3PEMIKIRAN ISLAM LIBERAL: Suatu AncamanOleh HASSAN AHMADMUTAKHIR
ini ajaran Islam mula dibahaskan oleh sekumpulan penganut Islam
yang menggelarkan diri mereka sebagai pemikir liberal. Mereka
meminta supaya orang Islam lebih liberal dalam cara hidup, lebih
terbuka terhadap agama lain, dan ada antara mereka yang mendesak
supaya ajaran agama dipisahkan daripada hal duniawi. Agama
hendaklah dianggap sebagal urusan peribadi manusiaBenarkah Islam
merupakan agama yang tidak liberal, agama yang menutup penganutnya
kepada dunia luar? Konsep liberal sebenarnya bukan konsep yang
sesuai digandingkan dengan ajaran Islam. Konsep ini sebenarnya
dicipta oleh pemikir Barat pada akhir abad ke-18. Namun konsep ini
tidak jelas maknanya. Ada tiga aliran pandangan liberalisme di
Barat.Pertama, pandangan yang mengatakan bahawa manusia lahir di
dunia sebenarnya bebas, tetapi di mana-mana sahaja di dunia manusia
dibelenggu oleh pelbagai sekatan ini pandangan liberal
individualistik klasik yang dikembangkan oleh Jean-Jacques Rousseau
dalam bukunya, Du Contrat Social(1762).Namun dalam buku yang sama
Rousseau mencadangkan supaya kebebasan individu juga perlu dikawal
supaya tidak berlaku kebebasan tanpa batasan. Keadaan ini boleh
diatasi apabila individu menyerahkan sebahagian daripada haknya
kepada negara untuk dikawal inilah aliran kedua liberalisme ada hak
manusia yang dianggap peribadi yang tidak sepatutnya dikawal oleh
kerajaan (misalnya hak moral), dan ada hak yang patut dikawal oleh
kerajaan, misalnya melalui undang-undang untuk kebaikan umum.Aliran
ketiga ialah aliran liberalisme yang dikaitkan dengan gerakan anti
clericalism atau aliran yang menentang golongan paderi. Aliran ini
lahir daripada sejarah pertentangan antara kuasa duniawi (kuasa
raja) dengan kuasa gereja. Akhirnya kuasa gereja berjaya
dihancurkan. Antara punca kehancuran itu ialah golongan paderi
terlalu bersikap antisains dan mahu gereja dipisahkan daripada
hal-ehwal duniawi. Hal ni bererti agama merupakan soal peribadi,
dan kerajaan tidak boleh mencampuri hal-ehwal agama inilah yang
disebut sekularisme.Namun, perkembangan seperti itu tidak berlaku
dalam sejarah Islam. Tuhan berfirman dalam al-Quran bahawa alam ni
diciptakan untuk kegunaan manusia, bukan untuk ditinggalkan.
Sehingga ada hadis yang bermaksud, Bekerjalah seolah-olah kamu akan
hidup 1000 tahun lagi dan sembahyanglah seolah-olah kamu akan mati
esok hari. Liberalisme (kalau pun istilah ini boleh digunakan dalam
Islam) bererti kebebasan manusia daripada kuasa alam dan kuasa
manusia. Manusia diperintahkan supaya menyembah hanya Tuhan yang
Esa, bukannya menyembah makhluk ciptaan Tuhan. Islam ialah agama
yang revolusioner, kerana ia membebaskan manusia daripada segala
macam belenggu dan penjajahan.Jadi, jika ada golongan yang
mengatakan bahawa Islam ialah agama yang membelenggu manusia,
mereka itu Sebenarnya jahil, atau mereka cuba memahami Islam
berdasarkan konsep liberalisme Barat. Apabila ada golongan yang
cuba membincangkan Islam berdasarkan tradisi liberalisme Barat,
mereka sebenarnya menggunakan pendekatan yang sama sekali tidak
sesuai dengan konteks kebebasan manusia menurut Islam.Golongan
pemikir liberal menggunakan beberapa konsep untuk membandingkan
Islam dengan agama lain. Dua istilah yang sering digunakan sebagai
pecahan aliran liberalisme Barat ialah Islam eksklusif dan Islam
inklusif.Menurut mereka, orang Islam diasuh oleh ulama sejak dahulu
untuk mempercayai bahawa Islam ialah agama eksklusif orang Islam
diwajibkan mempercayai bahawa hanya Islam sahajalah agama yang
benar; agama lain tidak benar. Orang Islam tidak boleh berfikiran
terbuka terhadap agama lain kerana dikhuatiri agama lain boleh
merosakkan akidah orang Islam. Menurut mereka, semua agama adalah
sama, tidak ada agama yang tidak benar. Bahkan, untuk
mempertahankan pendirian ini, ada antara mereka yang berpendapat
bahawa semua agama ialah al-Kitab wahyu daripada Tuhan dan semua
agama menuntut penganutnya supaya berserah kepada Tuhan yang Esa.
Menurut pemikir liberal seperti Nurcholish Majid dan Budhy Munawar
Rachman dan Indonesia, agama yang paling pasrah kepada Tuhan ialah
Islam namun agama Yahudi, Knistian, Buddha, dan Iain-juga tergolong
dalam agama Islam.Konsep yang digunakan dalam hal ini ialah teologi
pluralis yang melihat agama lain sama atau sebanding dengan agama
sendiri semua agama menuju kepada matlamat yang sama, iaitu untuk
mengenali dan menyembah Tuhan; hanya yang berbeza ialah jalan untuk
menuju ke arah yang sama itu. Seperti kata seorang penulis Barat,
John Hick, Agama-agama lain merupakan jalan yang sah menuju ke arah
kebenaran yang sama.Islam menurut pemikir liberal, sepatutnya
bersifat inklusif bukannya eksklusif. Agama inklusif ialah agama
yang terbuka, tidak tertutup, dan menerima semua agama lain sama
dengan agama sendiri.Jika agama semuanya sama, mengapakah
Rasullullah SAW bersusah payah mengajak kaum Yahudi dan Nasrani
supaya memeluk Islam? Sebenarnya bukan semua agama menyembah Tuhan
yang Esa dan bukan semua agama mempunyai kitab wahyu. Ada agama
yang menyembah manusia yang diangkat tarafnya menjadi Tuhan, atau
menyembah pelbagal patung buatan manusia. Ada juga agama yang
kitabnya terdiri daripada kata-kata yang diucapkan oleh manusia
yang menreka puja dan sembah sebagai Tuhan.Jika ini dikatakan jalan
yang berbeza untuk sampai kepada matlamat yang sama, ini merupakan
jalan yang sesat. Adakah manusia dapat mendekatkan dirinya dengan
Tuhan sekiranya hatinya tidak tertumpu kepada Tuhan, tetapi kepada
manusia yang dijadikan Tuhan. Tuhan Berfirman, lngatilah Aku
nescaya Aku akan mengingati kamu. Bagaimanakah Tuhan dapat
mengingati manusia jikalau manusia itu mengingat manusia sebagai
Tuhannya?Di Malaysia sudah mulai timbul cadangan supaya Islam
disamaratakan dengan agama lain dan soal agama hendaklah dianggap
sebagai soal peribadi manusia. Mereka mahu sekularisme,
liberalisme, dan pluralisme dibiarkan berkembang dalam kalangan
orang Islam.Malaysia sebenarnya ialah negara yang cukup liberal
dalam banyak hal. Di manakah terdapat kuil dan patung agama lain
yang terbesar di dunia jika bukan di Malaysia? Perihal bahawa Islam
ialah agama rasmi di Malaysia bukan bererti agama lain disekat,
tidak dibenarkan berkembang. Perlembagaan menjamin kebebasan
beragama. Namun ini tidak bererti bahawa penganut agama lain
diberikan kebebasan untuk campurtangan dalam hal ehwal agama
Islam.Orang Islam di negara ini tidak pernah mendesak kerajaan
supaya memberhentikan perayaan dan perarakan agama lain yang
dilakukan secara besar-besaran setiap tahun. Orang Melayu-lslam di
Malaysia tidak pernah secara terbuka cuba mencampuri hal ehwal
agama lain.Dalam Surah al-Kafirun, Tuhan melarang orang Islam
memaksa orang bukan Islam supaya memeluk agama Islam. Di negara
pelbagai etnik, budaya dan agama seperti Malaysia, wajar sekiranya
rakyat negara ini terus berusaha memahami budaya dan agama
masing-masing. Janganlah sesuatu kaum mencampuri amalan agama orang
lain.Datuk Dr. Hassan Ahmad ialah Ketua Eksekutif Yayasan Karyawan.
Be!iau juga merupakan bekas wakil Tetap Malaysia ke UNESCO dan
bekas Ketua Pengarah Dewan Bahasa dan Pustaka.
