Podstawowe informacje o wdraŜaniu radiofonii cyfrowej T-DAB w …kigeit.org.pl/FTP/kl/STiRC/DAB_Plus_2014.pdf · 2014. 11. 19. · Programy radiofoniczne (1) • standard DAB+ nie

Podstawowe informacje o wdraŜaniu radiofonii cyfrowej T-DAB w Polsce

Listopad 2014

Plan prezentacji

• Wprowadzenie

• Zalety i wady DAB

• DAB a radio internetowe

• Sytuacja międzynarodowa

• Zasoby częstotliwościowe dla Polski

• Usługi w DAB

• Parametry odbiorników

• Dostępność sprzętu odbiorczego

• Plany wdroŜenia T-DAB w Polsce

• Rola KRRiT we wdraŜaniu T-DAB w Polsce

2014-11-19 2

Wprowadzenie

• Radiofonia jest ostatnią analogową słuŜbą radiokomunikacyjną

• Dotychczasowe próby cyfryzacji radiofonii nie były do końca udane ze względu na brak dostępu do odpowiednich zasobów częstotliwości

• Obecnie po wyłączeniu telewizji analogowej moŜna juŜ szeroko wdraŜać radiofonię cyfrową nawet na 7 multipleksach ogólnokrajowych

• Na rynku europejskim jest juŜ dostępna szeroka oferta odbiorników DAB/DAB+: stacjonarnych, przestawnych, przenośnych i samochodowych (w Polsce ceny zaczynają się od 150 zł)

2014-11-19 3

RóŜnice pomiędzy radiofonią DAB a VHF-FM (1)

• Lepsza jakość dźwięku, dowolnie kształtowana wg potrzeb

• MoŜliwość wyrównania głośności pomiędzy programami

• Lepsza jakość odbioru, mniejsza wraŜliwość na zakłócenia, brak efektu propagacji wielodrogowej

• MoŜliwość odbioru stacjonarnego, przenośnego i w ruchu przy uŜyciu prostej anteny prętowej

• Odbiór naziemny, kablowy, satelitarny, mieszany

• Zakres częstotliwości pracy od 30 do 3 000 MHz

• MoŜliwość wzbogacenia przekazu dźwiękowego o dodatkowe informacje tekstowe i obrazy (nawet ruchome) - multimedia

• Znacznie niŜsze moce promieniowane stacji nadawczych

• Bardziej efektywne wykorzystanie widma częstotliwości

2014-11-19 4

RóŜnice pomiędzy radiofonią DAB a VHF-FM (2)

• Ograniczony zasięg w początkowych etapach wdraŜania

• Progowy charakter utraty zasięgu

• Jakość dźwięku kwestionowana przez audiofilów

• Opóźnienie sygnału nawet o kilka sekund

• Większy pobór mocy odbiornika

• Konieczność wnoszenia opłat licencyjnych za kodeki

2014-11-19 5

DAB+ a radio internetowe (1)

• Rozpowszechnianie programów radiofonicznych po IP jest droŜsze niŜ poprzez DAB+

• Sieci komórkowe szybko się zatykają jeŜeli zbyt wielu uŜytkowników próbuje połączyć się w tym samym czasie jak np. podczas wielkich imprez lub w sytuacjach zagroŜenia

• Internet słabo działa kiedy odbiornik porusza się z duŜą prędkością

• Dostęp do Internetu kosztuje – radiodyfuzja jest dla kaŜdego

• Kombinacja Internetu i rodziny standardów DAB pozwala na rozszerzenie oferty o treści dostępne przez kanał zwrotny jak np. pokaz slajdów, EPG czy TTS

2014-11-19 6

DAB a radio internetowe (2)

• Przyszłością radia jest rozpowszechnianie bezprzewodowe uzupełnione o dostęp szerokopasmowy

• Oba światy powinny się uzupełniać a nie wykluczać

• Radiodyfuzja to rynek masowy – kosztuje niewiele, jest dostępna wszędzie i bezpłatnie i co waŜne - anonimowo

• Internet to wartość dodana - wzbogacone i spersonalizowane treści, moŜliwość dokonywania transakcji

• Radio hybrydowe to łatwy dostęp do programów radiofonicznych uzupełnione o moŜliwość interakcji z nadawcą, który moŜe lepiej dopasowywać swoją ofertę do oczekiwań swojego audytorium

2014-11-19 7

Rozpowszechnienie DAB/DAB+/DMB w świecie

� Emisje regularne � Emisje testowe � Kraje zainteresowane

2014-11-19 8

Polski plan dla sieci T-DAB w zakresie VHF (174-230 MHz)

W 2006 r. na Konferencji w Genewie w zakresie metrowym (174-230 MHz) zaplanowano 3 warstwy dla T-DAB

2014-11-19 9

Polski plan dla sieci DVB-T w zakresie VHF (174-230 MHz)

W 2006 r. na Konferencji w Genewie w zakresie metrowym zaplanowano równieŜ jedną warstwę dla DVB-T, która moŜe być zamieniona na kolejne 4 warstwy dla T-DAB

2014-11-19 10

Usługi w DAB

• Programy radiofoniczne

• Przekazy tekstowe

• EPG – Elektroniczny Przewodnik po Programach

• Journaline® - teletekst dla radia cyfrowego

• MOT – Pokaz Slajdów, BWS w karuzeli danych

• TPEG/TTI – Komunikaty drogowe

• EWS – System Wczesnego Ostrzegania

2014-11-19 11

Programy radiofoniczne (1)

• standard DAB+ nie przewiduje kodowania fonii w systemie MPEG-1/2 Warstwa II (MP2) ani III (MP3)!!

• w DAB+ stosuje się kodek MPEG-4 HE AACv2 wg ISO/IEC 14496-3 z ograniczeniami podanymi w ETSI TS 102 563

• MPEG-4 HE AACv2 (aacPlus v2) to kombinacja trzech technik:– Advanced Audio Coding (AAC) – zaawansowane kodowanie fonii,

– Spectral Band Replication (SBR) – odtwarzanie pasma częstotliwości,

– Parametric Stereo (PS) – stereofonia parametryczna

2014-11-19 12

Programy radiofoniczne (2)

2014-11-19 13

192

192

192192

192

192

DAB

6464

64

64

64

64

6464

64

64

64

64

64

6464

DAB+

DAB+ procedura oceny słuchowejOcena słuchowa próbek dźwiękowych nadawanych i odbieranych w systemie DAB+ w formacie MPEG-4 HE AAC v2 (High EfficiencyAAC v2 profile)

• Grupa ocen słuchowych

• pracownicy PR S.A.: dziennikarze, realizatorzy dźwięku, inŜynierowie dźwięku

• Próbki dźwiękowe

• 13 testów

• 22 fragmenty nagrań mowy i muzyki w testach stereo, przepływność ≥ 72 kb/s

• 2 fragmenty nagrań mowy w testach mono oraz stereoo przepływn. < 72 kb/s

• Kryteria oceny

• Słuchacze porównywali jakość dźwięku emitowanego przez system DAB+ (system nadawczy + system odbiorczy z odbiornikiem PURE Sensia 100D i referencyjnym systemem głośników) ze swoim wzorcem wewnętrznym, w zakresie kryteriów: barwa dźwięku, równowaga brzmieniowa, przejrzystość, przestrzenność, stereofoniczność

• Skala ocen

• pięciostopniowa: jakość doskonała (5) – jakość zła (1)

2014-11-19 14

DAB+ wyniki oceny słuchowej

2014-11-19 15

Lp.

Przepływ-ność

bitowa strumienia

danych (kb/s)

Liczba kana-łów

SBR PS

Częst. prób-kowa-

nia(kHz)

Ocena słuchowa średnia,

skala1-5

1. 72 Stereo - - 48 3,2

2. 80 Stereo - - 48 3,7

3. 96 Stereo - - 48 4,0

4. 104 Stereo - - 48 4,0

5. 112 Stereo - - 48 4,1

6. 120 Stereo - - 48 4,3

7. 128 Stereo - - 48 4,5

8. 48 Stereo v v 24 3,7*

9. 48 Mono - - 48 3,3*

10. 48 Mono v - 24 4,1*

11. 32 Mono v - 24 2,8*

12. 32 Mono v - 16 2,2*

13. 24 Mono v - 24 1,4*

� Wartości optymalne przepływności bitowych dla programów PR S.A.:

96-128 kb/s

� Akceptowalne przepływności bitowedla programów słownych:

72 kb/s

� Funkcje SBR i PS nie sprawdzają się dla przepływności bitowych 96-128 kb/s

� * ocena wyłącznie próbek mowy

� PAD 8 kb/s

Przekazy tekstowe

• nazwa stacji i DL

• nazwy wykonawców, tytuły utworów, headlines, sport, pogoda, giełda, kursy walut itp.

• Informacje DLS mogą być ściśle związane i zsynchronizowane z nadawanym programem

2014-11-19 16

Elektroniczny Przewodnik po Programach

• Funkcja EPG umoŜliwia odbiorcy zorientowanie się w programie z wyprzedzeniem do 10 dni, wybór programu do słuchania oraz moŜliwość ustawienia przypomnienia w odbiorniku

• Odbiorniki mogą być wyposaŜone w funkcję programowanego zapisu programu wybranego przez odbiorcę

2014-11-19 17

Journaline®

• Serwis Journaline jest elektronicznym magazynem informacyjnym podobnym do telegazety stosowanej w telewizji

• Hierarchiczny układ danych - usługa specjalnie zaprojektowana dla cyfrowego radia

• Wymagana przepływność bitowa tylko 200 bit/s

• Cechy charakterystyczne:– elastyczna struktura menu

– szczegółowe informacje tekstowe (headline, tekst główny)

– komunikaty typu lista (automatyczne odświeŜanie: wyniki sportowe, giełda, itp.)

– ticker messages (skategoryzowane informacje)

– zakładki (funkcja „ulubione”)

2014-11-19 18

MOT – Multimedia Object Transfer

• Pokaz Slajdów:– okładki płyt, zdjęcia, mapy pogody, giełda, mapki, obrazy z

kamer, konkursy, reklama, wyniki sportowe

– animowane prezentacje zsynchronizowane z nadawanym programem

• BWS – strony www przesyłane w karuzeli danych– transmisja kompletnych stron internetowych do późniejszego

uŜycia w trybie off line w odbiorniku cyfrowym, który wymaga wyposaŜenia w odpowiednie oprogramowanie do przeglądania stron WWW

– oprócz stron HTML z linkami moŜliwe jest prezentowanie elementów multimedialnych, takich jak obrazy, animowana grafika, pliki audio w formacie mp3 oraz pliki wideo

2014-11-19 19

TPEG/TTITMC/TTI – Traffic Message Channel/Traffic & Travel Information

• Zdarzenia drogowe/informacje

• Pogoda na drogach

• Informacje o opłatach autostradowych

• Wsparcie kierowcy

• Ostrzeganie przed wypadkami

• Przepływ ruchu/prognozowanie

• Informacje o parkingach

• Ceny paliw

2014-11-19 20

Klasy odbiorników DAB

• Definiuje się 3 klasy odbiorników radia cyfrowego zgodnie z ich podstawowym przeznaczeniem.

• Klasy stosuje się do wszystkich rodzajów odbiorników: domowych, samochodowych, przenośnych i stacji dokujących.

• Klasyfikacja jest oparta na normie międzynarodowej EN-IEC 62104 Characteristics of DAB receivers.

• Dla kaŜdej klasy definiuje się minimum wymagań na odbiornik.

2014-11-19 21

Klasa A(Audio)

Odbiorniki radiowe zorientowane głównie na odtwarzanie dźwięku z 8-znakowym wyświetlaczem

Klasa M(Multimedia)

Produkty wielofunkcyjne z barwnym ekranem i ulepszonymi właściwościami dźwiękowymi i multimedialnymi

Klasa H(Hybrydowy)

Produkty ze zintegrowanym połączeniem radiodyfuzyjnym i szerokopasmowym dla funkcjonalności hybrydowej

Podstawowe parametry odbiornika DAB+ (1)

2014-11-19 22

FunkcjaKlasa AAudio

Klasa MMultimedia

Klasa HHybryda

Tuner analogowy

Pasmo II VHF (87,5-108 MHz) WymaganeWymagane Wymagane

RDS Opcja

Tuner cyfrowy

Pasmo III VHF (174-240 MHz) Wymagane Wymagane Wymagane

Dekodowanie kanałoweCo najmniej

144 CU dla fonii

Co najmniej 4 kanały składowe

i 288 CU

Co najmniej 4 kanały składowe

i 288 CU

Wybór usługi

Rekonfiguracja dynamiczna

Wymagane Wymagane WymaganeLista usługOdbiornik wybiera najlepszą jakość, jeŜeli usługa jest odbierana w kilku wariantach

Service following Wymagane dla odbiorników samochodowych

Opcjonalne dla pozostałych

Wymagane dla odbiorników samochodowych

Opcjonalnedla pozostałych


Opcjonalnedla pozostałych

Service linking


2014-11-19 23

FunkcjaKlasa AAudio

Klasa MMultimedia

Klasa HHybryda

Informacja o usługach

Nazwa programuWymagana długa forma jeŜeli wyświetlacz ma więcej niŜ 16 znaków

Wymagane Wymagane Wymagane

Rodzaj programuWymagana długa forma jeŜeli wyświetlacz ma więcej niŜ 16 znaków

Fonia

FoniaMPEG-4 HE AACv2

Wymagane Wymagane Wymagane

Komunikaty drogoweOstrzeŜenia o zdarzeniach








2014-11-19 24

FunkcjaKlasa AAudio

Klasa MMultimedia

Klasa HHybryda

Tekst

Dynamic Label Segment (DLS)kiedy cała wiadomość nie moŜe być wyświetlona, tekst powinien być przewijany na wyświetlaczu

Wymagany

Wymagany (DL+) Wymagany (DL+)

Dynamic Label Plus (DL+)wspiera typy obiektów zgodnie z podzbiorem DL+ Opcja

Journaline Wymagany Wymagany

Multime-dia Object Transfer (MOT)

MOT Transport

Opcja

Wymagany

Wymagany

EPG Transport

EPG Programme information

EPG Service Information Opcja

Station logoWymagany

Slideshow/cat. Slideshow


2014-11-19 25

FunkcjaKlasa AAudio

Klasa MMultimedia

Klasa HHybryda

Hybridbroadcast broadband

Kanał zwrotny/Interaktywny(połączenie LAN przewodowe lub bezprzewodowe) Opcja Opcja Wymagane

RadioDNS(RadioTAG)

Wyświe-tlacz

Wyświetlacz alfanumeryczny(wspiera rozszerzony zestaw znakówRDS)

Wymagane Nie dotyczy Nie dotyczy

Wyświetlacz barwny

Opcja

Wymagane Wymagane

Interfejs do wyświetlacza zewnętrznego

Opcjonalne, ale WymaganejeŜeli nie ma wbudowanego wyświetlacza

Opcjonalne, ale WymaganejeŜeli nie ma wbudowanego wyświetlacza

Mobilność TPEGjeŜeli wyrób wspiera system nawigacji

Opcja





• Audi

• BMW

• Chrysler

• Daimler

• Fiat

• Ford

• Honda

• Hyundai

• Jaguar

• Land Rover

• Lexus

• Lotus

• Mercedes Benz

• Mini

• Nissan

• Opel

• Peugeot

• Renault

• Seat

• Skoda

• Toyota

• Vauxhall

• Volkswagen

• Volvo

Radio cyfrowe w aucie

2014-11-19 26

Producenci odbiorników samochodowych

2014-11-19 27

Producenci odbiorników przenośnych

2014-11-19 28

Producenci odbiorników domowych (1)

2014-11-19 29


2014-11-19 30

2014-11-19 31


WdroŜenie T-DAB przez Polskie Radio S.A.

24 lutego 2012 r. Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej w porozumieniu z Przewodniczącym Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji dokonał na rzecz Polskiego Radia S.A. rezerwacji częstotliwości w ramach pierwszego multipleksu radiowego

Legenda do mapek:� - zasięg w pomieszczeniach na parterze

� - zasięg w autach z anteną zewnętrzną

2014-11-19 32

WdroŜenie T-DAB w Polsce – I etap

2014-11-19 33

URUCHOMIONO STAŁĄ EMISJĘ DAB+

1 PAŹDZIERNIKA 2013 R.

• KATOWICE

• WARSZAWA

ZASIĘG LUDNOŚCIOWY:7, 2 MLN OSÓB (18,8 %)

ZASIĘG POWIERZCHNIOWY:11,5 TYS. KM2 (3,7 %)

WdroŜenie T-DAB w Polsce – II etap

2014-11-19 34


1 SIERPNIA 2014 R.

• WROCŁAW

• SZCZECIN

ZASIĘG LUDNOŚCIOWY:8,0 MLN OSÓB (20,6 %)

ZASIĘG POWIERZCHNIOWY:20, 9 TYS. KM2 (6,7 %)

WdroŜenie T-DAB w Polsce – III etap

2014-11-19 35


1 PAŹDZIERNIKA 2014 R.

• ŁÓDŹ

• OPOLE


ZASIĘG POWIERZCHNIOWY:27, 5 TYS. KM2 (8,8 %)

WdroŜenie T-DAB w Polsce – IV etap

2014-11-19 36

PRZEWIDYWANY TERMINURUCHOMIENIA:

1 STYCZNIA 2015 R.

• GDAŃSK

• KIELCE

• KRAKÓW

• POZNAŃ



WdroŜenie T-DAB w Polsce – V etap

2014-11-19 37


1 STYCZNIA 2015 R.

• BYDGOSZCZ

• KOSZALIN

• OLSZTYN

• ZIELONA GÓRA



WdroŜenie T-DAB w Polsce – VI etap

2014-11-19 38

PRZEWIDYWANY TERMIN URUCHOMIENIA:

1 KWIETNIA 2015 R.



• BIAŁYSTOK

• LUBLIN

• RZESZÓW

WdroŜenie T-DAB w Polsce – VII etap

2014-11-19 39


1 LIPCA 2016 R.



• GIŻYCKO

• KALISZ

• PŁOCK

• SIEDLCE

WdroŜenie T-DAB w Polsce – VIII etap

2014-11-19 40




1 LIPCA 2017 R.

WdroŜenie T-DAB w Polsce – IX etap

2014-11-19 41




1 LIPCA 2018 R.

WdroŜenie T-DAB w Polsce – X etap

2014-11-19 42




1 LIPCA 2019 R.

WdroŜenie T-DAB w Polsce – XI etap

2014-11-19 43




31 GRUDNIA 2020 R.

Rola KRRiT w procesie wdraŜania radia cyfrowego (1)

• Uruchomienie przez Polskie Radio SA emisji cyfrowej odbyło się w porozumieniu i za aprobatą KRRiT

• Uznano, Ŝe po zakończeniu procesu cyfryzacji telewizji naziemnej jest czas na cyfryzację radiofonii

• Wobec ograniczonego zainteresowania ze strony innych instytucji państwowych KRRiT stała się liderem cyfryzacji radia

• W listopadzie 2013 Przewodniczący KRRiT powołał zespół roboczy ds. radiofonii cyfrowej w Polsce

• Do prac w zespole zostali zaproszeni przedstawiciele wszystkich środowisk związanych z cyfryzacją radia

2014-11-19 44

Rola KRRiT w procesie wdraŜania radia cyfrowego (2)

• Główny cel pracy zespołu – opracowanie „białej księgi” o warunkach i przebiegu procesu cyfryzacji radia.

• „Biała księga”, po konsultacji środowiskowej, będzie podstawą polskiej strategii narodowej.

• Podzespół ds. technicznych:– Minimalne wymagania techniczno-eksploatacyjne na polski

odbiornik radiowy DAB+ – wykonane

– Kodeks dobrych praktyk dla nadawców – w opracowaniu

– Warunki konwersji analogowo-cyfrowej stacji lokalnych – w przygotowaniu

2014-11-19 45

UŜyteczne linki

Strony internetowe i fora dyskusyjne:– http://dabplus.polskieradio.pl/

– http://www.krrit.gov.pl/dla-mediow-i-analitykow/nowe-technologie/naziemna-radiofonia-cyfrowa/

– http://www.emitel.pl/radio/radiofonia-cyfrowa-dab

– http://www.satkurier.pl/

– http://www.radiopolska.pl/

Strony międzynarodowe:– https://tech.ebu.ch/publications

– http://www.etsi.org/technologies-clusters/technologies/broadcast/dab

– http://www.worlddab.org/

2014-11-19 46

Zespół autorski

• Krzysztof Lemiech – KIGEiT

• Paweł Mathia – Polskie Radio S.A.

• Mirosław Ostrowski – Radio Wrocław S.A.

• Krystyna Rosłan-Kuhn - KRRiT

2014-11-19 47

Documents

Podstawowe informacje o wdraŜaniu radiofonii cyfrowej T-DAB w …kigeit.org.pl/FTP/kl/STiRC/DAB_Plus_2014.pdf · 2014. 11. 19. · Programy radiofoniczne (1) • standard DAB+ nie