33
Pequeño Diccionario Ilustrado Mixteco de Santa María Zacatepec

Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Pequeño Diccionario

Ilustrado

Mixteco de Santa María Zacatepec

Page 2: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Pequeño Diccionario

Ilustrado

Mixteco de Santa María Zacatepec

Cuarta edición (versión electrónica)

Publicado por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C.

Apartado postal 22067 14000 Tlalpan, D.F., México

Tel. 5573-2024 2012

Page 3: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Colaboradores: Pascual Gaspar Santiago y Antonia Cruz Salvador Asesora lingüística: Linda Esbenshade de Towne

© 2012 por el Instituto Lingüístico de Verano, A.C. Derechos reservados conforme a la ley.

Esta obra puede reproducirse para fines no lucrativos.

http://www.sil.org/mexico/mixteca/zacatepec/L400-DiccIlust-mza.htm

Primera edición 2002 2C Segunda edición 2005 3C Tercera edición 2011 5C Cuarta edición 2012 (versión electrónica)

Pequeño Diccionario Ilustrado Mixteco de Santa María Zacatepec (mza)

Page 4: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Ma tutu vali iya tãa ndi yi kuenda ña na kutuva ma yo kàan tuun vaa jakuaa yo ma tuun vaa maa yo ña kàan yo ñuu yo. Takan iyo yi ña jàa yo ikan na ndee ma inga ñivio yi, ta ni taan na jàkuaa na yi ndia. Ta takan kùu yi ña nuu ma tutu iya iyo kuaa nuu ma kiti kuati chiin sivi ndri, a iyo nuu tàa ndi yi chiin uvi uni tuun, ikan na kuu kaan kachin yi ma kua iyo yi ña kãan yi. Iyo ora chanini yo ña na küu jàkuaa yo ma tuun vaa, vaji kàan yo yi kunio, va ndicha ña nuu ma tutu vali iya, ni kutuva yo jàkuaa yo yi chiin ña jànaa ndaa ni yo ma kiti kuati ña iyo nuu yi, ta ikan iyo ma sivi ndri ndia.

Ma tutu vali iya, cha iyo yi chiin inga tuun ndia, ta yöve uvaa chiin ma tuun vaa kàan yo. Ta iyo ga ma dibujo nuu yi kua ña chiin kuaa tuun. Ta ma ña iyo nuu yi kùu ma: kiti kuú, andivi, chiin ñivi, ta inga tuku nakuyi ndia.

Ta kùuni ndi katituun ndi nuu ndo ña ma tutu iya töve iyo ndisaa nakuyi nuu yi ndia, vati kùu yi kuenda ña janaa yi ña yaa iyo ña kuika yo chiin ma tuun kàan yo, ta yaa vii yi ndia.

Ndatu ndi ña koto jänaa ndo ma tuun kàan ndo, ta na kutuva ma inga ñivio naja kua jàkuaa na yi, ta takan jàkuaa na, tía, ta tía ma tutu chiin ma tuun vaa kàan yo. Ta na sii kuuni ndo ña jàkuaa ndo ma tutu iya ndia.

Tutu nuu kàan yi chaa ña iyo ma ñuu yo

Page 5: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Introducción

El propósito de este libro es conservar la lengua mixteca hablada en el municipio de Santa María Zacatepec, y animar a los hablantes a leer su propia lengua. Con este fin, se presentan dibujos de diferentes objetos con la palabra que los nombra o en ocasiones con una oración sencilla que los describe. A veces uno dice que no puede leer el mixteco aunque lo hable; en este libro usted va a poder leerlo, simplemente nombrando los objetos que aparecen.

Este diccionario se distingue de entre los demás, no solamente por estar escrito en mixteco y tener dibujos en vez de explicaciones, sino que también por no estar ordenado alfabéticamente. Está ordenado por campos semánticos, es decir, por ideas que se relacionan entre sí, tales como: lo que hay en el cielo, la gente, animales, etc.

También cabe decir que no pretende ser un diccionario completo, sino que es una representación modesta de la riqueza y belleza de la lengua mixteca.

Esperamos que se conserve la lengua mixteca, que sus hablantes se animen a leer más y más libros escritos en su lengua, y que se diviertan leyendo este libro.

Page 6: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Índice Ña ìyo andivi ...............................................7

Kiti ìyo veo .................................................8 Kiti kuú.....................................................10

Kiti kuati....................................................12 Saa .............................................................14

Ndisaa ña keta jàa ma itu.........................15 Ndatiñu ña chàtiñu yo ma vee sina yo.....16

Ndatiñu ña chàsiki ma ndiakuati ..............18 Jama .........................................................19

Chiti yutun chiin verdura.........................20 Ndatiñu ña chàtiñu ma ndraii ..................22

Ñivi ............................................................23 Kuñu yo .....................................................24

Xini yo chiin ndaa yo ..............................25 Ña ìyo tichi kuñu yo..................................26

Chaa yo.....................................................26 Ma ña jàa yo .............................................27

Page 7: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

Índice en español

El mundo y lo que hay en el cielo ........................ 7 Animales domésticos ........................................... 8 Animales silvestres ............................................ 10 Insectos y otros animalitos ................................. 12 Aves ................................................................... 14 La milpa y sus derivados .................................... 15 Cosas que se ocupan en la cocina ...................... 16 Juguetes de los niños.......................................... 18 Ropa................................................................... 19 Frutas y verduras................................................ 20 Herramientas...................................................... 22 Personas ............................................................. 23 El cuerpo humano .............................................. 24 Cabeza y manos ................................................. 25 Partes internas del cuerpo humano ..................... 26 Los pies.............................................................. 26 Lo que hace la gente........................................... 27

Page 8: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

7

Ña ìyo andivi

nikandii

yoo chele

viko

ñuñivi

savi

Page 9: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

8

Kiti ìyo veo

ina

milu

tiun loo tiun kuati

kolo pii pii kuati

patu patu kuati

Page 10: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

9

kini

mbechala

jundiki

burru kuayu

tixuu

Page 11: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

10

Kiti kuu

pali koo kaa

tiñii

maá yakuin

titi

Page 12: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

11 kuañu

kunexu

isu

tiin

yukuii

chako

Page 13: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

12

Kiti kuati

ñuñu tiokó

tindaku

tiyaa

tioko tindoo

tisuma ndikani

Page 14: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

13

tiotee

tiaka

lekue tii tikandoo

lekue sanda

tioo

Page 15: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

14

Saa

luxi

chii tasu

kaun

suún

sami

Page 16: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

15

Ndisaa ña keta jàa ma itu

nuni

nii

itu

isa

ndixi

yuchan

chaá

xita

Page 17: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

16

Ndatiñu ña chàtiñu yo ma vee sina yo

koo

kisitu

kisi

tichaan

yoso

koo xaan

yachin

Page 18: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

17

nuu jàtaan yo ñuú

nduku

tayu mesa

Jàkoyo ra nii.

nii

kisi

ndoo

Page 19: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

18

Ndatiñu ña chàsiki ma ndiakuati

charpi

pelota

trompo

sundu

Page 20: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

19

Jama

cinchu

tuxini

ndichan

xikun

koton

Page 21: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

20

Chiti yutun chiin verdura

tikuaa tila

vichi

lakoso

ndoko tuun

tikuayu

ndika

peru

Page 22: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

21

yukutiti

nduti yuta

nduti

axu

yaa

tinana

tikumi

ñami

tikuiti

ikin

Page 23: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

22

Ndatiñu ña chàtiñu ma ndraii

hacha machiti

yoo

nduyu kaa

Tàchi ra chiin nduyu.

pala

martiyu

yunu

Jàtiñu ra chiin yutun yata.

yunu yuu

Page 24: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

23

Ñivi

ñivi yo

paa ndiakuati

ndiayoko

ñachanu rachanu

raii ñaa

Page 25: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

24

Kuñu yo

chaa yo

soo yo tinu yo xitin yo yuu yo

xaa yo

ndika yo

tichi yo

xandu yo

sukun ndaa yo

ndaa yo

chondo yo

sukun chaa yo

tisanda yo

siin yo

lajanga yo

chata yo

ixi xini yo

sukun yo

kondo ndaa yo

nun ndoo chaa yo

Page 26: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

25

Xini yo

Ndaa yo

chiki yo

xini ndaa yo tiin yo

ixi xini yo

soo yo

yavi soo yo

sukun yo

tee nuu yo

ixi sukua yo

tinu yo ixi tinu yo

sitin yo

ixi yoo yo

xitin yo

yavi xitin yo

ixi yuu yo

yuu yo

ñii yuu yo ixi xaa yo

ndaa kanu yo chata ndaa yo tichi ndaa yo

Page 27: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

26

Chaa yo

Ña ìyo tichi kuñu yo

yaa yo

kama yo

tixee yo

kava yo

xita chaa yo

tee nuu yo

chiti yo chiti kanu yo

nuu anima yo

anima yo

tundoko yo

suchun xini yo

iki xini yo

tichi chaa yo

chata chaa yo

sukun chaa yo xini chaa yo

Page 28: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

27

Ma ña jàa yo

Chàchi na.

Chìi ra takuii. Chìti ra.

Jakùaku ra kitarra.

Chùni ra nduku.

Page 29: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

28

Chànikaa ra. Tàan ndra chata vee.

Jàkuaa ra tutu. Tàvi ra nduku.

Jàtaka ra takuii. Kèñuu ra jundiki.

Page 30: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

29

Jàyuva ra.

Kìxi ra.

Tachi ra. Chàsiki ndra balon.

Tùchi ra kiti. Chànda ra yutun.

Page 31: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

30

Kìndaa ra ndixi.

Tàvi ra ñuu.

Chànda ra itu.

Chìtu ra itu.

Jàkee ra.

Page 32: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

31

Kàtu ña xita. Nàkata ña jama.

Jàvaa ña jama. Nàtivi ña.

Ndìko ña. Sii ña tiun.

Page 33: Pequeño Diccionario Ilustrado - SIL International...Ma tutu vali i ya tãa ndi yi kuenda ña na kutu va ma yo kà an tu un va a jakua a yo ma tu un va a maa yo ña kà an yo ñuu

32

Chàku ña. Chàkú ra.

Kùvi ra.

Chìnu ra.

Ndàvi kuuni ra. Chàni ra.