phist notes 1

Kasaysayan saysay – katuturan, kabuluhan, kahulugan salaysay – kuwento samakatuwid, ang kasaysayan ay salaysay hinggil sa nakaraan na may saysay para sa sariling

lipunan at kultura

Alternatibong Paraan ng Pag-aaral ng Kasaysayan

kinamulatang pag-aaral: Panahong Bago KolonyalismoPanahon ng KolonyalismoPanahon Pagkatapos ng Kolonyalismo

ipinahihiwatig na kung walang kolonyalismo ay walang kasaysayan ang Pilipinas

alternatibong pamamaraan: pantayong pananaw

mga panghalip na tayo, sila, kayo, kami (batay sa kung sino ang nag-uusap at sino ang pinag-uusapan)

1. sinaunang pantayong pananaw - punto de bista ng iba’t ibang pangkat etniko- nasa iba’t ibang diyalekto- sikilikal na pagtingin sa kasaysayan- awit, epiko, salsila/tarsila

2. pansilang pananaw / pangkayong pananaw- punto de bista ng mga dayuhan- nasa wikang banyaga- bipartite view

a. panahon ng kadilimanb. panahon ng kaliwanagan

3. pangkaming pananaw- punto de bista ng mga ilustrado / elite- nasa wikang banyaga- tripartite view

a. panahon ng liwanagb. panahon ng dilimc. panahon ng muling liwanag

4. makabagong pantayong pananaw- punto de bista ng mga Pilipino- nasusulat sa wikang Filipino- kabilang ang kasaysayan ng “naipapasa-isang tabi”- gumagamit ng bagong peryodisasyon

1

PANTAYONG PANANAW

A. Pamayanan (250,000 BK – 1588)

- edad ng kagamitang batong natagpuan sa Cagayan- kaibayuhan ng Islam sa kapuluan

B. Bayan (1588 – 1913)

- pagkakatuklas ng sabwatan sa Tondo na nagpapatag sa kapangyarihang kolonyal- pagkakahati ng himagsikan at pagtatatag ng pamahalaang sibil ng Amerikano sa

Mindanao

C. Bansa (1913 – kasalukuyan)

- pagsasaPilipino ng burukrasya, malayang kalakalan- kasalukuyan

Kasaysayan ng mga “naipapasa-isang tabi”

1. kababaihan at kabataan2. pangkat etniko3. Muslim4. karaniwang tao5. milenaryong pangkat6. rebolusyonaryo

* maliban pa sa mga bayani, pinuno at mga kilalang tauhan ng kasaysayan

2

Mga Agos ng Tradisyong Kultural sa Kasaysayan ng Pilipinas

ika-8 dantaon

ika-16 dantaon

1821 1899 ca 1910 ca 1960

1. Tradisyong Aboriginal

--------------- --------------- --------------- --------------- --------------- ------------

2. Tradisyong Islamiko

--------------- --------------- --------------- --------------- ------------

3. Tradisyong Hispaniko

--------------- --------------- --------------- ------------

4. Tradisyong Nasyonalista(Liberal)

-------------- --------------- ------------

5. Tradisyong Amerikano

--------------- ------------

6. Tradisyong Nasyonalista(Sosyalista)

------------7. --------Post-Modern

hango sa lektura ni Dr. Florentino Hornedo

2 URI NG BATIS

1. pangunahing batis

- isinulat sa panahong naganap ang pangyayari, ng taong may direktang bahagi o

kaalaman sa naganap

2. sekondaryang batis

- batay na lamang sa mga pangunahing batis

- karaniwang makikita sa mga teksbuk

MGA BATIS NG KASAYSAYAN

3

1. kroniko (chronicle) - tala ukol sa mga naganap sa panahong ito ay nasulat; hindi nito

sinusuri ang mga pangyayari

2. talaarawan (diary) – personal na komentaryo, reaksyon at paghuhusga ukol sa mga

kaganapaan/karanasan

3. memoryas (memoirs) – tulad ng talaarawan ngunit naisulat ilang panahon na ang nakalipas

matapos ang pangyayari

4. ulat (report) – pormal na salaysay ng mga kaganapan sa isang partikular na panahon,

matapos ang pangyayari

5. liham (letter) – maaaring personal o opisyal na pakikipagtalastasan

6. mensaheng diplomatiko (diplomatic dispatch) – opisyal na pakikipag-ugnayan ng mga

embahador ng mga bansa

7. inskripsyon (inscription) – maikling pagpapaliwanag na nakaukit sa mga monumento o

larawan; “graffiti” – mga komentaryong panlipunan ukol sa mga napapanahong isyu

8. talahulugan / balarila (dictionary / grammar) – talaan ng wikang ginamit ng iba’t ibang

pangkat-etniko; kahulugan ng wika sa iba’t ibang panahon

9. malikhaing pagpapahayag (creative expression) - tukoy ang petsa; kabilang ang mga

bantayog, rebulto, gawang pagpipinta o paglililok, monumento, musika, panitikan na

sumasalamin sa damdamin ng mga tao sa isang particular na panahon

MGA ANTAS NG KASAYSAYAN

1. talambuhay (biography) – ukol sa buhay ng isang tao

4

2. henealohiya (genealogy) – kasaysayan ng mga pamilya (hal. tarsila/salsila – talaan ng

angkang pinagmulan ng mga Muslim na nagsisilbing patunay na sila ay nagmula sa lipi ni

Mohamad)

3. lokal na kasaysayan (local history) – kasaysayang bayan

4. pambansang kasaysayan (national history) – karaniwang ukol sa mga naghaharing-uri, mga

pinuno

5. kasaysayang pulitikal (political history) – kasaysayan ng mga partido pulitikal, pamahalaan,

saligang batas

6. kasaysayang kultural (cultural history) – halimbawa ay kasaysayan ng sayaw, pagpipinta,

pelikula

7. espesyal na kasaysayan (special history) – kasaysayan ng iba’t ibang aspeto ng lipunan (hal.

sakit, krimen, pagsasaka) o ng isang institusyon

8. metahistory – komentaryo ukol sa mga nasusulat na tala sa kasaysayan (makatotohanan ba

o hindi, batay bas a ebidensya, ano ang ginamit na paraan sa pagsisiyasat)

ANG PINAGMULAN NG PILIPINAS

5

Ang Pangalang Pilipinas

Las Islas Felipinas ay ibinigay na pangalan ni Ruy Lopez de Villalobos noong 1543 bilang

parangal kay Prinsipe Felipe ng Asturias sa kalauna’y naging Haring Felipe II

tinawag na Philippine Islands noong panahon ng Amerikano

pinasinayaan bilang Republika ng Pilipinas noong 1946

tinawag ding

o Ma-yi / Mai ng Dinastiyang Sung (ikatlong siglo BK) ayon sa tala ni Chau-Ju-Kua

o Archipelago de San Lazaro ni Fernando Magallanes

tinangkang palitan ng Republika ni Rizal (Artemio Ricarte) at Maharlika (Ferdinand Marcos)

iba pang taguri : Hiyas ng Silangan, Perlas ng Silangan, Lupa ng Araw, atbp.

Mga Teorya ng Pinagmulan ng Pilipinas

1. Teoryang Continental Drift

- ang Pilipinas ay bahagi ng nagkahiwa-hiwalay na malaking lupaing Pangaea na unang nahati sa

Laurasia / Lemuria at Gondwana

- ayon kay Alfred Wegener, ang pahihiwalay ay bunga ng puwersang sentripyugal ng mundo,

samantalang para kay Arthur Holmes, ito ay dulot ng plate tectonics

- pauumpugan ng mga continental plate (Philippine plate, Eurasian plate, Pacific plate, Indian-

Australian plate)

2. Teoryang Asyatiko

- ayon kay Leopoldo Faustino, ang Pilipinas ay nabuo mula sa prosesong diyastropismo, o

paggalaw ng balat ng mundo (folding, faulting, breaking)

- sanhi ng lindol

- dahilan ng pagkakaroon ng malalaking ilog at lambakin

3. Teoryang Bulkanismo

- ayon kina Bailey Willis, ang mga pulo ng Pilipinas ay nalikha sa pamamagitan ng pagputok ng

mga bulkan sa ilalim ng dagat

- pauumpugan ng mga plate ay lumikha ng mga kanal o trench na pinagsibulan ng mga bulkan

4. Teorya ng Tulay na Lupa

6

- ayon kina Otley Beyer at Jaime de Veyra, noong Panahon ng Yelo (Pleistocene) ay bumaba ang

lebel ng tubig ng 100-160 metro at lumitaw ang mga tulay na lupa na nag-uugnay sa iba’t ibang

pulo at lupa sa Asya (Sunda Shelf). Nang matunaw ang yelo, muling tumaas ang lebel ng tubig at

muling natakpan ang mga tulay na lupa. Ang mga sumusunod ang ginamit na mga patunay ng

nasabing teorya:

> pagkakatulad ng mga halaman at hayop sa Asya (stegodon, rhinoceros, elephas)

> pagkakatulad ng anyo ng mga bato

> pagkakaroon ng mababaw na bahagi ng Dagat Tsina sa pagitan ng Asya at Pilipinas

> pagkakaroon ng napakalalim na bahagi sa gawing silangan ng Pilipinas (Philippine Deep) na

nagpapahiwatig na ang kapuluan ang dulo ng lupalop ng Asya

PAMBANSANG TERITORYO

Lokasyon

- latitud : 4o 23’ at 20o 14’ hilagang latitud

- longitud : 116o 30’ at 127o 00’ silangang longitud

- hilaga : Taiwan, Bashi Channel

- kanluran : Vietnam, Dagat Timog Tsina

- timog : Borneo, Indonesia, Dagat Celebes

- silangan : Karagatang Pasipiko

Mahahalagang Datos

- klima ay mainit dahil malapit sa ekwador

may halos pantay na haba ng tag-init at tag-ulan

malalakas na pag-ulan dala ng hanging amihan (northeast monsoon mula Nobyembre hanggang

Marso) at hanging habagat (southwest monsoon mula Hunyo hanggang Oktubre)

- 7,107 pulo (2,870 may pangalan; 730 tinitirhan)

pinakadulong pulo : Y’ami (Batanes); Salauag (Sibutu, Tawi-Tawi)

11 pinakamalalaking pulo : Luzon, Mindanao, Palawan, Panay, Negros, Mindoro, Leyte, Cebu,

Samar, Bohol, Masbate

- lawak ng teritoryo: 300,000 km2 - lupa

1,800,000 km2 - lupa at tubig

- likas na yaman : ilog (pinakamalalaki ay nasa gawing kanluran at konektado sa Dagat Tsina),

dagat, kabundukan, kagubatan, lupang sakahan

7

- produktong agrikultural, maritima, mina, kagubatan

Doktrinang Pangkapuluan

Ang teritoryo ng isang kapuluan ay sumasakop sa mga karagatang nakapaligid, nakapagitan at nag-

uugnay sa mga pulo ng bansang arkipelago at dapat kilalanin bilang isang pulititkal na yunit

- higit na malaki ang sakop kung ihahambing sa dating hangganan na 12 milyang nautiko

RA 9522 - Philippine Archipelagic Baselines Law

• bilang tugon sa palugit ng UNCLOS noong Marso 13, 2009

• pagbabago sa baseline ng Pilipinas bilang arkipelago na hindi kabilang ang Kalayaan Islands Group

(Palawan) at Scarborough Shoal / Bajo de Masinloc (Zambales) (itinuring bilang regime of islands)

Mga Kasunduan

1. Kasunduang Paris (Disyembre 10, 1898)

binayaran ng Estados Unidos ang Espanya ng halagang $20,000,000 upang mapasakamay ang Pilipinas,

kabilang ang mga pulo ng Luzon, Visayas at Mindanao

2. Kasunduang Washington (Nobyembre 7, 1900)

binayarang muli ng EU ang Espanya ng karagdagang $100,000 upang isama sa teritoryo ng Pilipinas ang

pulo ng Cagayan, Sulu, Sibutu at iba pang maliliit na pulo sa Mindanao

3. Kasunduan ng EU at Gran Britanya (Hulyo 2, 1930)

idinagdag sa teritoryo ng Pilipinas ang Turtle Islands at Mangsee Islands na matagal ng pinag-aagawan

ng 2 bansa

4. P.D. No. 1596 (Hunyo 11, 1978)

ipinahayag ni Pangulong Marcos na sakop din ang Pilipinas ang mga pulo ng Kalayaan (Spratlys Islands,

na inaangkin din ng Malaysia, Vietnam, Taiwan at Tsina), bilang bahagi ng lalawigan ng Palawan

Kung pagbabatayan ang kasaysayan, ang Sabah o Hilagang Borneo ay bahagi rin ng Pilipinas. Ito

ay dating pag-aari ng Sultanato ng Sulu na pinaupahan sa British East India Company. Noong

1963, sumanib ang Sabah sa itinatag ng Federation of Malaysia.

MGA REHIYON NG PILIPINAS

8

P.D. 742 (Enero 1976)

- ang Pilipinas ay hinati sa 13 rehiyon kaugnay ng patakaran ng pamahalaan ukol sa

desentralisasyon tungo sa mabilis napagpapa-unlad ng bansa

- ilan sa mga batayan sa paghahati-hati ay: heograpiya, kultura, kabuhayan, dami ng tao at

pamahalaang lokal

- sa kasalukuyan, ang mga rehiyong ito ay nadagdagan ng CAR, ARMM at CARAGA, samantalang

nahati naman ang Rehiyon IV sa IV-A at IV-B

- ARMM lamang ang natatanging awtonomus na rehiyon

E.O. 36 - reorganisasyon ng mga rehiyon sa Mindanao

National Capital Region (NCR)

- nabuo sa pamamagitan ng PD 1396

- sentro ng kultura, edukasyon, pamahalaan, industriya at kalakalan

- binubuo ng 16 na lungsod at 1 bayan

Cordillera Administrative Region (CAR)

- nabuo sa bisa ng RA 6766 noong Oktubre 23, 1988

- sentro ng kulturang Ifugao

- binubuo ng 6 na lalawigan

Rehiyon I – Ilocos

- sentro ng kulturang Ilokano


Rehiyon II – Lambak ng Cagayan

- binubuo ng 5 lalawigan

Rehiyon III – Gitnang Luzon

- tinatawag na Kamalig ng Palay ng Pilipinas


Rehiyon IV – Timog Luzon

- nahahati sa IV-A o CALABARZON (5 lalawigan) at IV-B o MIMAROPA (5 lalawigan)

Rehiyon V – Bicol


Rehiyon VI – Kanlurang Visayas

- rehiyon ng asukal

9


RehiyonVII – Gitnang Visayas


Rehiyon VIII – Silangang Visayas

- tinatawag na Luklukan n Kasaysayan


Rehiyon IX – Zamboanga Peninsula (dating Kanlurang Mindanao)

- rehiyon ng goma at Luklukan ng Kulturang Espanyol

- sentro ng barter trade

- binubuo ng 3 lalawigan at ng Isabela City na bagamat matatagpuan sa lalawigan ng

Basilan ay bahaging pulitikal ng Rehiyon IX

Rehiyon X – Hilagang Mindanao


Rehiyon XI – Rehiyon ng Davao (dating Timog-Silangang Mindanao)


Rehiyon XII – SOCCSKSARGEN (dating Gitnang Mindanao)

- tinatawag na Kamalig ng Palay sa Mindanao

- binubuo ng 4 na lalawigan, kasama ang Cotabato City na bagamat matatagpuan sa

lalawigan ng Maguindanao ay bahaging pulitikal ng Rehiyon XII

CARAGA

- nabuo sa bisa ng RA 7901 noong Pebrero 23, 1995

- mula sa salitang “calagan” o “calag” na nangangahulugang lugar kung saan

naninirahan ang matatapang na tao, kabilang na ang mga pangkat ng Manobo,

Mamanua, Mandaya at Lapaknon

Autonomous Region of Muslim Mindanao (ARMM)

- nabuo sa bisa ng RA 6734


LUZON

NATIONAL CAPITAL REGION (NCR)

10

Lungsod

1. Caloocan 10. Paranaque

2. Las Pinas 11. Pasay

3. Makati 12. Pasig

4. Malabon 13. Quezon

5. Mandaluyong 14. San Juan

6. Manila 15. Taguig

7. Muntinlupa 16. Valenzuela

8. Marikina Bayan

9. Navotas 1. Pateros

REHIYON I – ILOKOS CORDILLERA ADMINISTRATIVE REGION (CAR)

1. Ilocos Norte – Laoag City 1. Abra - Bangued

2. Ilocos Sur – Vigan City 2. Apayao - Kabugao

3. La Union – San Fernando City 3. Benguet – La Trinidad

4. Pangasinan – Lingayen 4. Ifugao - Lagawe

5. Kalinga - Tabuk

6. Mt. Province – Bontoc

REHIYON II – LAMBAK NG CAGAYAN REHIYON III – GITNANG LUZON

1. Batanes - Basco 1. Aurora - Baler

2. Cagayan – Tuguegarao City 2. Bataan – Balanga City

3. Isabela – Ilagan 3. Bulacan – Malolos City

4. Nueva Viscaya – Bayombong 4. Nueva Ecija – Palayan City

5. Quirino – Cabarroguis 5. Pampanga – San Fernando City

6. Tarlac – Tarlac City

7. Zambales – Iba

REHIYON IV-A – CALABARZON REHIYON IV-B - MIMAROPA

1. Cavite – Trece Martires City 1. Mindoro Occidental - Mamburao

11

2. Laguna – Sta. Cruz 2. Mindoro Oriental – Calapan City

3. Batangas – Batangas City 3. Marinduque - Boac

4. Rizal – Antipolo City 4. Romblon - Romblon

5. Quezon – Lucena City 5.* Palawan – Puerto Princesa City

(E.O. 429; A.O. 129)

REHIYON V – BICOL

1. Albay – Legaspi City

2. Camarines Norte – Daet

3. Camarines Sur – Pili

4. Catanduanes – Virac

5. Masbate – Masbate City

6. Sorsogon – Sorsogon City

VISAYAS

REHIYON VI – KANLURANG VISAYAS REHIYON VII – GITNANG VISAYAS

1. Aklan - Kalibo 1. Bohol – Tabilaran City

2. Antique – San Jose de Buenavista 2. Cebu – Cebu City

3. Capiz – Roxas City 3. Negros Oriental – Dumaguete City

4. Guimaras – Jordan 4. Siquijor – Siquijor

5. Iloilo – Iloilo City

6. Negros Occidental – Bacolod City

REHIYON VIII – SILANGANG VISAYAS

1. Biliran - Naval

2. Hilagang Samar – Catarman

3. Silangang Samar – Borongan

4. Samar – Catbalogan

5. Leyte – Tacloban City

6. Timog Leyte – Maasin City

MINDANAO

REHIYON IX – TANGWAY NG ZAMBOANGA REHIYON X – HILAGANG MINDANAO

12

1. Zamboanga del Norte – Dipolog City 1. Bukidnon – Malaybalay City

2. Zamboanga del Sur – Pagadian City 2. Camiguin - Mambajao

3. Zamboanga Sibugay – Ipil 3. Misamis Occidental – Oroquieta City

* Isabela City (Basilan) 4. Misamis Oriental – Cagayan de Oro C

5. Lanao del Norte - Tubod

REHIYON XI – REHIYON NG DAVAO REHIYON XII - SOCCSKSARGEN

1. Compostela Valley - Nabunturan 1. Timog Cotabato – Koronadal City

2. Davao del Norte – Tagum City 2. Cotabato (Hilaga) – Kidapawan City

3. Davao del Sur – Digos City 3. Sultan Kudarat - Isulan

4. Davao Oriental – Mati 4. Sarangani – Alabel

* General Santos City (Timog Cotabato)

* Cotabato City (Maguindanao)

REHIYON XIII – CARAGA AUTONOMOUS REGION OF

1. Agusan del Norte – Butuan City MUSLIM MINDANAO (ARMM)

2. Agusan del Sur – Prosperidad 1. Lanao del Sur – Marawi City

3. Surigao del Norte – Surigao City 2. Maguindanao – Shariff Aguak

4. Surigao del Sur – Tandag 3. Sulu – Jolo

* Dinagat – San Jose 4. Tawi-tawi – Panglima Sugala

5. Basilan - Isabela City*

* Shariff Kabunsuan

13

Documents

phist notes 1