Teorija sistema i upravljanja

Teorija sistema i upravljanja

Ispitna pitanja1. Sistemi i sistemsko miljenje Odnosi u funkcionisanju sistema svode se na primanje i davanje informacija, resursa i rezultata, stvarajuci na taj nain nove kategorije uzajamnog djelovanja koje predstavljaju strukturu relacija sistema. Svi elementi sistema i potencijalnih veza nemaju isti znaaj, tako da je funkcionisanje uslovljeno hijerarhijskim primatom elemenata, tj. primatom dinamikog optimuma onog sistema koji je na viem nivou, koji ima vei broj eleinenata i njihovih funkcija, koji je dugoroniji i koji diktira jainu promjena. Posmatranje sistema kroz neka njegova svojstva omogucava rjeavanje nekih naunih fenomena, tako da se npr. preduzee moe posmatrati kao sistern u kojem se prikupijaju i obrauju informacije, donose odluke, izraavaju akcije i na taj nain mijenjaju stanja. Upravo su razliite karakteristike objekata koji se posmatraju kriterij kiasifikacije sistema na osnovu kojeg razuikujemo prirodne i vjetake sisterne kao dijelove svijeta to nas okruuje. Sistemsko miljenje polazi od toga da je svaki sistem istovremeno podsistem, tako da sistemska analiza vidi okruenje kao kljuno mjesto u odnosu na dio koji se posmatra sa aspekta promjene i prilagodavanja.

2.Matematiki aspekt teorije sistemaUpoznavanje metodologije matematikog modeliranja u svojstvu je sticanja sposobnosti istravanja procesa i pojava raz1iite fizike sadrine koja se moe apstraktno opisati jednoznanim matematikim simbolima. Ovakvim postupkom formira se matematiki model realnog sistema ija slinost ponekad dozvoljava odredivanje apsolutno adekvatne kopije originala koja omoguava koritenje ponaanja modela u svrhu ocjenjivanja autentinih svojstava konkretnog sistema. Matematiki model koji formalizacijom opisuje funkcionisanje sistema izraava osnovne karakteristike zakonomjernosti funkcionisanja u vremenskom intervalu (t0 t1). Stanje sistema koji se krece u navedenom intervalu vremena. karakterie se u svakom trenutku (t) sljedecim veliinama: z, z2, Zj, ... z. Budui da se ove veliine stanja slonog dinamikog sistema u funkciji vremena mogu napisati kao: z1(f). z2(t),

3. Sistemski pristup sinergetski efekat

Teorija sistema tijesno je povezana sa razvojem informatike i sistemskim pristupom naunom istraivanju, ije je osobine mogue djelimino uoiti, opisati i shvatiti koristei samo deskriptivne i analitike mctode. Kompleksnost prirode sistema se zbog dinamike ne moe do kraja opisati, tako da je neophodno znati sljedee injenice u cilju pojednostavijivanja i potpunijeg razumijevanja sistemskog pristupa: - Sinergija je efekat zajednikog djelovanja elemenata - Dinamiko posmatranje pojava podrazumijeva jedinstvo vremena i prostora - Holistiko posmatranje podrazumijeva sistem kao ukupnost - Relativnost sistema proizilazi iz prirodnih zakona

4. Sistem i okolina

Odreivanje okoline sistema, a time i njegovih granica koje nisu egzaktne prirode, je vana etapa u procesu istraivanja sistema, a posebno bitna dimenzija je vrijeme u kome se mijenjaju ulazi i izlazi, a time i sam sistem kao i okruenje.

Okruenje sistema je skup svih neukljuenih sistema sa kojima je posmatrani sistem u aktivnom. pasivnom ili interaktivnom odnosu za vrijeme istravanja tokova ulaza i izlaza kao medija razmjene5. Ulazi i izlazi sistema

Ulazne veliine mogu biti date u obliku materijalnih. energetskih i signalnih veliina odredenih sadrajem informacija. Osnovni oblici ulaznih veliina pojedinih sistema mogu se predstaviti odgovarajuim funkcijama, Iziazi (y) su reagovanje sistema na odreeni intenzitet pobude, to ima za rezultat neku koliinu stvaranja novog kvaliteta iz datih sastojaka, tj. ko1iine ulaza. Nain na koji ulaz biva transformisan u izlaz, naravno pod uslovom da ni razvoj ni istraiivanje nisu dijelovi sistema, predstavlja tehnologiiu koja takode djelimino ini okolinu.

6. Osnovni principi teorije sistema

Neki od principa koje moemo dodatno navesti su: Princip sloene stvarnosti

Princip povezanosti i medusobnog djelovanja Princip neprekidnih promjena

Princip poimanja funkcionalnog sklada Princip uticaja okoline na promjene obiika postojanja Princip struktume analize sloenosti Princip internog uticaja u prostoru i vremenu

7. Zakoni opte teorije sistema

Zakoni opte teorije koji vae za sve sisteme pri razlicitim uslovima ponaanja i ispitivanja su:

zakon zavisnosti; svakom sistemu ili njegovom elementu moguce je naci sistem koji posjeduje bar jedan element ili obiljeje sa kojim je u vremenskoj ili funkcionalnoj vezi.

Zakon razlike Zakon promjene Zakon neprekidnih projena8. Osnovne karakteristike sistema

Osnovna sistemska svojstva svakog sistema su: funkcija (funkcionalna struktura i elementarne funkcije), ponaanje (stnuktura ponaanja i elementarne transformacije) i graa (struktura grae i elementarni nosioci),

9. Osnovne osobine (obiljeja) sistema

10. Klasifikacija sistema

Klasifikacija sistema predstavlja formiranje skupova za koje je nuno prethodno usvojiti kriterijume slinosti kao zajedniku osobinu povezanu logikim iskazima ili njihovim alternativama. Podjela sistema prema broju veza sa okolinom, pogodna za prouavanje i rezonovanje je:monovarijabilni sistem,konjuktivno-disjunktivni sistem,distributivni sistem, multivarijabilni sistem.11. Kriteriji klasifikacije sistema

sisteme prema nastanku dijelimo na prirodne i tehnike, na organizacione te prema funkcionisanju, na proste i sloene itd.Prirodni sistemi obuhvataju geoloke, atmosferske, kosmike, bioloke i druge sisteme, a zakone njihovog postanka i opstanka izucavaju brojne prirodne nauke.

12. Logika nastanka i funkcionisanja sistema

Apstraktni sistemi su istraivake konstrukcije, formalne. uoptene, misaone, idejne i matematike prirode, odnosno oni su opti, formalni, misaoni, idejni i matematiki. Svrha im je da opiu realne sisteme i da bez mnogo trokova eliminiu nejasnoce i logike greke kroz isto formalne veze u okviru istraivake apstrakcije. Za objanjavanje opteg apstraktnog sistema kao univerzalnog modela za sve sisteme, neophodna je primjena matematike teorije koja postaje formalni i opte priznati univerzalni jezik, indukovano koriten za efektivnu proceduru.13. Struktura apstraktnog sistema

Dakle, struktura predstavlja logicki red elemenata koji zadovoljavaju niz uslova kao to su preglednost, fleksibilnost, funkcionalni sklad, blokiranje neprodukiivnog ulaza, razvijanje odbrambenog mehanizma i imuniteta od remetilakih faktora, upravtjivost, odrivost itd. Struktura sistema je skup i poredak svih veza i relativno stabilan raspored uloga elemenata unutar kojih postoji odredena zakonitost svojstvena datom sistemu kao integralnoj cjelini.14. Funkcionisanje apstraktnog sistema

U povezivanju sistema sa njegovim okruenjem interakcije su uslovljene, to ukazuje da postoji

vei broj principa i pravilnosti po kojima se regulie i odvija funkcionisanje sistema.Umnoavanjem interakcija povecava se i potreba za njihovim regulisanjem, jer promjene na jednom elementu izazivaju promjene na vie drugih elemenata istog sistema. Preputanjem namnoenih interakcija prirodnoj regulaciji, funkcionisanje sistema tei nuli, a sistem odumiranju, to je naroito tipino i oigledno kod vjetakih sistema.Broj faktora koji utiu na funkcionisanje sistema, a preko toga i na njegovo ponaanje praktino je neogranien i stalno se poveava, sa jedne strane zbog namnoavanja promjena, a sa druge zbog namnoavanja praktike primjene naunih fondova.

15. Stabilnost i ponaanje sistema

Nain na koji sistem preslikava ulazne u izlazne veliine odreduje njegovo ponaanje, odnosno prilagodavanje i usklaivanje tog ponaanja sa funkcijom prilagoavanja sistema okolini, promjeni okoline ili promjeni svojstava i stanja. Odredenost ponaanja sistema je statistike prirode, tako da se odredenost smanjuje poveanjem broja veza sa okolinom, a redukcijom veza sistem se smanjuje.

16. Povratna sprega (dejstvo) sistema

Sistemi kod kojih relacije izmedu elemenata mogu biti takve da jedan element posredno, preko drugih elemenata, utie sam na sebe, posjeduju povratno dejstvo, Sistemi sa povratnim dejstvom imaju tacno reprodukovane ulaze, smanjene efekte nelinearnosti i poremecaja, ispoljenu tendenciju ka oscilacijama i nestabilnosti, mogucnost ponovnog uspostavljanja ravnotenog stanja itd. 17. Entropija

Norbert Viner potvrdujc i sljcdeom reenicom; Kao to je entropija mjera dezorganizacije, tako je i informacija mjera organizacije.Viner primjeuje da odgovori o funkeionisanju jednog skupa sistema vae kao moguci odgovori i za iri skup sistema, postajuci vjerovatniji ukoliko sistemi postaju stariji, a sama mjera ove vjerovatnoe naziva se entropija, Viner dalje konstatuje da dok entropija raste, svemir i svi sistemi u njemu prirodno tee ka raspadu u gubitku svog entiteta, odnosno da iz stanja organizacije i diferencijacije preu u stanje jednoznanosti i haosa. Haos je statiko stanje sistema koje troi energiju neophodnu za odravanje ureenosti, tj, suprotstavljanje rastu entropije kao prirodne tenje ka beivotnom. Sistem sa vecom entropijom je i manje elastian pa mu je potrebna i intenzivnija regulacija za borbu, odnosno funkcionalnu ravnotu tako da bi bilo pretjerano oekivati apsolutno jasnu definiciju entropije.

18. Organizaciona forma sistema

Upravo zbog znaaja cilja, kao motiva stvaranja organizacione kompozicije sistema, cilj se moe uzeti i kao osnovni kriterijum klasifikacije, prema kojem sve organizovane sisteme moemo posmatrati kao moralne, instrumentalne i materijalne.Simbiozom prirodnih, tehnikih i upravljakih kao povezujuih podsistema, nastaju organizovani sistemi a najveci dio obiljeja apstraktnih sistema su istovremeno i obiljeja organizovanih sistema. Takoe su im svojstvena i neka druga obiljeja vezana za njihovu specifinost u pogledu zakona organizovanja, kao npr, da su stvoreni svjesnom ljudskom aktivnocu, da im je zadan cilj prije njihovog stvaranja i da ih projektant svojom upravljackom akcijom neprestano usmjerava kaieljenom cilju.

19. Principi i pravila organizovanja sistema

Prema izdiferenciranosti njihovih karakteristika, principe organizovanja sistema moemo posmatrati kao principe cilja, principe kompozicije (konstitucije) i principe funkcionisanja.

Princip cilja je elementarna i eliminatorna pretpostavka za stvaranje i nastanak novog organizacionog modela sistema iju struturu i funkcionisanje treba prilagodavati zakonima reda. Kod rnoralno-organizacionog modela sistema trai se odredena ravnotea kroz balansiranje zahtjeva za maksimalnim izlazima i drutveno ogranienim ulazima,Princip maksimuma jc zajedniko obitjeje svakog organizacionog zadatka sistema koji slui za postizanje postavljenog cilja i rijetko se poistovjeuje sa optimumom koji je u praktinom

ivotu vezan za razna ogranienja20. Organizacija kao sistemska zakonitost

Zakonima organizovanja se ostvaruju postavljeni ciljevi, a nakon realizacije oni gube smisao i opravdanje, a gaenje cilja, odnosno prerastanje u ciljeve podsistema vodi samounitenju sistema. Potencijalni broj upravljakih informacija je uslovljcn organizacijskom sloenou sistema, kao i nivoom njegove entropije ije povecavanje i smanjivanje se regulie dodavanjem ili oduzimanjcm upravljake inteligencije. U procesu razvoja sistema njegovi pojedini organizacioni nivoi se supstituiu tehnikim podsistemima cije su upravljake funkcije tehnizirane. Time je proces supstitucije organizacionih zakona tehnikim istovremeno i proces tehnizovanja upravljake funkcije iji vii nivo znai manje potreban broj upravljakih akcija, odnosno nii nivo entropije.

21. Modeliranje organizacionog sistema

Modeli stanja sistema definiu ono to upravlja eli da ostvari pri funkcionisanju sistema, dajuci tako okvire za tipsko upravljako stanje koje moe da se oekuje u datim okolnostima. U praksi su najceci oblici ovih modela pozitivnopravni propisi, matematski modeli, simulacioni modeli, simboliki modeli, metode scenarija i drugi teorijski modeli organizovanja.

22.Upravljanje tokovima i prenosom organizovanja

Pretpostavka odravanja organizacionog reda je komponovanje upravljakog podsistema od kojeg dolaze upravljake akcije i gdje se esto kreiraju upravljake odluke na osnovu kojih nastaju upravljaki impulsiU zavisnosti od odnosa izmedu centra kreiranja upravljaih odluka i adrese preko koje se upravljake akcije, u cilju izvrenja tih odluka, prenose, razlikujemo decentralizovano upravljanje, delegiranje upravljacke vlasti i centralizovano upravljanje.23. Hijerarhijeska struktura organizovanja

U organizacionom redu hijerarhijska struktura se vidi gotovo eksplicitno i uzima kao da apriori postoji u prirodi upravljanja svake funkcionalnc cjeline.Sa gledista optc teorije sistema preduzece se posmatra kao postojanje mnotva podsistema sa hijerarhijski ureenim ciljevima. Iako postoje pravila koja odreuju koje su jedinice vieg, a koje nieg nivoa, to jo uvijek ne dokazuje da su hijerarhijski odnosi jedini i najpovoljniji sa gledita upravljanja. Iz ovakvog shvatanja proizala je teorija gdje se hijerarhija eksplicitno prouava kao prirodni fenomen, na osnovu ega otpada imperativ hijerarhijskog uredenja. Svakako da hijerarhijska struktura ne predstavlja izdvajanje upravljakih objekata u vidu posebnih dijelova sistema

24. Upravljanje sistemima koncept upravljanja

Sistem upravljanja ine uprav1jaki i upravljani dijelovi sistema, ali da bi dolo do promjene mora postojati i izvrni organ koji posjeduje uprav1jako dejstvo lzmeu upraviljanog i upravIjakog organa. kao i izmeu uprav1jakog i izvrnog organa instaliran je tok informacija.Upravijanje je izbor akcije kao nosioca promjene, jer gdje nema akcije nema ni promjene, a gdje nema izbora nema ni adekvatnog upravijanja.

25.Sistem informacija

Informacije o buducnosti su se prikupljale jo u starom vijeku, to je bilo objanjavano proroanstvom kao rezultatom mate, intuicije i nadahnuca, pa sve do naeg vremena predvianja koje se zasniva na podacima, informacijama i njihovom logikom povezivanju sa zakonima prema kojima funkcionie sistem.Slav o futuristikim informacijama je stav prema upravljanju iznenadenjima, odnosno buduem dogadanju u sistemu u kojem e se odvijati naa buducnost, tj, njen konaan dio oznaen kao bliska, dalja ili daleka perspektiva.26.Koncepcijske osnove modeliranja

Provjeravanje planiranih pretpostavki u realnom svijetu i koritenje matematikih modela za izvodenje korektivnih akcija utie na smanjenje sluajnosti i stihijnosti u upravljanju sistemom, u skladu sa promjenama.Matematifiki model za formalizovano opisivanje realnog sistema koristi se onda kada sloenost dozvoljava apstraktni opis sistema, tako da se matematikom metodom vri adekvatno modeliranje posmatranog konkretnog sistema, u svrhu izraavanja zakonomjeraosti fuikcionisanja u odredenom vremenskom intervalu posmatranja.27. Modeli i metodologija modeliranja

Metoda modeliranja je najire koriteni postupak ispitivanja raznih pojava i procesa, posebno u dananjim uslovima koji se karakteriu promjenama i uticajem sluiajnih faktora irokog spektra.Razlikujemo fiziiko modeliranje koje se bavi procesima prirodnog oblika, gdje se prave modeli u obliku maketa (maketa aviona umjesto stvarnog aviona, djeiji automobil umjesto stvarnog automobila) i matematiko modeliranje koje se bavi imaginacijom stvarnosti. Fizikim modeliranjem vri se prirodno eksperimentisanje, ali uslovi realizacije modela (kopije) mogu se znaajno razlikovati od uslova originala.28.Formalizacija sistema modeliranja

Pri formalizaciji sistema radi se o operacionalizaciji matematike analogije, tj. neki fiziki problem se prevodi i predstavlja kao matematiki, pri emu definisanje sistema moee zapoeti formalizaciju ulaza i izlaza.29.Matematiki opis modeliranja sistema

Izgradnja matematifikog modela koji treba da sadri sva pitanja operativne i razvojne strategije. Dakle, matematiki model poslovnog sistema treba biti tako napravljen da se mogu istraivati brojni problemi uslovljeni uticajem raznih promjena, kao to su lansiranje novog proizvoda, nova struktura organizacije, novi kriteriji odluivanja, kadrovske promjene itd.

30.Jednaine elemenata stanja sistema

31.Jednaine elemenata promjene stanja sistema

U formi jednaina elemenata stanja sistema kao i jednaina promjene elemenata stanja sistema nema posebnih ogranienja. Promjena jednaine elemenata stanja sistema ne sadri vremenski interval, ne moe joj se pojaviti neki element promjene stanja sistema na desnoj strani, a vrijednost elementa promjene stanja izraunava se na intervalu K,L, u momentu K. Prema tome, jednaina elementa promjene stanja sistema je iskaz o tome kako se informacije sistema prevode u odluke i akcije prikazujui kako sistem sam sebe kontrolie, odnosno, kako kod organizacionih sistema ljudska zapaanja o stanju sistema dovode do odluivanja.

32.Modelska podrka odluivanju

Opti model donoenja odluke pri neizvjesnosti moe se formalno opisati samo onda kad postoji:

O - objekt na koji se odnosi odlukaY - skup moguih odluka koje nam stoje na raspolaganju pri izboru ulaznih upravljakih akcija.

X - skup mogucih ishoda u zavisnosti od odabrane odluke (izlazne veliiine; upravljane veliine)

M - skup mogucih poremeajnih dejstava iz okoline koja mogu da utiu na ishod odluke

F - transformacija kojom se odluke u neizvjesnosti preslikavaju u ishod.

33.Optimalno upravljanje sistemima

Princip optimizacije treba staviti u odnos prema problemu neutralizacije posljedica i karakterisati nainom i

ansom kojim on tu svoju funkciju ostvaruje.Dakle, tehnika optimizacija nije nikakva kompenzacija naune istine jer cilj navodi protiv tvrdnje da pojedini parcijalni izrazi poslovnog uspjeha mogu utemeljiti optimalnu ispravnost pojedinanog djelovanja, Sto je ispravno, ali gubi polemiki karakter. Optimizacija iziskuje opreracionalizovanje u smislu empirijskih fiksiranja kriterijuma uspjeha jer se inae ne moe izvesti jednoznano odredeno deavanje. 34.Automatsko upravljanje sistemima

Automatsko upravljanje je upravljanje koje se ostvaruje bez neposrednog uea ovjeka. Prave se sistemi sa elementima koji mogu sami da ga kontroliu, upravljake odluke i izvrne odluke se samostalno donose i provjeravaju, Kod automatske regulacije moemo imati otvoren i zatvoren sistem automatskog upravljanja. 35.Kibernetika kao upravljaka disciplina

Osnovna tri obiljeja kibernetikih sistema, kako ih je defmisao Viner, sloenost, stohastinost i autoregulacija. Na osnovu toga je mogue razgraniiti tri osnovna metodoloka aspekta kibemetskog uenja: metoda tlcrne kutije", teorija informacija i povratna sprega (autoregulacija). Kibemetika je nauka o optim zakonima procesa upravljanja, komunikacije i organizovanja sistema (tehnikih i prirodnih) i njihovom medusobnom odnosu u pogledu naina primanja, predaje, uvanja, obrade i koritenja informacija. 36.Istraivanje sistema metodom crne kutije

Metoda cme kutije" (Black Box Method) se primjenjuje da bi se prevaziao problem velike sloenosti stanja sistema, tako da se posmatra redukovan broj ulaznih i izlaznih veliina i pokuavaju se otkriti zakonitosti procesa transformacije. Ova metoda se koristi i u svakodnevnoj praksi to se moe ilustrovati brojnim primjerima iz medicine (ljekar pacijentu daje test -ulaz i na bazi odgovara - izlaz uspostavlja dijagnozu), u nastavi (provjera znanja na ispitu), u upravljanju poslovnim sistemiraa (menader primjenjuje logiku crne kutije"), kod upotrebe raunara itd,

37.Kibernetski sistem

Jedna specifiina klasa sistema oznaava se teraunima kibernetski, upravljivi ili sistem sa povratnom informacionom vezom. Odlikuju se mehanizmom kojim se ostvaruje funkcija upravljanja po principu samoupravljivosti koju najee izvravaju sami elementi sistema naimenovani za upravljanje.

Kibernetski sistem je ekvivalent samoupravljivog sistema gdje je objekt upravljanja baza, a upravljaki subjekt nadgradnja organizovana kao informacioni, upravljaki i izvrno-kontrolni sistem, povezani u kibernetski redoslijed.Kibemetski sistem se moe razdvojiti na objekat kojim se upravlja i nadgradnju koja upravlja, kao dva dijela iste cjeline, tako da se jedan broj elemenata odnosi na upravljake objekte, a drugi na upravljanje. Osnovna karakteristika kibemetskih sistema je da se jedan broj elemenata odnosi na upravljake, a drugi na upravljane objekte.38.Poslovni sistem

Funkcionisanje poslovnog sistema moe se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnotvo unutranjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odluivanja i dolaenja do upravljakih rjeenja.39.Proces modeliranja i odluivanja u poslovnom sistemu

Sa aspekta odvijanja procesa odluvanja prioritet imaju spoljanja dejstva koja se ralanjuju na pojedine oblike meduzavisnosti sa sistemom, to se moe pokazati slikom modela pojednostavljene stvarnosti, zbog ega se sa siguraocu moe reci da je faza modeliranja u procesu odluivanja kritina i zahtijeva posebnu opreznost. Funkcionisanje poslovnog sistema moe se posmatrati kao adaptivni i racionalni proces sklon reakcijama na mnotvo unutranjih i spoljnih uticaja u realizaciji postupka odluivanja i dolaenja do upravljakih rjeenja.40.Struktura poslovnog sistema

Transformacija ulaza u izlaze odvija se kroz sloenu strukturu poslovnog sistema koja se formira od tokova materijalnih i nematerijalnih resursa i u sebi sadri kriterijume odluivanja kao instrumente indeksa promjena elemenata stanja. Relacije elemenata i stopa njihovih promjena formiraju dva kola povratnog dejstva, gdje prvo nastaje kao posljedica medusobne prirodne zavisnosti elemenata sistema, pa tako dobijamo prirodnu strukturu. Drugo nastaje kao posljedica ugradnje kola povratnog dejstva sa ciljem kontrole stanja sistema, pa tako dobijamo kontrolna kola koja sa prirodnom strukturom formiraju takode strukturu preduzeca sa pretpostavkom optimalnog upravljanja41.Informacioni sistemi

Sistemi, pored materije i energije, sa okruenjem razmjenjuju ideje i informacije. S obzirom na odnos ulaznih i izlaznih informacionih veza, mogue je razlikovati informisane (informaciono pasivne, tj. postoji samo informacioni ulaz), informirmiue (informaciono aktivni, tj. postoji samo informacioni izlaz) i informacione sisteme (sa ulazno-izlaznim informacionim vezama) koji su najei u stvarnosti. Informacioni sistem, djelujui u okviru poslovnog sistema, omoguava unutranju komunikaciju, kao i komunikaciju sa okruenjem, to potvrduje konstataciju da neposredno doprinosi kvalitetu uprav1jakih i izvrnih funkcija.

42.Informacioni sistemi za podrku menadmentu

Informacioni sistem za podrku menadmentu (Management Information System - MIS), podrazumijeva se kao sistem s osnovnim zadatkom prikupljanja informacija neophodnih u rjeavanju problema. MIS je mehanizam za detekciju problema koji sadri sve neophodne elemente problemske strukture, odnosno jedan mehanizam za analizu problema koji obezbjeduje neophodne podatke menaderima koji donose odluke.43.Sistemi obezbjeivanja i ininjeringa kvaliteta

Jedan od najznaajnijih standarda je svakako usvajanje koncepta kvaliteta. U prilog toga je vodeci autoritet u oblasti upravljanja kvalitetom Vilijem Edvards Deming primjetio da kada se unapreuje kvalitet, lanano se unapreuje bogatstvo i znanje.

Implementacija i unapredivanje sistema kvaliteta stvaraju uslove za razvoj ostalih faktora koji utiu na postizanje konkurentske sposobnosti, odnosno na rast i uspjenost poslovnog sistema jer su direktno povezani sa stratekim funkcijama i njihovom koordinacijom i optimizacijom.

44.Marketing informacioni sistem

45.Sistem menadmenta menadersko odluivanjeFunkcija menaderske sposobnosti je u neposrednoj ulozi ostvarivanja preduzetnikih i organizacionih aktivnosti i rasporedivanja raspoloivih potencijala, omogucila preduzetniku uspjenost iskazanu visokom efikasnou i efektivnou. Menaderske slabosti mogu izazvati zaostajanje u poslovanju, gubljenje pozicije na tritu, ispadanje iz trinog mehanizma, poveanje ansi za rizik i neuspjeh, gubitak nade za profitabilne ideje i kreativnost, odnosno, jednom rijeju, preduzetniku krizu. Ciljevi procesa odluivanja proeti su tenjom za angaovanjem potrebnih resursa, tako da menaderi imaju razliitu odgovornost i funkcije koje su odreene hijerarhijskim nivoom i irinom njihovog djelovanja, pa u skladu s tim razlikujemo vrhovni menadiment (top managers), srednji nivo menadimenta (middle managers) i menadere prve linije (first-line managers).