Pisma drevnih civilizacija

7/23/2019 Pisma drevnih civilizacija

http://slidepdf.com/reader/full/pisma-drevnih-civilizacija 1/17

PISMA DREVNIH CIVILIZACIJA (seminarski rad)



Mostar, 2014.

Sadržaj

Uvod................................................................................................................................3

1. Definiranje pojmova pimo i je!i" ...................................................................4

#. Pima drevni$ %ivi&i!a%ija...................................................................................7

2.1. Piktografsko pismo.................................................................................................7

2.2. Ideografsko pismo..................................................................................................

2.2.1. !gipatsko pismo............................................................................................10

2.2.2. "etitsko pismo...............................................................................................12

'. S&o(ovno i&i i&a)i*"o pimo.............................................................................13

3.1. Indijsko pismo......................................................................................................13

3.2. #retsko pismo.......................................................................................................14

3.3. $rapsko pismo......................................................................................................14

Za"&j+*a" .....................................................................................................................1%

Popi &i,era,+re..........................................................................................................1&



Uvod

Pismo je sredst'o prostorne i 'remenske komnikaije. * +irem smis to je s'aki

ssta' 'idji'i- oika (sika, simoa, /nako'a i nji-o'i- kominaija) namjerno

proi/'edeni- s'r- memoriranja i i/'je+ta'anja žem smis, ssta' /nako'a koji

predsta'jaj odreene eemente go'ornog je/ika pojedine rijei, sogo'e ii gaso'e.

Poetke ra/mi+janja o pism nemoge je odrediti. 5ro je te+ko odrediti starost pisma6

jedan od mogi- poka/ateja jest podatak da se prema anatomskim pojedinostima

može /akjiti najstarije pismo /a koje /namo potjee otpriike i/ 3 %00 god. pr. #rista.

Smerani i/ Me/opotamije / pomo trske sa /a+ijenim 'r-om re/i'ai s /nako'e

'ažene ginene poe.

ijekom tisjetne po'ijesti pismo je io pod tjeajem magije, reigije i mistike, a

io je 'jeto'ano i stanim promjenama materijaa kao podoge (stijena, dr'o, koža,

kost, pergament, papir itd.) te sredsta'a kojima se pisao (+io, +tapi, oo'ka itd.) i

te-nikama pisanja.

Pitanja koja s oraena o'om rad odnose se na prei/no definiranje piktografskog,

ideografskog i sogo'noga pisma.



1. Definiranje pojmova pimo i je!i"

Pimo možemo definirati kao ssta' grafiki- /nako'a koji se potreja'aj /a

pisanje.1 8a/na pisma nastaj ra/nim jdskim /ajedniama.

Pismo je sredst'o prostorne i 'remenske komnikaije. * +irem smis to je s'aki

ssta' 'idji'i- oika (sika, simoa, /nako'a i nji-o'i- kominaija) namjerno

proi/'edeni- s'r- memoriranja i i/'je+ta'anja žem smis, ssta' /nako'a koji

predsta'jaj odreene eemente go'ornog je/ika pojedine rijei, sogo'e ii gaso'e.

Pretea pisma je komnikaija pomo predmeta 9 soženo kamenje, granie,:

5eina pisama se mog gro podijeiti na tri skpine &o(o(raf"a, &o(ovna, i

a&fa)e,"a (ii e(men,a&na) metim, s'a se tri mog nai jednom ssta' pisanja

ra/iitim djeima, +to esto oteža'a kategori/aij pisama.

;a'na /i'anja ra/'itk pisma odigraa s se prije priižno tri tise godina t

misimo na poja' pisma ope (nakon ra/doja potpne nepismenosti), te na ra/'itak

ntra+nje strktre pisma, tj. na promjen sadržaja (/naenja) /nako'a od ranog

siko'nog pisma do afaeta.Poetak pisma 'jerojatno trea tražiti neposrednim pret-odniima smerskog

kinopisa i/ Me/opotamije i staroegipatski- -ijerogifa, a rano siko'no pismo 6

piktografij i ideografij 6 mogi ismo smatrati spojnim ano'ima i/me

pretpo'ijesni- spijski- rteža i tog prapisma.

Pa&eo(rafija (gr <=>=?@AB CDEFG 6 staro, dre'no pisanje) je pomona po'ijesna

/nanost koja se a'i proa'anjem ra/'oja pisma kro/ po'ijest, te praksa itanja i

de+ifriranja stari- rkopisa s ijem da omogi ispra'no itanje, i odredi mjesto i'rijeme nastanka stari- rkopisa i natpisa.

Poa/ei od injenie da se pismo ra/'ija i da je i/'jesni tip pisma karakteristian /a

odreeno podrje i odreeno 'rijeme, paeografi se sže komparati'nom metodom, tj.

sporej sinosti i ra/ike oika i dktsa pism nedatiranog spomenika s tim

istim eementima pism datiranog spomenika koji je tipian /a odreeno ra/doje ii

odreeno podrje, Paeografija takoer istražje ta-igrafske sisteme, skraenie,

1 $ni, 5adimir : Rječnik hrvatskoga jezika, Ho'i ier, agre, 1J., str. 7%J.



dijakritike /nako'e, roje'e, instrmente i materije potreja'ane pri pisanj, te

konano oiježja rada pojedini- pisarski- poso'nia (skriptorija).

K pism go'orimo onda kad siie dostign i/'jestan stpanj stii/aije i 6 +to je daeko

'ažnije 6 kad taka' siko'ni /nak poinje, skad s nekom kon'enijom, da se

dosjedno potreja'a istoj formi /a isti pojam. Hije nam po/nato gdje i kada se to

pr'i pta dogodio.

* s'im s'ojim praoiima pismo ima siko'ni karakter, a pojedinani /nak (siia)

odnosi se na pojedinan rije (pojam).

Mnoga od ti- siko'ni- pisama (i//e'+i kinesko pismo koje se i danas jo+ potreja'a

s'om pr'oitnom, pojmo'nom oik) s'om s ra/'itk pro+a redom siaik(sogo'n), konsonantsk i konano afaetsk fa/.

aka' poetak siko'nog pisma i pisma ope na/i'amo pi",o(rafija.

Ktkri'aji kako se tak'a siko'na pisma itaj moderni /nanst'enii do/naj

/apanjje pojedinosti o ži'ot jdi prije mnogo tisa godina.

#ada go'orimo o je/iima misimo na ži'e je/ike, odnosno na je/ike koji se akti'no

potreja'aj +irom s'eta. * najopenitijem smis rijei, je/ik je ssta' gaso'ni-

/nako'a, speifian /a s'ak je/in /ajedni (Lnarod, ii sin skpin) i po'ijesno'jeto'an, koji sži ponajprije /a spora/mije'anje (komnikaij ra/mjen

oa'ijesti, misi, osjeaja i s.), ai i samo /a i/raža'anje.

Ne/ik pr'i- jdi 'jerojatno se naj'eim dijeom sastojao od pokreta rkama i

neartikirani- /nako'a. Oanas se s'ijet go'ore tise ra/nije/ika. Heki je/ii

imaj neoine odike jdi i/ ;omere na #anarskim otoima jo+ 'ijek ra/go'arajL

gasnim /'iždanjem preko doina.2

Je!i"o&ov&je je /nanost o je/ik. Orgi na/i' /a t /nanst'en disipin je&in(vi,i"a. Ha/i' ing'istika potjee od atinske rijei inga 9 ae, f., +to /nai jezik

kao sredstvo sporazumijevanja i kao tjelesni organ. Ora'ko kijan s'ojoj knji/i

Pogled u lingvistiku definira ing'istik kao /nanost o je/ik koja proa'a

najra+irenije i najopenitije jdsko sredst'o interpersonane komnikaije i kao ssta' i

kao njego'o st'aranjeL.3 Qa'jenje proemima je/ika ima tradiij dg 'i+e od d'a i

2 "arris, Hi-oas, rner, Noanna i $ston Raire: Ilustrirana knjiga znanja, #njiga i dom, agre, 1.,

str. J4.3 kijan, Ora'ko: Pogled u lingvistiku, koska knjiga, agre, 1J%., str. 11.



po tisjea, dok je/ikoso'je, odnosno ing'istika kao samostana /nanst'ena

disipina ima po'ijest od otpriike d'a stojea.

* skad s definiijom je/ika ing'istika potpada pod emio&o(ij+ ii emio,i"+, op

/nanost o s'im sistemima /nako'a koji se poja'jj o'jeko' dr+t'enom ži'ot.4

Oanas ing'istika istražje je/ik s ra/iiti- poa/i+ta /imaji o/ir njego'

soženost. Istražj se oiježja samog je/ika6 strktra, ssta', meodnosi je/ini-

eemenata, ra/'oj je/ini- oika, sinosti i ra/ike je/inim ssta'ima. Nednako je

'ažan predmet istraži'anja i oga je/ika fnkioniranj jdske /ajednie, pa se

s'remena ing'istika a'i i pitanjima komnikaije, soijanom 'jeto'ano+ je/ini-

i go'orni- strktra, tekstnim 'rstama.

4 kijan, Ora'ko, na'., dj., str. 1JJ.



#. Pima drevni$ %ivi&i!a%ija

Poetke ra/mi+janja o pism nemoge je odrediti. 5ro je te+ko odrediti starost pisma6

jedan od mogi- poka/ateja jest podatak da se prema anatomskim pojedinostima

može /akjiti najstarije pismo /a koje /namo potjee otpriike i/ 3 %00 god. pr. #rista.

Smerani i/ Me/opotamije / pomo trske sa /a+ijenim 'r-om re/i'ai s /nako'e

'ažene ginene poe. K' 'rst pisma s'rsta'amo piktografsko pismo.

#.1. Pi",o(raf"o pimo

Piktografsko pismo predsta'ja najstariji nain na koji s jdi pok+ai da pomo

rteža /aiježe s'oje misi. Sam i/ra/ potjee od atinske rijei pits6sikan i grke

rijei grafo6pisati. K'i /nai (piktogrami) o/naa'aj pra'o ono +to rtež predsta'ja i

nis 'e/ani /a speifini gaso'ni skop rijei pojedinom je/ik. ine osno' pisamastari- Smerana, !gipana, #riana, #ine/a i Maja, ai se i/'jesnim priikama koriste

i danas (npr. prometnoj signai/aiji).

a piktografsko je pismo s'ojst'eno to da ga nije potreno poseno iti, da nema

tono odreen i konaan roj /nako'a niti /nako'i imaj tono odreen oik ii

/naenje. S jedne strane tome eži prednost piktografije jer tak'o pismo nadia/i

granie je/ika, pa je manje6'i+e ra/mji'o jdima koji ne go'ore istim je/iima. S

drge strane, tak'e /nako'e može proitati sam onaj tko /na nji-o'o /naenje. *pra'o

nam ta neposrednost piktografskog pisma onemogje da sa/namo ne+to 'i+e o je/ik

naroda koji ga je st'orio.%

Piktografija se ne može smatrati pismom, jer joj nedostaj neka itna oiježja nj ne

trea poseno iti (siie s ra/mji'e Lpo sei), ona nema odreen i konani roj

stajeni- /nako'a, /nako'i joj nemaj tono odreen oik ni /naenje. Prednosti s

%

Taja, Qranka i Pokraje, S'jetana Pisma kroz civilizacije, Ho'a akropoa, agre, 2011., r. 1&., str. 11634.



piktografije tome +to je ona i/'an i i/nad io kak'og je/ika, pa je s'eope ra/mji'a

/a s'e jde.

Qdi da s pr'e i'ii/aije i pr'i grado'i nastai Oonjoj Me/opotamiji &, doini

rijeka !frat i igris, sas'im se i podra/mije'a da s i pr'i pisani /apisi nastai tom

podnej. Postoje trago'i da s pr'e iioteke nastae prije 'i+e tisa godina.

Smerska i'ii/aija smatra se najstarijom i'ii/aijom i naa/ia se na teritoriji

dana+njeg Iraka.

S+mer"i je!i" je pr'i po/nati pisani je/ik i pr'i /apisi s pii pisani kinastim pismom.

Prije oko tri tise godina je/ik je io je/ik iteratre i +koo'anja i sžio je kao

menarodni dipomatski nain spora/mije'anja.

-&ina,o pimo "&inopi/ spada grp piktografski- pisama jer je pr'oitno postaood rteža. Hjego' na/i' potjee od troktastog, odnosno kinastog, oika njego'i-

/nako'a koji s se +ijkom re/i'ai s'jež gin.

Ksno'e pisma ie s gina i trska. #inasti piktogrami s tiski'ani na 'ažnim

ginenim taiama 'ertikanim koonama pisajkom od trske s trogastim 'r-om

(stUs) +to je da'ao i/ged kina. Oa i otisak io +to trajniji, ginene taie s se

peke speijanim peima. Pr'e ginene taie s ie jako mae i k'adratnoga oika.

Pisao se od 'r-a ka dn taie. ek kasnije doa poinj se koristiti 'ee taie i pisari poinj pisati s ije'a na desno. nai koji s se tiski'ai na mekoj gini ge

s'oj siko'ni i/ged i tokom 'remena doi'a oik ra/ni- kominaija 'ertikani-,

-ori/ontani- i kosi- kino'a. aj preokret omogio je rže i ak+e itanje i pisanje.

Pismo je stii/irano i/ pra'a ogografskog (pojmo'nog) pra' sogo'nog pisanja, pa

je doio primjese fonetski- eemenata, tako da s kasnije, staroper/ijski pisari, nji-o'

siaij do'ei skoro na prag afaetskog pisma. Mnogi /nai /apisima s ii

poi'aentni7

6imai s i ogografsko, fonetsko i siaiko /naenje. K'aka' ssta'kinastoga pisanja, sa tri 'rste /nako'a io je potpnosti ra/'ijen i /ado'oja'ao je

potree tada+njeg dr+t'a.J

$r-eoo/i s prona+i teksto'e pisane kinastim pismom koji go'ore o jdima i

dogaajima spomentim Qiiji. #inasto pismo je pro+o itne promjene kro/

ra/doje od 'i+e od d'a tisjea. $siri i Qaioni pri-'atii s smersko pismo i

& Oonja Me/opotamija naa/ia se na teritoriji dana+nje drža'e Irak (Ngo/apadna $/ija).7

Poi'aentan6koji ima 'i+e ra/iiti- 'rijednosti ii primjenaJ Mini, 8enata Sumersko pismo, Harodna iioteka, Požare'a, 173., str. &.



ono je danas s'jedok nji-o'og 'remena. Posjednji ni/ mnogi- naroda koji s se

koristii smerskim pismom ii s Per/ijani oni s ga pri-'atii 5I. st.pr.#r. i

priagodii s'om je/ik. Pored mnogorojni- reigio/ni-, itrgijski-, astroo+ki- i

mitoo+ki- /apisa postoji, ra/mjerno ak i mnogo 'i+e, teksto'a po'ijesnog i pra'nog

karaktera, /akona, ekonomski- i poitiki-, gramatiki-, fio/ofski- i knjiže'ni- eseja,

ra/ni- dipomatski- dokmenata te rado'a sas'im profanog karaktera popt trgo'aki-

rana, pri/nania, dopisa i s.

a-'ajji Litji'osti s'oji- /nako'a i prikadnosti /a preno+enje kratki- i

jednosta'no strktrirani-, oa'ijesti, ži'ot s'remenog o'jeka te+ko i io /amisiti

e/ piktografije.

#.#. Ideo(raf"o pimo

Ideogramsko pismo nastao je i/ potree /a predoa'anjem rijei koje nije io moge

jednosta'no nasikati i tom smis predsta'ja 'i+i ra/'ojni stpanj piktografije.

Ideografsko pismo smatra se najstarijim po'ijesti o'jeanst'a 'e je peinski o'jek

opisi'ao dogaaje i/ s'ojega o'akoga ži'ota sikarijama na kamen. Ideografija se

ja'ja samoniko mnogi- primiti'ni- naroda (i danas ra/iiti- pemena srednjoj

$frii i Poine/iji) i ra/'ija se nekoiko ktrni- krgo'a 'i+i- i'ii/aija

(Smer, !gipat, #ina, ameriki Indijani).

Ideografsko pismo je siko'no pismo ssta' pisanja kojem grafiki /nak predsta'ja

(prika/je) predmet ii pojam, pa prema tome nema 'rijednosti afaetski- /nako'a

(so'a), nego potreja'a simoe (ideograme) koji s i/ra'noj 'e/i s odreenim

sadržajem (/naenjem).

Ideogram ima ja s-emati/aij i 'e/ i/me grafikog i je/inog /naka, pa može

prika/ati i apstraktne pojmo'e, no isti- ideograma nema, jer 'ijek sadrže i dodatne

/nako'e, naje+e /a jednosožne morfeme. ak'o ideografsko6sogo'no pismo s, npr.,

egipatski -ijerogifi, ai i kinesko pismo koje se i danas potreja'a /a s'e dijaekte

kineskog je/ika.

Vonetskoj potrei ideograma pogodo'aa je i priroda neki- je/ika, npr. staroegipatskog

i kineskog. Haposjetk se i/ mje+o'itog ideogramsko6fonetskog pisma ra/'io

Taja, Qranka i Pokraje, S'jetana, nav., dj., str. 11634..



sogo'no, te fonetsko pismo. Nedina ssta'na ideogramska pisma koja s danas

potrei pisma s #ine i Napana, iako primjere potree ideograma ssreemo i na+em

s'akodne'nom ži'ot. se rajaj rimski i arapski roje'i, /nako'i interpnkije,

matematiki, astroo+ki, meteoroo+ki /nako'i i mnogi drgi.

2.2.1. Egipatsko pismo

5e oko 3 %00 godina pr. #rista !gipani s imai ra/'ijeno pismo. Hji-o'o pismo

ra/'io se i/ sika (siko'no pismo), a ;ri s m dai ime -ijerogifi (s'eta so'a). 10

"ijerogifi s /ajedno sa s'ojim deri'atom 9 demotskim pismom6 ostai s potrei dootpriike poo'ie 5I. st. otkad datira posjednji pronaeni natpis ispisan -ijerogifima i/

'remena 'ada'ine pr'og i/antskog ara Nstinijana I.11

S 'remenom -ijerogifi postai simoi pojmo'a, a ne sike predmeta. nako'i koji

predsta'jaj pojmo'e /o' se ideogrami.

#ao idi korak ra/'oj -ijerogifa rteži predmeta 'ise nis predsta'jai same te

predmete , nego gaso'e ii sogo'e. ak'i -ijerogifi, koji se koriste kao gaso'ni

/nako'i, /o' se fono(rami.

Ha taj nain !gipani s mogi pisati io koj rije, e/ o/ira je i /naia neki

predmet ij s sik mogi nartati ii ne. Kd fonograma s nastai ita'i ni/o'i

/nako'a, od koji- s'aki predsta'ja po jedan gas. * pisanom s je/ik !gipani

potreja'ai samo sgasnike. Ha primjer, rije WpitiW pisai s kao WptW, nara'no

potreja'aji egipatsk rije /a pojam pijenja. akoer s nasta'ii potreja'ati

stare /nako'e 6 idio(rame, pi",o(rame i fono(rame6 koje s kominirai.

Kno je imao nekoiko stotina ra/no'rsni- /nako'a, pa ga je io 'ro te+ko naiti. ato

s pismeni jdi egipatskom dr+t' ži'ai 'eiki ged i 'r+ii 'ažne fnkije

drža'i.

!gipani s pisai na materija +to s ga i/rai'ai od srike ijke papirsa (otate

na/i' papir). a je ijka rasa mo'arama gornjeg Hia.

10

Sipie'i, Vad Historija naroda, 5esein Mase+a, Saraje'o, 1%J., str. 1.11 Skiar, $nia Bizant, !Xtrade, 8ijeka, 200%., str. 13.



a pisanje na papirs potreja'aa se pisajka od trstike stoga se atinski /o'e

calamus, tinta se pra'ia od čađe i naje+e se pisao samo s jedne strane. Ksim toga

stijene i po /ido'ima i stpo'ima -ramo'a kesa'ai s ra/ne teksto'e.

Stari !gipani imai s s'ojoj tri tise godina dgoj po'ijesti 'i+e ra/iiti- pisama.

Pr'o 6 $ijero(&if"o (gr. -ieros gip-os 6Ysakrani /nako'iY) 6 nastaje jo+ treem

tisje pr. #r. i sastoji se od sika6simoa kao +to s jdi, ži'otinje, pojedini dijeo'i

tijea, predmeti i/ s'akodne'ne porae, neeske poja'e 6 Sne, Mjese itd. *

-ijerogifskom pism koristi se 'i+e stotina /nako'a. Postoji neka 'rst aeede, +to se

sastoji od /nako'a koji odgo'araj pojedinim konsonantima. s i /nako'i koji imajgaso'n 'rijednost d'a, tri ii etiri sgasnika, pa i oni koji se nis i/go'arai 'e s

stajai / rijei kako i posžii /a oje ra/mije'anje teksta. "ijerogifi s se pisai

tri moga smjera s ije'a na desno, s desna na ije'o i odo/go prema doje.

Orgo pismo !gipana ia je tako/'ana $ijera,i"a (Ysakrano pismoY) koja predsta'ja

pisani oik -ijerogifa. "ijeratsko pismo ja'ja se nekoiko stojea kasnije, odnosno s

poetkom porae papirsa 6 pret-odnie dana+njeg papira koja se i/rai'aa od ijke

papirsa.* &. stoje pr. #r. ja'ja se jo+ jedno pismo. o je demo,"o i&i 0narodno pimo (od

gr. demos). injenia da je egipatski je/ik io porai tijekom tri tisjea po/ora'a

na 'eike promjene kojima je io i/ožen. Primjerie, eropski s se je/ii samo

nekoiko stojea toiko i/mijenii da i/ra/e i/ 1%. ii 1&. stojea esto ne ra/mijemo.

Oemotsko pismo poja'io se kao posjedia drastini- promjena egipatskom je/ik, pa

stoga go'orimo i o demotskom je/ik. Oemotika se ponaj'i+e koristia s'akodne'nom

ži'ot. Primjerie, trgo'akim dokmentima, pri/naniama, s'jedodžama,'jenanim isto'ima itd., dok se reigiji i daje rae d'a starija pisma. ;a'na /naajka

demotike je da se pojedini /nako'i stapaj jedinst'ene simoe koji ine rijei.12

Ha kraj, s doaskom kr+anst'a, poja'jje se i koptski je/ik i pismo. K'o pismo

/apra'o se sastoji od 'eiki- so'a grkog pisma s nekoiinom pridodani- /nako'a koji

odgo'araj egipatski grenim gaso'ima. #optskim se je/ikom i danas koriste

kr+anskim rk'ama dana+nji #opti koji se smatraj i potomima stari- !gipana. Ksim

12

!giptoigija -ttpZZ[[[.am/.-rZnaso'niaZegiptoogijaZje/ik6i6pismaZje/ik6i6pisma.aspXL, pre/eto21.0%.2014.

http://www.amz.hr/naslovnica/egiptologija/jezik-i-pisma/jezik-i-pisma.aspx%C2%BB






egipatski- rijei koptski se je/ik sži i mnogorojnim grkim i/ra/ima, a osoit

'rijednost ima proa'anj -ermeti/ma, gnostii/ma i ranog kr+anst'a.

;odine 1J24. franski je je/ikoso'a Vranois R-ampoion spio odgonetnti nain

itanja -ijerogifski- /apisa.

2.2.2. Hetitsko pismo

Pr'i ar-eoo+ki doka/i /a postojanje "etita s naeni poiama asirskoj kooniji

#\tepe (dre'ni #arm #ane+), a sadrža'ai s /apise o trgo'ini i/me asirski-

trgo'aa i i/'jesne Y/emje "aitiY.

Kd $siraa s "etiti pre/ei kinasto pismo, a sami s ra/'ii siko'no, tako/'ane

anadoske -ijerogife. K'o pismo je de+ifrirao e+ki ar-eoog Q. "ro/ni koji je oio

sinost -etitskog i ostai- indoeropski- je/ika. Siko'no pismo je io krasno, a i/

-ijerogifa se stie predsta'a o ita'om nji-o'om dr+t' kako s im i/gedai

ar-itektra, predmeti, kako s ra/mi+jai. #inasto pismo je imao 'i+e praktin og.

Ha mnogorojnim taiama, po iiotekama pronaenim nji-o'oj prijestonii

"at+i, /apisani s go'ori, pisma, reigijski teksto'i, mnogi dokmenti po'ijesnoga

tipa, pa ak i jedna 'rsta /akonika, koja sadrži propise i/me oiajnog pra'a i /akona.

og te-nike kinastoga pisama, ginene poie s se r/o s+ie, /apisi s ii kratki i

je/gro'iti goto'o teegrafski. nako'i kojima s se sžii naje+e s i+i par.

]ja' s predsta'jai sa d'ije figre isprepetani- rk, a s'a sa d'ije

sprotsta'jene inosti.

a reigio/ne potree i na mjetnikim predmetima od kamena i metaa (rone, oo'a,

srera), potreja'ai s siko'no pismo tj. -ijerogifsko pismo koje je, nato 'eikoj

sinosti s egipatskim -ijerogifima, /og nepo/natog je/ika kojim s go'orii ostao

neodgonetnto do danas.13

13

Taja, Qranka i Pokraje, S'jetana, nav., dj., str. 11634..



'. S&o(ovno i&i i&a)i*"o pimo

K'dje se s'aki /nak odnosi na jedan gramatiki sog. Sogo'no pismo ra/'io se tako da

se /nak /a pojam (ideogram) ii rije (ogogram) poeo odnositi samo na pr'i sog te

rijei, ii se 'i+e ideograma kratki- rijei sagao /ajedno da i se doio priižni

fonetski sasta' neke dže rijei.

'.1. Indij"o pimo

S'a pisma koja se danas potreja'aj na podrj Indije ra/'ia s se od pisma

ra-mi koje je prema jednoj teoriji i/'edeno od sje'ernosemitskog pisma i poeo se

potreja'ati oko %00. godine pr.#r. * sje'ernoj Indiji pismo ra-mi postepeno se

ra/'io pismo de'anagari (na sanskrt ^pismo ožanskog grada_).14

Devana(ari jeste agida pismo koje se, /ajedno sa drgim pismima, koristi /a pisanje

nekoiko indijski- je/ika, i/me ostaog, sanskrita, -indija, maratija, sindija, i-arija, iija, mar'arija, konkanija, ojprija, ai i je/ike koji se go'ore Hepa, kao +to s

nepaski, tar, asa, a ponekad i ka+mirski i romski. Pi+e se sa ije'a na desno. S'aki

tekst odo/go je po'e/an neprekintom dejom inijom koja nastaje spajanjem

-ori/ontani- rtia na 'r- s'akog /naka.

Pismo je sogo'nog tipa, sa odgo'arajim /naima /a s'aki sog. #oristi se od J.

stojea pr #rista.

* 'edskim se +koama preda'aa fonetika, gramatika, metrika i etimoogija. Hajoje je

sa'ana fonetika, jer se pra'inom i/go'or gaso'a i rijei 'edski- mantri prida'aa

posena po/ornost.

Staroindijski gramatiar Panini s'om je dje $+tad-UaUi skpio oko 4000 pra'ia6

afori/ama i ista osno'ni- oika na koje se pra'ia odnose. Pra'ia s poredana tako da

se fnkija odreenog pra'ia odreje pret-odnim pra'iom. Vio/of i gramatiar

Q-artr-ari 7. stoje s'ojim komentarom / Patnjaije' Ma-a 9-asU i

samostanim djeo 5akUa6padiUa nasta'ja apsotistik fio/ofij je/ika /apoet 14 Taja, Qranka i Pokraje, S'jetana, nav., dj., str. 11634..



*pani+adama. Kn smatra da s rijei koje mi i/go'aramo samo manifestaije jednoga

/ijskog je/ika koji je nosia /naenja.

'.#. -re,"o pimo

Pod tjeajem egipatski- -ijerogifa, nastao je poetkom 2. tisjea pr. #rista prvo

pismo u Europi 6 kretsko linearno pismo, jedno od pr'i- sogo'ni- pisama.

Pismo je 'jerojatno nastao kontinentanoj ;rkoj gdje je kretski inear $ priagoen

grkom je/ik oko 1&. st. pr. #r. kada minojska ktra iježi naj'ei pro'at. #asnijim

je napredo'anjem Mikene inearno Q pismo preneseno na #ret. *pra'o s na #reti,

#nos, naeni najstariji primjeri ineara Q.1%

]inear Q 'eim dijeom je sogo'no pismo. He iježi se opreka i/me djine i

kraine soga. Ksim /nako'a sogo'ne 'rijednosti, /a neke e+e pojmo'e (kao npr.

o'jek, žena, žito, koa, pe-ar) postoje i ideogrami koji predsta'jaj ita'e rijei.

Postoje i simoi /a roje'ne jedinie. Qroje'ni ssta' je deimaan, a ima /nako'a i /a

ra/omke.

Qritanski ar-eoog $rt-r !'ans je poetkom 20. st. /apoeo iskopa'anja #nos gdje

je prona+ao poie s natpisima i/ ronanog doa. 5idi se da s se na otok tom

ra/doj i/mijenji'ai ra/iiti ssta'i pisanja, ai se nije sa'ao do'ojno primjera da

i se mogi de+ifrirati. Hajoptiajnije je io najmae pismo koje je !'ans na/'ao

inearom Q. Oe+ifrirai s ga od 1%1. do 1%3. Mi-ae 5entris i No-n R-ad[ik.

'.'. Arap"o pimo

8a/'io se 7. st. Hajstariji rkopisi krana napisani s kfskim pismom,

monmentanim i gatim, prikadnim /a re/i'anje. Pisanjem na koži i papirs

i/gio je s'oj koenost i pret'orio se nas-i, pret-odnik dana+njeg arapskog

pisma. $rapsko se pismo se ita s desna na ije'o, a so'a s ntar rijei po'e/ana

dijejenje rijei nije oiajeno.1&

1%

8egier, Rat-erine rčka, !Xtrade, 8ijeka, 200%., str.2J.1& $rapsko pismo, -ttpZZiko'na6ktra.f/g.ni/g.-rZpismo.-tmL, pre/eto 22.0%.2014.

http://likovna-kultura.ufzg.unizg.hr/pismo.htm%C2%BB





a najstariji spomenik arapskog je/ika smatra se nadgroni spomenik a-midskog kraja

Imr6#ajsa mjest Hamara Siriji i/ 32J., a /a najstariji spomenik arapskog pisma

natpisi i/ aada i/ %12. godine.

$rapski afaet je djeimino nasijedio stari semitski poredak koji se preko Veniana

odra/io i na grki afaet, aeed i a/k, ai je poredak no'ije 'rijeme i/mijenjen

arapskom je/ik. Pr'o je so'o afaeta eli! (spra'na ra'na rta).

$faet sadrži kpno 2J so'a, t/'. -arfo'a, koji ne ra/ikj 'eika, maa, pisana ii

tiskana so'a, ai imaj ra/iite oike /a so'o na poetk, sredini i na kraj rijei.



Za"&j+*a"

Mnogi oara'aji ostai dre'ni- i'ii/aija stari s 'i+e tisa godina. Kni pomaž dase ispria pria o onda+njim grado'ima, jdima i arst'ima.

Iako je po'ijest o'jeanst'a i prirode oa'ijena 'eom tajni i na i/'jestan nain

nedoki'a, po'e/ani smo s njom i nasta'jamo je preko mnogi- spona. Postoje

nerojeni trago'i koje nam je osta'io o'jeanst'o pro+osti, a koji danas stoje pred

nama i go'ore nam o nji-o' ži'ot, iskst', sno'ima i težnjama.

Pismo je naj'ažniji ssta' kojeg je o'jek i/mio.

Piktografsko pismo predsta'ja najstariji nain na koji s jdi pok+ai da pomorteža /aiježe s'oje misi.

a piktografsko je pismo s'ojst'eno to da ga nije potreno poseno iti, da nema

tono odreen i konaan roj /nako'a niti /nako'i imaj tono odreen oik ii

/naenje.

Ideogramsko pismo nastao je i/ potree /a predoa'anjem rijei koje nije io moge

jednosta'no nasikati i tom smis predsta'ja 'i+i ra/'ojni stpanj piktografije.

Sogo'no pismo ra/'io se tako da se /nak /a pojam (ideogram) ii rije (ogogram)

poeo odnositi samo na pr'i sog te rijei, ii se 'i+e ideograma kratki- rijei sagao

/ajedno da i se doio priižni fonetski sasta' neke dže rijei.

S'a o'a pisma do'ea s do ra/'oja afaeta, a kasnije tipografskoga pisma. Poja'om

kompjtera pisma se oikj na ekran rtaki, +to stra-o'ito po'ea'a koiin

ra/iiti- tipo'a so'a kompjterskim je/ikom !ontova.



Popi &i,era,+re

` $ni, 5adimir : Rječnik hrvatskoga jezika, Ho'i ier, agre, 1J.

` "arris, Hi-oas, rner, Noanna i $ston Raire : Ilustrirana knjiga znanja, #njiga i

dom, agre, 1.

` Mini, 8enata Sumersko pismo, Harodna iioteka, Požare'a, 173.

` 8egier, Rat-erine rčka, !Xtrade, 8ijeka, 200%.

` Sipie'i, Vad Historija naroda, 5esein Mase+a, Saraje'o, 1%J.

`Skiar, $nia Bizant, !Xtrade, 8ijeka, 200%.

` kijan, Ora'ko: Pogled u lingvistiku, koska knjiga, agre, 1J%.

` Taja, Qranka i Pokraje, S'jetana Pisma kroz civilizacije, Ho'a akropoa, agre,

2011.

` $rapsko pismo,

-ttpZZiko'na6ktra.f/g.ni/g.-rZpismo.-tmL, pre/eto 22.0%.2014.

` !giptoigija,

-ttpZZ[[[.am/.-rZnaso'niaZegiptoogijaZje/ik6i6pismaZje/ik6i6pisma.aspXL,

pre/eto 21.0%.2014.





Documents

Pisma drevnih civilizacija