de si nin ko nu su dur; Sov ye tik dev-let in şa sı.


90 91

Bu ya pı ya bi raz ya kın dan ba ka lım:

Sov yet ler Bir li ği:SSCB'nin dev let ya pı sı bur ju va ül ke le-

rin dev let ya pı sın dan ta ma men fark lı dır. SSCB her şey den ön ce çok ulus lu bir dev let-tir. 60'dan faz la ulus, ulu sal grup ve baş ka et nik kö ke ni fark lı in san grup la rı ta ra fın dan gö nül lü bir lik il ke si ne gö re ku rul muş tur. SSCB bir fe de ras yon dur; bir bir lik dev le ti dir. Bu, bir bur ju va fe de ras yo nu de ğil, özel tip te bir fe de ras yon dur; Sov yet fe de ras yo nu, sos-ya list bir dev le tin ifa de si olan Sov yet fe de-ras yo nu, ulu sal dev let le rin gö nül lü bir li ği, eşit hak la ra sa hip oluş la rı ve ay rıl ma da da hil ulus la rın ken di ka de ri ni ta yin hak kı nın ta nın-ma sı il ke si üze rin de yük se len bir ya pı dır.

Sov yet ik ti da rı, hiç bir ulu sal-et nik fark gö zet mek si zin emek çi le rin ik ti da rı dır. İk ti da-rın emek çi le rin elin de ol ma sı ger çe ği sov yet fe de r as yo nu nun, ulus la rı, et nik grup la rı bir bi-ri ne düş man et me yen, tam ter si ne bir bi ri ne yak laş tı ran, halk la rın/ulus la rın dost lu ğu nu ve kar deş li ği ni ge liş ti ren; ge liş me sin de ile ri de olan la rın, ge liş me sin de ge ri de kal mış olan la-ra yar dım et me le ri ni sağ la yan ve ni ha ye tin de han gi ulu sal-et nik kö ken den olur lar sa ol sun-lar Sov yet top lu mu nu oluş tu ran in san la rın si ya si-ah la ki bir li ği ni sağ la yan bir fe de ras yon ol du ğu nu gös ter mek te dir. Sov yet fe de ras yo-nu nu oluş tu ran ulu sal dev let le rin (Bir lik Cum hu ri yet le ri), oto nom cum hu ri yet le rin, ulu sal böl ge le rin gös ter dik le ri ge liş me; eko-no mik, kül tü rel vs. hem Ekim Dev ri min den son ra (iç sa vaş) ve hem de II. Dün ya Sa va şın-da gös ter dik le ri da ya nış ma ve bir lik. Zor la bir ara da tu tul ma nın de ğil, bel li bir gö nül lü-lü ğün, bel li bir de mok ra si an la yı şı nın ifa de si

ola bi lir di. Bu de mok ra si an la yı şı, sos ya list de mok ra si an la yı şı dır.

1922'de SSCB, dört Bir lik Cum hu ri ye ti ta ra fın dan ku rul du. Bu sa yı son ra dan 16'ya çık tı. Her alan da eşit hak la ra sa hip, Sta lin'in de yi miy le Sovyetler Birliği'nin bü tün zen gin-lik le ri ni ay nı öl çü de pay la şan cum hu ri yet ler.

Na sıl ki ana ya sa nın 13. mad de si SSCB'nin eşit hak la ra sa hip sos ya list sov yet cum hu ri yet le ri nin gö nül lü bir li ği te me lin de ku rul muş bir bir lik dev le ti ol du ğu nu tes pit edi yor sa, ay nı ana ya sa nın 17. mad de si de her Bir lik Cum hu ri ye ti nin SSCB'nden öz gür ce ay rıl ma hak kı na sa hip ol du ğu nu tes pit edi yor. Böy le lik le gö nül lü bir li ğin gö nül süz bir li ğe dö nüş me si en gel le ni yor. Ana ya sa, bir leş me-nin ko şu lu nu ve ay rıl ma nın ga ran ti si ni ifa de edi yor. İş te bu laf ta de ğil, pra tik te sos ya list de mok ra si de mek tir.

Ege men lik so ru nuYu ka rı da (14. mad de), aşa ğı da be lir te ce-

ğiz de di ği miz yet ki kap sa mı na ge le lim.Ana ya sa nın14. mad de siy le SSCB'nin

ege men lik alan la rı;- SSCB'nin en ter nas yo nal alan da tem si-

li; her tür lü an laş ma yap ma ve ya red det me… Bir lik Cum hu ri yet le ri nin dış ül ke ler le iliş ki-le ri için ge çer li tar zın tes pi ti.

- Sa vaş ve ba rış so run la rı.- Ye ni Cum hu ri yet le rin SSCB'ye ka bu lü.- SSCB Ana ya sa sı’na uyu lup uyul ma dı-

ğı nı n kont ro lü, Bir lik Cum hu ri yet le ri ana ya-sa sı nın SSCB Ana ya sa sı ile uyum lu luk için de ol ma sı nın sağ lan ma sı.

- Bir lik Cum hu ri yet le ri ara sın da ki sı nır-la rın de ği şi mi nin ona yı.


92 93

- Bir lik Cum hu ri yet le ri çer çe ve sin de ye ni böl ge le rin, oto nom cum hu ri yet le rin ku ru lu şu nun onay lan ma sı.

SSCB sa vun ma sı nın ör güt len me si, SSCB si lah lı kuv vet le ri nin yö ne ti mi, Bir lik Cum hu ri yet le ri or du for mas yon la rı için yön ve ri ci il ke le rin tes pi ti.

- Dev let te ke li ba zın da dış ti ca ret. - Dev let gü ven li ği nin ko run ma sı.- SSCB ulu sal eko no mi plan la rı nın tan-

zi mi.- SSCB'nin bü tün lük lü büt çe si nin ve bu

büt çe nin ger çek leş me si nin onay lan ma sı; Bir-lik büt çe sin de ki cum hu ri yet ve ye rel büt çe-ler de ki ver gi ve ge lir le rin tes pi ti.

- Ban ka la rın, sa na yi ve ta rım ku ru luş la-rı nın ve bir lik kap sa mın da öne mi ha iz iş let me ve ti ca ret ku ru luş la rı nın ida re si.

- Ula şı mın (tra fik), pos ta ve telg raf iş le-ri nin ida re si.

- Kur (pa ra) ve kre di sis te mi nin ida re si.- Dev let sel si gor ta cı lık iş le ri nin ör güt-

len me si.- İs tik raz la rın (borç al ma) ka bu lü ve ya

ve ril me si.- Top ra ğın kul la nıl ma sı nın, top rak zen-

gin lik le ri nin, or man la rın ve su la rın kul la nı-mı nın te mel il ke le ri nin tes pi ti.

- Eği tim ve sağ lık ala nın da te mel il ke le-rin tes pi ti.

- Ulu sal eko no mi is ta tis ti ği nin bü tün lük-lü sis te mi nin ör güt len me si

- İş ya sa sı için te mel esas la rın tes pi ti.- Mah ke me ler teş ki la tı ve mah ke me

me to du; ce za ve me de ni ka nun üze ri ne ya sa çı kart mak

- Bir lik va tan daş lı ğı üze ri ne ya sa çı kart-mak; ya ban cı la rın hak la rı üze ri ne ya sa çı kart-mak

- Ev li lik ve ai le üze ri ne ya sa çı ka rı mı için te mel il ke le rin tes pi ti.

- Bü tün Bir lik için af çı kar ma(Bu mad de le ri bu ra ya çev ri for mun da

ak tar ma dık. Ama is te yen, çev ri ola rak da de ğer len di re bi lir).

SSCB Ana ya sa sı'nın 14. mad de si ne gö re, her bir Bir lik Cum hu ri ye ti bu mad de ler-de ifa de si ni bu lan ege men lik hak la rı nı SSCB'ye, onun ege men lik ve dev let ida re si-nin en yük sek or gan la rı na ver miş tir. Bu nun ne de ni ol duk ça açık; gö nül lü bir li ğin fi ilen uy gu lan ma sı nın sağ lan ma sı.

Bu çer çe ve, ya ni SSCB çer çe ve si için de her Bir lik Cum hu ri ye ti nin, cum hu ri ye tin öz gül ko şul la rı nı da göz önün de tu tan ege-men lik hak la rı var dır. Her Bir lik Cum hu ri ye-ti, ba ğım sız bir dev le tin sa hip ol du ğu ege-men lik hak la rı ne ise ona sa hip tir ler, ta bi SSCB Ana ya sa sı ile uyum lu luk için de. Do la-yı sıy la yu kar ıda sı ra la dı ğı mız birçok ege-men lik hak kı ve doğ ru dan Bir lik Cum hu ri-yet le ri ni il gi len di ren bir di zi hak lar (top la mı 25 mad de) Bir lik Cum hu ri yet le ri nin ana ya sa-la rın da da yer alı yor lar.

'40'lı yıl lar da Bir lik Cum hu ri yet le ri nin ege men lik alan la rı da ha da ge niş le til miş tir. Ör ne ğin, SSCB ku ru lur ken bu bir li ğe ve ri len ya ban cı dev let ler le iliş ki kur ma hak kı, ye ni-den Bir lik Cum hu ri yet le ri ne ve ril miş tir. Bu hak kı Uk ray na ve Be lo rus ya, Bir leş miş Mil-let ler ku ru lur ken kul lan mış lar ve ona ba ğım-sız dev let ola rak üye ol muş lar dır. Ay rı ca Bir-lik Cum hu ri yet le ri, Kı zıl Or du'nun bir par ça sı


92 93

ola rak ken di or du la rı nı kur ma hak kı nı da ge ri al mış lar dır.

Kar şı lık lı gü ve nin ol ma dı ğı ko şul lar da bü tün bun lar ka ğıt ta ka lan tes pit ler ola cak lar ve zor yo luy la uy gu la na cak lar dı. Ama öy le ol ma dı. SSCB'de kar şı lık lı gü ve nin mad di te mel le ri ya ra tıl mış tı. Sovyetler Birliği kap-sa mın da ulus la rın ve et nik azın lık la rın bir bir-le ri ne gü ven me le ri nin mad di ne de ni var dı. Bu sos ya lizm di. Bu ifa de si ni, Sosyalist ulu sal po li ti ka da, Sosyalist Ana ya sa'da bu lu yor du.

Ay rı ca Bir lik Cum hu ri yet le ri nin bir par-ça sı olan her bir oto nom cum hu ri yet, oto nom böl ge, ken di ana ya sa la rı na ve ulu sal dev let sel ya pı la rı na sa hip ler di.Ya ni on la rın da ken di sı nır la rı için de, da hil ol duk la rı Bir lik Cum hu-ri ye tiy le uyum lu luk için de olan ege men lik hak la rı var dı.

3- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si Ola rak SSCB Ege men li ği nin En Yük sek Or gan la rı

Ana ya sa nın 30. mad de si, "SSCB'nin dev let oto ri te si nin (ege men li ği nin, çn) en yük sek or ga nı, SSCB Yük sek Sov ye ti dir" di yor.

Ege men lik so ru nu nu, SSCB'nin en yük-sek or gan la rı nı ele alan ana ya sa nın 3. bö lü-mün de ki mad de yi bu ra da ak tar ma ya ca ğız. Ama sos ya list de mok ra si nin bu alan da na sıl uy gu lan dı ğı nı ve so nuç la rı nın kı sa da ol sa ele ala ca ğız.

Dev let ege men li ği nin en yük sek or ga nı ola rak SSCB En Yük sek Sov ye ti, bü tün sov-yet halk la rı nın; bü tün sov yet in sa nı nın ira de-si ni tem sil eder. Sovyetler Birliği'nde bu or ga nın üs tün de bir dev let or ga nı yok tu.

Ana ya sa ya gö re SSCB'ye dev re dil miş bü tün hak lar, bu or gan ve ya onun ta ra fın dan oluş tu ru lan ku rum lar ta ra fın dan ic ra edi lir. Bu or gan, SSCB'yde ya sa çı kart ma, ya sa ma yet ki si ne sa hip ye ga ne or gan dır, ya ni bir lik ya sa la rı nı çı kar ma hak kı. Bu or ga nın çı kar dı-ğı bü tün ya sa lar bü tün sov yet va tan daş lar için ge çer li dir. Hiçbir or gan, hiç bir ku rum, bu or ga nın çı kar dı ğı ya sa la rı de ğiş ti re mez ve ge çer siz kı la maz. Bu hak, bu or ga nın ken di si-ne ait tir.

SSCB Ana ya sa sı’na de ğiş tir me ve ge liş-tir me hak kı da sa de ce ve sa de ce bu or ga na ait tir.

SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin da ha bir di zi doğ ru dan Sovyetler Birliği'ni il gi len di ren ko nu lar da ken di ne ait olan yet ki ve hak kı var dır.

Mad de 33. "SSCB En Yük sek Sov ye ti, iki mec lis ten olu şur; Bir lik Sov ye ti ve Mil li-yet ler Sov ye ti."

Bu or ga nın iki mec lis ten oluş ma sı nın ye ga ne ne de ni Sovyetler Birliği'nin çok ulus-lu bir dev let ol ma sı dır. Bu mec lis ler den bi ri si (Bir lik Mec li si) bü tün emek çi le rin or tak çı kar la rı nı ifa de edi yor. İkin ci mec lisi ise (Mil li yet ler Mec li si), ulus la rın öz gün (spe si-fik) çı kar la rı nı ifa de eder.

Bir lik Mec li si, Sov yet va tan daş la rı ta ra-fın dan se çim böl ge si ne ve her tem sil ci ye 300.000 va tan daş nor mu na gö re se çi lir. Bu sis te me gö re, bur ju va ül ke ler de söz ko nu su olan se çim eşit siz li ği sov yet ül ke sin de ge çer-siz kı lın mış olu yor du. Mil li yet ler Mec li si ise Sov yet va tan daş la rı ta ra fın dan, ama Bir lik Cum hu ri yet le ri ne, oto nom cum hu ri yet le re, oto nom böl ge le re ve ulu sal böl ge le re gö re se çi lir. Ku ral şöy ley di. Her Bir lik Cum hu ri-


94 95

ye ti için 25 tem sil ci, her oto nom cum hu ri yet için 11 tem sil ci, her oto nom böl ge için 5 tem-sil ci ve her ulu sal böl ge için de 1 tem sil ci.

Her iki mec lis ta ma men eşit hak la ra sa hip ler di.

"Dört se ne lik bir sü re için se çi len SSCB En Yük sek Sov ye ti"nin (mad de 36) "her iki mec li si; Bir lik Sov ye ti ve Mil li yet ler Sov ye ti eşit hak la ra sa hip tir" (Mad de 37).

SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin bi le şi mi, sov yet dev le ti nin sos ya list bir iş çi köy lü dev-le ti ol du ğu nu gös te rir. Ör ne ğin 1946 se çim le-ri ne gö re, bu or ga na se çi len le rin (top lam tem-sil ci: 682) (Bir lik Mec li si ne) % 42'si iş çi (287 tem sil ci); % 22'si köy lü (151) ve ge ri ye ka lan % 36'sı da (244 tem sil ci) ay dın la rın -dok tor lar, eği tim ci ler, bi lim adam la rı, or du- tem sil ci le rin den olu şur ken Mil li yet ler Mec li-si ne se çi len le rin (top lam 657 tem sil ci) % 34,1'i iş çi (224 tem sil ci); %30,1'i köy lü (198 tem sil ci) ve % 35,8'i (235 tem sil ci) üc ret li me mur ve ay dın tem sil ci le rin den oluş mak tay-dı.

23 ya şı na ulaş mış olan her Sov yet va tan da şı SSCB'nin En Yük sek Sov ye ti’ne se çi le bi lir. Bir lik ve oto nom cum hu ri yet le rin en Yük sek Sov ye ti'ne se çil mek için 21 ya şı na ulaş mış ol ma sı ge re kir ve ye rel sov yet le re se çil mek için de 18. ya şı nı dol du rul ma sı ge re-kir.

Her Sov yet va tan da şı, etnik kö ke ni ne, di ni ne, eği tim se vi ye si ne, ba kıl mak sı zın seç-me ve se çil me hak kı na sa hip tir. Her Sov yet va tan da şı, ika me ti ne re dey se ora da de ğil, o an da ne re dey se ora da se çi me ka tı lma hak kı na sa hip tir.

- SSCB Ana ya sa sı'nın V. bö lü mü dev let ida re si or gan la rı nı ele alır.

Mad de 64: "Sos ya list Sov yet Cum hu ri-yet le ri Bir li ği, dev let ida re si nin en yük sek yü rüt me ve ta sar ruf hak kı na sa hip or ga nı, SSCB Ba kan lar Kon se yi’ dir"

Ana ya sa nın 65. mad de si ne gö re de bu kon sey, SSCB En Yük sek Sov ye ti ’ne, bu sov ye tin otu rum la rı ara sın da ki za man da ise SSCB En Yük sek Sov ye ti Baş kan lı ğı ’na kar şı so rum lu dur ve he sap ver mek le yü küm lü dür.

SSCB Ba kan lar Kon se yi ’nin dü zen le-me le ri ve ta sar ruf la rı bü tün SSCB için ge çer-li dir (Mad de 67).

- SSCB Ana ya sa sı'nın IV. ve VI. bö lüm-le rin de Bir lik Cum hu ri yet le ri nin dev let ida re-si or gan la rı ve dev let ege men li ği nin en yü sek or gan la rı ele alı nı yor.

Bir lik Cum hu ri yet le rin de de dev let ege-men li ği nin en yük sek or gan la rı ve Bir lik Cum hu ri yet le ri nin ida re si ay nı sis te me gö re; SSCB için ge çer li olan sis te me gö re ya pı lan-mış tır. Bu nun böy le ol ma sın da, Sovyetler Birliği'nin si ya si ve eko no mik te me li nin bü tün lük lü ol ma sı be lir le yi ci rol oy na mış tır.

SSCB En Yük sek Sov ye ti ile Bir lik Cum hu ri yet le ri En Yük sek Sov ye ti ara sın da be lir le yi ci fark, Bir lik Cum hu ri ye ti En Yük-sek Sov ye ti ’nin tek mec lis ten oluş ma sı dır. (Bir lik Mec li si). Mil li yet le rin çı kar la rı SSCB ba zın da Mil li yet ler Mec li si’n de di le ge ti ril-dik le ri için Bir lik Cum hu ri yet le ri En Yük sek Sov yet le ri’n de böy le bir mec li se ge rek gö rül-me miş tir.

- SSCB Ana ya sa sı'nın VII. bö lü mün de oto nom cum hu ri yet le rin dev let ida re si or gan-la rı ve dev let ege men li ği nin en yü sek or gan-la rı ele alı nı yor.

Oto nom cum hu ri ye tin dev let i da re si or gan la rı ve dev let ege men li ği nin en yü ksek


94 95

or gan la rı, Bir lik Cum hu ri yet le ri için ge çe rli olan sis te me gö re in şa edil miş tir. Ta bi yet ki ba kı mın dan, ba kan la rın sa yı la rı ba kı mın dan ba zı fark lı lık lar var dı.

- SSCB Ana ya sa sı'nın VI II. bö lü mün de dev let ege men li ği nin ye rel or gan la rı ele alı nı-yor.

Dev let ege men li ği nin ye rel or gan la rı, emek çi tem sil ci le ri nin sov yet le ri dir. Böy le si sov yet ler, böl ge ler de, ka za lar da, ulu sal böl-ge ler de, şe hir ler de, köy ler de, mez ra lar da oluş tu ru lan sov yet ler dir. Bu or gan lar, söz ko-nu su böl ge emek çi le ri ta ra fın dan iki se ne li ği-ne se çi lir ler.

Bu or gan la rın gö rev le ri şun lar dır;"Emek çi le rin tem sil ci le ri nin sov yet le ri,

ken di le ri ne dev re di len ida re or gan la rı nın fa ali ye ti ni yö ne tir ler, dev let dü ze ni nin ko run-ma sı nı, ya sa la ra uyul ma sı nı ve va tan daş la rın hak la rı nın ko run ma sı nı sağ lar lar, ye rel ik ti sa-di ve kül tü rel ya pı yı yö ne tir ler ve ye rel büt-çe yi tes pit eder ler" (Mad de 97).

- SSCB 'nin Ana ya sa sı'nın IX. bö lü mün-de mah ke me ve sav cı lık so ru nu ele alı nır.

Sö mü rü cü top lum lar da mah ke me, ha kim sı nıf la rın bir or ga nı dır ve do la yı sıy la on la rın çı kar la rı na hiz met eder. Sos ya lizm de ise mah ke me, emek çi le rin çı kar la rı nı, sos ya list dü ze ni ko ru ma ya hiz met eder.

Sov yet mah ke me or gan la rı nın fa a li ye ti-nin na sıl ör güt le ne ce ği; han gi il ke le re gö re ör güt le ne ce ği ana ya sa ta ra fın dan be lir len miş-tir.

Ana ya sa ya gö re Sovyetler Birliği'nde yar gı la ma, hü küm ver me yet ki si ne aşa ğı da ki mah ke me or gan la rı sa hip tir: SSCB En Yük-sek Mah ke me si, Bir lik Cum hu ri yet le ri nin En Yük sek Mah ke me le ri, böl ge mah ke me le ri,

oto nom böl ge ve oto nom cum hu ri yet mah ke-me le ri ve SSCB En Yük sek Sov ye ti'nin ka ra-rıy la gö rev len di ril miş özel mah ke me ler ve halk mah ke me le ri.

SSCB En Yük sek Mahk eme si, ül ke nin en yük sek mah ke me or ga nı dır ve Sovyetler Birliği'nde ki ve Bir lik Cum hu ri yet le rin de ki bü tün mah ke me or gan la rı nın fa ali ye ti, bu en yük sek mah ke me or ga nı nın de ne ti mi al tın da-dır.

SSCB'de bü tün mah ke me ler se çi lir. Halk mah ke me le ri dı şın da bü tün mah ke me-ler, ye rel ve en yük sek sov yet ler ta ra fın dan beş se ne le ği ne se çi lir ler.

Halk mah ke me le rin de ki se çim ise şöy le-dir; Ana ya sa ya gö re halk mah ke me le ri, söz-ko nu su böl ge nin va tan daş la rı ta ra fın dan ge nel, doğ ru dan ve eşit se çim hak kı te me lin-de giz li oy la ma ile üç yıl lı ğı na se çi lir ler. 23 ya şı nı dol dur muş ve si ci li ol ma yan her Sov-yet va tan da şı, halk ha ki mi ve halk mah ke me-si üye le ği ne se çi le bi lir.

Bü tün sov yet or gan la rı nın se çi min de ol du ğu gi bi halk mah ke me le ri nin se çi min de de aday lar, top lum sal ör güt ler, bir lik ler ta ra-fın dan, emek çi le rin top lan tı la rı vb. ta ra fın dan tes pit edi lir ler.

Ha kim ler ba ğım sız dır lar ve sa de ce ya sa-ya ta bi dir ler (mad de 112).

Mah ke me le ri bü tün hal kın iz le ye bil me si için o böl ge de ge çer li olan dil kul la nı lır.

Sov yet Sav cı lı ğıYe rel ik ti dar or gan la rı nın ka rar la rın da

ve fa ali yet le rin de ba zen ya sa lar dan sap ma la-rın ol du ğu, ya sa la rın yan lış de ğer len di ril dik-le ri gö rü lü yor du. Öy le ki, ya sa la rın bi linç li ola rak yan lış kul la nıl dı ğı ve ya kö tü ye kul la-nıl dı ğı da olu yor du. Bu nu, sov yet ku rum la rı-


96 97

na sız mış olan sos ya lizm düş man la rı ya pı yor-lar dı.

Bu ne den ler den do la yı özel bir dev let or ga nı na ge rek du yul muş tu. Bu or gan, bü tün ba kan lık la rın ve on la ra bağ lı ku rum la rın, bü tün gö rev li le rin ve bü tün sov yet va tan daş-la rı nın ya sa la ra uyup uy ma dı ğı nı de net le-mek le gö rev liy di.

Bu or gan, Sov yet Sav cı lı ğı ola rak ön ce 1922'de RSFSC'de ve son ra la rı da di ğer Bir-lik Cum hu ri yet le rin de ku rul du. SSCB Sav cı-lı ğı ise 20 Ha zi ran 1933'te oluş tu rul muş tur.

Sav cı lı ğın fa ali ye ti, mah ke me le rin fa ali-ye tiy le sı kı bir bağ için de dir. Ay nen sov yet mah ke me le ri gi bi Sov yet Sav cı lı ğı da sınıf düş man la rı na; sa bo taj cı la ra, ajan la ra, za rar ve ri ci lere vb. kar şı mü ca de le ver miş tir.

Sovyetler Birliği'nde sav cı lık ku ru mu, en te pe de SSCB Baş sav cı sı tem sil edi li yor du. Baş sav cı, SSCB En Yük sek Sov ye ti ta ra fın-dan ye di se ne li ği ne ata nır dı. Bir lik ve oto nom cum hu ri yet le rin böl ge le rin ve ulu sal böl ge le-rin sav cı la rı SSCB Baş sav cı sı ta ra fın dan ata-nır dı. Da ha alt se vi ye de ki yer le şim bi rim le ri-nin sav cı la rı, Bir lik Cum hu ri ye ti sav cı la rı ta ra fın dan ata nı yor lar dı. Beş se ne le ği ne ata-nan bu sav cı la rın atan ma la rı SSCB Baş sav cı-sı ta ra fın dan onay lan mak zo run day dı.

Ata ma nın ne de ni: Sav cı lar, yu kar ıda kı sa ca be lirt ti ği miz gö rev le ri ni ye rel or gan-lar dan ba ğım sız ola rak ye ri ne ge tir me le ri için se çil mi yor lar, ata nı yor lar dı. Se çil me du ru-mun da, on la rı se çen ye rel or gan la ra bağ lı lık söz ko nu suy ken, ata ma du ru mun da böy le bir ola sı lık yok tu. Sav cı lar, sa de ce ve sa de ce SSCB Baş sav cı sı’ na ba ğım lıy dı lar.

Di ğer ta raf tan sav cı la rın atan ma sı, ye rel ik ti dar or gan la rı nın ba ğım sız lı ğı nı ze de le-

mez. Çün kü sav cı, sov yet le rin yü rüt me ve ta sar ruf yet ki sin den fark lı ola rak ida ri ik ti da-ra sa hip de ğil. Sav cı, doğ ru dan halk ve ya sov yet ler ta ra fın dan se çi len mah ke me gi bi, ka rar da ve re mi yor. Bü tün bu ne den ler den do la yı sav cı la rın atan ma sı en de mok ra tik yol ol mak tay dı.

- SSCB Ana ya sa sı'nın X. bö lü mün de va tan daş la rın te mel hak la rı ve te mel gö rev le ri ele alı nı yor.

"SSCB va tan daş la rı ça lış ma hak kı na; ya ni işin ni cel ve ni tel du ru mu na gö re üc ret-len dir me de ki te mi nat al tı na alın mış ça lış ma hak kı na sa hip tir ler" (mad de 118).

...- "SSCB va tan daş la rı din len me hak kı na

sa hip tir ler" (mad de 119)....- "SSCB va tan daş la rı yaş lı lık, has ta lık

ve ma lül lük du ru mun da mad di ba kım hak kı-na sa hip tir ler" (mad de 120).

- "SSCB va tan daş la rı, eği tim hak kı na sa hip tir ler" (mad de 121).

…- " SSCB'de ik ti sa di, dev let sel, kül tü rel,

top lum sal ve si ya si ya şa mın bü tün alan la rın-da ka dın, er kek gi bi ay nı hak la ra sa hip tir" (mad de 122).

...- "SSCB va tan daş la rı nın ik ti sa di, dev let-

sel, kül tü rel, top lum sal ve si ya si ya şa mın bü tün alan la rın da ki mil li yet ve ır kın dan ba ğım sız ola rak eşit li ği mut lak ya sa dır" (mad de 123).

...


96 97

- "Va tan daş la rın vic dan öz gür lü ğü nü sağ la ma ama cıy la SSCB'de ki li se dev let ten ve okul ki li se den ay rıl mış tır. Di ni iba det le ri ye ri ne ge tir me öz gür lü ğü ve di ne kar şı pro pa-gan da öz gür lü ğü bü tün va tan daş la rın hak kı-dır" (mad de 125).

- "Emek çi le rin çı kar la rıy la uyum lu luk için de ve sos ya list sis te min pe kiş ti ril me si ama cıy la SSCB'nin bü tün va tan daş la rı na a) ko nuş ma öz gür lü ğü; b)ba sın öz gür lü ğü; c)top lan tı öz gür lü ğü; d) so kak ta yü rü yüş ve gös te ri ler ya say la ga ran ti len miş tir" (mad de 125).

…- "İş çi sı nı fı saf la rın dan ve emek çi le rin

baş ka ta ba ka la rın dan en ak tif ve bi linç li va tan daş lar, sos ya list sis te min pe kiş ti ril me si ve ge liş ti ril me si için mü ca de le le rin de emek-çi le rin ön cü sü olan ve emek çi le rin bü tün ör güt le ri nin, hem top lum sal ve hem de dev-let sel yö ne ti ci çe kir de ği ni oluş tu ran Sov yet-ler Bir li ği Ko mü nist Par ti si'nde (Bol şe vik) bir le şir ken, emek çi le rin çı kar la rıy la uyum lu-luk için de ve ör güt lü ki şi sel ha re ke tin ve halk kit le le ri nin si ya si ak ti vi te si nin ge liş me si ama cıy la SSCB va tan daş la rı na top lum sal ör güt ler de bir leş mek hak kı ve ril miş tir. Sen di-ka lar ko ope ra tif sel bir lik ler de, genç lik ör güt-le rin de, spor ve sa vun ma ör güt le rin de, kül tür der nek le rin de, tek ni ki ve bi lim sel ku rum lar-da." (mad de 126)

- "SSCB va tan daş la rı na ki şi ye do ku nul-maz lık hak kı ta nın mış tır. Hiç kim se, mah ke-me ka ra rı ve ya sav cı lı ğın mü sa ade si ol mak sı-zın tu tuk la na maz." (mad de 127)

- "Va tan daş la rın ko nu tu na do ku nul maz-lık ve mek tup sır rı, ya say la ko ru nur." (mad de 128)

- "SSCB, em ek çi le rin çı kar la rı nı sa vun-mak tan do la yı ve ya bi lim sel fa ali yet ten do la-yı ve ya ulu sal kur tu luş mü ca de le sin den do la-yı ta ki ba ta uğ ra yan ya ban cı dev let le rin va tan-daş la rı na sı ğın ma hak kı ta nır." (mad de 129)

- " SSCB'nin her va tan da şı, Sos ya list Sov yet Cum hu ri yet le ri Bir li ği'nin Ana ya sa-sı'na uy mak, ya sa la ra gö re ha re ket et mek, ça lış ma di sip li ni ni ko ru mak, top lum sal gö rev le ri ni dü rüst çe ye ri ne ge tir mek, sos ya-list top lum ya şa mı nın ku ral la rı na dik kat et mek zo run da dır" (mad de 130).

- "SSCB'nin her va tan da şı, sos ya list mül ki ye ti, sov yet dü ze ni nin kut sal ve do ku-nu la maz te me li ola rak, zen gin li ğin ve ana va-tan ik ti da rı nın kay na ğı ola rak, bü tün emek çi-le rin mü ref feh ve kül tü rel yük sek ya şa mı nın kay na ğı ola rak ko ru mak ve pe kiş tir mek zo run da dır.

Top lum sal, sos ya list mül ki ye te te ca vüz eden (hır sız lık ya pan, za rar ve ren, çn) ki şi ler hal kın düş ma nı dır lar" (mad de 131).

- "Ge nel as ke r i hiz met ya sa dır. SSCB'nin as ke ri güç le rin de as ke ri hiz met SSCB va tan daş la rı nın şe ref gö re vi dir" (mad-de 132).

- "Ana va ta nın sa vun ma sı SSCB'nin her bir va tan da şı nın kut sal gö re vi dir. Va ta na iha-net -as ker ye mi ninin tu tul ma ma sı, düş man sa fı na geç mek, dev le tin as ke ri gü cü ne za rar ver mek, ca sus luk- en ağır suç ola rak ya sa nın bü tün şid de tiy le ce za lan dı rı lır" (mad de 133).

Bu ra da sı ra la dı ğı mız Sov yet va tan daş la-rı nın hak la rıy la il gi li mad de le rin ko nu la rı nın ne de re ce ger çek leş ti ri lip ger çek leş ti ril me miş ol du ka nı mız ca, üze rin de faz la du rul ma ma sı ge re ken bir me se le dir. Bu nun ne den böy le ol du ğu ol duk ça açık. Va tan da şın be lir ti len


98 99

hak la ra sa hip ola bil me si için her şey den ön ce ik ti dar da ol ma sı ge re kir ve Sovyetler Birliği'nde iş çi ve köy lü ve ya ge nel ola rak emek çi for mun da "va tan daş" ik ti dar day dı. O, ken di dü ze ni ni kur muş ve ge liş tir miş ti. De mek olu yor ki bu hak la rı ka ğıt üze rin de ta nı ma nın de ğil, biz zat ya şa ma ge çir me nin mad di ko şul la rı SSCB'de var dı. Bu üre tim araç la rı nın top lum mül ki ye tin de ol ma sıy dı. Sos ya liz min ku rul muş ol ma sıy dı. Kı sa ca Sta-li n’in de di ği gi bi “Sos ya liz min te mel di rek le-ri nin” sov yet ül ke sin de ger çek leş ti ril miş ol ma sıy dı.

Ta bi bu ya şa mın; sos ya list ya şa mın, sis-te min de vam et ti ril me si ve sı nıf sız top lu ma doğ ru ge liş me si nin sağ lan ma sı için onun ko run ma sı ge re ki yor du. İş te bu gö rev, Sov yet va tan da şı nın kut sal gö re viy di, sos ya list sis te-mi ko ru mak bir onur so ru nuy du.

SSCB'de sos ya liz min ba şa rı lı in şa sı, sov yet top lu mun da si ya si-ah la ki bir li ğin sağ-lan mış ol ma sı fi ilen, bü tün bu hak lar dan ya rar la nıl dı ğı nın ve so rum lu lu kla rın da ye ri-ne ge ti ril di ği nin doğ ru dan bir ifa de si dir.

4- Sos ya list De mok ra si nin İfa de si Ola rak Se çim Sis te mi

- SSCB Ana ya sa sı'nın XI. bö lü mün de se çim sis te mi ele alı nı yor. Bu se çim sis te mi ne de re ce de mok ra tik ti. Bir de kı sa ca bu na ba ka lım.

- "Emek çi le rin tem sil ci le ri nin (mil let ve-kil le ri nin, çn.) bü tün sov yet le ri için; SSCB'nin en yük sek sov ye ti, Bir lik Cum hu ri-yet le ri’ nin en yük sek sov yet le ri, emek çi le rin böl ge ve ka za sov ye ti, oto nom cum hu ri yet le-rin en yük sek sov yet le ri, ka za la rın, şe hir le rin kır sal yer le şim bi rim le ri nin... emek çi le ri nin tem sil ci le ri nin sov yet le ri için tem sil ci le rin

se çi mi, seç men ta ra fın dan ge nel, eşit ve tek de re ce li se çim hak kı te me lin de giz li oy la ma ile ger çek leş ti ri lir" (mad de 134).

- "Tem sil ci ler ge nel se çim le se çi lir ler. 18 ya şı na ulaş mış bü tün SSCB va tan daş la rı ır ka, mil li ye te, cin si ye te, di ni inan ca, eği tim de re ce si ne, bir yer de ika met edip et me di ği ne , sos yal kö ke ni ne, var lık du ru mu na ve es ki fa ali ye ti ne ba kıl mak sı zın tem sil ci le rin se çim-le ri ne ka tıl ma hak kı na sa hip tir ler. Zih ni has ta olan lar ve mah ke me ta ra fın dan se çim hak kı elin den alı nan ki şi ler is tis na dır.

23 ya şı na ulaş mış her SSCB va tan da şı ır ka, mil li ye te, cin si ye te, di ni inan ca, eği tim de re ce si ne, bir yer de ika met edip et me di ği ne, sos yal kö ke ni ne, var lık du ru mu na ve es ki fa ali ye ti ne ba kıl mak sı zın SSCB'nin En Yük-sek sovyetinin tem sil ci si ola rak se çi le bi lir” (mad de 135).

- "Tem sil ci ler eşit se çim le se çi lir ler; her va tan da şın bir oy hak kı var dır; bü tün va tan-daş lar, se çi me ay nı il ke (ba zın da) ka tı lır lar" (mad de 136).

- "Er kek ler gi bi ka dın lar da ay nı seç me ve se çil me hak kı na sa hip tir ler" (mad de 137).

- "SSCB si lah lı güç le ri nin saf la rın da olan va tan daş lar, di ğer bü tün va tan daş lar gi bi, ay nı seç me ve se çil me hak kı na sa hip tir-ler" (mad de 138).

- "Tem sil ci ler doğ ru dan (di rek, tek de re-ce li se çim, çn.) se çim le se çi lir ler; kır sal ve şe hir sov yet le rin den SSCB'nin En Yük sek Sov ye ti ne ka dar emek çi le rin tem sil ci le ri nin bü tün sov yet le ri için se çim, va tan daş lar ta ra-fın dan doğ ru dan doğ ru ya di rek se çim le ger-çek leş ti ri lir" (mad de 139).

- "Tem sil ci le rin se çi min de oy kul lan ma giz li dir" (mad de 140).


98 99

- "Se çim ler için aday la rın tes pi ti se çim böl ge le ri ne gö re ya pı lır. Aday la rı tes pit et me hak kı top lum sal ör güt le me ve emek çi le rin bir lik le ri ne ve ril miş tir; Ko mü nist Par ti ör güt-le ri, sen di ka lar, ko ope ra tif ler, genç lik ör güt-le ri, kül tür bir lik le ri "(mad de 141).

- "Her tem sil ci fa ali ye ti ve emek çi le rin tem sil ci le ri nin sov ye ti nin fa ali ye ti üze ri ne seç men le re he sap ver mek zo run da dır ve o (tem sil ci, çn.), her an, seç men le rin ço ğun lu ğu ta ra fın dan ya sa nı n tes pit et ti ği bi çim de gö rev den alı na bi lir" (mad de 142).

Sov yet ana ya sa la rı na bak tı ğı mız da (1918, 1924,1936) özel lik le se çim sis te min de önem li de ğiş me le rin ol du ğu nu gö rü rüz. 1918 Ana ya sa sı’n da yer alma yan bir kı sım an la yış-lar 1936 Ana ya sa sı’n da yer alı yor, Le nin'in, ko şul la rın da yat ma sın dan do la yı böy le ha re-ket edi yo ruz, bu du rum ge çi ci dir. Ko şul lar olu şun ca bu kı sıt la ma lar da or ta dan kal ka cak-tır vb. söz le ri ni ha tır la ya lım, se çim sis te mi nin bu de ği şim ler açı sın dan kı sa ca açık la ya lım.

-Ge nel ve eşit se çim hak kı so ru nu;Ge nel se çim hak kın dan an la şıl ma sı

ge re ken, ül ke nin ya say la tes pit edil miş yaşa gel miş bü tün va tan daş la rı na se çim le re ka tıl-ma hak kı nın ta nın ma sı dır.

Eşit se çim hak kın dan an la şıl ma sı ge re-ken ise, eşit ku ral lar ba zın da se çim le re ka tıl-ma hak kı dır.

Sov yet dev le ti nin bu ge liş me si nin ilk aşa ma sın da ge nel se çim hak kı tam an la mıy la ge çer li de ğil di. O dö nem de sö mü rü cü sı nıf-lar; ku ru lan sos ya list dev le ti; pro le tar ya dik-ta tör lü ğü nü yık mak is te yen, ka pi ta liz mi res-to re et mek is te yen güç ler, Sov yet ik ti da rı na kar şı acı ma sız ve şid det li bir mü ca de le sür dü-rü yor lar dı. Tam da bu ne den den do la yı genç

Sov yet dev le ti, cü zi bir azın lı ğı oluş tu ran bu azın lı ğa ve uşak la rı na se çim hak kı ta nı ma-mış tı. Ama Le ni n’in be lirt ti ği gi bi bu du rum ge çi ciy di. Sos ya liz min in şa sıy la sö mü rü cü sı nıf la rın ka lın tı la rı or ta dan kalk mış ve bu un sur la ra yö ne lik se çim hak kı kı sıt la ma sı nın da mad di te me li, zo run lu lu ğu kal ma mış ve sov yet ül ke sin de Sosyalist Ana ya sa ile ger çek an la mıy la ge nel se çim hak kı bü tün va tan daş-la ra ta nın mış tı.

Yi ne Sov yet dev le ti nin ge liş me si nin ilk aşa ma sın da se çim hak kın da bel li bir eşit siz lik söz ko nus uy du. Se çim hak kın da eşit siz lik, im ti yaz de mek tir. Sov yet dev le ti nin ge liş me-si nin ilk aşa ma sın da iş çi ler, bu im ti ya za sa hip ler di. Bu nun ne de ni var dı. Eşit siz lik, şe hir ve kır nü fu su nun tem sil ci lik norm la rın-da ken di si ni gös te ri yor du. 1924 Ana ya sa sı ’na gö re SSCB Sov yet Kong re si'nin olu şum nor-mu şöy le di; şe hir ve va roş lar için her tem sil-ci ye 25.000 seç men. Vi la yet (son ra la rı böl ge) Sov yet Kong re le rin de her tem sil ci için 125.000 seç men. Böy le lik le iş çi le rin (şe hir) kır sal ala na (köy lü ler) na za ran da ha faz la tem sil ci sa yı sı na sa hip ol ma la rı sağ lan mış tır.

Sovyetler Birliği’nde sos ya liz min in şa sı, iş çi ler ile köy lü ler ara sın da ki sı nır la rın ted ri-cen yok ol ma sı nın sağ la dı ğı için Sosyalist Ana ya sa, bu ge liş me yi göz önün de tu ta rak, söz ko nu su eşit siz li ği or ta dan kal dır mış ve tam an lam da eşit se çim hak kı nı ge çer li kıl-mış tır.

Sosyalist Ana ya sa'da yer alan ve Sovyetler Birliği'nde uy gu la nan ge nel ve eşit se çim hak kı ne den li de mok ra tik olur sa ol sun hiç bir bur ju va ül ke de yok tur. Bur ju va ana ya-sa lar da ge nel ve eşit se çim hak kın dan bah se-di lir. Ama bur ju va zi, bir di zi ya sa lar la, fiili en gel ler le ge nel ve eşit se çim hak kı nı kul lan-


100 101

dırt maz; et nik kö ken, ırk, yaş, var lık (mal, mülk), eği tim du ru mu, bir yer de ika met so ru-nu vs. bur ju va ül ke ler de ge nel ve eşit se çim hak kı nın uy gu lan ma sı önün de ki te mel en gel-ler dir ve bu en gel le rin hiç bi ri si Sovyetler Birliği'nde yok tu.

- Doğ ru dan (tek de re ce li) se çim ve giz li oy so ru nu:

Tek de re ce li ve ya doğ ru dan (di rek) se çim, bü tün ik ti dar or gan la rı nın tem sil ci le ri-nin doğ ru dan seç men ler ta ra fın dan se çil me si an la mı na ge lir. Sov yet dev le ti nin ge liş me si-nin ilk aşa ma sın da; Sosyalist Ana ya sa'dan ön ce ki dö nem de du rum bi raz de ği şik ti. O dö nem de baş ka bir se çim me to du ge çer liy di. O dö nem de seç men ler, şe hir ve kır sal ye rel Sov yet ler için tem sil ci le ri doğ ru dan se çi yor-lar dı. Ama da ha yük sek ikti dar or gan la rı nın tem sil ci le ri şe hir ve kır sal ye rel sov yet le ri nin ge nel top lan tı la rın da ve ya se çim için dü zen-le nen kong re le rin de se çi li yor lar dı. Şöy le; şe hir ve kır sal ye rel sov yet le ri, böl ge sov yet kong re si için tem sil ci se çi yor lar. Böl ge Sov-yet Kong re si yü rüt me or ga nı nı se çi yor ve da ha ge niş böl ge Sov yet kong re si için tem sil-ci gön de ri yor. Bun lar da ken di yü rüt me or gan la rı nı se çi yor lar ve Bir lik Cum hu ri ye ti Sov yet Kong re si’ ne ve Bir lik Sov yet Kong re-si ’ne tem sil ci ler gön de ri yor lar. Kı sa ca; kır sal ye rel ve şe hir sov yet le ri ha riç, di ğer bü tün sovyet ler için se çim ler do lay lıy dı, tek de re ce-li de ğil di.

Bu sis tem, ta ri hi ko şul lar dan do la yı Sov yet ana yasa sın da yer al mış tı ve dev le tin ge liş me si nin ilk aşa ma sı sü re cin de de yer leş-miş ti. Ne de ni şuy du. Bu sis te me gö re, ge rek li ol du ğu an bir sov yet kong re si ni he men za man kay bet mek si zin top la ma ola na ğı na

sa hip olu nu yor du. İç sa vaş ko şul la rı nı ve onu ta kip eden yıl lar da ül ke için de sı nıf mü ca de-le si nin kes kin leş me si ni (Troç kizm vs.) gö zö-nü ne ge ti rir sek Sovyetler Birliği'nde her se vi-ye de ik ti dar or gan la rı nın sü rat li ha re ket et me-sin de bu sis tem ya rar lı olu yor du. Kı sa ca; sö mü rü cü le re kar şı sı nıf mü ca de le si nin şid-det le sür dü ğü bir dö nem de doğ ru dan (tek de re ce li) se çi me geç me ola na ğı yok tu.

SB'nde sos ya liz min in şa sı, sov yet dev le-ti nin güç len miş ol ma sı ve Sov yet hal kı nın si ya si-ah la ki bir li ği nin sağ lan ma sı, doğ ru dan (tek de re ce li) se çim le re ge çi şi ola nak lı kıl-mış tı. Bu tür den se çim le rin do lay lı se çim le re gö re üs tün yön le ri var dır. Doğ ru dan se çim le, se çim hak kı olan her bir va tan daş, her bir or ga nın tem sil ci bi le şi mi ni doğ ru dan be lir le-me ola na ğı na sa hip olu yor. Tam da bu du rum Sovyetler Birliği'nde se çim sis te mi nin en de mok ra tik se çim sis te mi ol du ğu nun baş ka bir ifa de siy di.

Bir çok bur ju va ül ke de do lay lı se çim me to du kul la nı lır. Ör ne ğin ABD'de, Tür ki-ye'de baş kan ve ya cum hur baş ka nı halk ta ra-fın dan, doğ ru dan seç men ta ra fın dan se çil mez-ler.

- Giz li oy la ma so ru nu:Sov yet dev le ti nin ge liş me si nin ilk aşa-

ma sın da oy la ma açık tı. Se çim top lan tı lar ında el kal dır mak la ya pı lı yor du. Ana ya sa da böy le bir oy la ma me to du na yer ve ril me miş ti. Ama açık oy la ma yer leş miş ti. Bu nun ne de ni var dı. Sö mü rü cü sı nıf la rın sov yet ik ti da rı na kar şı mü ca de le le ri de vam edi yor du ve on la rın tem-sil ci le ri nin sov yet le re sız ma ve bu ik ti dar or gan la rı nı kul lan ma ola na ğı var dı. Tam da bu nu en gel le mek, ajan la rın, halk düş man la rı-nın sov yet le re sız ma sı nı en gel le mek için açık


100 101

oy la ma ya pı lı yor du. Böy le lik le giz li ajan lar ve halk düş man la rı emek çi le rin tem sil ci le ri-nin sov yet le re se çil me si ni en gel le ye mi yor lar-dı. Açık oy la may la ki min ki me oy ver di ği bi li ni yor du.

- Aday la rın tes pi ti so ru nu:Sovyetler Birliği'nde aday lar, top lum sal

ör güt ler ve emek çi le rin bir lik le ri ta ra fın dan tes pit edi lir. Bu nun an la mı şu dur: Par ti ör güt-le rin den genç lik ör güt lerine, sen di ka lar dan kül tür ör güt len me le ri ne, ko ope ra tif ler den kol-hoz la ra ve sol hoz la ra, iş let me ler den or du ya ka dar bü tün ör güt len me ler, ken di top lan tı la-rın da aday la rı nı tes pit eder ler. Bu , Sov yet se çim sis te mi nin ne den li de mok ra tik ol du ğu-nu gös te ren bir aday tes pi ti yön te mi dir. Çün kü bu yön te me gö re bü tün Sov yet va tan daş la rı aday la rın tes pi ti ne doğ ru dan ka tıl mak ta dır. Bur ju va ül ke ler de ise böy le bir yön tem ge çer-li de ğil dir. Bur ju va ül ke ler de si ya si par ti ler, on la rın da se çi me ka tıl ma yı hak et miş olan la rı aday tes pi ti ya par lar. Bu tes pit te ço ğu kez par-ti baş ka nı nın ve ya par ti yö ne ti ci or gan la rı nın gös ter dik le ri ki şi ler aday ola rak tes pit edi lir-ler.

- Ko mü nist ler ve par ti siz le rin se çim blo ku so ru nu:

Sov yet top lu mun da bir bi ri ne düş man sı nıf la rın ol ma ma sı, hal kın si ya si-ah la ki bir li-ği nin sağ lan mış ol ma sı, ko mü nist ler ve par ti-siz le rin se çim blo kun da da gö rül mek te dir. Par ti li ol sun ve ya ol ma sın, Sov yet va tan daş la-rı be lirt ti ği miz gi bi aday la rı nı ör güt lü ol du ğu alan lar da be lir ler. Do la yı sıy la ora da par ti li olan ve par ti li ol ma yan da aday ola rak tes pit edi lir ve ko mü nist par ti se çim ler de ken di ni par ti siz le re kar şı izo le et me, ken di siy le par ti-

siz ler ara sı na me sa fe koy ma di ye bir an la yı şı ol ma dı ğı için tes pit edi len par ti li aday, ay nı za man da par ti siz le rin de, par ti siz aday, ay nı za man da par ti li le rin de ada yı ola rak al gı lanır-dı.

Bur ju va ül ke ler de böy le bir an la yış yok-tur, ola maz da. Çün kü sö mü rü sis te mi, top lu-mun düş man sı nıf la ra bö lün müş ol ma sı bu na mü sa ade et mez.

- Aday la rın "se çim" pro pa gan da sı so ru nu:

Sov yet dev le ti, tes pit edil miş, ka yı da geç miş her ada yın ve çe şit li ör güt le rin, se çim kam pan ya sı yü rü te bil me le ri için müm kün olan bü tün im kan la rı kar şı lık sız su nar; sa lon, ba sın, rad yo, mat baa, se çim li te ra tü rü, pla ket, port re, ada yın bi yog ra fi si vs.

Bur ju va ül ke ler de ise böy le bir an la yış yok tur. Bu ül ke ler de, dev let se çi me ka tıl ma hak kı nı el de et miş par ti le re mad di olanak sağ-lar. Ama kişinin aday ol ması ve seçim kam-pan yası yürüt mesi için ya "zen gin" ol ması ya da doğ rudan par ti tarafın dan des tek leniyor ol ması gerekir. Her halükar da Sov yet dev-letinin, seçim kam pan yası için aday lara sun-duğu her tür lü olanak, bur juva ül keler de, keli-menin tam an lamıy la bir hayal dir. "Genel seçim ler, bazı kapitalist ül keler de de; demok-ratik denen ül keler de de var ve tanınıyor. Ama orada seçim ler han gi koşul lar da ger çek leş-tiriliyor? Sınıf çatış maları koşul ların da, sınıf düş man lığı koşul ların da, kapitalist lerin, top-rak bey lerinin, ban ker lerin ve kapitaliz min baş ka köpek balık larının seç men ler üzerin deki bas kıları koşul ların da.

Böy lesi seçim ler, genel, eşit, giz li ve tek dereceli seçim ler de ol salar, tamamen öz gür


102 PB

ve tamamen demok ratik seçim ler olarak ad lan dır amaz lar.

Bunun ter sine biz de, bizim ül kemiz de seçim ler, tamamen baş ka koşul lar da ger çek-leş tiriliyor. Biz de kapitalist ler, top rak bey leri, dolayısıy la mülk sahip lerinin mülk süz sınıf lar üzerindeki bas kısı yok. Biz de seçim ler, iş çilerin, köy lülerin, ay dın ların iş bir liği koşul-ların da, kar şılık lı güven leri koşul ların da, söy-lemek is terim ki, biz de kapitalist ler, top rak bey leri, sömürü ol madığı için ve biz de esasen, halk üzerin de onun iradesini çar pıt mak için, bas kı uy gulayabilecek kim se ol madığı için kar şılık lı dost luk ları koşul ların da ger çek leş-mek tedir.

Tam da bunun için bizim seçim lerimiz bütün dün yada yegane ger çek, öz gür ve ger-çek demok ratik seçim ler dir." (Stalin, seç men top lan tısın da konuş ma, 11 Aralık 1937, C.14, s. 163, Alm.)


PB 103

I

1-Do ğal Sos yal ve Top lum sal Fark lı lık larLe nin, "Marks, top lu mun bi rey ler den

olu şan me ka nik bir ag re gat ol du ğu an la tı-mı na son ver di" der (1). Ger çek ten de top-lum, ilk ba kış ta bi rey ler den olu şan bir bi ri-kim ola rak gö zü kür. Bu, bir ba kı ma doğ ru-dur da, ama sa de ce top lu mun in san lar dan oluş tu ğu, top lu mun in san lar yı ğı nın dan oluş tu ğu açı sın dan doğ ru dur. Ne var ki bu ka dar cık bir "de ğer len dir me" çok yü zey-sel dir, çıp lak göz le gö rü len bir ger çek tir ve mark sist ler için top lu mu böy le ta nım la ma-nın hiç bir an la mı ola maz. Ama bur ju va sos yo log la rı için top lu mun böy le bir ta nım lan ma sı, on la rın top lum ol gu su na yak la şım la rın da önem li bir çı kış nok ta sı nı

oluş tu rur. Çün kü bur ju va sos yo log la rı için bi rey, top lu mun tah li li ve top lum da va ro-lan sos yal fark lı lık la rın be lir len me si için esa sa öz gü olan bir lik tir, çı kış nok ta sı dır. Şöy le:

"Göz lem le rin de gü ya 'ya şa yan şah si yet-ler den' ha re ket eden sub jek ti vist sos yo log, ger çek te ise bu şah si yet le re 'dü şün ce li ol ma sı ve gö zü bir şey de ol ma sı' at fıy la bak ma yı ras yo nel göz lem ola rak gö rür" (2).

Di ğer bir de yiş le; şah si ye tin ey le mi, bur ju va sos yo log için top lu mu tah lil et me-ye ye te bil mek te dir ve ya şah si ye tin ey le mi ön pla na çı kar tıl mak ta dır, sı nıf sal ba ğın-dan ko par tıl mak ta dır.

Bur ju va sos yo lo ji si nin ka pi ta list top lu-mun sos yal ya pı sı na işa ret eden iki ka rak-te ris tik özel li ği ni gös ter me ye ça lı şa lım

Bir Deneme

Mark sizm ve Bur ju va Sos yo lo ji si



104 105

(Bu, ay nı ka rak te ris tik özel lik le ri bur ju va sos yo lo ji si nin di ğer alan la rın da da gö rü-lür).

Bi rin ci özel lik: Bur ju va sos yo log la rı da te ori le ri ni ve gö rüş le ri ni mut la ka ki ka pi ta-list ger çek li ğe da yan dı rır lar. On la rın an lat-tık la rı, ele al dık la rı olay lar, ge liş me ler ger-çek ten olan şey ler dir. Ama on lar bu nu, bi lim sel te mel de in ce le mez ler ve ger çek le-ri sap tı rır lar. Top lu mun in san lar dan oluş-ma sı bir ger çek tir ve bu ger çe ği bur ju va sos yo log la rı gö rür ler. Ama on lar bu ger çe-ği gör mek ten ile ri ye gi de rek ve ya bu ger-çek ten top lu mun sos yal fark lı laş ma sı ol gu-su nu çı kart maz lar. Di ğer bir de yiş le; bur ju-va sos yo lo ji si, top lum da ki sos yal fark lı lı-ğın özü nü or ta ya koy ma mış lar dır/keş fet-me miş ler dir.

İkin ci özel lik: Bi rin ci özel li ğe bağ lı ola-rak ve ya onun bir so nu cu ola rak ikin ci özel lik, bur ju va sos yo lo ji si nin top lum sal ge liş me ve olay la rın açık la nma sı na çok yü zey sel bir yak la şım gös ter me si ni içe rir. Ola yın, so ru nun özü ne in mek, onu gö rün-dü ğü ka da rıy la de ğil de, ol du ğu gi bi in ce-le mek bur ju va sos yo lo ji si ne ya ban cı dır.

Marks şöy le di yor:"İn san la rın top lum sal üre tim sü re cin de-

ki ya lın oto ma tik ta vır la rı ve do la yı sıy la on la rın ken di kont rol ve bi linç li bi rey sel ha re ket le rin den ba ğım sız, ken di üre tim iliş ki le ri nin me se le ye öz gü for mu, ön ce, emek ürün le ri nin, ge nel ola rak me ta for-mu nu al ma sı şek lin de gö zü kür. Bu nun için pa ra fe ti şi mu am ma sı sa de ce gö rü len me ta fe ti şiz mi nin göz ka maş tı rı cı mu am ma sı-dır."(3)

Ka pi ta lizm de sos yal ya pı laş ma nın bur-ju va araş tı rıl ma sı üze ri ne me to dik te me li, po zi ti viz m ve ne opo zi ti vizm oluş tu rur. A. Com te, po zi ti fiz min ku ru cu su dur. 19. yüz-yı lın ‘30'lu yıl la rın da do ğan po zi ti vizm, bur ju va fel se fe si nin sub jek ti vist - ide alist bir akım dır. Bu akım, po zi ti vist ola na da ya nır, "tah mi ni" bil gi yi red de der. Ya ni el le tu tu lur, göz le gö rü lür ola nı esas alır ve bu esa sa sub jek tif kat kı red de di lir.

Po zi ti vist ler, göz le nen sü reç le ri tes pit et me yi esas/be lir le yi ci gö rev le ri ola rak gö rür ler. On lar her tür lü fel se fe yi red de der-ler.

Bur ju va sos yo log la rı ve fi lo zof la rı için po zi ti vizm, hem ide aliz min hem de ma ter-ya liz min sı nır lı lı ğı nı aş ma da önem li bir me tod ve te mel dir.

Bur ju va fi lo zof la rı ve sos yo log la rı için po zi ti vizm, hem ma ter ya liz min hem de ide aliz min üs tün de bir te ori dir. Bu te ori, ya ni po zi ti vizm ve onun baş ka nü ans la-rı(ör ne ğin, prag ma tizm, enst rü men ta lizm, ne ore alizm vs.) mo dern bur ju va sos yo lo ji-si nin ve fel se fe si nin esas yö nü ol muş tur. Do la yı sıy la po zi ti vizm, bur ju va sos yo lo jik araş tır ma lar da ha kim bir me tod dur.

Bu me to du ta ki ben bur ju va sos yo log lar, top lu mun araş tı rıl ma sın da da esas ola nın am pi rik* ger çek ler ol du ğu nu ve bu ger çek-ler den so nuç la ra do lay sız bir ge çi şin zo run lu ol du ğu nu sa vu nur lar, böy le ha re-ket eder ler.

Bu ra da ki so run ve ya bi zim için so run, te orik so nuç la ra var ma da, ger çek ten, am pi-rik olan dan baş la mak de ğil dir. Bu na di ye-ce ği miz bir şey yok. Çün kü ger çek lik her al gı la ma nın te me li ni oluş tu rur. Bi zim için


104 105

* Ampirik: Deneysel

so run, söz ko nu su olan ger çek lik ten, am pi-rik ol gu dan ve ya doğ ru dan el de edi len tec-rü be ler den te orik so nuç la ra na sıl va rıl dı ğı-dır. Be lirt ti ği miz gi bi, ger çek olan ve ya am pi rik ol gu, al gı la ma nın te me li ni oluş tu-rur. Bu doğ ru dur. Ama ay nı za man da el de-ki mev cut am pi rik ma ter ya li, ge nel olan ve ka rak te ris tik olan di ye ayır mak da zo run lu-dur. Ya ni mev cut am pi rik ma ter ya li, bu çok şe kil li olan ma ter ya li ge nel olan ve ka rak-te ris tik olan di ye ayır mak la, ay nı za man da o am pi rik ma ter yal de esa sı teş kil ede ni bul ma da bi lim sel so yut la ma ya pıl mış olur ve an cak bu ay rı mı yap tık tan son ra, el de ki mev cut am pi rik ma ter ya lin de ğer len di ril-me si im ka nı do ğar. Bu, ay nı za man da al gı-la ma sü re ci nin baş lan gı cı dır.

So nuç iti ba riy le; top lum sal olay la rı araş tır ma da ba zı ger çek li ğin, am pi rik ol gu-nun te sa dü fi ve ya ta li ol du ğu nu, ba zı la rı nın esa sa iliş kin ol du ğu nu gö rü rüz. Do la yı sıy la ön ce le ri bir bi riy le iliş ki si yok muş gi bi gö zü ke nin, esa sın da bir bü tün oluş tur du ğu-nu, araş tı rı lan şe yin esa sı nı teş kil et ti ği ni gö re bi li riz. Bu bağ lam da kü çük bur ju va dev rim ci li ği nin Tür ki ye top lu mu nun ka rak te ri ne yak la şı mı çok il ginç tir. Ül ke-miz de bu so ru na tam da bir po zi ti vist an la-yış la yak la şıl mış tır, hem de çok ka ba bir şe kil de. Ör ne ğin; Tür ki ye'de fe odal ka lın tı-lar ve bu ka lın tı la rın çıp lak yan sı yı şı (am pi rik ol gu) hiç bir göz le me ta bi tu tul-ma dan alın mış, bu yan sı yı şın top lu mun ka rak te ri ni be lir le me de ki ye ri, bu yan sı yı-şın esa sı oluş tu rup oluş tur ma dı ğı araş tı rıl-ma mış, ama onun, esa sı oluş tu ran bir fakt/

ger çek lik ol du ğu so nu cu na va rıl mış ve ül ke/top lum ya rı-fe odal ilan edil miş tir.

Yi ne bu bağ lam da iki be lir le yi ci çı kış yo lu nu be lir te rek Tür ki ye dev rim ci ha re ke-ti nin geç miş te Tür ki ye top lu mu na yak la şı-mı nı ko ya lım:

Bi rin ci çı kış yo lu: Bi lim sel al gı la ma sü re ci; bu sü reç te esas olan dört nok ta var-dır.

a- Am pi rik bil gi; ya ni bir şe yin dış gö rü nü şü nün yan sı tıl ma sı

b- So yut dü şün ce; ya ni bir şe yin özü nü al gı la ma.

c- Am pi rik* bil gi + so yut dü şün mek; ya ni bir şe yin iç ve dış yön le ri nin bir li ği nin so mut al gı la ma ola rak kav ran ma sı.

d- İlk üç nok ta ya da ya na rak bi lim sel so nu ca var mak.

İkin ci çı kış yo lu; po zi ti vist çı kış yo lu; po zi ti fist sos yo log lar al gı la ma sü re ci ni bi linç li ola rak iki nok tay la sı nır lar lar:

a- Am pi rik bil gi.b- Bu bil gi ye da ya na rak so nuç la ra var-

mak.Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti Tür ki ye top-

lu mu nun ka rak te ri ni kap sam lı, bir de re ce-ye ka dar cid di olan bir araş tır ma ya da ya na-rak tes pit ler et mek ye ri ne, çok ge nel-te orik in ce le me ler ya da am pi rik göz lem le re da yan mak ta dır. Bu am pi rik göz lem ler;

a- Tür ki ye'de ka pi ta liz min ge nel ola rak var lı ğı,

b- Ba zı böl ge ler de ve özel lik le de ta rım da fe oda liz min ağır lı ğı.

Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti nin bir bö lü-mü bu iki ol gu ya da ya na rak Tür ki ye'nin


106 107

ya rı-fe odal ol du ğu "bi lim sel" so nu cu na var mış tır. Ne var ki, bu so nu ca va rır ken yu ka rı da be lirt ti ği miz b ve c nok ta la rı nı gö zar dı et miş tir. Ay nı nok ta la rı po zi ti vist sos yo log lar da göz ar dı et mi yor lar mı? Or tak nok ta iş te bu ra da: Am pi rik ger çek-ler den, bu ger çek le ri kav ra ma dan, doğ ru-dan so nuç la ra var mak! İş te bu, mark sizm adı na uy gu la nan, ha ya ta ge çi ri len bur ju va fel se fi an la yı şın Tür ki ye top lu mu na yan sı-tı lı şı!

Yu ka rı da be lirt ti ği miz iki çı kış nok ta-sın dan ha re ket eden bur ju va sos yo lo ji si, bi re yi araş tı rır ken bel li fark lı lık la rın ol du-ğu nu tes pit eder (Bi rey ler ara sın da ki çok sa yı da fark lı lık lar ar zet me le rin den do la yı fark lı grup lar da top lan mış ol ma la rı):

İn san la rın bir bi rin den fark lı ol ma la rı ve bu fark lı lık lar dan do la yı fark lı grup lar da top lan ma la rı top lum sal bir ger çek lik tir. Ama bu fark lı lık la rın ger çek ol du ğu nu tes-pit et mek le, bu fark lı lık la rın ne re den kay-nak lan dık la rı nı gör mek bir bi rin den fark lı-dır ve bu fark lı lık, bur ju va sos yo lo ji si nin top lu mun ya pı sı na yak la şı mıy la mark siz-min yak la şı mı ara sın da ki önem li ay rım lar-dan bi ri si ni oluş tu rur.

İn san la rın, fark lı lık la rın dan do la yı top-lum da fark lı grup la rı oluş tur ma la rı ger çe-ği ni tes pit et mek mut la ka ki "önem li "dir. Ama bu tes pit tek ba şı na, ya lın ha liy le ye ter siz dir, sı nıf mü ca de le si açı sın dan bağ-la yı cı bir şey ifa de et mez.

"Stru ve, sı nıf mü ca de le si te ori si, sos yo-lo ji nin 'bi rey sel li ğin un sur la rı nı sos yal kay nak la rı na' in dir ge mek için ge nel ça ba sı-nı ...ta mam la dı ğı na işa ret et mek le ta ma-men hak lı dır. Da ha sı; sı nıf mü ca de le si

te ori si bu ça ba ya ilk de fa ta ma men ve man tı ki ola rak ge çer li lik ka zan dı ra rak sos-yo lo ji yi bir bi lim se vi ye si ne yük selt miş tir. Bu, 'grup' kav ra mı nın ma ter ya list ta nım-lan ma sıy la el de edil miş tir. Ken di ba şı na bu kav ram, ol duk ça be lir siz ve key fi dir: 'Grup' ay rı mı için öl çü, di ni gö rü nüm ler de ol du ğu gi bi et nog ra fik, po li tik, hu ku ki ve di ğer gö rü nüm ler de de gö rü le bi lir. Sı nıf müc ade le si te ori si tam da bu nun için top-lum bi li mi nin mu az zam bir ka za nı mı dır. Çün kü o, (sı nıf mü ca de le si, ç.n.) bi rey sel li-ği sos yal li ğe in dir ge me me tod la rı nı tam doğ ru ve be lir li ola rak tes pit eder." (4)

Sa nı rız ara da ki fark; so ru na bur ju va sos yo lo ji siy le mark sist sos yo lo ji nin yak la-şı mı ara sın da ki fark ol duk ça açık.

Şüp he siz ki, sa de ce ka pi ta list top lum de ğil, her top lum fark lı in san grup la rın dan olu şur ve ya fark lı in san grup la rı na bö lün-müş tür. En ge niş an la mıy la bi rey ler ara sın-da ki fark lı lı ğı yaş, cins, mil li yet, ırk, mes-le ki vs. fark lı lık lar da gör mek te yiz. Ama bun lar ol duk ça ge nel kav ram la ra, ta nım la-ma la ra yol açan fark lı lık lar dır.

Top lu mun ya pı sı nı tah lil de mark sist me tod, bu fark lı lık la rı gö zar dı et mez, ama bu ge nel fark lı lık la rı tes pit et mek le de as la ye tin mez. Yu ka rı da ki alın tı bu nu açık ça gös ter mek te dir. Bu fark lı lık la rı in ce le yen mark sist an la yış, on lar ara sın da tam bir sı nır la ma kor. Ör ne ğin top lum sal kay nak lı fark lı lık lar da eko no mik ne den le rin oy na dı-ğı çok önem li rö lü açık lar. Ne var ki top-lum sal kö ken li olan et ni ki, kül tü rel vs. fark lı lık lar, üre tim iliş ki le rin de ki eşit siz li-ği her za man di le ge tir mez ler. Ör ne ğin ulu-sal fark lı lık lar, ulus laş ma nın te şek kü lü


106 107

so nu cun da doğ muş olur lar (Kürt ulu su, Türk ulu su). Ulus lar ise, hal kı ulus ola rak bü tün leş ti ren üre ti ci güç le rin/üre tim iliş ki-le ri nin, da ha doğ ru su ka pi ta liz min ge liş-me si nin bir ürü nü dür.

Bu ra ya ka dar olan açık la ma lar da iki ay rı fark lı lık ti pi nin açı ğa çık tı ğı nı gör-mek te yiz; a- ta bii(bi yo lo jik) olan fark lı lık-lar ; b- top lum sal olan fark lı lık lar.

Top lum sal fark lı lık, (top lum sal ge liş-me nin ve top lum sal fark lı lı ğın form ve ka rak te ri de) top lum sal ge liş me nin ge liş me se vi ye si nin ürü nü dür. Top lum sal fark lı laş-ma sü re cin de ta bii(bi yo lo jik) olan fark lı lık, ay nı za man da top lum sal fark lı lı ğa ta bi ola-rak fark lı la şır. Ya ni cin sel lik (ka dın-er kek) ta bii bir fark lı lık tır. Bu fark lı lık, top lum sal fark lı laş ma ya ta bi ola rak fark lı la şır. Ör ne-ğin, her iki cins ten bi rey le rin iş çi, bur ju va, köy lü vs. ol ma la rı. Top lum da, top lum sal fark lı lık la rın ne za man, han gi ka rak ter de ola ca ğı da eko no mik ge liş me ye bağ lı dır. Ör ne ğin, kö le ci top lum da kö le sa hi bi-kö le, fe odal top lum da fe odal bey-köy lü(serf) ve ka pi ta list top lum da bur ju va -pro le ter top-lum sal fark lı laş ma la rı gi bi.

Biz bu ra da sı nıf sal fark lı laş ma yı be lirt-tik. Ama top lum sal fark lı laş ma sa de ce sı nıf sal fark lı lık tan iba ret de ğil dir. Top lum-sal fark lı lık, top lu mun ge liş me se vi ye si ne gö re fark lı form lar alır. Ör ne ğin, mes le ki, po li tik, kül tü rel vs. fark lı lık lar.

Top lum sal fark lı lık lar çok çe şit li dir. Ama bu na rağ men top lum sal fark lı lık la rı iki ana grup ta to par la ya bi li riz: a- Sos yal fark lı lık. Bu da ha zi ya de sos yal eşit siz li ği ifa de eder. b- Top lum sal fark lı lık. Bu da

da ha zi ya de sos yal ol ma yan top lum sal fark lı lı ğı ifa de eder.

"Fark lı laş ma", "çe şit li lik" vb. kav ram-lar, kav ram ola rak kul la nıl dık la rın da sos yal iliş ki le re gö re ta ma men fark lı an la ma sa hip olur lar. “Bay Mic ha ilows ki'nin te mel ha ta-sı 'iler le me yi' so mut bir top lum for mas yo-nu nun so mut bir iler le me si ola rak araş tı ra-ca ğı na, sa de ce (ge nel an lam da, çn.) 'iler le-me' ola rak kav ra ma ya ça lı şan dü şün ce si so yut dog ma tizm den oluş mak ta dır."(5)

Bu ra da iki an la yış gör mek te yiz. Bi rin-ci si, top lum sal fark lı lık la rın so mut-ta ri hi du ru ma gö re fark lı an lam lar ta şı ya bi le ce ği ve do la yı sıy la, ör ne ğin hem ta bii fark lı lı-ğın, hem de sos yal ol ma yan top lum sal fark lı lı ğın du ru ma gö re sos yal eşit siz lik for mu nu ala bi le ce ği ol gu su. Ör nek ler sek; bel li sos yal şart lar da-sos ya lizm de-ta bii fark lı lık lar (genç-ih ti yar, ka dın-er kek) ve sos yal ol ma yan top lum sal fark lı lık lar (mes lek, kül tür, fark lı mil li yet ler den in san-lar) ara sın da ki kar şı lık lı iliş ki ler sos yal eşit siz lik ka rak te ri ta şı maz lar. Ama ay nı iliş ki ler ka pi ta lizm de sos yal eşit siz li ğe gö tü rür. Ay nı za man da ka pi ta lizm de-baş ka tür lü ifa de ede cek olur sak-kır la-şe hir, kol işiy le-ka fa işi vs. ara sın da ki iş bö lü mü/fark lı lık, sos yal eşit siz lik ka rak te ri ta şır.

İkin ci an la yış ise Tür ki ye'de kü çük bur-ju va dev rim ci li ğiy le kü çük bur ju va Mic ha-ilows ki ara sın da ki ide olo jik-sı nıf sal ak ra-ba lı ğı ve ya ay nı lı ğı gös ter mek te dir. Mic ha-ilows ki'nin dü şün ce le rin de ki so yut dog ma-tiz mi ül ke miz de kü çük bur ju va dev rim ci li-ğin de de gör mek te yiz. Na sıl ki Mic ha-ilows ki, ör ne ğin iler le me yi so yut ola rak, ge nel ola rak ele alı yor ve onu so mut ola-


108 109

rak, so mut bir top lum for mas yo nun da araş-tır mı yor sa, Tür ki ye'de kü çük bur ju va dev-rim cil iği de ay nı dog ma tizm le ha re ket ede-rek, Tür ki ye top lu mun da ka pi ta liz min oy na dı ğı ro lü, eko no mik iler le me si ni ve bu na bağ lı ola rak top lu mun sı nıf sal-sos yal fark lı laş ma sı nı so mut ola rak araş tır mı yor. Ül ke miz de kü çük bur ju va dev rim ci li ğiy le Mic ha ilows ki ara sın da ki or tak nok ta, her iki si nin de so yut ve ri ler le oy na ma la rı dır.

Bu nok ta yı to par lar sak; top lum da sos-yal fark lı lık lar bü tü nü iki nok ta dan olu şur; bi rin ci si; top lum da sos yal fark lı lık lar in san la rın üre tim iliş ki sin de ki fark lı ko num la rın dan kay nak la nır(da ha zi ya de sı nıf sal fark lı lık). İkin ci si; top lum da sos yal fark lı lık lar, ta bii fark lı lık la rın ve çe şit li top lum sal fark lı lı kla rın bir ürü nü dür. Bu her iki nok ta, bel li bir top lum da bel li sos-yal fark lı lık lar sis te mi ni oluş tu rur. Ör ne-ğin, kö le ci top lum da sos yal fark lı lık lar sis-te mi, fe odal top lum da sos yal fark lı lık lar sis te mi, ka pi ta list top lum da sos yal fark lı-lık la r sis te mi.

Bu fark lı lık la rın tes pi ti so mut du ru mun, so mut eko no mik top lum for mas yo nu nun so mut tah li lin den ge çer. Bu fark lı lık la rı, bu şe kil de, so mut ola rak tes pit et me yen bir ha re ket sı nıf mü ca de le si ne mark sist açı dan yak la şa maz, ki min ne için, ne den mü ca de-le et ti ği ni so mut ola rak tes pit ede mez.

2- Top lu mun Sos yal Ya pı laş ma Sis te mi"İn san la rın bel li top lum sal iliş ki le ri ni

ken di ne araş tır ma ko nu su ya pan mark sist sos yo lo ji, böy le lik le bu iliş ki le rin doğ ma-

sı na ne den olan re el şah si yet le rin de (aç.Le nin) fa ali yet le ri ni araş tı rır."(6)

Bu ra da ve yu ka rı da an lat tık la rı mız dan da bur ju va sos yo lo ji siy le mark sist sos yo lo-ji nin top lu mun sos yal ya pı laş ma sı na na sıl yak laş tık la rı açık ça gö rül mek te dir. Bur ju va sos yo lo ji si, ka pi ta list top lu mu tah lil eder-ken bi rey le re ve grup la ra esas öne mi ve rir ve araş tır ma sı nın mer ke zi ne bun la rı otur ta-rak, on la rı top lum sal iliş ki ler den ko puk ola rak ele alır. Mark sist sos yo lo ji si ise, tam da bur ju va sos yo lo ji si nin ter si ne, ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nı araş tı rır ken top lum sal/eko no mik iliş ki le ri esas alır ve in san la rın ve grup la rın bu iliş ki ler için de var ol duk la rı nı, sos yal fark lı laş tık la rı nı kor.

Bur ju va sos yo lo ji si ve Tür ki ye'de kü çük bur ju va dev rim ci li ği, top lu mun sos-yal ya pı laş ma sı nı tah lil de ye ti nil me me si ge re ken le ye tin mek te dir ler, müm kün ol ma-ya nı müm kün kıl mak ta dır lar.

Top lum sal/eko no mik iliş ki ler göz önün-de tu tul mak sı zın bi rey le ri ve grup la rı tah lil et mek im kan sız dır. Çün kü bi rey ler ve on la rın oluş tur du ğu grup lar ay da de ğil, tam da göz ar dı edi len top lum sal/eko no mik iliş ki ler için de ya şa mak ta lar/var ol mak ta-lar. Tür ki ye'de kü çük bur ju va dev rim ci li ği, bel li bir top lum sal iliş ki ler bü tü nü olan Tür ki ye top lu mu nu ve bu top lum da ki top-lum sal/eko no mik iliş ki le ri göz önün de tut-mak sı zın, bu ko nu da her han gi bir araş tır-ma ya gir mek si zin so yut ve ge nel la fız lar la ta nım la ma la ra da ya na rak, Tür ki ye top lu-mun da bi rey le ri sos yal fark lı lık lar açı sın-dan tes pi te ça lış tı. Böy le bir tah lil de iş çi sı nı fı, köy lü lük, fe odal ler, bur ju va zi tes pi ti yap mak me se le nin özün de hiç bir şey


108 109

de ğiş tir mi yor. Çün kü so run, salt ve ge nel ola rak iş çi sı nı fı, köy lü lük, fe odal ler ve bur ju va zi yi tes pit et mek de ğil dir. Ek sik olan, bu tes pit le rin han gi top lum sal/eko no-mik so mut iliş ki le rin tah li li te me lin de ya pıl dı ğı dır. Böy le bir tes pit, top lum sal iliş ki le rin esa sı nı kav ra ma ya ve be lir le yi ci olan iliş ki le rin or ta ya çı kar tıl ma sı na as la gö tür mez.

Tür ki ye dev rim ci ha re ke ti, ya kın geç-miş te bi rey le ri ve grup la rı Tür ki ye'de ki mev cut/so mut top lum sal/eko no mik iliş ki-ler den ko puk ola rak ele al dı ğı için ül ke de ki be lir le yi ci ka pi ta list top lum sal/eko no mik iliş ki le ri gö re me miş ti ve bu iliş ki le rin ye ri-ne ya rı-fe odal top lum sal/eko no mik iliş ki le-ri koy muş tu. Böy le lik le in san la rın top lum-da ki ye ri ni be lir le yen be lir le yi ci iliş ki ler tes pit edi le me miş tir.

Top lum sal iliş ki ler, in san la rın kar şı lık lı iliş ki le rin den do ğan iliş ki le rin bü tü nü dür. Açık ki, top lum sal iliş ki le rin mad di te me li-ni in san mev hu mu nun var lı ğı oluş tu rur. Bu iliş ki ler her top lum for mas yo nun da fark lı olur, ama ne ka dar fark lı olur lar sa ol sun lar, ge nel ta nım la may la top lum sal iliş ki ler dir. Bu iliş ki ler mad di ve ideo lo jik ol mak üze re iki ye ay rı lır lar.

"...Top lum sal iliş ki ler mad di ve ide olo-jik ola rak ay rı şır lar. So nun cu lar (ide olo jik iliş ki ler, çn.), sa de ce in san la rın bi linç ve ira de sin den ba ğım sız ola rak şe kil le nen bi rin ci le rin üze rin de bir üst ya pı yı oluş tu-rur lar....Marks,...si ya si,hu ku ki form la rın açık lan ma sı ...'mad di ya şam iliş ki le rin de' aran ma lı dır der."(7)

Geç miş te Tür ki ye'de mev cut so mut top-lum sal iliş ki ler yan lış yer de aran dı. Ama

her ha lü kar da Tür ki ye'de ki bur ju va üst ya pı yı(si ya si, kül tü rel, hu ku ki vs.), form la-rı nı ve bun la rın açık lan ma sı mad di ya şam iliş ki le rin de ger çek an la mıy la aran ma dı. Bu ya pıl mış ol say dı bu gün va rı lan so nuç-la ra da ha ön ce de va rıl mış olu nur du.

Esas olan, top lum sal iliş ki le ri be lir le ye-nin üre tim iliş ki le ri ol du ğu dur.

Marks, "...eko no mik ola nı sos yal ha ya-tın çe şit li alan la rın dan ayır mış, top lum sal iliş ki ler bü tü nün den üre tim iliş ki le ri ni (a.ç. Le nin) te mel... di ğer bü tün iliş ki le ri be lir-le yen ola rak öne çı kart mış tır." (8)

İde olo jik iliş ki ler, mad di iliş ki le re na za-ran son ra ge li şir. Ya ni mad di iliş ki ler ön ce bi re yin bi lin cin de yan sır ve bu yan sı ma so nu cu ola rak ide olo jik iliş ki ler gün de me ge lir. Ör ne ğin si ya si, ah la ki, hu ku ki vb. iliş ki ler.

Top lum sal mad di ve ide olo jik iliş ki ler, bü tün top lu mu kap sa mı na alır. Ama bu iliş-ki ler, top lu mun her bi re yi için ay nı an la mı ta şı maz. Bi rey le rin top lum için de ki fark lı sos yal ko num la rı, on la rın bu iliş ki le ri fark-lı şe kil len dir me le ri ni be ra be rin de ge ti rir. İn san la rın top lum da ki fark lı sos yal ko num-la rı bi ze ta ri hi ola rak do ğan, ge li şen ve yok olan grup laş ma la rı, bö lün me le ri ele ve rir. Ör ne ğin; ka bi le, aşi ret top lu luk la rı, ko lek-tif ler, ai le ler, ulus lar, halk lar ve ni ha yet sı nıf lar. Bü tün bun lar, bir top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nı ele ve ren, ka rak te ri ze eden olu şum lar dır. Top lum da, bu ra da be lir ti len ve be lir til me yen bü tün grup laş ma lar, top lu-mun fark lı grup laş ma la ra gö re ya pı laş tı ğı nı gös te rir. Bu grup laş ma lar ta ri hi ola bi le ce ği gi bi, so mut da ola bi lir. Bu grup laş ma lar da be lir le yi ci ola nı tes pit et mek, o top lum da ki


110 111

be lir le yi ci iliş ki le ri tes pit et mek de mek tir. Bu nun tes pi ti de ka çı nıl maz ola rak üre tim/mül ki yet iliş ki le ri nin ka rak te ri ni ve do la yı-sıy la top lum sal ya pı laş ma da esas olan, sı nıf sal ay rı mı tes pit et mek ten ge çer.

Top lum sal ide olo jik iliş ki ler, mad di iliş-ki ler den kay nak la nır. Ya ni bü tün ah la ki, po li tik, fel se fi, hu ku ki, kül tü rel, vel ha sıl üst ya pı yı oluş tu ran bü tün iliş ki ler, top lum-da ki mad di iliş ki le rin ge liş me si nin bir so nu cu dur ve ay nı top lum sal/sı nıf sal ka rak ter ta şır lar.

Bah set ti ği miz bü tün bu top lum sal-ide-olo jik iliş ki ler, bir lik ler, ku rum laş ma lar bir bi rin den ba ğım sız de ğil dir ler. Tam ter si-ne, bir bir le riy le karş ılık lı iliş ki için de dir ler ve sü rek li bir bir le ri ni et ki ler ler. Ya ni, on la-rın, ba ğım sız oluş la rı gö re ce li dir. Ama her ha lü kar da bü tün bu iliş ki ler de be lir le yi ci olan, top lum da ki sı nıf sal ay rış ma dır/üre tim bi çi mi dir. (9)

Top lu mun bir üye si ola rak in san/bi rey, top lum sal ku rum laş ma la rın, grup laş ma la-rın bi ri sin de ve ya bir ka çın da kar şı mı za çı kar. Bi rey, bel li bir ır ka, ulu sa, par ti ye, der ne ğe, di ne, ai le ye vs. ait ol mak la, bun-la rın bir par ça sı ol mak la kar şı mı za çı kar. Bur ju va sos yo log la rı nın da ka bul et tik le ri gi bi bu ger çek, in sa nın top lum da ki sos yal ko nu mu nun çok çe şit li lik ar zet ti ği ni gös te-rir. Ne var ki bu ger çek lik ten bur ju va sos-yo log la rı fark lı so nuç lar çı kar tır lar/fark lı so nuç la ra va rır lar. Ör ne ğin, bun lar dan bi ri-si 1864-1920 ara sın da ya şa mış olan Al man bur ju va sos yo lo gu Max We ber'dir.

Bur ju va sos yo log la rı nın, bi re yin top-lum da ki çe şit li sos yal ko num la rı nı yo rum-la ma la rı bi lim sel de ğil dir ve bur ju va sis te-

min ebe di leş ti ril me si ne hiz met eden an ti-mark sist gö rüş ler dir.

"Çok bo yut lu sos yal ta ba ka laş ma" te ori le ri ne gö re bur ju va sos yo log lar, top-lum da ki sos yal eşit siz li ği fark lı te mel le re da yan dı rır lar ve bun la rın hep si ne eşit an lam yük ler ler. Ör ne ğin, bur ju va sos yo lo-ji si ne gö re top lum da ki sos yal eşit siz lik, sa de ce eko no mik te me le da yan maz, ay nı za man da ve ay nı ağır lık ta ol mak üze re si ya si, kül tü rel, sos yal, ulu sal vs. ol gu la ra da da yan dı rı lır. Böy le lik le top lum, bir bi rin-den ba ğım sız sos yal ta ba ka laş ma dan olu-şan bir ya pı ola rak yo rum la nır ve bir bi rin-den ko puk ol ma yan ve son ker te de mad di ya şam şart la rı nın be lir le di ği sos yal eşit siz-li ğin, eko no mik, kül tü rel, si ya si vb. te mel-le ri her bi ri bir bi rin den ba ğım sız sis tem ola rak kar şı mı za çı kar tı lır. Böy le lik le top-lum da sos yal eşit siz li ğin kay nak la rı bir bi-rin den ba ğım sız te mel le re otur tu lur. Bu an la yı şın so nu cu ola rak, ör ne ğin Max We ber, top lum da bi rey ler ara sın da ki eşit-siz li ği /fark lı lı ğı top lum sal ha ya tın çe şit li aşa ma la rın da arar. Bun lar, eko no mik, po li-tik, sos yal aşa ma lar dır. M. We ber'e gö re bu fark lı lık la rın ne de ni şöy le dir:

-Eko no mik fark lı lık, da ğı tım da ki/bö lü-şüm de ki fark lı lık ta aran ma lı dır. Ya ni eko-no mik fark lı lık, ge lir fark lı lı ğı ile açık lan-mak ta dır. M. We ber'e gö re bu fark lı lık; ge lir de ki fark lı lık, top lu mun sı nıf la ra ay rış ma sı na ne den teş kil et mek te dir. Ya ni top lum da, onun de yi miy le "ge li re gö re sı nıf lar" mev cut tur.

-M. We ber, sos yal fark lı lı ğı da in san la-rın ya şam tarz la rı ara sın da ki fark lı lı ğa otur tur. Ya ni, in san lar top lum sal ya şam la-


110 111

rın da fark lı çev re ler le iliş ki ku rar lar ve bu iliş ki ler in san la ra fark lı pres tij ler ve fark lı po zis yon lar ka zan dı rır. Bu fark lı lık, so nuç iti ba riy le top lu mun iki ta ba ka sis te mi te me lin de ya pı laş tı ğı an la yı şı na gö tü rür. M. We ber'e gö re bu sis tem den bi ri si "grup sta tü sü", di ğe ri de ya lın "sta tü"dür.

-M. We ber, in san la rın ya şam la rın da ki po li tik/ide olo jik fark lı lı ğı, ken di de yi miy le "hu ku ki dü zen"i, bi rey le rin si ya si ik ti dar da olup ol ma ma la rıy la, si ya si ik ti dar da olup ol ma ma fark lı lı ğıy la açık lar. Ya ni in san, si ya si ik ti dar da ol mak la ve ya ol ma mak la top lum da fark lı po li tik/ide olo jik ko num da olur. M. We ber, bu fark lı lı ğa da ya na rak top lu mun ik ti dar grup la rı ve ya si ya si ör güt ler/par ti ler ola rak ta ba ka laş tı ğı nı sa vu nur.

Mo dern bur ju va sos yo lo ji sin de bir di zi "ta ba ka laş ma" te ori le ri var dır. Ama bun lar ço ğun luk la M. We ber'in "çok bo yut lu ta ba-ka laş ma" sis te mi nin ya tek rar lan ma sı dır ya da fark lı nü ans lar da de ğer len di ril me si dir.

Bur ju va sos yo lo ji si nin ka pi ta list top lu-mun sos yal ya pı laş ma sı na yak la şı mı ne den li ay nı ve ya da fark lı olur sa ol sun, esas olan, onun in san ve in san grup la rı ara sın-da ki sos yal fark lı lı ğın ne re den kay nak lan-dı ğı nı, bu fark lı lık la rın or tak kay na ğı nın ne ola bi le ce ği ni gös ter me me si dir. Bur ju va sos yo lo ji si, bu fark lı lık la ra or tak kay nak olan üre tim iliş ki le ri ni gö zar dı et mek le ve bu fark lı lık la rı ba ğım sız laş tır mak la, on la-rın ba ğım sız lı ğı nı mut lak laş tır mak la me ta-fi zik, bi lim dı şı so nuç la ra var mak ta dır. Bur ju va sos yo lo ji si top lum da sos yal ta ba-ka laş ma yı, top lum sal ha ya tın fark lı yön le-ri nin bir bi ri ne olan ba ğım lı lı ğı nı/kar şı lık lı

et ki le ni şi ni, top lum da be lir le yi ci olan mad-di iliş ki ler den ko puk ola rak ele al mak ta dır.

İn san lar ara sın da ki iliş ki nin ka rak te ri ni açık la yan bi lim mark sizm dir. Mark sizm, sü rek li bah set ti ği miz, in san lar ara sın da ki fark lı lık la rın so nuç iti ba riy le on la rın üre-tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan ay rı ola-rak ele alı na ma ya ca ğı nı, bu iliş ki le re ba ğım lı ola rak ge liş ti ği ni ve şe kil len di ği ni, bun la rın bü tü nü nün ise top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın ka rak te ri ni ele ver di ği ni ka nıt la mış tır. Bu na gö re, top lu mun ka pi ta-list/bur ju va ya pı laş ma sı, mül ki yet/üre tim iliş ki le ri nin ka pi ta list/bur ju va ka rak te riy le, top lu mun fe odal ya pı laş ma sı üre tim/mül ki-yet iliş ki le ri nin fe odal ka rak te riy le açık la-nır. Bu bağ lam da Tür ki ye dev rim ci ha re ke-ti nin, ka pi ta list ya pı laş ma nın be lir le yi ci ol du ğu Tür ki ye top lu mu nu han gi ya rı-fe-odal mül ki yet/üre tim iliş ki le ri ne da ya na rak bur ju va-fe odal ola rak açık la ya ca ğı ger çek-ten çok il ginç tir. Bu, Tür ki ye'de kü çük bur-ju va dev rim ci li ğiy le bur ju va sos yo lo ji si ara sın da bel li bir pa ra lel li ğin ol du ğu nu gös ter mi yor mu?

Bur ju va sos yo lo ji si nin so ru na na sıl yak laş tı ğı nı yu ka rı da gör dük, bu nu M. We ber'in an la yı şıy la ör nek len dir dik. Bu na gö re, bur ju va sos yo lo ji si, si ya si ik ti dar da, ge lir de, sos yal ko num da, pres tij de in san lar ara sın da ki fark lı lık la rı ele alı yor ve bu fark lı lık la rın esas kay na ğı na in me den, bir-ta kım tes pit ler de bu lu nu yor. Ya ni am pi rik bir ger çek olan in san lar ara sın da ki fark lı-lık, do la yı sıy la sa de ce bu am pi rik ger çek, bur ju va sos yo lo ji si için ye ter li olu yor. Ne var ki bu tür den sap ta ma lar, esas iti ba riy le, bi ze ya hiç bir şey ver mi yor ya da çok


112 113

ge nel bir ta kım ger çek le ri ifa de et mek ten öte ye git mi yor.

Bur ju va sos yo lo ji sin de ki bu an la yı şı, kü çük bur ju va dev rim ci li ğin de de gör mek-te yiz. Çün kü kü çük bur ju va dev rim ci li ği-nin Tür ki ye top lu mu üze ri ne, açık la ma la rı ve tes pit le ri mad di te me le da yan mı yor lar, çıp lak gö zün al gı la ma la rın dan ve bir ta kım am pi rik ger çek ler den öte ye pek geç mi yor-lar. Bu am pi rik göz lem le re ve ger çek le re en çar pı cı ör nek ola rak fe oda lizm me se le-si ni ve re bi li riz. Tür ki ye'de fe oda liz min var lı ğı ve ya Tür ki ye'nin ya rı-fe odal olu şu han gi me to dik an la yış ışı ğın da ve han gi kıs tas la ra gö re tes pit edi li yor, bu nu bil mi-yo ruz. Bil di ği miz bir şey var sa o da, bel li ağa lık ve aşi ret iliş ki le ri nin esas alın ma sı-dır. Şü p he siz ki bu, ar tık yoz laş mış, ka pi ta-list leş me ye yüz tut muş ve ül ke ge ne lin de be lir le yi ci öne mi kal ma mış olan ka lın tı ve ya ya rı-fe odal le rin ve aşi ret re is le ri nin-bun lar ço ğun luk la bir ve ay nı ki şi ler dir-iş-çi ler den, köy lü ler den el de et tik le ri ge lir ler-den, si ya si are na da ki ko num la rın dan ve ay nı za man da ge le nek ler den kay nak la nan pres tij le rin den do la yı bel li, gö rül me me si im kan sız olan fark lı du rum la rı var dır. Bu fark lı lık, çıp lak göz le gö rü len am pi rik bir ger çek tir. Bu ger çe ği her kes gi bi kü çük bur ju va dev rim ci li ği de gö rü yor. Ne var ki o, bu ger çe ği sa de ce gör mek le ye ti ni yor, tıp kı bur ju va sos yo log la rı gi bi. Bu nun için, bur ju va sos yo lo ji siy le kü çük bur ju va dev-rim ci li ği nin or tak yö nü nü am pi rik ger çe ğin öte si ne gi de me me le rin de gör mek te yiz. On lar da ek sik olan ve or tak olan, di ya lek-tik ve ta ri hi ma ter ya list an la yış te me lin de ha re ket et me me le ri ve gör dük le ri ve tes pit

et tik le ri am pi rik ger çek le ri, bu me to dik an la yış te me lin de yo rum la ya ma ma la rı dır.

Doğ ru, bu gün de bel li aşi ret, fe odal iliş-ki ler in san lar ara sın da ki iliş ki ler de bel li fark lı lık lar ge tir mek te dir. Ama bu, bu fe odal ve aşi ret iliş ki le ri nin, fe odal üre tim/mül ki yet iliş ki le ri ne da yan dı ğı an la mı na gel mez. Bu tür den üre tim/mül ki yet iliş ki-le ri, yoz laş mış/ka lın tı ola rak ha la var ol ma la rı na rağ men, esas olan, in san lar ara-sın da ki fark lı lı ğa ne den olan söz ko nu su fe odal-aşi ret iliş ki le ri, ar tık ölen adet ve ge le nek le rin in san bi lin cin de ki ka lın tı la rı-dır ve her şe ye rağ men bu ka lın tı la rın top-lum sal et ki si in kar edi le mez. Ama bu, bu iliş ki le rin ar dın da/te me lin de be lir le yi ci ola nın fe odal üre tim iliş ki le ri ol du ğu var-sa yı mı nı be ra be rin de ge tir me me li dir. Oy sa bel li bir top lum sal ya pı nın ka rak te ri ni açık la mak için ele alın ma sı, ir de len me si ge re ken, bir bü tün ola rak üre tim bi çi mi, mül ki yet/üre tim iliş ki le ri so ru nu dur ve sos-yal ola nı, top lum sal olay ve gö rü nüm le rin, am pi rik ger çek le rin kar ma şık ağın dan çe kip çı kart mak; ta bii olan la top lum sal olan, sos yal olan la sos yal ol ma yan fark lı lık ve ku rum laş ma la rı bir bi rin den ayırt et mek, yu ka rı da ki me to dik çer çe ve için de ele alın-ma lıy dı.

Mark siz me gö re bü tün top lum sal ve sos yal fark lı lık lar so nuç iti ba riy le üre tim iliş ki le rin den ve onun da ka rak te rin den kay nak la nır. Bü tün top lum sal fark lı lık la rı-eko no mik, ide olo jik, po li tik, sos yal vb.- an cak ve an cak mad di te mel le ri ni ko ya rak ve ya bu mad di te mel le ri ir de le ye rek açık-la ya bi li riz.


112 113

Be lirt ti ği miz fark lı lık la rın top lum da her za man ya lın ha liy le gö zük me dik le ri ni, kar-ma şık form lar al dık la rı nı, so mut du ru ma gö re ko num de ğiş tir dik le ri ni be lirt mek te fay da var dır. Ör ne ğin, bir ve ya ay nı olan bir ne den, bel li bir du rum da top lum da sos-yal fark lı lı ğın doğ ma sı na yol açar ken, baş-ka bel li bir du rum da da sos yal ol ma yan fark lı lı ğın doğ ma sı na yol aç a bi lir. De mek ki ay nı ne den, fark lı du rum lar da fark lı sos-yal ve sos yal ol ma yan ku rum laş ma la ra/ya pı laş ma la ra yol aça bil mek te dir. Bu nun se be bi ne ola bi lir? Bu nun ne de ni ni üre tim iliş ki le rin de ki ge liş me ler de ara mak ge re kir.

Mark sizm, top lum sal iliş ki ler bü tü nün-den sos yal ola nı, di ğer le rin den ayırt eder. Bu ra da ki sos yal lik, sos yal fark lı lık la rı, sos-yal top lu luk la rı; sos yal iliş ki le ri kap sa mı na alır.

Sos yal iliş ki ler, her üre tim bi çi min de fark lı ka rak ter ta şır lar ve ge liş me le ri nin bel li bir aşa ma sın da sos yal fark lı lık lar do ğar lar (sö mü rü ye da ya nan sis tem ler de). Sos yal iliş ki ler, top lum sal iliş ki le rin ta ma-mı de ğil, on la rın bir par ça sı dır. Top lum sal iliş ki ler bü tü nü nün bir par ça sı ola rak sos-yal iliş ki ler/ üre tim/ mül ki yet iliş ki le ri nin doğ ru dan bir ürü nü dür ler. Bu na gö re, top-lum sal iliş ki ler bü tü nü nün bir par ça sı nı oluş tu ran sos yal iliş ki ler, üre tim/ mül ki yet iliş ki le ri nin doğ ru dan bir ürü nü ol ma özel-li ği ni gös te rir ler. Bu nun so nu cu ola rak ve ya bu ra da sos yal olan, in sa nın top lum sal fa ali yet te bu lun ma sı, üre tim iliş ki le rin de top lum sal bir rol oy na ma sı dır. Bir ör nek; Tür ki ye'de sı nıf mü ca de le si top lu mun bü tün alan la rı na ya yıl mış tır, top lu mu et ki-le mek te dir. Sı nıf mü ca de le si nin top lum da-

ki bu yay gın lı ğı ve et ki le me si, in san la rın üre tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan kay-nak la nır. Fark lı bir ulu sa, fark lı po li tik ör güt len me le re ait ol mak, so ru nun özün de hiç bir şey de ğiş tir mez.

Sı nıf mü ca de le sin de te mel olan bu mark sist an la yı şı Tür ki ye ger çe ği ne uy gu-lar sak, ya kın geç mi şi miz de Tür ki ye top lu-mun da sos yal ve sos yal ol ma yan fark lı lık-la rın/iliş ki le rin tes pi ti nin ha fi fe alın dı ğı nı gö rü rüz. Ya kın geç miş te ül ke miz de an ta go-nist sı nıf lar ara sın da ki mü ca de le, bir ta raf-tan bü yük bur ju va zi-fe odal ağa lar, di ğer ta raf tan da halk (iş çi sı nı fı-emek çi kit le ler) ara sın da ki mü ca de le ola rak de ğer len di ri li-yor du. Pro le tar ya ile bur ju va zi ara sın da ki mü ca de le nin top lu ma ya yıl ma sı nın ve top-lu mu et ki le me si nin ve bu nun, in san la rın üre tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan kay-nak lan dı ğı nın ya kın geç miş te doğ ru tes pit edil di ği ni dü şü ne lim. Bu du rum da bir bi riy-le uz laş maz kar şıt lık için de olan, fe odal top rak ağa la rı ile bu ya pı laş ma ya te ka bül eden köy lü lük ara sın da ki sı nıf mü ca de le si Tür ki ye top lu mu nu na sıl et ki li yor, bu mü ca de le ye te mel teş kil eden üre tim/mül-ki yet iliş ki le ri ne re de dir?

"Ka pi tal, tam da bun dan do la yı mu az-zam bir ba şa rı ya sa hip ol muş tur. Çün kü bu eser.... ka pi ta list top lum for mas yo nu nu bü tü nüy le, can lı bir şe kil de, pra tik ha yat ta na sıl ise, üre tim iliş ki le rin den do ğan sı nıf an ta go niz mi nin ger çek ifa de form la rıy la, ka pi ta list sı nı fın ha ki mi ye ti ni ko ru yan bur-ju va po li tik üst ya pıy la, öz gür lük, eşit lik vs. bur ju va dü şün ce ler le, bur ju va ai le iliş-ki le riy le göz ler önü ne ser miş tir"(10).


114 115

Mark sist me tod ger çek an la mıy la kull a-nıl maz sa, do ğal ola rak, sos yal ey le min top-lum sal bir ey lem ol du ğu, bu ey le min de in san la rın top lu mun eko no mik ya pı sın da ki ko nu mun dan kay nak lan dı ğı tam an la mıy la kav ra na maz ve so nuç iti ba riy le, bir ta kım, ne de ni kav ran ma yan de ney sel ger çek le re da ya nı la rak, Tür ki ye kı rın da esas he de fi teş kil eden bir top rak ağa lı ğı eko no mi si ara nır ve bu nu doğ ru la mak için de dev rim an la yış la rı üre ti lir.

Bu bağ lam da bir ko nu ya da ha de ğin-mek te fay da gö rü yo ruz: Sos yal fark lı lık lar-da saf, ka tık sız form lar ara mak yan lış tır. He le bu nu Tür ki ye gi bi, ka pi ta liz min eko-no mi de nis pe ten ge liş miş ol du ğu, ama ay nı ge liş me nin sos yal alan da tam an la mıy la gö rül me di ği ül ke ler de ara mak,ya ni böy le si ül ke ler de sos yal fark la rın ka tık sız form la rı-nı ara mak baş lı ba şı na ha ta olur.

Sos yal fark lı lık, di ğer bir de yiş le sos yal eşit siz lik, in san la rın üre tim iliş ki le rin de ki ko num la rın dan do ğar ve ni ha ye tin de bi rer in san top lu lu ğu olan sı nıf ola rak yan sır. Top lum da üre tim iliş ki le ri ol duk ça kı sa bir sü reç te de ği şe bi le ce ği gi bi, uzun bir sü reç (ev rim) için de de de ği şe bi lir. Ama bir ta kım alış kan lık lar, ge le nek ler, ör ne ğin fe oda liz me öz gü bağ lar vb. top lum sal iliş-ki ler de var lık la rı nı da ha bir sü re de vam et ti rir ler. Eğer bir sı nıf, bir ta raf tan bu özel lik le ri ni ta şı yor sa ve di ğer ta raf tan da bu özel lik le re te ka bül et me yen üre tim iliş-ki le ri için dey se -ör ne ğin fe odal le rin ka pi ta-list üre tim iliş ki le ri için de ol ma la rı- ora da sos yal fark lı lı ğın ka tık sız for mu yok de mek tir. Bu ka rı şık gö rün tü ye rağ men, in san la rın han gi üre tim/mül ki yet iliş ki le ri

te me lin de sı nıf la ra bö lün müş ol duk la rı nı, esas ve ta li ola nın ne ler ol du ğu nu tes pit et mek ka çı nıl maz dır. Çün kü; "top lu mun ve dev let gü cü nün sos yal ya pı sı de ğiş me ler le ka rak te ri ze olur (ve) bu de ğiş me ler açık ça kon mak sı zın, top lum sal fa ali ye tin (et ki le-me nin, ç.n.) her han gi bir ala nın da ile ri ye doğ ru tek bir adım da hi atı la maz. Ta bi bun-dan kim se nin ta nı ma dı ğı şey üze ri ne fal cı-lık de ğil, bi la kis po li tik ve eko no mik ge liş-me nin te mel eği lim le ri an la şı lır, ki bun lar, so nuç la rı ül ke nin ya kın ge le ce ği ni be lir le-yen, her bir bi linç li po li ti ka cı nın fa ali ye ti-nin yön, gö rev ve ka rak te ri ni be lir le yen eği lim ler dir."(11)

Tür ki ye'de dev let gü cü nün ve top lu mun ya pı sı nın de ğiş me si ni ele alan ve bu de ğiş-me yi açık se çik or ta ya ko yan kap sam lı mark sist bir ça lış ma dan sö ze de me yiz. Bu na bağ lı ola rak, ül ke nin ge le ce ği ni be lir-le yen, mü ca de le mi ze yön ve ka rak ter ve ren, eko no mi ve po li tik alan da ki ge liş-me nin te mel eği lim le ri nin ne ler ol du ğu nun kap sam lı ve ye ter li bir tes pi ti de yok tur.

II- Ka pi ta lizm de Sos yal Ya pı laş ma ve Bu nun Un sur la rıBu kı sım da ka pi ta list top lum da in san

top lu luk la rı nın oluş tur du ğu ya pı laş ma la rı/ku rum laş ma la rı/bir lik leş me le ri ve bun la rın ka rak ter le ri ni kı sa ca ele ala ca ğız.

Mark sist sos yo lo ji bi li mi, top lu mun kar ma şık bir or ga niz ma oluş tur du ğu ger çe-ğin den ha re ket eder. O, bu kar ma şık or ga-niz ma için de en önem li, be lir le yi ci olan un sur la rı, fak tör le ri di ğer le rin den ayı rır ve


114 115

bun la rın sis tem de ki ye ri ni ve sis te me ver-di ği özel lik le ri tes pit eder.

Mark sist sos yo lo ji, top lu mun sos yal ya pı sı nı araş tı rır ken top lum da mev cut olan fark lı in san top lu luk la rı nı key fi bir şe kil de sı nıf lan dır maz. Tam ter si ne, top lum da sos-yal eşit siz lik ka rak te ri ta şı yan grup laş ma la-rı mad di te mel le rin den ko par mak sı zın an lam laş tı rır. Onun, so ru na bu şe kil de yak-la şı mı me to dik bir yak la şım dır. Bu me to-dik yak la şım da esas olan, bi re yin üre tim/mül ki yet iliş ki le rin de ki ko nu mu nun tes pi ti ve kav ran ma sı dır. An cak böy le bir yak la-şım, bi rey le rin ey le mi ne top lum sal ey lem ka rak te ri ve rir. Di ğer bir de yiş le Le nin "..ger çek top lum sal iliş ki le ri ve on la rın ger çek (a.ç. Le nin) ge liş me si ni tah lil eder-ken ya şa yan bi rey le rin fa ali ye ti nin ürü nü-nü araş tı rı yo rum" (12) der.

De mek ki ger çek top lum sal iliş ki ler ve on la rın ge liş me si, ya şa yan bi rey le rin fa ali-ye ti nin ürü nü dür.

Mark sist sos yo lo ji, sos yal ya pı laş ma yı sis tem ola rak ele alır. Bu sis tem için de her un sur ve ya bu sis te min her bir par ça sı yer li ye ri ne otur tu lur. Önem li olan önem siz olan dan, be lir le yi ci olan be lir le yi ci ol ma-yan dan ay rış tı rı lır. Ta bii ki bu ay rış mış lı ğı-nın/bö lün müş lü ğü nün tek tek un sur la rı, sı nıf ol gu su göz önün de tu tul ma dan mark-sist an la yış ışı ğın da ana liz edi le mez. Ama so ru na böy le yak laş mak, sos yal fark lı laş-ma yı sı nıf ka te go ri si te me lin de ele al mak, sos yal ya pı laş ma nın tek tek un sur la rı nın kar ma şık, ni cel ve ni tel form la rı nı ve bu nun top lum da ki yer le ri ni göz ar dı et mek an la mı na da gel mez.

Şim di bun la rın, top lu mun sos yal bö lün-müş lü ğü nün un sur la rı nın ne ler ola bi le ce ği-ni ele ala lım.

1-Ka lın tı Kav ram lar

1.1- Ka bi leGe liş miş ka pi ta list top lu mun sos yal

ya pı sın da, aşa ğı da da be lir ti le ce ği gi bi, ka bi le, kast ve züm re nin (stand) ya hiç ye ri yok tur ya da sos yal ger çek lik ola rak ger çek an la mı nı kay bet miş ler dir. Sos yal ger çek lik ola rak ka bi le, an cak ve an cak, ka pi ta list top lum açı sın dan, bu top lu mun do ğu şu dö nem le rin de an lam ka za nır. Ka bi le, sı nıf-la rın he nüz oluş ma dı ğı dö nem ler de in san-la rın en önem li top lu luk form la rın dan bi ri-siy di. Ka bi le, he nüz sı nıf la rın oluş ma dı ğı dö nem ler de in san top lu lu ğu form la rın dan olan gen se na za ran da ha kap sam lı dır. Ka bi le, du ru ma gö re yüz ler ce ve bin ler ce in san dan ve bir den faz la gens ten olu şur ve ka bi le il kel top lu ma te ka bül eden bir in san top lu lu ğu dur.

Bu gün için ka bi le, en faz la sıy la Af ri-ka'nın ba zı ül ke le rin de sos yal bir ger çek-lik tir ve fe odal ve ka pi ta list iliş ki ler le bi ra-ra da, kar şı lık lı et ki len mey le var ol mak ta-dır. Bu kar şı lık lı et ki len me, en ba riz bir şe kil de sı nıf sal fark lı laş ma nın, ka bi le ge le-nek ve gö re nek le riy le ka rar tıl ma sın da gö rül mek te dir. Bu du ru ma yi ne Af ri ka'nın ço ğu ül ke si ni ör nek ola rak gös te re bi li riz.

Ka bi le de esas olan, kol ek tif mül ki yet an la yı şı dır, top rak ve kül tür or tak lı ğı dır.

Gü nü müz Tür ki ye'si nin top lum sal ya pı-sın da ka bi le, sos yal bir ger çek lik de ğil dir. Tür ki ye'de böy le bir sos yal ya pı yok tur.


116 117

1.2-KastKast, ken di için de ev li lik ya pan, dı şa

ka pa lı ve mes le ğin de vam et ti ril me siy le, mes le ki bir lik le bir bir le ri ne bağ lan mış in san lar gru bu dur. Kast top lu lu ğu, fe odal top lum da sos yal ya pı laş ma nın bir un su ru-dur. Kast ol gu su, baş ta Hin dis tan ol mak üze re Uzak do ğu'nun bir çok ül ke sin de yay-gın laş mış tır. Fark lı kast lar ara sın da çe kil-miş ve mut la ka uy gu lan ma sı ge re ken sı nır-lar/an la yış lar var dır.

Tür ki ye top lu mun da, da ha ön ce ki dö nem ler de da hi kast ol gu su top lum sal ya pı nın bir un su ru ol ma mış tır.

1.3-Züm re(Stand)Züm re, doğ ru dan fe odal top lu ma te ka-

bül eden bir kav ram dır. Züm re, fe odal top-lum da hu ku ki ola rak da le gal leş miş tir. Züm re ken di ara sın da da üçe ay rı lır. Bi rin-ci(ilk) züm re yi, baş ta kral ol mak üze re dün ye vi fe odal ler oluş tu rur lar. İkin ci züm-re de di ni fe odal ler yer alır lar. Üçün cü züm-re yi ise ba ğım lı köy lü ler le şe hir aha li si oluş tu rur.

Züm re, hu ku ki be lir le me ler le ya ra tıl ma-mış, doğ ru dan ob jek tif ger çek li ğin bir so nu cu ola rak te şek kül et miş tir ve bu olu-şum dan son ra, ya ni fe odal top lum oluş tuk-tan son ra, bu top lu mun bir ta kım un sur la rı hu ku ki be lir le me ler le fark lı züm re le re bö lün müş ler, da ha zi ya de soy lu luk ün va nı-na, si ya si hak ve mül ki ye te sa hip ol muş lar-dır. Bu na gö re züm re, bir ta raf tan sı nıf sal ayı rım te me lin de sos yal re ali te olur ken, di ğer ta raf tan da /ay nı za man da top lu mun sı nıf la ra ay rı şı mı nı her za man tam an la-mıy la yan sıt ma mış tır. Ör ne ğin, ba ğım lı

köy lü lü ğün ve şe hir hal kı nın ay nı züm re yi oluş tur ma la rı, bu iki top lum sal güç ara sın-da ki fark lı lı ğı ka rart mak ta dır. Ama züm re, fe odal top lum da hi ye rar şik ya pı yı tam an la mıy la yan sı tır. Aşa ğı da ki alın tı la rı böy-le yo rum la ma lı yız.

"Ta ri hi ge liş me bo yun ca ve tam da iş bö lü mü için de top lum sal iliş ki le rin ka çı nıl-maz ba ğım sız laş ma sı va sı ta sıy la her bir bi re yin ya şa mın da fark lı lık do ğar." (13)

Ya ni ka pi ta lizm de bi re yin bir ken di si için /şah si olan ha ya tı, bir de bel li top lum-sal iliş ki le re ka tı lan un sur ola rak ha ya tı var dır.

Ha ya tın her bö lün müş lü ğü "Züm re de (da ha zi ya de ka bi le de) he nüz da ha üs tü ka pa lı dır. Ör ne ğin, bir soy lu... de vam lı bir soy lu ola rak ka lır. Sı nıf bi re yi ne kar şı şah si bi re yin fark lı lı ğı... bur ju va zi nin bir ürü nü olan sı nıf la rın doğ ma sıy la açı ğa çı kar." (27)

Fe odal Os man lı top lu mun da, top lu mun züm re le re gö re ya pı laş ma sı esas tı. Bu gü-nün Tür ki ye'sin de böy le bir ya pı laş ma söz-ko nu su de ğil dir.

2-Top lum da Sos yal Ko num Ta nım la ma la rı

Sos yal Du rum, Rol, Pres tijGrup, ta ba ka ve du rum (sta tü), bur ju va

sos yo lo ji si nin te mel kav ram la rı dır. Bun lar-dan sta tü, ki şi nin, top lu mun ta ba ka laş ma-sın da al dı ğı ye ri gös te ren bir kav ram dır. Bu kav ram, M.We ber ta ra fın dan bur ju va sos yo lo ji si ne ka zan dı rıl mış tır. Bu kav ra-mın açık an la mı, bi re yin, ay nı gru ba ait


116 117

olan bi rey ler kar şı sın da ki ki şi sel ko nu mu-nun di le ge ti ril me si dir. Po zis yon, rol ve mev ki de bi re yin sta tü sü nü (sos yal du ru-mu nu) di le ge ti ren ta nım la ma lar dır. Pres tij de, ki şi nin top lum da ki sos yal du ru mu nun so nu cu do ğan bir ka za nım dır. Bü tün bun la-rı, top lum da bi rey le rin bel li mev ki le re gö re hi ye rar şik ya pı laş ma sı nı gös te rir ler, bur ju-va sos yo lo ji si ne gö re. Bu hi ye rar şik ya pı-laş ma nın her bir par ça sı baş lı ba şı na bi rer sis tem dir: rol sis te mi; pres tij sis te mi; sta tü sis te mi; mev ki sis te mi vs. Bun lar dan mev-ki ve pres tij, bi re yin top lum da ki ro lü nün/ko nu mu nun bir so nu cu ola rak so mut, de ği-şe bi len bo yut lar la öl çü lür. Bu ra da ki so mut, de ği şe bi lir bo yut, sos yal du rum bo yu tu dur.

Bur ju va sos yo lo ji si nin bu tür den an la-yış la rı, top lu mu bu ta nım la ma lar la ya pı laş-tır ma la rı ilk ba kış ta bir anor mal li ğin ifa de-si de ğil dir ve bu, pek önem li de de ğil miş gi bi gö zü ke bi lir. Şüp he siz ki top lum da in san lar bel li ya şam tarz la rı na, bel li pres ti-je, bel li ro le vs. ye sa hip tir ler. Bur ju va sos yo lo ji si nin bu an la yı şı nı bi raz ir de ler sek so ru na yak la şı mın sı nıf sal ka rak ter ta şı dı-ğı nı gö rü rüz. Bur ju va sos yo lo ji si ne gö re bu kav ram la ra te mel teş kil eden, in sa nın ya şam tar zı dır. Bur ju va sos yo lo ji si, in sa nın ya şam tar zı nı, onun işiy le, uğ ra şı sıy la bağ için de ele alır. Bu nun di ğer an la mı şu dur; uğ ra şı nın cin si, bu uğ ra şı va sı ta sıy la el de edi len ge lir ve bu nun mik ta rı, bi re yin top-lum da ki sos yal ko nu mu nu, ro lü nü, pres ti ji-ni vs. be lir ler. Bu na gö re, bur ju va sos yo lo-ji si açı sın dan, ör ne ğin bir avu kat, dok tor, bir iş çi ye, bir köy lü ye na za ran kar şı laş tı rı-la ma ya cak bo yut lar da ge li re, ro le, pres ti je sa hip tir. İkin ci MC (Mil li yet çi Cep he)

hü kü me ti dö ne min de okul lar da eği tim ama cıy la çı kar tı lan bir ki tap ta; “bir dok tor bir iş çi den da ha faz la şe re fe sa hip tir” şek-lin de ki söz ler, bur ju va sos yo lo ji si nin top-lum sal ya pı laş ma yı ol duk ça açık ola rak ifa de et me si nin bir yan sı ma sıy dı.

Ya şam tar zı nın kri ter le ri her top lum da mut la ka ki ay nı de ğil dir. Ama bur ju va top-lum lar da, da ha doğ ru su ge liş miş bur ju va/ka pi ta list top lum lar da he men he men ay nı-dır; mes le ğin /uğ ra şın cin si, ge lir vs. Tür ki-ye gi bi, bur ju va top lu mun he nüz bü tün çıp-lak lı ğıy la gö rün me di ği, es ki ye öz gü bir ta-kım de ğer le rin/ ol gu la rın hâ lâ var ol du ğu ül ke ler de ya şam tar zı nın kıs tas la rı da fark-lı dır/fark lı ola bi lir. Ör ne ğin, özel lik le kır sal alan da "kı rık çı lar-çı kık çı lar"ın bel li bir pres ti je sa hip ol ma la rı. Ör ne ğin, aşi ret re is-le ri nin, mül ki yet iliş ki le rin den kay nak la-nan(ge lir) ya şam tar zı na gö re de ğil de –böy le ol ma sı ge rek ti ği hal de– aşi ret lik de ğer le ri ne/ge le nek le ri ne gö re top lum sal ko num, rol, mev ki ve pres ti je sa hip ol ma-la rı.

Ya şam tar zı na, bi re yin eği tim du ru mu-nu (yu ka rı da iş çi ve dok tor kar şı laş tır ma-sın da bu ifa de edi li yor du) ve et nik ait li ği ni de kat mak ge re kir. Ba zı du rum lar da, ya ni bur ju va ka pi ta list top lu mun Tür ki ye gi bi he nüz bü tün de rin lik le riy le ge liş me di ği ül ke ler de bir ki şi, eği tim gör me miş ol sa da, et nik ait li ğin den do la yı pe ka la top lum da bel li bir ko nu ma, pres ti je, ro le sa hip ola bi-lir.

Bur ju va sos yo lo ji si nin kul lan dı ğı yu ka-rı da ki ta nım la ma la rı mark sist sos yo lo ji de kul la nır. Bu kav ram lar, bi re yin sos yal ka rak ter leş ti ril me sin de çok önem li dir. Ama


118 119

bu na da ya na rak, her iki sos yo lo jik an la yı-şın bu ko nu da ay nı pa ra lel de ol duk la rı so nu cu na va rıl ma ma lı dır. Ara da ki in ce, ama önem li fark bir bi ri ne ka rış tı rıl ma ma lı-dır. Şöy le; mark sist sos yo lo ji, ki şi nin şah si du ru mu nu ka rak te ri ze et mek için bu kav-ram la rı kul la nır ken bun la rın esa sı nı/özü nü, bi re yin top lum da ki ko nu mu nu yan sıt ma-sıy la sı nır lar. Ay nı za man da bu kav ram lar la ki şi nin işi/uğ raş ala nın da ki ko nu mu kas te-di li yor sa, bu du rum da ki şi nin o iş /uğ ra şı ala nın da ki po zis yo nu da be lir ti lir. So mut-laş tı rır sak; bur ju va top lum da iş çi lik, mes-lek ola rak dü şük bir pres ti je sa hip tir. Ama bun dan iş çi, pres ti ji dü şük bir bi rey dir so nu cu na va rı la maz. Böy le bir so nu ca an cak bur ju va sos yo lo ji si va ra bi lir ve bu na yu ka rı da bir ör nek ver miş tik.

3- Top lum da Grup sal Sos yal Du rum Ta nım la ma la rı

Grup lar-Bir lik lerTop lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın te mel

un sur la rın dan bi ri si ni grup lar, kol ek tif ler ve bir lik ler oluş tu rur. Top lu mu sı nıf lar/ta ba ka lar di ye bö ler sek, ta ba ka, sı nı fın bir bö lü mü nü oluş tu rur ken grup da ta ba ka nın bir par ça sı nı oluş tu rur. Bu na gö re, top lu-mun sos yal ya pı laş ma sın da grup, en alt ke si mi (sı nıf ve ta ba ka lar dan son ra) oluş tu-rur. Bu ke sim ken di için de de ay rı şır.

Her in san top lu lu ğu sos yal grup ola rak ta nım la na maz. Na sıl ki sı nıf la rı ta nım la-ma da bel li kri ter ler göz önün de tu tu lu yor-sa, sos yal grup la rı ta nım la ma da da bel li kri ter ler göz önün de tu tu lur. Ama sı nıf la rı

ta nım la ma mı zı sağ la yan kri ter ler ay nı de ğil dir ler.

Ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı sın da grup, önem li bir sos yal ya pı un su ru dur. Yu ka rı da be lirt ti ği miz gi bi, sı nıf ve ta ba ka-lar dan son ra, ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı lan ma sın da üçün cü sı ra da ele alı nan sos yal grup la rın, sos yal ta ba ka la rın bi rer par ça sı ola rak kap sam lı in ce len me le ri ge rek ti ği ni Le nin be lirt miş tir.

"Köy lü eko no mi si üze ri ne köy ai le le ri-ne gö re el de edil miş ve ri le rin de ğer len di-ril me si köy lü le rin ‘sa na tı’, eko no mik tip le-ri ne gö re ay rış tı rıl ma dı ğı, ‘sa nat çı lık ya pan lar’, iş let me ci ve üc ret li iş çi (a.ç. Le nin) ola rak ay rıl ma dı ğı müd det çe ye ter-siz ola cak tır. Bu, eko no mik tip le rin mi ni-mal sa yı sı dır. Bun lar (eko no mik tip ler, çn.) bir bi rin den ay rı ola rak ele alın maz lar sa (ay rış tı rıl maz lar sa, çn.) eko no mi is ta tis ti ği ye ter li ola rak gö rü le mez. Ar zu edi len, el bet te ki tam bir grup laş ma dır. Ör ne ğin; üc ret li iş çi ça lış tı ran iş let me ler-üc ret li iş çi ça lış tır ma yan iş let me ler,tüc car lar, top tan cı-lar, hır da vat çı lar vs. tü ke ti ci ler için ça lı şan kü çük üre ti ci an la mın da za na at çı lar."(15)

Le nin, ay nı ese rin de özel lik le köy lü iş let me le ri ni tas nif ler ken, on la rı mül ki yet form la rı ve bo yut la rı te me lin de sos yal grup la ra ayır mış tır.

Grup dı şın da, bir lik ler ve kü çük grup-lar, ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı laş ma-sın da sos yal un sur lar de ğil dir ler. Bu tür den bir lik ler, in san la rın iş/ uğ ra şı, ar ka daş lık, ai le, sos yal, kül tü rel, si ya si vs. bağ lar dan do la yı oluş tur duk la rı ya pı lar dır. Bir lik le re, mes le ki, di ni, ai le vi, kom şu sal, ulu sal vs.


118 119

te mel de ki olu şum la rı ör nek ola rak gös te re-bi li riz.

Bir lik/top lu luk ta nım la ma sı bur ju va sos yo lo ji si ta ra fın dan top lu mun sos yal ta ba ka laş tı rıl ma sın da ge niş çap ta kul la nı lır. Bur ju va sos yo lo ji si,ço ğu sos yal fark lı lık la-rı gö zar dı ede rek, in san la rı her han gi bir kri ter den do la yı ay rı bir lik içi ne kor. Ör ne-ğin, Türk bur ju va zi si nin çok ka ba bir an la-yış la Kürt le ri, ya şa dık la rı top rak la rı göz önün de tu ta rak "Dağ Türk le ri" ola rak ka bul et tir me ye ça lış ma sı ve ya zen ci le rin de ri le ri nin ren gin den do la yı ay nı bir lik /top lu luk ola rak gös te ril me le ri.

Ge nel ola rak grup, kü çük grup ve ya bir-lik vs. top lum sal ha yat ta bi rer ger çek lik tir. Bun la rın han gi te mel de doğ duk la rı, ge liş-tik le ri ve ya var lık la rı nı sür dü rü yor ol duk-la rı mut la ka ki araş tı rıl ma lı dır. Ama bun la-rın, top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın bi rer un su ru ol ma dı ğı, ola ma ya ca ğı vur gu lan-ma lı dır. Çün kü bu ya pı lar, top lu mun sos yal ol ma yan grup laş ma la rı ve bun la rın ka rak-ter le ri ni ka rar tır lar.

4-Sos yal Ta ba ka lar, Ka te go ri ler

4.1- Sı nı fın bir par ça sı ola rak sos yal ta ba ka larBur ju va sos yo lo ji si için sı nıf, top lu mun

sos yal ya pı laş ma sı nın bir un su ru de ğil dir. Bur ju va sos yo lo ji si, sı nıf ye ri ne ta ba ka yı esas alır (16). Bur ju va sos yo lo ji si nin, sos-yal ta ba ka yı top lu mun sos yal ya pı sı nın te mel un su ru ola rak gör me si sı nıf sal an lam ta şır. Böy le lik le sı nıf, top lu mun sos yal ya pı sı nın te mel un su ru ol mak tan çı kar tıl-mış olur.

Mark sist sos yo lo ji, top lu mun sos yal ya pı sın da sı nıf tan son ra ge len sos yal ta ba-ka la ra, top lu mun sos yal ya pı laş ma sın da ki önem le ri ne gö re de ğer ve rir. Sos yal ta ba ka, sı nı fın bir par ça sı dır, sı nıf için de sos yal bir grup tur.

Sos yal ta ba ka nın kav ran ma sın da be lir-le yi ci kri ter, onun top lum için de ge nel an lam da ta ba ka ola rak ele alın ma ma sı dır; ya ni top lum da sos yal ta ba ka, sı nıf sal bağ-dan, ka rak ter den ko par tıl mak sı zın ele alın-ma lı dır. An cak böy le bir yak la şım, sos yal ta ba ka nın ta nım lan ma sı na bi lim sel lik ve rir.

Sos yal ta ba ka, bir sı nı fın par ça sı an la-mı na ge le bi le ce ği gi bi, gel me ye bi lir de. Ör ne ğin ay dın lar sı nıf oluş tur maz lar, me mur lar sı nıf de ğil dir. Ama bun la rın ken-di ara la rın da-aşa ğı-or ta-üst-ke sim le ri ni be lirt mek için ta ba ka kav ra mı kul la nı lır. Bu ra da sos yal ta ba ka, bir sı nı fın par ça sı ol mak sı zın, bel li grup la rı ta nım la mak için kul la nı lan bir kav ram dır. Sos yal ta ba ka, ay nı za man da sı nı fın bir par ça sı nı, bu nun öte sin de ay nı sı nıf için de ay rı ka te go ri olan, ama sos yal ta ba ka ol ma yan, in san top lu luk la rı nı ta nım la mak için de kul la nı lan bir kav ram dır.

"Tek ni ğin mü kem mel leş ti ril me si, eme-ğin ve rim li li ği nin yük sel til me si ve top lum-sal zen gin li ğin art ma sı, bur ju va top lum da sos yal eşit siz li ğin bü yü me si, var lık lı lar la var lık sı zlar ara sın da ki me sa fe nin bü yü me-si ne ve... iş siz li ğin art ma sı... ve emek çi kit-le le rin de vam lı da ha ge niş ta ba ka la rı nın çok şey den yok sun kal ma sı bağ la mı için de olur."(17) Bu ra da ki "emek çi kit le ler", sı nıf sal bir ta nı la ma de ğil, bel li sı nıf sal özel lik ler ta şı yan in san grup la rı ka te go ri si-


120 121

dir ve alın tı da ki "da ha ge niş ta ba ka lar"da bu ka te go ri nin fark lı ke sim le ri nin ifa de edil me si dir.

Le nin'in, "emek çi kit le ler" ka te go ri si için de sos yal ta ba ka la rı da aç tı ğı nı gö rü-rüz. Bir ör nek;

"Bü tün ka pi ta list ül ke ler de pro le tar ya-nın ya nı sı ra ve ya onun dev rim ci gö rev le ri-ni kav ra yan kıs mı nın ya nı sı ra... çok sa yı da sı nıf bi linç siz-pro le ter, ya rı-pro le ter, ya rı-kü çük bur ju va emek çi halk ta ba ka lar... var-dır".

"Emek çi le rin ve sö mü rü len le rin bu ta ba ka la rı pro le tar ya nın ön cü sü ne...".

"(ve) ni ha yet her ka pi ta list ül ke de ka çı-nıl maz ola rak ser ma ye ve emek ara sın da yal pa la yan çok ge niş kü çük bur ju va ta ba-ka lar var dır."(18)

Sos yal ta ba ka nın, sı nı fın bir par ça sı ola rak ta nım lan ma sın da bir ta kım te mel me to do lo jik il ke ler var dır. Bu il ke le rin ne ler ola bi le ce ği ni yu ka rı da be lirt tik. Şim-di bun la rı top lu ola rak ve re lim;

a- Sos yal ta ba ka sı nı fın bir un su ru dur/par ça sı dır:

Sı nı fın bir par ça sı/un su ru ola rak sos yal ta ba ka, sı nıf için de ki sos yal ko num la rın be lir len me si ni sağ lar. Böy le bir be lir le me-de, ya ni sı nıf için de ta ba ka nın be lir len me-sin de o sı nı fın sı nıf sal özell lik le ri ve kri-ter le ri esas alı nır. Ne var ki sos yal ta ba ka-nın ken di için de ki bö lün müş lü ğü nü, ta ba-ka nın alt-or ta-üst ke sim le ri ni be lir le me de -ay nı özel lik ler ve kri ter ler kul la nıl maz. Bu ra da ta ba ka nın alt-or ta ve üst di ye ay rıl-ma sı na ne den olan fark lı lık la rın de re ce si/kap sa mı, ni tel ve ni cel özel lik le ri-esas alı-nır.

So ru na böy le bir yak la şı mın en çar pı cı ör ne ği ni Le nin'in "Rus ya'da Ka pi ta liz min Ge liş me si" ese rin de gör mek te yiz. Bu ese-rin de Le nin, köy lü sı nı fı nı te mel ta ba ka la-rı na böl müş tür. Bu böl me de te mel kri ter ola rak köy lü le rin üre tim araç la rı na olan iliş ki le ri ni al mış tır. Ya ni üre tim ara cı hiç ol ma yan, bi raz olan vb. şek lin de. Böy le lik-le ken di üre ti miy le ya şa yan lar dan iş gü cü nü sa ta rak ya şa yan la ra ka dar bel li köy lü ta ba-ka la rı or ta ya çık mış tır. (19)

Önem li bir nok ta da, sı nı fın sos yal ta ba-ka la rı nı be lir le me de mes le ki özel lik le rin kri ter ola rak alı nıp alın ma ya ca ğı dır. Sı nıf içi ta ba ka la rın be lir len me sin de mes le ki özel lik le rin kıs tas ola rak alın ma sı tam da bir bur ju va de ğer len dir me olur. Çün kü bu du rum da sos yal ta ba ka yı be lir le yen sı nıf sal özel lik ler göz ar dı edil miş olur. Bu nun için sı nı fın her han gi bir ta ba ka sı nı be lir le me de esas kri ter, mes le ki özel lik ler de ğil, sı nıf sal özel lik ler dir.

Le nin, ay dın la rın ta ba ka la rı nı araş tı rır-ken bel li me to dik il ke ler den ha re ket et miş-tir. O, ay dın la rı mes le ki özel lik le rin den do la yı ta ba ka la rı na ayır ma mış tır. Le nin, tam ter si ne ay dın la rı top lum da ki şu ve ya bu sı nı fa olan iliş ki le ri ne gö re ta ba ka lan-dır mış tır. Ör ne ğin;

"Bu, bur ju va uz man la rı ol mak sı zın im kan sız dır... Ta bii ki bu uz man la rın ço ğun lu ğu ta ma men bur ju va dün ya gö rü-şü nün nü fu zu al tın da dır... Bur ju va zi ta ra-fın dan eği ti len bu ta ba ka..."(20).

Le nin ay nı za man da dev rim ci, sos ya list, li be ral ay dın lar dan da bah se der (21). Gö rü-yo ruz ki Le nin, ay dın la rı ta ba ka laş tı rır ken çı kış nok ta sı ola rak, on la rın top lum sal


120 121

sı nıf lar dan han gi si ne ya kın ol duk la rı ve ya ol ma dık la rı nı göz önün de tut mak ta dır. Bu ya kın lık ve ya uzak lık, o ay dın ta ba ka sı nın top lum sal ya pı laş ma da han gi güç le rin ya nın da yer al dı ğı nı da gös ter mek te dir.

b- Sı nı fın par ça sı olan ta ba ka lar, bir bi-rin den ko puk de ğil dir ler:

Sı nı fın par ça sı nı oluş tu ran ta ba ka la rın bir bi riy le iliş ki le ri nin ol ma ma sı ama ay nı za man da top lum sal bir sı nı fı oluş tu ru yor ol ma la rı çe liş ki li bir du rum ifa de eder. Sos yal ta ba ka lar, sı nı fın özel lik le ri ni ta şı-dık la rı için ka çı nıl maz ola rak bel li bağ lar için de dir ler. Aşa ğı da ki alın tı da bir sı nı fın alt-or ta ve üst kı sım la rı nın kıs tas la rı nı ve bir bir le riy le olan bağ la rı nın han gi te mel de ol du ğu nu çok açık bir şe kil de gör mek te yiz.

"Alt grup-hal kın ya rı-pro le ter ve pro le-ter ta ba ka la rı, or ta(grup)-fa kir kü çük mülk sa hip le ri, üst grup-var lık lı kü çük mülk sa hip le ri. Bu grup la rı fark lı sı nı fın un sur la-rı ola rak be lir le yen eko no mik te mel özel-lik le ri ni...

Alt gru bu, mülk süz halk oluş tu rur. Bu grup, esas iti ba riy le ve ya ya rı ya rı ya iş gü cü nün sa tı mıy la ya şar. Fa kir kü çük mülk sa hip le ri or ta gru bu oluş tu rur lar. Çün kü or ta köy lü, en faz la, en iyi yıll lar da an cak ge çi mi ni sağ la ya cak du rum da dır. Bu ra da en önem li ya şam kay na ğı, 'ba ğım sız' (el bet te ki sa de ce gö rü nüş te ba ğım sız) kü çük eko no mi dir(a.ç. Le nin) ve ni ha yet var lık lı kü çük mülk sa hip le ri, üst gru bu oluş tu rur lar. Bun lar şu ve ya bu şe kil de önem li sa yı da de vam lı ve ya gün de lik çi ola rak ta rım iş çi le ri ça lış tı rır lar..."(22)

c-Sos yal ta ba ka sı nı fın en bü yük un su-ru dur:

Yu ka rı da ki alın tı da da gö rül dü ğü gi bi Le nin, köy lü lü ğü üç bü yük ta ba ka ya ayır-mış tır. Ay nı ay rım pro le tar ya ve bur ju va zi için de ge çer li dir; pro le tar ya nın/bur ju va zi-nin alt-or ta ve üst ta ba ka la rı şek lin de. Bu sı nıf la rın baş ka ara ta ba ka la rı da var dır, ama esas olan, alt-or ta ve üst di ye ta ba ka-laş tır ma dır.

Le nin, Rus ya'da sı nıf la rı ve on la rın ta ba ka la rı nı, do la yı sıy la mül ki yet/üre tim iliş ki le ri ni kap sam lı bir şe kil de araş tır mış ve si ya si mü ca de le için bun lar dan so nuç lar çı kart mış tır.

"Bay Bul ga kow iki cilt lik 800 say fa ka lın lı ğın da... 'alın tı lar'la do lup ta şan bir 'araş tır ma' yaz dı. Ama hiç bir za man, ke li-me nin tam an la mıy la hiç bir za man... köy-lü le rin, için de ya şa dık la rı iliş ki yi araş tır-ma yı de ne me di... Bir de fa cık ol sun... köy-lü le rin eko no mi ti pi, ya şa m şart la rı vs. üze-ri ne sis te ma tik bil gi ler ver me di." (23)

Bu nok ta yı bu ra da ele al ma mı zın ne de-ni, alın tı nın ta ma mı göz önün de tu tu lur sa, Le nin'in, köy lü sı nı fı nın çe şit li ta ba ka la rı ara sın da ki fark la rın be lir til me si ne ver di ği öne mi gös ter mek için dir.

4.2- Ka te go ri ler ve baş ka sos yal ta ba ka larTop lum sal sı nıf la rın bir bi rin den fark lı lı-

ğı ve top lu mun sı nıf la rı ay rıl mış lı ğı mül ki-yet iliş ki le rin den kay nak la nır ve ya in san la-rın üre tim araç la rı kar şı sın da ki ko num la rı, on la rın sı nıf sal ya pı la rı nı ele ve rir. Ne var ki ka pi ta list top lum da sı nıf sal fark lı lık la r her za man bü tün sos yal fark lı lık la rı kap sa-maz ve sı nıf lar da her za man top lu mun sos yal ya pı laş ma sı nın bü tün önem li un sur-


122 123

la rı nı içer mez ler. Ya ni top lum da, üre tim araç la rı na olan fark lı ko num dan de ğil de, top lum sal iş bö lü mü için de ki fark lı ko num dan kay nak la nan sos yal fark lı lık lar var dır. Bu fark lı lı ğı; bir ta raf tan sı nıf sal fark lı lı ğı ve di ğer ta raf tan da iş bö lü mü için de do ğan sos yal fark lı lı ğı Le nin'den bir an la yış la ber rak laş tı ra lım.

"Sı nıf la rın esa sa öz gü fark lı lı ğı, on la rın top lum sal üre tim de ki ye ri ve üre tim araç la-rı ile iliş ki le ri dir".

"İş (emek, ç.n.), bel li bir po li tik-eko no-mik ka te go ri de ğil dir. Bi la kis sa de ce eme-ğin top lum sal for mu, eme ğin top lum sal ya pı sı ve ya baş ka tür lü ifa de ile; in san la rın ara la rın da ki işe ka tıl ma la rı na gö re iliş-ki..."(24)

Bu na gö re, alın tı nın ilk bö lü mün de sı nıf sal fark lı lı ğın mül ki yet/üre tim iliş ki le-ri ne olan ko num dan kay nak lan dı ğı nı, son bö lü mün de de bir ta kım sos yal fark lı lık la rın top lum sal iş bö lü mün de ki fark lı ko num lar-dan kay nak lan dı ğı nı gör mek te yiz.

Bu, bir ta kım fark lı lık la rın ne ler ol du ğu-na ge lin ce: bun lar;

a- Şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lık, b- Kol eme ğiy le ka fa eme ği ara sın da ki sos-yal fark lı lık

a-Şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lık:Bu te mel de ki sos yal fark lı lık, son ker te-

de sa na yi işiy le ta rım sal iş ara sın da ki fark-lı lık tır. Sı nıf lı top lum lar da, özel lik le de ve be lir le yi ci ola rak ka pi ta lizm de top lum sal iş bö lü mü nün sa na yi ve ta rım di ye ay rış ma sı, so nuç iti ba riy le şe hir ve kır di ye sos yal kat ego ri le rin oluş ma sı na ne den ol muş tur.

"Ulus için de iş bö lü mü ön ce sa na yi ve ti ca re tin ta rım işin den ay rıl ma sı na ve böy-

le lik le şe hir le kı rın ay rıl ma sı na ve her iki si ara sın da çı kan zıt lı ğın doğ ma sı na gö tü rür." (25)

Ne var ki şe hir le kır ara sın da ki bu ay rı-mın her top lum da sos yal çı kar fark lı lı ğı na ne den ola ca ğı söy le ne mez. Şe hir le kır ara-sın da ki sos yal çı kar fark lı lı ğı, sı nıf lı top-lum lar da özel mül ki yet te me lin de söz ko nu-su dur.

"Şe hir le kır ara sın da zıt lık, sa de ce özel mül ki yet çer çe ve sin de var ola bi lir." (26)

Özel mül ki yet/ka pi ta lizm, ay nı za man-da şe hir le kır ara sın da ki sos yal fark lı lı ğın yı kıl ma sı nın mad di şart la rı nı da do ğu rur.

"Ta rım aşa ma sın da bü yük sa na yi... köy-lü yü et ki si ne alır ve onu iş çi ya par. Kı rın sos yal alt-üst oluş ge rek sin me si ve zıt lık la-rı böy le lik le şe hir de ki ler le denk le şir. Ve rim siz... iş let me nin ye ri ni, bi li min bi linç li tek ni ki kul la nı mı alır. Ta rım da ki ve ma nü fak tür de ki es ki den kal ma ai le ba ğı nın par ça lan ma sı... ka pi ta list üre tim bi çi mi va sı ta sıy la so nuç lan dı rı lır. Ama o (ka pi ta-list üre tim bi çi mi, ç.n. ) ay nı za man da, ye ni, da ha yük sek bir sen te zin, ta rım la sa na yi bir li ği nin mad di ön ko şul la rı nı ya ra-tır"(27).

b- Kol eme ğiy le ka fa eme ği ara sın da ki sos yal fark lı lık:

Kol (fi zi ki) ile ka fa (zih ni) iş ara sın da ki fark lı lık da top lum sal bir iş bö lü mü dür.

Ge nel ola rak sı nıf lı top lum lar da, özel ola rak da ka pi ta list top lum da fi zi ki ve zih-ni iş ara sın da ki ay rış ma, ay nı za man da şe hir le kır ara sın da ki ay rış ma dır.

"Mad di ve zih ni işin en bü yük bö lü nü şü şe hir le kı rın ay rıl ma sı dır."(28)


122 123

Sı nıf lı, sö mü rü ye da ya nan top lum la rın en ge liş mi şi ka pi ta lizm dir. Bu eko no mik top lum for mas yo nun da sa na yi, ta rım, ti ca-ret, mad di ve zih ni üre tim alan la rın da iş bö lüm le ri nin en ge liş miş ha li ni gör mek te-yiz. Eko no mik sü re cin bü tün bu alan la rın-da fi zi ki ve zih ni işin bi le şim le ri fark lı dır. Ama fi zi ki ve zih ni iş ara sın da ki fark lı lık da be lir le yi ci ro lü oy na yan, sö mü rü/mül ki-yet iliş ki le ri dir. Ka pi ta lizm de bu ay rım bi linç li ola rak ya pı lır. Ör ne ğin, öy le iş ler olur ki, bu iş le ri yap mak için in san lar, da ha zi ya de fi zi ki iş ya pan lar, da ha zi ya de zih ni iş ya pan lar di ye ay rış tı rı lır.

5. Sı nıfGe nel an lam da ifa de ede cek olur sak,

top lu mun sos yal ya pı sı nın un sur la rı in san grup la rın dan olu şur. Bun la rın ka rak te ri ne ve top lu mun sos yal ya pı sın da ki yer le ri ne yu ka rı da de ğin dik. Gör dük ki her bir grup, fark lı an lam ve ka rak ter ta şı mak ta dır. Sı nıf da bir grup tur. Ama sı nıf, bu grup lar için de en kül tü rel, en yay gın ola nı ve top lum da ki sos yal ko nu mun dan do la yı da en an lam lı ola nı dır.

Mark sist sos yo lo ji, sı nıf fark lı lı ğı nı top-lum da en te mel fark lı lık ola rak gö rür. Bu nun için top lu mun ya pı sın da (ta bii sı nıf-lı top lu mun) sı nıf, en te mel sos yal un sur-dur.

Mark sist sos ya lo ji, sı nıf la rı sa de ce ve ka tık sız eko no mik ol gu ola rak gör mez. Mark sizm, sı nıf la ra ve sı nıf fark lı lık la rı na kap sam lı yak la şır. Bü yük in san grup la rı ola rak sı nıf la rı çok yön lü in ce ler; on la rın sos yal, po li tik, eko no mik vs. alan lar da an la mı nı açık lar.

Mark sizm, bel li bir in san yı ğı nı nı sı nıf ya pan bü tün çok yön lü özel lik le ri tes pit eder. Ama bun la rı sa de ce say mak la, tes pit et mek le ye tin mez. Mark sizm, bel li bir in san top lu lu ğu nu sı nıf ya pan özel lik le ri tes pit eder ken bun lar dan en önem li si ni, be lir le yi ci ola nı nı ön pla na çı kar tır, ta nım-la ma sı nın mer ke zi ne kor. Baş ta raf ta da be lir til di ği gi bi, bel li bir in san top lu lu ğu nu bel li bir sı nıf ya pan en önem li özel lik ve ya en önem li sı nıf sal fark lı lık, in san la rın üre-tim iliş ki le rin de al dık la rı ko num dan kay-nak la nır.

Ka pi tal'de sı nıf la rın be lir le yi ci özel li ği-nin ne ola bi le ce ği so ru su na, bu ko nu yu ele alan bö lüm ta mam lan ma dı ğı için Marks ta ra fın dan ce vap ve ril me miş tir. Ama so ru ola rak so rul muş tur.

"Sı nıf ne yi oluş tu rur? Bu, ken di li ğin-den, di ğer so ru nun ce va bın dan çı kar tı lır. Bü yük top lum sal sı nıf la rın (bi rer un su ru) ola rak üc ret li iş çi ler, ka pi ta list mülk sa hip-le ri ne ya pı yor lar?" (29)

Marks, En gels ve Le nin'in bir çok ya zı-la rın da bu so ru nun ce va bı bu lu nur. Ama sı nıf ol gu su nun bü tün yön le riy le ta nım lan-ma sı nı Le nin yap mış tır. Le nin'e çı kış nok-ta sı oluş tu ran, Marks ve En gels'in bu ko nu-da ki tez le ri dir.

So ru nun tek ya nı nı ele alan bir kaç ör nek:

"Ye ni ger çek ler... şim di ye ka dar ki bü tün ta ri hin sı nıf mü ca de le le ri ta ri hi ol du-ğu nu gös ter me ye zor la dı... Top lu mun bir-bir le riy le mü ca de le eden bu sı nıf la rı her se fe rin de... çağ la rı nın eko no mik(a.ç. En gels) iliş ki le ri nin ürün le ri dir ler" (30).


124 125

"Ya şam tarz la rı nı, çı kar la rı nı di ğer sı nıf lar dan ayı ran eko no mik şart lar da ya şa-yan ve di ğer sı nıf la ra kar şı düş man ta vır da alan mil yon lar ca ai le bir sı nı fı oluş tu-rur."(31)

Bu ra da sı nı fın kap sam lı bir ta nım lan-ma sın dan zi ya de, bel li/be lir le yi ci özel lik le-ri nin ve ril di ği ni gör mek te yiz.

Le nin, Marks ve En gels'in yu ka rı da ki ve di ğer bir çok, bu ko nu yu içe ren tez le ri ne da ya na rak sı nı fı, aşa ğı da ki şe kil de kap-sam lı ola rak ta nım la mış tır:

"Top lum sal üre ti min ta ri hi- be lir len miş bir sis tem de ki yer le ri ne, üre tim araç la rı yla olan (bü yük oran da ka nun lar la sap tan mış ve for mü le edil miş) iliş ki le ri ne, eme ğin top lum sal ör güt len me sin de ki rol le ri ne ve do la yı sıy la top lum sal zen gin lik te ki pay la-rı nın bü yük lü ğü ne ve el de ediş tar zı na gö re bir bir le rin den ay rı lan bü yük in san grup la rı sı nıf ola rak ta nım la nır. Sı nıf lar, top lum sal eko no mi nin bel li bir sis te min de ki yer le ri-nin fark lı lı ğın dan do la yı, bi ri nin di ğe ri nin eme ği ne el ko ya bil di ği in san grup la rı-dır"(32).

Bu ta nım la may la Le nin'in, Marks'tan kay nak la nan çok önem li bir te zi ge liş tir di-ği ni de gör mek te yiz.Bu tez; sı nıf la rın var lı-ğı nın, bel li ta ri hi şart la ra bağ lı ol du ğu, bu ta ri hi şart la rın da üre ti min ge liş me aşa ma-la rın dan baş ka bir şey ol ma dı ğı dır.

Bu na gö re; bir ül ke de üre ti min ka rak te-ri, ge liş me se vi ye si, bu na bağ lı ola rak üre-ti ci güç le rin ge liş me se vi ye si so mut du ru-mun so mut tah li li te me lin de araş tı rı la rak tes pit edil mez se, o ül ke de han gi ka rak ter de sı nıf la rın ol du ğu nun doğ ru tes pi ti te sa dü fi olur.

Marks'ın şu an la yı şı çok önem li dir:"Ya şam la rı nın top lum sal üre ti min de

in san lar ira de le rin den ba ğım sız ola rak bel-li, zo run lu iliş ki le re, üre tim iliş ki le ri ne gi rer ler, ki bu iliş ki ler, on la rın, mad di üre-ti ci güç le rin bel li ge liş me aşa ma sı na te ka-bül eder ler. Bu üre tim iliş ki le ri nin bü tü nü top lu mun eko no mik ya pı sı nı oluş tu-rur"(33).

Di ğer bir de yiş le; An ta go nist sı nıf lı top-lum lar da, özel lik le de bu tür top lum la rın en so nun cu su olan ka pi ta lizm de üre ti ci güç le rin bi le şi min de esas rol oy na yan, tek-nik ge liş me/tek nik ya pı dır. Bu, me se le nin bir yö nü. Me se le nin di ğer yö nü de, ka pi ta-list top lum da bü tün sos yal ya pı nın te me li eko no mik ya pı dır. Bu iki yön, üre ti ci güç-le rin ya pı sı ve üre tim iliş ki le ri nin ya pı sı bi rbi riy le kop maz iliş ki için de dir ler. Bu, bir bi ri ni dış la yan de ğil, bir bi ri ni ta mam la-yan, bel li bir bü tün lü ğü oluş tu ran bir iliş ki-dir. Bu iliş ki ler bü tü nü, bel li bir üre tim bi çi mi ni, do la yı sıy la top lu mun tek ni ki-eko no mik ya pı sı nı ele ve rir.

Yu ka rı da ki alın tı yı de vam et ti rir sek, üçün cü bir ya pı nın söz ko nu su ol du ğu nu gö rü rüz. Bu, top lu mun sos yal ya pı sı dır. Top lu mun sos yal ya pı sı, di ğer ya pı lar üze-rin de yük se lir, di ğer ya pı lar ta ra fın dan be lir le nir. Bu ya pı la rın bir bir le ri ni et ki le-me le ri ni, ta mam la ma la rı nı ve bel li bir bü tün oluş tur ma la rı nı, sı nıf lı top lum la rı ele ala rak gös ter me ye ça lı şa lım.

Fe oda lizm de:Fe oda lizm de üre ti ci güç le rin bi le şi mi ni

oluş tu ran tek nik ya pı ge ri dir. Sö mü rü ve do la yı sıy la top lum sal iliş ki ler, doğ ru dan ve ya be lir le yi ci ola rak ta rım da söz ko nu su-


124 125

dur. Bu na gö re; fe oda lizm de ta rım, ha kim üre tim ala nı dır. Bu alan da ki üre tim iliş ki le-ri bi ze ha kim sı nıf ola rak top rak sa hip le ri ni (fe odal le ri), ezi len, sö mü rü len sı nıf ola rak da köy lü lü ğü ve rir. Bu her iki ya pı (tek nik ve eko no mik) üze rin de fe odal top lum sal ya pı sı yük se lir.

Ka pi ta lizm de:Ka pi ta lizm de ağır lı ğın en düst ri ye kay-

dı ğı nı gör mek te yiz. Ya ni ka pi ta lizm de üre-ti ci güç le ri ka rak te ri ze eden sa na yi dir ve sa na yi de, ge liş me si ül ke den ül ke ye ne den li fark lı olur sa ol sun, ni ha ye tin de tek ni-ğin ge liş me si nin bir so nu cu dur. Bu te mel de var olan üre ti ci güç ler, eko no mik ya pı da (üre tim iliş ki le rin de) sı nıf sal ifa de si ni pro-le tar ya ve bur ju va zi de bu lur. Ka pi ta list top lu mun sos yal ya pı sı da bu her iki ya pı-nın ka rak te ri ne, ge liş me se vi ye si ne gö re-fark lı ül ke ler de ni cel fark lı özel lik ler gös-ter se de-be lir le nir.

Di ğer bir de yiş le; top lum sal sı nıf lar, on la rın ka rak te ri ve top lum sal ya pı da ki ko num ve rol le ri, top lum sal üre ti min üre ti-ci güç le ri nin, mül ki yet/üre tim iliş ki le ri nin ka rak ter ve ge liş me se vi ye le rin den fark lı ola rak ele alı na maz. Bu nun için üre tim de ma ki na lı üre ti min, üc ret li iş çi li ğin, pa zar için üre ti min esas ol du ğu yer de ka pi ta list üre tim bi çi mi nin ha ki mi ye ti söz ko nu su dur.

Ye ri gel miş ken bu ra da te mel sı nıf sal fark lı lık la rın ya nı sı ra, bu te mel sı nıf sal fark lı lık tan kay nak la nan sı nıf sal fark lı lık-la rın do ğuş la rı na, ge liş me le ri ne ve gös ter-dik le ri özel lik le re de de ği ne lim.

Te mel sı nıf sal fark lı lık tan kay nak la nan, ama ken di ne has özel lik ler ar ze den bu fark lı lık lar, in san la rın bir sı nı fa ait li ği ni

tam ola rak be lir le ye mez. Bir ör nek; ka pi ta-lizm de bir iş çi nin be lir le yi ci sı nıf sal özel li-ği ne dir so ru su na ve ri len ge nel ge çer li ce vap şöy le dir:

-Üre tim araç la rı iş çi nin elin den alın mış-tır, onun mül ki ye tin de de ğil dir.

-İş çi, üre tim sü re ci nin yö ne ti min den ko par tıl mış tır, bu alan da söz sa hi bi de ğil-dir.

-İş çi, ken di si ta ra fın dan üre ti len ürü nün, top lum sal zen gin li ğin an cak çok cü zi bir kıs mı nı ala bi lir. Bu, ona, sö zü mo na eme ği-nin kar şı lı ğı ola rak ve ri lir.

-İş çi, bu özel lik le rin den do la yı bel li şart lar da ya şar, bel li bir eği tim ve kül tür se vi ye si ne sa hip olur. Bu, bel li eği tim ve kül tür se vi ye si ge nel lik le ye ter siz dir, dü şük tür.

Bü tün bu özel lik le rin den do la yı ka pi ta-lizm de iş çi, bel li bir psi ko lo ji ye sa hip tir.

Dik kat eder sek, bu özel lik ler den ilk iki-si be lir le yi ci sı nıf sal özel lik ken, son üçü, ilk iki özel lik ten kay nak la nan sı nıf sal özel-lik ler dir. Bu son üç ve be lirt me di ği miz da ha bir di zi özel lik ler, be lir le yi ci sı nıf sal özel lik ler le uyum için de ola bi le cek le ri gi bi, uyum için de ol ma ya bi lir ler de. Bu özel lik le ri, iş çi nin te mel sı nıf sal özel li ğin-den kay nak la nan, ama iş çi nin sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le me de te mel ol ma yan yu ka rı da ki ve ben ze ri özel lik le ri na sıl gö re bi li riz? Bu özel lik le ri iş çi nin bü tün ya şam şart la rın da gö re bi li riz; otur du ğu ev, gi yin di ği el bi se, ge nel lik le sa tın ala bil di ği gı da mad de le ri, kül tü rel ge liş me si, eği tim se vi ye si, bi linç li lik du ru mu, top lum sal tav-rı, top lum sal fa ali ye ti, ya şam alış kan lık la rı


126 127

vb. bü tün bu özel lik le ri bel li nok ta lar da to par la ya bi li riz:

a- Top lum da ki sos yal ve po li tik rol. b- Kül tür, eği tim se vi ye si; ide olo ji, dün-

ya gö rü şü, bi linç li lik du ru mu. c- Ya şam tar zı.Bü tün bu nok ta lar, bu nok ta la ra ha iz

olan in sa nı bel li bir top lum sal psi ko lo ji ye so kar. Ama bir in san, ge nel lik le iş çi sem-tin de otur du ğu, kül tü rü, eği ti mi dü şük ol du ğu için ilk ba kış ta, de ney sel ola rak iş çi ilan edi le bi lir mi? El bet te ha yır. Ama ül ke-miz de kü çük bur ju va dev rim ci li ği, iş çi so ru nun da ol ma sa da, köy lü lük so ru nun da ay nı man tık tan, am pi rik göz lem ler den ha re ket et miş tir. Bu an la yı şı ör nek le me den ön ce, be lir le yi ci ve be lir le yi ci ol ma yan sı nıf özel lik le ri nin bir bir le ri ile kar şı lık lı iliş ki le ri nin na sıl ol du ğu na ba ka lım.

Bi rin ci du rum da:Be lir le yi ci ol ma yan sı nıf özel lik le ri her

za man, be lir le yi ci olan sı nıf özel lik le ri nin doğ ru dan bir so nu cu de ğil dir. Be lir le yi ci ol ma yan sı nıf özel lik le ri nin ge liş me sin de be lir le yi ci olan özel lik le rin ya nı sı ra bir di zi ob jek tif ve sub jek tif du rum lar, be lir le yi ci ol ma yan sı nıf özel lik le ri nin doğ ma la rın da ve ge liş me le rin de önem li rol ler oy nar lar. Bir ör nek: Ka pi ta list üre tim bi çi mi doğ du-ğun da iş çi sı nı fı nın dün ya gö rü şü, ide olo ji-si, onun bu te mel de bi linç len me si he nüz gün dem de yok tu. Bu nun so nu cu ola rak top lum da, iş çi sı nı fı nın bir un su ru olan iş çi, bi linç li iş çi de ğil di. Bu gün de sı nıf-bi-linç siz iş çi den bah se der ken söz ko nu su bu sı nı fın be lir le yi ci özel lik le riy le, be lir le yi ci ol ma yan özel lik le ri nin bir bir le ri ni et ki le-me le ri nin, bir bir le riy le olan iliş ki le ri nin

so nuç la rın dan bah set mi yor mu yuz? Yu ka-rı da ki b nok ta sı na te ka bül eden bu du rum, iş çi nin bu nok ta da be lir le yi ci sı nıf sal özel-lik le ri ne rağ men bir di zi ob jek tif ve sub-jek tif ne den ler den do la yı ken di dün ya gö rü şü nü, za man la, sü reç için de, sı nıf mü ca de le siy le kav ra ya bi le ce ği ni gös ter-mek te dir.

Bir ör nek da ha: Sı nı fın ka rak te ri ni be lir le yen te mel özel lik ler le, te mel ol ma-yan özel lik ler, ge nel ola rak bir bir le ri ni ta mam lar lar ve bu nun so nu cu ola rak, ör ne-ğin iş çi sı nı fı nın bü yük bir ke si mi şu ve ya bu şe kil de ben zer tarz da ya şar lar, ay nı pa ra lel lik te bi linç len me, kül tür ve eği tim se vi ye si ne, an la yı şı na sa hip olur lar. Ama sı nı fın bel li bir ke si mi, sı nı fın te mel özel li-ği ne rağ men fark lı ola rak şe kil le ne bi lir. İş çi sı nı fı nın bu ke si mi bi linç len me açı sın-dan bur ju va zi nin, ge ri ci güç le rin et ki sin de ka lan ke sim dir ve bu bi linç le riy le iş çi sı nı-fı nın bu ke si mi ni, bur ju va zi den ve ge ri ci güç ler den ayırt ede me yiz.

De mek ki, sı nı fı ka rak te ri ze eden be lir-le yi ci sı nıf sal özel lik ler, ob jek tif ol ma sı na ve sı nı fın her bir üye si için ge çer li ol ma sı-na rağ men, sı nıf sal ka rak te ri be lir le me de te mel ol ma yan özel lik ler, yi ne ob jek tif ve sub jek tif şart lar dan do la yı sı nı fın her bir üye si için ge nel ge çer li lik, be lir le yi ci lik ar zet mez ler. Di ğer bir de yiş le; iki iş çi yi göz önün de tu ta lım. Bun la rı iş çi ya pan, sı nı fı be lir le yen te mel özel lik ler ay nı dır. Ama bun lar, gün lük ha yat ta sü rek li gör dü-ğü müz gi bi fark lı sı nıf sal ta vır lar ala bi lir-ler. Bun lar dan bi rin ci si pe kâ la sı nıf bi linç li bir pro le ter olur ve ken di sı nı fı nın mü ca de-


126 127

le sin de yer alır ken, ikin ci si bur ju va zi nin ya nın da yer ala bi lir.

Bu na gö re, sı nıf sal ka rak te ri be lir le me-yen sı nıf sal özel lik ler, sı nıf sal ka rak te ri be lir le yen sı nıf sal özel lik ler kar şı sın da nis-pe ten ba ğım sız dır lar so nu cu na va rı rız. Bu nok ta bi zim açı mız dan ol duk ça önem li dir.

Na sıl ki iş çi sı nı fı nı, sı nıf ola rak be lir le-yen te mel özel lik ler ve te mel ol ma yan özel lik ler var sa, ay nen bur ju va zi, fe odal ler ve köy lü lük için de, on la rı sı nıf ola rak be lir le yen te mel ve te mel ol ma yan özel lik-ler var dır. Geç miş te kü çük bur ju va dev rim-ci li ği nin an la ma dı ğı/kav ra ma dı ğı nok ta lar-dan bi ri si de bu dur. Bu gün Tür ki ye'de fe odal, ya rı-fe odal ve ya top rak ağa la rı di ye ta nım la nan un sur la rın, fe odal sı nı fın be lir-le yi ci te mel özel lik le ri ni ta ma men ve ya da ağır lık ta yan sıt tık la rı nı hiç kim se söy le ye-mez. Bun dan do la yı dır ki, ya rı-fe odal lik-ten, yoz la şan fe odal ler den bah se di li yor. Aşa ğı da ve ay rı ca baş ka ya zı lar da ele ala-ca ğı mız gi bi bu un sur lar, ka pi ta list üre tim/mül ki yet iliş ki le ri için de dir ler. Di ğer bir de yiş le; bun lar bi rer ta rım ka pi ta lis ti/bur ju-va zi si, bur ju va laş mış mülk sa hip le ri ol ma-la rı na rağ men, bir ta kım ge le nek ve gö re-nek ler le, ay nı za man da kü çüm se ye me ye ce-ği miz fe odal iliş ki ler le köy lü le ri bas kı al tın da tu tu yor lar ve sö mü rü yor lar. Bu ra da açık olan şu: Bu un sur lar bur ju va zi nin/ka pi ta lis tin te mel sı nıf özel lik le ri ne sa hip ol ma la rı na rağ men, on la rın bu te mel sı nıf özel lik le ri, te mel ol ma yan sı nıf özel lik le-riy le ters lik için de dir. Bu ra da te mel ol ma-yan özel lik şu dur: On lar bur ju va zi ye öz gü ol ma yan bir ta kım iliş ki le ri, çı kar sağ la dık-la rı için de vam et ti ri yor lar, bu iliş ki ler le

bü tün le şi yor lar. Hal böy le olun ca am pi rik bir göz lem le bu un sur la rın fe odal ol du ğu nu söy le me mek için hiç bir ne den yok tur. De mek ki bir ta kım ob jek tif ve sub jek tif şart lar, sı nıf sal ka rak te ri be lir le me yen özel-lik ler, bir kı sım ta rım/kır bur ju va zi si ni/ka pi ta lis ti ni, bur ju va laş mış mülk sa hip le ri-ni fe odal, ya rı-fe odal, top rak ağa sı ola rak de ğer len dir me ye yet mek te dir!

Ay nı an la yış köy lü lük, özel lik le de yı kıl ma sı amaç la nan "top rak ağa lı ğı eko-no mi si"nin (TDKP) ha kim ol du ğu yer ler-de ki köy lü lük/köy lü ler için de ge çer li dir. Bu ra lar da da köy lü lük ka pi ta list üre tim/mül ki yet iliş ki le ri te me lin de çö zül müş tür, kat man la rı na ay rış mış tır. Bu ra lar da da kır pro le ter le ri ve yok sul köy lü ler ge nel ola rak üre tim araç la rın dan yok sun dur lar. (Ge nel ola rak di yo ruz, çün kü kır pro le tar ya sıy la kır yok sul la rı ara sın da bel li fark lı lık lar var-dır). On la rın sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le yen te mel eko no mik özel lik bu dur. Ama bu na rağ men bu köy lü le rin bel li bir ke si mi, ken-di le ri ni sı nıf ola rak ka rak te ri ze eden te mel özel lik le rin dı şın da, te mel ol ma yan özel-lik ler ta şı yor lar sa bu, on la rın serf ve ya ya rı-serf ol duk la rı an la mı na as la gel mez.

Her iki du rum da ge rek "top rak ağa la rı" nda ve ge rek se de köy lü ler de, on la rın sı nıf-sal ka rak ter le ri ni be lir le me de te mel ol ma-yan özel lik ler, kü çük bur ju va dev rim ci li ği ta ra fın dan bu güç le rin sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le me de te mel özel lik ler ola rak ele alın mış tır.

İkin ci du rum da:Sö mü rü ye da ya nan top lum lar da te mel,

bir bi ri ne an ta go nist olan sı nıf lar var dır ve bun la rın te mel sı nıf sal özel lik le ri üre tim


128 129

araç la rıy la iliş ki le rin den kay nak la nır. Bun-lar, yu ka rı da da bah set ti ği miz ge nel doğ ru-lar dır. Bu ge nel du ru mun ka çı nıl maz bir so nu cu olan di ğer ge nel bir du rum da, ha kim sı nı fın-so mut ta da ka pi ta list sı nı fın -eko no mik ger çek li ği, eko no mik iliş ki le ri ken di sı nı fı nın çı kar la rı doğ rul tu sun da olan hu ku ki form lar la, ka nun lar la tes pit et me si, ha ya ta ge çir me si dir. Ya ni ka pi ta list üre tim iliş ki le ri/bi çi mi, ken di ne öz gü üst ya pı yı ge liş ti rir. Bu nun ak si ola maz. Bu ol gu nun di ğer an la mı da şu dur: Bur ju va zi, ken di sı nıf sal çı kar la rı doğ rul tu sun da dev le ti şe kil len di ri yor sa, ka nun lar çı kar tı yor sa, eği tim ku rum la rı ku ru yor sa vb. bun la rı ken di sı nı fı nın sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le-yen özel lik le ri nin, ya ni üre tim araç la rı na sa hip olu şu nun bir so nu cu ola rak ya pı yor, yok sa sı nıf sal ka rak te ri ni be lir le me yen sı nıf sal özel lik le rin den ha re ket ede rek de ğil. Hal böy le olun ca "ya rı-fe odal", "bur-ju va-fe odal" Tür ki ye top lu mun da, top lu-mun üst ya pı ku rum la rın da, ka nun lar da, hu kuk ta, eği tim de, dev let te vs. bir ta kım fe odal özel lik le rin ol ma sı ge rek mez mi?! Bu özel lik le rin ne ler ola bi le ce ği ni bil mi yo-ruz!

Bu nok ta la rı to par lar sak;a- Te mel ol ma yan sı nıf sal fark lar, do ğuş

ve ge liş me le ri açı sın dan her za man te mel sı nıf sal fark lı lık lar la ay nı pa ra lel de ol ma-ya bi lir ler, ya ni bel li fark lı lık lar gös te re bi-lir ler.

b- Bu fark lı lık la rın so nu cu ola rak yu ka-rı da sı ra la dı ğı mız be lir le yi ci ol ma yan özel-lik ler(ya şam tar zın da ki, kül tür de ki, bi linç-len me de ki, eği tim de ki vs.) bir sı nı fın ka rak te ri ni be lir le me de esas ola maz lar.

Tür ki ye top lu mu nun ka rak te ri a şık kı te me lin de yo rum la na bi lir, b şık kı te me lin-de de ğil.

Le nin'in sı nıf ta nım la ma sı nı ta nı yan, bu nun öte sin de kav ra yan bi ri si için bu nok-ta nın açık ol ma sı ge re kir. Açık ol ma sı ge re kir, çün kü Le nin, sı nı fı ta nım lar ken yu ka rı da ki b şık kı nı, ya ni be lir le yi ci ol ma-yan fark la rı/özel lik le ri ta nım la ma dı şı bı ra-ka rak, esa sa öz gü, te mel zo run lu özel lik-ler den ha re ket et miş tir.

Bir sı nı fın ka rak te ri ni be lir le yen te mel fark lı lık lar/özel lik ler, te mel ol ma yan fark-lı lık lar/özel lik ler bir bü tü nün iki yü zü şek-lin de de gö rü le bi lir. Bun lar dan iç/esas yü zü oluş tu ran, te mel/ka rak te ris tik özel lik ler/fark lı lık lar dır. Her iki yüz, kap sam lı bü tün-lü ğü ile (eko no mik, po li tik, ide olo jik vs.) top lum sal sı nıf la rın tüm yön le riy le be lir-len me si ni sağ lar.

Sa de ce bu da de ğil. Mark sizm, te mel sı nıf fark lı lık la rı nı da tah lil eder. Le nin şöy le di yor:

"Sı nıf la rın be lir le yi ci fark lı lık özel li ği, top lum sal üre tim de ki yer le ri ve do la yı sıy la üre tim araç la rıy la iliş ki le ri dir. Top lum sal üre tim araç la rı nın bu ve ya şu kıs mı na el ko nul ma sı ve özel ik ti sat ta, sa tış için ürün ik ti sa dın da kul la nıl ma sı, mo dern top lu mun bir sı nı fıy la (bur ju va zi) üre tim araç la rı na sa hip ol ma yan ve iş gü cü nü sa tan pro le tar-ya ara sın da ki esas fark tır."(34)

"...Eme ğin top lum sal ör güt len me sin de-ki rol le ri ne ve do la yı sıy la ta sar ruf la rın da olan top lum sal zen gin lik te ki pay la rı nın bü yük lü ğü ne ve el de edi liş tar zı na gö re bir bi rin den ay rı lan bü yük in san grup la rı, sı nıf ola rak ta nım la nır. Sı nıf lar, top lum sal


128 129

eko no mi nin bel li bir sis te min de ki yer le ri-nin fark lı lı ğın dan do la yı, bi ri nin di ğe ri nin eme ği ne el ko ya bil di ği in san grup la rı-dır."(35)

Ba zı bö lüm le ri ni bir da ha ak tar dı ğı mız bu iki alın tı da be lir le yi ci olan bir ta kım nok ta lar gör mek te yiz. Bun lar;

a- Sı nı fın üre tim ara cı ile iliş ki si/mül ki-yet so ru nu; üre tim araç la rı nın bur ju va zi nin mül ki ye tin de ol ma sı, pro le tar ya nın bu mül ki ye te sa hip ol ma ma sı.

b- Üre tim sü re cin de in san lar ara sın da ki iliş ki ler; sı nıf la rın(bur ju va zi ve pro le tar ya) top lum sal üre tim de ki yer le ri ve ya top lum-sal eme ğe ka tı lım la rı.

c-İn san lar ara sın da da ğı tım sü re cin de gün de me ge len iliş ki ler.

Bü tün bu özel lik le ri yu ka rı da ki alın tı da gör mek te yiz. De mek olu yor ki mark sizm, sı nıf lar ara sın da ki be lir le yi ci fark lı lık özel li ği ni sa de ce be lirt mi yor, bi la kis bu nu açı yor ve üç özel lik ten en be lir le yi ci ola nı-nın a şık kı ol du ğu nu be lir ti yor.

"Sı nıf la rı yok et mek, bü tün va tan daş la-rı, bü tün top lu mun üre tim araç la rı na (kar şı) eşit iliş ki ye ge tir mek de mek tir, bü tün va tan daş la rın top lum sal top rak ta, top lum-sal fab ri ka da vs. top lum sal üre tim araç la-rıy la eşit (aç. Le nin) ça lış ma im kan la rı na sa hip kı lın ma la rı de mek tir."(36)

"Sı nıf la rın ta ma men kal dı rıl ma sı için sa de ce sö mü rü cü le rin, çift lik sa hip le ri nin ve ka pi ta list le rin dev ril me si, sa de ce on la-rın mül ki ye ti nin yok edil me si yet mez. Bun dan baş ka üre tim araç la rı üze rin de ki her (aç. Le nin) özel mül ki yet yok edil me li-dir."(37)

Bu an la yış tan ha re ket le kav ran ma sı ge re ken şu dur: Top lu mu, sı nıf la rı bö len ve ya böl me yen, üre tim araç la rıy la olan iliş ki dir. Bu iliş ki so nu cu, in san lar üre tim araç la rı na top lum sal mül ki yet ola rak ba kı-yor lar sa, ya ni üre tim araç la rı top lu mun mül ki ye tin dey se, ora da top lum sal-an ta go-nist sı nıf lar yok tur. Ama üre tim araç la rı bel li bir sı nı fın mül ki ye tin dey se ve di ğer sı nıf bu mül ki yet ten yok sun sa, bu top lum-da an ta go nist sı nıf lar var dır. Bu sı nıf lı ya pı nın or ta dan kal dı rıl ma sı için yok edil-me si, kal dı rıl ma sı ge re ken, üre tim araç la rı üze rin de ki özel mül ki yet tir. Bu na gö re; üre tim araç la rıy la iliş ki, top lu mun sı nıf la ra bö lün me si nin de te me li dir ve top lum sal sı nıf la rı be lir le me de en önem li kri ter dir.

Bu nun ne den baş ka tür lü ola ma ya ca ğı nı bir ör nek le mey le gös te re bi li riz. Sı nıf lar ara sın da ki te mel fark lı lık için, üre tim araç-la rıy la olan iliş ki yi de ğil, bö lü şüm de ki iliş-ki yi esas ala lım. Bu du rum da so nuç la ne de ni bir bi ri ne ka rış tır mış, yer le ri ni de ğiş tir miş olu ruz. Çün kü bö lü şüm de ki fark lı lık, üre tim araç la rıy la olan iliş ki den kay nak la nır. Bu ra da üre tim araç la rıy la olan iliş ki ne de ni, bö lü şüm de bu nun so nu cu nu ele ve rir. Fa kat bu, bö lü şüm de ki fark lı lı ğın sı nıf lar ara sın da ki te mel fark lı lık özel li ği ol ma dı ğı an la mı na gel mez. Bu da te mel bir özel lik tir; ama üre tim araç la rıy la olan mül-ki yet iliş ki le rin den, bu en önem li özel lik-ten kay nak la nan bir özel lik. Bu nun la il gi li ola rak Le nin şöy le der:

"Fark lı top lum sal şart la ra öz gü esas özel li ği ni, on la rın ge lir le ri nin kay na ğın da ara mak, ilk sı ra ya da ğı tım iliş ki le ri ni ge tir-


130 131

mek de mek tir ki, da ğı tım iliş ki le ri, ger çek-te üre tim iliş ki le ri nin so nu cu dur" (38).

Son ola rak bir de mes lek (ya pı lan iş cin si) ile sı nıf sal ka rak ter ara sın da ki ba ğa ba ka lım.

Le nin şöy le di yor:"Mes lek fark la rı nı sı nıf fark la rıy la bir-

bi ri ne ka rış tır mak; top lum sal üre ti min bü tün sis te min de sı nıf la rın fark lı ko nu mu ile ya şam du rum la rın da ki fark la rı bir bi ri ne ka rış tır mak! Bu, mo da olan 'eleş ti ri nin' mut lak bi lim sel il ke siz li ği ni ve onun, 'sı nıf' kav ra mı nın kö kü nü ka zı mak, sı nıf mü ca-de le si dü şün ce si ni yok et mek için pra tik eği li mi ne ka dar açık ola rak göz ler önü ne se ri yor!

Ta rım iş çi si gün de 50 ko pek, gün de lik çi ça lış tı ran be ce rik li köy lü cük gün de bir rub-le, baş kent te ki fab ri ka işç i si gün de 2 rub le, taş ra da ki kü çük bir atöl ye sa hi bi gün de 1,5 rub le ka za nı yor. Bu fark lı 'ta ba ka la rın' tem sil ci le ri nin han gi sı nıf la ra ait ol duk la rı-nı ve bu 'ta ba ka la rın' ale ni ak ti vi te le ri nin han gi yön de ge liş mek zo run da ol du ğu nu bi raz cık sı nıf bi linç li her iş çi hiç bir zah me-te ge rek sin mek si zin kav rar.

Bu na kar şın, üni ver si te bi li mi nin ve ya mo dern 'eleş ti ri ci le rin' bir tem sil ci si için bu öy le yük sek bir hik met tir ki, on lar bu nu kav ra ya cak du rum da de ğil dir ler" (39).

Le nin, bu ra da sap la-sa ma nın bir bi ri ne ka rış tı rıl ma sı nın sı nıf mü ca de le si açı sın dan han gi so nuç la rı do ğu ra ca ğı nı çok açık bir şe kil de koy mak ta dır.

Şüp he siz ki ka pi ta list top lum da –da ha doğ ru su sı nıf lı top lum lar da– top lu mun sos-yal ya pı sıy la bu ya pı için de var olan mes-le ki ya pı lar bir bir le rin den ko puk de ğil dir-

ler. Ama on la rın bir bir le rin den ko puk ol ma ma la rı, bi ri si araş tı rı lır ken di ğe ri nin de araş tı rı lı yor ol ma sı, her iki si nin ay nı ka ba ko na ca ğı an la mı na as la gel mez. Ör ne ğin, ba zı mes lek ler var dır ki, bun la rı hem iş çi ler hem de kü çük bur ju va lar ve ya kü çük üre ti ci ler ic ra ede bi lir ler. Ma ran goz-luk, de mir ci lik, ter zi ci lik, tor na cı lık, ayak-ka bı cı lık vs. bun la ra sa de ce bi rer ör nek tir. İş çi, bu mes lek ler de üre tim araç la rın dan yok sun ola rak ça lı şır. Ama kü çük üre ti ci, üre tim araç la rı na sa hip ol du ğu için, bu mes lek ler de za na at çı/kü çük bur ju va (kü-çük me ta üre ti ci si) ola rak ça lı şır. Sa de ce bu ba sit ger çek, mes lek cins le ri nin sı nıf sal fark lı lı ğı açık lar ken çı kış nok ta sı ola rak alı na ma ya ca ğı nı gös ter mek için ye ter li dir.

Bu bö lüm de ele al dı ğı mız ve baş ka ben-ze ri ko nu lar üze ri ne ül ke miz dev rim ci ha re ke tin de kap sam lı ve ya bir de re ce ye ka dar dik ka te de ğer ça lış ma la rın ol ma ma sı çok bü yük bir ek sik lik tir. Bu ça lış ma lar, zi hin jim nas ti ğin den öte, Le nin'in üze rin de dur du ğu gi bi, sı nıf mü ca de le si açı sın dan ka çı nıl maz dır. Uma rız ki, ile ri de ki dö nem-ler de bu ko nu lar üze ri ne de so mut du ru-mun so mut tah li li te me lin de yük se len araş-tır ma lar ya pı lır.


130 131

KAY NAK LAR

1) Le nin; “Was sınd die Volksf re un de”, C. 1,5,133.

2) Le nin;"Der öko no misc he In halt der Vomks tüm ler Rich tung", C. 1, s. 419.

3) Marx-En gels (Bun dan son ra M-E); "Ka pi tal", C. 23, s. 107/8.

4) Le nin; "Der öko no misc he In halt der Volks tüm ler rich tung", C. 1, s. 424.

5) Le nin; age., s. 427.6) Le nin; age., s. 419.7) Le nin; "Was sind die 'Volksf re un de",

C. 1, s. 142/143.8) Le nin; age., s. 128.9) Bkz. :Le nin; "Die Auf ga ben der

re vo lu ti ona eren Ju gend", C. 7, s. 33.10) Le nin; "Was sind die ' Volkf re un-

de", C. 1, s. 132.11) Le nin; "Die Par te izers tö rer in der

Rol le von 'Le gen den zer stö rer" , C. 17, s. 127.

12) Le nin;"Der öko no misc he In halt der Vomks tüm ler rich tung", C. 1, s. 422.

13) M-E; "De utsc he Ide olo gie", C. 3, s. 75/76.

14) M-E; age. s. 76.15) Le nin; "Die Ent wic klung des Ka pi-

ta lis mus in Russ land", C. 3, s. 85.16) Bkz. : Rolf Dah ren dorf; "So zi ale

Klas sen und Klas sen konf likt", Stutt gart, 1957, s. 81-82.

17) Le nin;"Ent wurf des Prog ramms der KPR(B)", C. 29, s. 85.

18) Le nin; "Die Wah len und die Dik ta-tur des Pro le ta ri ats", C. 30, s. 264.

19) Bkz. : Le nin; "Die Ent wick lung des Ka pi ta lis mus in Russ land", C. 3, s. 516- 517.

20) Le nin; "VI II. Par te itag der KPR (B)", C.29, s. 165.

21) Le nin; "Was sind die ' Volksf re un-de", C. 1, s. 277-286.

22) Le nin; "Die Ent wick lung des Ka pi-ta lis mus..." C. 3, s. 517.

23)Le nin;"Die Ag rarf ra ge und die 'Marxk ri ti ker", C. 5, s. 188/189.

24)Le nin;"Vul ga rer so zi alis mus und Volks tüm le rei", C. 6, s. 256/57.

25) M-E; "De utsc he Ide olo gie", C.3, s. 22.

26) M-E; age., s. 50.27) M-E; "Ka pi tal", C. 23, s. 528.28) M-E; " De utsc he Ide olo gie", C. 3, s.

50.29)M-E; "Ka pi tal", C. 25, s. 893.30) M-E; "An ti-Düh ring... ", C. 20, s.

25.31) M-E; "Der ach zehn te Bru ma ire des

Lo uis Bo na par te", C. 8, s. 198.32) Le nin; "Die gros se Ini ta ti ve", C. 29,

s. 410.33) M-E; "Zur Kri tik der Po li tisc hen

Öto no mie-Vor wort", C. 13, s. 8.34)Le nin;"Vul ga er so zi alis mus und

Vomks tüm le rei", C. 6, s. 256/7.35) Le nin; "Die gros se Ini ti ati ve", C.

29, s. 410.36) Le nin; "Ein li be ra ler Pro fes sor und

die Gle ich he it", C. 20, s. 139.37) Le nin; "Die gros se Ini ta ti ve", C. 29,

s. 410.38) Le nin; "Vul ga er so zi alis mus und

Volks tüm le rei", C. 6, s. 256.


132 PB

39) Le nin; "Die Ag rarf ra ge und die 'Marxk ritiker", C. 5, s. 189/190.

Documents

PB 1 - WordPress.comden bu yana geçen süreçte, Yalçın Küçük ve diğer bazılarında da, sürekli olmasa da ortaya çıktığını, Türk-İş’in gerici yönetici-leri ve