POCZĄTKI KABA ŁY CHRZE ŚCIJAŃSKIEJ TEZY KABALISTYCZNE

Wprowadzenie, edycja tekstu i tłumaczenieŁukasz StypułaUniwersytet Jagielloński, Kraków

POCZĄTKI KABAŁY CHRZEŚCIJAŃSKIEJTEZY KABALISTYCZNE W CONCLUSIONESGIOVANNIEGO PICO DELLA MIRANDOLI

Wielu naukowców zajmujących się badaniem rozwoju mistyki ży-dowskiej próbuje określić, czy tradycje fi lozofi czno-religijne wytworzo-ne przez chrześcijan i wsparte przez interpretacje kabalistyczne można w ogóle nazwać kabałą chrześcijańską. Jeśli uznamy jednak jej istnienie jako oddzielnego nurtu, pytania o genezę staną się kluczem do wyjaś-nienia tego zjawiska. Jednakże, jak uważam, dokładne określenie ram czasowych powstania kabały chrześcijańskiej wydaje się bardzo trudne, a wręcz niemożliwe do ustalenia.1

Wraz z pojawieniem się różnych tendencji kabalistycznych w śred-niowieczu, jako nadrzędnej dziedziny wiedzy wśród społeczności żydow-skiej, jej zakres oddziaływania ciągle się powiększał. Należy głównie wy-różnić dwa źródła decydujące o powstaniu kabały chrześcijańskiej. Bez żadnych wątpliwości można stwierdzić, że przełomowy okres w jej dzie-jach zaczyna się wraz osobami zmieniającymi swoje wyznanie z judaizmu na chrześcijaństwo, zwłaszcza w okresie renesansu, co widać najpełniej na przykładzie Flaviusa Mithridatesa, włoskiego humanisty i tłumacza dzieł hebrajskich dla Pico della Mirandoli, Paulusa Ricciusa, niemieckiego Żyda, którego część pracy przetworzył Reuchlin w De Arte Cabbalistica oraz Felixa Pratensisa, włoskiego konwertyty, który wydał w 1515 r. łaciń-skie tłumaczenie hebrajskich psalmów: Psalterium ex hebræo ad verbum translatum.2 Ich twórczość pozwoliła na zapoznanie się szerszym kręgom społecznym z oryginalnymi tekstami hebrajskimi, tłumaczonymi zgodnie z interpretacją kabalistyczną przez samych Żydów. Brak lub bardzo mała

1 Por. z D. P r i c e, Johannes Reuchlin and the Campaign to Destroy Jewish Books, New York 2011, s. 78-81.

2 M. I d e l, Jewish Thinkers versus Christian Kabbalah, w: Christliche Kabbala, red. W. Schmidt-Biggemann, Pforzheim 2003, s. 50.

Studia Judaica 14: 2011 nr 2(28), s. 365-396

366 ŁUKASZ STYPUŁA

ilość źródeł kabalistycznych we Włoszech, Francji i Niemczech w okresie jeszcze przed wygnaniem wyznawców judaizmu z Półwyspu Iberyjskie-go oraz stosunkowo złożony charakter wiedzy mistycznej spowodował, że niewielu chrześcijan zdecydowało się na studiowanie tych materiałów, nawet w wypadku posiadania do nich dostępu. Należy jednak zauważyć, że dzieła większości konwertytów wykazywały raczej charakter misyjny, co chętnie zaczął wykorzystywać Kościół, który traktował chrześcijańską reinterpretację kabały, jako kolejne narzędzie do walki z innowiercami.3 Uwidacznia się to szczególnie w pracach dwóch konwertytów, którzy byli zarazem bardzo dobrze zaznajomieni z kabałą, mianowicie u żydowskie-go fi lozofa tworzącego na przełomie XIII i XIV wieku Abnera z Bur-gos, który po nawróceniu przyjął imię Alfonsa de Valadolid, oraz Paulusa de Heredia, żyjącego w XV w. w Hiszpanii. W najsłynniejszych swoich dziełach De Mysteriis Fidei oraz Corona Regia, które zadedykował pa-pieżowi Innocentemu VIII, atakował judaizm, a zwłaszcza komentarze talmudyczne.4

Drugą grupę osób, która przyczyniła się do powstania i późniejszego rozwoju kabały chrześcijańskiej, stanowili sami chrześcijanie, wywodzą-cy swoje zainteresowania mistyką żydowską z nurtu humanistycznego okresu renesansu. Określenie ram czasowych wydaje się w tym przypadku o wiele prostsze, bowiem uznaje się, że pierwszymi, którzy zajmowali się kabałą chrześcijańską, a nie pochodzili ze środowiska żydowskiego, byli Pico della Mirandola, żyjący w latach 1463-1494, oraz Johannes Reuchlin (1455-1521).5 W dalszej części tego krótkiego wstępu chciałbym przed-stawić krótką charakterystykę niektórych nurtów fi lozofi cznych, miesz-czących się w obrębie wczesnośredniowiecznej mistyki żydowskiej i wy-korzystywanych przez wczesną kabałę chrześcijańską oraz skupić się na sylwetce włoskiego humanisty – Pico della Mirandoli oraz jego Tezach kabalistycznych.

Początki kabały chrześcijańskiej można już odnaleźć w XIII w. w licz-nych pismach Raimundusa Lullusa (1234/5-1315). W swoich dziełach dążył on do unifi kacji trzech głównych religii monoteistycznych, z wy-raźnym nastawieniem na wykazanie wyższości teologii chrześcijańskiej

3 Por. z D. B e r g e r, Mission to the Jews and Jewish-Christian Contacts in the Po-lemical Literature of the High Middle Ages, „The American Historical Review” 91 (1986), s. 576-591.

4 Tamże, s. 51-52.5 Do spotkania Johannesa Reuchlina z Pico della Mirandolą doszło prawdopodobnie

w 1490 r. w Akademii Platońskiej, podczas jednej z podróży Reuchlina do Włoch. Przyp. za D. P r i c e, dz. cyt., s. 64.

367POCZĄTKI KABAŁY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

nad judaizmem i islamem.6 W tym celu wykorzystał m.in. kabalistyczne drzewo życia, z którego zapożyczył, a następnie przetłumaczył na łacinę, poszczególne sefi rot, nazywając je ogólnie godnościami (łac. dignitaties). System ten miał korespondować bezpośrednio z chrześcijańskimi wartoś-ciami. Doctor Illuminatus, jak był on wtedy nazywany, uważał, że nie ma różnicy między teologią a fi lozofi ą, czym bardzo blisko w swojej kon-cepcji zbliżył się do teozofi cznej koncepcji Boga. Używając interpretacji mistycznej zniósł według siebie sprzeczności między wiarą i rozumem, w czym wyraźnie odróżniał się od racjonalizmu Piotra Abelarda. Podob-nie do interpretacji kabalistycznej podzielił poszczególne emanacje Boga zgodnie z systemem trójkowym. W każdej triadzie wyróżniała się jedna podstawowa cecha – dusza, rozum lub wola, a całość miała być skupiona wokół wiary, która stanowiła z jednej strony samodzielną część, a z dru-giej należała do każdej dignitaties.7 Dodatkową dziedziną, którą zajmo-wał się Lullus była alchemia, której uczył się od hiszpańskich Żydów. Nie stanowił on wówczas odosobnionego przypadku, dlatego wszystkich chrześcijan pobierających naukę u Żydów nazywano hebraizantes. Doctor Illuminatus rozpropagował stosowanie metod kabalistycznych, zwłaszcza przy używaniu różnych kombinacji dla alchemii. Dla środowiska nieży-dowskiego alchemia była tożsama z kabałą, jednakże należy zauważyć, że tworzą one oddzielne tradycje fi lozofi czne, w których jednak większe znaczenia posiadała kabała.8 Co ciekawe, jak wskazuje Moshe Idel, część dorobku badawczego Lullusa, głównie dotycząca kabalistycznej transfor-macji boskich imion, przetrwała w pismach Pico della Mirandoli, który zamieścił w swoim dziele Apologia próbę porównania ars combinatoria Raimundusa z ówczesną wiedzą o rozwoju kabały ekstatycznej.9

Jego naukę kontynuował Nicolaus Lyranus (1270-1340). Uważał on, że tekst Pisma Świętego należy poprawić, ponieważ dostępne tłumaczenie z języka hebrajskiego znacznie odstępuje od oryginalnego tekstu biblijne-go, przez co dosłowna interpretacji Biblii jest pozbawiona sensu, dlatego – w celu poprawienia tych błędów – używał on wszystkich dostępnych mu źródeł hebrajskich, w tym m.in. pełnych wydań żydowskich komentarzy talmudycznych. Jego poglądy wywarły silny wpływ na przyszłych refor-

6 K.H. D a n n e n f e l d t, The Renaissance Humanists and the Knowledge of Arabic, „Studies in the Renaissance” 2 (1955), s. 97-98.

7 A. B o n n e r, The Art and Logic of Ramon Llull : a User’s Guide, Leiden 2007, s. 84-85.

8 J. O c h m a n, Peryferie fi lozofi i żydowskiej, Kraków 1997, s. 355-357.9 M. I d e l, Ramon Lull and Ecstatic Kabbalah : A Preliminary Observation, „Jour-

nal of the Warburg and Courtauld Institutes” 51 (1988), s. 170-174.

368

matorów Kościoła, m.in. Marcina Lutra, który przy wsparciu hebraistów i znawców greki wydrukował w 1534 r. nowe wydanie Biblii.

Warto zwrócić uwagę, że centrum ówczesnej żydowskiej myśli mi-stycznej znajdowało się Hiszpanii, w kraju, który łączył tradycję islamu, judaizmu i chrześcijaństwa i przez który, głównie w późniejszym czasie, kabała dotarła do Europy. Znamienna wydaje się tutaj postać hiszpańskie-go Żyda Abrahama ben Samuela Abulafi i (1240/49-1291), przedstawi-ciela tamtejszej odmiany kabały profetycznej – tzw. szemet, czyli nauki o liczbach, słowach i pojęciach. Dodatkowo był on uważany wtedy za mesjasza i proroka. W swoich licznych pracach10 skupiał się na proble-mie poznania przez człowieka oraz na różnych technikach ascetycznych prowadzących do osiągnięcia stanu wiedzy ponadludzkiej, a dokładniej pisząc, wizji prorockich. Opracował on również nowe techniki medyta-cji związane z różnymi wartościami alfabetu hebrajskiego, których celem było mistyczne uniesienie prowadzące do poznania Boga. Teorie związa-ne ze sztuką kombinatoryczną można odnaleźć w jego nauce Chochmat ha-ceruf, gdzie kontemplację nad literami hebrajskimi oraz kombinacjami literowymi imienia Boga przyrównał on m.in. do muzyki.11 Uznał tożsa-mość harmonii muzycznej z harmonią kosmiczną. Abraham Abulafi a szu-kał w kabale wyższych objawień, dlatego w swoich pismach prorockich stwierdził, że gematria jest jednym ze sposobów komunikowania się ze światem duchów. Wizji tych może doświadczyć jednak tylko osoba pro-wadząca ascetyczny tryb życia. Objawienia prorockie polegały, według niego, na połączeniu się duszy człowieka i obfi tości bożej w pocałunku, który mogą dostrzec tylko wytrwali adepci wyższej kabały.12 W 1279 r. udał się do Włoch, gdzie spodziewał się pozyskać więcej zwolenników. Pod koniec 1281 r. doszedł on nawet do wniosku, że należy nawrócić na judaizm ówczesnego papieża Marcina IV. Z kolei na Sycylii uznał, że nie jest jedynie prorokiem, ale również i Mesjaszem, a Bóg objawił mu swoje tajemnice. Zapowiedział koniec wygnania i początek ery mesjańskiej.13

10 Główne dzieła Abrahama Abulafi i: Księga o świetle rozumu, Księga o życiu przy-szłego świata, Skarb kamienia, Księga znaku, Piękne słowa, Tajemnice proroctwa, Sztuka kombinacji, Droga sefi r, Droga imion, Zamknięty ogród będący komentarzem do Sefer ha-Jecira, Światło kombinacji, Tajemince Tory. Przyp. za J. O c h m a n, dz. cyt., s. 84.

11 Por. z M. K r a w c z y k, Technika mistyczna Abrahama Abulafi i przedstawiona w ‘Ocar ‘eden ha-ganuz, „Studia Religiologica” 41 (2008), s. 69-77.

12 J. O c h m a n, dz. cyt., s. 85-87.13 H. G r a e t z, Od okresu Majmuniego do przymusowego nawracania Żydów w Hi-

szpanji, w: Historia Żydów, Kraków 1990, s. 563-566.

ŁUKASZ STYPUŁA

369

Kolejnym przykładem korzystania z żydowskiej tradycji kabalistycz-nej przez chrześcijańskich humanistów w czasie renesansu, może się stać nauka jednego z najważniejszych kabalistów u schyłku XIII wieku, miano-wicie rabina Menachema Rekanatiego. Zajmował się on tematyką dewekut, oznaczającą aktywną postawę Żydów umacniającą ich więź z Bogiem, po-przez tzw. przylgnięcie do Boga.14 Jego fi lozofi ę cechują również wyraźne wpływy neoplatońskie zakładające, że w każdym człowieku istnieje dusza, która w pewien sposób jest połączona z wyższą, uniwersalną duszą, a którą kabaliści mają określać w systemie dziesięciu sefi rot. Dodatkowo metafo-ryzowali oni owo przylgnięcie duszy do Boga poprzez obraz pocałunku. Podobną symbolikę wprowadził Rekanati, który w swoim Komentarzu do Pięcioksięgu zobrazował neoplatoński motyw śmierci przez pocałunek. To właśnie na podstawie tego pisma Pico della Mirandola sformułował swoją wizję pocałunku, która natomiast już pod włoską nazwą morte di bacio znacznie się spopularyzowała w literaturze renesansowej.15

Osobą, której teksty niewątpliwie wywarły silny wpływ na kształ-towanie się samej kabały, był Mojżesz Majmonides (1135-1204). Szcze-gólnie dwa jego teksty stały się bardzo znaczące dla myśli żydowskiej, tj. Przewodnik błądzących oraz Miszne tora wraz z Księgą przykazań. W dziełach tych można wyróżnić zarówno wątki neoplatońskie, jak i na-wiązania do Arystotelesa. Do głównych problemów, którymi zajmował się Rambam należy zaliczyć próbę oddzielenia etyki od religii. W swo-ich dziełach dokonał swoistego trójpodziału w tej kwestii, wyróżniając u człowieka sferę religii (prawo polityczne i wszelkie normy społeczne), etykę (treści fi lozofi czne poparte postulatami Arystotelesa o intelektuali-zacji etyki) oraz etykę wyższą, będąca sama w sobie celem człowieka dążącego do osiągnięcia doskonałości poprzez ciągłą chęć zbliżania się do Boga.16 Majmonides wywarł wielki wpływ nie tylko na fi lozofów ży-dowskich, ale również na chrześcijańskich. Rozróżnił on w Bogu istotę (essentia) i istnienie (esse), co następnie wykorzystał Tomasz z Akwinu utożsamiając istotę w Bogu (tego, czym On jest) z Jego istnieniem (tym, że jest)17. Późniejszych kabalistów chrześcijańskich, zwłaszcza Pico del-la Mirandolę i Johannesa Reuchlina, w fi lozofi i Majmonidesa zaintere-

14 M. I d e l, Kabała. Nowe perspektywy, Kraków 2006, s. 78.15 Tamże, s. 87-90.16 J .O c h m a n, dz. cyt., s. 206-207.17 G. K u r y l e w i c z, Poznanie i niepoznanie istnienia – Giovanni Pico della Mi-

randola w poszukiwaniu metafi zycznej zgodności wszystkiego, co istnieje, Warszawa 2004, s. 207.

POCZĄTKI KABAŁY CHRZEŚCIJAŃSKIEJ

370

sowały głównie dwa wątki. Po pierwsze do interpretacji kabały użył on terminów zaczerpniętych z fi lozofi i starożytnej, głównie od Arystotelesa i Platona. Po drugie Rambam, jako fi lozof żydowski, i Tomasz z Akwinu, fi lozof chrześcijański, doszli do bardzo podobnych wniosków. Dla wie-lu był to kolejny dowód na istnienie silnej więzi pomiędzy judaizmem a chrześcijaństwem.

Giovanni Pico della Mirandola urodził się 24 lutego 1463 r. w Fos-sa obok Modeny jako najmłodszy syn księcia Mirandoli i Concordi. Od najmłodszych lat wykazywał duże zdolności, dlatego już wtedy rozpoczął naukę łaciny i greki. Szybki rozwój dziecka potęgowała jego doskonała pamięć. W 1477 r. rozpoczął naukę na wydziale prawa w Bolonii, jednak po nagłej śmierci swojej matki, z którą był bardzo związany, zrezygnował z tych studiów po dwóch latach studiów i wstąpił na wydział fi lozofi czny na Uniwersytecie w Ferrarze. Podczas krótkiej podróży do Florencji po-znał Angela Poliziano, poetę Girolamo Benivieni oraz młodego mnicha z zakonu dominikanów Savonarolę. To przypadkowe spotkanie było po-czątkiem długoletniej przyjaźni między nimi, a jak się okazało w później-szych latach, odegrało znaczącą rolę w życiu Mirandoli.

W latach 1480-1482 kontynuował swoje studia w Padwie – ówczes-nym centrum arystotelizmu we Włoszech. Biegła znajomość łaciny i greki nie wystarczyła młodemu Giovanniemu.18 Głównie za sprawą Eliego del Medigo zaczął się uczyć hebrajskiego, arabskiego oraz aramejskiego19. Ten żydowski fi lozof, będący pod wpływem nauk Awerroesa, a szczegól-nie jego interpretacji myśli Arystotelesa, rozpoczął z Mirandolą pracę nad aramejskimi manuskryptami, które razem starali się odczytać. Dodatkowo Medigo przetłumaczył niektóre hebrajskie pisma na łacinę, aby Pico mógł je lepiej zrozumieć. Mirandola napisał również w Padwie kilka sonetów w języku włoskim, niestety zostały one zniszczone przez niego pod ko-niec życia.20

Następne cztery lata spędził w swoim księstwie, jednak w między-czasie często odwiedzał liczne ośrodki humanistyczne rozproszone po ca-łych Włoszech. W 1485 r. dotarł do Uniwersytetu w Paryżu, zarówno naj-ważniejszego centrum fi lozofi i scholastycznej oraz teologii w Europie, jak i świeckiej nauki opartej na Awerroesie. Prawdopodobnie właśnie w tym

18 Por. z L. R. L o o m i s, The Greek Renaissance in Italy, „The American Historical Review” 13 (1908), s. 256-258.

19 Zwanego również Elijah Delmedigo lub Helias Cretensis.20 E. C a s s i r e r, Giovanni Pico Della Mirandola: A Study in the History of Renais-

sance Ideas, „Journal of the History of Ideas” 3 (1942), s. 134-135.

ŁUKASZ STYPUŁA

371

mieście Mirandola rozpoczął pracę nad swoimi Tezami oraz również tam zrodził się pomysł przeprowadzenia publicznej debaty nad nimi.

W 1486 r. powrócił do Florencji, gdzie spotkał Lorenza Medici i Marsilia Ficino, który w tym samym czasie ukończył tłumaczenie dzieł Platona z greki na łacinę. Mirandola wywarł na nich ogromne wrażenie, dlatego podjęli oni patronat nad wykształceniem tego młodego humanisty. Aż do śmierci Wawrzyńca Wspaniałego, Pico mógł liczyć na ich wsparcie i pomoc, bez której, zwłaszcza w tych czasach, z pewnością by sobie nie poradził.21

Mirandola postanowił udać się do Rzymu w celu wydania 900 tez oraz ustalenia terminu zjazdu naukowców z całej Europy, którzy mieliby prze-prowadzić debatę nad nimi. Jednak na drodze nastąpiła pewna przeszkoda. Pico wdał się w romans z żoną jednego z kuzynów Lorenza Medici, za co został on przez niego schwytany, poważnie zraniony oraz wtrącony do więzienia, a uwolnienie Mirandoli nastąpiło jedynie dzięki osobistej inter-wencji Il Magnifi co. Incydent ten ukazał niezwykle śmiały temperament Pica oraz wielką lojalność jego przyjaciół. Po tym zdarzeniu spędził on kilka miesięcy w Perugii, aby wyleczyć uzyskane wtedy rany. Zapewne w tym mieście Mirandola zapoznał się dokładniej z żydowską mistyką, która szczególnie od tego czasu dogłębnie go pochłonęła.

W swoich pismach Mirandola opierał się głównie na Platonie, po-dobnie jak Marsilio Ficino, jednakże zachował głębszy respekt dla nauki Arystotelesa. Chociaż Pico został wykształcony według wzorców rene-sansowych, sprzeciwiał się przesadnej wierze w czystość humanizmu oraz bronił tego wszystkiego, co wydawało mu się najlepsze, zarówno w średniowiecznej fi lozofi i chrześcijańskiej, jak i w arabskiej czy żydow-skiej. Za cel Pico stawiał sobie pogodzenie myśli Platona i Arystotelesa.22 Wierzył, że obaj używali różnych słów, aby wyrazić te same pojęcia. Z te-go powodu jego przyjaciele nazywali go często Princeps Concordiae23, czyli Książę Harmonia. Uważał również, że każdy wykształcony czło-wiek powinien uczyć się hebrajskiego, aby poznać księgi napisane w tym języku, ponieważ reprezentują one tę samą ideę Boga, którą wyraża wiara chrześcijańska.24

21 Tamże, s. 126-127.22 A. B r o w n, Platonism in Fifteenth-Century Florence and Its Contribution to Ear-

ly Modern Political Thought, „The Journal of Modern History” 58 (1986), s. 383-413.23 Nawiązanie do tytułu posiadanego przez ród Mirandola – Księstwo Mirandoli

i Concordii.24 Por. z F. R o s e n t h a l, The Study of the Hebrew Bible in Sixteenth-Century Italy,

„Studies in the Renaissance” 1 (1954), s. 81-91.


372

Pico della Mirandola po zakończeniu pisania mowy De hominis di-gnitate (O godności człowieka), będącej wstępem do jego najważniejszej pracy, udał się do Rzymu, gdzie wydał w grudniu 1486 r. Conclusiones – zbiór dziewięciuset tez fi lozofi cznych, teologicznych i kabalistycznych. Jeszcze za jego życia twierdzenia te zostały potępione przez Kościół. Komisja papieska uznała zwłaszcza trzynaście tez za niekatolickie i sta-nowcze je wyklęto. Pico przystąpił do obrony ich prawdziwości, czego efektem było wydanie w 1489 r. Apologia J. Pici Mirandolani, Concor-diae comitis. W tekście tym potwierdził swoje wcześniejsze twierdzenia, m.in. że „żadna nauka nie udowadnia boskości Chrystusa lepiej niż magia i kabała”25. W Apologii broniąc tej tezy napisał:

Czwarta konkluzja przez nich potępiona była ta: Nie ma nauki [lepiej dowo-dzącej boskości Chrystusa] niż magia i kabała. Konkluzja ta, jak twierdzę, mówi, że spośród nauk, które są naukami w ten sposób, że czy to w sposobie działania, czy ze swoich zasad, czy też z racji swoich tez, nie opierają się na Objawieniu, żadna nie poświadcza tego [czyli: boskości Chrystusa] lepiej, tak jak nauki wynalezione przez człowieka mogą o tym poświadczać, niż magia, właśnie ta, o której mówią konkluzje i która jest częścią nauki o na-turze, a także ta część kabały, która jest nauką, nie teologią objawioną.26

Dodatkowo dalej stwierdził:

Żeby pełniej wyrazić tę konkluzję, po pierwsze należy dodać, że jak mó-wiłem wyżej, w tejże konkluzji nie chciałem porównywać magii i kabały do nauk objawionych, ponieważ nie mówię tam o nauce w znaczeniu ogól-nym, ale o nauce, która ani pod względem metody, zasad albo tez nie opie-ra się na wiedzy z Objawienia, lecz mówię wyłącznie o pewności nauki wynalezionej albo nabytej przez dowodzenie, nie a priori, ale a posterio-ri, z obserwacji skutków, a przez to samo chcę powiedzieć, że jeśli jakaś nauka, będąca ludzkim wynalazkiem i nie dziełem Objawienia, świadczy o boskości Chrystusa poprzez Jego cuda, to w najwyższym stopniu jest nią nauka, poprzez którą poznaje się moce i działania naturalnych czynników działających i ich wpływ na siebie nawzajem oraz na to, co się z nimi dzieje z natury, i w związku z tym poznaje się też, co mogą siły [władze] właściwe naturalnym działającym czynnikom, a czego nie. (...) Ponieważ takie rzeczy

25 Tłum. własne z łac.: Nulla est scientia quae nos magis certifi cet de divinitate Chris-ti quam Magia et Cabala. Por. z E. C a s s i r e r, Giovanni Pico Della Mirandola : A Study in the History of Renaissance Ideas, “Journal of the History of Ideas” 3 (1942), s. 130-131.

26 G. K u r y l e w i c z, dz. cyt., s. 219.

ŁUKASZ STYPUŁA

373

najbardziej poznaje owa część kabały, która dotyczy władz ciał niebieskich, a także ta część nauki o naturze, którą nazywam magią naturalną, (...) to nie jest herezją ani przesądem, ale naukowo, najprawdziwiej i po chrześcijań-sku, kiedy powiedziałem, że tak rozumiana magia i kabała pomagają nam w poznawaniu boskości Chrystusa.27

W przytoczonym fragmencie uwidacznia się, w jaki sposób Miran-dola postrzegał żydowską kabałę i w jakim celu starał się ją zrozumieć i wykorzystać. W dziele Conclusiones Pico rozwinął tezy o kabale, często używając języka niezrozumiałego dla przypadkowego odbiorcy. Twier-dzenia te miały pozwolić na poznanie istoty chrześcijaństwa, co według Mirandoli, bez znajomości tradycji żydowskiej, jest bardzo trudne, a wręcz niemożliwe do wykonania.28

Pico wprowadził również szczególne rozróżnienie między magią a kabałą. Magia naturalis była dla niego jednocześnie sztuką i nauką, któ-ra pomaga zrozumieć w pewien sposób naturę, czyli czynniki działające we wszechświecie. Po drugiej stronie znajdowała się kabała, która stano-wiła dla Mirandoli przedmiot doskonalszy od magii, chociaż była jej bar-dzo bliska. Pozwalała ona poznać zarówno rzeczy niebiańskie, jak i pie-kielne. W tych czasach istniała ścisła linia oddzielająca magię naturalną od potępianej magii demonicznej. Mirandola dość wyraźnie przekroczył tę granicę. Dla niego kabała zaczynała się tam gdzie kończyła się biała magia.29 Uwidacznia się to w słowach:

Tak jak przez wpływ pierwszego działającego czynnika, jeśli jest to wpływ jednostkowy i bezpośredni, zostaje uczynione coś, czego nie można osiąg-nąć za pośrednictwem przyczyn, tak też poprzez dzieło kabały, jeśli to jest kabała czysta i bezpośrednia, wydarza się coś, czego nie może osiągnąć żadna magia.30

Mirandola w Conclusiones zastanawiał się nad relacjami istniejący-mi między Bogiem, a człowiekiem31. Kabałę uważał za jedną z możliwych

27 Tamże, s. 220.28 Por. z Ch.G. N a u e r t, Agrippa in Renaissance Italy: The Esoteric Tradition,

„Studies in the Renaissance” 6 (1959), s. 195-222.29 Ch. Z i k a, Reuchlin’s De Verbo Mirifi co and the Magic Debate of the Late Fif-

teenth Century, „Journal of the Warburg and Courtauld Institutes” 39 (1976), s. 107.30 G. K u r y l e w i c z, dz. cyt., s. 231.31 W. Va r n e r, The Christian Use of Jewish Numerology, „The Master’s Seminary

Journal” 1 (1997), s. 51–52.


374

ścieżek, która pozwala na poznanie istoty życia oraz natury Boga poprzez ciągłą kontemplację treści Tory, co jest zgodne z ostatnią tezą zamieszczo-ną w Conclusiones Cabalisticae numero LXXII mówiącą, że „Sicut uera astrologia docet nos legere in libro dei, ita Cabala docet nos legere in libro legis”, co można przetłumaczyć jako: „Jak prawdziwa astrologia uczy nas czytać w boskiej księdze, tak kabała uczy nas czytać w księdze Prawa”.32 Dodatkowo Pico zdawał sobie sprawę, że wiedzę taką mogą zdobyć tylko osoby wtajemniczone. Uwidoczniło się to w for-mie poszczególnych tez, które same w sobie były bardzo zwięzłe a zarazem zagadkowe. Dlatego Mirandola ostrzegał również przed niebezpieczeństwami, jakie mogą wyniknąć z nieumiejętnego ko-rzystania z tej mądrości. Stwierdził on w swojej tezie nr XIII:

Qui operatur in Cabala sine admixtione extranei, si diu erit in opere, mori-etur ex binsica, et si errabit in opere aut non purifi catus accesserit, deuorabi-tur ab Azazele per proprietatem iudicii.Kto postępuje w zgodzie z kabałą bez mieszania jej z czymś obcym, jeśli będzie ćwiczył długo, umrze poprzez binsica [pocałunek śmierci], a jeśli coś w swoim postępowaniu pomyli lub nie osiągnie stanu czystości, zostanie pożarty przez Azazela, zgodnie z zasadami sądu.33

Mirandola uciekł w 1488 r. do Francji, gdzie został aresztowany przez Filipa II z Bresse oraz wtrącony przez niego do więzienia w Vincennes niedaleko Paryża, na skutek stanowczego żądania nuncjusza papieskie-go. Dopiero po bezpośredniej interwencji kilkunastu książąt włoskich, namawianych do tego przez Lorenca Medici34, Karol VIII zdecydował się go uwolnić. Dodatkowo papież przekonał księcia Concordii, aby ten przeniósł się do Florencji i żył tam pod osobistą opieką Medyceuszy. Nie oznaczało to bynajmniej, że Pico uwolnił się od krytyki i licznych ogra-niczeń, które trwały aż do 1493 r., kiedy na tron papieski wstąpił Rodrigo Borgio przybrawszy imię Aleksandra VI. Mirandola długo nie mógł się otrząsnąć z tych doświadczeń. Ponownie zbliżył się do Savonaroli, które-go Lorenzo zaprosił do Florencji. Dominikanin został bliskim przyjacie-

32 Tłum. własne.33 Tłum. własne.34 Lorenzo był ściśle związany z papiestwem, ponieważ jego córka poślubiła syna

papieża Franciszka, który odznaczył z kolei kardynalską purpurą innego syna Wawrzyńca, trzydziestoletniego Jana, późniejszego papieża Leona X.

ŁUKASZ STYPUŁA

375

lem Giovanniego, pomimo że tenmłody humanista nigdy nie wyrzekł się swojego synkretycznego podejścia do wiary.35

Pico przeniósł się do posiadłości w Fiesole, niedaleko Florencji, gdzie pisał oraz opublikował swoje kolejne dzieła Heptaplus id est de Dei creatoris opere (1489), De Ente et Uno (1491), a także jedną ze swoich najbardziej rozpowszechnianych prac, tj. Disputationes adversus astrolo-giam divinicatrium (wydana dopiero po śmierci Mirandoli).

Po śmierci Lorenza Medici w 1492 r. Mirandola przeniósł się do Fer-rary, ciągle jednak często odwiedzał Florencję, gdzie z dnia na dzień ro-sły wpływy Savonaroli, który sprzeciwiając się renesansowym ideałom, popadł w konfl ikt z rodziną Medyceuszy. Również Giovanni Pico della Mirandola został zwolennikiem fanatycznego mnicha. Zniszczył on swoją własną poezję, majątek rozdał biednym oraz postanowił wstąpić do zako-nu, co w rzeczywistości nigdy nie doszło do skutku. Umarł bardzo młodo i w dziwnych okolicznościach w 1494 r. Krążą pogłoski, że miał on zostać otruty, gdyż zbyt bardzo zbliżył się do Savonaroli.

Z pewnością Pico della Mirandola był osobą bardzo ważną w kształ-towaniu się humanizmu europejskiego. Zapoczątkował, trwający ponad dwieście lat chrześcijański nurt badań kabalistycznych. W dużej mierze dzięki niemu Johannes Reuchlin podjął się później próby zrozumienia mistyki żydowskiej poprzez indywidualne studium tekstów hebrajskich oraz greckich, tłumaczonych specjalnie dla Mirandoli przebywającego wówczas w Florencji. Sam fakt powstania i rozwoju kabały chrześcijań-skiej nie można wytłumaczyć tylko poprzez rozpoczęcie się renesansu i humanizmu. Zasadniczo, od samego początku mistyka żydowska budzi-ła zainteresowanie ze strony chrześcijańskich badaczy. Należy również zauważyć, że była ona także narzędziem Kościoła, używanym przez niego w celu nawracania Żydów i Arabów, jednakże to właśnie Pico della Mi-randola rozpoczął badanie tekstów hebrajskich nie w celach misyjnych, lecz aby zrozumieć wiedzę w nich ukrytą, dlatego można powiedzieć, że późniejsza recepcja myśli żydowskiej w Europie nie byłaby tak po-wszechna, gdyby nie twórczość Pico della Mirandoli.

35 R. C. Tr e x l e r, Lorenzo de’ Medici and Savonarola, Martyrs for Florence, „Re-naissance Quarterly” 31 (1978), s. 293-308.


376

GIOVANNI PICO DELLA MIRANDOLA – CONCLUSIONES CABALISTICAE

GIOVANNI PICO DELLA MIRANDOLA – TEZY KABALISTYCZNE

CONCLUSIONES CABALISTICAE NUMERO .LXXII. SECUNDUM OPINIONEM PROPRIAM, EX IPSIS HEBREORUM SAPIENTUM FUNDAMENTIS CHRISTIANAM

RELIGIONEM MAXIME CONFIRMANTES.36

72 TEZY KABALISTYCZNE WEDŁUG MOJEJ OPINII, MOCNO POTWIERDZAJĄCE RELIGIĘ CHRZEŚCIJAŃSKĄ PRZY POMOCY FUNDAMENTÓW MĄDROŚCI

HEBRAJCZYKÓW.

I.Quicquid dicant caeteri Cabaliste, ego prima diuisione scienciam Cabalae in scienciam sephiroth et semot, tanquam in practicam et speculatiuam, distingu-erem.Cokolwiek uważają inni kabaliści, w pierwszym podziale kabały rozróżniam na-ukę o sefi rot oraz naukę o szemot, jakby wiedzę praktyczną i spekulatywną.II.Quicquid dicant alii cabaliste, ego partem speculatiuam cabalae quadruplicem diuiderem, conrespondenter quadruplici partitioni philosophiae quam ego so-litus sum affere. Prima est scientia quam ego uoco alphabetariae reuolutionis, conrespondentem parti philosophiae quam ego philosophiam catholicam uoco. Secunda, tertia et quarta pars est triplex merchiaua, conrespondentes triplici phi-losophiae particularis, de diuinis, de mediis, et sensibilibus naturis.Cokolwiek uważają inni kabaliści, dzielę część spekulatywną kabały na cztery części odpowiadające czterem działom fi lozofi i. Pierwsza jest nauka, którą nazy-wam permutacje alfabetyczne, odpowiadająca działowi fi lozofi i, który nazywam fi lozofi ą powszechną. Druga, trzecia i czwarta cześć tworzy potrójną merkawę, która odpowiada trzem rodzajom fi lozofi i - o boskiej, pośredniej i ludzkiej natu-rze.III.Sciencia quae est pars practica cabalae practicat totam methaphysicam forma-lem et theologiam inferiorem.Nauka, która jest pojmowana jako część praktyczna kabały, dotyczy sumy meta-fi zyki formalnej i teologii niższej.IV.Ensoph non est aliis numerationibus connumeranda, quia est illarum numeratio-num unitas abstracta et incommunicata, non unitas coordinata.

36 Tekst źródłowy łaciński oparty na ostatnim wydaniu krytycznym Conlusiones opracowanym przez S.A. F a r m e r a, Syncretism in the West: Pico’s 900 theses (1486): the evolution of traditional religious and philosophical systems: with text, translation, and commentary, Arizona 1998, s. 516-553.

ŁUKASZ STYPUŁA

377

Ein-Sof nie jest liczony z innymi numeracjami [sefi rot], ponieważ jest jednością abstrakcyjną i niepodzielną z tych numeracji, nie jest jednością uzgodnioną.V. Quilibet hebreus cabalista, secundum principia et dicta scientiae Cabale, cogitur ineuitabiliter concedere de trinitate et qualibet persona diuina, patre, fi lio, et spi-ritu sancto, illud precise sine addicione, diminutione, aut uariatione, quod ponit fi des catholica christianorum.Correlarium: Non solum qui negant trinitatem, sed qui aliomodo eam ponunt, quam ponat catholica ecclesia, sicut Arriani, Sabelliani, et similes, redargui pos-sunt manifeste si admittantur principia cabalae.Każdy hebrajski kabalista, zgodnie z regułami i słowami nauki kabały, jest nie-wątpliwie zmuszony do uznania Trójcy i każdej z boskich postaci Ojca, Syna i Ducha Świętego, dokładnie bez dodawania, ujmowania lub zmiany, które wiara katolicka wymienia chrześcijanom.Uzupełnienie: Nie tylko ci, którzy nie uznają Trójcy, ale także ci, którzy wprowa-dzają ją w inny sposób, niż w taki, jaki ustanowił Kościół katolicki, jak Arianie, Sabelianie i im podobni, mogą uzyskać potwierdzenie, jeśli uznają reguły kabały.VI.Tria magna dei nomina quaternaria, quae sunt in secretis cabalistarum, per mi-rabilem appropriationem tribus personis trinitatis ita debere attribui, ut nomen -sit spiritus sancti, intellige <אדני> sit fi lii, nomen <יהוה> sit patris, nomen <אהיה>re potest qui in scientia cabalae fuerit profundus.Trzy wielkie czteroliterowe imiona Boga, które istnieją w tajemnych tekstach kabalistów, dzięki cudownemu przeniesieniu ich własności odpowiadają trzem osobom Trójcy, i tak imię <אהיה> jest imieniem Ojca, imię <יהוה> jest imieniem Syna, imię <אדני> jest imieniem Ducha Świętego, może to zrozumieć ten, który wgłębił się w naukę kabały.VII.Nullus hebraeus cabalista potest negare quod nomen Iesu, si eum secundum mo-dum et principia cabalae interpretemur, hoc totum precise et nihil aliud signifi cat, id est, deum dei fi lium patrisque sapientiam per tertiam diuinitatis personam, quae est ardentissimus amoris ignis, naturae humanae in unitate suppositi uni-tum.Żaden hebrajski kabalista nie może zaprzeczyć, że imię Jezus, interpretowane zgodnie z metodami i zasadami kabały, znaczy dokładnie to i nic poza tym, to jest, Bóg, Syn Boży, i Ojcowska Mądrość poprzez trzecią osobę boską, która jest bardziej płomieniem miłości, są zjednoczeni z ludzkiej natury w jedność.VIII.Ex praecedenti conclusione intelligi potest cur dixerit Paulus, datum esse Iesu nomen quod est super omne nomen, et cur in nomine Iesu dictum sit: Omne genu fl ecti caelestium, terrestrium, et infernorum, quod etiam est maxime cabalisti-cum; et potest ex se intelligere qui est profundus in cabala.


378

Z poprzedniej tezy możemy zrozumieć dlaczego Paweł powiedział, że Jezusowi zostało dane imię najwyższe ze wszystkich imion i dlaczego zostało powiedziane, że w imieniu Jezus: zawiera się każde stworzenie niebiańskie, ziemskie i piekiel-ne, co jest również bardzo kabalistyczne; i zrozumie to ten, który zgłębił zasady kabały.IX.Siqua est de nouissimis temporibus humana coniectura, inuestigare possumus per secretissimam uiam cabalae futuram esse consumationem saeculi hinc ad annos quingentos et quatuordecim, et dies uigintiquinque.Jeśli jest jakieś słuszne przypuszczenie co do przyszłości, to za pośrednictwem tajemnych dróg kabały możemy sądzić, że dokonanie się świata nadejdzie za 514 lat i 25 dni.X.Illud quod apud Cabalistas dicitur <מטטרון>, illud est sine dubio quod ab Orpheo Pallas, a Zoroastre paterna mens, a Mercurio dei fi lius, a Pythagora sapientia, a Parmenide sphera intelligibilis, nominatur.To co kabaliści nazywają <מטטרון>, jest bez wątpienia tym, co Orfeusz nazywa Pallasem, Zoroaster ojcowskim umysłem, Merkury synem bożym, Pitagoras wie-dzą, Parmenides jasną sferą.XI.Modus quo rationales animae per archangelum deo sacrifi cantur, qui a Cabalistis non exprimitur, non est nisi per separationem animae a corpore, non corporis ab anima nisi per accidens, ut contingit in morte osculi, de quo scribitur: praeciosa in conspectu domini mors sanctorum eius.Sposób, w jaki racjonalne dusze poświęcają się Bogu za pośrednictwem archa-nioła, którego kabaliści nie opisują, tylko poprzez oddzielenie się duszy od ciała, a nie ciała od duszy, z wyjątkiem wypadku, jak w pocałunku śmierci, o którym napisano: cenna w oczach Pana jest śmierć jego wyznawców.XII.Non potest operari per puram Cabalam, qui non est rationaliter intellectualis.Ten kto nie posługuje się umysłem racjonalnym, nie może postępować według reguł kabały.XIII.Qui operatur in Cabala sine admixtione extranei, si diu erit in opere, morietur ex binsica, et si errabit in opere aut non purifi catus accesserit, deuorabitur ab Azazele per proprietatem iudicii.Kto postępuje w zgodzie z kabałą bez mieszania jej z czymś obcym, jeśli będzie ćwiczył długo, umrze poprzez binsica [pocałunek śmierci], a jeśli coś w swo-im postępowaniu pomyli lub nie osiągnie stanu czystości, zostanie pożarty przez Azazela, zgodnie z zasadami sądu.

ŁUKASZ STYPUŁA

379

XIV.Per litteram <ש>, id est, scin, quae mediat in nomine Iesu, signifi catur nobis cabalistice quod tum perfecte quieuit, tanquam in sua perfectione, mundus cum Iod coniunctus est cum Vau, quod factum est in Christo, qui fuit uerus dei fi lius et homo.Poprzez literę <ש>, to jest, szin, która znajduje się w środku imienia Jezus, wska-zuje się nam poprzez kabałę, że świat jest dokładnie zjednoczony, jako w swojej doskonałości, kiedy Jod jest połączona z Waw, co nastąpiło w Chrystusie, który był prawdziwym Synem Bożym i człowiekiem.

XV.Per nomen Iod he uahu he, quod est nomen ineffabile, quod dicunt Cabaliste futu-rum esse nomen messiae, euidenter cognoscitur futurum eum deum dei fi lium per spiritum sanctum hominem factum, et post eum ad perfectionem humani generis super homines paraclytum descensurum.Za pośrednictwem niewypowiedzialnego imienia Jod he waw he, które kabaliści uważają za imię Mesjasza, który ma przyjść, można zrozumieć, że będzie on Bo-giem Synem Bożym, który dzięki Duchowi Świętemu stał się człowiekiem i że po nim zstąpi Paraklet, aby uczynić rodzaj ludzki idealnym.

XVI.Ex mysterio trium litterarum quae sunt in dictione sciabat, id est, <שבת>, possu-mus interpretari cabalistice tunc sabbatizare mundum cum dei fi lius fi t homo, et ultimo futurum sabbatum cum homines in dei fi lium regenerabuntur.Tajemnicę trzech liter, które zawierają się w słowie szabat, to jest <שבת>, mo-żemy poprzez kabałę zrozumieć tak, że świat ustąpi, kiedy Syn Boży stanie się człowiekiem i w dzień ostatniego przyszłego szabatu, kiedy ludzkość odrodzi się na nowo w Synu Bożym.

XVII.Qui sciuerit quid est uinum purissimum apud Cabalistas, sciet cur dixerit Dauid: Inebriabor ab ubertate domus tuae, et quam ebrietatem dixerit antiquus uates Museus esse foelicitatem, et quid signifi cent tot Bacchi apud Orpheum.Kto będzie wiedział, jaką wartość dla kabalistów stanowi najczystsze wino, zro-zumie, dlaczego Dawid powiedział: Upiję się bogactwem twojego domu, i co oznaczają słowa antycznego widzącego Muzajosa, który powiedział, że upojenie jest szczęściem, i co oznacza tak częsta obecność Bachantek u Orfeusza.

XVIII.Qui coniunxerit Astrologiam Cabalae uidebit quod sabbatizare et quiescere co-nuenientius fi t post Christum die dominico, quam die sabbati.Kto porówna astrologię z kabałą zobaczy, że po przyjściu Chrystusa bardziej od-powiednio jest mieć szabat i odpoczywać w niedzielę, niż w sobotę.


380

XIX.Si dictum illud Prophetae: Vendiderunt iustum argento, cabalistice exponamus, nihil aliud nobis signifi cat quam hoc, scilicet, Deus ut redemptor uenditus fuit argento.Kabalistyczna interpretacja słów Proroka: Sprzedali sprawiedliwego dla srebra, oznacza nic innego dla nas niż to, mianowicie, że to Bóg jako Odkupiciel został sprzedany dla srebra.XX.Si interpretationem suam aduerterint Cabaliste super hac diction, <אז>, quae sig-nifi cat tunc, de trinitatis mysterio multum illuminabuntur.Jeśli kabaliści dokonają głębszej interpretacji słowa <אז>, które oznacza następ-nie, wielu dozna oświecenia i zrozumie tajemnicę Trójcy.

XXI.Qui coniunixerit dictum Cabalistarum dicentium quod illa numeratio quae di-citur iustus et redemptor dicitur etiam ze, cum dicto Thalmudistarum dicentium quod Isaac ibat sicut ze, portans Crucem suam, uidebit quod illud quod fuit in Isaac praefi guratum fuit adimpletum in Christo, qui fuit uerus Deus uenditus Argento.Kto zestawi różne kabalistyczne zdania twierdzące, że jeśli ktoś ma na myśli taką numerację, która jest nazywana sprawiedliwą i odkupicielem, mówi również wtedy o ze, ze słowami Talmudystów, mówiącymi, że Izaak szedł jak ze, nio-sąc swój krzyż, zrozumie, że to co było zapowiedziane Izaakowi, wypełniło się w Chrystusie, który był prawdziwym Bogiem sprzedanym dla srebra.

XXII.Per dicta Cabalistarum de rubedine Esau, et dictum illud quo est in Libro Bresit Rhaba, quod Esau fuit rubeus, et Rubeus eum ulciscetur, de quo dicitur: Quare rubeum uestimentum tuum? Habetur expresse quod Christus, de quo nostri Doc-tores eundem textum exponunt, ille erit qui ultionem faciet de uirtutibus immun-dis.Na podstawie tego co mówili kabaliści o czerwonym Ezawie i tego, co jest na-pisane w Bereszit Rabba, że Ezaw był czerwony i czerwony zemści się na nim, o którym powiedziano: Dlatego czerwone jest jego ubranie? Można to zrozumieć tak, zgodnie z tym jak ten tekst wyjaśniają nasi uczeni, że Chrystus jest tym, który ukarze siły nieczyste.

XXIII.Per illud dictum Hieremiae: Lacerauit uerbum suum, secundum expositionem Cabalistarum, habemus intelligere quod deum sanctum et benedictum lacerauit deus pro peccatoribus.Przez słowa Jeremiasza: Zniszczę własne słowo, zgodnie z interpretacją kabali-styczną, rozumie się, że Bóg poświęcił Boga świętego i błogosławionego, aby ocalić grzeszników.

ŁUKASZ STYPUŁA

381

XXIV.Per responsionem Cabalistarum ad quaestionem quare in libro numerorum co-niuncta est particula mortis Mariae particulae uitulae ruffae, et per expositionem eorum super eo passu ubi Moyses, in peccato uituli, dixit: Dele me; et per dicta in libro Zoar super eo textu: Et eius liuore sanati sumus, redarguuntur ineuitabiliter Hebrei dicentes non fuisse conueniens ut mors Christi satisfaceret pro peccato humani generis.W odpowiedzi na pytanie kabalistów dlaczego w Księdze Liczb część poświę-cona śmierci Marii jest połączona z częścią o śmierci czerwonej jałówki, i przez wyjaśnienie tego przez przykład, w którym Mojżesz przeciwko grzechowi zwią-zanemu ze złotym cielcem, rzekł: Zniszcz mnie; i przez słowa zawarte w księdze Zohar odnośnie tego tekstu: Zostaliśmy uleczeni z zawiści, twierdzenia Hebraj-czyków, mówiące, że nie wystarczy śmierć Chrystusa, aby odpokutować grzechy rodzaju ludzkiego, zostały odrzucone.

XXV.Quilibet cabalista habet concedere quod messias eos a captiuitate Diabolica et non temporali erat liberaturus.Każdy kabalista musi się zgodzić, że mesjasz uwolni go od niewoli piekielnej, a nie od tymczasowej.

XXVI.Quilibet cabalista habet concedere ex dictis doctorum huius scienciae hoc mani-feste dicentium, quod peccatum originale in aduentu messiae expiabitur.Każdy kabalista musi się zgodzić, jak otwarcie przyznają uczeni tej nauki, że grzech pierworodny zostanie odpokutowany poprzez przyjście mesjasza.

XXVII.Ex principiis cabalistarum euidenter elicitur quod per aduentum messiae tolletur circumcisionis necessitas.Z zasad kabały można łatwo wywnioskować, że poprzez przyjście mesjasza zo-stanie zniesiona konieczność obrzezania.

XXVIII.Per dictionem <את>, quae bis ponitur in illo textu, in principio creauit deus Ca-elum et Terram, ego credo signifi cari a Moyse creationem naturae intellectualis et naturae animalis, quae naturali ordine praecessit creationem caeli et terrae.Przez słowo <את>, które dwukrotnie pojawia się w tym tekście, na początku Bóg stworzył Niebo i Ziemię, wierzę, że Mojżesz odnosi się do stworzenia natury in-telektualnej i natury zwierzęcej, które w naturalnym porządku poprzedzało stwo-rzenie nieba i ziemi.

XXIX.Quod dicitur a Cabalistis, quod linea uiridis gyrat uniuersum, conuenientissime dicitur ad conclusionem quam ultimam diximus ex mente Porphyrii.


382

Do tego co mówią kabaliści, że wszechświat otacza zielona linia, odpowiednio utwierdził mnie w tym ostatecznym wniosku, umysł Porfi riusza.XXX.Necessario habent concedere Cabaliste secundum sua principia quod uerus Messias futurus est talis, ut de eo uere dicatur quod est Deus et dei fi lius.Niewątpliwie kabaliści muszą uznać, zgodnie z własnymi zasadami, że praw-dziwy Mesjasz będzie dokładnie taki, jak mówi się o nim prawdziwie, że jest on Bogiem i Synem Bożym.XXXI.Cum audis Cabalistas ponere in Thesua informitatem, intellige informitatem per antecedentiam ad formalitatem, non per priuationem.Kiedy słyszysz, że kabaliści ustawiają bezkształt w teszuwie, to bezkształt rozu-mieją przez dążenie do formy, a nie jej niedostatek. XXXII.Si duplex Aleph quod est in textu: Non auferetur sceptrum, etc., coniunxerimus ad duplex Aleph quod est in textu: Deus possedit me ab initio, et ad duplex Aleph quod est in textu: Terra autem erat inanis, per uiam Cabalae intelligemus ibi Iacob de illo uero Messia locutum, qui fuit Iesus Nazarenus.Jeśli dwie litery alef, które są w tekście: Nie zostanie zdjęte berło, itd., połączy-my z dwiema literami alef, które są w tekście: Bóg owładnął mnie od początku, i z dwiema literami alef, które są w tekście: Ziemia była pusta, poprzez drogę kabały zrozumiemy, że Jakub mówił o prawdziwym Mesjaszu, którym był Jezus z Nazaretu.XXXIII.Per hanc dictionem <איש>, quae scribitur per Aleph, Iod et Scin, et signifi cat Virum, quae deo attribuitur cum dicitur Vir belli, de trinitatis mysterio per uiam Cabalae perfectissime admonemur.Dzięki temu słowu <איש>, które jest zapisane przez alef, jud i szin, i oznacza męża, które jest przypisane do Boga, kiedy mówi się o nim mąż wojny, poprzez drogę kabały jesteśmy najpełniej ostrzeżeni o tajemnicy Trójcy Świętej.XXXIV.Per nomen <הוא>, id est Vir, quod tribus litteris scribitur he, uau, et aleph, quod nomen deo propriissime attribuitur, et maxime conuenienter non solum ad Caba-listas, qui hoc expresse sepius dicunt, sed etiam ad theologiam Dionysii Areopa-gitae, per uiam Cabalae trinitatis misterium, cum possibilitatae incarnationis, nobis declaratur.Przez imię <הוא>, to jest mąż, które trzema literami jest zapisane he, waw, i alef, które to imię jak najbardziej prawidłowo Bogu nadano, i przede wszystkim od-powiednio nie tylko według kabalistów, którzy mówią to często wyraźnie, lecz również według teologii Dionizego Aeropagity, poprzez drogę kabały, wyjaśnio-no nam tajemnicę Trójcy Świętej, wraz z możliwością wcielenia.

ŁUKASZ STYPUŁA

383

XXXV.Si deus in se ut infi nitum, ut unum, et secundum se intelligatur, ut sic nihil intel-ligimus ab eo procedere, sed separationem a rebus, et omnimodam sui in seipso clausionem, et extremam in remotissimo suae diuinitatis recessu profundam ac solitariam retractionem, de eo intelligimus ipso penitissime in abysso suarum tenebrarum se contegente, et nullo modo in dilatatione ac profusione suarum bonitatum ac fontani splendoris se manifestante.Jeśli Bóg jest pojmowany jako w sobie nieskończony, jako jeden, i będący przez siebie, dostrzegamy, że nic nie wypływa od niego, ale jest on oddalony od rzeczy, i zamknięty dokładnie sam w sobie, i cofnięty głęboko i samotnie w najdalsze skrajne miejsca swojej boskości, wiemy o nim, że bardzo dokładnie ukrywa się w otchłani swojej ciemności, i w żaden sposób się nie ujawnia w długości i obfi -tości swojej dobroci i splendoru swojego oblicza.XXXVI.Ex praecedenti conclusione intelligi potest cur dicatur apud cabalistas quod deus induit se decem uestimentis quando creauit saeculum.Z poprzedniej tezy można zrozumieć, dlaczego wśród kabalistów mówi się, że Bóg włożył na siebie dziesięć szat, kiedy stworzył świat.XXXVII.Qui intellexerit in dextrali coordinatione subordinationem pietatis ad sapientiam, perfecte intelliget per uiam Cabalae quomodo Abraam in die suo per rectam line-am uidit diem Christi, et gauisus est.Kto zrozumie podporządkowanie litości mądrości w prawej kolumnie, dokładnie zrozumie przez drogę kabały, w jaki sposób Abraham w swoim dniu przez prawą [prostą] linię zobaczył dzień Chrystusa, i się ucieszył.XXXVIII.Effectus qui sunt sequuti post mortem Christi debent conuincere quemlibet Caba-listam quod Iesus Nazarenus fuit uerus Messias.Wydarzenia, które nastąpiły po śmierci Chrystusa powinny przekonać każdego kabalistę, że Jezus z Nazaretu był prawdziwym Mesjaszem.XXXIX.Ex hac conclusione et trigesima superius posita sequitur quod quilibet Cabalista habet concedere quod interrogatus Iesus quis esset, rectissime respondit, dicens: Ego sum principium qui loquor uobis.Z tej oraz z trzydziestej tezy przedstawionej powyżej wynika, że każdy kabalista powinien uznać, że Jezus zapytany kim jest, postąpił słusznie, odpowiadając: Ja jestem początek, który mówię do was.XL.Hoc habent ineuitabiliter concedere Cabaliste, quod uerus messias per aquam homines purgabit.Kabaliści muszą uznać za oczywiste, że prawdziwy Mesjasz oczyści ludzi wodą.


384

XLI.Sciri potest in Cabalam per mysterium mem clausi cur post se Christus miserit paraclytum.Może być znane w kabale poprzez tajemnicę zamkniętej litery mem, dlaczego Chrystus zesłał po sobie Parakleta.

XLII.Scitur per fundamenta cabale quod recte dixerit Iesus: Antequam nasceretur Ab-raam, ego sum.Znane jest dzięki podstawom kabały, że słusznie Jezus powiedział: Zanim naro-dził się Abram, ja byłem.

XLIII.Per mysterium duarum litterarum uau et iod scitur quomodo ipse messias ut deus fuit principium suiipsius ut homo.Przez tajemnicę dwóch liter waw i jud, znane jest w jaki sposób Mesjasz jako Bóg był początkiem dla siebie jako człowieka.

XLIV.Scitur ex cabala per mysterium partis septentrionalis cur iudicabit deus saeculum per ignem.Znane jest z kabały poprzez tajemnicę części północnej, dlaczego Bóg będzie sądził świat przy pomocy ognia .

XLV.Scitur in cabala apertissime cur dei fi lius cum aqua baptismi uenerit, et spiritus sanctus cum igne.Wyraźnie znane jest w kabale, dlaczego Syn Boży przyjdzie z wodą chrzcielną, a Duch Święty z ogniem.

XLVI.Per eclipsationem solis quae accidit in morte Christi sciri potest secundum fun-damenta cabalae quod tunc passus est fi lius dei et uerus messias.Przez zaćmienie słońca, które nastąpiło w momencie śmierci Chrystusa, zgodnie z zasadami kabały wiadomo, że wtedy cierpiał Syn Boży i prawdziwy Mesjasz.

XLVII.Qui sciet proprietatem Aquilonis in cabala, sciet cur sathan Christo promisit re-gna mundi, si cadens eum adorasset.Kto zna właściwość północy w kabale, rozumie dlaczego Szatan obiecał Chrystu-sowi królestwa ziemskie, jeśli mu się pokłoni i odda mu cześć.XLVIII.Quicquid dicant caeteri cabalistae, ego decem spheras sic decem numerationibus correspondere dico, ut ab aedifi cio incipiendo, Iupiter sit quartae, Mars quintae, Sol sextae, Saturnus septimae, Venus octauae, Mercurius nonae, Luna decimae;

ŁUKASZ STYPUŁA

385

tum supra aedifi cium, fi rmamentum tertiae, Primum mobile secundae, caelum empyreum decimae.Cokolwiek powiedzą inni kabaliści, ja twierdzę, że dziesięć sfer odpowiada dzie-sięciu numeracjom, i tak zaczynając od budowy: Jowisz jest czwartą, Mars piątą, Słońce szóstą, Saturn siódmą, Wenus ósmą, Merkury dziewiątą, Księżyc dziesią-tą; następnie nad budową, fi rmament trzecią, Primum mobile drugą, niebo Empi-reum dziesiątą [sic].XLIX.Qui sciuerit correspondentiam decem preceptorum ad prohibentia per coniun-ctionem ueritatis astrologicae cum ueritate theologica, uidebit ex fundamento nostro praecedentis conclusionis, quicquid alii dicant Cabalistae, primum pre-ceptum primae numerationi correspondere, Secundum secundae, Tertium tertiae, Quartum septimae, Quintum quartae, Sextum quintae, Septimum nonae, Octauum octaue, Nonum sextae, Decimum decimae.Kto rozumie zgodność dziesięciu przykazań dzięki zabronionemu połączeniu prawdy astrologicznej z prawdą teologiczną, zobaczy na podstawie naszej po-przedniej tezy, cokolwiek powiedzieliby inni kabaliści, pierwsze przykazanie od-powiada pierwszej numeracji, drugie drugiej, trzecie trzeciej, czwarte siódmej, piąte czwartej, szóste piątej, siódme dziewiątej, ósme ósmej, dziewiąte szóstej, dziesiąte dziesiątej.L.Cum dicunt cabalistae a septima et octaua petendos fi lios, ita dicas in merchiaua inferiori accipi, ut ab una petatur ut det, ab altera ne prohibeat. Et quae det et quae prohibeat potest intelligere ex praecedentibus conclusionibus qui fuerit in-telligens in astrologia et cabala. Gdy kabaliści mówią, że do synów należy dążyć z siódmej i ósmej, tak że działa-nia zostają podjęte w dolnej merkawie, jako że z jednej strony jest proszona o za-pewnienie a z drugiej o nie zabronienie. A która zapewnia, a która zabrania może zrozumieć z poprzednich tez, ten, który był biegły w astrologii i w kabale.LI.Sicut suit luna plena in Salomone, ita fuit plenus Sol in uero Messia qui fuit Ie-sus. Et de conrespondentia ad diminutionem in sedecia potest quis coniectare, si profundat in cabala.Jak księżyc był w pełni u Salomona, tak pełne było słońce w prawdziwym Me-sjaszu, którym był Jezus. A o tendencji do osłabienia może odnaleźć u Sedecjasza każdy, kto będzie wnikał w kabałę.LII.Ex praecedenti conclusione intelligi potest cur euangelista Matheus, in quatuor-decim illis generationibus ante Christum, quasdam dimiserit.Z poprzedniej tezy można wywnioskować, dlaczego Mateusz ewangelista pomi-nął kilku w czternastu pokoleniach poprzedzających Chrystusa.


386

LIII.Cum fi eri lucem nihil sit aliud quam participare lucem, conueniens est ualde illa cabalistarum expositio ut in ly fi at lux, per lucem, speculum lucens intelligamus, et in ly facta est lux, speculum non lucens.Kiedy stanie się światła nie jest niczym więcej niż uczestniczeniem w świet-le, bardzo właściwe jest tłumaczenie kabalistów, że w słowach niech stanie się światłość, za światło powinno się rozumieć zwierciadło świecące, a w słowach stało się światło, zwierciadło nieświecące.LIV.Quod dicunt Cabalistae, beatifi candos nos in speculo lucente reposito sanctis in futuro saeculo, idem est praecise, sequendo fundamenta eorum, cum eo quod nos dicimus, beatifi candos sanctos in fi lio.To co mówią kabaliści, że będziemy błogosławieni w zwierciadle świecącym przewidzianym świętym w przyszłym świecie, jest dokładnie tym samym, zgod-nie z ich zasadami, co my wraz z nimi głosimy, że święci będą błogosławieni w synu.LV.Quod dicunt Cabalistae, lumen repositum in septuplo lucere plus quam lumen relictum, mirabiliter conuenit arithmeticae pythagoricae.To co mówią kabaliści, że światło przywrócone w siódmej świeci mocniej niż światło opuszczone, cudownie zgadza się z arytmetyką Pitagorasa.LVI.Qui sciuerit explicare quaternarium in denarium habebit modum, si sit peritus Cabalae, deducendi ex nomine ineffabili nomen .lxxii. litterarum.Kto wie jak rozwinąć czwórkę w dziesiątkę będzie posiadał sposób, jeśli jest biegły w kabale, aby zbliżyć się z niewypowiedzialnego imienia do imienia skła-dającego się z siedemdziesięciu dwóch liter.LVII.Per praecedentem conclusionem potest intelligens in arithmetica formali intelli-gere quod operari per scemamphoras est proprium rationali naturae.Przy założeniu z poprzedniej tezy, ten kto jest biegły w arytmetyce formalnej, może zrozumieć, że działanie przez szem ha-meforasz jest właściwe dla natury rozumnej.LVIII.Rectius foret illud Becadmin, quod ponit glosa chaldaica super dictione Bresit, exponere de sapientialibus ideis quam de trigintaduabus uiis, ut dicunt alii Caba-listae; utrunque tamen est rectum in Cabala.Byłoby bardziej właściwe, aby wyjaśnić Bekadmin, które to chaldejska glosa sta-wia ponad słowem Bereszit, jako idee dotyczące mądrości, niż jako trzydzieści dwie drogi, jak mówią inni kabaliści; zarówno jednak jest to prawidłowe w ka-bale.

ŁUKASZ STYPUŁA

387

LIX.Qui profunde considerauerit quadruplicem rerum statum: Primo unionis et stabi-litae mansionis, Secundo processionis, Tertio reuersionis, Quarto beatifi cae reu-nionis, videbit litteram Beth cum prima littera primum, cum media medium, cum ultimis ultima, operari.Kto głęboko rozważy poczwórny stan rzeczy: Pierwszy dotyczący jedności i sta-bilności pobytu, Drugi kontynuacji, Trzeci powrotu, Czwarty uświęconego po-łączenia, zobaczy, że litera bet operuje pierwsza z pierwszą literą, środkowa ze środkową, ostatnia z ostatnią.

LX.Ex praecedenti conclusione potest contemplatiuus homo intelligere cur lex dei a Beth littera incipit, de qua scribitur quod est immaculata, quod erat cum eo cuncta componens, quod est conuertens animas, quod facit dare fructum in tem-pore suo.Z poprzedniej tezy człowiek skłonny do refl eksji może zrozumieć, dlaczego Pra-wo Boskie rozpoczyna litera bet, o której zostało napisane, że jest nieskazitelna, która była z nim gdy wszystko układał, która przemienia dusze, która sprawia, że wyda owoc we właściwym czasie.

LXI.Per eandem conclusionem sciri potest quod idem fi lius, qui est sapientia patris, est qui omnia unit in patre, et per quem omnia facta sunt, et a quo omnia conuer-tuntur, et in quo demum sabbatizant omnia.Poprzez tę samą tezę można zrozumieć, że ten sam Syn, który jest mądrością Ojca, jest tym, który jednoczy wszystko w Ojcu, i przez którego wszystko się stało, i od którego wszystko się przekształciło, i w którym wszystko ostatecznie się uświęciło.LXII.Qui profunde considerauerit nouenarium beatitudinum numerum de quo apud Matheum in euangelio, uidebit illas mirabiliter conuenire nouenario nouem nu-merationum quae sunt infra primam, que est inaccessibilis diuinitatis abyssus.Kto głęboko rozważy liczbę dziewięciu błogosławieństw, które wspomina Ma-teusz w ewangelii, zobaczy, że w cudowny sposób odpowiadają one dziewięciu numeracjom, które są poniżej pierwszej, która jest niedostępna w otchłani bosko-ści. LXIII.Sicut Aristoteles diuiniorem philosophiam, quam philosophi antiqui sub fabulis et apologis uelarunt, ipse sub philosophicae speculationis facie dissimulauit et uerborum breuitate obscurauit, ita Rabi Moyses aegyptius, in libro qui a latinis dicitur dux neutrorum, dum per superfi cialem uerborum corticem uidetur cum Philosophis ambulare, per latentes profundi sensus intelligentias, mysteria com-plectitur Cabalae.


388

Podobnie jak Arystoteles ukrywał boską fi lozofi ę, którą starożytni fi lozofowie zawoalowali w opowieściach i przypowieściach, pod postacią fi lozofi i speku-lacyjnej i poprzez zwięzłość słów, tak rabbi Mojżesz z Egiptu [Majmonides], w książce na którą po łacinie mówi się Dux neutrorum, podczas gdy przebrnie się z fi lozofami przez powierzchowną powłokę słów zobaczy się, ukrywający głęboko sens inteligencji, obejmujący tajemnice kabały.LXIV.In textu, Audi Israel, dominus deus noster dominus unus, rectius est ut intelligatur ibi collectio ab inferiori ad superius, et a superiori ad inferius, quam ab inferiori ad superius bis.W tekście Słuchaj Izraelu, Pan jest naszym Bogiem, Pan jest jeden, prawidłowym jest, aby to bardziej rozumieć jako przejście od niższego do wyższego, i od wyż-szego do niższego, niż od niższego do wyższego dwa razy.LXV.Rectius est ut AMEN tipheret dicat et regnum, ut per uiam numeri ostenditur, quam quod dicat regnum tantum, ut quidam uolunt.Bardziej prawidłowym jest powiedzieć jako AMEN tiferet i królestwo, jak poka-zano przez drogę liczb, niż powiedzieć tylko królestwo, jak chcieliby tego nie-którzy.LXVI.Ego animam nostram sic decem sephirot adapto, ut per unitatem suam sit cum prima, per intellectum cum secunda, per rationem cum tertia, per superiorem concupiscibilem cum quarta, per superiorem irascibilem cum quinta, per liberum arbitrium cum sexta, et per hoc totum ut ad superiora se conuertitur cum septi-ma, ut ad inferiora cum octaua, et mixtum ex utroque, potius per indifferentiam uel alternariam adhesionem quam simultaneam continentiam, cum nona, et per potenciam qua inhabitat primum habitaculum cum decima.Dostosowałem naszą duszę do dziesięciu sefi rot w następujący sposób, tak że poprzez swoją jedność jest z pierwszą, poprzez intelekt z drugą, poprzez rozum z trzecią, poprzez najwyższe pożądanie z czwartą, poprzez najwyższą gwałtow-ność z piątą, poprzez wolną wolę z szóstą, i poprzez to wszystko, co zwraca się do najwyższego z siódmą, a co do najniższego z ósmą, i połączenie z ich obu, raczej poprzez obojętność lub powierzchowną adhezję, niż jednoczesną powściągliwość, z dziewiątą, i poprzez potęgę, która zawiera się w pierwszej lokacji, z dziesiątą.LXVII.Per dictum Cabalistarum quod Caeli sunt ex igne et aqua, simul et ueritatem Theologicam de ipsis sephirot nobis manifestat, et philosophicam ueritatem quod elementa in caelo sint tantum secundum actiuam uirtutem.Poprzez słowa kabalistów, że Niebo jest z ognia i wody, jednocześnie objawia się nam prawda teologiczna o samych sefi rot, i prawda fi lozofi czna, że te elementy w niebie istnieją tylko za sprawą swojej mocy aktywnej.

ŁUKASZ STYPUŁA

389

LXVIII.Qui sciuerit quid sit denarius in Arithmetica formali, et cognouerit naturam primi numeri spherici, sciet illud quod ego adhuc apud aliquem Cabalistam non legi, et est quod sit fundamentum secreti magni Iobelei in Cabala.Kto rozumie, co oznacza dziesiątka w arytmetyce formalnej, i rozpozna naturę pierwszej liczby sferycznej, zrozumie to, o czym do tej pory nie czytałem u żad-nego kabalisty, i co jest podstawą tajemnicy wielkiego jubileuszu w kabale.

LXIX.Ex fundamento praecedentis conclusionis sciri pariter potest secretum quinqua-ginta portatum intelligentiae, et millesimae generationis, et regni omnium sae-culorum.Poprzez założenia poprzedniej tezy można również zrozumieć tajemnicę pięć-dziesięciu bram inteligencji, i tysięcznego pokolenia, i królestwa wszystkich wie-ków.

LXX.Per modum legendi sine punctis in lege, et modus scribendi res diuinas, et unialis continentia per indeterminatum ambitum rerum diuinarum, nobis ostenditur.Poprzez sposób czytania bez punktów w Prawie, ukazuje się nam zarówno spo-sób pisania boskich rzeczy, jak i sposób rozprzestrzenienia się boskich rzeczy poprzez nieograniczone linie.

LXXI.Per id quod dicunt Cabalistae de aegypto, et attestata est experientia, habemus credere quod terra aegypti sit in analogia, et subordinatione proprietatis poten-tiae. Na podstawie tego, co kabaliści mówią o Egipcie, i co potwierdzone jest do-świadczeniem, powinniśmy uwierzyć, że ziemia egipska znajduje się w analogii, i w podporządkowaniu do właściwości mocy.

LXXII.Sicut uera astrologia docet nos legere in libro dei, ita Cabala docet nos legere in libro legis.Jak prawdziwa astrologia uczy nas czytać w boskiej księdze, tak kabała uczy nas czytać w księdze Prawa.


390

CONCLUSIONES CABALISTICE NUMERO .XLVII. SECUNDUM SECRETAM DOCTRINAM SAPIENTUM HEBREORUM CABALISTARUM, QUORUM MORIA

SIT SEMPER IN BONUM.37

47 TEZ KABALISTYCZNYCH WEDŁUG SEKRETNEJ NAUKI HEBRAJSKICH KABALISTYCZNYCH UCZONYCH, O KTÓRYCH PAMIEĆ POWINNA BYĆ ZAWSZE

ZACHOWANA

I.Sicut homo et sacerdos inferior sacrifi cat deo animas animalium irrationalium, ita Michael sacerdos superior sacrifi cat animas animalium rationalium.Jak człowiek i kapłan niższy poświęca dla Boga dusze zwierząt nierozumnych, tak Michał jako kapłan wyższy poświęca dusze zwierząt rozumnych.II.Nouem sunt angelorum hierarchiae quarum nomina Cherubim, Seraphim, Has-malim, Haiot, Aralim, Tarsisim, Ophanim, Tephsarim, Isim.Jest dziewięć hierarchii aniołów, których nazwy to Cherubiny, Serafi ny, Hasma-lim, Haiot, Aralim, Tarsisim, Ofanim, Tefsarim, Isim.III.Quamuis nomen ineffabile sit proprietas clementiae, negandum tamen non est quin contineat proprietatem iudicii.Pomimo że niewypowiedzialne imię jest właściwością łaski, nie można zaprze-czyć, że zawiera ona właściwość sąduIV.Peccatum Adae fuit truncatio regni a caeteris plantis.Grzech Adama był oderwaniem królestwa od pozostałych pędów.V.Cum arbore scientiae boni et mali, in qua peccauit primus homo, creauit deus saeculum.Wraz z drzewem poznania dobra i zła, w którym zgrzeszył pierwszy człowiek, Bóg stworzył świat.VI.Magnus aquilo fons est animarum omnium simpliciter, sicut alii dies quarundam et non omnium.Wielka północ jest po prostu źródłem dla wszystkich dusz, podobnie jak inne dni dla niektórych z nich i nie dla wszystkich.

37 Tekst źródłowy łaciński oparty na ostatnim wydaniu krytycznym Conlusiones opracowanym przez S.A. F a r m e r a, Syncretism in the West: Pico’s 900 theses (1486): the evolution of traditional religious and philosophical systems: with text, translation, and commentary, Arizona 1998, s. 344-362.

ŁUKASZ STYPUŁA

391

VII.Cum dicit Salomon in oratione sua in libro Regum: Exaudi o coelum, per coelum lineam uiridem debemus intelligere quae gyrat uniuersum.Kiedy Salomon mówi w swojej modlitwie w księdze Królów: Wysłuchaj z nieba, przez niebo powinniśmy rozumieć zieloną linię, która otacza wszechświat.

VIII.Animae a tertio lumine ad quartam diem, et inde ad quintam descendunt, inde exeuntes corporis noctem subintrant.Dusze od trzeciego światła do czwartego dnia, i stamtąd do piątego schodzą, stamtąd wychodząc wstępują w ciała nocą.IX.Per sex dies geneseos habemus intelligere sex extremitates aedifi cii procedentes a Bresith, sicut procedunt cedri a Libano.Poprzez sześć dni początku powinniśmy rozumieć sześć krawędzi budowli roz-ciągających się od Bereszit, jak cedry rozciągają się od Libanu.X.Rectius dicitur quod paradisus sit totum aedifi cium quam quod sit decima, et in medio eius est collocatus magnus Adam, qui est Tipheret.Bardziej poprawnym jest mówić, że raj jest całą budowlą, niż że jest dziesiątą, i w jego środku jest umieszczony wielki Adam, który jest Tiferet.XI.Dictum est ex Heden exire fl uuium qui diuiditur in quatuor capita, ad signifi can-dum quod ex secunda numeratione procedit tertia, quae in quartam, quintam, sextam, et decimam diuiditur.Mówi się, że z Edenu wypływa rzeka, która jest podzielona na cztery głowy, co oznacza, że z drugiej numeracji pochodzi trzecia, która jest podzielona na czwar-tą, piątą, szóstą, i dziesiątą.XII.Verum erit omnia pendere ex fato, si per fatum, fatum supremum intellexerimus.Prawdą będzie, że wszystko zależy od przeznaczenia, jeśli przez przeznaczenie, rozumiemy przeznaczenie najwyższe.XIII.Qui nouerit in Cabala mysterium portarum intelligentiae, cognoscet mysterium magni Iobelei.Kto zna w kabale tajemnicę bram inteligencji, zrozumie tajemnicę wielkiego ju-bileuszu. XIV.Qui nouerit proprietatem meridionalem in dextrali coordinatione, sciet cur omnis profectio Abraam semper fi t uersus austrum.


392

Kto zna właściwość południa w ułożeniu po prawej, będzie wiedział, dlaczego każde wyjście Abrahama zawsze było skierowane na południe.XV.Nisi nomen Abraam <אברהם>, id est he addita, fuisset, Abraam non generasset.Jeśli imię Abrahama nie byłoby <אברהם>, to jest z dodanym he, Abraham nie byłby płodny.XVI.Omnes ante Moysen prophetarunt per ceruam unicornem.Wszyscy przed Mojżeszem wygłaszali proroctwa przez jeden róg jelenia.XVII.Vbicunque in scriptura fi t mentio amoris maris et feminae nobis mystice designa-tur coniuncto Tipheret et Chieneseth Israhel, uel Beth et Tipheret.Gdziekolwiek w piśmie wspomina się o miłości mężczyzny i kobiety, oznacza to dla nas mistyczne połączenie Tiferet i Kneset Izrael, lub Bet i Tiferet.XVIII.Qui media nocte cum Tipheret copulabitur, prospera erit ei omnis generatio. Kto o północy połączy się z Tiferet, będzie mógł płodzić pomyślnie.XIX.Eaedem sunt litterae nominis cacodemonis qui est princeps mundi huius et no-minis dei Triagrammaton, et qui sciuerit ordinare transpositionem deducet unum ex alio.W rzeczywistości litery imienia demona, który jest księciem tego świata, i trzy-literowego imienia Boga są takie same, i kto wie jak wykonać transpozycję, wy-wnioskuje jedno przez drugie.XX.Cum fi et lux speculi non lucentis sicut speculi lucentis, erit nox sicut dies, ut dicit Dauid. Kiedy blask zwierciadła nieświecącego będzie taki jak zwierciadła świecącego, noc będzie taka jak dzień, jak powiada Dawid.XXI.Qui sciet proprietatem quae est secretum tenebrarum, sciet cur mali demones plus in nocte quem die nocent.Kto będzie znał właściwość, która jest sekretem ciemności, zrozumie dlaczego złe demony szkodzą bardziej w nocy niż za dnia.XXII.Licet fi at multiplex coordinatio curruum, tamen inquantum attinet ad phylacte-riorum mysterium duo sunt currus ordinandi, ita ut ex secunda, tertia, quarta, quinta, fi at unus currus, et sunt quatuor phylacteria quae induit Vau; et ex sexta, septima, octaua, et nona fi t secundus currus, et sunt phylacteria quae induit ul-tima He.

ŁUKASZ STYPUŁA

393

Pomimo że dozwolonych jest wiele porządków dotyczących rydwanów, niemniej jednak w zakresie tajemnicy fi lakterii są wyróżnione dwa rydwany: i tak z dru-giej, trzeciej, czwartej, piątej, tworzy się pierwszy rydwan, i są to cztery fi lakte-rie, które pokrył Waw; i z szóstej, siódmej, ósmej, i dziewiątej tworzy się drugi rydwan, i są to fi lakterie, które pokryło końcowe He.

XXIII.Supra proprietatem penitentiae non est utendum uerbo dixit.Powyżej właściwości skruchy nie jest stosowane słowo powiedział.

XXIV.Cum dixit Iob, qui facit pacem in excelsis suis, aquam intellexit australem et ig-nem septentrionalem, et praefectos illorum de quibus non est ultra dicendum.Kiedy Hiob powiedział, kto uczyni pokój na jego wysokościach, miał na myśli wody południowe i północny ogień, i swoich namiestników, o których więcej nie jest powiedziane.

XXV.Idem est bresith, id est, in principio creauit, ac si dixisset in sapientia creauit.Tym samym jest bereszit, to jest, na początku stworzył, oraz gdyby powiedział, stworzył w mądrości.

XXVI.Quod dixit Anchelos chaldeus becadmin, id est cum aeternis uel per aeterna, triginta duas uias sapientiae intellexit.Przez to, że Onkelos Chaldejczyk powiedział bekadmin, to jest z wiecznością lub przez wieczne, zrozumiał on trzydzieści dwie ścieżki mądrości.

XXVII.Sicut congregatio aquarum est iustus, ita mare ad quod tendunt omnia fl umina est diuinitas.Tak jak zgromadzenie wód jest sprawiedliwością, tak morze do którego zmierzają wszystkie rzeki jest boskością.

XXVIII.Per uolatile quod creatum est die quinta, debemus intelligere angelos mundanos qui hominibus apparent, non eos qui non apparent nisi in spiritu.Przez istoty latające, które zostały stworzone piątego dnia, powinniśmy rozumieć aniołów ziemskich, którzy ukazują się ludziom, a nie jako tych, którzy nie ukazu-ją się inaczej, niż tylko w duchu.

XXXIX.Nomen dei quatuor litterarum, quod es ex mem, sade, pe, et sade, regno Dauidis debet appropriari.Czteroliterowe imię Boga, które składa się z mem, cadi, pe, i cadi, powinno być przypisane królestwu Dawida.


394

XXX.Nullus angelus habens sex alas unquam transformatur.Żaden anioł posiadający sześć skrzydeł nigdy się nie przekształca.

XXXI.Data est circumcisio ad liberationem a uirtutibus immundis quae in circuitu am-bulant.Obrzezanie zostało dane dla uwolnienia od mocy nieczystych, które krążą wo-kół.

XXXII.Ideo circumcisio fi t octaua die, quia est superior quam sponsa uniuersalizata.Dlatego obrzezanie jest wykonywane ósmego dnia, ponieważ jest wyższe niż uni-wersalna panna młoda.

XXXIII.Nullae sunt litterae in tota lege quae in formis, coniunctionibus, separationibus, tortuositate, directione, defectu, superabundantia, minoritate, maioritate, coro-natione, clausura, apertura, et ordine, decem numerationum secreta non mani-festent.Nie ma ani jednej litery w całym Prawie, która w formach, spójnikach, rozdziele-niach, krętości, kierunku, braku, obfi tości, mniejszości, większości, zwieńczeniu, zamknięciu, otwartości, i porządku, nie ukazywałaby tajemnic dziesięciu nume-racji.

XXXIV.Qui intellexerit cur sit dictum quod Moyses abscondit faciem suam, et quod Eze-chias uertit facies suas ad parietem, sciet quae esse debeat orantis habitudo et dispositio.Kto zrozumie dlaczego zostało napisane, że Mojżesz ukrył swoją twarz, oraz że Ezechiasz odwrócił swoją twarz do ściany, będzie wiedział, jaki powinien być układ i postawa modlącego się

XXXV.Nulla res spiritualis descendens inferius operatur sine indumento.Żadna istota duchowa, zstępująca na dół, nie działa bez okrycia.

XXXVI.Peccatum Soddome fuit per truncationem ultimae plantae.Grzech Sodomy stał się poprzez obcięcie ostatniego pędu.

XXXVII.Per secretum orationis antelucanae, nihil aliud debemus intelligere quam pro-prietatem pietatis.Przez tajemnicę modlitwy przed świtem, powinniśmy rozumieć nie inaczej niż jako właściwość pobożności.

ŁUKASZ STYPUŁA

395

XXXVIII.Sicut extrinsecus timor est inferior amore, ita intrinsecus est superior amore.Podobnie jak strach zewnętrzny jest miłością niższą, tak strach wewnętrzny jest miłością wyższą.XXXIX.Ex praecedenti conclusione intelligitur cur in Genesi a timore laudatur Abraam, quem tamen scimus per proprietatem pietatis omnia fecisse ex amore.Z poprzedniej tezy jest wiadomym, dlaczego w Księdze Rodzaju Abraham jest chwalony za swój strach, gdyż wiemy, że poprzez właściwość pobożności, uczy-nił on wszystko z miłości.XL.Quotienscunque ignoramus proprietatem a qua est infl uxus super petitione quam petimus, ad dominum naris recurrendum est.Kiedy nie znamy właściwości, z której jest wpływ na prośbę którą mamy na celu, powinniśmy się odwołać do Pana otwarcia [nosa].XLI.Omnia anima bona est anima noua ueniens ab oriente.Każda dobra dusza jest nową duszą pochodzącą ze wschodu. XLII.Ideo Ioseph ossibus tantum sepultus est et non corpore, quia eius ossa erant uirtu-tes et militie arboris superioris uocati Sadich infl uentis ad terram superiorem.Dlatego tylko kości Józefa zostały pochowane, a nie ciało, ponieważ jego ko-ści były mocami i oddziałami drzewa najwyższego zwanego Sadyk, mającego wpływ na ziemi wyższej.XLIII.Ideo Moysis sepulchrum nemo nouit, quia exaltatus est in Iobeleo superiore, et super Iobeleum misit radices suas.Dlatego nikt nie zna grobu Mojżesza, ponieważ został on wzniesiony na wyż-szym Jubileuszu i przy Jubileuszu wypuścił swoje korzenie.XLIV.Cum anima comprehenderit quicquid poterit comprehendere, et coniungetur ani-mae superiori, expoliabit indumentum terrenum a se, et extirpabitur de loco suo et coniungetur cum diuinitate.Kiedy dusza pojmie, co będzie w stanie zrozumieć, to zjednoczy się z duszą naj-wyższą, to zdejmie z siebie ziemskie okrycie, to wykorzeni się ze swojego miej-sca, i zjednoczy się z boskością.XLV.Sapientes Israhel post cessationem prophetiae per spiritum, prophetarunt per fi -liam uocis.Mędrcy Izraela, po zakończeniu proroctwa przez ducha, prorokowali przez córkę głosu.


396

XLVI.Non punitur Rex terrae in terra, quin prius humilietur militia coelestis in coelo.Nie jest karany żaden Król ziemski na ziemi, bez ukorzenia się najpierw oddziału niebiańskiego w niebie.XLVII.Per dictionem AMEN ordo habetur expressus quomodo numerationum procedant infl uxus.Przez słowo AMEN jest wyrażony porządek, w jaki sposób wpływy numeracji działają.

ŁUKASZ STYPUŁA

Documents

POCZĄTKI KABA ŁY CHRZE ŚCIJAŃSKIEJ TEZY KABALISTYCZNE