72
RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK Mata Pelajaran : Bahasa Jawa Kelas/ Semester : VII/ Genap Alokasi Waktu : 2 X 40 menit Standar Kompetensi : 5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar : 5.1 Menanggapi wacana tatakrama berjalan Indikator : 1. Menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan media pembelajaran 2. Menyebutkan tata krama orang berjalan dengan tepat 3. Mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar 4. Menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari sesuai dengan norma-norma yang berlaku bagi masyarakat Jawa A. Tujuan Pembelajaran 1. Siswa dapat menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video 2. Siswa dapat menyebutkan tata karma orang berjalan 3. Siswa dapat mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar 4. Siswa dapat menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain. B. Materi Pembelajaran 1. Tayangan VCD pembelajaran Tatakramane mlaku 2. Saka tayangan VCD bisa didudut menawa tatakramane mlaku kaya ing ngisor iki: Mlaku aja disambi mangan, ngilo, pupuran, lan liya-liyane. Mlaku bisa gawe tentreming wong liya lan bisa ngayomi. Mlaku ing dalan kang rame utawa dalan gedhe prayogane jejer loro-loro ora ngebaki dalan lan mlaku ing sisih kiwa, ora gojegan sakarepe dhewe, ngematake kahananing dalan kang diliwati, supaya ora kejeglong utawa kepleset. Menawa mlaku nglancangi wong liya, gelema uluk-uluk kanthi matur: ‘mangga’, ‘nuwun sewu ngrumiyini, lan sapanunggalanipun

Pengetan Dina Pendidikan Nasional - … …  · Web viewJenis. Bentuk. Instrumen. Siswa dapat menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video. Siswa dapat memahami tata

  • Upload
    dinhanh

  • View
    956

  • Download
    22

Embed Size (px)

Citation preview

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

5.1 Menanggapi wacana tatakrama berjalan

Indikator :

1. Menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan media pembelajaran2. Menyebutkan tata krama orang berjalan dengan tepat3. Mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar4. Menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari sesuai dengan norma-norma yang berlaku bagi masyarakat Jawa

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video

2. Siswa dapat menyebutkan tata karma orang berjalan 3. Siswa dapat mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benar 4. Siswa dapat menerapkan tata krama berjalan dalam kehidupan sehari-hari

Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.

B. Materi Pembelajaran1. Tayangan VCD pembelajaran Tatakramane mlaku2. Saka tayangan VCD bisa didudut menawa tatakramane mlaku kaya ing ngisor iki: Mlaku aja disambi mangan, ngilo, pupuran, lan liya-liyane. Mlaku bisa gawe tentreming wong liya lan bisa ngayomi. Mlaku ing dalan kang rame utawa dalan gedhe prayogane jejer loro-loro ora ngebaki dalan

lan mlaku ing sisih kiwa, ora gojegan sakarepe dhewe, ngematake kahananing dalan kang diliwati, supaya ora kejeglong utawa kepleset.

Menawa mlaku nglancangi wong liya, gelema uluk-uluk kanthi matur: ‘mangga’, ‘nuwun sewu ngrumiyini, lan sapanunggalanipun

Mlaku ing ngarepe wong tuwa utawa wong kang lagi lenggahan utawa jumeneng becike matur: “Nuwun sewu. ndherek langkung” sinambi awak mendhak sethithik.

Mlaku bebarengan karo wong tuwa utawa wong kang diajeni, awake dhewe ngaturi tindak dhisik, banjur nututi ing mburine. Saliyane iku nyaosi dalan utawa mbukakake lawang, kanthi leren sedhela ing sacerake lagi melu mlebu.

Mlaku ing njeron ngomah, sandhal utawa sepatu aja diseret Manawa nyabrang dalan gedhe yen ana zebra cross prayogane ya liwat zebra cross mau.

3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki adhedhasar VCD kang wis kok semak mau!a. Apa wae tatakramane wong mlaku iku?b. Tindakna ana ing ngarep kelas karo kancamu

Mlaku nglancangi Bapak/Ibu Guru Mlaku ing sangarepe wong tuwa sing lagi padha lelenggahan Mlaku bebarengan karo adhimu utawa karo bocah wadon Mlaku bebarengan karo wong sing diajeni utawa luwih tuwa Mlaku bebarengan karo kanca-kancamu ana dalan

C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : diskusi, tanya jawab, demonstrasi, Cooperative Learning (Think-Pair-Share),

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

1-2 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan

pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya Peserta didik menjawab pertanyaan yang

disampaikan guru dalam apersepsi Guru menjelaskan tujuan KD. 5.1 yang akan dicapai

kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa

kepada peserta didik2. Kegiatan Inti

Eksplorasi

Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok 3 – 4 siswa

Guru memutarkan CD Pembelajaran “ Tatakramane Mlaku” masing-masing kelompok siswa menyimak dan mencatat hal-hal penting dalam tayangan videoElaborasi

Siswa mendiskusikan tayangan CD Pembelajaran “Tatakramane Mlaku”Pelaksanaan diskusi kelompok- Pelaksanaan diskusi menggunakan pendekatan

pembelajaran CareLangkah-langkah diskusi :

- Langkah awalSiswa dibagi kelompok kecil yang beranggotakan3 - 4 siswaSiswa mendiskusikan tayangan video

- Pelaksanaan diskusiTiap kelompok membahas Etika/ Tatakrama berjalan

Masing-masing kelompok mempresentasikan hasil diskusi kelompok dari tayangan CD Pembelajaran dalam bahasa Jawa ngoko

Masing-masing kelompok mendemontrasikan tatakrama berjalan di depan kelas

Guru dan murid bertanya jawab tentang Tatakrama berjalanKonfirmasi

Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran

Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

Guru memotivasi siswa untuk dapat menerapkan tatakrama berjalan dalam kehidupan sehari-hari

3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi

pembelajaran Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya

15’

60’

5’

E. Sumber Belajar Sumber : LKS Gladhi Basa VII (C.Sri Hartuti), Kaloka Basa VII (Marsono, dkk) Media : Video/VCD/DVD Player, VCD Pembelajaran “Tatakrama Mlaku” (Balai

Teknologi Komunikasi Pendidikan Prop DIY)

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

Indikator Penilaian Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen1. Siswa dapat

menyimak tata krama orang berjalan melalui tayangan video

2. Siswa dapat memahami tata krama orang berjalan

3. Siswa dapat mempraktekkan tata krama orang berjalan dengan baik dan benarMenerapkan tata krama orang berjalan dalam kehidupan sehari-hari

Tes

Non

tes

Uraian

Performent

1. Tulisna tatakramane wong mlaku adhedhasar saka semakanmu ana ing video mau!

2. Praktekna ana ngarep kelas karo kelompokmu

a. Mlaku nglancangi Bapak/Ibu Guru

b. Mlaku ing sangarepe wong tuwa sing lagi padha lelenggahan

c. Mlaku bebarengan karo adhimu utawa karo bocah wadon

d. Mlaku bebarengan karo wong sing diajeni utawa luwih tuwa

1. Mlaku ing sisih kiwa

Ora pareng karo mangan, ngombe, jungkatan, ngilo, pupuran, lsp

Mlaku sing bisa gawe tentreming wong liya, bisa ngayomi

Mlaku aja diseret sandhale utawa sepatune

Yen mlaku ana dalan gedhe utawa dalan rame sing ngati-ati, jejer loro-loro.Lsp.

2. –

2. RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT

NO NAMA KELOMPOKASPEK PENILAIAN SKOOR

75KERJASAMA25

TATA KRAMA25

EKSPRESI25

1.2.3.4.5.

3. LEMBAR OBSERVASI

(Penerapan Unggah-Ungguh dan Tatakrama berjalan di lingkungan sekolah)

NO NAMA SISWA

MENERAPKAN UNGGAH-UNGGUH DAN TATA KRAMA RATA-

RATASERING KADANG-

KADANGTIDAK

PERNAH1234

4. PEDOMAN PENILAIANSoal nomor 1 skor maksimal (ideal) 25Soal nomor 2 a, b, c, d (praktik) skor maksimal 75Nilai Akhir dalam skala 0 – 100 adalah sebagai berikutNilai Akhir = PEROLEHAN SKOR SOAL 1 + 2

---------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

6. Mengungkapkan gagasan ragam wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

6.1 Menceritakan dan menanggapi wacana tatakrama berjalanIndikator :

1. Mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa

krama3. Mengartikan kata penting dalam bacaan4. Menjawab pertanyaan bacaan

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang

tepat2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam

bahasa Jawa krama3. Siswa dapat mengartikan kata penting dalam bacaan4. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan

Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.

B. Materi Pembelajaran1. Wacana Tatakramane wong mlaku

a. Pacelathon ing ngisor iki wacanen kanthi lagu wicara kang salaras karo surasane.b. Yen wis lanyah, wacanen maneh kanthi paraga papat, yaiku: Bu Retna, Tana,

Tini, lan Tanta.c. Paragakna subasita kang katindakake dening Bu Retna, Tini, Tana, lan Tanta.

Tana Meh Nabrak Bu RetnaWulangan Matematika wis rampung arep ganti basa Jawa, nanging Bu Retna

during katon rawuh. Dumadakan, Tana ngadeg banjur kesusu metu. Bareng tekan lawang, …. Mak jegagig meh nabrak Bu Retna kanga rep mlebu kelas. Geeeeerrrrr…..bocah sakelas ngguyu kabeh.Tana ; “Nyuwun pangapunten, Bu. Dalem boten mangertos.”Bu Retna : “Sembrana! Mlaku ora ngati-ati. Iki, aku nganti trataban. Gek ya kesusu kuwi arep ngapa?”Tana : “Badhe eee….., badhe anu, Bu. Badhe ngedalaken angin wonten njawi supados boten ngambet-ambeti!”Geeeerrrr……!Bocah-bocah padha ngguyu maneh. Bu Retna uga banjur gumujeng, ora sida duka karo ngepuk-epuk sirahe Tana.Bu Retna : “Wis, kana metu, ngebom sing sora!”Tana : “Wah….boten siyos Bu! Sampun ical, Bu!” (karo ngelus-elus bokonge)Bu Retna : “Ora sida? Ya uwis gek lungguh!” (Tana banjur lungguh)Tini : “Nglajengaken wulangan basa Jawi ingkang wingi inggih Bu. Ingkang dereng rampung rak bab tatakrama.”Bu Retna : “Iya, ayo diterusake!

Bocah-bocah, Tana iki mau karepe becik. Ora arep gawe polusi hawa ing njero kelas. Nanging, emane anggone mlaku kurang subasita. Nganti meh numbuk Ibu.”

Tanta : “Menawi makaten, tiyang mlampah menika ugi wonten tatakramanipun inggih Bu?’Bu Retna : “Ana! Ana! Tatakramane malah werna-werna! Tuladhane, Ibu

lenggah (Bu Retna banjur lenggah ing kursi) lan Tini arep metu liwat sandhinge Ibu. Coba kepriye subasitane?” (Tini banjur mlaku alon-alon, bareng tekan sandhinge Bu Retna mendhak sethithik tangan ngapurancang karo matur)Tini : “Nuwun sewu, ndherek langkung, Bu.”Bu Retna : “Ya, ya … bener. Pinter kowe Tin. Saiki maneh, tuladhane

Tanta mlaku ana ing burine Ibu banjur arep nglancangi. Kepriye subasitane?” (Bu Retna nuli tindak alon-alon. Tanta maju ngetutake banjur nglancangi karo mendhak lan matur)

Tanta : “Nyuwun pangapunten, Bu. Kepareng dalem ngrumiyini.”Bu Retna : “Bagus, bagus….! Ya mangkono kuwi sopan tur ngati-ati. Isih

ana maneh Upamane, Tana mlaku-mlaku dumadakan papagan karo Ibu. Kepriye subasitane? Coba, Tana maju!” (Tana maju mlaku alon-alon. Bu Retna uga tindak. Bareng wis arep pethukan Tana mandheg, ngapurancang karo mbungkuk sethithik, banjur nyuwun priksa)

Tana : “Sugeng enjing, Bu! Nuwun sewu kok piyambakan. Enjing- enjing makaten, Ibu badhe tindak pundi?”

Bu Retna : “Bagus….! Apik banget! Tana rak banjur ora numbuk Ibu ta? Saiki padha dipikir, menawa Bu Retna tindak-tindak karo garwane sing baguse uleng-ulengan kae. Ibu ana ing sisih ngendi?”

Tini : “Bu Retna tindak wonten ing sisih kiwa, garwanipun Ibu wonten ing sisih tengen.”

Bu Retna : “Bener ! Ayu tenan kowe Tin! Nanging geneya garwane Ibu ana ing sisih tengen?”

Tanta : “Amargi priyantun kakung menika wajib ngayomi garwanipun, sampun ngantos dipuntabrak menapa kemawon.”

Bu Retna : Bagus! Seratus untuk Tanta! Isih maneh, tuladhane Bu Retna tindak-tindak karo putrane sing isih cilik. Ibu ana ing sisih ngendi?”

Tini : “Bu Retna tindak ing sisih tengen, adhik wonten ing sisih kiwa.”

Tanta : “Adhik kaliyan dipungandheng Ibu supados boten mlajeng- mlajeng.”

Bu Retna : “Bagus….! Bener kabeh! Ibu ing sisih tengen karo nggandheng adhik. Amarga yen ora digandheng mesthi mlayu-mlayu mutawatiri. Adhik sing ciliik kae rak isih during ngerti bebaya.”

(Haryana Harjawiyana, 1997 : 12-13)2. Tulisen intisarine pacelathon kasebut nganggo basa krama!

3. Golekana tegese tembung-tembung iki ana ing bausastra, rembugen karo kancamu!a. Tatakrama :b. Subasita :c. Trataban :d. Mak jegagik :e. Ngapurancang :f. Papagan :g. Nglancangi :h. Numbuk :i. Baguse uleng-ulengan :j. Mutawatiri :

4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki?a. Apa sebabe Tana kesusu metu kelas?b. Geneya Bu Retna ora duka priksa patrape Tana?c. Kepriye tatakramane menawa arep liwat ana sandhinge wong sing kapernah tuwa

utawa diajeni?d. Kepriye subasitane menawa arep nglancangi Bu Guru kang lagi tindakan?e. Kepriye subasitane menawa mlaku papagan karo Pak / Bu Guru?b. Geneya menawa mlaku bebarengan Bu Retna karo garwane, Bu Retna ana ing sisih

kiwa?c. Geneya menawa mlaku bebarengan karo adhimu sing isih cilik, kowe ana ing sisih

tengen?

C. Metode /Model Pembelajaran CTL : Role – playing, permodelan, tanya jawab, pemberian tugas

D. Langkah-Langkah Kegiatan PembelajaranPertemuan Kegiatan Pembelajaran Alokasi

Waktu

…..

1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan

memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya

Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi

Guru menjelaskan tujuan KD. 6.1 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

15’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok terdiri atas 3 – 4 siswa

Guru mengajak siswa untuk menyanyikan “Siji loro telu” atau lagu lain yang bertemakan tatakrama

Secara berkelompok siswa mempelajari wacana pacelathon “Tana Meh Nabrak Bu Retna” Elaborasi

Satu atau dua kelompok siswa sebagai model membawakan wacana dialog di depan kelas dengan teknik dan intonasi yang baik

Kelompok lain menanggapi kelompok yang unjuk performent

Masing-masing kelompok meringkas atau mencari isi pokok bacaan dan menyampaikan secara tertulis dalam bahasa Jawa krama

Kelompok siswa mendiskusikan makna kata penting yang terdapat dalam bacaan

Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapi

Kelompok siswa mendiskusikan jawaban pertanyaan isi bacaan

Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapiKonfirmasi

Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran

Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum

60’

dipahami Bersama-sama menyanyikan lagu”Siji Loro Telu”

3. Kegiatan Penutup

Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi pembelajaran

Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya 5’

E. Sumber Belajar : Sumber :

Buku TeksHaryana Harjawiyana, Drs. 1997. Marsudi Basa 1. Yogyakarta: Kanisius.Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen

Media : CD Pembelajaran, Lingkungan sekolah, alat tulis.

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

Indikator Penilaian Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Siswa dapat mendemonstrasikan wacana percakapan dengan lafal dan intonasi yang tepat

2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara tertulis pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama

3. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan

4. Siswa dapat merubah kalimat berbahasa Jawa ngoko lugu/ ngoko alus ke dalam bahasa Jawa krama

Tes

Non Tes

Uraian

Product ringkasan

Performent

1. Tindakna wacan pacelathon ana ngarep kelas kanthi trep

2. Tulisna pokok-pokoking wacan kasebut kanthi basa krama!

3. Mlaku karo memangan, njulukake kathok, mbenakake klambi, jungkatan, kukur-kukur awak, iku kurang prayoga, geneya?

4. Gantinen basa krama!

a Wong mlaku kuwi prayogane sing lumrah wae, aja glelengan, jogedan, ngesaki tangan, lan-liya-liyane, mundhak digeguyu

b Tekan ing sekolahan aku mbukakake lawang. Bapak Kepala Sekolah tindak mlebu dhisik, aku ndherekake ana ing buri

2. Pedoman penilaian

Tema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT

NO NAMA KELOMPOK

ASPEK PENILAIANSKOOR

75KERJASAMA

25TATA

KRAMA25

EKSPRESI25

1.2.3.

RUBRIK PENILAIAN PRODUCTTema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

NO

NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100

KETEPATAN EJAAN

25

ISI

50

KERAPIAN25

1.2.3.4.5.

Soal UraianSoal nomer 3 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 20NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 10

Jumlah skor idealNilai akhir : I + II + III

3

----------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

7.1 Mengungkapkan dan menanggapi isi wacana tatakrama berjalan

Indikator :1. Membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama3. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan4. Menjawab pertanyaan bacaan

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat2. Siswa dapat mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa

Jawa krama3. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan4. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan

Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.

B. Materi Pembelajaran1. Wacana Tatakrama berjalan:

Wacanen kanthi pocapan kang bener!

Kepleset Kulit Gedhang

Kaya padatan, esuk-esuk bocah telu mangkat sekolah bebarengan. Kang digunem sadalan-dalan warna-warna; kalebu ulangan kang bakal diparingake Ibu Guru Ambarwati mengko jam kaping sapisan. Yakuwi ulangan IPA.

Rumangsa akeh kang durung ngreti, sinambi mlaku Bambang maca buku, sinau IPA. Karo sadhela-dhela takon marang Junaedi lan Partana. Bambang goreh atine. Jebul akeh bab kang pancen durung dingerteni. Mula bola-bali takon marang kancane.

Ujug-ujug, klusud, glayar-glayar, breg, prak. Bambang kepleset kulit gedhang; tiba krengkangan; sikile keplengkang; bokonge kanteb ing pinggir dalan; bukune mencelat; drijine tangan tengen getihen kesaruk betonan; clanane reged lan kebarut-barut. Ngadeg wiwit krasa perih-perih. Bambang dieterake mulih digolekake obat abang. Sidane Bambang dipamitake, ora melu ulangan.

Wong tiba, kepleset, kesandhung kuwi lumrah. Nanging bab lelakone Bambang kasebut prayoga dadi pengalaman lan pepeling. Jer mlaku ing dalan karo maca iku sejatine klebu nerak tatakrama. Wis kabukten, yen kurang ngati-ati, bisa kacilakan, kaya Bambang kuwi.

Wong mlaku karo maca ateges ora nggatekake sakiwe tengene. Kurang anggone nggatekake sapepadhane. Mung mburu karepe dhewe. Mung mburu cukupe dhewe.

Mula, dieling-eling, aja padha nganti nemahi bab kaya lelakone Bambang kuwi

Kajaba iku:

Aja mlaku sinambi memangan! Aja mlaku karo dandan, mbenakake panganggo, ngilo karo jungkatan utawa

pupuran! Mlaku ing dalan kanthi lumrah, ora ninggal pangati-ati. Ora menga-mengo. Ora

ndhingkluk bae. Ora karo gojegan. Mlaku karo wong liya sabisa-bisa gawe tentrem lan ngayomi wong liya. Mlaku ngliwati wong liya kudu ngadhepi wong liya kasebut, aja ngungkurake. Mlaku ing omah aja nganakake swara kang mbribeni sing lagi turu. Luwih-luwih yen

ana sing lagi lara. Mlaku karo wong tuwa, Bapak lan Ibu Guru, wong sing diurmati; awake dhewe

mbukakake lawang; banjur leren sandhinge ngaturi liwat dhisik marang wong sing dikurmati. Dadi aja ndhisiki.

Kuwi tatakramane wong mlaku. Tatakrama kang tumuju marang kabecikan, marang keslametan. Yen ora dienggo, yen ora digatekake, adate marakake mbilaeni. Yen ora ngati-ati dadi sembrana. Wong sembrana watake lena.

Amarga ora ngati-ati, amrga ora nganggo tata karma, Bambang tiba keplengkang kepleset kulit gedhang.

(M.A Sudi Yatmana, 1992 : 39-40)

2. Andharna pokok-pokok isi wacan kasebut kanthi lisan sarta migunakake basa krama!3. Rembugen karo kancamu tegese tembung-tembung ing ngisor iki, banjur gawenen ukara!

a. Goreh atine : ………………………………………………….. b. Glayar-glayar : …………………………………………………..c. Kepleset : …………………………………………………..d. Tiba krengkangan : …………………………………………………..e. Keplengkang : …………………………………………………..f. Kesarug : …………………………………………………..g. Pepeling : …………………………………………………..h. Ngayomi : …………………………………………………..i. Mbribeni : …………………………………………………..j. Mbilaeni : …………………………………………………..

4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a. Sinten kemawon ingkang bidhal sekolah?b. Menapa sababipun dene Bambang goreh manahipun?c. Menapa jalaranipun Bambang ngantos dhawah kepleset kulit pisang?d. Kados pundi kawontenanipun Bambang sasampunipun dhawah?e. Wusananipun menapa Bambang saged ndherek ulangan IPA?f. Pepenget menapa kemawon ingkang saged kapendhet saking lelampahanipun Bambang

sakanca?g. Menapa bebayanipun menawi mlampah dipunsambi gojegan?h. Mlampah sesarengan kaliyan tiyang sanes sasaged-saged saged ngayomi tuwin damel

tentremipun tiyang sanes, kados pundi tegesipun pratelan menika?i. Menapa tegesipun tetembungan: “Tatakrama iku tumuju marang kabecikan lan

keslametan?”j. Menapa tegesipun tetembungan : “Wong sembrana watake lena?”

C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Permodelan, tanya jawab, diskusi, pemberian tugas

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pertemuan Kegiatan Pembelajaran AlokasiWaktu

….. 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan

memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya

Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi

Guru menjelaskan tujuan KD. 7.1 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

15’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru membentuk kelompok siswa, satu kelompok terdiri atas 3 – 4 siswa

Guru mengajak siswa untuk menyanyikan “Siji loro telu” atau lagu lain yang bertemakan tatakrama

Secara berkelompok siswa mempelajari wacana Tatakrama berjalanElaborasi

Satu atau dua kelompok siswa sebagai model membaca wacana dengan teknik dan intonasi yang baik

Siswa / Kelompok lain memberikan tanggapan atau komentar siswa / kelompok yang sedang membaca wacana

Masing-masing kelompok meringkas atau mencari isi pokok bacaan dan menyampaikan secara lisan dalam bahasa Jawa krama

Kelompok siswa mendiskusikan makna kata penting yang terdapat dalam bacaan

Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapi

Kelompok siswa mendiskusikan jawaban pertanyaan isi bacaan

Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi, kelompok lain menanggapiKonfirmasi

Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran

Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

Bersama-sama menyanyikan lagu”Siji Loro Telu”

60’

3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi

pembelajaran Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya

5’

E. Sumber Belajar Sumber :

LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij GroningenSudi Yatmana. 1992. Urip Tentrem Raharja. Jakarta: PT. Gramedia Widiasarana.

Media : CD Pembelajaran “Tatakramane Wong Mlaku”, Televisi, Papan tulis, alat tulis

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

Indikator Penilaian Kunci Jawaban

Jenis Bentuk Instrumen

1. Dapat membaca dengan lafal dan intonasi yang tepat

2. Dapat mengungkapkan kembali secara lisan pokok-pokok isi wacana dalam bahasa Jawa krama

3. Dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan

4. Dapat menjawab pertanyaan bacaan

Tes

Non Tes

Uraian

Performent

1. Wacanen kanthi sora, sarta pocapan lan lagu kang trep!

2. Andharna pokok-pokok isi wacan kasebut kanthi lisan sarta migunakake basa Jawa krama!

3. Apa tegese tembung-tembung iki?a. Gorehb. Keplengkangc. Kesarugd. Pepelinge. mbilaeni

4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a Apa sebabe

Bambang goreh atine?

b Genea Bambang nganti kepleset kulit gedhang?

c Apa kang bisa dadi pepeling tumrap lelakone Bambang sakanca?

d Mlaku karo wong liya sabisa-bisa gawe tentrem lan ngayomi wong liya. Kepriye karepe pratelan kasebut?

2. Pedoman penilaian

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANATema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

NO NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100VOKAL

20INTONASI

30PELAFALAN

501.

2.3.4.5.

II. Soal UraianSoal nomer 2 skor maksimal 10Soal nomer 3 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 30NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 100

Jumlah skor ideal

Nilai akhir : I + II 2

-------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :8. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :8.1 Mengungkapkan dan menanggapi wacana tatakrama berjalan

Indikator1. Menyalin wacana beraksara Jawa ke huruf latin2. Mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam bahasa Jawa krama3. Menanggapi pertanyaan bacaan

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menyalin wacana beraksara Jawa ke huruf latin2. Siswa dapat mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam bahasa Jawa krama3. Siswa dapat menanggapi pertanyaan bacaan

Karakter siswa yang diharapkan :Santun, Peduli sosial dan lingkungan, disipkin, Patuh pada aturan sosial, Sadar akan hak dan kuwajiban diri dan orang lain.

B. Materi Pembelajaran1. Wacan Jawa iki tulisen aksara Latin manut tatanan EYD basa Jawa kang bener!

?[sopnSnÒ|nHi=fln¿

?titikK[nN[w=omLkuk=becikHikuanF|[wnisikepTeliti,disipLin¿[sopn¿lnZ[jnNi[w=oliyk=pdmigunkK[kfln¿,answetrbbK=kufufig[tk[k[fni=spw[ak=pdamLkuai=flvaiku

;1;?mnwmLkulwrnW[ap][yog[nHnai=[t]o[tow/.mnw[aoran[t]o[tow/&amLkuai=pi=gi/kiw, l[nHor puvJ|[lJ[j/ luwihsk[lo[ro.

;2;?mnwmLkubebxznK[rop]iyyisepuh,k[rownit,

autwk[ro[bochcilikHw[kK[d[wkufutnShbisg[wtenT~mLnBisz[yomMi.

;3;?mLkuai=wyhbezibeci[kKz=[gosnD=znK=we/n[nHe[nomHutw

putih.

2. Critakna isine wacan Jawa kasebut nganggo basa krama!3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!

a. Apa irah-irahan wacan Jawa ing ndhuwur?b. Kepriye titikane wong mlaku kang becik iku?c. Manawa mlaku mung lawaran prayogane kepriye?

d. Kepriye manut panemumu yen trotoar kanggo dodolan utawa kanggo parkir kendharaan ? jlentrehna pawadanmu!

e. Kepriye etikane manawa mlaku bebarengan karo wong tuwa, karo wanita utawa karo bocah cilik?

C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Diskusi, Cooperativ-learning, inquiri, pemberian tugas, tanya jawab

D. Langkah-Langkah Pembelajaran

Pertemuan KEGIATAN PEMBELAJARAN Alokasi Waktu

…..

1. Kegiatan Pendahuluan

Berdoa, presensi, mengkondisikan siswa Guru melakukan apersepsi dengan memberikan

pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya Siswa menjawab pertanyaan guru Menjelaskan KD. 8.1

2. Kegiatan Inti

Eksplorasi

Kelas dibentuk kelompok. Satu kelompok 2-4 siswa. Guru memberikan wacana aksara Jawa kepada

kelompok siswa Masing-masing kelompok diberikan satu atau dua

kalimat wacana beraksara Jawa Masing-masing kelompok berlatih membaca wacana

beraksara Jawa yang diberikan guru. Elaborasi

Masing-masing kelompok mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa kedalam aksara Latin sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar.

Masing-masing kelompok siswa membacakan hasil transliterasi aksara Jawa

Masing-masing kelompok mengungkapkan kembali isi wacana dalam bahasa Jawa krama

Kelompok lain memberikan tanggapan/komentar Masing-masing kelompok mendiskusikan

pertanyaan terkait isi bacaan Masing-masing kelompok menyampaikan hasil

diskusi terkait pertanyaan isi bacaan Kelompok lain memberikan tanggapan/komentar

Konfirmasi Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari

berbagai pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran

Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

3. Kegiatan Penutup

Guru dan siswa bersama-sama menyimpulkan materi pembelajaran

Merefleksikan materi pelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya

15’

60’

5’

E. Sumber dan Media Belajar Sumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7 Media : Papan tulis, Alat tulis, Carakan

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian Kunci

JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Dapat membaca wacana beraksara Jawa dengan benar dan lancar

2. Dapat mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa ke aksara Latin

3. Dapat mengungkapkan kembali isi wacana dalam ragam krama

4. Dapat menjawab pertanyaan isi bacaan

Non Tes

Tes

Performent

Product

Uraian

1. Wacanen wacan aksara Jawa ing ndhuwur kanthi lancar!

2. Wacan aksara Jawa ing ndhuwur iku gantinen aksara Latin kang bener manut aturan EYD basa Jawa!

3. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki!a. Apa irah-irahan wacan Jawa

ing ndhuwur?b. Kepriye titikane wong

mlaku kang becik iku?c. Manawa mlaku mung

lawaran prayogane kepriye?d. Kepriye manut panemumu

yen trotoar kanggo dodolan utawa kanggo parkir kendharaan ? jlentrehna pawadanmu!

e. Kepriye etikane manawa mlaku bebarengan karo wong tuwa, karo wanita utawa karo bocah cilik?

2. Pedoman penilaianRUBRIK PENILAIAN PRODUCT

Tema : …………. Pertemuan : ………….

Hari/Tgl : ………….

NO NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100

KETEPATAN EJAAN

75

KERAPIAN25

1.2.3.

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA BERAKSARA JAWATema : ………….

Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

NO NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100PELAFALAN

20INTONASI

30KELANCARAN

501.

2.

3.

4.

5.

KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)

Soal UraianSoal nomor 3 skor maksimal 10

--------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

5. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

5.2 Menanggapi wacana hari besar nasional

Indikator :

1. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat2. Menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa karma3. Menyebutkan nama pahlawan nasional 4. Mengartikan ungkapan tradisional Jawa

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat2. Siswa dapat menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa krama3. Siswa dapat menyebutkan nama pahlawan nasional 5. Siswa dapat mengartikan ungkapan tradisional Jawa

Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, nasionalis

B. Materi Pembelajaran Siswa maca kanthi giliran, liyane nyemak.

Pengetan Dina Pendidikan NasionalSapa sing ora kenal karo Bapak Taman Siswa utawa Bapak Pendidikan Nasional Ki

Hadjar Dewantara, tokoh sing duwe lelabuhan mbangun jagading pendidikan ing Indonesia. Ki Hadjar Dewantara nalika isih timur asma R.M. Suwardi Suryaningrat isih kalebu dharah biru awit Panjenengane wayahe Kanjeng Gusti Paku Alam III. Perjuwangane Ki Hajar Dewantara diwiwiti minangka jurnalis ing pirang-pirang layang kabar . Nalika panjenengane nulis artikel kanthi judul “Als ik een Nederlander was “(Umpama Aku Dadi Wong Landa) ndadekake nesune Pemerintah Kolonial Belanda. Mula panjenengane banjur dibuwang ing Negara Walanda . Ki Hajar Dewantara Karo Douwes Dekker, ngedegake layang kabar De Expres. Ki Hadjar aktif dadi pengurus Boedi Oetomo lan Sarikat Islam. Sakbanjure karo Cipto Mangun Kusumo lan Douwes Dekker — dijuluki ”Tiga Serangkai” . Panjenengane ngedekke Indische Partij, organisasi politik kaping siji ing Indonesia sing kanthi tegas nuntut Indonesia mardika. Ing jaman Jepang, perjuwangane Ki Hadjar Dewantara tetep makantar ora kendho . Karo Soekarno, Hatta, lan Mas Mansur, dijuluki “Empat Serangkai”,  mimpin organisasi Putera. Nalika mardika, Ki Hadjar dadi Menteri Pengajaran Kapisan.

Tumapaking Hardiknas (Hari Pendidikan Nasional) kuwi pas karo dina pengetan wiyos-ane swargi Ki Hadjar Dewantara utawa RM Soewardi Soerjaningrat, tanggal 2 Mei 1899. Ing ja-gade pamulangan apadene panggulawenthahane para siswa swargi Ki Hadjar Dewantara wis kondhang ngedegake lan dadi pimpinane Pawiyatan Taman Siswa, sing madeg ing Ngayogyakar-ta tanggal 3 Juli 1922.

Jejere Ki Hadjar Dewantara minangka bapak Pendidikan Nasional wis kawentar amarga sukses ngesuhi pawiyatan Taman Siswa kuwi. Semboyan telung larik kang misuwur kanthi Tri Logi Kepemimpinan kanggone jagad pamulangan utamane ing tanah Jawa wis dudu barang sing aeng maneh. Telung prakara sing dadi semboyane Pendidikan Nasional kuwi dadi srana hanggul-awenthahe para siswa ing pawiyatan kanggo lelantaran nggayuh idham-idhamane, yaiku sepisan, Ing ngarsa sung tuladha , tegese ing sangarepe para siswa guru kudu taberi maringi tuladha sing becik-becik . Kaping pindhone, Ing madya mangun karsa , tegese : ing tengah-tengahe pa-ra siswa guru kudu kuwagang nggugah semangate kanggo ngangsu kawruh linambaran tekad sre-gep sinau.Kaping telune, Tut wuri handayani , tegese guru minangka pamong kudu siyap siyaga ngawat-awati para siswane saka mburi kareben padha kuwagang madeg dhewe utawa mandhiri kanggo hanggayuh idham-idhamane sing luhur kang murabaki kanggo nusa lan bangsane.

(Saka maneka warna sumber )

A. Tembung Wigati

Golekana tegese tembung-tembung wigati ing ngisor iki, rembugen karo kanca-kancamu!1. Timur : ………………………………………………………………2. Wayah : ………………………………………………………………3. Wiyose : ………………………………………………………………4. Nggulawenthah : ………………………………………………………………5. Ngarsa : ………………………………………………………………6. Tuladha : ………………………………………………………………7. Madya : ………………………………………………………………8. Karsa : ………………………………………………………………9. Wuri : ………………………………………………………………10. Ngawat-awati : ………………………………………………………………

B. Mangsuli PitakonWangsulana pitakonan ing ngisor iki!1. Apa labuh labete Ki Hadjar Dewantara tumrap bangsa Indonesia?

Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Apa sebabe dene Ki Hadjar Dewantara nampa ukum buwang ing Negara Walanda?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

3. Sebutna semboyan kang digagas Ki Hadjar Dewantara kang misuwur pinangka Trilogi Kepemimpinan iku?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

4. Apa sing dikarepake unen-unen Ing Ngarsa Sung Tuladha?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Apa sing dikarepake unen-unen Ing Madya Mangun Karsa ?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Apa sing dikarepake unen-unen Tut Wuri Handayani?Wangsulan : ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

C. Mbedhek GambarRembugen karo kancamu sabangku sapa asmane gambar tokoh pahlawan ing ngisor iki tulisna kanthi ringkes lelabuhane utawa jasa-jasane tumrap bangsa Indonesia?

NO GAMBAR ASMA JASA-JASANE

1.

2.

3.

4.

5.

D. Paribasan, Bebasan, lan Saloka1. Paribasan

Paribasan iku unen-unen sing ajeg panganggone mawa teges entar (makna kias), tetembungane wantah, ora ngemu surasa pepindhan.Paribasan ing ngisor iki golekana wangsulana kanthi milih jawaban sing wis cumawis!

a.Angon ulat ngumbar tanganb.Criwis cawisc.Dahwen ati opend.Adigang-adigung adigunae.Anak polah bapa kepradhahf. Yitna yuwana lena kenag.Tuna satak bathi sanakh.Desa mawa cara Negara mawa tatai. Jer basuki mawa beyaj. Rawe-rawe rantas malang-malang putung

Pilihan Wangsulan Kabeh sing ngalang-alangi sedyane bakal disirnakake Yen diprentah tansah maoni utawa mbantah nanging nyatane gelem nglakoni Golek limpene wong saperlu arep nyolong Samubarang kang tumuju marang kabecikan mbutuhake pangurbanan utawa wragad Saben papan nduweni adat utawa tatacara dhewe-dhewe Wong tuwa nemu wirang amarga saka polah tingkahe anak Sapa sing ngati-ati bakal slamet sing sembrana bakal cilaka Nacad nanging arep dimelik dhewe Tuna sawetara ora dadi ngapa anggere tambah sedulur Ngendel-endelake anggone rosa, kaluhurane, lan kapinterane.

C. Metode/ Model Pembelajaran CTL : Model, tanya jawab, demonstrasi

Model pembelajaran dengan teknik Cooperative Learning (Think-Pair-Share),

D. Langkah-Langkah Kegiatan PembelajaranPertemua

nKegiatan Pembelajaran Alokasi

Waktu

….. 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan

memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi sebelumnya

Peserta didik menjawab pertanyaan yang disampaikan guru dalam apersepsi

Guru menjelaskan tujuan KD. 5.2 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

15’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru membentuk kelompok diskusi teman sebangku Masing-masing berkelompok siswa mempelajari wacana

yang diberikan oleh guru Secara bergiliran siswa membaca wacana yang

bertemakan hari besar nasional secara bergiliran Kelompok lain menyimak

Elaborasi

Masing-masing Kelompok siswa mendiskusikan:- Makna kata-kata penting dalam teks bacaan- Jawaban pertanyaan bacaan- Nama pahlawan dan jasa-jasanya dari gambar tersaji- Makna ungkapan tradisional Jawa

Masing-masing kelompok siswa menyampaikan hasil diskusi

Kelompok lain menanggapi dan memberikan komentar

Konfirmasi Guru mengevaluasi dan mengklarifikasi dari berbagai

pendapat peserta didik yang telah disampaikan dalam proses pembelajaran

Guru memberi kesempatan kepada setiap peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

60’

3. Kegiatan Penutup Guru dan siswa Menyimpulkan materi pembelajaran Pemberian tugas untuk pertemuan berikutnya

5’

E. Sumber Belajar Sumber :

LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen

Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar pahlawan nasional

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian Kunci

JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dengan tepat

2. Menjawab pertanyaan bacaan dengan tepat dalam santun bahasa Jawa krama

3. Menyebutkan nama pahlawan nasional

4. Mengartikan ungkapan tradisional Jawa

Non Performent

Uraian

1. Terangna tegese tembung-tembung iki!

a. Timurb. Wayahc. Tuladhad. Ngarsae. Wuri

2. Wangsulana pitakon iki!- Apa labuh labete Ki Hadjar

Dewantara tumrap bangsa Indonesia?

3. Iki gambare sapa lan apa labuh labete tumrap bangsa Indonesia?

4. Terangna tegees paribasan iki!a. Ing ngarsa sung tuladhab. Tut wuri handayani

Pedoman penilaianSoal nomer 1- 4 skor maksimal 10Jumlah Skor ideal 40NILAI AKHIR = Jumlah perolehan skor x 100

Jumlah skoor ideal

-------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : ......................................

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : ….. X 40 menit

Standar Kompetensi :

6. Memahami wacana lisan non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

6.2 Menceritakan dan menanggapi wacana peringatan hari besar nasional

Indikator :

1. Membaca wacana dengan intonasi yang tepat2. Mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam kalimat yang lain3. Menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah, peralatan, makna,

dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu4. Menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh Kraton

Ngayogyakarta Hadiningrat

A. Tujuan Pembelajaran 1. Siswa dapat membaca wacana dengan intonasi yang tepat2. Siswa dapat mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam

kalimat yang lain3. Siswa dapat menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah,

peralatan, makna, dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu4. Siswa dapat menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh

Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat

Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, nasionalis

B. Materi Pembelajaran

1. Wacanen kang sora lan kanthi lagu kang trep!

Garebeg Sekaten

Garebeg Mulud asring kasebat Sekaten. Garebeg Sekaten kapendhet saking namaning gamelan pusaka Kyai Sekati ing kraton Ngayogyakarta. Gamelan Kyai Sekati dumados saking kalih prangkat gamelan, inggih punika gamelan Kyai Gunturmadu kaliyan Nagawilaga.

Gamelan Kyai Sekati dumunung wonten ing pagongan sisih ler lan pagongan sisih kidul ing kompleks Mesjid Agung Kraton Ngayogjakarta. Gamelan punika dipunthuthuk tanpa kendhat, kajawi ing wayah salat lan malem Jemuah dumugi salat Jum’at. Gendhing-gendhing ingkang dipunungelaken sedaya anggitanipun para wali sanga. Utaminipun Sunan Kalijaga, Sunan Bonang, Sunan Giri, lan Sunan Kudus. Gendhing-gendhing kala wau ancasipun kangge syiar agami Islam. Pramila nama-namaning gendhing ngangge basa Arab kanthi lafal basa Jawi. Tuladhanipun Salatun Subinah, Ngajatun, Sumiyah,lan Jaumi.

Ing Kalender Jawi, wulan Hijriyah Robiul Awal kasebat wulan Mulud. Sekaten utawi Garebeg Mulud kawontenaken dening Kraton Kasultanan Ngayogyakarta ing wulan Robiul Awal. Satunggal minggu saderengipun pengetan miyosipun Nabi Muha Muhammad SAW. Dening masarakat ing Surakarta lan Ngayogyakarta garebeg Mulud limrahipun kangge pisowanan.

Adicara ingkang baku inggih punika Garebeg Mulud utawi Pasowanan Mulud utawi Sekaten. Adicara punika awujud kegiyatan waosan utawi pengajian riwayat Nabi Muhammad SAW lan salawat Nabi. Adicara punika kawontenaken ing Masjid Agung Kraton Kasultanan Ngayogyakarta Hadingrat dening Kyai Kanjeng Pengulu. Biasanipun Sri Sultan utawi Sri Suhunan tedhak saperlu ngrawuhi adicara punika. Ing pasowanan punika Sultan caos sedhekah kangge para kawula ingkang dipun wastani nyebar udhik-udhik.

Enjingipun medal gunungan pinangka puncaking adicara Sekaten utawi Garebeg. Pareden Gunungan ing Sekaten punika awujud tumpeng ingkang isinipun sekul saha ubarampe saking asili bumi. Pareden utawi Gunungan tansah dipuntengga dening tetiyang ingkang badhe ngalap berkah. Sasampunipun dipundongani kangge keslametan, kawilujengan , kasantosaning raja , sentana miwah sedaya kawula, gunungan lajeng dados rebutan masarakat ingkang sampun andher nengga wiwit enjang.

2. Tembung Wigati Golekana dasanamane tembung-tembung saka wacan “Garebeg Mulud” iki. Sabanjure gawenen ukarane!

No Tembung Dasanamane Ukarane

1. Gamelan …………….……. ………………………………………..……………..

2. Dumunung …………….……. ………………………………………..……………..

3. Anggitan …………….……. ………………………………………..……………..

4. Pasowanan …………….……. ………………………………………..……………..

5. Adicara …………….……. ………………………………………..……………..

6. Baku …………….……. ………………………………………..……………..

7. Wiyaga …………….……. ………………………………………..……………..

8. Kawula …………….……. ………………………………………..……………..

9. Sentana …………….……. ………………………………………..……………..

10. Kawilujengan …………….……. ………………………………………..……………..

3. Nyritakake Maneh Critakna maneh kanthi lisan isine wacan “Garebeg Sekaten” ing ngarep kelas kanthi basa ngoko utawa krama lugu!

4. Mangsuli Pitakon Wangsulana pitakonan kang cumawis nganggo basa karma!

a. Garebeg Mulud uga kerep disebut apa ?b. Apa jenenge gamelan rong prangkat Kyai Sekati?c. Gamelan rong prangkat mau dipapane ana ing ngendi?d. Ing wanci apa gamelan Kyai Sekati ora ditabuh?e. Sapa wae sing ngripta gendhing-gendhing sekatenan iku?f. Duwe ancas apa para wali ngripta gendhing-gendhing kanggo upacara Sekaten mau?g. Garebeg Mulud dianakake ing kraton ngendi wae?h. Apa wujude gunungan sekaten iku?i. Nalika malem 12 Mulud ing Masjid Gedhe dianakake apa?j. Apa Sekaten isih perlu ditindakake ing jaman saiki? Apa pawadane?

C. Metode / Model PembelajaranCTL: Tanya jawab, Diskusi , Inquiri, Demonstrasi, Penugasan

Pembelajaran dengan teknik Cooperative Learning (Think-Pair-Share),

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

..... 1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan

pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.

Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 6.2 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa

atau kelompok diskusi teman sebangku Siswa mempelajari wacana ”Garebeg Sekaten” Siswa menggali informasi mengenai Garebeg Sekaten

dari berbagai sumberElaborasi

Siswa membaca wacana ”Garebeg Sekaten” dengan teknik dan intonasi yang tepat

Secara berkelompok siswa mendiskusikan dan melaksanakan tugas :- Mencari dasanama suatu kata dalam bacaan- Menyusun kalimat dengan menggunakan kata

penting dalam teks bacaan- Menemukan isi pokok tiap paragraf- Menceritakan kembali isi bacaan berdasarkan isi

pokok tiap paragraf dalam bahasa Jawa ngoko atau krama lugu

- Menjawab pertanyaan isi bacaan Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok/ tugas Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh

kelompok lain

Konfirmasi

Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional

Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

60’

3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri

membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah

dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

10’

E. Sumber BelajarSumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7Djarot Heru Santosa. .2008. Piwulang Basa JawaVII. Klaten: PT Intan Pariwara.Mas Fredy Heryanto. 2005. Mengenal Karaton Ngayogyakarta Hadiningrat. Yogyakarta: Warna Grafika.

Poerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers

Maatschappij Groningen

Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar-gambar perayaan sekaten.

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian

Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Dapat membaca wacana dengan intonasi yang tepat

2. Dapat mencari dasanama kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkan dalam kalimat yang lain

3. Dapat menceritakan kembali isi wacana “Garebeg Sekaten” ditinjau dari sejarah, peralatan, makna, dan tata upacara dengan basa Jawa ngoko lugu atau krama lugu

4. Dapat menjawab berbagai pertanyaan tentang Garebeg Sekaten yang dilaksanakan oleh Kraton Ngayogyakarta Hadiningrat

Tes

Non Tes

Uraian

Performent

1. Wacanen kanthi intonasi kang trep wacan “Garebeg Sekaten” mau!

2. Golekana tembunge liya tembung-tembung iki banjur gawenen ukara!

a. Pasowananb. Adicarac. Kawulad. Kawilujengane. Sentana3. Critakna maneh kanthi

lisan isine wacan Grebeg Sekaten ing ngarep kelas nganggo basa ngoko utawa krama!

4. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki

a. Duwe ancas apa para wali ngripta gendhing-gendhing kanggo upacara Sekaten mau?

b. Apa wujude gunungan sekaten iku?

c. Apa Sekaten isih perlu ditindakake ing jaman saiki? Apa pawadane?

1. –2. –a. seba, ngadhep

ratub. acara, titi

laksanac. abdi, rakyatd. keslametan,

karahayon, karaharjan

e. kulawarga raja3. –4. –a. Ancasipun

kangge syiar utawi dhakwah agami Islam

b. Wujudipun asiling wulu wetu bumi kadosta : kacang panjang, lombok, tomat, wortel, tigan ln sanes-sanesipun

c. Taksih awit upacara Garebeg Sekaten ngemu piwulang luhur lan saged nggiyataken perekonomian rakyat.

2. Pedoman PenilaianSoal nomer 2 skor maksimal 10Soal nomer 4 skor maksimal 10Jumlah skor ideal 20NILAI Uraian = Jumlah perolehan skor x 100 Jumlah skor ideal

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA &BERCERITA DI DEPAN KELAS

Tema : …………. Pertemuan : ………….

Hari/Tgl : ………….

NO

NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100VOKAL

20INTONASI

30PELAFALAN

50

1.2.3.4.5.

KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)

NIALI AKHIR = 1 + 2 + 3 3

---------------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

7. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar :

7.2 Memahami dan menanggapi wacana hari besar nasional

Indikator :

1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar agama. 3. Menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Siswa dapat mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar

agama. 3. Siswa dapat menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional4. Siswa dapat mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional

B. Materi PembelajaranSEJARAHE SUMPAH PEMUDA

Saben tanggal 28 Oktober bangsa Indonesia padha mengeti dina Sumpah Pemuda. Kadadean kasebut dipengeti saben taun. Amarga lelakon mau dadi daya kekuwatan kanggo nggugah rasa semangat lan tekade bangsa Indonesia anggone bisa uwal saka regemane kaum penjajah.

Ing sakawit bangsa Walanda tekane ana ing bumi Indonesia iku mung arep dagang. Gegandhengan nyumurupi kemakmurane negara Indonesia banjur tuwuh karepe kepengin nguwasani. Kabeh kekarepane mau banjur dileksanakake kanthi cara-cara kang kasar lan julig banget. Wekasane bangsa Walanda bisa nguwasani bumi Nuswantara sakisine nganti telung atus seket taun lawase.

Ana sawetara priyayi kang ngendika, manawa kalahe bangsa Indonesia dhek rikala nglawan Walanda amarga gegamane kalah modern. Bab iku mujudake Sawijining alesan sing kurang trep utawa kurang gumathok. Coba saiki kita priksani Perang Diponegoro. Pangeran Diponegoro anggone nglawan penjajah Walanda nganti limang taun suwene yaiku taun 1825 – 1830. Ing samengko kita bandingake karo Perang Dunia I kang suwene mung patang taun lawase yaiku taun 1914 – 1918.

Kanthi mangkono Perang Diponegoro bisa kanggo bukti manawa kekuwatan rakyat sing nyawiji dadi sawijining kekuwatan sing ampuh, ora gampang dikalahake. Bukti liyane maneh yaiku rikala perang kamardikan kabeh rakyat Indonesia anggolongake tekad nyawiji ngusir penjajah Walanda saka bumi Indonesia. Dadi cekak aose kalahe bangsa Indonesia anggone nglawan penjajah iku amarga ora ana persatuan lan kesatuan antarane bangsa Indonesia dhewe.

Gegandhengan bukti-bukti kang wis nyata manawa persatuan lan kesatuan iku mujudake gegaman kang ampuh, pemudha-pemudha kang wektu iku isih asipat kesukuan lan kedhaerahan padha nganakake konggres. Konggres Pemudha sing kapisan yaiku tanggal 2 Mei 1926. Dene Konggres Pemudha sing kapindho tanggal 28 Oktober 1928. Ana ing Konggres Pemuda sing Kapindho iku organisasi-organisasi kepemudaan kaya ta Yong Java, Yong Sumatra, Yong Selebes, Yong Ambon padha nyawiji ngikrarake persatuan Indonesia. Dene ikrar kasebut kanthi jeneng Sumpah Pemuda.

(Djarot Heru Santosa, 2008:73)

1. Tembung Wigati Apa tegese tembung-tembung kang magepokan karo wacan ing nduwur!

1. Uwal =2. Regemane =3. Julig =4. Modern =

5. Gumathok =6. Nyawiji =7. Cekak aose =8. Gegaman =9. Kongres =10. Ikrar =

2. Sebutna pokok-pokok isine paragraph ing wacan kasebut!3. Mangsuli Pitakon Wangsulana pitakonan ing ngisor kanthi ganep lan migunakake basa krama kang trep!

a. Saben tanggal pira bangsa Indonesia mengeti dina Sumpah Pemuda?b. Apa tujuan sakawit bangsa Walanda teka ana ing Indonesia?c. Apa sebabe bangsa Walanda kepengin nguwasani Indonesia?d. Wenehana tuladha cara-cara julig lan kasar bangsa Walanda kanggo nguwasani

Indonesia!e. Apa sebabe bangsa Indonesia kalah mungsuh kaum penjajah?f. Wenehana bukti manawa kekuwatan rakyat kang nyawiji dadi kekuwatan kang

ampuh kanggo ngadhepi penjajah!g. Kapan Konggres Pemuda Kapisan diadani?h. Kapan Konggres Pemuda Kapindho diadani?i. Sebutna organisasi pemudha kang padha melu konggres ing Konggres Pemudha

Kapindho!j. Sebutna isi ikrar Sumpah Pemudha !

4. Sebutna bebuden luhur kang tinemu ana ing wacan kasebut!

C. Metode/ Model PembelajaranMetode : diskusi, demonstrasi,penugasan

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARANALOKAS

IWAKTU

..... 4. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan

pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.

Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 7.2 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

10’

5. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa atau

kelompok diskusi teman sebangku Siswa membaca teks wacana Hari Besar Nasional Siswa menggali informasi mengenai Hari Besar Nasional

dari berbagai sumber

Elaborasi

Secara berkelompok siswa berdiskusi tentang isi teks dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional

Salah satu siswa membacakan teks wacana peringatan hari besar Nasional di depan kelas

Siswa menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam wacana

Siswa mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar nasional

Siswa menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional

Siswa mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional

Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh

kelompok lain

Konfirmasi

Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional

Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

60’

6. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri

membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah

dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

10’

E. Sumber BelajarSumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7Djarot Heru Santosa. 2008. Piwulang Basa Jawa VII. Klaten: PT. Intan PariwaraPoerwadarminta. 1939. Bausastra Djawa. Batavia: JB. Wolters Uitgevers Maatschappij Groningen

Media : LKS, papan tulis, alat tulis, gambar pahlawan nasional

F. Penilaian Hasil Belajar2. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian Kunci

JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan

2. Mengidentifikasi pokok-pokok isi paragraf wacana peringatan hari besar agama.

3. Menjawab pertanyaan wacana peringatan hari besar nasional

4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan hari besar nasional

Non

Tes

Performent

Uraian

1. Apa tegese tembung-tembung iki?a. Uwalb. Regemc. Juligd. Modere. Gumathok

2. Wangsulana pitakonan ing ngisor iki kanthi basa krama!a. Apa tujuan sakawit bangsa

Walanda teka ana ing Indonesia?

b. Apa sebabe bangsa Walanda kepengin nguwasani Indonesia?

c. Wenehana tuladha cara-cara julig lan kasar bangsa Walanda kanggo nguwasani Indonesia!

d. Apa sebabe bangsa Indonesia kalah mungsuh kaum penjajah?

e. Wenehana bukti manawa kekuwatan rakyat kang nyawiji dadi kekuwatan kang ampuh kanggo ngadhepi penjajah!

3. Sebutna pokok-pokok isine paragraph ing wacan kasebut!

4. Bebuden luhur apa wae kang bisa dijupuk saka wacan kasebut?

2. Pedoman Penilaian a. Tes tertulis

Format penilaian

no Nama Soal Nilai Akhir 1 2 3

12dst

Catatan : Skore soal no 1 = 40Skore soal no 2 = 30Skore soal no 3 = 30

b. Format Penilaian Performent ( membaca teks wacana peringatan hari besar nasional ) Format:

NoNam

a siswa

wiraga wicara Nilai akhir1 2 3 4 5 nila

i1 2 3 4 5 Nila

i

No Nama siswa

wirama wirasa Nilai akhir1 2 3 4 5 nilai 1 2 3 4 5 Nilai

Nilai masing-masing indikator :Jika skore 5 nilai 100 nilai akhir diperoleh dari rata-rata nilai indikatorJika skore 4 nilai 80Jika skore 3 nilai 60Jika skore 2 nilai 40Jika skore 1 nilai 20

Kriteria penskoran:5. Amat baik dan luwes4. Baik dan luwes3. Baik tetapi tidak luwes2. Baik1. Kurang baik

Format penilaian sikap / karakter

NoNam

a siswa

Minat baca Bekerjasama Nilai akhir1 2 3 4 5 nila

i1 2 3 4 5 Nilai

12

Nilai masing-masing indikator :Jika skore 5 nilai 100 nilai akhir diperoleh dari rata-rata nilai indikatorJika skore 4 nilai 80Jika skore 3 nilai 60Jika skore 2 nilai 40Jika skore 1 nilai 20

Skore bekerjasama :5. Dapat bekerjasama dengan semua pihak4. Dapat bekerjasama dengan kelompok tertentu tanpa diawasi guru3. Dapat bekertasama dengan kelompok tertentu selama diawasi guru2. Hanya dapat bekerjasama dengan guru1. tidak dapat bekerjasama walaupun dalam kelompok

Skore minat baca5. dapat membaca materi penuh tanggung jawab tanpa pengawasan guru4. dapat membaca materi penuh tanggung jawab dengan pengawasan guru3. kadang-kadang dapat membaca materi dengan penuh tanggung jawab2. kadang-kadang membaca materi dengan tanggung jawab jika diawasi1. kurang mampu membaca materi dengan tanggung jawab

REKAP HASIL BELAJAR SISWA

No Nama Tertulis ( 25 % )

Performent( 75 % ) Nilai akhir KD

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa Kompetensi Dasar :

8.2 Mengungkapkan dan menanggapi wacana hari besar nasional

Indikator :

1. Membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar2. Mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin sesuai dengan

aturan penulisan yang baik dan benar3. Menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat4. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam kalimat dengan

tepat

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar2. Siswa dapat mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin

sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar3. Siswa dapat menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat4. Siswa dapat mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam

kalimat dengan tepat

Karakter siswa yang diharapkan : Santun, Cermat, Nasionalis, Kerjasama

B. Materi Pembelajaran ?[psTaems\,

?kulw/grukunW/gtelu,klurhanKfip[tn\s[j]o[n[mlu

z][mkH[k[psTaem[sRpubLik\I[nDo[nsiy.zfnim[nkw/nkegiytTn\,an[lomBbfMi[nTon\sekk\pi=[po=,[f[n

punCkHcrz=[go[pnTsSni.

?s[j]oni=[psTseniksebut\figel/r[kwy=[boch,musikHnkHnkLnKe[qop]k\,anaug[lomBbusnmtrmMn\[lomBmcpt\,k[bhkegiytTnHikuk=[go[mzetTifinkm/fikni=b=sI[nDo[nsiy,k=aumu/[r[sketTaun\,mulbnJ|/fiarnNi[psTaems\,kegiytTnLisi=k[bhw/g[npdnnFzi,yaikups=

lmPum[p[nJo/m[nkw/nai=skiwteze[nNfln\,[ynFisw=

ai=wyhbezik[tonHs]ibzet\pti=k}lipG[wxspPi=pnF|lu.

(C. Sri Hartuti, 1996 : 5 – 6)

2. Wacan “Pesta Emas” inng ndhuwur gantinen aksara Latin manut EYD kang bener!

3. Gawea ukara pitakon tumrap wangsulana ing ngisor iki!1. Ingkang ngawontenaken pesta emas inggih punika kulawarga Rukun Warga Tiga

Kalurahan Kadipaten.2. Para warga ngawontenaken kegiatan lomba badminton, pingpong, busana

mataraman, lan tembang macapat.3. Kegiyatan kangge mengeti dinten kamardikan punika namanipun pesta emas.4. Pentas seni punika arupi wayang bocah, musik anak-anak, lan kethoprak.5. Kegiyatan sanesipun ingkang njalari gebyaring kawontenan ing wanci dalu inggih

punika margi-margi dipunpasangi lampu lan penjor.

4. Tembung-tembung iki tegesena, banjur gawenen ukara!a. Ngadanib. Pesta emasc. Gebyard. Penjore. Busana f. Digelarake

C. Metode/ Model Pembelajaran CTL , Cooperative-Learning: permodelan, demonstrasi, penugasan, inkuiri

D. Langkah-langlah PembelajaranPertemua

nKEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASI

WAKTU1. Kegiatan Pendahuluan

Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya.

Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.2 yang akan dicapai kepada peserta didik

Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4

siswa atau kelompok diskusi teman sebangku Guru menggunakan beragam pendekatan

pembelajaran, media pembelajaran, dan sumber belajar lain

Guru melibatkan peserta didik secara aktif dalam setiap kegiatan pembelajaran

Secara mandiri peserta didik mencermati dan membaca wacana beraksara jawa yang telah disiapkan

Dengan kreatifitasnya peserta didik mentransliterasi wacana beraksara Jawa yang telah disiapkan

Elaborasi Memberi kesempatan kepada peserta didik untuk

mengemukakan pendapat dan atau memberi tanggapan terhadap wacana yang telah dibaca

Peserta didik menyusun kalimat pertanyaan berdasarkan jawaban yang telah disediakan

Peserta didik mendiskusikan arti kata-kata penting dalam bacaan

Peserta didik yang lain memberi komentar atau menyampaikan tanggapan pada pendapat lain secara demokratis

Peserta didik berkompetensi secara sehat meningkatkan prestasi belajar

60’

Konfirmasi Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi

dan bagian-bagian teks wacana peringatan hari besar nasional

Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau

sendiri membuat kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang

sudah dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan

selanjutnya

10’

E. Sumber Belajar Sumber :

LKS Gladhi Basa Jawi 7Poerwadarminta, W.J.S. 1939. Baoesastra Djawa. Groningen, Batavia: J.B. Wolters Uitgevers Maatschappij.

Sri Hartuti, C. 1997. Pustaka Aruming Basa 1B. Yogyakarta: CV. Radhita Buana. Media : Carakan, papan tulis, alat tulis

F. Penilaian Hasil Belajar

1. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian

Jenis Bentuk Instrumen

1. Membaca wacana beraksara Jawa dengan lancar

2. Mengalihaksarakan wacana beraksara Jawa menjadi wacana aksara Latin sesuai dengan aturan penulisan yang baik dan benar

3. Menyusun pertanyaan isi wacana beraksara Jawa dengan tepat

4. Mengartikan kata-kata penting dalam bacaan dan menerapkannya dalam kalimat dengan tepat

Tes

Non tes

Tertulis

Uraian

Hasil transliterasi

Performent/Membaca wacana Jawa

1. Wacan tulisan Jawa iki wacanen kanthi lancar?kulw/grukunW/gtelu,klurhanKfip[tn\s[j]o[n[mlu

z][mkH[k[psTaem[sRpubLik\I[nDo[nsiy.

2. Wacan Jawa iki gantinen aksara Latin kang bener trep karo EYD basa Jawa!?s[j]oni=[psTseniksebut\figel/r[kwy=[boch,musikHnkHnkLnKe[qop]k\,anaug[lomBbusnmtrmMn\[lomBmcpt\,

3. Gawea ukara pitakonan tumrap wangsulan ing ngisor iki!1. Ingkang ngawontenaken pesta

emas inggih punika kulawarga Rukun Warga Tiga Kalurahan Kadipaten.

2. Para warga ngawontenaken kegiatan lomba badminton, pingpong, busana mataraman, lan tembang macapat.

4. Tembung-tembung iki golekana tegese nuli gawenen ukara kang trep!a. Pesta emasb. Penjor

c. Busana

2. Pedoman penilaian

RUBRIK PENILAIAN PRODUCTTema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

NO NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100KETEPATAN EJAAN

75KERAPIAN

251.2.3.4.

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT MEMBACA WACANA BERAKSARA JAWATema : ………….Pertemuan : ………….Hari/Tgl : ………….

NO NAMA SISWA/KELOMPOK

UNSUR PENILAIAN JUMLAH SKOOR

100PELAFALAN

20INTONASI

30KELANCARAN

501.2.3.4.5.

KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)

Soal UraianSoal nomor 3 skor maksimal 10Soal nomor 4 skor maksimal 10Nilai Uraian = Jumlah perolehan skor X 100 Jumlah skor ideal

Nilai Akhir = 1 + 2 + 3 3

---------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

6. Memahami wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar :

6.3 Memahami dan menanggapi tatakrama pergaulan

Indikator :

1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam teks bacaan2. Mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama pergaulan dalam teks bacaan 3. Menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari 4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan

A. Tujuan Pembelajaran

1. Siswa dapat menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam bacaan2. Siswa dapat mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama dalam teks bacaan3. Siswa dapat menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari

4. Siswa dapat mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan

B. Materi Pembelajaran

TATAKRAMANE SISWA MARANG GURU

Ana ing pamulangan, bocah-bocah saliyane diwulang kawruh liya-liya, becike iya diperdi bab tata krama . Upamane nalika teka mlebu sekolah ngadhep gurune , dilelatih matur : “Sugeng enjing, wilujeng enjing, sugeng sonten” lan sapanunggalane, apese iya manthuk tandha aweh hurmat. Nalika kasep mlebu kelas, kamangka wulangan wis lumaku kudu matur:”Nyuwun pangapunten, kula kasep jalaran jawah “.upamane. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkune.Nalikane nuju arep metu saka kelas marga arep menyang pakiwan, uapamane , ora kena ndadak metu mbludhus bae, nanging matur gurune dhisik: “Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingking.”Yen sesuke arep ora mlebu, iya pamit. Dene yen ana keperluan dadakan nganti ora kober nyuwun pamit luwih dhidik, ing dina sesuke nalika mlebu maneh, enggal matur apa sebabe dene wingi ora mlebu. Ana guru kang nggresah, jare saiki iki, bocah-bocah angel wulang-wulangane bab tata krama. Kudune mung arep mbantah bae, awit kira-kira bae padha nduweni panemu yen tata krama iku kudu dibuwang marga tinggalane kaum feodal.Ana uga kang ngira, yen tindak tanduk kang sarwa alus iku dianggep tindake wong kang jirih. Kosok baline, tindak tanduk kang kasar dianggep patrape wong kang kendel.Bocah-bocah kang susila, ora ateges bocah kang jirih lan ora nduweni greget maju, nanging bocah kang bisa aweh pakurmatan marang sapa bae kang pantes dihurmati. Wedi sabarang tindak kang klebu larangan lan kang mitunani wong liya. Wani ngakoni kaluputane dhewe, nanging iya wani ngandhemi bebener lan tekade kang wis dadi keyakinane.Murid kang sopan lan ngerti marang tata krama iku :1. Yen kepapag gurune ana ing dalan, ora bakal mlayu ngenthar, nyingkiri. Balik malah sareh

mapagake sarta asung kurmat kanthi manthuk.2. Yen ketemu gurune ana ing toko utawa panggonan liya, ora ndadak ndhelik amping- ampingan wong liya, nanging panggah tenang kaya ora ana sapa-sapa. Yen gurune mriksani , malah banjur asung kurmat.3. Yen ana sajrone kelas, arep nyuwun pirsa wulangan, ora ndadak enggone ngaturi sarana suwat-suwit utawa tangane ngetheki kaya yen ngundang pitik kae. Nanging sarana ngacungake tangane sarta matur :” kepareng nyuwun pirsa”.

Bocah-bocah iku ing tembe kang dadi kekembanganing bangsa. Iya nom-noman kang saiki iki kang bakal gumanti para sepuh enggone mbanjurake dadi panuntune bangsa. Mula saka iku , bocah-bocah kudu nduweni rasa-pangrasa marang ajining dhiri, ajining bangsa, kudu nggegulang tata-krama kang laras karo jamane. Aja gampang kelud marang adat pakulinan manca (luar negeri) kang ora mesthi mathuk marang tata cara kabangsan kita.Bocah-bocah kita becike padha nduweni semboyan :” Putraning bangsa kudu ngerti tata krama”.Aja dumeh wis dadi wong gedhe mardika banjur ora gelem nindakake suba sita lan unggah – ungguh marang wong tuwa lan gurune.Aja dumeh pemudha wis nate labuh bangsa, banjur ora perlu ngurmati sapadha-padha.Aja dumeh wis rumangsa pinter banjur rumangsa kudu diajeni, nanging lumuh ngajeni.Aja dumeh duwe pangkat dhuwur , banjur lali marang kamardikaning liyan lan ora ngurmati wewenanging liyan. Lire : Para murid, kajaba sregep ngundhakake kawruh,. supaya pinter ing bab wulangan, wasis ing bab kagunan , uga wajib ngerti marang tata-krama. Srawunge bocah-bocah kudu cedhak karo gurune nanging aja ninggalake tata krama lan suba sita. Ora kena matur marang gurune mung nganggo basa ngoko bae, kaya caturan karo kancane dhewe. .

(Sumber : nguripuripbasajawa.blogspot.com/ Sugeng Kariyodiharjo )

1. Tembung Wigati

Apa tegese tembung sing dicetak miring iki?a. Saliyane diwulang kawruh becike bocah-bocah uga diperdi bab tatakrama.b. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkunec. Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingkingd. Ana guru kang nggresah, jare saiki iki, bocah-bocah angel wulang-wulangane bab tata

karmae. Ana kang nduweni panemu yen tata krama iku kudu dibuwang marga tinggalane kaum

feodal.f. Bocah-bocah kang susila, ora ateges bocah kang jirih lan ora nduweni greget majug. Awake dhewe kudu ngandhemi bebener kang wis dadi keyakinaneh. Bocah-bocah kudu nggegulang tatakramai. Aja gampang kelud marang adat pakulinan mancaj. Aja dumeh wis rumangsa pinter banjur rumangsa kudu diajeni, nanging lumuh ngajeni.

2. Rembugen karo kancamu apa wae tatakramane marang guru manut wacan kasebut!3. Ngganepi Ukara

Ganepana ukara ing ngisor iki!a. Nalika teka mlebu sekolah ngadhep Pak utawa Bu Gurun aku

matur……………………………………………………………………………………b. Manawa aku telat mlebu kelas, mangka pelajaran uwis diwiwiti, aku matur

…………………………………………………………………………………………c. Mbeneri wulangan aku kebelet pipis, mula aku nyuwun idin Pak utawa Bu Guru karo

matur …………………………………………………………………………………...d. Manawa aku diparingi apa-apa dening wong liya, aku matur

………………………………………………………………………………………….e. Aku ketemu karo Bu Guru ana ing Pasar, anggonku aruh-aruh

………………………………………………………………………………………….f. Aku ora nggarap PR mula aku nyuwun pangapura karo Bu Guru karo matur

………………………………………………………………………………………….g. Aku mamitake adhiku marang jalaran lara, anggonku matur marang Bu Guru

………………………………………………………………………………………….h. Sepatuku wis rusak mula aku banjur nyuwun dhuwit Bapak kanggo tuku sepatu ,

anggonku matur ………………………………………………………………………………………….

i. Aku arep sekolah ora lali pamit marang bapak lan ibu, anggonku matur ………………………………………………………………………………………….

j. Mbeneri wulangan basa Jawa sirahku krasa mumet aku banjur menyang UKS mula aku nyuwun idin marang Pak Guru karo matur ………………………………………………………………………………………….

4. Rembugen karo kancamu bebuden luhur apa wae kang bisa didudut saka wacan kasebut!

C. Model/ Metode Pembelajaran CTL : Role Playing, demonstrasi, diskusi, tanya jawab, pemberian tugas

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan

berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 6.3 yang akan

dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta

didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi Guru membentuk kelompok diskusi siswa 3 – 4 siswa atau

kelompok diskusi teman sebangku Siswa membaca teks wacana “Tatakramane Siswa Marang

Guru” secara bergiliran Siswa menggali informasi mengenai bentuk- bentuk tatakrama

pergaulan dari berbagai sumber

Elaborasi Secara berkelompok siswa mengidentifikasi unggah-ungguh

dan tatakrama yang terdapat dalam teks bacaan Guru menugasi siswa untuk mendemonstrasikan unggah-

ungguh dan tatakrama yang ada dalam teks bacaan Siswa menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting

dalam wacana Kelompok siswa mendiskusikan unggah-ungguh dan tatakrama

pergaulan dalam kehidupan sehari-hari Siswa mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana peringatan

hari besar nasional Siswa mempresentasikan hasil diskusi kelompok Siswa menanggapi hasil diskusi yang dibacakan oleh

kelompok lain

Konfirmasi Guru memberi penguatan dan menyimpulkan isi dan bagian-

bagian teks wacana “Tatakramane Siswa Marang Guru” Guru memberi kesempatan kepada peserta didik untuk

menanyakan hal-hal yang belum dipahami Guru memotifasi siswa untuk melaksanakan unggah-ungguh

dan tatakrama dalam kehidupan sehari-hari

60’

3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat

kesimpulan Guru memberikan pertanyaan terkait materi yang sudah

diberikan Siswa menjawab Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

10’

E. Sumber Pembelajaran Sumber : LKS Gladhi Basa Jawi 7 Media : CD Pembelajaran, papan tulis, alat tulis

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi soal

IndikatorPenilaian Kunci

JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Menemukan dan menjelaskan makna kata-kata penting dalam teks bacaan

2. Mengidentifikasi bentuk-bentuk tatakrama pergaulan dalam teks bacaan

3. Menerapkan tatakrama pergaulan dalam kehidupan sehari-hari

4. Mengidentifikasi budi pekerti dalam wacana tatakrama pergaulan

Tes

Non

tes

Uraian

Performent

1. Terangna tegese tembung-tembung kang dicetak miring ing ukara iki?a. Saliyane diwulang kawruh becike

bocah-bocah uga diperdi bab tatakrama.

b. Ora kena mbludhus bae mlebu kelas terus lungguh bangkune

c. Bu Guru, keparenga kula badhe dhateng wingking

2. Apa wae tatakrame siswa marang guru?

3. Gawea tetembungan lan tindakna ing ngarep kelas!a. Manawa aku telat mlebu kelas,

mangka pelajaran uwis diwiwiti, aku matur

b. Aku mamitake adhiku marang jalaran lara, anggonku matur marang Bu Guru

4. Bebuden luhur apa wae kang bisa didudut ana ing wacan kasebut?

2. Pedoman penilaian

RUBRIK PENILAIAN PERFORMENT

NO NAMA KELOMPOK

ASPEK PENILAIAN

SKOOR50

UNGGAH-UNGGUH

BASA25

TATA KRAMA/SIKAP25

1.2.3.

LEMBAR OBSERVASI(Penerapan Unggah-Ungguh dan Tatakrama berjalan di lingkungan sekolah)

NO NAMA SISWA

MENERAPKAN UNGGAH-UNGGUH DAN TATA KRAMA RATA-

RATASERING KADANG2 TIDAK PERNAH

1234

PEDOMAN PENILAIANSoal nomor 1 skor maksimal (ideal) 25Soal nomer 4 skor maksimal 25Jumlah skor ideal soal uraian 50Nilai Akhir dalam skala 0 – 100 adalah sebagai berikutNilai Akhir = Skor Uraian + Skor Performent

---------------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar

8.3 Menulis wacana beraksara Latin

Indikator

1. Menentukan topic karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan dengan tepat

2. Membuat kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan dengan runtut

3. Mengembangkan kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menentukan topic karangan tentang peringatan hari besar nasional atau

tatakrama pergaulan dengan tepat2. Siswa dapat membuat kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional atau

tatakrama pergaulan dengan runtut3. Siswa dapat mengembangkan kerangka karangan tentang peringatan hari besar nasional

atau tatakrama pergaulan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

Karakter yang diharapkan:Santun, Cinta ilmu, ingin tahu, nasionalis, mandiri

B. Materi Pembelajaran a. Tuladha karangan bab tatakrama

TATAKRAMANE BOCAH MARANG WONG TUWA.Bangsa kang wis padha dhuwur kabudayane, ora mung wong-wonge kang wus diwasa

bae kang padha ngenggoni tata krama, nanging bocah-bocahe iya padha ngerti marang subasita.Bocah-bocah ing omah lan ing pamulangan kudu diperdi marang tata krama , supaya ing tembene ora kidhung (kaku) lan bisa ngerti marang sopan santun.Bapa biyung iya kudu merdi supaya wewatakan lan budine bocah dadi luhur, marga alusing tata kramane. Saranane ora liya , wong tuwa kudu menehi tuladha sarana pakarti , yaiku nglakoni dhewe, kejabane iku kudu tansah tlaten menehi wulangan lesan. Nalikane bebarengan mangan karo wong tuwa , bocah-bocah dituladhani kepriye carane mangan kang mawa tata krama.

Nalikane bocah-bocah dolanan karo kanca-kancane, nalikane diajak maradhayoh, kudu tansah diperdi murih ngerti marang tata krama kang becik.Upamane nalikane diwenehi apa-apa dening wong tuwane kudu diwulangi aweh panarima, klawan matur : “Matur sembah nuwun” apa “ terima kasih”. Luwih-luwih yen kang menehi iku mau wong liya, si bocah aja nganti lali nelakake atur panuwune.Yen pamit mulih , bocah iya diwulangi carane wong pamitan.Tata krama, kang ditindakake wong tuwa ing sadina-dina becik diwulangake marang bocah-bocah baka sethithik, supaya bisa kulina, satemah ing besuke banjur manjing dadi pakulinane dhewe.Yen bocah arep mangkat sekolah, becike diwajibake pamit :“Bu, kula badhe bidhal”“Mbah, keng wayah nyuwun pamit mangkat sekolah “Samono uga sawise mulih, becike iya kudu matur, apese ngetok marang wong tuwa.Mangkono yen lelungan menyang pasar utawa dolan menyang omahe kancane , kudu dikulinakake pamit dhisik, supaya ngerti marang pranatan, sarta iya ora bakal gawe bingunge sing ana ngomah.Bocah-bocah kudu dingertekake nganti manjing dadai pakulinane, yen :1. Wong memisuh iku ala, ora patut ditindakake dening bocah-bocah kang sopan.2. Wong menganggo ora dibenikake iku kurang apik, ora patut tumrape bocah-bocah kang ngerti tata krama.3. Bocah adus tanpa patelesan bebarengan karo wong akeh, karo wong akeh iku saru, ora pantes ditindakake dening bocah-bocah sekolahan.4. Wong mbebuwang ing papan kang katon dideleng wong liya iku ora sopan, ora pantes

ditindakake dening bocah kang susila.5. Wong kang gawe geger ing pasamuwan utawa tontonan iku klebu ora apik, ora pantes

ditindakake bocah-bocah pengajaran. (Sumber : nguripuripbasajawa.blogspot.com/ Sugeng Kariyodiharjo )

C. Metode/ Model Pembelajaran Metode : Penugasan, Cooperative-Learning

D. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan

berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.3 yang akan

dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta

didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa “Wiwit Aku Isih Bayi”

Guru menjelaskan isi tembang “Wiwit Aku Isih Bayi ” atau pesan tembang kepada para siswa

Guru memberikan petunjuk mengarang tentang peringatan hari besar nasional atau tatakrama pergaulan Elaborasi

Siswa mencari berbagai informasi sebagai sumber karangan yang akan dibuat

Siswa menentukan topic karangan Siswa membuat kerangka karangan Siswa mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan

utuh dalam bahasa Jawa krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimatKonfirmasi

Siswa mendapat penjelasan dari guru Siswa bersama guru bersama-sama menyimpulkan hasil

pembicaraan Siswa kembali melagukan tembang ”Wiwit Aku Isih Bayi”

60’

3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat

kesimpulan Melakukan penilaian terhadap kegiatan yang sudah

dilaksanakan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

10’

E. Sumber dan Media Pembelajaran Sumber : Pengalaman hidup, Majalah, Koran Media : Papan tulis, alat tulis

F. Penilain Pembelajaran1. Kisi-kisi

Indikator Penilaian

Jenis Bentuk Instrumen

1. Menentukan topic karangan

2. Membuat kerangka karangan

3. Mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

Non Tes Product/ Hasil karangan

Gawea karangan ngenani Unggah-ungguh tatakrama utawa Pengetan dina gedhe nasional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!

1. Goleka tema kang narik kawigatenmu

2. Gawea cengkorongane karangan3. Mekarna cengkorongan karangan

mau dadi karangan wutuh kanthi basa krama

4. Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmu

5. Irah-irahan lan isi jumbuh6. Dawane karangan akeh-akehe sarai

buku.

2. RUBRIK PENILAIAN PRODUCT KARANGANTema : …………..Pertemuan : …………..Hari/Tgl : ………….

NO NAMASISWA

UNSUR PENILAIAN

JUMLAH NILAI

100

KETEPATAN

JUDUL DAN ISI

25

EJAAN

25

UNGGAH-

UNGGUH BASA

25

KERAPIAN

25

1.2.3.

KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)

---------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP N 2 PATUK

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi :

8. Mengungkapkan gagasan wacana tulis non sastra dalam kerangka budaya Jawa

Kompetensi Dasar

8.4 Menulis wacana sederhana beraksara Jawa

Indikator :

1. Menulis kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa2. Mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka

Jawa ke dalam aksara Latin

A. Tujuan Pembelajaran

1. Siswa dapat menulis kalimat dan atau wacana sederhana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa

2. Siswa dapat mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana sederhana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa ke dalam aksara Latin

Karakter yang diharapkan:Cermat, mandiri, Kerja keras, ingin tahu

B. Materi Pembelajaran1. Angka Jawa

1 = 1 6 = 62 = 2 7 = 73 = 3 8 = 84 = 4 9 = 9

5 = 5 0 = 02. Aturan baku Nulis angka Jawa diapit pada pangkat ( ; ) Tuladha

;1; ?fw[n;36;[snTi[mte/. ( Dawane 36 sentimeter.);2;?mXm\ ;1;sur pdtirktTn\, ( Malem 1 Sura padha tirakatan.)

3. Tulisen aksara Jawa!a. 1 Januari warsa enggal.b. Yuswanipun 50 taun.c. Surya kaping 31 Desember 2011.d. Saiki taun 2012.e. Regane buku basa Jawa Rp. 17500.f. Selapan ana 35 dina.g. Sewindu ana 8 taun.h. Pandhawa cacahe ana 5.i. Indonesia mardika taun 1945.j. Aku duwe sapi 3 lemu-lemu.

4. Gantinen aksara Latin!a. ?bklHikifw[n;120;[snTi[mte/.b. ?setaunHn;12;wuln\,c. ?kurwcch[a;100;.d. ?kvCkuskels\;32;ln=;15;w[fon\;17;.e. ?[bo[bo[tTadiku;25;ki[log]m\,f. ?tmu[nsi=rwuh;16;k[bhnitih[mo[to/.g. ?tsHikixg[n;178500;rupiyh.h. ?[ynSeps/an;5;fin.

i. ?taunKbist\;366;finTen\,j. ?fink/tini;21;Ap]il\,

C. Metode / Model Pembelajaran1. Metode : Ceramah, Tanya jawab, penugasan, inkuiri

D. Langkah-langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan

berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.4 yang akan

dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta

didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa “Hanacarakai”

Guru menjelaskan isi tembang “Hanacaraka” atau pesan tembang kepada para siswa

Guru memjelaskan tata penulisan aksara Jawa tentang “Angka Jawa

Guru Memberikan contoh penulisan kata, frase, dam kalimat yang menggunakan “Angka Jawa”

Elaborasi Guru memberikan tugas menulis Jawa : Kata, frase dan kalimat

yang menggunakan “Angka Jawa” Siswa bersama teman sebangku saling belajar mengerjakan

tugas yang diberikan guru Guru memberikan tugas melatinkan kata, frase dan kalimat yang

menggunakan angka Jawa Siswa bersama teman sebangku saling belajar mengerjakan

tugas yang diberikan oleh guruKonfirmasi

Siswa diberi kesempatan untuk mempresentasikan tugas yang diberikan

Siswa lain bersama guru memberikan tanggapan atas unjuk kerja siswa

Guru memberi kesempatan kepada siswa untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

Siswa dan guru kembali melagukan tembang ”Hanacaraka”

65’

3. Kegiatan Penutup Peserta didik dibantu guru merumuskan kesimpulan mengenai

pelajaran yang sudah diterima Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

5’

E. Sumber Belajar1. Sumber :

Darusuprapto, dkk. 2003. Pedoman Penulisan Aksara Jawa. Yogyakarta: Yayasan Pustaka Nusatama.LKS Gladhi Basa Jawi 7Suryadipura, R.T, dkk. 2008. Cara Belajar Membaca dan Menulis Huruf Jawa 2. Bandung: CV. Yrama Widya.

2. Media : Papan tulis, alat tulis, Carakan

F. Penilaian Hasil Belajar

1. Kisi-kisi

IndikatorPenilaian

Kunci JawabanJenis Bentuk Instrumen

1. Dapat menulis kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa

2. Dapat mengalihaksarakan kalimat dan atau wacana beraksara Jawa yang menggunakan angka Jawa ke dalam aksara Latin

Tes Uraian 1. Tulisen aksara Jawa!a. Tamu sing rawuh

ana 42.b. Bobotku 62

kilogram.c. Aku duwe sapi 6

lanang kabeh.2. Gantinen aksara Latin!.?sesai iku ana ;30;fin.

?negrkitm/fikthun\:1945:

1 .

a. ?tmu[nsi=rwuhan;42;.

b.[bo[botKu;62;ki[log]m\,

2.a. Sesasi iku

ana 30 dina.

b. Negara kita mardika taun1945.

2. Pedoman penilaianSoal nomer 1 skor maksimal 10

Soal nomer 2 skor maksimal 10

Skor ideal 20

Nilai akhir = Jumlah perolehan Skor X100 Jumlah skor ideal

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007

-----------------------------

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN

Nama Sekolah : SMP Negeri 2 Patuk

Mata Pelajaran : Bahasa Jawa

Kelas/ Semester : VII/ Genap

Alokasi Waktu : 2 X 40 menit

Standar Kompetensi 8. Mengungkapkan pendapat dan tanggapan ke dalam berbagai ragam tulis berbahasa dan

beraksara Jawa tentang jamu tradisional Jawa

Kompetensi Dasar 8.5 Menulis karangan berbahasa Jawa tentang jamu tradisional Jawa

Indikator 1. Menentukan topic karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat2. Membuat kerangka karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat3. Mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa krama

dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

A. Tujuan Pembelajaran1. Siswa dapat menentukan topic karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat2. Siswa dapat membuat kerangka karangan tentang jamu tradisional Jawa dengan tepat3. Siswa dapat mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa

krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

B. Materi Pembelajaran1. Tuladha karangan bab jamu tradisional

RON ULAR

Obat Ampuh Demam Berdarah

Obat demam berdarah dengue ingkang paling top markotop ing dinten punika boten sanes inggih ron ular utawi ubi jalar utawi ron tela rambat. Mangga sami dipuncobi, mendheta pucuking ron tela rambat kathahipun saporsi kangge masak sayur lajeng dipungodhog mawi setunggal liter toya ngantos umob, lajeng toyanipun dipunsaring. Satungal liter toya godhogan ron ular dipununjuk satunggal dinten telas.Resep punika sampun kawentar wonten ing Pilipina kangge nanggulangi demam berdarah.

Umummipun tiyang ingkang ketaman demam berdarah dengue trombositipun lajeng mandhap saking 150 ewu ngantos dumugi 80 ewu, malah wonten ingkang kantun 20 ewu. Ananging menawi sampun dipununjuki godhogan ron ular mesthi lajeng minggah malih ngungkuli 150 ewu, kathah-kathahipun 400 ewu.

Efek sampingipun ron ular punika ugi boten wonten malah kepara ron ular punika dening tiyang-tiyang padhusunan mliginipun simbah-simbah rikala jaman penjajahan saged dipundamel pecel, dipungudhang, dipunplencing lan masakan sanesipun.

2. Gawea karangan ngenani jamu tradisional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!

a.Goleka tema kang narik kawigatenmub.Gawea cengkorongane karanganc.Mekarna cengkorongan karangan mau dadi karangan wutuh kanthi basa kramad.Gatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmue. Irah-irahan lan isi jumbuhf. Dawane karangan akeh-akehe sarai buku.

C. Metode/Model Pembelajaran Metode : Penugasan, Cooperative-Learning

D. Sumber dan Media Pembelajaran Sumber : Pengalaman hidup, Majalah, Koran Media : Macam-macam jenis empon-empon, tumbuhan berkhasiat obat, lingkungan

E. Langkah-Langkah Kegiatan Pembelajaran

Pert KEGIATAN PEMBELAJARAN ALOKASIWAKTU

1. Kegiatan Pendahuluan Guru melaksanakan apersepsi dengan memberikan pertanyaan

berkaitan dengan materi pertemuan sebelumnya. Guru menyampaikan tujuan pembelajaran KD. 8.5 yang akan

dicapai kepada peserta didik Guru memberikan motifasi belajar bahasa Jawa kepada peserta

didik

10’

2. Kegiatan IntiEksplorasi

Guru mengajak siswa untuk menyanyikan lagu Jawa”Suwe Ora Jamu”

Guru bertanya jawab kepada siswa tentang nama dan manfaat alat peraga tentang Jamu Jawa Tradisional

Siswa mencari informasi dari berbagai sumber tentang jamu Jawa tradisional

Guru memberikan petunjuk mengarang tentang “Jamu Jawa Tadisional”Elaborasi

Siswa mencari berbagai informasi sebagai sumber karangan yang akan dibuat

Siswa menentukan topic karangan tentang jamu Jawa tradisional

Siswa membuat kerangka karangan tentang jamu Jawa tradisional

Siswa mengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam bahasa Jawa krama dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimatKonfirmasi

Guru memberi kesempatan kepada siswa untuk menanyakan hal-hal yang belum dipahami

Siswa bersama guru bersama-sama menyimpulkan hasil pembicaraan

Siswa kembali melagukan tembang ”Jamu Jawa Tradisional”

65’

3. Kegiatan Penutup Bersama-sama dengan peserta didik dan atau sendiri membuat

kesimpulan Guru menyampaikan tugas untuk pertemuan selanjutnya

5’

F. Penilaian Hasil Belajar1. Kisi-kisi

Indikator PenilaianJenis Bentuk Instrumen

Menentukan topic karanganMembuat kerangka karanganMengembangkan kerangka karangan menjadi karangan utuh dalam santun bahasa Jawa karma lugu atau ngoko alus dengan memperhatikan diksi, ejaan dan keefektifan kalimat

Non Tes Product/ Hasil karangan

Gawea karangan ngenani jamu Jawa tradisional sing kok sumurupi, supaya karanganmu bisa runtut lan becik gatekna pituduh ing ngisor iki!Goleka tema kang narik kawigatenmuGawea cengkorongane karanganMekarna cengkorongan karangan mau dadi karangan wutuh kanthi basa kramaGatekna pamilihing tembung, tandha-tandha panulisan ing karanganmuIrah-irahan lan isi jumbuhDawane karangan akeh-akehe sarai buku.

2. RUBRIK PENILAIAN PRODUCT KARANGANTema : …………..Pertemuan : …………..Hari/Tgl : ………….

NO NAMASISWA

UNSUR PENILAIAN

JUMLAH NILAI

100

KESESUAIAN JUDUL DAN

ISI

25

EJAAN

25

UNGGAH-UNGGUH

BASA

25

KERAPIAN

251.2.3.4.5.

KETERANGANNILAI 90 – 100 : A (SANGAT BAIK)NILAI 70 – 89 : B (BAIK)NILAI 60 – 69 : C (CUKUP)NILAI 40 – 59 : D (KURANG)

---------------------

Mengetahui Patuk, 21 Januari 2013 Kepala Sekolah Guru Mata Pelajaran

Drs. Gunawan Drs. Sujarno NIP. 19621209 198703 1 011 NIP. 19660120 199403 1 007