Embed Size (px)
Citation preview
Nolakoa den gure gorputza ...................................................... 10
Nolakoa den gure gorputza ................................................................. 29
Aurkibidea
1
1
Piezaz Pieza ................................................................................................................ 4
Lehen Hezkuntzarako materiala . ................................................... 8
Proposamen didaktikoa
Baliabideak
DEMODEMOA
DEMODEMOA
Konpetentzietan oinarrituriko ikaskuntzan
euskarritzen den proiektua
4
Piezaz Pieza proiektuak, Anayaren ohiko curriculum-zehaztasunean oinarrituz, hau eskaintzen du: irakasleek eta ikasleek protagonismo ahalik eta handiena edu-kitzeko moduko proiektu bat, konpeten-tzietan oinarrituriko metodologia baten bidez. Metodologia horrek bat egiten du ikasleen hurbileko errealitate pertsonala-rekin eta sozialarekin; gainera, jakin-mina sortzen du, eta erronka motibagarriak di-ren ariketa eta lan emozionalak plantea-tzen ditu; erronka horietan oinarrizko bi elementu nabarmentzen dira: ikertzea eta eginez ikastea. Hori guztia lortzeko, edukiak modu koherentean eta koordina-tuan sekuentziatu dira, ikasgai guztietan eta etapa osoan.
Ikuspegi horretan oinarrituz, eta modu malguan, proiektuak aukera ematen du hauek erabiltzeko: metodologia akti-boak, lankidetzako estrategiak, eta zi-rrarak kudeatzeko eta ekintzailetza gara-tzeko trebetasun pertsonalak eta sozialak; berdintasunaren eta inklusioaren aldeko apustua ere egiten du. Halaber, lehenta-sunezkoa da pentsamendu-estrategiak sortzen dituzten metodologiak proposa-tzea, ikasleek beren ikaskuntzak buruan gordetzeko, gogoratzeko, aztertzeko eta balioesteko.
Hizkuntza-komunikazioko konpetentzia funtsezkoa da inguruko mundua ulertze-ko ezaguerak izateko eta bizikidetzarako trebetasunak garatzeko. Beraz, Piezaz Pieza proiektuak Hizkuntza Plan antolatu
ZII
EE Z
AA
PP Z
5
eta sekuentziatu bat dauka; plan horre-tan, ikasgai guztiek hartzen dute parte, modu koordinatuan, eta, horrela, ikasleek errazago lortuko dituzte gauzak ulertzeko eta ahoz nahiz idatziz adierazteko behar diren trebetasunak.
Ebaluazioari dagokionez, eta kalifika ziotik harago joanez, funtsezkoa da ikasleek autoebaluazio-estrategiak garatzea, bai ikaskuntzei buruz hausnartzeko, bai izan-dako aurrerapenak, lorpenak eta zailtasu-nak aztertzeko, balioesteko eta agerian jartzeko.
Zeharka, etapako ikasgai eta maila guz-tietan, IKTek sustaturiko konpetentziek oinarri hauek dituzte: lanen planifikazioa, kudeaketa eta garapena; Sareko komu-nikazioa eta lankidetza, eta teknologien zentzuzko erabilera, betiere familien la-guntzaz.
Piezaz Pieza proiektu malgua da; benetako protagonistak irakasleak eta ikasleak dira, eta, protagonismo horren bidez, estrate-giarik egokienak garatzen dira konpeten-tzietan oinarrituriko ikaskuntzak lortzeko.
Piezaz Pieza
Dena lotuta duen proiektua
Hauek dira proiektuaren zutabeak:
Zutabeen gainean, funtsezko 8 pieza eraikitzen dira, eta horiek, malgutasunez, ondo lotuta
daude Lehen Hezkuntza osoko ikasgai guztiekin.
Motibazioa
Inklusioa
Berdintasuna
FamiliaMalgutasuna
Curriculum- zehaztasuna
Konpetentzietan oinarrituriko ikaskuntza
Zeregin zirraragarriak
Metodologia aktiboak
Proiektu koordinatua eta kohesionatua
6
ZII
EE Z
AA
PP Z
Funtsezko piezak
Erronketan oinarritzen den ikaskuntza gaur egungo metodologiarik mo-tibagarrienetako bat da. Konpe-tentzietan oinarrituriko ikaskuntzan euskarritzen da, eta zentzu praktikoa ematen die eskuraturiko ezaguerei; izan ere, ezaguerok ikasleen eremu hurbilarekin lotzen ditu.
Metodologia
Ikasgai guztietan antolatuta, sekuen tziatuta eta integratuta dago; lagungarria da ahozko eta idatzizko trebetasunak garatzeko, baita hizkuntza erabiltzearekin ze-rikusia duten alderdiak ikasteko ere.
Hizkuntza-plana
Ekintzailetza-trebetasunak sustatzen ditu, hiru dimentsioetan: pertsona-la, soziala eta produkziokoa. Zehar-ka sustatzen ditu ikasgai guztietan, ariketak etapan zehar apurka- apurka sekuentziatuz.
Ekintzailetzaren kultura
Pentsamendu-estrategiek ikasten ikasteko konpetentzia sustatzen dute; gainera, lagungarriak dira ikasleak beren buru barruko proze-suez jabetzeko eta jokabide zuhurra eta kritikoa izateko.
Pentsamenduaren garapena
IKTak honetarako erabiltzen dira: in-formazioa lortzeko, aukeratzeko eta helburu jakin baterako erabiltzeko; he-rritartasun digitala garatzeko, eta lanak planifikatu, kudeatu eta egiteko kon-petentziak lantzeko. Ikaskuntzarako eta ezaguerarako teknologiatzat (IETak) erabiltzen dira.
IKTak
Eskaintzen diren estrategien bidez, ikasleek parte hartuko dute beren ikaskuntzaren ebaluazioan. Hain zu-zen ere, «zer ikasi duten» eta «nola ikasi duten» aztertuko dute; aldi be-rean, portfolioa eta balioespen ob-jektiboa egiteko beste tresna batzuk ere erabiliko dituzte.
Ebaluazioa
Ikaskuntza-egoera sekuentziatuak es-kaintzen ditu, ikasleen hazkunde per-tsonala eta soziala kontuan hartzen duten ikasgai guztietan; ikasleak, ho-rrela, beren eta gainerakoen zirrarez jabetu, eta gai izango dira zirrarok ulertzeko eta kontrolatzeko.
Hezkuntza emozionala
Lankidetza-teknikak aplikatzea ona da ikasleek parte hartzeko, ikas-teko eta ardura izateko; horrela, komunikaziorako eta lankidetza-rako gaitasunak sortzen dira.
Lankidetzako ikaskuntza
7
8
Lehen Hezkuntzarako
materialaIkaslearentzakomateriala
Irakaslearentzako materialaProiektuaren gakoak (Irakaslearen webgunean eskuragarri)
Materialak honako hau azaltzen du, modu erraz eta praktikoan: proiektuaren gako didaktiko guztiak, helburuak, oinarri pedagogikoak, ga-koek etapa osoan duten segida, haiei lotutako teknikak eta egiturak, etab.
Proposamen didaktikoak Balio handikoak dira irakaskuntza-ikaskuntza prozesua bideratzeko. Ikasliburuaren orrial-deak datoz, edukiak hobeto aplikatzeko. Arike-ten soluzioak ere badatoz, baita proiektuaren gakoak aplikatzeko iradokizunak eta baliabide osagarriak ere.
Baliabideak Unitate bakoitzerako, fotokopiatzeko fitxak daude aniztasuna lantzeko, eta ebaluazio-probak ere bai. Gainera, www.anayaharitza.es webgunean, inprimatzeko baliabide osagarri gehiago eskaintzen dira.
Maila bakoitzerako
9
Ikasgelako materialaNaturaren Zientziak 1. Horma-irudiak (bizitza osasungarrirako aholkuak, urrezko hiru arauak, natura zaintzeko dekalogoa…), ikus-informa-zioko txartel-bilduma, puzzleak eta hazien kitak.
Naturaren Zientziak 2. Horma-irudiak (gorputz atalak, animaliak, ingurune naturalak…), ikus- informazioko txartel-bilduma, trokelatuak (eske-letoa eta balantza) eta hondakinak bereizteko edukiontziak.
Naturaren Zientziak 3. Horma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak), hondakinak bereiz-teko edukiontziak eta hazien kitak.
Naturaren Zientziak 4. Horma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak), 1000 handitze dituen mikroskopioa (led-argiztapena, USB-konexioa eta kamera).
Naturaren Zientziak 5. Horma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak) eta esperimentuak egiteko kita (probetak, termometroa…).
Naturaren Zientziak 6. Horma-irudiak (maila honetako eduki nagusiak), makina elektrikoak muntatzeko kita.
LiburuakMaila bakoitzerako liburu bat, konpetentzietan oinarrituta, ikasitakoa aplikatzeko. Liburuak sei unitatetan antolatuta daude eta oso modu bi-sualean aurkezten dituzte edukiak, hobeto uler-tzeko eta barneratzeko.
Pr
oiek
tu d
igita
la Ikaslearen eta familiaren webguneawww.anayaharitza.es webgunean, hezkuntzako eta kultura-aisialdiko baliabideak aurkituko dituzu; adibidez, ariketa in-teraktiboak, ikasleentzat eta familientzat interesgarria den informazioa, etab.
Liburu digitalakMaila bakoitzerako, ikasliburu osoa duen liburu digital bat; baliabide digitalak eta proposamen didaktikoa ere baditu. Hirugarren mailatik aurrera, edukiak IKTen bitartez lantzeko eta sakontzeko liburu digital bat ere izango du ikasleak.
Irakaslearen webguneawww.anayaharitza.es webgunean, material hauek aurkituko dituzu maila bakoitzerako:t Proiektuaren programazioa eta dokumentazioa.t Proposamen didaktikoa, eta, horren barruan, baliabi-
deetan datozen aniztasuna lantzeko fitxak eta ebaluazio- probak, guztiak inprimatzeko moduko formatuan.
t Proiektuaren gakoak.
t Honako hauek dituen baliabide-bankua:– Hizkuntza-plana.– Amaierako produktua (egiteko laguntzak). – Jolastuz ikasi (ikaskuntza ludikoa).– Zientzia-lantegia.– Unitate bakoitzerako baliabideak: IKTak erabiltzen jaki-
teko fitxak (herritartasun digitala), bideoak, aurkezpenak eta ariketa interaktiboak, irudi-galeriak...
– 3.-6. mailetan: «Ikasi dudana antolatu», «Portfolioa» eta «Ikasteko» atalen bertsio inprimagarriak (laburpenak, eskemak, taulak, etab.).
Webguneko baliabideak
Proposamen didaktikoa
Proba idatzien sorgailua
Piezaz Pieza
Lehen Hezkuntza
t�6OJUBUF�CBLPJU[FSBLP�CBMJBCJEFB
L
Baliabide-bankua
Naturaren Zientziak 1
AURKIBIDEA LAGUNTZA
anayaharitza.es
ERANSKINAK
Naturaren Zientziak
1Lehen Hezkuntza
Proiektuaren
programazioa eta
dokumentazioa
1 Nolakoa den gure gorputza
Unitatearen aurkezpenaIkasleei gorputza kanpotik nahiz barrutik nolakoa den aurkezteaz arduratzen da lehen unitate hau. Horretara-ko, hainbat modutara erakutsiko dira edukiak, hala nola irudiekin, testuekin, ariketekin, lan-proposamenekin, etab.
Edukiok izenburu hauetan batera daitezke:
t� Gorputz-atalak kanpotik.
t� Bost zentzumenak.
t� Gorputza barrutik: garuna, birikak, bihotza, urdaila, hesteak...
t� Hezurrak, artikulazioak eta muskuluak.
t� Zirrarak.
Ikasleen partaidetza sustatzen du unitateak, eta bertako jarduera eta lanek, berriz, ikasitakoa aplikatzea eskatzen dute.
Giza gorputza barrutik nahiz kanpotik ezagutzea da erronka, eta hori erakusteko, giza gorputzaren horma-irudia egin beharko da. Lan nagusiaren amaieran, giza gorputzaren silueta duen horma-irudi bat egingo da. Hala, erronka gainditu dela erakusteaz gain, gela apainduko da eta ikasleen arteko harremanak hobetuko dira.
Unitatean zehar, hainbat ariketa proposatzen dira funtsezko beste pieza batzuk osatzen dituzten edukiak garatzeko.
Unitateak helburu hauek ditu:
t� Gelako apainketaren bidez ikasleak motibatu; beren gorputza irudikatuko dute horma-irudi batean, gorpu-tzaren ikasketan murgiltzeko.
t� Ikasleen pentsamendua eta hizkuntza-komunikazioa garatu, ahozko komunikazioa bereziki, zentzumenekin loturiko galdera irekien bidez.
t� Zientziaren, esperimentazioaren eta abarren inguruko interesa piztu, zentzumenen erabilera kontzientearen bidez.
t� Emaitzak idatziz aurkeztu, marrazkien bidez; kasu ho-netan, gorputzaren eta gorputz kanpoko nahiz barruko atal batzuen marrazkien bidez.
t� Aurpegiko muskuluen ikasketa baliatuz, zirrarak iden-tifikatu eta adierazi.
Baliabideak eta materialakUnitatea lantzeko, ikasleen liburuaz eta proposamen di-daktiko honez gain, erabilgarri izango zaizkizu honako hauek:
t� Liburu digitalean eta Anaya Educación webgunean (www.anayaharitza.es) jasotzen diren material digitalak. Besteak beste, honako hauek:
– Unitatean lantzen diren edukiei buruzko irudi-galeriak: giza aniztasuna, usainak, zaporeak, testurak, zirraren adierazpena, etab.
– «Imitatzeko hotsak» baliabide digitala, adin-tarte ho-netako haurrek erraz imita ditzaketen soinu arruntekin.
– «Gorputz barruko beste atal batzuk» eta antzeko aurkezpenak.
– «Jolastuz ikasi» ataleko ariketa didaktiko, interaktibo eta ludikoak
– Hainbat infografia, hizkuntza-trebetasunak lantzeko: ahozkoa, entzumena, irakurmena eta idazmena.
– Jaitsi daitekeen gelarako materiala, unitatean landu-tako edukiei buruzko irudiekin, besteak beste gorputz-atalei, aurpegiko atalei eta zentzumenei buruzkoekin.
t� Gelarako materialak, hala nola horma-irudiak.
t� Unitatean jorratutako edukiekin lan egiteko materialak, adibidez:
– Bost zentzumenen funtzionamendua lantzeko zenbait objektu, hala nola laranja bat, lore bat edo izotzez beteriko edalontzi bat.
– Hezurrak, birikak, etab. ikus daitezkeen erradiografiak.
Edukia azaltze eta jorratze aldera, interesgarria izan dai-teke honako hauen erabilera:
t� Arbela, arbel digital interaktiboa, gailu elektronikoak (ordenagailua eta tableta kasu), etab.
Gainera, ariketak eta proposatzen den lana garatzeko, beharrezkoa izango da honako hauek baliatzea:
t� Guraizeak eta kolorezko arkatzak.
t� Paper jarraitua.
Sarrera
10
Unitatearen edukiak
Oinarrizkokonpetentziak
Hasierako orrialdea – Hasierako egoera – Erronka – Amaierako produktua
KHLKZK
Honelakoa da gure gorputza – Giza gorputzaren kanpoaldeko atal nagusiak:
burua, enborra eta gorputz-adarrak – Giza gorputzaren kanpoaldeko zenbait atal:
aurpegia, bularra, sabela, hanka, oina...
KHLKZK
Bost zentzumenak – Bost zentzumenak: ikusmena, entzumena,
usaimena, dastamena eta ukimena – Zentzumen-organoak: begiak, belarriak,
sudur-barnea, mingaina eta azala
KHLK ZKIIK
Erabili zentzumenak – Jarduera zientifikoa – Zentzumenen funtzionamendua
KHLKZKIIKKKKDAKPIGKEBJ
Gure gorputza barrutik – Giza gorputzaren barrualdeko organo nagusiak – Giza gorputzaren organo nagusien funtzioa
KHLKZKKKKDAKPI
Eskeletoa dugu – Hezurrak – Artikulazioak
KHLKZK
Mugitu egiten gara – Muskuluak – Zirrarak
KHLKZKGKGZNEK
Amaierako orrialdeak – Ikasi dudana antolatu – Zer ikasi dudan – Nola ikasi dudan
KHLKZKKKKDIIKAKIJGKEBJ
(IIK): Ikasten ikasteko konpetentzia: pentsatzen jakitea eta ikastea. (NEK): Norberaren ekime-nerako konpetentzia: egiten eta ekimenez jokatzen jakitea. (GKEBJ): Gizarterako konpetentzia: elkarrekin bizitzen jakitea. (AKIJ): Autonomiarako konpetentzia: izaten jakitea. (KKKD): Ko-munikazio-konpetentzia eta konpetentzia digitala: komunikatzen jakitea. (GKGZ): Gizarterako konpetentzia: gizarte-zientziak. (KHLK): Komunikazio-, hizkuntza- eta literatura-konpetentzia: hizkuntzak eta literatura. (MK): Matematikarako konpetentzia: matematika. (ZK): Zientziarako konpetentzia: naturaren zientziak. (TK): Teknologiarako konpetentzia: teknologia. (AKMD): Arterako konpetentzia: Musika eta Dantza. (AKPI): Arterako konpetentzia: plastika eta Ikus-entzunezko adierazpena. (MKGH): Motrizitaterako konpetentzia: gorputz-hezkuntza.
Hemen aurkituko dituzu garatuta gakoei lotutako teknikak: Piezaz pieza.
Proiektuaren gakoak.
Funtsezko piezakHizkuntza-planat�Nola egin horma-irudia
(azalpen-testua).t�Hizkuntza-trebetasunak:
ahozkoa, entzumena, irakurmena eta idazmena.
Pentsamenduaren garapenat�AGA (Alderdi Guztiak
Aztertu).t�Ezaugarri-gurpil bakuna.
Lankidetzako ikaskuntzat�Ideia-biltzarra.
Hezkuntza emozionalat�Kontzientzia emozionala:
oinarrizko zirrarak identifikatu.
Ekintzailetzaren kulturat�Nork bere burua ezagutu
(dimentsio pertsonala): atsegin dudana eta atsegin ez dudana.
IKTakt�Unitate bakoitzerako
baliabideak: bideoak, aurkezpenak, ariketa interaktiboak...
t�Jolastuz ikasi.
Ebaluazioat�Zer lortu dut? t�Nola sentitu naiz?t�Nola sentitu naiz
talde-lanean?
11
Edukiak eta konpetentziak
12
8 zortzi
Nolakoa den gure gorputza1
©©Hñóa<=s~ò∆ *+d89å »i67kxya<=s~òt45u45r45t:;eNOå! DnoeHIn89å *+d89å ∆bDEeHIr45r45i89å, »i67kxya<=sÑÖg|}eJKl89å *+a45p89a45i45n89d45¤ *+g`aa67bDEÞ *+d89a89g`aø ÀeHIt89å *+gjki45zxyå *+g`ao>?r45p45u45t45zxyå »i67kxya<=s~ò∆ ∆bDEeJKh89a45® *+d45u89gjk¤.
Hasierako iradokizunakIkasleek Haur Hezkuntza ikasi badute, baliteke edukien, idazketa-ira-kurketaren eta grafomotrizitatearen inguruko ikaskuntzak bereganatu izana; ez bada hala izan, aldez aurreko ezagutzak bestelakoak izango dira. Hori dela-eta, elkarrizketari ekitea gomendatzen da, ikasleen mai-laren eta aniztasunaren inguruko hasierako diagnosia egite aldera.
Ikasleen etapa honetan, kontuan hartu behar da zenbait kasutan gor-putzaren eskema eta lateralitatea finkatu gabe egon daitezkeela. Ger-takari horri aurre egiteko didaktikak erabiltzea komeni da.
Unitatean gizakion aniztasun zabala egiaztatuko dela aprobetxatuz, in-klusioarekin loturiko alderdiak jorra daitezke, hala nola desberdintasun fisiko eta intelektualekiko errespetua eta enpatia.
Erronkaren segida
Unitateari hasiera ematen dion irudiak adin-tarte honetako ikasleentzat oso zi-rraragarria den egoera bat irudikatzen du: lehen eskola-eguna. Ikasleek ez dute elkar ezagutzen, gelak apaindu gabe daude...
Irudian txertatu den testu laburrak elkarriz-ketaren partaide bilakatzen du irakurlea, eta, hala, irudiaren bidez adierazten den egoera azaltzen saiatzen da.
Irudi eta testu gisa aurkezten den hasierako egoera hau unitatean landuko diren edu-kiei buruzko galderak egiteko erabil daite-ke. Honakoak iradokitzen ditugu, adibidez:
– Zer pertsona ageri dira irudian eta non daude?
– Zertaz ohartu da hizketan ari den neska-toa?
– Zer ikasi behar dute gela honetako hau-rrek?
– Haur hauen ikaskideak izango bagina, nola lagun geniezaieke?
Hasierako pizgarri honi esker ikasleek, beharbada, enpatia sentituko dute; izan ere, antzekotasunak izan ditzake bizi du-ten egoerarekin, eta proposatzen den lana aurreratzeko balio dezake. Ikasleek beren gelaren sorreran parte hartzea da lan ho-rren helburua, ikaskuntza-espazio horretan segurtasuna, erosotasuna, konfiantza, elka-rrizketa, etab. nagusitu daitezen.
Hasi
Hasierako egoera laburbildu
Erronka proposatu
Hasierako egoera aurkeztu eta nork bere burua nahiz ikasta-roan parte hartuko duten per-tsonak ezagutzeko beharraren inguruan hausnartu eta gela pertsonalizatu, objektu apain-garriekin, ikaskuntza-espazioak konfiantza eta elkarrizketa susta ditzan.
Kanpoko nahiz barruko gorputz-atal nagusiak ezagutu, baita horiek zer funtzio betetzen du-ten ere. Hala, horma-irudi bat egingo da zer ikasi den era-kusteko eta, horrez gain, gela apaintzeko.
13
9
U·1
Gainditu dudala erakusteko… giza gorputzaren
horma-irudiak egingo ditut
Erronka gainditzeko...
ikertu eta ikasi
©©Nñóo@Al89a67kxyoBCa67k *+g`aa45r:;eHI> »j`aa67kVWi45>, »i67kxya<=sÑÖg|}eJKl89å *+a45p89a45i45n89d45¤ ÀeHIt89å »i67kxya<=s~ò∆. Nñóo@Al89å ÀeNOgjki45> *+d:;eHIzxya67kvweNOgjk¤ *+d:;eHIn89å
∆bBCa45t:;eHIr89å?
Erronka bat dugu zuretzat
AVWp89a45i45n89d45u67kxyø *+d45u89gjk¤ »i67kxya<=sÑÖg|}eJKl89å»t89a67l89d:;eJKkxyå, *+gjki45zxyå *+g`ao>?r45p45u45t45zxya45r45∆ ∆b>?u45r45u45ztukxyø »i45n67f`ao>?r45m89a45zVWi89oBCå
ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z?
GORPUTZAZENTZUMENAK ETA
ZERTARAKO ERABILTZEN DIREN
GORPUTZA BARRUTIK
1
Urra
tsa
2
Urra
tsa
3
Urra
tsa
Ikasleak motibatzeko egoera aurkeztu ondoren, erronka planteatu behar da. Horren bidez, unita-tean garatutako edukiak barneratuko dira; kasu honetan, gorputz-atal nagusiak ikasiko dira, eta giza gorputzaren funtzionamenduari buruzko oi-narrizko alderdietako batzuk ezagutuko.
Ikasketa-prozesu honen arabera, amaierako pro-duktua sortu beharko da, eta produktu horrek, era berean, agerian utziko du ikasketa-proze-sua. Kasu honetan proposatzen den zereginaren amaierako produktua giza gorputzaren silueta-ren horma-irudi bat izango da.
Erronka aurkeztu
Nola gainditu erronka Nola erakutsi gainditu dudala
Hona hemen erronka gainditzeko zer egin behar den:
t�Gorputzaren kanpoaldeko atal nagusiak identifikatu eta horien kokalekua zehaztu.
t�Bost zentzumenak eta horien funtzioa ezagutu, eta da-gozkien organoekin erlazionatu.
t� Zentzumen bakoitzak nola funtzionatzen duen jakin.
t�Giza gorputzaren barrualdeko atal nagusietako batzuk identifikatu: garuna, birikak, bihotza, hezurrak, musku-luak eta artikulazioak...
t�Unitatean proposatzen diren ariketak egin.
Erronka gainditu dela erakusteko, giza gorputzaren siluetaren horma-irudi bat egin behar da. Horretarako, honako hauek egin behar dira:
t� Lanean (1., 2. eta 3. urratsetan) deskribatzen diren ariketa guztiak egin, honako hauek alegia:
– 1. Urratsa. Bikoteka, beren silueta marraztuko dute ikasleek paper jarraitu ba-tean, eta gorputzaren kanpoaldeko atal nagusiak adieraziko dituzte.
– 2. Urratsa. Giza gorputzaren horma-irudian, gorputzaren barrualdeko atal ba-tzuk marraztuko dituzte ikasleek, besteak beste garuna, bihotza, hezurrak...
– 3. Urratsa. Horma-irudi guztiak batuko dira, liburuen antzera. Jarraian, gelako tokiren batean kokatuko da (horma, txokoa...) horma-irudien liburua, objektu apaingarri gisa.
Hizkuntza-planaHizkuntza-trebetasuna: entzumenaHasierako irudian ageri den testua irakurketa ozena egiteko aprobetxa daiteke; hala, entzu-men aktiboa egin beharko dute ikasleek, eta igorritako mezuaren inguruan hausnartu.
IKTakIrakasleen liburu digitaleko baliabideak
Liburu digitalean bideo-ipuin bat aurki dezake-zu; bertan, lehen eskola-eguneko ohiko egoera-ren inguruko kontakizuna egiten da. Ikus-entzu-nezko baliabide hau motibagarria izan daiteke, sarrera gisa.
Bideo-ipuina ikusi ondoren, hainbat galdera egin daitezke bai ulermenaren inguruan, bai aldartearen diagnosia egiteko, hala nola zeri buruzkoa den istorioa, zer pertsonaia agertzen diren, nola sentitzen zareten lehen eskola-egu-nean.
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
14
10
Glmo>?r45p45u45t45z-*+a89d89a45r45r89a67k
∆bDEeTUsÑÖoBCå ÀeTUsz{kVWu89å ∆h89a45n67kxyå *+o>?i45n89å
1 ©©L xyo>?t45¤ »p45i:;eHIzxyå ∆bBCa67kxyo>?i45t45zxyå ∆bDEeHIr:;Þ ∆l:;eJKkVWu89a45r:;eJKkVWi45>.
Hñóa45u:;eJKk *+d45i45r89å *+gjku45r:;Þ *+g`ao>?r45p45u45t45zxya45r:;eHI> *+a45t89a67¬ »n89a89gjku<=s~òi89a67k:
Honelakoa da gure gorputza
hamar
4
Bpqu45r45u89å
E VWn67bBCo>?r45r89å
4
4
»i67l:;eNOå *+a45u45r45p:;eNOgjki89å
∆b>?u67l89a45r45r89åÃsÑÖa67bDEeJKl89å
Metodologia-iradokizunakZirkulu moduan antola daiteke gela, ikasleek ikaskide guztiak aldi berean ikusi ahal izateko. Antolaketa horren arabera, edukia era honetan aurkeztea gomendatzen da: irakasleak edo ikasleren ba-tek kanpoko gorputz-atal bat izendatuko du, eta gelakideen edo liburuko informazioaren laguntzarekin, bere gorputzean seinalatuko du ikasleak. Jarraian, gainerako ikasleek izendatuko dute, eta nork bere gorputzean non dagoen adieraziko du.
Hainbat bitxikeria konta daitezke giza gorputzaren inguruan, adi-bidez:
t�Gorputzaren simetria; erdialdean irudizko lerro bat marrazten bada, bi zati berdinetan banatzen da giza irudia.
t�Pertsona helduen gorputzak buruak bider zazpi neurtzen du gutxi gorabehera; 6-7 urteko haurren kasuan, aldiz, txikiagoa da propor-tzio hori, hots, burua bider bost.
Pertsonen arteko desberdintasunei buruz hitz egiteko balia daiteke giza gorputzaren kanpoaldeari buruzko ikasketa, hala nola ilearen, azalaren eta begien koloreari eta motei buruz. Horrez gain, balioetan oinarritutako heziketari loturiko alderdiak jorratzeko balia daiteke, bes-teak beste desberdintasun fisikoekiko errespetua.
Ariketei buruzko iradokizunak1 eta 2 Ikasleek kanpoko gorputz-atal nagusiak identifikatu ditzatela
eta horien kokalekua zehaztu dezatela da ariketa hauen helburu na-gusia.
Egiaztatu ezazu ikasleek behar bezala egiten dituztela, eta lagun ie-zaiezu zailtasunak dituzten ikasleei.
Funtsezko piezak
Hizkuntza-planaTrebetasuna: idazmena
Giza gorputzaren siluetaren horma-irudia egitean, azalpen-testuen idazketa jarriko dute praktikan ikasleek. Lana amaitzeko, giza gorputzaren siluetaren horma-irudia egin beharko dute ikasleek; horretarako, gorputz-atalak marraztu eta horien izenak idatzi beharko dituzte. Azalpena emateko, lagungarri izan daiteke liburu digitaleko «Erronka bat dugu» ikus-entzunezko balia-bidea.
IKTakanayaharitza.est�Baliabide-bankuko «Unitate bakoitzerako
baliabideak» atalean ariketa interaktibo bat aurkituko duzu gorputz kanpoko atal nagusien identifikazioarekin lan egiteko. Ariketa digital hori taldeka egin daiteke arbel digital interaktiboak, ordenagai-luak, proiektoreak, etab. erabiliz gero.
t�Baliabide-bankuko «Hizkuntza-plana» ata-lean hainbat infografia aurki ditzakezu ari-ketak egiteko behar diren hizkuntza-trebe-tasunak lantzeko: entzumena eta ahozkoa.
Hizkuntza-planaTrebetasunak: irakurmena eta entzumena
t�Los derechos de la Infancia liburua irakur-tzea gomendatzen da; bertan, NBEren
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
15
11
U·1
2 IVWzvweHIn89d89a45t45¤ ÃsÇÉeHIi45n89a67l89a45t45u45t89å *+d89a45u89d:;eHI> *+g`ao>?r45p45u45t45z *+a45t89a67l89a67k ÀeHIt89å »m89a45r89g`ao>?t45¤ ∆l89a45u67kVWi89a67k ∆kxyo@Al89o>?r:;Þ-∆kxyoBCd:;Þ ∆h89o>?n:;eHI> *+a45r89a67bDEeHIr89å:
Binaka jarrita, gure silueta marraztuko dugu; gero, ikasi ditugun gorputz atalak izendatu eta seinalatuko ditugu.
32
hamaika
å
-*+a45>
-ÀeHIt89a45>
-ÀeNOa45>
1Urratsa
Haurren Eskubideei buruzko Hitzarmenaren printzipioak jasotzen dira, eta haur guztiei beharrezko zaintzak, babesa eta hezkuntza bermatzeko helburua dute.
Anaya Infantil y Juvenil argitaletxeak argitara-tutako liburua da.
t� Ikasleen liburuan jasotzen den informazioa ozen irakurtzea gomendatzen da, baita propo-satutako ariketen enuntziatua ere.
Lankidetzako ikaskuntzaEntzulearen eskaria
Talde handian, hitz berri garrantzitsuenekin jo-lastuko da, hau da, Naturaren Zientzien ikus-pegiaren, hitzek dituzten hizkien eta abarren ondorioz garrantzitsuak diren hitzekin. Hitzok ai-patu edo gelako lekuren batean idatzi daitezke, besteak beste. Horretarako, irakasleak galderak egingo ditu: zer hitz sartuko ditugu hitz zientifi-koen gure taulan?
Ikasleen eskura beharrezko materiala jartzea ko-meni da (kolorezko arkatzak, paper jarraitua...), ariketa egin ahal izateko.
Bikoteka, noren silueta marraztuko duten erabaki behar dute ikasleek. Jarraian, bestearen silueta marraztu beharko dute paper jarraituan.
Erronka: 1. urratsa
Ariketa osagarriakt� Ikasleen artean deskriba-
penak egin gorputzaren kanpoaldearen inguruan. Horretarako, itxura fisikoa-ren inguruko definizioak gogora daitezke, ile-mo-tari eta -koloreari nahiz begi-koloreari eta -itxurari loturik, besteak beste.
t�Gorputzaren siluetarekin kateak egin, irudian ikusten ditugunak be-zalakoak, giza gorputzaren simetriaren kontzeptua azaltzeko.
t� 1 eta 2 zenbakiekin jolastu, eta gorputz kanpoko atalekin. Horreta-rako, hainbat galdera plantea daitezke: zenbat beso, buru, sabel, oin, etab. ditugu? Galdera mota hauen erantzuna 1 edo 2 izango da beti.
t�Giza gorputz-atalak erlazionatu animalien gorputz-atalekin. Adibi-dez, hankak, muturra eta ahoa edo sudurra, bizkarra...
t�Giza gorputzaren inguruko testuen pasarteak irakurri, hala nola poemak eta ipuinak, ikasleek edukia beste ikuspegi batetik −litera-turaren ikuspegitik− jorra dezaten edukia.
16
12
— ZvweHIn45t45zVWu45m:;eHIn89a67k 5 *+d45i45r89å:
5 zvweHIn45t45zVWu45m:;eHI> *+d45i45t45u89gjk¤.
1 Glma45i45n45i89d89a45t45zVW∆ ∆bBCo@Akxya67l89a67k ÀeHIt89å zvweHIn67bBCa67kVWi89å.
ÀeHIn45t45zVWu45m:;eHIn89å
»u67kVWi45m:;eHIn89å
»i67kVWu<=s~òm:;eHIn89å
»i67kVWu<=s~òm:;eHIn89å ÀeHIn45t45zVWu45m:;eHIn89å »u<=sÑÖa45i45m:;eHIn89å *+d89a<=s~òt89a45m:;eHIn89å »u67kVWi45m:;eHIn89å
Bost zentzumenak
»u<=sÑÖa45i45m:;eHIn89å
hamabi
*+d89a<=s~òt89a45m:;eHIn89å
Metodologia-iradokizunakEdukia azaltzeko, ikasleen liburuko informazioan oinarritzea iradoki-tzen da. Orrialdea proiektatzea komeni da, gelakide guztiek ikusteko moduan. Hartara, ikaskuntzen ulermena eta bateratzea sustatuko du-ten estrategia ireki eta parte hartzaileak errazten dira.
Hainbat bitxikeria konta daitezke zentzumenen inguruan, adibidez:
t�Belarria, entzumenaren organoa izateaz gain, gorputzaren oreka-ren organoa da. Sostengatzeko oinarri gutxi izanda ere, gorputzak erori gabe mantentzeko duen gaitasunarekin du zerikusia.
t�Dastamenak ez ezik, usaimenak ere hartzen du parte elikagaien za-porea hautematen dugunean. Hori dela-eta, elikagairen bat jatean eta, sudurra estalirik izateagatik, usaindu ezin dugunean, etab., elikagaiak zaporerik ez duela ematen du, edo zaporea desberdina dela.
Eduki hau jorratzean, zentzumenen zaintzarekin loturiko alderdiak lan-du daitezke. Horretarako, har itzazu kontuan aholku hauek: t� Ikusmena zaintzeko:
– Argi nahikoa duten lekuetan irakurri, idatzi, etab. – Ez ukitu begiak esku zikinekin. – Bisitatu aldian-aldian oftalmologiako eta optikako adituak, ikus-men-azterketa egiteko.
– Ez ikusi telebista, ordenagailua edo tableta ilunetan.t�Entzumena zaintzeko:
– Zarata eta soinu gogorrak saihestu.t�Usaimena zaintzeko:
– Kontuz ibili zintz egitean. – Saihestu usain gogorrak.
t�Dastamena zaintzeko: – Jan ondoren hortzak garbitu. – Saihestu jaki oso beroak.
Funtsezko piezak
Pentsamenduaren garapenaAGA (Alderdi Guztiak Aztertu)
Arazo-egoerak planteatzen duen galderak ikasleek zentzumenen garrantziaren ingu-ruan hausnar dezatela bilatzen du. Hala, pentsamendua garatuko dute; izan ere, al-derdiak identifikatu beharko dituzte analisia egiteko, eta zentzumenen gabeziak izango lituzkeen ondorioen azterketa egin beharko dute.
Ariketa egiteko, talde-estrategia irekiak eta parte hartzaileak erabiltzea iradokitzen da, partaidetza, ahozko adierazpena, etab. sus-tatze aldera. Adibidez, lankidetzan ikasteko egiturak erabil daitezke.
Lankidetzako ikaskuntzaIdeia-biltzarra
3. ariketa egiteko, lankidetzan ikasteko egi-turak erabil daitezke, elkarrizketa eta partai-detza sustatze aldera.
IKTakanayaharitza.es
t�Baliabide-bankuko «Unitate bakoitzerako baliabideak» atalean, «Bost zentzume-nak» abestia aurki dezakezu. Beste mota bateko ariketa osagarriak egiteko balia daiteke, horien bidez, bestelako trebeta-
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
5
17
13
U·1
AG
A
2 Z vweHI® zvweHIn45t45zVWu45m:;eHI> ÀeHIr89a67b>?i67l45t45zvweHI> *+d89å *+g|}eJKh45i:;eHI> *+a45r89g`aa45ztukVW∆ ∆bBCa67kxyo>?i45t45zvweNOa45>? L xyo>?t45¤.
3 Z vweHIr89g`aa45t45i67k *+d45i45r89å *+g`aa45r45r89a45n45t45zVWi45t<=s~òu89a67k zvweHIn45t45zVWu45m:;eHIn89a67k? EVWr89a45n45t45zVWu45>.
hamahiru
t�Ukimena zaintzeko:
– Ez ukitu erredurak sor ditzaketen gainazal oso beroak.
Ariketei buruzko iradokizunak1 eta 2 Ikasleek zentzumenak identifika ditzatela eta horiek zer funtzio
duten ezagutu dezatela da ariketa hauen helburu nagusia. Egiaztatu ezazu ikasleek behar bezala egiten dituztela, eta lagun iezaiezu zail-tasunak dituzten ikasleei.
3 Ariketa honetan, edukiak besterik gabe memorizatzeaz eta uler-tzeaz gain, horien garrantzia ebaluatu beharko dute ikasleek; ha-la, zentzumenekin loturiko mugak dituzten pertsonak baloratu eta errespetatuko dituzte, adibidez, ikusmen- edo entzumen-des-gaitasuna duten pertsonak. Ariketa errazteko, galdera hauek egin daitezke, adibidez: Zer gertatuko litzateke zentzumenen bat izan-go ez bagenu: ikusmena edo entzumena? Zer gauza ezingo ge-nuke ikusi? Nola komunikatuko ginateke besteekin?
Ariketa osagarriakt� Zentzumenak erabiliz jolastu. Joko hauek proposatzen dira:
– Estatua. Musika jarriko da aldizka, eta horren erritmoaren arabera mugitu ala geldituko dira jokalariak, hots, musika entzuten bada, mugitu egingo dira, eta entzuten ez bada, gelditu; musikarik en-tzuten ez den bitartean, geldirik geratuko da gorputza, estatuak bezala.
– Itsu-itsuka. Partaideetako batek begiak estalirik ditu, eta beste partaide bat harrapatu eta nor den asmatu behar du; horretarako, bere zentzumenak erabiliko ditu. Lortuz gero, haren postura igaro-ko da harrapatutako pertsona.
t�Hainbat egoera planteatu, zenbait ekintzetan zentzumen bat baino gehiago erabiltzen dela uler dezaten ikasleek. Adibidez, jaten den bitartean film bat ikustean, ohea egitean...
sunen garapena sustatzeko, hala nola adieraz-pen musikala eta psikomotrizitatea; izan ere, karaoke moduan erabil daiteke.
t�Baliabide-bankuko «Hizkuntza-plana» atalean hainbat infografia aurki ditzakezu ariketak egi-teko behar diren hizkuntza-trebetasunak lan-tzeko: idazmena eta ahozkoa, funtsean.
Hizkuntza-planaTrebetasunak: irakurmena eta entzumena
t�Larousse argitaletxearen Los 5 sentidos irakur-tzea gomendatzen da; bertan, ariketa ugari proposatzen dira zentzumenekin lan egiteko, ikasleek, horien bidez, mundua ezagutzeko aukera izan dezaten. Adibidez, galdera hauek proposatzen dira: Zergatik daramatzate zen-bait pertsonak betaurrekoak? Zergatik ezin diogu eguzkiari zuzenean begiratu? Zergatik laguntzen du usaimenak jateko gogoa pizten?
t� Ikasleen liburuko «Bost zentzumen ditut: ikus-mena, entzumena, usaimena, dastamena eta ukimena» testua ozen irakurtzea komeni da, baita proposatutako ariketen enuntziatua ere.
Hezkuntza emozionalaKontzientzia emozionalaren inguruan: desberdintasun fisikoak ulertu
Talde handian, zentzumenekin loturiko dibertsi-tate funtzionala duten pertsonen inguruan hitz egin, besteak beste haien zailtasunei eta gaindi-tze-espirituari buruz. Hala, pertsonen desberdin-tasun fisikoak eta emozionalak ulertzen lagundu-ko zaie ikasleei, eta enpatia landuko dute.
18
14
Erabili ikusmena, entzumena, usaimena, dastamena eta ukimena.
Erabili zentzumenak
hamalau
1 EVWr89a67b>?i67l45∆ »i67kVWu<=s~òm:;eHIn89å ÀeHIt89å ∆kxyo>?p45i89a45t45¤ ∆fjkr45u45t89å ∆h89o>?n:;eHI> ∆f`ao>?r45m89å ÀeHIt89å ∆kxyo@Al89o>?r:;eNOå.
BnoeNOgjki:;eJKkVWi45> ∆kxyo@Al89o>?r:;eNOa67k ÀeHIt89å ∆f`ao>?r45m89a67k »i67kVWu<=s~òt:;eHI>
*+d45i45t45u89gjk¤.
¬©BnoeJKl89a45r45r45i:;eJKkVWi45> ∆h89o>?t<=sÑÖa67k ÀeHIn45t45zVWu45t:;eHI> *+d45i45t45u89gjk¤.
Ikusmena
Entzumena
2 EVWr89a67b>?i67l45∆ ÀeHIn45t45zVWu45m:;eHIn89å, ÀeHIn45t45zVWu45> »t45xxya67kVWu45® ∆bBCa45t:;eHI> zxya45u45n67kxyå ÀeHIt89å »i45m45i45t89a45t45¤ ∆h89o>?t<=s ∆h89o>?r45∆. I©©K ©©T xya67k ÀeHIr89a67b>?i67¬ *+d45i45t45zxya67kvweHIzVW¤.
anayaharitza.es Kontsultatu «Imitatzeko hotsak» baliabide-bankuan.
Funtsezko piezak
IKTakanayaharitza.es
Baliabide-bankuko «Unitate bakoitzerako baliabideak» atalean, «Imitatzeko hotsak» baliabide digitala aurki dezakezu, ikasleen liburuko irudian adierazten den soinuarekin eta adin-tarte honetako haurrek erraz imita ditzaketen beste hots arrunt batzuekin.
Ekintzailetzaren kulturaNork bere burua ezagutu (dimentsio pertsonala): atsegin dudana eta atsegin ez dudana.
Zentzumenen funtzionamenduari buruzko helburu didaktikoak finkatzeaz gain, nork bere burua ezagut dezala sustatu nahi da 3. ariketarekin, zein usain atsegin dituen eta zeintzuk ez identifika dezala, hain zuzen.
Hizkuntza-planaTrebetasuna: ahozkoa
Ahozko hizkuntza-trebetasuna lantzeko infografia erabil daiteke 4. eta 5. ariketak errazago egiteko.
Metodologia-iradokizunakIkasleen liburuan agertzen den lehen «Zientziaren txokoa» denez, atal berezi batean zergatik nabarmentzen den azaltzea komeni da. Izaera esperimentaleko edukiak eta ariketak dira, eta ikasleak jarduera zien-tifikoan has daitezela bilatzen dute. Kasu zehatz honetan, zentzume-nen erabileraren bidezko esperimentazioa eta datuen bilketa lantzeko gonbita egiten dute proposatutako ariketek, ondoren, lortutako da-tuen inguruan hausnartzeko.
Zentzumenak erabiltzea eskatzen duten ariketek informazioa ulertzen lagun dezakete; beraz, hainbat testura, kolore eta formatako objek-tuak, materialak eta gauzak prestatzea komeni da, besteak beste.
Atal hau jorratzeko, bost taldetan bana daiteke gela, talde bakoitzak zentzumen bat landu dezan. Ondoren, proposatutako ariketa guztien emaitzak aurkeztea eta bateratzea komeni da, ikasleek zentzumen guztiei buruzko informazioa jaso dezaten eta lan egiteko bestelako moduak ikus ditzaten.
Edukia azaltzeko orduan, zentzumenekin loturiko bitxikeria batzuk konta daitezke, adibidez:
t�Gizakion begiak beste animalia batzuenak baino askoz kolore gehia-go bereiz ditzake. Txakurrak, esaterako, ezin du kolorerik ikusi.
t� «Umami» izeneko oinarrizko zapore bat dago, eta zapore atsegin-garria definitzen du. Zapore honek, zapore garratz, mikatz, gozo eta gaziekin batera, oinarrizko zaporeak deiturikoak osatzen ditu.
t� Ikusmena eta entzumena galtzeaz gain, usaimena ere gal daiteke, eta «anosmia» terminoarekin ezagutzen da kasu hori.
Ariketei buruzko iradokizunak1, 2, 3, 4 eta 5 Ikasleek esperimentazioaren bidez zentzumenen fun-
tzionamendua ezagutu dezatela da ariketa hauen helburu nagusia.
Ariketek ez dute soluzio bakarra; alderdi batzuek, ordea, bai. Hona hemen alderdi horiek:
1. ariketa. Laranja kolorea erabili behar da.
5. ariketa. Hotz, gogor eta leun.
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
19
Ariketa osagarriakt�Poltsak edo ontziak prestatu hainbat objekturekin (arkatzak, borra-
gomak, klipak, zorrozkailuak...), eta zer objektu diren asmatu, horiek ikusi gabe, begiak estalita edo itxita, hau da, ukimena eta usaimena soilik erabiliz.
t� Zer objektu den asmatu, zentzumenekin loturiko deskribapenen bidez. Adibidez, honakoak esan daitezke: zer kolore edo zer forma duen; soinua ateraz gero, zer soinu duen; zer usain duen; zer zapore duen eta zer testura duen.
t�Oinarrizko zaporeak nagusitzen diren elikagaiak izendatu. Adibidez, gatza, limoia, kafea eta azukrea.
t� Zentzumenak erabiltzeko mugak daudenean zer zailtasun dauden egiaztatzeko, ariketa hau egin: binaka jarrita, eskuekin bostekoa eman, begiak irekita; ondoren, berdina egin, baina begi bat itxiz, eta zailtasuna nola aldatu den ebaluatu.
Zientziaren txokoaNola erabiltzen ditugu zentzumenak?
15hamabost
Spqu89d45u45® ∆bBCa45r45r45u89a45r:;eJKkVWi45> »u<=sÑÖa45i45n89a67k ∆bDEeHIr:;eHIi45zVWt:;eHI>
*+d45i45t45u89gjk¤.
Míìi67h45i89a45r:;eJKkVWi45> zxya45p89o>?r:;eNOa67k ∆bDEeHIr:;eHIi45zVWt:;eHI> *+d45i45t45u89gjk¤.
AVWzxya67l89a45r:;eHI> ∆b>?i89d:;eHIz, »u67kVWi45t45zvweHI> *+d45u89gjku45n89å »n89o@Al89a67kxyoBCå *+d:;eHI> *+d89a67kVWi89gjk¤.
Usaimena
Dastamena
Ukimena
3 EVWr89a67b>?i67l45∆ »u<=sÑÖa45i45m:;eHIn89å ∆l89o>?r:;Þ ∆bBCa45† »u<=sÑÖa45i45n45t45zvweJKkxyø ÀeHIt89å »m89a45r89g`ao>?t45¤ ∆l89a45u67kVWi89å.
4 UpqsÑÖa45i45n89å *+a45t<=sÇÉeNOgjki45> ∆bBCa89d45u45zVW¤, »m89a45r89g`ao>?t45¤ . AVWt<=sÇÉeNOgjki45> ÀeHIz ∆bBCa89d45u45zVW¤,
»m89a45r89g`ao>?t45¤ .
4 EVWr89a67b>?i67l45∆ *+d89a<=s~òt89a45m:;eHIn89å. EäãsÑÖa45> ∆ffgl89a45n89a67k »n89o@Al89a67kxyø zxya45p89o>?r:;eNOå *+d45u:;eHI> ÀeHIt89å »m89a45r45r89a45zVWt45¤ *+a45n45t45zvweJKkxyø zxya45p89o>?r:;eNOå *+d45u:;eHI> ∆bDEeTUs~òt:;Þ »j`aa45n89a45r45∆ ∆bBCa45†.
5 EVWr89a67b>?i67l45∆ »u67kVWi45m:;eHIn89å, »u67kVWi45t45¤ »i45zxyo>?t45zvweHIz ∆bDEeHIt:;eHIr45i67kxyø ÀeNOd89a67l89o>?n45t45zVW∆ ∆bBCa45† ÀeHIt89å ÀeTUsÑÖa45> zvweHI® »n89a67bBCa45r45i45t45zvweHI> *+d45u45zVWu45>. Hñóo>?t45z *+a67l89å ∆bDEeHIr89ø *+d89a89g`aø?
6 GlmoBCg`ao>?® *+a67l89å ∆b>?i89gjku45> *+d89a89g`aø?7 L xya45t45z *+a67l89å ∆l:;eHIu45> *+d89a89g`aø?
Pentsamenduaren garapenaIrudiak dituen 1. mailako kontzeptu-mapa
Ikasleak ikaskuntzez errazago jabetu daitezke irudiak dituen 1. mailako kontzeptu-mapa bat eginez gero, guztiek batera eta taldean. «Zen-tzumenak» izena izango du, eta «dira» lokai-luaren azpitik adar nagusia aterako da. Adar horretatik, halaber, zentzumenak eta dagozkien organoak aterako dira, azken horiek «organo hau dagokio» lokailuaren azpian idatziko dira. Azkenik, zentzumenak adierazten dituzten iru-diak aterako dira, baita horiei dagozkien orga-noak ere.
Hezkuntza emozionalaKontzientzia emozionalaren inguruan: zirrara atseginak eta desatseginak identifikatu
3. ariketa balia daiteke oinarrizko zirrara atsegi-nak eta desatseginak identifikatzeko. Hartara, kontzientzia emozionala sustatzen da (Ispiluan begiratu, eta zer ikusten dut?).
IKTakIrakasleen liburu digitaleko baliabideak
Azalpenak errazteko eta edukietan sakontzeko, irudi-galeriak dituzu eskura, eguneroko bizitzako adibideekin, dastamen, usaimen eta ukimenare-kin modu esplizituan lan egiteko.
19
20
16 hamasei
Glmo>?r45p45u45t45zxya45r:;eHI> ∆bBCa45r45r45u67kxyø *+a45t89a67¬ ∆bBCa45t45zVWu:;eJKk *+g`aa45r45r89a45n45t45zVW∆ ∆h89a45n89d45i67kxyø »j`aa45r89d45u:;eHIr89a67k ÀeNOgjki45t:;eHI> *+d45i45t45u45zVWt:;Þ; *+a89d45i67b>?i89d:;eHIz, »p:;eHIn45t<=sÑÖa45t45¤, *+a45r45n89a<=sÑÖå ∆h89a45r45t45¤, ÀeJKl45i67kxya45t45¤...
»u45r89d89a45i67l89å
∆h:;eTUs~òt:;eNOa67k
∆b>?i67h89o>?t45zxyå∆b>?i45r45i67kxya67k
*+g`aa45r45u45n89å
Gure gorputza barrutik
anayaharitza.es Gehiago ikasteko, kontsultatu «Gorpu-tzaren barruko beste atal batzuk» baliabide-bankuan.
IKTakanayaharitza.es
Baliabide-bankuko «Unitate bakoitzerako baliabideak» atalean, ugalketaren bizi-fun-tzioan parte hartzen duten organoei bu-ruzko aurkezpen bat aurki dezakezu. Eduki hori landu nahi izanez gero, laguntza gisa balia daiteke azalpena ematean.
Funtsezko piezak
Hizkuntza-planaTrebetasunak: irakurmena eta entzumena
Anaya argitaletxearen El cuerpo humano ira-kurtzea gomendatzen da. Bertan, bertso-le-rro erraz eta burutsuen bidez, bitxikeria ugari erakusten dira giza gorputzaren inguruan.
Lankidetzako ikaskuntzaTaldeka interpretatu
Edukia azaltzeko nahiz proposatutako ari-ketak egiteko, lankidetzan ikasteko berezko estrategia metodologikoak erabil daitez-ke; kasu honetan, taldeka interpretatzeko teknika. Hartara, edukien ulermen zorrotza erraztu daiteke modu oso parte hartzailean.
Metodologia-iradokizunakOrrialde hauetan aurkezten den informazioak bizi-funtzioen inguruko edukien hastapenak eskaini nahi dizkie ikasleei, baina horiek aipatu edo deskribatu gabe.
Era berean, ez da organoaren definizioa zehazten. Hala ere, giza gor-putzaren organo nagusiak eta horiek betetzen dituzten funtzioak na-barmentzen dira informazio-koadroetan eta ariketen enuntziatuetan.
Eduki horiek adin-tarte honetako ikasleentzat zailak izan daitezkeenez, ulermena erraztuko duten datuak erabil daitezke. Adibidez, honako hauek esan daitezke:
t�Kontrol-zentro baten antzekoa da garuna, beste gorputz-atal ba-tzuei aginduak emateaz arduratzen baita.
t�Belakien antzekoak dira birikak; airez bete eta hustu egiten dira.
t�Gorputz osoari behar duen guztia banatzen dion makina baten an-tzekoa da bihotza.
t� Irabiagailu-ontzi baten antzekoa da urdaila; izan ere, elikagaiak asko irabiatzen dira bertan, horietatik behar dena errazago ateratzeko.
t�Hodien antzekoak dira hesteak: elikagai-nahasketa igarotzen da bertatik, eta, hala, elikagaietatik erabiltzen dena ateratzen da, eta gorotz gisa kanporatzen dira elikagaiak.
Atal hau jorratzeko, lankidetzan ikasteko estrategiak erabil daitezke. Horien bidez, edukien ulermen zorrotza erraztuko da eta aniztasuna-ren arretarako neurriak erabiliko dira, hala nola ikasle aurreratuenek laguntza emango diete erritmo motelagoa daramaten ikasleei.
Edukia azaldu eta ariketak egin ondoren, aipatzen diren organoen inguruko bitxikeria batzuk konta daitezke, adin-tarte honetako ikas-leentzat bitxiak direlakoan, eta, beraz, dibertsioa eta ikaskuntza sen-dotu ditzaketelakoan. Adibidez, hau konta daiteke:
t�Ariketa fisikoa egiten dugunean, bihotzak eta birikek azkarrago fun-tzionatzen dute, gehiagotan arnasten delako eta bihotzak taupadak azkarrago egiten dituelako.
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
21
17
U·1
hamazazpi
*+g`aa45r45u45n89å ∆b>?i45r45i67kxya67k ∆b>?i67h89o>?t45zxyå »u45r89d89a45i67l89å ∆h:;eTUs~òt:;eNOa67k
1 Glma45r45u45n89å ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z, »p:;eHIn45t<=sÑÖa45t45¤, »i45m89a45jjki45n89a45t45¤ ÀeHIt89å *+g`aoBCg`ao>?r89a45t45¤ ÀeNOgjki45t:;eHI> *+d45u89gjk¤. Mñóa45r45r89a45zVWt45¤ *+g`aa45r45u45n89å Ãs~òi67l45u:;eHIt89a45r:;eHI> ∆bBCa45r45r45u89a45>.
2 E VWr89a67b>?i67l45∆ ∆kxyo@Al89o>?r:;Þ .
2 Bpqi45r45i67kvweJKk *+a45r45n89a<=sz{kvweHIt89a45> ∆h89a45r45t45zvweHI> *+d45u45t:;Þ »p89a45r45t:;Þ. Mñóa45r45r89a45zVWt45¤ ∆kxyo@Al89o>?r:;Þ ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z.
3 Bpqi67h89o>?t45zxya67k *+g`ao>?r45p45u45t45zvweNOa45> *+d89a67b>?i67l:;eHI> *+oBCd89o@Al89å »m45u89gjki45t45zvweHI> *+d45¤. Mñóa45r45r89a45zVWt45¤ ∆kxyo@Al89o>?r:;Þ
ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z.
4 Upqr89d89a45i67l89a67k ÀeHIt89å ∆h:;eTUs~òt:;eRSeJKk ÀeJKl45i67kxya89d45u45r89a45> ∆h89a45r45t45zvweHI> *+d45u45t:;Þ »p89a45r45t:;Þ. Mñóa45r45r89a45zVWt45¤ ∆kxyo@Al89o>?r:;Þ
ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z.
IKTakIrakasleen liburu digitaleko baliabideak
Edukien bateratzea errazteko, ariketa interaktibo bat duzu eskura zure liburu digitalean. Bertan, giza gorputzaren organo nagusiak identifikatu beharko dituzte eta non dauden zehaztu behar-ko dute ikasleek.
Proiekziorako baliabide informatiko eta tekni-koak erabiltzen badira, azalpena ematean la-guntza gisa erabil daiteke ariketa hau, eta gelan taldeka egiteko planteatu, aniztasunari arreta emateko estrategia gisa.
Pentsamenduaren garapenaIrudia
Interesgarria izan daiteke, edukia azaldu eta ari-ketak egin aurretik, pentsamendu-teknika hau erabiltzea.
Segida didaktikoa hau izan daiteke: informazioa osatzen duten irudiak behatu, testua irakurri eta ariketak egin.
Irudiak dituen 1. mailako kontzeptu-mapa
Ikasleak ikaskuntzez errazago jabetu daitezke irudiak dituen 1. mailako kontzeptu-mapa bat eginez gero, guztiek batera eta taldean. «Giza gorputzaren barruko atal nagusiak» izena izango du, eta lau adar aterako dira bertatik, organoen irudiekin eta horiei dagozkien ekintzekin.
t�Bi heste mota daude: heste meharra eta heste lodia.
t� Funtsean, izaki bizidun ñimiñoak bizi dira hesteetan, heste-flora ize-nez ezagunak, eta ekintza onuragarri ugari egiten dituzte pertsonen-tzako; hala nola, bitaminak ateratzen laguntzen digute, edo hesi gisa aritzen dira gaixotasunen aurrean.
Ariketei buruzko iradokizunak1, 2, 3 eta 4 Ariketa hauek helburu nagusitzat dute ikasleek giza gor-
putzaren bizi-funtzioetan parte hartzen duten organo nagusiak identifikatu ditzatela eta non dauden zehaztu dezatela.
Egiaztatu ezazu ariketa behar bezala egiten dela, eta lagun iezaiezu zailtasunak dituzten ikasleei.
Aprobetxa ezazu «kulturaren inguruko kontzientzia eta adierazpe-nak» konpetentziari dagozkion alderdiak baloratzeko, adibidez, adierazpen-baliabideen eta baliabide artistikoen erabilera.
Ariketa osagarriakt�Egin ezazu ariketaren bat airea hartzean bularra nola puzten den eta
airea botatzean nola husten den egiaztatzeko. Adibidez, ahoz gora etzan, bular gainean objekturen bat jarri, eta arnasa hartzean nola igotzen eta jaisten den ikusi.
t�Pertsona baten taupadak entzun, atseden hartu ondoren eta ariketa fisikoa egin ondoren.
t�Adin-tarte honetako haurrei ezagunak zaizkien gorputz barruko bes-te atal batzuk izendatu.
t� Informazio guztia laburbildu, eta taldean eskema bat egin, ikasleek errazago erlaziona ditzaten organoa eta horri dagokion funtzio na-gusia.
22
18 hemezortzi
Glmo>?r45p45u45t45zxya45r:;eHI> ∆bBCa45r45r45u89a45>, ∆h:;eHIzVWu45r45r:;eHIz *+o23sÑÖa45t45u45r45i67kxyø ÀeTUsz{kvweJKl:;eHIt89oBCå *+d89a89g`aø. Glmo>?r45p45u45t45zxya45r45∆ ÀeHIu<=s~òt:;eHI> *+d45i89ø ÀeHIt89å ∆bBCa67bDEeTUs~òt45¤ ÀeNOgjki45t:;eHI> *+d45i45t45¤ *+g`aa45r45u45n89å, ∆b>?i67h89o>?t45zxyå, ∆b>?i45r45i67kxya67k...
1 Axyd45i:;eHIr89a45zVW∆ zvweHI® *+g`ao>?r45p45u45t45z *+a45t89a67l:;eHIt89a45> *+d89a45u89d:;eHI> ÀeHIr45r89a89d45i89oBCgjkr89a67fjki89å ∆bBCa67kxyo>?i45t45zvweNOa45> »i67kVWu<=s~òt:;eHI> *+d45i45r:;eHI> ∆h:;eHIzVWu45r45r89a67k:
Eskeletoa daukagu
Metodologia-iradokizunakAtal honek helburu didaktiko nagusitzat du ikasleek giza gorputzaren barnean, azalaren azpitik, artikulazioen bidez loturiko hezurrak daude-la jakin dezatela, eta hezur horiek, beste funtzio batzuen artean, giza gorputza sostengatzeaz arduratzen direla.
Gela bikoteka antola daiteke. Ondoren, edukia azalduko da. Horreta-rako, ikasleen liburuaz balia daiteke, baita eskeletoa irudikatzen duten gelako materialez ere: erradiografiak, eskeleto-maketak, irudiak, hor-ma-irudiak, panpina artikulatuak...
Ikasleek artikulazioei loturiko edukiak finka ditzaten, artikulazio garran-tzitsuenak seinala daitezke gorputzean bertan, hots, liburuan azaltzen direnak. Eta, gainera, panpina artikulatu bat erabil daiteke nola fun-tzionatzen duten erakusteko.
Edukia azaltzeko orduan, eskeletoarekin loturiko bitxikeria batzuk kon-ta daitezke, adibidez:
t� Jaiotzen garenean 350 hezur ditugu, helduak garenean baino gehia-go, hots, 206.
t� Femurra da giza gorputzeko hezurrik luzeena; hankan dago kokatu-rik, izterrean hain zuzen.
Ariketei buruzko iradokizunak1 eta 2 Ariketa hauek helburu nagusitzat dute ikasleek eskeletoa eta
horren funtzionamendua ezagut dezatela.
Adin-tarte honetan kontzeptuak taula moduan antolatzeko eta erla-zionatzeko gai ez direnez oraindik, zaila izan liteke 1. ariketa egitea. Horrenbestez, ikasleei taula betetzen lagundu diezaiezula komeni da.
Ariketa osagarriakt�Hainbat hezurren erradiografiak aztertu.
t�Giza gorputzaren inguruko testuen pasarteak irakurri, hala nola poe-mak eta ipuinak, ikasleek edukia beste ikuspegi batetik −literatura-ren ikuspegitik− jorra dezaten edukia.
Hizkuntza-planaTrebetasunak: irakurmena, entzumena eta ahozkoa
t�Giza gorputza hobeto ezagutzeko, hezurren eta horien funtzioaren berri emango da. Ho-rretarako, Larousse argitaletxearen Construyo el cuerpo humano, irakurtzea gomendatzen da. Liburu atsegin batek eta eskeleto-maketa baten 66 piezek osatzen dute gidaliburu oso hau. Maketak 76 cm neurtzen du, eta ez da behar kolarik hori muntatzeko.
t�2. ariketa errazago egiteko, ahozko hizkuntza-trebetasuna lantzeko infografia erabil daiteke. Anaya Educación webgunean dago eskuraga-rri.
IKTakIrakasleen liburu digitaleko baliabideak
Edukien bateratzea errazteko, aurkezpen digital bat duzu eskura zure liburu digitalean, eta hain-bat bitxikeria kontatzen ditu eskeletoaren ingu-ruan.
Ekintzailetzaren kulturaIrudimena (dimentsio pertsonala): nire burutazioak
Ariketa osagarriren bat proposa daiteke, ikas-leek beren irudimena erabil dezaten. Adibidez, buruko hezurrak, gorputz-adarretakoak, enbo-rrekoak eta beste batzuk nola irudikatzen dituz-ten galdetu daiteke, eta horiek marrazteko eska-tu.
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
✓
✓
✓
✓
23
19
U·1
hemeretzi
AVWr45t45i67kVWu67l89a45zVWi89oDEeJKk ∆h:;eHIzVWu45r45r89a67k ∆l89o>?t45zvweHI> *+d45i45t45u45zVWt:;Þ ÀeHIt89å *+a45u67kvweHIr89å ÀeHIm89a45t:;eHI> *+d45u45t:;Þ ÀeTUsz{kvweJKl:;eHIt89oBCå *+o@AkvweHIr45t45zvweJKkxyø, ∆b>?i45r89a45t45zvweJKkxyø...
2 IVWzvweHIn89d89a45t45¤ ÀeTUsz{kvweJKl:;eHIt89oBCa45> ÃsÇÉeHIi45n89a67l89a45t45u45r45i67kxyø *+a45r45t45i67kVWu67l89a45zVWi89oBCa67k ÀeHIt89å ∆l89o>?t45¤ ∆bBCa67kxyo>?i45t45zxyå »n:;eTUsz{kxya45t45i67l89a45r:;eHI> *+g`ao>?r45p45u45t45z *+a45t89a67¬ ∆bBCa45t:;eJKkVWi45>.
Gure silueta duen horma-irudian, ikasi ditugun gorputz atal batzuk marraztuko ditugu. Esate baterako, garuna, bihotza, eskeletoa…
1 3
ÃsÑÖo>?r67bBCa67l89d89å
»u67kxyo>?n89d89oBCåÀeTUsz{kVWu45m45u45t45u45r45r89å
∆bDEeJKl89a45u45n89å*+o>?r67kxya45t45i67l89å
»u67kxyo>?n89d89oBCåÃsÑÖo>?r67bBCa67l89d89å
ÀeTUsz{kVWu45m45u45t45u45r45r89å
*+o>?r67kxya45t45i67l89å∆bDEeJKl89a45u45n89å
Urratsa2
Manolo eskeletoa olerkia balia daiteke adibide gisa.
t�Material birziklagarriekin eskeletoak eraikitzea, hala nola sukaldeko edo komuneko paper-biribilkiekin.
t�Artikulazioekin esperimentatu: sorbalda, lepoa, ukondoa, eskumutu-rra eta orkatila mugitu. Eta ondoren, horien funtzionamenduari bu-
ruzko galderak egin, adibidez: Berdin mugitzen al dira belauna eta eskumuturra?
t�Robotak imitatu, buruko eta gorputz-adarretako artikulazioak mugi-tzea saihestuz.
Pentsamenduaren garapenaAGA (Alderdi Guztiak Aztertu)
Proposatzen den pentsamendu-teknika prak-tikan jartzeko eta ikasleek hezurren garrantzia balora dezaten, eskeletoa zergatik den garran-tzitsua galdetu daiteke.
Ariketa hau egiteko, komenigarria izan daiteke taldean eta modu parte hartzailean jardutea, tal-de handian, kide guztiek beren ekarpena egin diezaioten soluzioari.
Lehen urratsean bezalaxe, binaka lan egiten ja-rraitzen da. Kasu honetan, dagoeneko sortu du-ten giza gorputzaren horma-irudian, gorputza-ren barneko atal batzuk marraztu behar dituzte, hots, atal honetan edo aurrekoan ikasi dituzte-nak.
Ikasleek beren ikaskuntzak finka ditzaten, gor-putz-atal garrantzitsuak marraztu ditzatela irado-ki daiteke: bihotza, garuna, birikak... Horrez gain, ezagunak zaizkien hezurrak marraztu ditzakete, hala nola 1. ariketako erradiografian agertzen direnak.
Erronka: 2. urratsa
Manolo eskeletoa
Manolo eskeletoa
ezin alaiagoa da,
ez ezazu beldurrik izan,
zure laguna izan nahi du-eta.
Begira nola mugitzen den!
Hara eta hona etenik gabe.
Hankak eta oinak astinduz,
eskeletoa hautsi daiteke.
Manolo bezala mugitzeko
eta hezur sendoak izateko,
jan ezazu gazta asko,
edan ezazu esne asko,
egin ezazu kirol asko,
ezin hobeto sentitzeko.
Anonimoa
24
20 hogei
Gpqu45r:;Þ *+g`ao>?r45p45u45t45zxya45r:;eHI> ∆bBCa45r45r45u89a45>, »m45u<=sz{kVWu67l45u89a67k *+d89a45u89d:;Þ. E äãsz{kvweJKl:;eHIt89oBCa45r:;eHI> *+g`aa45i45n:;eNOa45> *+d45i45t45u89gjk¤, ∆h89a45r45∆ ∆l89o>?t45u45t89å. UpqztukVWu45r45t45¤ ÀeHIt89å ∆l45u45zxya45t45¤ ÀeNOgjki45t:;eHI> *+d45i45r89å *+gjk¤ »m45u89gjki45t45zvweJKkxyø.
1 AVWu45r45p:;eNOgjki89å »m45u89gjki45t45zvweHI> *+d45u45t:;eHI> »m45u<=sz{kVWu67l45u:;eJKk zVWi45r45r89a45r89a67k *+a89d45i:;eHIr89a45zVWt:;eJKkxyø ∆bBCa67l45i89ø *+d45u45t:;Þ. L xyo>?t45¤ *+a45r89g`aa45ztukVW∆ ∆bBCa67kxyo>?i45t45zxyå ∆bDEeHIr:;Þ zVWi45r45r89a45r89a45r:;eJKkVWi45>.
Mugitu egiten gara
Horma-irudi guztiak erabiliz, liburu bat muntatu eta ikasgela apainduko dugu.
1 2
Atul89a45i45t89a<=s~òu45n89å BnoeJKl89d45u45r45r89å TVWr45i<=s~òt45u45r89å Hñóa45r45r45i89d45u45r89å
Erronka gaindituta!
3Urratsa
Hezkuntza emozionalaKontzientzia emozionala: oinarrizko zirrarak identifikatu
Proposatutako ariketa, muskuluen inguru-ko informazioaren laukian aurkezten den edukia indartzeaz gain, ikasleek oinarrizko zirrarak hautematen ikas dezaten balia dai-teke, hala nola alaitasuna, harridura edo beldurra.
Zirraren inguruko ezagutza hau baliagarria izan daiteke nork bere burua ezagutzeko edo beste pertsona batzuekin erlazionatze-ko, gizarterako konpetentziaren ikuspegitik. Kasu honetan, eta lehen unitatean gaude-nez, ikasleek dimentsio pertsonala eta bere buruaren ezagutza landu dezatela da hel-buru nagusia, batez ere.
Funtsezko piezak
Metodologia-iradokizunak«Mugitu egiten gara» atalak helburu bikoitza du: lehenik, gorputz barnean, eskeletoari loturik, muskuluak daudela jakin beharko dute ikasleek, eta muskulu horiek direla, hain zuzen, mugimenduaren ar-duradunak; eta bigarrenik, beren nahiz gainerako pertsonen zirrarak eta sentimenduak identifikatu beharko dituzte, muskuluek zirraren eta sentimenduen aurpegi-espresioarekin duten erlazioaren bitartez.
Informazioa ulertzeko, lagungarria izan daiteke ariketa mimikoak egi-tea. Horien bidez, aurpegiko hainbat mugimendu adieraziko dira, eta mugimendu horiekin adieraz daitezkeen zirrara eta sentimenduak izendatuko dira. Adibidez, irribarrea eta alaitasuna, edo bekoki zimur-tua eta haserrea.
Edukia sakontzeko eta ikasleei hurrengo unitatean landuko diren edu-kien hastapenak eskaintzeko, hainbat gai jorratu daitezke, besteak beste, ariketa fisikoa egitea zer garrantzitsua den, muskuluak zaindu nahi badira.
«Ikasi dudana antolatu» atalak ikaskuntzak finkatzea du helburu. Ho-rretarako, bi estrategia erabiliko dira, pentsamenduarekin eta hizkun-tza-komunikazioarekin zerikusia dutenak. Alde batetik, ariketa bat pro-posatzen da, pentsamendu eskematikoaren eta bisualaren tresnarekin egin beharrekoa, eta bestetik, izaera ludikoa duen ariketa bat, unitate-ko funtsezko hitzak ahoz adieraz ditzaten ikasleek.
Ariketari buruzko iradokizuna1 Ariketa honek helburu nagusitzat du ikasleek beren nahiz gainerako
pertsonen zirrarak eta sentimenduak adieraz ditzatela.
Ikasi dudana antolatuBost zentzumenei buruzko ezaugarri-gurpil bat proposatzen da tresna gisa.
Zentzumen bakoitza bisualki adierazten da, eta non dagoen eta zer-tarako balio duen erantzun behar dute ikasleek; hau da, zer organo dagokion eta nola funtzionatzen duen.
Erronka gainditzeko eta, era berean, hori hedatzeko, liburu bat eraiki beharko da ikasle guztiek egindako horma-irudi guztie-kin, eta, ondoren, gelan jarri, objektu apain-garri gisa.
Horma-irudiz osatutako liburua eraikitzeko eskulanari loturiko hainbat trebezia behar denez, baliteke ikasleek laguntza behar iza-tea. Har ezazu kontuan aukera hori.
Erronka: 3. urratsa (zabalkundea)
25
21
U · 1
Ikasi dudana antolatu
hogeita bat
EVWr89a45n45t45zVWu45> zvweHIn45t45zVWu45m:;eHI> ∆bBCa67kxyo>?i45t45zxya45r45∆ ∆b>?u45r45u45ztukxyø *+g`aa67l89d:;eHIr89å ∆h89a45u:;eHI∆:
Jlmo@Al89a<=s~òt45¤ *+gjki45zxyå *+g`ao>?r45p45u45t45zxya45r:;eHI> ∆b>?i89d:;eNOa45>.AVWu45r45r:;eHIr89å ÀeNOgjki45t:;eJKkxyø,»m89a45r89g`ao>?t45¤ ∆b>?i89d:;eNOå ÀeHIt89å ÀeTUsÑÖa45> ∆l89a45u67kVW∆∆bBCa67kxyo>?i45t45zvweNOa45> »m89a45r45r89a45zVWt45u45t89å *+d89a45u89d:;eHI> *+g`ao>?r45p45u45t45z *+a45t89a67l:;eHI> »i45zvweHIn89a67k.
Helmuga
Irteera
©©Nñóo>?> *+d89a89g`aø? Z vweHIr45t89a45r89a67kxyø ∆bBCa67l45i89ø *+d45i89gjk¤?
Zentzumenak
anayaharitza.es Kontsultatu «Jolastuz ikasi» atala baliabide-bankuan.
Hitz-bilduma
Hitz-bildumaIkasleek hainbat hitz aipa ditzakete jolasean ageri diren irudiei loturik. Erantzun hauek iradokitzen dira:
t�Aurpegia edo burua.
t�Begia edo ikusmena.
t�Enborra edo bularra.
t�Gorputz-adarrak, hanka edo oina.
t�Garuna.
t�Birikak.
t�Eskeletoa, hezurrak eta artikulazioak.
Ariketa osagarriakt�Giza gorputz-atalen asmakizunak asmatzera jolastu. Horretarako,
irakurri ozen asmakizun baten adibidea, hala nola jarraian azaltzen dena, eta antzeko asmakizun bat asma dezatela esan.
Muskuluak
Eskeletoaren babes,
arrosa kolorekoa naiz,
luzatu eta uzkurtu naiteke,
burutik oinetara, nonahi.
Kopeta
Zure aurpegitxoaren zati,
ilearen eta bekainen artean,
ez da ez aho ez belarri
ez eta sudur-aldea.
Hizkuntza-planaTrebetasuna: ahozkoa
«Ikasi dudana antolatu» ataleko ariketak egoera ezin hobea dira hizkuntza-trebeta-sun hau lantzeko.
Gogora ezazu baliabide-bankuko «Hizkun-tza-plana» atalean eskuragarri duzun info-grafia erabil dezakezula.
Pentsamenduaren garapenaIkasi dudana antolatu: ezaugarri-gurpil bakuna
Zentzumenen inguruko ezaugarri-gurpil bat da planteatutako pentsamendu-tresna. Kasu honetan, grafikoki adieraziko da zen-tzumen bakoitza, eta galderak formulatuko dira zentzumenen organoak identifikatzeko eta horien funtzionamendua deskribatzeko helburuarekin.
IKTakanayaharitza.es
«Jolastuz ikasi» atalean, izaera ludikoa du-ten ariketa hezigarri interaktiboak aurki dai-tezke, ikasleek, horien bidez, ikaskuntzak sendotu eta finka ditzaten.
Horiek egiteko, baliabide egokiak edukiz gero, lankidetzan ikasteko estrategiak era-bil daitezke taldeka ala binaka.
Funtsezko piezak
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
26
22
Zer ikasi dudan
hogeita bi
∆kxya45t45¤ ∆bBCa45t45∆ ∆b>?u45r45u45z
ÃsÑÖa89g`aa45® ∆bBCa45t45∆ ∆b>?u45r45u45z
1 Mñóa45r89g`ao>?t45¤ ∆h89o>?n:;eJKl89å *+g`ao>?r45p45u45t45z *+a45t89a67l89a67k:
3 Mñóa45r89g`ao>?t45¤ ∆l89a45u67kVWi89å ÀeNOgjki89å ∆bBCa89d89å ÀeHIt89å 4 *+g|}eHIzVWu45r45r89å ∆bBCa89d89å.
2 ZvweHIn45t45zVWu45m:;eHIn89a67k ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z,3 zvweHI® ÀeTUsÑÖa45n89g`aø zvweHIn45u67kvwÞ...?Id
eia-
bi
ltzar
ra
– ÀeHIr89a67b>?i67l45i45z »p:;eHIn45t<=sÑÖa45t45zvweHI> *+d45u89gjk¤.
– -ÀeHI> ∆b>?i89d:;eHIz ∆h89a45r45t45zvweHI> *+d45u89gjk¤ *+a45r45n89a<=sÑÖå.
– -*+a67k *+oBCd89o@Al89å »m45u89gjki45t45zvweHI> *+d45¤.
– -*+a67k ÀeJKl45i67kxya89d45u45r89a45> ∆h89a45r45t45zvweHI> *+d45¤ »p89a45r45t:;Þ.
– -ÀeJKk ÀeTUsz{kvweJKl:;eHIt89oBCå *+o23sÑÖa45t45zvweHI> *+d45u45t:;Þ.
22
Funtsezko piezak
Lankidetzako ikaskuntzaIdeia-biltzarra
Lankidetzako egitura hau erabiltzea gomen-datzen da, 2. ariketa egiteko. Erantzunak aberasteko baliagarria izan daiteke, baita talde-lana balioan jartzeko.
EbaluazioaIkasleek beren ikaskuntzaren inguruan hausnar dezatela bilatzen du unitate ba-koitzaren amaierako atal honek. Bertan, autoebaluazio- eta metakognizio-ariketak jasotzen dira; horien bidez, beren lorpe-nak, indarrak, ahuleziak, hobekuntzak, etab. identifikatuko dituzte ikasleek.
Kasu zehatz honetan, edukiak erlazionatzen ditu lehen ariketak, eta autoebaluazioa egi-tea proposatzen du semaforoaren kolore ohikoenekin; gainerako ariketak metakog-nitiboak dira, eta ikasleek unitatean zehar zer sentimendu izan dituzten baloratzea bilatzen dute; banaka edo taldean lan egi-tean sentimendu nagusia zein izan den identifikatzea bilatzen dute biek.
Metodologia-iradokizunak«Zer ikasi dudan» atalak berrikusketarako ariketak jasotzen ditu. Horien bidez, materiaren edukiei buruzko ikaskuntzen jabetzea fin-katzea bilatzen da. Informazioa gogoratu, ulertzen dutela erakutsi eta egoera berrietara aplikatu beharko dute ikasleek hiru arikete-tan.
Ikasleek egindako horma-irudiez osatutako liburuaren erabilerak edukiak berrikusten lagun dezake. Horren bidez, elkarrizketa par-te hartzaile bat abiaraz dezakegu, ikaskuntza guztiak erlazionatzeko asmoz.
«Nola ikasi dudan» atalak ebaluazio- eta metakognizio-ariketak ja-sotzen ditu, ikaskuntzaren inguruan hausnartzeko. Ikasleek ariketa mota hauen garrantzia ulertu behar dute, erantzun zintzoak eta ba-liagarriak eman ditzaten.
Erantzunarekin geratzearekin nahikoa ez dela azaltzea komeni da, baizik eta pentsamendu kritikoa eduki behar dela, emaitzen zerga-tiaren inguruan hausnartzeko.
Ikasleek erantzuten dutenaz harago, banakako lana eta talde-lana nolakoa izan den eztabaida daiteke.
Adibidez, galdera hauek proposa daitezke:
t� Zer lortu dut unitate honetan?
t� Zer egin dut ondo eta zer egiten jarraitu behar dut?
t� Zer ez dut hain ondo egin eta zertan hobe dezaket?
t� Zertan lagundu naute ikaskideek?
t� Zertan lagundu diet nik ikaskideei?
t� Zerekin ikasi dut gehien?
t� Zer da gehien gustatu zaidana?
t� Zer izan da zailena niretzat?
t� Zer egin dezaket etorkizunean gehiago eta hobeto ikasteko?
t� Zer berrikusi beharko nuke?
27
23
Nola ikasi dudan 1. PORTFOLIOA
hogeita hiru
EVWzxya89gjku45t45zvweHI> *+d45i45t45u45†:
EVWzxya89gjku45t45zvweHI> *+d45i45t45u45†:
K xyo@Akxya45t45zvweHI> *+d45i45t45u45†:
1 Axyd45i:;eHIr89a45zVW∆.L xyo>?r45t45u45t89å Ixyå ∆l89o>?r45t45u45t89å L xyo>?r45t45¤ *+g`aa67bDEÞ
2 Nñóo@Al89å ÃsÇÉeHIn45t45i45t45¤ zxya45r89å »i67kxya<=s~òt:;eHI>? IVWn89gjku45r89a45t45¤.
3 Mñóa45r45r89a45zVWt45¤ »i67kxyo>?n89ø ∆bBCa45† »t89a67l89d:;Þ-∆l89a45n:;eNOa45> »n89o@Al89å ÃsÇÉeHIn45t45i45t45¤ zxya45r:;eHI> *+a89d45i:;eHIr89a45zVWt:;eJKkxyø.
Ixyd:;eHIn45t45i67fjki67kxya45t45zvweHI> *+d45i45t45u45†:
Ariketei buruzko iradokizunakZer ikasi dudan
2 Ariketa honen soluzioa ez da itxia. Hainbat erantzun eman daitezke, adibidez hauek:– Sagarra: leuna, mikatza, gozoa, biribila, berdea...– Katua: leuna, iletsua, grisa, marraduna, luzanga, etab.
Nola ikasi dudan
1 Garrantzitsua da balizko hiru erantzunen desberdintasunak zeintzuk diren azaltzea (lortuta, ia lortuta eta lortu gabe), baita horiek izan di-tzaketen ondorioak ere, erantzunetan «ia lortuta» eta «lortu gabe» mailak adierazten direnean, batez ere; kasu horietan, hainbat estra-tegia erabil daitezke ikasleei ikaskuntzak bereganatzen laguntzeko. Adibidez, hainbat galdera formula daitezke azalpena emateko, eta aniztasunaren arretarako baliabideak erabil daitezke, hala nola, edu-kien ikaskuntza lortu duten ikasleek lortu ez duten ikasleei lagun-tzea.
2 eta 3 Ariketa hauek egin aurretik, ikur bakoitzak zer esan nahi duen gogoratzea komeni da, eta ariketa bakoitzean zer egin behar den ar-gi eta garbi uztea: 2. ariketan, banaka lan egin duten bitartean nola sentitu diren baloratu behar dute, eta 3. ariketan, talde-lanean aritu diren bitartean izan dituzten sentimenduak baloratu behar dituzte.
Lankidetzako ikaskuntzaIdeia-biltzarra
Unitatea atal honetan amaitzen denez, eta, on-doren, berrikusketa-ariketak egin behar direnez, interesgarria litzateke orain arte jorratu den guz-tia laburbiltzea. Horretarako, komenigarria izan daiteke talde handian elkarrizketa bateratu bat abiaraztea eta ideia-biltzarra egitura erabiltzea orain arte zer ikasi dugun erantzuteko, ikasi du-tenaren inguruan hausnar dezaten ikasleek: ika-sitakoa gogora dezaten, uler dezaten, etab.
Hizkuntza-planaTrebetasuna: entzumena
Hizkuntza-trebetasun hau lantzen laguntzeko, unitate honetako edukiei dagozkien ikaskuntza gehienak jasotzen dituen bideoa ikus daiteke. Ikasleen trebetasun hau lantzeko eta ebaluatze-ko, hainbat galdera egin daitezke bideoaren in-guruan, adibidez: Nork kontatzen du ikasi dugun guztia? Jarriko al diogu izen bat? Nola deitzen dizue marrazki bizidun honek? Zer da, haren hi-tzetan, lehen ikasi duzuena?
Hezkuntza emozionalaKontzientzia emozionala: oinarrizko zirrarak identifikatu
2. eta 3. ariketak ikasleek funtsezko zirrarak iden-tifika ditzaten balia daitezke, hala nola alaitasu-na, beldurra, tristura, harridura...
Funtsezko piezak Sakontzeko, indartzeko...
