Slide 1

PERSONALNI DOZIMETRIAmela Kondo Armin ZukiBelmin DinarDemail Jusupoviuzela JeleMaida HamidoviNermina SalihoviPERSONALNA DOZIMETRIJAPojam personalne dozimetrije se ogleda u odreivanju doze koju primi pojedinac od izvora zraenja na njegovom radnom mjestu. Osobe koje rade u kontrolisanoj zoni moraju nositi line dozimetre. Kod nas se koriste termoluminiscentni dozimetri , ije je koritenje opeprihvaeno u svim razvijenim zemljama svijeta. Oni su zamjenili staru tehnologiju koja je koristila film dozimetre . U novije vrijeme razvijaju se i elektronski dozimetri. Personalna dozimetrija se vri samo kod uposlenika izloenih vjetakim izvorima zraenja, ali ne i kod osoba koje rade u uslovima povienog prirodnog zraenja.VELIINE U LINOJ DOZIMETRIJINajvanije veliine u personalnoj dozimetriji su nastale da se opiu udrueni efekti fizikih i biolokih procesa u ivom organizmu pri djelovanju zraenja. Efektivna doza E je definisana kao zbir proizvoda doznih ekvivalenata u tkivu ili organu T i odgovarajueg teinskog faktora. Tkivni teinski faktor opisuje "znaaj tkiva/organa sa stanovita izloenosti zraenja i dat je zasebno za svaki osjetljivi organ ovjeijeg tijela. Zbir svih teinskih faktora mora biti jednak jedinici.ABSORBOVANA DOZAApsorbovana doza predstavlja koliinu zraenja koju apsorbuje materija na koju jonizirajue zraenja djeluje. Jedinica za apsorbovanu dozu je grej (Gy). Dozni ekvivalent (ekvivalentna doza) tkiva ili organa dobije se sabiranjem proizvoda srednje apsorbovane doze koju vrstu zraenja R preda posmatranom tkivu ili organu i odgovarajueg radijacionog teinskog faktora. Radijacioni teinski faktor opisuje injenicu da ista apsorbovana doza (isti broj Gy) razliitih karakteristika (fotoni, neutroni, elektroni..) izaziva razliite bioloke efekte. Jedinica za dozni ekvivalent i efektivnu dozu je sivert (Sv), to je dimenziono jednako jednom Gy jer se apsorbovana doza mnoi sa bezdimenzionim faktorom. ABSORBOVANA DOZADubinski lini dozni ekvivalent je jedna od veliina koja se koriste za odredivanje doznih ekvivalenata tkiva:Tkivo na dubini 10 mmKoa na dubini 0.07 mmOno soivo na dubini 3 mm

Maksimalna godinja doza za ovjeka = 5 REM ili 50 mSvMaksimalna godinja doza za djecu i trudnice= 0,5 REM ili 5 mSv.PERSONALNI DOZIMETRIPersonalni dozimetri su napravljeni tako da su prilagoeni potrebama po veliini. Nose se u toku izlaganja zraenju, na definisanoj poziciji u odnosu na tijelo, tako da ne ometaju rad.

PERSONALNI DOZIMETRIFiziki princip po kome funkcioniu moe biti svaka pojava koju proizvodi jonizujue zraenje tako da efekat ostaje zapamen" i da se moe jednoznano povezati sa dozom zraenja:Hemijski efektiOptiki efektiTermoluminescentniPERSONALNI DOZIMETRIPored dozimetra mora postojati ureaj na kojem sa obrauju dozimetri.Informacija o dozi je rezultat primjene kalibracije na pojedinane dozimetre prethodno izloene zraenju.

VRSTE PERSONALNIH DOZIMETARATermoluminescentniFilm dozimetriElektronski dozimetri

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRITermoluminescentni (TLD) detektori su detektori izgraeni od materijala koji prilikom zagrijavanja, ako je bio izloen zraenju, emituje svjetlost. Ta svjetlost se moe mjeriti i detektovati pomou specijalnog itaa.

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRI Apsorpcijom zraenja molekule prelaze iz osnovnog stanja u pobueno. Zagrijavanjem se molekule vraaju u prvobitno stanje, to je praeno emisijom vidljive svjetlosti. Koliina svjetlosti koja je emitovana iz kristala proporcionalna je apsorbovanoj energiji zraenja. Svojstvo termoluminiscencije imaju supstance kao to su: LiF, CaF2, Al2O3.TLD ne daju informacije o energiji upadnog zraenja. Ovaj tip dozimetara koriste personalne osobe koje rade sa izvorima zraenja. Upotreba TLD-ova je rairena i smatraju se najpouzdanijim linim dozimetrom na tritu.

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETRIOsnovne prednosti su: Za koritenje nisu potrebne baterijeOitana doza ne zavisi od energije zraenjaTkivno su ekvivalentniMogu se viestruko upotrebljavatiImaju nizak prag doze

TERMOLUMINESCENTNI DOZIMETARNedostaci :

Visoka cijena dozimetara i itaa

Osjetljivost na temperaturu

FILM DOZIMETRIFilm dozimetar je najstariji i najpopularniji sistem za mjerenje doze koju je primila osoba izloena radijaciji. Njegov rad temelji se na utjecaju zraenje na optiku gustou razvijenog fotografskog filma. Sastoji se od specijalnog fotografskog filma i kasete sa filtrima koji su smjeteni u plastino kuite

FILM DOZIMETRIFiltri omoguavaju mjerenje doza razliitih vrsta zraenja. Ukoliko je film dozimetar izloen djelovanju jonizirajueg zraenja, dolazi do zatamnjenja filma koje je razmijeran dozi kojoj je bio izloen. Filmski dozimetri su vrsta hemijskih dozimetara. Polako se izbacuju iz upotrebe s obzirom na brojne nedostatke. Meu njima je najvanija velika energetska zavisnost (slab odziv na visokim energijama zraenja) i visok prag minimalne doze.FILM DOZIMETRIPednosti ovih dozimetara su:

Mala cijenaLako oitanjeMogunost arhiviranja

ELEKTRONSKI DOZIMETRIElektronski dozimetri ili, skraeno, EPD naveliko preuzimaju trite. Meutim,njihovu upotrebu i dalje prati nekoliko velikih nedostataka.

ELEKTROMAGNETNI DOZIMETRINedostaci: Za njihov rad je potrebna baterija (moe predstavljati problem u sluaju potronje).Imaju veu energetsku zavisnost u odnosu na TLD-ove, te nisu pouzdani u pulsirajuim poljima zraenja.Osjetljivi su na elektromagnetna nejonizirajua zraenja (mobitele), pa znaju davati lana oitanja.ELEKTRONSKI DOZIMETRIPrednosti :Alarm koji upozorava na poveanu brzinu dozeDirektno oitanjePraenje trenutnih doza koje prime uposleniciPodaci se mogu prebaciti na raunar gdje se vide promjene brzine doze tokom koritenja Cijena ovih dozimetara je daleko vea od TLD-ova ali se moe utedjeti kod oitanja jer nije potreban poseban ita za elektronske dozimetre.