MIROSŁAW KRAJEWSKI

PODSTAWY

PRAWNE I ORGANIZACYJNE OŚWIATY

W POLSCE

(stan prawny na 1 IX 2005 r.)

2005

Spis treści

I. HIERARCHIA ŹRÓDEŁ PRAWA OŚWIATOWEGO W POLSCE

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

2. Ustawy

3. Rozporządzenia

4. Akty prawa lokalnego

5. Akta prawa wewnątrzszkolnego

II. SYSTEM OŚWIATY W POLSCE

III. POZIOMY WYKSZTAŁCENIA

IV. SIEĆ SZKOLNA (OBWODY I ICH ZASIĘG TERYTORIALNY)

V. RODZAJE SZKÓŁ I PLACÓWEK

1. Typy szkół publicznych i niepublicznych

2. Szkoła publiczna

3. Szkoła niepubliczna o uprawnieniach szkoły publicznej

VI. ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SZKÓŁ I PLACÓWEK

1. Zakładanie szkół

2. Obowiązek gminy

3. Obowiązek powiatu

4. Zadania samorządu województwa

VII. ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SZKÓŁ I PLACÓWEK NIEPUBLICZNYCH

1. Zakładanie szkół

2. Statut szkoły niepublicznej

3. Likwidacja szkoły niepublicznej

4. Uprawnienia szkoły publicznej

5. Nadzór pedagogiczny nad szkołami

6. Dotacje z budżetu gminy

7. Łączenie szkół

VIII. ROK SZKOLNY I JEGO ORGANIZACJA

IX. WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE I ROCZNE OBOWIĄZKOWE

PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE

X. OBOWIĄZEK SZKOLNY

1. Wcześniejsze przejęcie do szkoły

2. Odroczenie rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego

XI. STATUT SZKOŁY (PLACÓWKI)

1. Ramowe statuty przedszkola i szkół

XII. STRUKTURA ORGANIZACYJNA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

XIII. FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOŁY

XIV. NAUKA RELIGII W SZKOŁACH

XV. TWORZENIE ZESPOŁÓW SZKÓŁ

XVI. KSZTAŁCENIE SPECJALNE

XVII. ORGANY SZKOŁY

1. Rada pedagogiczna

2. Dyrektor szkoły

- Konkurs na stanowisko dyrektora szkoły

- Wymogi, jakim powinien odpowiadać kandydat na stanowisko dyrektora

- Stanowisko dyrektora przedszkola i szkoły podstawowej

- Stanowisko dyrektora gimnazjum i zasadniczej szkoły podstawowej

- Powierzenie przez organ prowadzący stanowiska dyrektora

- Odwołanie nauczyciela z tego stanowiska dyrektora

- Obowiązki i kompetencje dyrektora

XVIII. SPOŁECZNE ORGANY W SYSTEMIE OŚWIATY

1. Rada szkoły

2. Rada rodziców

3. Samorząd uczniowski

4. Inne organizacje i stowarzyszenia

XIX. ZARZĄDZANIE SZKOŁAMI I PLACÓWKAMI PUBLICZNYMI

1. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania

2. Kurator oświaty

3. Kuratoria oświaty i ich delegatury

XX. FINANSOWANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PUBLICZNYCH

XXI. NADZÓR PEDAGOGICZNY

1. Definicja i zakres nadzoru

2. Zadania organów sprawujących nadzór pedagogiczny

3. Mierzenie jakości pracy szkół i placówek

4. Zadania kuratora oświaty w zakresie nadzoru pedagogicznego

5. Kwalifikacje osób do nadzoru pedagogicznego

6. Funkcjonowanie nadzoru pedagogicznego

7. Nadzór pedagogiczny dyrektora szkoły

XXII. NADZÓR I KOMPETENCJE ORGANU PROWADZĄCEGO

XXIII. OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI

XXIV. KWALIFIKACJE NAUCZYCIELI

XXV. OCENA PRACY NAUCZYCIELA

XXVI. AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELI

1. Staż na stopnie awansu zawodowego

2. Organizacja stażu

3. Specjalny terminarz stażu

4. Zmiany w akcie nadania stopnia awansu zawodowego oraz zaliczenie okresu stażu w

innej szkole

5. Komisje kwalifikacyjne i egzaminacyjne dla nauczycieli ubiegających się o stopień

awansu zawodowego

6. Wnioski o ponowne podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminu

HIERARCHIA ŹRÓDEŁ PRAWA OŚWIATOWEGO W POLSCE

Konstytucja RP

Słowa konstytucja pochodzi od łac. constitutio – układ, zestawienia praw, ustawa

zasadnicza, czyli zbiór podstawowych zasad prawnych obowiązujących w państwie.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej została uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w

dniu 2 kwietnia 1997 r. Została ratyfikowana w referendum ogólnonarodowym w dniu 25

maja 1997 roku. Konstytucja składa się z preambuły, podzielonych na 13 rozdziałów.

Dla źródeł prawa oświatowego kluczowy jest zapis art. 70 Konstytucji RP, który stanowi:

1. Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób

wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.

2. Nauka w szkołach publicznych jest bezpłatna. Ustawa może dopuścić świadczenie

niektórych usług edukacyjnych przez publiczne szkoły wyższe za odpłatnością.

3. Rodzice mają wolność wyboru dla swoich dzieci szkół innych niż publiczne. Obywatel

i instytucje mają prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i

wyższych oraz zakładów wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół

niepublicznych oraz udziału władz publicznych w ich finansowaniu, a także zasady

nadzoru pedagogicznego nad szkołami i zakładami wychowawczymi, określa ustawa.

4. Władz publiczne zapewniają obywatelom powszechny i równy dostęp do

wykształcenia. W tym celu tworzą i wspierają systemy indywidualnej pomocy

finansowej i organizacyjnej dla uczniów i studentów. Warunki udzielania pomocy

określa ustawa.

5. Zapewnia się autonomię szkół wyższych na zasadach określonych w ustawie.

Ustawy

Ustawa (łac. lex, legis) jest aktem normatywnym powszechnie obowiązującym,

wydawanym przez naczelne organy państwa w specjalnej procedurze legislacyjnej - Sejm,

Senat i Prezydenta RP. W hierarchii źródeł prawa zajmuje bezpośrednie miejsce po

Konstytucji. W systemie oświaty najważniejszą rolę wypełniają:

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty z późniejszymi zmianami (cyt.

dalej - uso),

Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela z późniejszymi zmianami (cyt.

dalej - KN),

inne ustawy, w tym w szczególności

- Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym,

- Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym,

- Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.

Preambuły do ustaw oświatowych

Preambuła (łac. preambulus – idący przed kimś) oznacza uroczysty wstęp do jakiegoś

aktu prawnego. Często wyjaśnia on motywy powstania tego aktu.

Preambuła do Ustawy o systemie oświaty:

Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa;

kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami

zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw

Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie –

respektując chrześcijański system wartości – za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki.

Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości

ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym

otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi

warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych

i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i

wolności.

Preambuła do Ustawy – Karta Nauczyciela:

Mając na względzie doniosłą rolę oświaty i wychowania w Rzeczypospolitej Polskiej,

pragnąc dać wyraz szczególnej randze społecznej zawodu nauczyciela zgodnie z potrzebami i

oczekiwaniami, otwierając niniejszą ustawą drogę do dalszych uregulowań prawnych systemu

edukacji narodowej, stanowi się, co następuje:

Rozporządzenia

Rozporządzenie (łac. decretum) to powszechnie obowiązujący akt normatywny

wydany z reguły przez organ władzy wykonawczej, tj. rząd, choć Konstytucja RP z 2 kwietnia

1997 roku kompetencje do wydawania rozporządzeń przyznaje: prezydentowi RP, Radzie

Ministrów, Prezesowi Rady Ministrów, ministrom kierującym działami administracji

rządowej oraz powołanym w skład Rady Ministrów przewodniczącym określonych w

ustawach komitetów oraz KRRiT. Rozporządzenia wydawane są na podstawie

szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie.

Akta prawa lokalnego:

statuty województw,

statuty powiatów,

statuty gmin, w tym gmin na prawach powiatów.

Akty prawa wewnątrzszkolnego:

statut szkoły,

regulaminy: rady pedagogicznej, rady szkoły, rady rodziców, samorządu

uczniowskiego,

zarządzanie dyrektora szkoły.

SYSTEM OŚWIATY W POLSCE

System oświaty zapewnia w szczególności:

realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz

prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego

rozwoju,

wspomaganie przez szkołę wychowawczej roli rodziny,

możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek przez różne podmioty,

dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych

uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i

specjalnych form pracy dydaktycznej,

możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież

niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami

rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami,

opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania

zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć

rewalidacyjnych,

opiekę nad uczniami szczególnie uzdolnionymi poprzez umożliwianie realizowania

indywidualnych programów nauczania oraz ukończenia szkoły każdego typu w

skróconym czasie,

upowszechnianie dostępu do szkół, których ukończenie umożliwia dalsze kształcenie w

szkołach wyższych,

możliwość uzupełniania przez osoby dorosłe wykształcenia ogólnego, zdobywania lub

zmiany kwalifikacji zawodowych i specjalistycznych,

zmniejszanie różnic w warunkach kształcenia, wychowania i opieki między

poszczególnymi regionami kraju, a zwłaszcza ośrodkami wielkomiejskimi i wiejskimi,

utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki w

szkołach i placówkach,

upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o zasadach zrównoważonego rozwoju

oraz kształtowanie postaw sprzyjających jego wdrażaniu w skali lokalnej, krajowej i

globalnej,

opiekę uczniom pozostającym w trudnej sytuacji materialnej i życiowej,

dostosowywanie kierunków i treści kształcenia do wymogów rynku pracy,

kształtowanie u uczniów postaw przedsiębiorczości sprzyjających aktywnemu

uczestnictwu w życiu gospodarczym,

przygotowywanie uczniów do wyboru zawodu i kierunku kształcenia,

warunki do rozwoju zainteresowań i uzdolnień uczniów przez organizowanie zajęć

pozalekcyjnych i pozaszkolnych oraz kształtowanie aktywności społecznej i umiejętności

spędzania czasu wolnego,

upowszechnianie wśród dzieci i młodzieży wiedzy o bezpieczeństwie oraz kształtowanie

właściwych postaw wobec zagrożeń i sytuacji nadzwyczajnych (art. 1 uso)

System oświaty w Polsce obejmuje:

przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkola specjalne,

szkoły:

- podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i

sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,

- gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi,

dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa

sportowego,

- ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi,

dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,

- artystyczne,

placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe,

umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form

wypoczynku i organizacji czasu wolnego,

placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki

dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie

wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych,

placówki artystyczne - ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i

uzdolnień artystycznych,

poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające

dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a

także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu,

młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki

szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży

wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a

także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a

także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi

niepełnosprawnościami realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust.

3, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,

placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza

miejscem stałego zamieszkania,

Ochotnicze Hufce Pracy - w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników,

zakłady kształcenia i placówki doskonalenia nauczycieli,

biblioteki pedagogiczne,

kolegia pracowników służb społecznych (art. 2 uso)

System oświaty w Polsce powinny wspierać organizacje pozarządowe, w tym

organizacje harcerskie, a także osoby prawne prowadzące statutową działalność w zakresie

oświaty i wychowania, natomiast z nimi powinny współdziałać organy administracji

publicznej prowadzące szkoły i placówki (art. 2a uso)

POZIOMY WYKSZTAŁCENIA

Ustawa o systemie oświaty definiuje poziom wykształcenia w ramach systemu.

Wykształcenie podstawowe posiada osoba, która ukończyła szkołę podstawową lub

ukończyła podstawowe studium zawodowe.

Wykształcenie gimnazjalne posiada osoba, która ukończyła gimnazjum.

Wykształcenie zasadnicze zawodowe posiada osoba, która:

ukończyła zasadniczą szkołę zawodową, szkołę zasadniczą lub inną szkołę

równorzędną, albo

ukończyła zasadniczą szkołę zawodową o okresie nauczania nie krótszym niż dwa lata

i nie dłuższym niż trzy lata.

Wykształcenie średnie posiada osoba, która:

ukończyła szkołę ponadpodstawową, z wyjątkiem zasadniczej szkoły zawodowej lub

ukończyła szkołę ponadgimnazjalną, z wyjątkiem zasadniczej szkoły zawodowej lub

trzyletniej szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy dla uczniów z upośledzeniem

umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z

niepełnosprawnościami sprzężonymi (art. 11a uso).

SIEĆ SZKOLNA (OBWODY-ZASIĘG TERYTORIALNY)

Sieć szkolną ustalają rady gmin i rady powiatów. Sieć publicznych szkół powinna być

zorganizowana w sposób umożliwiający wszystkim dzieciom spełnianie obowiązku

szkolnego, przy czym droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:

3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych,

4 km - w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów

gimnazjów.

Jeżeli jednak droga dziecka z domu do szkoły, w której obwodzie dziecko mieszka,

przekracza wymienione wyżej odległości, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego

transportu i opieki w czasie przewozu. W przeciwnym przypadku rodzicom tych dzieci należy

się zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej.

Również do obowiązków gminy należy zapewnienie uczniom niepełnosprawnym,

których kształcenie i wychowanie odbywa się w szkołach ogólnodostępnych, bezpłatnego

transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub

ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku szkolnego i zapewnienie realizacji obowiązku

nauki dzieciom i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim uczestniczącym w

zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem

umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami. Jeżeli dowożenie zapewniają rodzice od

gminy należy się zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji

publicznej.

Rada gminy, także z uwzględnieniem wyżej podanych odległości, ustala plan sieci

publicznych szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez gminę, a także określa

granice obwodów (zasięgów terytorialnych) publicznych szkół podstawowych i gimnazjów, z

wyjątkiem specjalnych, mających siedzibę na obszarze gminy.

W przypadku publicznych szkół podstawowych i gimnazjów prowadzonych przez

inne organy, określenie granic ich obwodów następuje w uzgodnieniu z tymi organami.

Obwodu szkolnego nie ustala się dla szkoły prowadzonej przez osobę prawną lub osobę

fizyczną inną niż jednostka samorządu terytorialnego. Uchwała rady gminy dotycząca

ustalenia sieci szkolnej i obwodów podlega ogłoszeniu w dzienniku urzędowym

województwa.

Z kolei rada powiatu ustala plan sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych oraz

szkół specjalnych, z uwzględnieniem szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych mających

siedzibę na obszarze powiatu prowadzonych przez inne organy prowadzące, tak, aby

umożliwić dzieciom i młodzieży zamieszkującym na obszarze powiatu lub przebywającym w

zakładach i jednostkach opieki zdrowotnej, w tym w zakładach opiekuńczo-leczniczych i

zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, realizację odpowiednio obowiązku szkolnego lub

obowiązku nauki.

Ustalanie planów sieci publicznych szkół następuje po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora

oświaty (art. 17 i 58 ust. 2 uso).

RODZAJE SZKÓŁ I PLACÓWEK

Ustawa o systemie oświaty wymienia dwa rodzaje szkół i placówek:

szkoła lub placówka publiczna,

szkoła lub placówka niepubliczna.

Mogą je zakładać i prowadzić jednostki samorządu terytorialnego, osoby prawne oraz osoby

fizyczne (art. 5 ust. 1-2 uso).

Szkoły publiczne i niepubliczne dzielą się na następujące typy:

sześcioletnią szkołę podstawową, w której w ostatnim roku nauki przeprowadza się

sprawdzian,

trzyletnie gimnazjum, w którym w ostatnim roku nauki przeprowadza się egzamin,

dające możliwość dalszego kształcenia w szkołach, o których mowa w pkt 3 lit. a)-d)

oraz h),

szkoły ponadgimnazjalne:

a) zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie

dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu

potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze

kształcenie w szkołach wymienionych w lit. e) i f),

b) trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie

świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

c) trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego,

których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu

maturalnego,

d) czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu

potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające

uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

e) dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów szkół

wymienionych w lit. a), których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa

dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

f) trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów szkół wymienionych w lit. a),

których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje

zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa

dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,

g) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których

ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie

dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,

h) trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem

umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z

niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie

świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy (art. 9 uso).

Szkołą publiczną jest szkoła, która:

zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,

przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,

zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach, z

zastrzeżeniem ust. 1a,

realizuje:

a) programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, w

przypadku liceum profilowanego - również podstawę programową kształcenia w

profilach kształcenia ogólnozawodowego, a w przypadku szkoły prowadzącej

kształcenie zawodowe - również podstawę programową kształcenia w danym

zawodzie,

b) ramowy plan nauczania,

realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zasady

oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów i

sprawdzianów.

Szkoły publiczne umożliwiają uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.

W uzasadnionych przypadkach w szkole publicznej może być, za zgodą kuratora

oświaty, a w przypadku szkoły artystycznej - ministra właściwego do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego, zatrudniona osoba niebędąca nauczycielem, posiadająca

przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć.

Osobę taką zatrudnia się na zasadach określonych w Kodeksie pracy, z tym, że do osób tych

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin

zajęć edukacyjnych nauczycieli oraz ustala się wynagrodzenie jak dla nauczyciela

kontraktowego.

Szkoła niepubliczna może uzyskać uprawnienia szkoły publicznej wymienione wyżej, jeżeli:

realizuje programy nauczania uwzględniające podstawy programowe wymienione w

ust. 1 pkt 4 lit. a) Ustawy,

realizuje zajęcia edukacyjne w cyklu nie krótszym oraz w wymiarze nie niższym niż

łączny wymiar obowiązkowych zajęć edukacyjnych określony w ramowym planie

nauczania szkoły publicznej danego typu,

stosuje zasady klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania

egzaminów i sprawdzianów, o których mowa w ust. 1 pkt 5 Ustawy, z wyjątkiem

egzaminów wstępnych,

prowadzi dokumentację przebiegu nauczania ustaloną dla szkół publicznych,

w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - kształci w zawodach

określonych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w art.

24 ust. 1, a w przypadku liceum profilowanego - kształci w profilach kształcenia

ogólnozawodowego, o których mowa w art. 24 ust. 6,

zatrudnia nauczycieli obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o których mowa w pkt 2,

posiadających kwalifikacje określone dla nauczycieli szkół publicznych; przepis ust.

1a stosuje się odpowiednio, z zastrzeżeniem art. 86 (art. 7 uso).

Szkoła podstawowa i gimnazjum może być tylko szkołą publiczną lub niepubliczną o

uprawnieniach szkoły publicznej (art. 8 uso).

ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SZKÓŁ I PLACÓWEK

Zaznaczyć trzeba, że szkół niepublicznych nie mogą zakładać i prowadzić:

jednostki samorządu terytorialnego,

minister właściwy do spraw wewnętrznych, Minister Obrony Narodowej i Minister

Sprawiedliwości,

minister właściwy do spraw oświaty i wychowania: zespołów szkół oraz szkolnych

punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach

konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej w celu

kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą;

publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym;

publicznych szkół i placówek o charakterze eksperymentalnym; publicznych

placówek kształcenia ustawicznego o zasięgu ogólnokrajowym,

minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego publicznych

szkół artystycznych a także placówek doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych

(art. 5 uso).

Zakładanie szkół i placówek rozstrzyga art. 58 Ustawy. Szkołę lub placówkę publiczną

zakłada się na podstawie aktu założycielskiego, który określa jej typ, nazwę i siedzibę. Akt

założycielski szkoły publicznej, w której jest realizowany obowiązek szkolny, dodatkowo

określa jej zasięg terytorialny (obwód), w szczególności nazwy miejscowości (w miastach

nazwy ulic lub ich części) należących do jej obwodu, a w przypadku szkoły podstawowej

także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne.

Szkole publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub osobę prawną inna niż jednostka

samorządu terytorialnego nie ustala się obwodu, chyba, że osoba prowadząca wystąpi z takim

wnioskiem. Obwodów nie ustala się także szkołom specjalnym, szkołom integracyjnym,

szkołom dla mniejszości narodowych, szkołom artystycznym oraz szkołom sportowym i

szkołom mistrzostwa sportowego.

Założenie szkoły lub placówki publicznej przez osobę prawną inną niż jednostka

samorządu terytorialnego lub osobę fizyczną wymaga zezwolenia właściwego organu

jednostki samorządu terytorialnego, której zadaniem jest prowadzenie szkół lub placówek

publicznych danego typu, wydanego po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty, a w

przypadku szkół artystycznych - zezwolenia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego wydanego w odniesieniu do szkół realizujących kształcenie ogólne

po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Wniosek o udzielenie zezwolenia, łącznie z

projektami aktu założycielskiego i statutu, powinien byś złożony nie później niż do dnia 30

września roku poprzedzającego rok, w którym ma nastąpić uruchomienie szkoły lub

placówki. Termin ten może zostać przedłużony za zgodą odpowiedniego terytorialnie organu

jednostki samorządu terytorialnego, albo ministra właściwego do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego.

Szczegółowe zasady i warunki udzielania i cofania zezwolenia na założenie szkoły lub

placówki publicznej normuje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia

4 marca 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków udzielania i cofania zezwolenia

na założenie szkoły lub placówki publicznej przez osobę prawną lub osobę fizyczną. (Dz. U.

z 2004 r. Nr 46, poz. 438)

Organ lub osoba (jednostka samorządu terytorialnego, osoba prawna lub osoba

fizyczna) zakładająca szkołę lub placówkę podpisuje akt założycielski oraz nadaje pierwszy

statut. Akt założycielski i statut szkoły lub placówki publicznej przesyła się właściwemu

kuratorowi oświaty oraz innym organom właściwym do sprawowania nadzoru

pedagogicznego nad szkołą lub placówką.

Ustawa nakłada obowiązek na gminy zakładania i prowadzenia publicznych przedszkoli,

w tym z oddziałami integracyjnymi oraz przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych oraz

gimnazjów, w tym z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych

specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych,

zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.

Z kolei obowiązkiem powiatu jest zakładanie i prowadzenie publicznych szkół

podstawowych specjalnych i gimnazjów specjalnych, szkół ponadgimnazjalnych, w tym z

oddziałami integracyjnymi, szkół sportowych i mistrzostwa sportowego oraz placówek

oświatowo-wychowawczych, w tym ognisk artystycznych, placówek kształcenia

ustawicznego i placówek kształcenia praktycznego, poradni psychologiczno-pedagogicznych,

specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających

stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, placówek

zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem

stałego zamieszkania z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i

ponadregionalnym, należy do zadań własnych powiatu za wyjątkiem publicznych szkół

artystycznych.

Ustawa dopuszcza zakładania i prowadzenie przez jednostki samorządu terytorialnego

szkół i placówek, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, po zawarciu

porozumienia z jednostką samorządu terytorialnego, dla której prowadzenie danego typu

szkoły lub placówki jest zadaniem własnym, a w przypadku szkół artystycznych - z ministrem

właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Jednostki samorządu

terytorialnego na podstawie dwustronnego porozumienia mogą między sobą przekazywać

szkoły i placówki.

Powiaty i gminy mogą w uzgodnieniu z kuratorem oświaty zakładać i prowadzić w

ramach zadań własnych publiczne placówki doskonalenia nauczycieli, zakłady kształcenia

nauczycieli i biblioteki pedagogiczne, za wyjątkiem szkół i zakładów doskonalenia

nauczycieli podległych ministrowi właściwemu do spraw kultury i dziedzictwa narodowego.

Do zadań samorządu województwa należy zakładanie i prowadzenie publicznych

zakładów kształcenia i placówek doskonalenia nauczycieli, bibliotek pedagogicznych oraz z

placówek oświatowo-wychowawczych, w tym ognisk artystycznych, placówek kształcenia

ustawicznego i placówek kształcenia praktycznego, poradni psychologiczno-pedagogicznych,

specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających

stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, placówek

zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem

stałego zamieszkania z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym lub

ponadregionalnym. Plan sieci publicznych zakładów kształcenia i placówek doskonalenia

nauczycieli, bibliotek pedagogicznych oraz szkół i placówek, o których mowa jest wyżej

określa strategia rozwoju województwa ustalona na podstawie odrębnych przepisów.

Zadaniem własnym województwa jest również zakładanie publicznych kolegiów

pracowników służb społecznych.

Likwidację szkół i placówek rozstrzyga art. 59 Ustawy. Szkoła publiczna może być

zlikwidowana z końcem roku szkolnego przez organ prowadzący szkołę, po zapewnieniu

przez ten organ uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole publicznej tego

samego typu, a także odpowiednio o tym samym lub zbliżonym profilu kształcenia

ogólnozawodowego albo kształcącej w tym samym lub zbliżonym zawodzie. Organ

prowadzący jest obowiązany, co najmniej na 6 miesięcy przed terminem likwidacji,

zawiadomić o zamiarze likwidacji szkoły:

rodziców uczniów,

właściwego kuratora oświaty,

organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego właściwej do prowadzenia

szkół danego typu.

Szkoła w zakładzie poprawczym lub schronisku dla nieletnich może być zlikwidowana w

każdym czasie, po zapewnieniu uczniom możliwości kontynuowania nauki w innej szkole.

Szkoła, profil kształcenia ogólnozawodowego lub zawód, w jakim szkoła kształci, a także

placówka publiczna prowadzona przez jednostkę samorządu terytorialnego mogą zostać

zlikwidowane po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty, a w przypadku szkoły

rolniczej także ministra właściwego do spraw rolnictwa, a szkoła lub placówka publiczna

prowadzona przez inną osobę prawną lub osobę fizyczną – za zgodą organu, który udzielił

zezwolenia na jej założenie. W przypadku szkoły i placówki artystycznej jest wymagana

pozytywna opinia ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego.

W przypadku szkoły prowadzącej kształcenie w zawodzie lub w profilu kształcenia

ogólnozawodowego, kurator oświaty, przed wyrażeniem opinii jest obowiązany zasięgnąć

opinii odpowiednio wojewódzkiej lub powiatowej rady zatrudnienia, a także opinii:

ministra właściwego do spraw zdrowia - w przypadku szkoły medycznej,

ministra właściwego do spraw środowiska - w przypadku szkoły leśnej,

odpowiednio ministra właściwego do spraw transportu i ministra właściwego do

spraw gospodarki morskiej.

Opinia kuratora oświaty wydawana jest w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Dokumentację zlikwidowanej szkoły publicznej przekazuje się organowi prowadzącemu

szkołę, z wyjątkiem dokumentacji przebiegu nauczania, którą przejmuje organ sprawujący

nadzór pedagogiczny. Dokumentację zlikwidowanej szkoły lub placówki publicznej

prowadzonej przez osobę prawną lub fizyczną przekazuje się właściwemu organowi jednostki

samorządu terytorialnego.

ZAKŁADANIE I PROWADZENIE SZKÓŁ I PLACÓWEK NIEPUBLICZNYCH

Konstytucja RP w art. 70 ust. 3 stanowi, iż „Obywatel i instytucje mają prawo

zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów

wychowawczych. Warunki zakładania i działalności szkół niepublicznych oraz udziału władz

publicznych w ich finansowaniu, a także zasady nadzoru pedagogicznego nad szkołami i

zakładami wychowawczymi, określa ustawa”. Na tej podstawie w Ustawie o sytemie oświaty

zakładaniu i prowadzeniu szkół i placówek niepublicznych poświęcono oddzielny rozdział -

ośmy (art. 82- 90a).

Zakładanie szkół

Szkoły i placówki niepubliczne oraz niepubliczne szkoły artystyczne mogą zakładać

osoby prawne i fizyczne po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez jednostkę

samorządu terytorialnego obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół

i placówek. Zgłoszenie do ewidencji powinno zawierać:

oznaczenie osoby zamierzającej prowadzić szkołę lub placówkę, jej miejsca

zamieszkania lub siedziby,

określenie odpowiednio typu i rodzaju szkoły lub placówki oraz daty rozpoczęcia jej

funkcjonowania, w przypadku liceum profilowanego - profili kształcenia

ogólnozawodowego, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - nazw

zawodów, w jakich szkoła będzie kształcić, zgodnych z nazwami zawodów

występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, o której mowa w

art. 24 ust. 1, lub klasyfikacji zawodów i specjalności ustalanej na potrzeby rynku

pracy przez ministra właściwego do spraw pracy,

wskazanie miejsca prowadzenia szkoły lub placówki oraz informację o warunkach

lokalowych zapewniających:

a) możliwość prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych,

b) realizację innych zadań statutowych,

c) w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - możliwość

realizacji praktycznej nauki zawodu,

d) bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy, zgodnie z odrębnymi

przepisami,

statut szkoły lub placówki,

dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych i dyrektora,

przewidzianych do zatrudnienia w szkole lub placówce,

zobowiązanie do przestrzegania wymagań określonych w art. 7 ust. 3 w przypadku

szkoły podstawowej oraz gimnazjum, a także w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej

ubiegającej się o nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia

działalności.

W przypadku szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej ubiegających

się o nadanie uprawnień szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności wpis do

ewidencji może nastąpić, jeżeli osoba prowadząca przedstawi pozytywną opinię kuratora

oświaty, a w przypadku szkoły medycznej - także opinię ministra właściwego do spraw

zdrowia, o spełnianiu wymagań określonych w art. 7 ust. 3.

Jednostka samorządu terytorialnego lub minister właściwy do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego w przypadku niepublicznej szkoły artystycznej dokonuje wpisu do

ewidencji w ciągu 30 dni od daty zgłoszenia oraz z urzędu doręcza zgłaszającemu

zaświadczenie o wpisie do ewidencji, a kopię zaświadczenia przekazuje właściwemu

kuratorowi oświaty oraz organowi podatkowemu.

Zaświadczenie o wpisie do ewidencji powinno zawierać:

nazwę organu, który dokonał wpisu do ewidencji szkoły lub placówki,

datę i numer wpisu do ewidencji,

nazwę oraz odpowiednio typ i rodzaj szkoły lub placówki,

osobę prawną lub fizyczną prowadzącą szkołę lub placówkę,

adres szkoły lub placówki,

w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - nazwy zawodów, w jakich

szkoła kształci,

w przypadku liceum profilowanego - nazwy profili kształcenia ogólnozawodowego, w

jakich szkoła kształci.

Jednostka samorządu terytorialnego lub minister właściwy do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego w przypadku niepublicznej szkoły artystycznej może odmówić

wydania decyzji o wpisie do ewidencji tylko w przypadku, jeżeli:

zgłoszenie nie zawiera danych wymienionych w Ustawie i mimo wezwania nie zostało

uzupełnione w wyznaczonym terminie,

statut szkoły lub placówki jest sprzeczny z obowiązującym prawem i mimo wezwania

nie został zmieniony (art. 82 uso).

Statut szkoły niepublicznej

Szkoła lub placówka niepubliczna działa na podstawie statutu nadanego przez osobę

prowadzącą. Jej statut powinien określać:

nazwę, typ szkoły lub cel placówki oraz ich zadania,

osobę prowadzącą szkołę lub placówkę,

organy szkoły lub placówki oraz zakres ich zadań,

organizację szkoły lub placówki,

prawa i obowiązki pracowników oraz uczniów szkoły lub placówki, w tym przypadki,

w których uczeń może zostać skreślony z listy uczniów szkoły lub placówki,

sposób uzyskiwania środków finansowych na działalność szkoły lub placówki,

zasady przyjmowania uczniów do szkoły lub placówki.

Likwidacja szkoły niepublicznej

Osoba prowadząca szkołę lub placówkę może ją zlikwidować z końcem roku szkolnego.

W tym przypadku osoba prowadząca szkołę lub placówkę jest zobowiązana co najmniej na 6

miesięcy przed terminem likwidacji zawiadomić o zamiarze i przyczynach likwidacji:

rodziców uczniów, jednostkę samorządu lokalnego, a w przapadku szkoły artystycznej -

ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Dokumentację

przebiegu nauczania zlikwidowanej szkoły przekazuje się organowi sprawującemu nadzór

pedagogiczny nad szkołą. Po zakończeniu likwidacji wpis do ewidencji ulega wykreśleniu

(art. 84 uso).

Wykreślenie szkoły niepublicznej z ewidencji

Wpis do ewidencji szkół niepublicznych podlega wykreśleniu w przypadkach:

niepodjęcia działalności przez szkołę lub placówkę w terminie wskazanym w

zgłoszeniu do ewidencji,

prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej, prowadzącej szkołę

lub placówkę, prowadzenia działalności oświatowej,

stwierdzenia, w trybie nadzoru pedagogicznego, że działalność szkoły lub placówki

jest sprzeczna z przepisami ustawy lub statutem, a w szkole podstawowej lub

gimnazjum są także nie wypełniane zobowiązania, o których mowa w art. 82 ust. 2 pkt

6 Ustawy - jeżeli osoba prowadząca szkołę lub placówkę w wyznaczonym terminie

nie zastosowała się do poleceń organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

dokonania wpisu z naruszeniem prawa,

zaprzestania działalności przez szkołę lub placówkę przez okres dłuższy niż trzy

miesiące.

Wykreślenie z ewidencji następuje w drodze decyzji administracyjnej, w terminie określonym

w decyzji i jest równoznaczne z likwidacją szkoły lub placówki (art. 83 uso).

Art. 83a. 1. Do prowadzenia szkoły lub placówki oraz zespołu, o którym mowa w art. 90a

ust. 1, nie mają zastosowania przepisy o działalności gospodarczej.

2. Działalność oświatowa nieobejmująca prowadzenia szkoły, placówki lub zespołu, o którym

mowa w art. 90a ust. 1, może być podejmowana na zasadach określonych w przepisach o

działalności gospodarczej.

Uprawnienia szkoły publicznej

Niepublicznej szkole podstawowej i gimnazjum założonym zgodnie z art. 82 ust. 1-3

przysługują uprawnienia szkoły publicznej z dniem rozpoczęcia działalności. Kurator oświaty

w ciągu 6 miesięcy od dnia rozpoczęcia działalności przez szkołę podstawową, gimnazjum

lub szkołę ponadgimnazjalną, która uzyskała uprawnienia szkoły publicznej z dniem

rozpoczęcia działalności, jest obowiązany sprawdzić spełnianie warunków określonych w art.

7 ust. 3 Ustawy. W stosunku do szkół artystycznych uprawnienia kuratora oświaty

przysługują odpowiednio ministrowi właściwemu do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego.

Organ jednostki samorządu terytorialnego, o której mowa w art. 82 ust. 1, na wniosek

osoby prowadzącej szkołę niepubliczną nie posiadającą uprawnień szkoły publicznej nadaje

tej szkole uprawnienia szkoły publicznej, jeżeli osoba ta przedstawi pozytywną opinię

kuratora oświaty, w przypadku szkół medycznych - także opinię ministra właściwego do

spraw zdrowia, o spełnianiu przez szkołę warunków określonych w art. 7 ust. 3 (art. 85 uso).

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może, w drodze decyzji, nadać

uprawnienia szkoły publicznej szkole nie spełniającej warunków określonych w art. 7 ust. 3

Ustawy w szczególności, jeżeli uzna ją za eksperymentalną (art. 86 uso).

Uprawnienia szkoły publicznej mogą zostać cofnięte przez organ, który je nadał, jeżeli

w trybie nadzoru pedagogicznego zostanie stwierdzone niespełnianie warunków, o których

mowa w art. 7 ust. 3 Ustawy, lub określonych zgodnie z art. 86 ust. 2. Cofnięcie uprawnień

następuje w drodze decyzji administracyjnej i w przypadku szkoły podstawowej lub

gimnazjum jest równoznaczne z ich likwidacją z końcem roku szkolnego, w którym decyzja

stała się ostateczna (art. 88 uso).

Nadzór pedagogiczny nad szkołami

Nadzór pedagogiczny nad szkołami i placówkami niepublicznymi sprawują właściwi

kuratorzy oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych oraz placówek dla uczniów

szkół artystycznych - również minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego. Do nadzoru pedagogicznego stosuje się przepisy art. 33 Ustawy (art. 89 uso)1.

Dotacje z budżetu gminy

Niepubliczne przedszkola, w tym także przedszkola specjalne, szkoły podstawowe i

gimnazja, w tym również z oddziałami integracyjnymi, z wyjątkiem szkół podstawowych

specjalnych i gimnazjów specjalnych oraz szkół podstawowych artystycznych, otrzymują

dotacje z budżetu gminy. Natomiast niepubliczne szkoły podstawowe specjalne i gimnazja

specjalne oraz szkoły ponadgimnazjalne o uprawnieniach szkół publicznych, w tym z

oddziałami integracyjnymi, otrzymują dotacje z budżetu powiatu.

Dotacje dla szkół niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych, w których

realizowany jest obowiązek szkolny lub obowiązek nauki, przysługują na każdego ucznia w

wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na jednego ucznia danego typu i rodzaju szkoły

w części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez jednostkę samorządu

terytorialnego, pod warunkiem, że osoba prowadząca szkołę poda organowi właściwemu do

udzielania dotacji planowaną liczbę uczniów nie później niż do 30 września roku

poprzedzającego rok udzielania dotacji.

Dotacje dla niepublicznych przedszkoli przysługują na każdego ucznia w wysokości

nie niższej niż 75% ustalonych w budżecie danej gminy wydatków bieżących ponoszonych w

przedszkolach publicznych w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem, że osoba

prowadząca niepubliczne przedszkole poda organowi właściwemu do udzielania dotacji

planowaną liczbę uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok

udzielania dotacji. W przypadku braku na terenie gminy przedszkola publicznego podstawą

do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą gminę na

prowadzenie przedszkola publicznego.

1 Zob. rozdział pt. Nadzór pedagogiczny

Dotacje dla niepublicznych szkół o uprawnieniach szkół publicznych przysługują na

każdego ucznia w wysokości nie niższej niż 50% ustalonych w budżecie odpowiednio danej

gminy lub powiatu wydatków bieżących ponoszonych w szkołach publicznych tego samego

typu i rodzaju w przeliczeniu na jednego ucznia, pod warunkiem że osoba prowadząca

niepubliczną szkołę poda organowi właściwemu do udzielania dotacji planowaną liczbę

uczniów nie później niż do dnia 30 września roku poprzedzającego rok udzielania dotacji. W

przypadku braku na terenie gminy lub powiatu szkoły publicznej danego typu i rodzaju

podstawą do ustalenia wysokości dotacji są wydatki bieżące ponoszone przez najbliższą

gminę lub powiat na prowadzenie szkoły publicznej danego typu lub rodzaju.

Placówki niepubliczne, o których mowa w art. 2 pkt 5 i 7 Ustawy oraz internaty

otrzymują na każdego wychowanka dotacje z budżetu powiatu w wysokości równej średnim

wydatkom bieżącym ponoszonym na jednego wychowanka w tego samego rodzaju placówce

publicznej, a w przypadku niepublicznych ośrodków umożliwiających realizację obowiązku

szkolnego dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7, a także dzieciom i

młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niesprawnościami, w wysokości równej

średnim wydatkom bieżącym ponoszonym na jednego wychowanka w publicznym,

specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym - pod warunkiem, że osoba prowadząca

placówkę przedstawi organowi właściwemu do udzielania dotacji, nie później niż do 30

września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji, planowaną liczbę wychowanków.

Dotacje z budżetu powiatu mogą otrzymać szkoły niepubliczne nie posiadające

uprawnień szkoły publicznej oraz placówki niepubliczne, o których mowa w art. 2 pkt 3, 3b, 4

i 10 Ustawy. Dotacje są przekazywane w 12 częściach w terminie do ostatniego dnia każdego

miesiąca.

Do szkół i placówek niepublicznych oraz organów prowadzących te szkoły lub

placówki stosuje się również zwolnienie z podatków i opłat, o których mowa w art. 81

Ustawy (art. 90 uso).

Łączenie szkół

Osoba fizyczna lub osoba prawna niebędąca jednostką samorządu terytorialnego,

prowadząca szkoły publiczne, szkoły niepubliczne lub placówki, może dla celów

organizacyjnych połączyć je w zespół i określić zasady działania zespołu. Połączenie nie

narusza odrębności szkół lub placówek w zakresie określonym w ustawie, w szczególności w

zakresie uzyskiwania zezwolenia, cofania zezwolenia, wpisywania do ewidencji i wykreślania

z niej, uzyskiwania i utraty uprawnień szkoły publicznej oraz uzyskiwania dotacji. Zespół

wpisuje się jako odrębny podmiot do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki

narodowej (art. 90a uso).

ROK SZKOLNY I JEGO ORGANIZACJA

Ustawa o systemie oświaty określa pojęcie i czas trwania roku szkolnego. Rok szkolny

we wszystkich szkołach i placówkach rozpoczyna się z dniem 1 września każdego roku, a

kończy - z dniem 31 sierpnia następnego roku (art. 63 uso).

Organizację każdego roku szkolnego na podstawie art. 22 ust. 2 pkt 7 Ustawy

o systemie oświaty regulują: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18

kwietnia 2002 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz. U. Nr 46, poz.432 oraz z 2003 r.

Nr 104, poz. 965, Nr 141, poz. 1362) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej

i Sportu z dnia 7 lipca 2004 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie organizacji roku

szkolnego (Dz. U. z 2004r. Nr 164, poz. 1716). Przepisy te dotyczą organizacji roku

szkolnego w publicznych szkołach, z wyjątkiem publicznych szkół artystycznych i szkół

w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich.

W szkołach podstawowych i gimnazjach zajęcia dydaktyczno-wychowawcze

rozpoczynają się w pierwszym powszednim dniu września, z wyjątkiem soboty, a kończą

w najbliższy piątek po dniu 18 czerwca. W szkołach ponadgimnazjalnych dla młodzieży:

zasadniczych szkołach zawodowych, uzupełniających liceach ogólnokształcących, technikach

uzupełniających i szkołach policealnych oraz we wszystkich typach szkół dla dorosłych

zajęcia dydaktyczno-wychowawcze mogą rozpoczynać się w pierwszym powszednim dniu

lutego. W klasach (semestrach) programowo najwyższych szkół ponadgimnazjalnych:

zasadniczych szkół zawodowych i szkół policealnych oraz szkół ponadpodstawowych: szkół

zasadniczych, policealnych i pomaturalnych zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się

w najbliższy piątek po dniu 1 stycznia lub w najbliższy piątek po dniu 4 czerwca. W klasach

(semestrach) programowo najwyższych szkół ponadgimnazjalnych: liceów

ogólnokształcących, liceów profilowanych, techników, uzupełniających liceów

ogólnokształcących i techników uzupełniających oraz ponadpodstawowych szkół średnich

dających możliwość uzyskania świadectwa dojrzałości zajęcia dydaktyczno-wychowawcze

kończą się 10 dni przed terminem pierwszego dnia odpowiednio egzaminu maturalnego lub

egzaminu dojrzałości, przeprowadzanych na warunkach i w sposób określony w przepisach

o ocenianiu, klasyfikowaniu i promowaniu uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzaniu

egzaminów i sprawdzianów w szkołach publicznych.

Rozporządzenie reguluje także przerwy w zajęciach szkolnych:

zimowa przerwa świąteczna trwa od dnia 23 grudnia do dnia 31 grudnia lub od dnia

22 grudnia do dnia 31 grudnia, jeżeli dzień 22 grudnia wypada w poniedziałek,

ferie zimowe trwają dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego,

z zastrzeżeniem ust. 2; termin rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na

obszarze danego województwa ogłasza kurator oświaty za zgodą wojewody i po

zasięgnięciu opinii wojewódzkiej rady oświatowej, jeżeli została powołana; termin ferii

zimowych w danym roku szkolnym ogłasza kurator oświaty nie później niż do końca

maja każdego roku poprzedzającego rok, w którym będą trwały ferie zimowe,

wiosenna przerwa świąteczna rozpoczyna się w czwartek poprzedzający święta i kończy

w najbliższy wtorek po świętach,

ferie letnie rozpoczynają się w najbliższą sobotę po zakończeniu rocznych zajęć

dydaktyczno-wychowawczych i kończą się z dniem 31 sierpnia.

Rozporządzenie pozwala dyrektorom szkół specjalnych, przy których zorganizowany

jest internat, i dyrektorzy specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, w porozumieniu

z rodzicami (prawnymi opiekunami) i po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, mogą

połączyć zimową przerwę świąteczną z feriami zimowymi.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach kurator oświaty, na wniosek dyrektora

szkoły, może wyrazić zgodę na udzielenie dnia wolnego od zajęć dydaktyczno-

wychowawczych, pod warunkiem zrealizowania zajęć przypadających na ten dzień

w wybraną sobotę.

W szkołach ponadgimnazjalnych: liceach ogólnokształcących, liceach profilowanych,

technikach, uzupełniających liceach ogólnokształcących i technikach uzupełniających oraz

ponadpodstawowych szkołach średnich dających możliwość uzyskania świadectwa

dojrzałości, w uzasadnionych przypadkach, kurator oświaty, na wniosek dyrektora szkoły,

może wyrazić zgodę na udzielenie uczniom jednego lub dwóch dni wolnych od zajęć

dydaktyczno-wychowawczych w dniach, w których odbywa się część zewnętrzna egzaminu

maturalnego lub część pisemna egzaminu dojrzałości, bez obowiązku zrealizowania zajęć

przypadających w danym dniu.

W przypadkach uzasadnionych nadzwyczajnymi okolicznościami, w szczególności

w razie klęski żywiołowej, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze oraz ferie zimowe i ferie

letnie mogą być rozpoczęte lub zakończone w innych terminach niż terminy określone wyżej,

z tym, że zajęcia dydaktyczno-wychowawcze powinny trwać co najmniej 178 dni. Decyzję

w tej sprawie podejmuje kurator oświaty po uzyskaniu zgody ministra właściwego do spraw

oświaty i wychowania i wojewody oraz po zasięgnięciu opinii wojewódzkiej rady

oświatowej, jeżeli została powołana.

WYCHOWANIE PRZEDSZKOLNE I ROCZNE OBOWIĄZKOWE

PRZYGOTOWANIE PRZEDSZKOLNE

Art. 6 Ustawy o systemie oświaty definiuje pojęcie przedszkola publicznego.

Przedszkolem publicznym jest przedszkole, które:

prowadzi bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy

programowej wychowania przedszkolnego,

przeprowadza rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,

zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach.

Wychowanie przedszkolne obejmuje dzieci w wieku 3-6 lat. W szczególnie

uzasadnionych przypadkach dyrektor przedszkola może przyjęte do przedszkola dziecko,

które ukończyło 2,5 roku. W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku

powyżej 6 lat, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w

którym dziecko kńczy10 lat. Obowiązek szkolny tych dzieci może być odroczony do końca

roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Przedszkole

realizuje podstawę programową wychowania przedszkolnego określoną przez ministra

właściwego do spraw oświaty i wychowania (art. 14 uso).

Opłaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych ustala rada

gminy, a w przypadku innych przedszkoli publicznych - organy prowadzące te przedszkola.

W przedszkolu publicznym, o czym stanowi art. 6, pkt. 1 uso, realizacja podstawy

programowej wychowania przedszkolnego jest bezpłatna.

Stosownie do art. 14, ust. 3 Ustawy dziecko w wieku 6 lat jest obowiązane odbyć

roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu albo w oddziale przedszkolnym

zorganizowanym w szkole podstawowej. Obowiązek rocznego przygotowania

przedszkolnego rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w

którym dziecko kończy 6 lat. W przypadku dziecka posiadającego orzeczenie o potrzebie

kształcenia specjalnego obowiązek ten rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego

poprzedzającego rok szkolny, w którym dziecko rozpocznie spełnianie obowiązku szkolnego

(art. 14, ust. 3a Ustawy).

Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi rocznego przygotowania

przedszkolnego są obowiązani dopełnić czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do

przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, a także zapewnić regularne

uczęszczanie dziecka na zajęcia.

Kontrolowanie spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego należy

do zadań dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka. Dyrektorzy

publicznych i niepublicznych przedszkoli i szkół podstawowych, w których zorganizowano

oddziały przedszkolne, są obowiązani powiadomić dyrektora szkoły, w obwodzie której

dziecko mieszka, o spełnianiu przez dziecko tego obowiązku, w tym przedszkolu lub oddziale

przedszkolnym oraz o zmianach w tym zakresie. (art. 14b Ustawy).

Zapewnienie warunków do spełniania obowiązku rocznego przygotowania

przedszkolnego jest zadaniem własnym gminy2. Ustawodawca w art. 14a Ustawy postanowił,

że sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych

powinna być ustalona tak, aby wszystkie dzieci sześcioletnie zamieszkałe na obszarze gminy

miały możliwości spełniania obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego.

Postanowiono jednocześnie, że droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego

publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej nie może

przekraczać 3 km. Jeżeli droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego

przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej przekracza 3 km,

obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu

dziecka lub zwrot kosztów przejazdu dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej,

jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.

Także obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom

sześcioletnim bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola,

oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub ośrodka umożliwiającego a także

dzieciom upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację

obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i

opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice (art. 14a

oraz 16 ust. 7 uso).

2 Art. 6, pkt. 1 i art. 14 uso.

OBOWIĄZEK SZKOLNY

Kwestię obowiązku szkolnego normuje art. 70 Konstytucji w ust. 1, gdzie zapisano:

„Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa” oraz Ustawa o systemie oświaty w art. 14, ust. 3,

art. 14b, art. 15, 16 oraz w art. 18-20.

Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia. Obowiązek szkolny dziecka

rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko

kończy 7 lat i trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku

życia (art. 15 Ustawy). Obowiązek szkolny wypełnia się poprzez uczęszczanie do szkoły

podstawowej i gimnazjum, publicznych albo niepublicznych. Po ukończeniu gimnazjum

obowiązek nauki spełnia się:

przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej,

przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w formach pozaszkolnych w placówkach

publicznych i niepublicznych posiadających akredytację, o której mowa w art. 68b

Ustawy,

przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w ramach działalności oświatowej

prowadzonej przez osoby prawne lub fizyczne na podstawie art. 83a ust. 2 Ustawy, dla

której osoby te uzyskały akredytację, o której mowa w art. 68b Ustawy;

przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u

pracodawcy (art. 16, ust. 5-5a uso).

W celu realizacji obowiązku szkolnego ustawodawca nałożył wyraźne obowiązki na

rodziców dziecka. Są oni zobowiązani do:

dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,

zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne,

zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć

szkolnych,

zapewnienia dziecku realizującemu obowiązek szkolny poza szkołą, warunków nauki

określonych stosownie do zezwoleniu dyrektora szkoły na podstawie zezwolenia, o

którym mowa w art. 16 ust. 8 uso,

powiadamiania organów gminy o formie spełniania obowiązku szkolnego lub

obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat i zmianach w tym zakresie.

Organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest obowiązany w ramach zadań własnych

przesyłać właściwym dyrektorom szkół informacje o aktualnym stanie i zmianach w

ewidencji dzieci i młodzieży w wieku 3-18 lat.

Realizacja kontroli obowiązku szkolnego przez dzieci i młodzież spoczywa na

dyrektorach publicznych szkół podstawowych i gimnazjów (art. 19 uso). Z kolei dyrektorzy

niepublicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz dyrektorzy publicznych szkół

podstawowych i gimnazjów, a także dyrektorzy szkół specjalnych i ośrodków, o których

mowa w art. 2 pkt 5 uso, prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące

jednostkami samorządu terytorialnego, którym nie ustalono obwodów, o przyjęciu ucznia do

szkoły są obowiązani powiadomić dyrektora publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum,

w których obwodzie uczeń mieszka, oraz informować go o spełnianiu przez ucznia

obowiązku szkolnego (art.16, ust. 6 uso).

Taki sam obowiązek spoczywa na dyrektorze dyrektora publicznej szkoły podstawowej i

publicznego gimnazjum o ustalonym obwodzie, który przyjął do szkoły ucznia

zamieszkującego w obwodzie innej szkoły publicznej (art. 16, ust. 6a uso).

Z kolei gmina kontroluje spełnianie obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat,

w tym odpowiednio:

kontroluje wykonywanie obowiązków, o których mowa w art. 18 pkt 1, 2 i 5 uso, a

także współdziała z rodzicami w realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 18 pkt 3

i 4 uso,

prowadzi ewidencję spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.

Niespełnianie obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego

lub obowiązku nauki podlega egzekucji w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w

administracji (art. 20 Ustawy).

Wcześniejsze przejęcie do szkoły

Na wniosek rodziców naukę w szkole podstawowej może także rozpocząć dziecko, które

przed dniem 1 września kończy 6 lat, jeżeli wykazuje psychofizyczną dojrzałością do

podjęcia nauki szkolnej. Decyzję o wcześniejszym przyjęciu dziecka do szkoły podstawowej

podejmuje dyrektor szkoły po zasięgnięciu opinii publicznej poradni psychologiczno-

pedagogicznej. Dziecko, które zostało wcześniej przyjęte do szkoły podstawowej, jest

zwolnione z obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego (art. 16, ust. 1-2 uso).

Odroczenie rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego

W przypadkach uzasadnionych ważnymi przyczynami rozpoczęcie spełniania przez

dziecko obowiązku szkolnego może być odroczone, nie dłużej jednak niż o jeden rok.

Decyzję w sprawie odroczenia obowiązku szkolnego podejmuje także dyrektor publicznej

szkoły podstawowej, w której obwodzie dziecko mieszka, po zasięgnięciu opinii publicznej

poradni psychologiczno-pedagogicznej (art. 16, ust. 3-4 uso)

7. Za spełnianie obowi_zku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, obowi_zku szkolnego i

obowi_zku nauki uznaje si_ równie_ udział dzieci i młodzie_y upo_ledzonych umysłowo w

stopniu gł_bokim w zaj_ciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z

odr_bnymi przepisami.

7a. Na wniosek rodziców dyrektor szkoły, o której mowa w art. 14b ust. 2, mo_e

zezwoli_ na spełnianie przez dziecko obowi_zku, o którym mowa w art. 14 ust. 3, poza

przedszkolem albo oddziałem przedszkolnym oraz okre_li_ warunki jego spełniania,

uwzgl_dniaj_c konieczno__ uzyskania przez dziecko przed rozpocz_ciem spełniania

obowi_zku szkolnego opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

8. Na wniosek rodziców dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w

obwodzie których dziecko mieszka, lub dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko

ucz_szcza, mo_e zezwoli_ na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowi_zku szkolnego

lub

obowi_zku nauki poza szkoł_ oraz okre_la warunki jego spełniania. Dziecko spełniaj_c

odpowiednio obowi_zek szkolny lub obowi_zek nauki w tej formie mo_e otrzyma_

_wiadectwo uko_czenia poszczególnych klas danej szkoły lub uko_czenia tej szkoły na

podstawie egzaminów klasyfikacyjnych przeprowadzonych przez szkoł_, której dyrektor

zezwolił na tak_ form_ spełniania obowi_zku szkolnego lub nauki.

STATUT SZKOŁY (PLACÓWKI)

Najważniejszym dokumentem prawa wewnątrzszkolnego jest statut szkoły (placówki).

Stosownie do art. 60 Ustawy statut szkoły lub placówki publicznej powinien określać w

szczególności:

nazwę i typ szkoły lub placówki oraz ich cele i zadania,

organ prowadzący szkołę lub placówkę,

organy szkoły lub placówki oraz ich kompetencje,

organizację szkoły lub placówki,

zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,

zasady rekrutacji uczniów,

prawa i obowiązki uczniów, w tym przypadki, w których uczeń może zostać skreślony

z listy uczniów szkoły.

Ramowe statuty przedszkola i szkół

Ramowy statut szkoły lub przedszkola został ustalony w Rozporządzeniu Ministra

Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego

przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. Nr 61, poz. 624, z 2002 r. Nr 10, poz. 96, z 2003

r. Nr 146, poz. 1416 oraz z 2004 r. Nr 66, poz. 606) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji

Narodowej i Sportu z dnia 11 stycznia 2005 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie

ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz. U. z 2005 r. Nr 10,

poz. 75). Przepisy te określiły w załącznikach ramowe statuty:

publicznego przedszkola,

publicznej szkoły podstawowej,

publicznego gimnazjum,

publicznego liceum profilowanego,

publicznej szkoły zawodowej,

publicznej szkoły ponadpodstawowej:

a) szkoły zasadniczej,

b) szkoły średniej ogólnokształcącej,

c) liceum technicznego,

d) szkoły średniej zawodowej.

Ramowe statuty placówek publicznych

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 marca 2005 r. w

sprawie ramowych statutów placówek publicznych w załącznikach określiło ramowe statuty

publicznych: placówek wychowania pozaszkolnego, szkolnego schroniska młodzieżowego,

młodzieżowego ośrodka wychowawczego, młodzieżowego ośrodka socjoterapii, specjalnego

ośrodka szkolno-wychowawczego, specjalnego ośrodka wychowawczego, ośrodka

rewalidacyjno-wychowawczego, bursy oraz domu wczasów dziecięcych.

Kurator oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych minister właściwy do

spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może uchylić statut szkoły lub placówki

publicznej albo niektóre jego postanowienia, jeśli są sprzeczne z prawem. Organowi, który

nadał lub uchwalił statut, od decyzji kuratora oświaty przysługuje odwołanie do ministra

właściwego do spraw oświaty i wychowania.

STRUKTURA ORGANIZACYJNA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

Struktura organizacyjna szkoły podstawowej obejmuje klasy I-VI. W przypadkach

uzasadnionych miejscowymi warunkami, mogą być tworzone szkoły obejmujące część klas

szkoły podstawowej, w tym także szkoły filialne (art. 61 uso).

FORMY DZIAŁALNOŚCI SZKOŁY

Podstawowymi formami działalności dydaktyczno-wychowawczej szkoły są:

obowiązkowe zajęcia edukacyjne,

dodatkowe zajęcia edukacyjne,

zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze i specjalistyczne organizowane dla uczniów

mających trudności w nauce oraz inne zajęcia wspomagające rozwój dzieci i

młodzieży z zaburzeniami rozwojowymi,

nadobowiązkowe zajęcia pozalekcyjne,

w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe - praktyczna nauka zawodu.

Ustawa dopuszcza prowadzenie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych oraz nadobowiązkowych

zajęć pozalekcyjnych także z udziałem wolontariuszy (art. 64 uso).

Do realizacji zadań statutowych szkoła publiczna powinna zapewnić uczniom

możliwość korzystania z:

pomieszczeń do nauki z niezbędnym wyposażeniem,

biblioteki,

świetlicy,

gabinetu profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej,

zespołu urządzeń sportowych i rekreacyjnych,

pomieszczeń administracyjno-gospodarczych (art. 67 uso).

NAUKA RELIGII W SZKOŁACH

Kwestię nauczania religii reguluje zapis art. 12 Ustawy o systemie oświaty. Publiczne

przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazja organizują naukę religii na życzenie rodziców,

publiczne szkoły ponadgimnazjalne na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów. Po

osiągnięciu pełnoletności o pobieraniu nauki religii decydują uczniowie.

Warunki i sposób wykonywania przez szkoły tego zadania regulują: Rozporządzenie

Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 kwietnia 1992 r. w sprawie warunków i sposobu

organizowania nauki religii w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 36, poz. 155 i z 1993 r. Nr 83,

poz.390) oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 czerwca 1999 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w

szkołach publicznych (Dz. U. z 1999r. Nr 67, poz. 753) wydane w porozumieniu z władzami:

Kościoła Katolickiego w Polsce, Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego,

Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP, Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP,

Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP, Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w

RP, Kościoła Polskokatolickiego w RP, Kościoła Wolnych Chrześcijan w RP, Kościoła

Chrześcijan Baptystów w RP, Starokatolickiego Kościoła Mariawitów w RP, Kościoła

Zborów Chrystusowych w RP, Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej w RP, Kościoła

Ewangelicznych Chrześcijan w RP, Kościoła Zielonoświątkowego w RP i Kościoła Bożego w

Chrystusie w RP.

W Rozporządzeniu z 1999 r. wprowadzono następującą zmianę: „W publicznych

przedszkolach organizuje się, w ramach planu zajęć przedszkolnych, naukę religii na życzenie

rodziców (opiekunów prawnych). W publicznych szkołach podstawowych, gimnazjach,

ponadpodstawowych i ponadgimnazjalnych, zwanych dalej "szkołami", organizuje się w

ramach planu zajęć szkolnych naukę religii i etyki”.

Nauka religii w przedszkolach i szkołach publicznych wszystkich typów odbywa się w

wymiarze dwóch zajęć przedszkolnych (właściwych dla danego poziomu nauczania) lub

dwóch godzin lekcyjnych tygodniowo. Wymiar lekcji religii może być zmniejszony jedynie

za zgodą biskupa diecezjalnego Kościoła Katolickiego albo władz zwierzchnich pozostałych

kościołów i innych związków wyznaniowych.

Kwalifikacje zawodowe nauczycieli religii określają: Konferencja Episkopatu Polski

Kościoła Katolickiego oraz właściwe władze zwierzchnie kościołów lub innych związków

wyznaniowych - w porozumieniu z Ministrem Edukacji Narodowej.

Przedszkole lub szkoła zatrudnia katechetę przedszkolnego lub szkolnego, który

nazywany jest "nauczycielem religii". Zatrudnienie następuję zgodnie z Ustawą – Karta

Nauczyciela wyłącznie na podstawie imiennego pisemnego skierowania do danego

przedszkola lub szkoły, wydanego przez:

w przypadku Kościoła Katolickiego - właściwego biskupa diecezjalnego,

w przypadku pozostałych kościołów oraz innych związków wyznaniowych - właściwe

władze zwierzchnie tych kościołów i związków wyznaniowych.

Nauczanie religii nie podlega nadzorowi pedagogicznemu w rozumieniu Ustawy o

systemie oświaty. Lekcje religii mogą być jedynie wizytowane przez upoważnionych

wizytatorów wyznaczonych przez biskupów diecezjalnych Kościoła katolickiego i właściwe

władze zwierzchnie pozostałych kościołów i innych związków wyznaniowych. Lista tych

osób jest przekazana jest do wiadomości organom sprawującym nadzór pedagogiczny.

TWORZENIE ZESPOŁÓW SZKÓŁ

Organ prowadzący szkoły różnych typów lub placówki może je połączyć w zespół, z

tym, że włączenie do zespołu szkół centrów kształcenia ustawicznego i centrów kształcenia

praktycznego wymaga zgody kuratora oświaty. Podobnie połączenie w zespół przedszkola ze

szkołą podstawową albo z gimnazjum, szkoły podstawowej z gimnazjum albo przedszkola ze

szkołą podstawową i gimnazjum wymaga także pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Utworzenie zespołu następuje w trybie art. 58 Ustawy, z tym, że akt założycielski

wymaga zaopiniowania przez rady pedagogiczne. Połączenie nie narusza odrębności rad

pedagogicznych, rad rodziców, rad szkół lub placówek i samorządów uczniowskich

poszczególnych szkół lub placówek, o ile statut zespołu nie stanowi inaczej. Po połączeniu

dyrektor zespołu jest dyrektorem szkoły lub placówki w rozumieniu przepisów Ustawy.

Przepis dotyczący połączenie w zespół przedszkola ze szkołą podstawową albo z

gimnazjum, szkoły podstawowej z gimnazjum albo przedszkola ze szkołą podstawową i

gimnazjum wymaga pozytywnej opinii kuratora oświaty nie dotyczy szkół artystycznych,

szkół sportowych, szkół z oddziałami sportowymi, szkół mistrzostwa sportowego, szkół z

oddziałami integracyjnymi, szkół specjalnych, szkół z oddziałami specjalnymi, szkół w

zakładach opieki zdrowotnej, w tym w zakładach lecznictwa uzdrowiskowego, w domach

pomocy społecznej, szkół dla dorosłych, szkół dwujęzycznych oraz szkół dla mniejszości

narodowych i szkół z oddziałami dla mniejszości narodowych, a także szkół, o których mowa

w art. 5 ust. 3b i art. 35 ust. 2a Ustawy. Szkoły te mogą być łączone w zespoły na zasadach

określonych przez organ prowadzący.

Ustawa dopuszcza również utworzenie zespołu, w którego skład wchodzą szkoły lub

placówki albo szkoły i placówki prowadzone przez różne organy, Może to jednak nastąpić po

zawarciu porozumienia między tymi organami. Porozumienie powinno określać, który z

organów będzie wykonywać zadania organu prowadzącego, sposób finansowania oraz tryb

rozwiązania zespołu (art. 62 uso).

KSZTAŁCENIE SPECJALNE

Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież wymagające stosowania

specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie

nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub

oddziałach specjalnych i ośrodkach.

Indywidualnym nauczaniem obejmuje się dzieci i młodzież, których stan zdrowia

uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły. W zależności od rodzaju

niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego, dzieciom i młodzieży

organizuje się kształcenie i wychowanie, które stosownie do potrzeb umożliwia naukę w

dostępnym dla nich zakresie, usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidację i resocjalizację

oraz zapewnia specjalistyczną pomoc i opiekę.

W przedszkolach i szkołach podstawowych, w tym specjalnych, oraz w ośrodkach,

które są wymienione w art. 2 pkt 5 Ustawy, a także w publicznych poradniach

psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych, mogą być tworzone

zespoły wczesnego wspomagania rozwoju dziecka w celu pobudzania psychoruchowego i

społecznego rozwoju dziecka, od chwili wykrycia niepełnosprawności do podjęcia nauki w

szkole, prowadzonego bezpośrednio z dzieckiem i jego rodziną.

Dyrektorzy przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych specjalnych oraz ośrodków

wychowawczych, a także dyrektorzy właściwych ze względu na miejsce zamieszkania

dziecka szkół podstawowych ogólnodostępnych i integracyjnych oraz dyrektorzy publicznych

poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, mogą

organizować wczesne wspomaganie rozwoju dziecka w porozumieniu z organami

prowadzącymi.

Opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz orzeczenia o

potrzebie kształcenia specjalnego albo indywidualnego nauczania, a także o potrzebie zajęć

rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami wydają

zespoły orzekające działające w publicznych i niepublicznych poradniach psychologiczno-

pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia

specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju

niepełnosprawności, w tym stopnia upośledzenia umysłowego.

Starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka posiadającego

orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, na wniosek rodziców, zapewnia mu

odpowiednią formę kształcenia, uwzględniając rodzaj niepełnosprawności, w tym stopień

upośledzenia umysłowego.

Jeżeli orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zaleca kształcenie dziecka

odpowiednio w przedszkolu specjalnym albo w przedszkolu, szkole podstawowej lub

gimnazjum, ogólnodostępnych lub integracyjnych, odpowiednią formę kształcenia, na

wniosek rodziców, zapewnia jednostka samorządu terytorialnego właściwa ze względu na

miejsce zamieszkania dziecka, do której zadań własnych należy prowadzenie przedszkoli lub

szkół.

Jeżeli powiat właściwy ze względu na miejsce zamieszkania dziecka nie prowadzi

szkoły specjalnej lub ośrodka, odpowiednich ze względu na rodzaj niepełnosprawności, w

tym stopień upośledzenia umysłowego, starosta tego powiatu kieruje dziecko do najbliższego

powiatu prowadzącego taką szkołę lub ośrodek. Starosta najbliższego powiatu prowadzącego

taką szkołę lub ośrodek nie może odmówić przyjęcia dziecka do szkoły lub ośrodka.

Dyrektor szkoły, której uczeń posiada orzeczenie o potrzebie indywidualnego

nauczania, organizuje takie nauczanie w porozumieniu z organem prowadzącym.

__________

6. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, skład zespołów

orzekających, tryb ich powołania, szczegółowe zasady działania tych zespołów, tryb postępowania

odwoławczego, wzory orzeczeń oraz szczegółowe zasady kierowania dzieci i młodzieży do kształcenia

specjalnego lub indywidualnego nauczania. Rozporządzenie powinno uwzględniać jak najpełniejszą realizację

potrzeb dziecka, a także zapewnić możliwość dostosowania form kształcenia do aktualnych możliwości

psychofizycznych dziecka.

7. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia:

1) w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw zdrowia oraz zabezpieczenia społecznego, warunki

organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci, o których mowa w ust. 2a, w tym kwalifikacje

wymagane od osób prowadzących wczesne wspomaganie, uwzględniając w szczególności przygotowanie do

pracy z małymi dziećmi o zaburzonym rozwoju psychoruchowym, a także formy współpracy z rodziną dziecka,

2) warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży, o których mowa w ust. 1, w

tym warunki przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów oraz ich formy, w przedszkolach i szkołach lub

oddziałach specjalnych oraz w ośrodkach, o których mowa w art. 2 pkt 5, uwzględniając szczególne potrzeby

psychofizyczne i edukacyjne tych dzieci i młodzieży,

3) warunki organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży, o których mowa w ust. 1, w

tym warunki przeprowadzania egzaminów i sprawdzianów oraz ich formy, w przedszkolach i szkołach

ogólnodostępnych oraz przedszkolach i szkołach lub oddziałach integracyjnych, uwzględniając w szczególności

konieczność dostosowania programów nauczania oraz metod pracy do koncepcji programowej i organizacyjnej

kształcenia w formach integracyjnych, a także zatrudnienie specjalistów dla jej realizacji.

8. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia, sposób i tryb

organizowania indywidualnego nauczania, o którym mowa w ust. 1a, uwzględniając w szczególności wymiar

godzin zajęć edukacyjnych realizowanych bezpośrednio z uczniem.

______

Zakład opieki zdrowotnej, w tym zakład opiekuńczo-leczniczy i zakład lecznictwa

uzdrowiskowego, a także jednostka pomocy społecznej, w których zorganizowana jest szkoła

specjalna, zapewniają korzystanie z pomieszczeń dla prowadzenia zajęć edukacyjnych i

wychowawczych. Warunki korzystania z pomieszczeń oraz ponoszenia kosztów ich

utrzymania określa umowa zawarta pomiędzy zakładem a organem prowadzącym szkołę (art.

71 b-7 uso).

KSZTAŁCENIE USTAWICZNE

Kształcenie ustawiczne jest organizowane i prowadzone w:

szkołach dla dorosłych,

placówkach kształcenia ustawicznego,

placówkach kształcenia praktycznego,

ośrodkach dokształcania i doskonalenia zawodowego.

Kształcenie ustawiczne może być prowadzone jako stacjonarne, zaoczne i na odległość.

4. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia,

rodzaje placówek, o których mowa w ust. 1 pkt 2, a także szczegółową organizację, sposób,

warunki i formy prowadzenia przez placówki oraz ośrodki, o których mowa w ust. 1 pkt 2,

kształcenia ustawicznego, uwzględniając w szczególności centra kształcenia ustawicznego i

centra kształcenia praktycznego jako rodzaje odpowiednio placówek kształcenia

ustawicznego i placówek kształcenia praktycznego oraz zadania placówek i ośrodków

dostosowane do potrzeb rynku pracy.

Kształcenie ustawiczne może być prowadzone na podstawie odrębnych przepisów

przez inne ośrodki doskonalenia zawodowego i inne placówek kształcenia ustawicznego

dorosłych, niż wymienione w art. 68a.

Art. 68c. 1. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze

rozporządzenia, warunki i tryb uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy

ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych, a także może

określić warunki i tryb przeprowadzania egzaminów kwalifikacyjnych umożliwiających

uzyskanie tytułów zawodowych, skład, warunki powoływania i odwoływania przez kuratora

oświaty państwowych komisji egzaminacyjnych, wzory wydawanych świadectw i dyplomów,

wysokość opłat za przeprowadzenie egzaminów kwalifikacyjnych oraz warunki

wynagradzania członków komisji.

2. Rozporządzenie, o którym mowa w ust. 1, uwzględni w szczególności:

1) zaliczanie przy podejmowaniu nauki w szkole dla dorosłych prowadzącej kształcenie

zawodowe wyników kursów zawodowych prowadzonych przez publiczne i niepubliczne

placówki i ośrodki posiadające akredytację albo przez osoby prawne lub fizyczne prowadzące

działalność oświatową wymienioną w art. 83a ust. 2, dla której uzyskały akredytację,

2) sposób potwierdzania posiadania określonych kwalifikacji zawodowych uzyskanych w

wyniku ukończenia poszczególnych form kształcenia,

3) warunki i tryb prowadzenia kształcenia na odległość,

4) możliwość powoływania państwowych komisji egzaminacyjnych przy szkołach i

placówkach, warunki dopuszczania do egzaminu kwalifikacyjnego i sposób jego

przeprowadzania,

5) wysokość opłat za egzamin kwalifikacyjny, uwzględniając jako podstawę kwotę

przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z

zysku w czwartym kwartale roku poprzedniego, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu

Statystycznego, z tym że wysokość opłaty nie może przekroczyć 30 % podstawy (art. 68a –

68 uso).

ORGANA SZKOŁY

Rada pedagogiczna

W rozdziale trzecim Ustawy o s. o. zatytułowanym „Zarządzanie szkołami i

placówkami publicznymi” w artykule 40 ustawodawca zawarł status i kompetencje rady

pedagogicznej. Jest ona kolegialnym organem szkoły lub placówki w zakresie realizacji jej

statutowych zadań dotyczących kształcenia, wychowania i opieki. W jej skład wchodzą

wszyscy nauczyciele zatrudnieni w szkole lub placówce oraz pracownicy innych zakładów

pracy pełniący funkcję instruktorów praktycznej nauki zawodu lub prowadzący pracę

wychowawczą z młodocianymi pracownikami w placówkach zbiorowego zakwaterowania,

dla których praca dydaktyczna i wychowawcza stanowi podstawowe zajęcie..

Przewodniczącym rady pedagogicznej jest dyrektor szkoły lub placówki. Przewodniczący

prowadzi i przygotowuje zebrania rady pedagogicznej oraz jest odpowiedzialny za

zawiadomienie wszystkich jej członków o terminie i porządku zebrania zgodnie z

regulaminem rady. W zebraniach rady pedagogicznej mogą także brać udział z głosem

doradczym osoby zapraszane przez jej przewodniczącego za zgodą lub na wniosek rady

pedagogicznej Nauczyciele są zobowiązani do nieujawniania spraw poruszanych na

posiedzeniu rady pedagogicznej, które mogą naruszać dobro osobiste uczniów lub ich

rodziców, a także nauczycieli i innych pracowników szkoły lub placówki.

Rada pedagogiczna działa w szkole lub placówce zatrudniającej co najmniej 3

nauczycieli. (Nauczyciele szkół lub placówek zatrudniających mniej niż 3 nauczycieli są

członkami rady pedagogicznej szkoły, której jest podporządkowana szkoła filialna.) Rada

pedagogiczna ustala regulamin swojej działalności, a jej zebrania rady pedagogicznej są

protokołowane. Uchwały rady pedagogicznej są podejmowane zwykłą większością głosów w

obecności co najmniej połowy jej członków.

Zebrania rady pedagogicznej mogą być organizowane i zwoływane:

na wniosek organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

z inicjatywy przewodniczącego,

z inicjatywy rady szkoły lub placówki (jeśli taki organ został w szkole-placówki

powołany),

z inicjatywy organu prowadzącego szkołę lub placówkę, albo co najmniej 1/3

członków rady pedagogicznej.

Zebrania plenarne rady pedagogicznej są organizowane przed rozpoczęciem roku

szkolnego, w każdym okresie (semestrze) w związku z zatwierdzeniem wyników

klasyfikowania i promowania uczniów, po zakończeniu rocznych zajęć szkolnych oraz w

miarę bieżących potrzeb.

Dyrektor szkoły lub placówki przedstawia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa

razy w roku szkolnym, ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru

pedagogicznego oraz informacje o działalności szkoły.

Rada pedagogiczna posiada kompetencje stanowiące i opiniodawcze. Do kompetencji

stanowiących rady pedagogicznej należą:

zatwierdzanie planów pracy szkoły lub placówki po zaopiniowaniu przez radę szkoły

lub placówki,

podejmowanie uchwał w sprawie wyników klasyfikacji i promocji uczniów,

podejmowanie uchwał w sprawie innowacji i eksperymentów pedagogicznych w

szkole lub placówce, po zaopiniowaniu ich projektów przez radę szkoły lub placówki,

ustalanie organizacji doskonalenia zawodowego nauczycieli,

podejmowanie uchwał w sprawach skreślenia z listy uczniów.

Rada pedagogiczna opiniuje:

organizację pracy lub placówki, w tym zwłaszcza tygodniowy rozkład zajęć

lekcyjnych i pozalekcyjnych,

projekt planu finansowego szkoły lub placówki,

wnioski dyrektora o przyznanie nauczycielom odznaczeń, nagród i innych wyróżnień,

propozycje dyrektora szkoły lub placówki w sprawach przydziału nauczycielom

stałych prac i zajęć w ramach wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatkowo płatnych

zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Rada pedagogiczna przygotowuje projekt statutu szkoły lub placówki albo jego zmian

i przedstawia do uchwalenia radzie szkoły lub placówki. Jeśli w szkole nie funkcjonuje rada

szkoły jej statut uchwala właśnie rada pedagogiczna. Rada pedagogiczna może wystąpić z

wnioskiem o odwołanie nauczyciela ze stanowiska dyrektora lub z innego stanowiska

kierowniczego w szkole lub placówce. W takim przypadku organ uprawniony do odwołania

jest obowiązany przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i powiadomić o jego wyniku radę

pedagogiczną w ciągu 14 dni od otrzymania wniosku.

Dyrektor szkoły lub placówki jako przewodniczący rady pedagogicznej wstrzymuje

wykonanie uchwał, jeśli je uzna je za niezgodne z przepisami prawa a o wstrzymaniu

powinien niezwłocznie zawiadomić organ prowadzący szkołę lub placówkę oraz organ

sprawujący nadzór pedagogiczny. Jeśli organ sprawujący nadzór pedagogiczny stwierdzi

niezgodność danej uchwały z przepisami prawa, po zasięgnięciu opinii organu prowadzącego

szkołę lub placówkę, uchyla ją. Rozstrzygnięcie organu sprawującego nadzór pedagogiczny

jest ostateczne3.

Dyrektor szkoły

3 Art. 40-43 Ustawy o s. o.

Status dyrektora szkoły lub placówki regulują dwa akta prawa oświatowego: Ustawa –

Karta Nauczyciela oraz Ustawa o systemie oświaty. Szkołą kieruje dyrektor, który jest jej

przedstawicielem na zewnątrz, przełożonym służbowym wszystkich pracowników szkoły,

przewodniczącym rady pedagogicznej. Dyrektor sprawuje opiekę nad dziećmi i młodzieżą

uczącą się w szkole. Dyrektor szkoły odpowiedzialny jest w szczególności za:

dydaktyczny i wychowawczy poziom szkoły,

realizację zadań zgodnie z uchwałami rady pedagogicznej i rady szkoły, podjętymi

w ramach ich kompetencji stanowiących, oraz zarządzeniami organów nadzorujących

szkołę,

tworzenie warunków do rozwijania samorządnej i samodzielnej pracy uczniów

i wychowanków,

zapewnienie pomocy nauczycielom w realizacji ich zadań i ich doskonaleniu

zawodowym,

zapewnienie w miarę możliwości odpowiednich warunków organizacyjnych do

realizacji zadań dydaktycznych i opiekuńczo-wychowawczych4.

Ustawa o systemie oświaty potwierdza, że szkołą lub placówką oświatowo-

wychowawczą kieruje dyrektor, którym powinien być nauczyciel mianowany lub

dyplomowany. Dyrektorem może jednak być osoba nie będąca nauczycielem mianowanym

lub dyplomowanym, którą może powołać na to stanowisko organ prowadzący szkołę za zgoda

kuratora oświaty, ale ten powinien uwzględnić w szczególności posiadanie przez tę osobę

wykształcenia i przygotowania zawodowego odpowiadającego kierunkowi kształcenia w

danej szkole. Taka osoba zajmując a stanowisko dyrektora – zgodnie z dyspozycja ustawy –

nie może w kierowanej przez siebie szkole sprawować nadzoru pedagogicznego i wówczas

nadzór pedagogiczny sprawuje nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w szkole,

np. wicedyrektor, będący jednak nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym.

Konkurs na stanowisko dyrektora szkoły

Kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki wyłania się w drodze

konkursu. Wymogu przeprowadzania konkursu na stanowisko dyrektora nie stosuje się do

szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne nie

będące jednostkami samorządu terytorialnego.

W celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący szkół lub placówek powołuje

4 Art. 7 Ustawy-Karta Nauczyciela.

komisję konkursową w składzie:

po trzech przedstawicieli:

- organu prowadzącego szkołę lub placówkę,

- organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

po dwóch przedstawicieli:

- rady pedagogicznej,

- rodziców,

po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych, przy czym

przedstawiciel związku zawodowego nie może być zatrudniony w szkole lub

placówce, której konkurs dotyczy.

Konkurs należy również ogłosić w przypadku potrzeby wyłonienia na stanowisko dyrektora

nowo zakładanego zespołu szkół lub placówek, z tym, że:

dwóch przedstawicieli rady pedagogicznej wyłania się spośród przedstawicieli rad

pedagogicznych wszystkich szkół lub placówek łączonych w zespół,

dwóch przedstawicieli rodziców wyłania się spośród rodziców uczniów wszystkich

szkół lub placówek łączonych w zespół.

W przypadku szkół i placówek nowo zakładanych skład komisji konkursowej określa

organ prowadzący tę szkołę lub placówkę, jednak w uzgodnieniu z organem sprawującym

nadzór pedagogiczny.

W przypadku szkół i placówek, w których nie tworzy się rad pedagogicznych (art. 44

uso) oraz tych, gdzie w skład rad szkoły nie wchodzą rodzice (art. 52, ust. 1 uso), w skład

komisji konkursowej na stanowisko dyrektora nie wchodzą przedstawiciele rady

pedagogicznej i rodziców.

Szczegółowe zasady określające wymogi, jakim powinien odpowiadać kandydat na

stanowisko dyrektora określają:

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 6 maja 2003r. w

sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora

oraz inne stanowisko kierownicze, w poszczególnych typach szkół i placówek5,

Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 października 2003 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba

5 Dz. U. z 2003r. Nr 89, poz. 826

zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze, w poszczególnych

typach szkół i placówek6.

Stanowisko dyrektora przedszkola i szkoły podstawowej, z wyjątkiem przedszkola

specjalnego, szkoły podstawowej specjalnej i szkoły artystycznej oraz stanowisko dyrektora

domu wczasów dziecięcych może być powierzone również nauczycielowi mianowanemu lub

dyplomowanemu, który ukończył studia wyższe zawodowe i posiada przygotowanie

pedagogiczne lub ukończył kolegium nauczycielskie albo nauczycielskie kolegium języków

obcych oraz posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym

przedszkolu, szkole lub placówce i spełnia następujące wymagania:

ukończył studia wyższe lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania, albo kurs

kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą, prowadzony zgodnie z przepisami

w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli,

posiada co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub

pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego,

w okresie pięciu lat bezpośrednio przed powierzeniem stanowiska dyrektora uzyskał co

najmniej dobrą ocenę pracy w przedszkolu, szkole lub placówce, a w przypadku

nauczyciela akademickiego - pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat

pracy w szkole wyższej, jeżeli stanowisko dyrektora obejmuje bezpośrednio po ustaniu

zatrudnienia w szkole wyższej, albo w okresie roku bezpośrednio przed przystąpieniem

do konkursu na stanowisko dyrektora uzyskał pozytywną ocenę dorobku zawodowego,

posiada zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania

pracy na stanowisku kierowniczym,

nie był karany karą dyscyplinarną, o której mowa w art. 76 ust. 1 ustawy z dnia

26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela oraz nie toczy się przeciwko niemu

postępowanie dyscyplinarne,

nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie oraz nie toczy się przeciwko niemu

postępowanie karne;

nie był karany zakazem pełnienia funkcji kierowniczych związanych z dysponowaniem

środkami publicznymi, o którym mowa w art. 147 ust. 1 pkt. 4 ustawy z dnia 26

listopada 1998 r. o finansach publicznych.

6 Dz. U. z 2003r. Nr 189, poz. 1855

Stanowisko dyrektora gimnazjum, z wyjątkiem gimnazjum specjalnego, oraz

stanowisko dyrektora zasadniczej szkoły zawodowej może być powierzone również

nauczycielowi mianowanemu lub dyplomowanemu, który ukończył studia wyższe zawodowe

i posiada przygotowanie pedagogiczne oraz kwalifikacje do zajmowania stanowiska

nauczyciela w danej szkole i spełnia wymagania określone wyżej.

Stanowisko dyrektora zespołu szkół lub placówek może być powierzone nauczycielowi

mianowanemu lub dyplomowanemu, który posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska

nauczyciela w szkole lub placówce wchodzącej w skład zespołu, w której wymagania

kwalifikacyjne wobec nauczycieli są najwyższe oraz spełnia wymagania określone wyżej.

Przepisy ustawy i rozporządzeń dopuszczają również do pełnienia stanowiska osoby

niebędące nauczycielami. Stanowisko dyrektora przedszkola, szkoły, placówki oraz zespołu

szkół lub placówek może być powierzone osobie niebędącej nauczycielem, która:

ukończyła studia wyższe magisterskie,

posiada co najmniej pięcioletni staż pracy,

posiada wykształcenie i przygotowanie zawodowe odpowiadające kierunkowi

kształcenia w szkole lub zakresowi zadań placówki,

spełnia wymagania określone wyżej.

Stanowisko dyrektora szkolnego schroniska młodzieżowego może być powierzone również

osobie niebędącej nauczycielem, która:

ukończyła studia wyższe;

posiada co najmniej pięcioletni staż pracy;

spełnia wymagania określone wyżej.

Stanowisko dyrektora przedszkola, szkoły i placówki oraz zespołu szkół lub placówek

albo inne stanowisko kierownicze w przedszkolu, szkole i placówce oraz zespole szkół lub

placówek może być powierzone również nauczycielowi mianowanemu lub dyplomowanemu,

zatrudnionemu na stanowisku wymagającym kwalifikacji pedagogicznych w urzędzie organu

administracji rządowej, kuratorium oświaty, Centrum Edukacji Artystycznej, Centralnej

Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych oraz nauczycielowi

mianowanemu lub dyplomowanemu urlopowanemu lub zwolnionemu z obowiązku

świadczenia pracy na podstawie przepisów Ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach

zawodowych, spełniającemu wymagania określone w rozporządzeniu, z wyjątkiem wymogu

posiadania co najmniej dobrej oceny pracy albo pozytywnej oceny dorobku zawodowego.

Powierzenie przez organ prowadzący stanowiska dyrektora szkoły lub placówki

może nastąpić, jeżeli organ sprawujący nadzór pedagogiczny nie zgłosi, w terminie 14 dni od

przedstawienia kandydata na to stanowisko, umotywowanego zastrzeżenia. Kandydatowi nie

można odmówić powierzenia stanowiska dyrektora, chyba, że organ sprawujący nadzór

pedagogiczny zgłosił umotywowane zastrzeżenie do kandydata.

Jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoni się

kandydata, organ prowadzący powierza to stanowisko ustalonemu przez siebie kandydatowi,

po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej. Powierzenie

stanowiska odbywa się, gdy organ sprawujący nadzór pedagogiczny w ciągu 14 dni od

przedstawienia kandydata nie złoży umotywowanego zastrzeżenia.

Stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na pięć lat szkolnych. W

uzasadnionych przypadkach, w uzgodnieniu z kuratorem oświaty, a w przypadku szkoły i

placówki artystycznej oraz placówek, dla uczniów szkół artystycznych - z ministrem

właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego. Organ prowadzący szkołę

może powierzyć to stanowisko na krótszy okres, jednak nie krótszy niż jeden rok szkolny. Po

upływie okresu, na który powołano na stanowisko dyrektora szkoły, organ prowadzący, po

zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej, w uzgodnieniu z

kuratorem oświaty, a w przypadku szkoły i placówki artystycznej oraz placówki dla uczniów

szkół artystycznych - z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa

narodowego, może przedłużyć powierzenie stanowiska na kolejny okres nie dłuższy niż pięć

lat (art. 36 uso).

Organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce

może odwołać nauczyciela z tego stanowiska. Odwołanie nauczyciela ze stanowiska

kierowniczego następuje w razie:

złożenia przez nauczyciela rezygnacji, za trzymiesięcznym wypowiedzeniem,

ustalenia negatywnej oceny pracy lub negatywnej oceny wykonywania zadań, o

których mowa w art. 34a ust. 2 Ustawy, w trybie określonym przepisami w sprawie

oceny pracy nauczycieli – bez wypowiedzenia,

złożenia przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny wniosku, o którym mowa w

art. 34 ust. 2a Ustawy (nie usunięcie w wyznaczonym terminie uchybień w zakresie

prowadzenia szkoły z naruszeniem przepisów ustawy).

Nadto organ, który powierzył stanowisko kierownicze w szkole w przypadkach w szczególnie

uzasadnionych, po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty, a w przypadku szkoły i

placówki artystycznej oraz placówki dla uczniów szkół artystycznych prowadzonej przez

jednostkę samorządu terytorialnego po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw

kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, może odwołać nauczyciela ze stanowiska

kierowniczego w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia (art. 38 uso).

Obowiązki i kompetencje dyrektora szkoły określa ustawa. Dyrektor jest kierownikiem

zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników

niebędących nauczycielami. Dyrektor w szczególności decyduje w sprawach:

zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły lub placówki,

przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym

pracownikom szkoły lub placówki,

występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły

lub placówki, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz

pozostałych pracowników szkoły lub placówki.

Dyrektor szkoły lub placówki w szczególności:

kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz,

sprawuje nadzór pedagogiczny, z zastrzeżeniem art. 36 ust. 2,

sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju

psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne,

realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w

ramach ich kompetencji stanowiących,

dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki

zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich

prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną_, finansową i

gospodarczą obsługę szkoły lub placówki,

wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych,

współdziała ze szkołami wyższymi oraz zakładami kształcenia nauczycieli w

organizacji praktyk pedagogicznych,

odpowiada za właściwą organizację i przebieg sprawdzianu i egzaminów, o których

mowa w art. 9 ust. 1, przeprowadzanych w szkole lub placówce.

Dyrektor szkoły lub placówki może, w drodze decyzji administracyjnej, skreślić ucznia z

listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły lub placówki. Skreślenie

następuje jednak na podstawie uchwały rady pedagogicznej, po zasięgnięciu opinii samorządu

uczniowskiego, przy czym negatywna opinia tego ostatniego nie wiąże w decyzji rady

pedagogicznej. Decyzja dyrektora szkoły w sprawie skreślenia nie dotyczy ucznia objętego

obowiązkiem szkolnym, tj. ucznia szkoły podstawowej i gimnazjum. W uzasadnionych

przypadkach uczeń ten, na wniosek dyrektora szkoły, może zostać przeniesiony przez

kuratora oświaty do innej szkoły

Dyrektor liceum profilowanego, w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę oraz po

zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, ustala profile kształcenia ogólnozawodowego

prowadzone w tym liceum, z zastrzeżeniem art. 59 ust. 2, tj. zgody kuratora oświaty, a w

przypadku szkoły rolniczej – ministra do spraw rolnictwa na likwidację profilu kształcenia.

Dyrektor szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe, w porozumieniu z organem

prowadzącym szkołę i po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty oraz opinii odpowiednio

wojewódzkiej lub powiatowej rady zatrudnienia, ustala zawody, w których kształci szkoła, z

zastrzeżeniem art. 59 ust. 2.

Dyrektor szkoły lub placówki w wykonywaniu swoich zadań zobowiązany jest do

współpracy z radą szkoły lub placówki (jeśli taka została powołana), radą pedagogiczną,

rodzicami i samorządem uczniowskim (art. 39 uso).

W szkole lub placówce, w których zgodnie z ramowym statutem może być utworzone

stanowisko wicedyrektora i inne stanowiska kierownicze, powierzenia tych stanowisk i

odwołania z nich dokonuje dyrektor szkoły lub placówki, po zasięgnięciu opinii organu

prowadzącego, rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej. W przypadku nieobecności

dyrektora szkoły lub placówki wicedyrektor zastępuje dyrektora szkoły, a w szkołach i

placówkach, w których nie utworzono stanowiska wicedyrektora – obowiązki dyrektora

szkoły wypełnia nauczyciel tej szkoły lub placówki, wyznaczony przez organ prowadzący

(art. 37 uso).

SPOŁECZNE ORGANY W SYSTEMIE OŚWIATY

Rada szkoły

Ustawa o systemie oświaty dopuszcza funkcjonowanie w szkołach i placówkach rad

szkół lub rad placówek. Powstanie rady szkoły organizuje dyrektor szkoły z własnej

inicjatywy albo na wniosek rady rodziców, a w przypadku gimnazjów i szkół

ponadgimnazjalnych także na wniosek samorządu uczniowskiego.

Głównym zadaniem rady szkoły jest uczestnictwo w rozwiązywaniu spraw wewnętrznych

szkoły. Nadto rada szkoły posiada zagwarantowane określone kompetencje:

uchwala statut szkoły,

przedstawia wnioski w sprawie rocznego planu finansowego środków specjalnych

szkoły i opiniuje projekt planu finansowego szkoły,

może występować do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą z

wnioskami o zbadanie i dokonanie oceny działalności szkoły, jej dyrektora lub innego

nauczyciela zatrudnionego w szkole; wnioski te mają dla organu charakter wiążący,

opiniuje plan pracy szkoły, projekty innowacji i eksperymentów pedagogicznych oraz

inne sprawy istotne dla szkoły,

z własnej inicjatywy ocenia sytuację oraz stan szkoły i występuje z wnioskami do

dyrektora, rady pedagogicznej, organu prowadzącego szkołę lub placówkę oraz do

wojewódzkiej rady oświatowej, w szczególności w sprawach organizacji zajęć

pozalekcyjnych i przedmiotów nadobowiązkowych.

W celu wspierania działalności statutowej szkoły rada szkoły może gromadzić

fundusze z dobrowolnych składek oraz innych źródeł. Zasady wydatkowania funduszy rady

szkoły powinny być ustalone w jej regulaminie.

Rada szkoły powinna liczyć co najmniej 6 osób, a w jej skład wchodzą w równej

liczbie:

nauczyciele wybrani przez ogół nauczycieli,

rodzice wybrani przez ogół rodziców,

uczniowie wybrani przez ogół uczniów (za wyjątkiem uczniów szkół podstawowych,

przy dowolności udziału uczniów gimnazjum)

Tryb wyboru członków rady szkoły określa statut szkoły, który może przewidywać

rozszerzenie jej składu rady o inne osoby, od wymienionych wyżej. Kadencja rady szkoły

trwa 3 lata, przy czym statut placówki może dopuszczać dokonywanie corocznej zmiany

jednej trzeciej składu rady. Rada na pierwszym swoim posiedzeniu powinna wybrać

przewodniczącego, który zwołuje posiedzenia tego organu. Posiedzenia rady szkoły powinny

być protokołowane. Regulamin rady szkoły powinien określać sprawy, w których

rozpatrywaniu i rozstrzyganiu nie biorą uczniowie-członkowie rady.

W posiedzeniach rady szkoły z głosem doradczym może brać udział dyrektor szkoły

oraz inne osoby zapraszane przez jej przewodniczącego (art. 50-52 uso).

Rada rodziców

Ważne miejsce wśród organów szkoły ma spełniać rada rodziców, która reprezentację

rodziców uczniów. Ustawa dopuszcza stosowanie innej nazwy dla reprezentacji rodziców

uczniów. Zasady tworzenia rady rodziców uchwala ogół rodziców uczniów tej szkoły. Rada

rodziców powinna uchwalić regulamin swojej działalności, który nie może być sprzeczny ze

statutem szkoły.

Rada rodziców może występować do organu prowadzącego, organu sprawującego

nadzór pedagogiczny, dyrektora, rady pedagogicznej oraz rady szkoły z wnioskami i opiniami

dotyczącymi wszystkich spraw szkoły. W celu wspierania działalności statutowej rada

rodziców może gromadzić fundusze z dobrowolnych składek rodziców oraz innych źródeł, a

ich wykorzystanie powinno być określone w regulaminie rady rodziców (art. 53-54 uso).

Samorząd uczniowski

W każdej szkole powinien działać samorząd uczniowski, który tworzą wszyscy

uczniowie szkoły. Zasady wybierania i działania organów samorządu uczniowskiego

powinien określać regulamin samorządu uczniowskiego uchwalony przez ogół uczniów w

głosowaniu równym, tajnym i powszechnym. Regulamin ten nie może jednak być sprzeczny

ze statutem szkoły.

Samorząd może przedstawiać radzie szkoły, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi

wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły, w szczególności dotyczących realizacji

podstawowych praw uczniów, takich jak:

prawo do zapoznawania się z programem nauczania, z jego treścią, celem i

stawianymi wymaganiami,

prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w nauce i zachowaniu,

prawo do organizacji życia szkolnego, umożliwiające zachowanie właściwych

proporcji miedzy wysiłkiem szkolnym a możliwością rozwijania i zaspokajania

własnych zainteresowań,

prawo redagowania i wydawania gazety szkolnej,

prawo organizowania działalności kulturalnej, oświatowej, sportowej oraz

rozrywkowej zgodnie z własnymi potrzebami i możliwościami organizacyjnymi, w

porozumieniu z dyrektorem,

prawo wyboru nauczyciela pełniącego role opiekuna samorządu.

W szkole dla dorosłych lub placówce kształcenia ustawicznego, dla wspierania

działalności statutowej szkoły, samorząd uczniowski może gromadzić fundusze z

dobrowolnych składek i innych źródeł. Ich wykorzystanie powinno być określone w

regulaminie samorządu uczniowskiego.

W niektórych typach szkół i placówek ze względu na specjalną organizację nauki i

metod pracy, a także ze względów wychowawczych, opiekuńczych i resocjalizacyjnych nie

tworzy się samorządu uczniowskiego. Wykaz tych szkół i placówek określa właściwy

minister do spraw oświaty i wychowania w drodze rozporządzenia.

Inne organizacje i stowarzyszenia

Ustawa o systemie oświaty (art. 56) dopuszcza do działania w szkole lub placówce

stowarzyszeń i innych organizacji, a w szczególności organizacji harcerskich, których celem

statutowym jest działalność wychowawcza albo rozszerzanie i wzbogacanie form działalności

dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej szkoły lub placówki. Zgodę na podjęcie

działalności przez stowarzyszenia i organizacje wyraża dyrektor szkoły lub placówki po

uprzednim uzgodnieniu warunków tej działalności oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii rady

szkoły lub placówki. W szkole i placówce nie mogą natomiast działać partie i organizacje

polityczne.

W szkołach i placówkach niepublicznych nie obowiązują przepisy Ustawy dotyczące

działalności rad szkół, rad rodziców, samorządu uczniowskiego oraz organizacji i

stowarzyszeń (art. 57).

ZARZĄDZANIE SZKOŁAMI I PLACÓWKAMI PUBLICZNYMI

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania

Ustawa o systemie oświaty posługuje się określeniem podmiotu zarządzającego

ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Minister kieruje następującymi

działami administracji rządowej:

kultura fizyczna i sport,

oświata i wychowanie,

szkolnictwo wyższe.

Zakres działania ministra reguluje Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia

20 października 2001r. w sprawie szczegółowego zakresu działania Ministra Edukacji

Narodowej i Sportu. (Dz. U. z 2001r. Nr 122, poz. 1333). Minister w szczególności:

koordynuje i realizuje politykę oświatową państwa i współdziała w tym zakresie z

wojewodami oraz z innymi organami i jednostkami organizacyjnymi właściwymi w

sprawach funkcjonowania systemu oświaty,

inicjuje, koordynuje i nadzoruje organizację ogólnopolskich olimpiad i turniejów dla

uczniów, a także może zlecić zadania z tego zakresu, w drodze umowy, szkołom

wyższym, placówkom naukowym, stowarzyszeniom naukowym, zawodowym i innym

podmiotom prowadzącym statutową działalność oświatową lub naukową (art. 21 uso),

nadzoruje i koordynuje wykonywanie nadzoru pedagogicznego na terenie kraju, w

szczególności nadzoruje działalność kuratorów oświaty w tym zakresie (art. 15 ust. 1

pkt 2 uso).

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa w drodze rozporządzeń:

warunki i tryb przyjmowania uczniów do szkół oraz przechodzenia z jednych typów

szkół do innych, a także może określić maksymalną liczbę szkół ponadgimnazjalnych,

o przyjęcie do których można ubiegać się równocześnie, uwzględniając w

szczególności zasadę powszechnej dostępności do szkół wszystkich typów,

organizację kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą,

warunki i sposób wspomagania nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury

polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim wśród Polonii i

Polaków zamieszkałych za granicą, uwzględniając w szczególności:

kierowanie nauczycieli do pracy za granicą w środowiskach polonijnych,

przekazywanie niezbędnych podręczników i pomocy dydaktycznych służących temu

nauczaniu,

organizowanie doskonalenia zawodowego nauczycieli pracujących w środowiskach

polonijnych w kraju i za granicą,

organizowanie kolonii i innych form letniego wypoczynku dzieci i młodzieży

polonijnej,

zakres i warunki przyznawania świadczeń przysługujących nauczycielom polskim

skierowanym lub delegowanym do pracy za granicą, uwzględniając w szczególności

częściowy zwrot kosztów utrzymania i zakwaterowania oraz kosztów podróży, a także

wyposażenie nauczycieli w niezbędne podręczniki, środki dydaktyczne i inne pomoce

niezbędne w procesie nauczania w miejscu zatrudnienia.

ramowe plany nauczania, w tym wymiar godzin do dyspozycji dyrektora szkoły, z

uwzględnieniem w szczególności obowiązującego wymiaru godzin zajęć

edukacyjnych dla poszczególnych etapów edukacyjnych, a także wymiaru godzin

zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych,

podstawy programowe:

a) wychowania przedszkolnego,

b) kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół,

c) kształcenia w poszczególnych profilach kształcenia ogólnozawodowego,

d) kształcenia w poszczególnych zawodach, uwzględniając w szczególności zestawy

celów i treści nauczania, umiejętności uczniów, a także zadania wychowawcze szkoły,

odpowiednio do poszczególnych etapów kształcenia i typów szkół oraz zawodów i

profili kształcenia ogólnozawodowego,

warunki i tryb dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, programów

wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych, z

uwzględnieniem konieczności uzyskiwania przed dopuszczeniem programów lub

podręczników oraz zaleceniem środków dydaktycznych opinii specjalistów z zakresu

poszczególnych dziedzin,

warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz

przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, z uwzględnieniem:

a) prawa ucznia do jawnej i umotywowanej oceny oraz informacji o wymaganiach

edukacyjnych,

b) tworzenia wewnątrzszkolnych systemów oceniania,

c) dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb

psychofizycznych i edukacyjnych ucznia,

d) przekazywania rodzicom informacji o postępach i trudnościach ucznia w nauce,

e) kompetencji okręgowych komisji egzaminacyjnych w zakresie przygotowywania,

przeprowadzania i oceniania sprawdzianu i egzaminów,

f) możliwości zwalniania z części lub całości sprawdzianu i egzaminu laureatów i

finalistów odpowiednio konkursów i olimpiad przedmiotowych,

g) możliwości unieważnienia sprawdzianu lub egzaminu w przypadku stwierdzenia

naruszenia przepisów dotyczących przeprowadzania sprawdzianu i egzaminów, jeżeli

to naruszenie mogło mieć wpływ na wynik sprawdzianu lub egzaminu,

sposób prowadzenia przez szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania,

działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzaje tej dokumentacji,

uwzględniające w szczególności ewidencję dzieci i młodzieży podlegających

obowiązkowi szkolnemu i obowiązkowi nauki, a także stanowiące podstawę

wydawania uczniom świadectw i dyplomów,

warunki prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez szkoły i

placówki, uwzględniające możliwość wprowadzania nowych rozwiązań

programowych, organizacyjnych i metodycznych w zakresie działalności

dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej, a także wprowadzania odmiennych od

powszechnie obowiązujących warunków działania i organizacji szkół i placówek,

organizację roku szkolnego, uwzględniającą w szczególności terminy rozpoczynania i

kończenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych, przerw świątecznych i ferii szkolnych,

organizację oraz sposób przeprowadzania konkursów, turniejów i olimpiad,

uwzględniając, że konkursy, turnieje i olimpiady powinny służyć odkrywaniu i

rozwijaniu uzdolnień uczniów, pobudzaniu twórczego myślenia, wspomaganiu

zdolności stosowania zdobytej wiedzy w praktycznym działaniu, a także lepszemu

przygotowaniu uczniów do nauki w szkołach wyższego stopnia lub do wykonywania

zawodu,

standardy wymagań będące podstawą przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów, z

uwzględnieniem zasady, że wymagania powinny uwzględniać cele i zadania

edukacyjne, zakres treści nauczania oraz umiejętności i osiągnięcia uczniów zawarte w

odpowiednich podstawach programowych,

zasady udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w szkołach i

placówkach, które powinny tworzyć warunki dla zaspokajania potrzeb rozwojowych i

edukacyjnych uczniów, w szczególności wspomagać rozwój uczniów i efektywność

uczenia się,

warunki i sposób organizowania przez szkoły i placówki krajoznawstwa i turystyki, z

uwzględnieniem celów edukacyjnych i wychowawczych oraz bezpieczeństwa

uczniów.

Nadto minister właściwy do spraw oświaty i wychowania może określić, w drodze

rozporządzenia, przypadki, w których do szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która

ukończyła 16 lat, a w przypadku uczestników OHP 15 lat, biorąc pod uwagę opóźnienie w

cyklu kształcenia. (art. 22 uso).

Kurator oświaty

Kuratora oświaty powołuje i odwołuje wojewoda w porozumieniu z ministrem

właściwym do spraw oświaty i wychowania. Kandydatem na stanowisko kuratora oświaty

może być nauczyciel mianowany lub dyplomowany mający wykształcenie wyższe

magisterskie oraz posiadający co najmniej 7-letni staż pracy w zawodzie nauczycielskim, w

tym co najmniej 3-letni staż na stanowisku wymagającym sprawowania nadzoru

pedagogicznego.

Kandydata na stanowisko kuratora oświaty wyłania się w drodze konkursu. Konkurs

ogłasza wojewoda najpóźniej w ciągu miesiąca od dnia, w którym nastąpiło odwołanie

kuratora. Konkurs na stanowisko kuratora oświaty przeprowadza komisja konkursowa

powoływana przez wojewodę. W skład komisji konkursowej wchodzi po dwóch

przedstawicieli:

ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

wojewody,

sejmiku województwa

oraz po jednym przedstawicielu wojewódzkich struktur związków zawodowych o

zasięgu ogólnokrajowym, zrzeszających nauczycieli.

3. Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w drodze rozporządzenia,

regulamin konkursu na stanowisko kuratora oświaty oraz tryb pracy komisji konkursowej.

W przypadku odwołania kuratora oświaty wojewoda, z dniem odwołania kuratora,

powierza pełnienie jego obowiązków wicekuratorowi oświaty. Wicekuratorów oświaty

powołuje i odwołuje wojewoda na wniosek kuratora oświaty. (art. 30 uso).

Kurator oświaty, w imieniu wojewody, wykonuje zadania i kompetencje w zakresie

oświaty określone w ustawie i przepisach odrębnych na obszarze województwa, a w

szczególności:

sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i

placówkami oraz placówkami doskonalenia nauczycieli, w tym nad niepublicznymi

placówkami doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się

na obszarze danego województwa,

wydaje decyzje administracyjne w sprawach określonych w ustawie,

współdziała z radami oświatowymi, jeśli takie zostały powołane na podstawie art. 48,

wykonuje zadania organu wyższego stopnia w rozumieniu przepisów Kodeksu

postępowania administracyjnego:

w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego - w sprawach szkół

publicznych, zakładanych i prowadzonych przez osoby prawne i fizyczne, oraz szkół i

placówek niepublicznych,

w stosunku do dyrektorów szkół - w sprawach z zakresu obowiązku szkolnego i

obowiązku nauki oraz w sprawach skreślenia uczniów z listy uczniów,

realizuje politykę oświatową państwa, a także współdziała z organami jednostek

samorządu terytorialnego w tworzeniu i realizowaniu odpowiednio regionalnej i

lokalnej polityki oświatowej, zgodnych z polityką oświatową państwa,

opiniuje arkusze organizacji publicznych szkół i placówek, z wyjątkiem szkół i

placówek prowadzonych przez ministrów, w zakresie ich zgodności z przepisami,

przedstawiane przez organy prowadzące szkoły i placówki przed zatwierdzeniem

arkuszy,

opiniuje plany pracy placówek doskonalenia nauczycieli, z wyjątkiem placówek

prowadzonych przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania i ministra

właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,

opracowuje programy wykorzystania środków na dofinansowanie doskonalenia

nauczycieli, wyodrębnionych w budżecie wojewody, po zasięgnięciu opinii związków

zawodowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy z dnia 6 lipca 2001 r. o

Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych i wojewódzkich komisjach

dialogu społecznego,

organizuje olimpiady, konkursy, turnieje, przeglądy oraz inne formy

współzawodnictwa i prezentacji osiągnięć uczniów szkół na obszarze województwa,

współdziała z okręgowymi komisjami egzaminacyjnymi,

bada potrzeby nauczycieli w zakresie doskonalenia oraz inicjuje i koordynuje

działania związane z doskonaleniem nauczycieli, współdziałając z organami

prowadzącymi szkoły i placówki, a także może podejmować działania wspomagające

materialnie i organizacyjnie doskonalenie nauczycieli, w szczególności promować

nowatorstwo dydaktyczno-wychowawcze,

wspomaga działania w zakresie organizowania egzaminów i sprawdzianów w

szkołach,

współdziała z organami jednostek samorządu terytorialnego w zakresie kształtowania i

rozwoju bazy materialnej szkół i placówek,

współdziała z właściwymi organami, organizacjami i innymi podmiotami w sprawach

dotyczących warunków rozwoju dzieci i młodzieży, w tym w przeciwdziałaniu

zjawiskom patologii społecznej, a także może wspomagać działania tych podmiotów,

koordynuje, wspomaga i nadzoruje organizację wypoczynku dzieci i młodzieży na

obszarze województwa w okresie ferii letnich i zimowych,

wykonuje inne zadania określone w przepisach odrębnych, w szczególności w

zakresie obronności (art. 31 uso).

Kuratoria oświaty i ich delegatury

Stosownie do art. 32 Ustawy o systemie oświaty wydane zostało Rozporządzenie

Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 grudnia 1998r. w sprawie organizacji kuratoriów

oświaty oraz zasad tworzenia ich delegatur (Dz.U. z 1998r. Nr 164, poz.1169).

Kurator oświaty wykonuje swoje zadania i kompetencje przy pomocy kuratorium

oświaty, które są państwowymi jednostkami budżetowymi. Kuratorium jest aparatem

pomocniczym kuratora oświaty. Wojewoda, na wniosek kuratora oświaty, może tworzyć w

obrębie województwa delegatury kuratorium oświaty na czele z kierownikiem delegatury.

Kierownik delegatury może, z upoważnienia kuratora oświaty, prowadzić sprawy na obszarze

działania delegatury, w tym sprawować nadzór pedagogiczny i wydawać decyzje

administracyjne (art. 32 uso).

FINANSOWANIE SZKÓŁ I PLACÓWEK PUBLICZNYCH

Sprawie finansowania szkół i placówek publicznych w Ustawie o systemie oświaty

poświęcono art. 5a. oraz oddzielny rozdział. (siódmy) Ustawy o systemie oświaty.

Zapewnienie kształcenia, wychowania i opieki, w tym profilaktyki społecznej, jest zadaniem

oświatowym:

gmin - w przedszkolach oraz szkołach, o których mowa w art. 5 ust. 5 Ustawy,

powiatów - w szkołach i placówkach, o których mowa w art. 5 ust. 5a Ustawy,

samorządów województw - w szkołach, placówkach, zakładach kształcenia i

placówkach doskonalenia nauczycieli, o których mowa w art. 5 ust. 6 Ustawy.

Środki niezbędne na realizację zadań oświatowych, w tym na wynagrodzenia nauczycieli oraz

utrzymanie szkół i placówek, zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu

terytorialnego

Przedszkola, szkoły i placówki publiczne zakładane i prowadzone przez ministrów i

jednostki samorządu terytorialnego są jednostkami lub zakładami budżetowymi. Zasady

gospodarki finansowej tych szkół, przedszkoli i placówek określają odrębne przepisy, jednak

szkoła publiczna, przedszkole publiczne i placówka publiczna prowadzone przez jednostkę

samorządu terytorialnego, będące zakładem budżetowym, pokrywają koszty swojej

działalności z przychodów własnych oraz z dotacji przewidzianej w budżecie tej jednostki na

zadania oświatowe.

Przedszkola, szkoły i placówki będące jednostkami budżetowymi mogą tworzyć

środki specjalne na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Szkoły i placówki

artystyczne, placówki, dla uczniów szkół artystycznych oraz placówki doskonalenia

nauczycieli będące jednostkami budżetowymi mogą uzyskiwać środki finansowe z tytułu

działalności usługowej, wydawniczej i szkoleniowej oraz z innych źródeł określonych w

przepisach o finansach publicznych. Środki te są przekazywane na rachunek środków

specjalnych tych szkół lub placówek z przeznaczeniem na poprawę warunków realizacji

ustawowych i statutowych zadań szkoły lub placówki.

Plan finansowy środków specjalnych zatwierdza dyrektor na wniosek rady

przedszkola, szkoły lub placówki (art. 79 uso).

Przedszkola, szkoły i placówki publiczne nie wymienione w art. 79 Ustawy prowadzą

gospodarkę finansową według zasad określonych przez organ lub podmiot prowadzący

szkołę. Przedszkola otrzymują na każdego ucznia z budżetu gminy dotację w wysokości

równej wydatkom przewidzianym na jednego ucznia w przedszkolach publicznych

prowadzonych przez gminę. Szkoły otrzymują na każdego ucznia dotację z budżetu jednostki

samorządu terytorialnego obowiązanej do prowadzenia odpowiedniego typu i rodzaju szkół,

w wysokości równej wydatkom przewidzianym na jednego ucznia w szkołach tego samego

typu i rodzaju prowadzonych przez tę jednostkę samorządu terytorialnego.

Placówki publiczne: ośrodki wychowawcze oraz placówkiz apewniająće opiekę i

wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania

prowadzone przez osoby prawne i fizyczne otrzymują na każdego wychowanka dotację z

budżetu powiatu w wysokości równej wydatkom przewidzianym na jednego wychowanka w

placówkach tego samego typu i rodzaju prowadzonych przez powiat. W przypadku braku na

obszarze powiatu placówki publicznej danego typu lub rodzaju podstawą ustalenia wysokości

dotacji jest kwota przewidziana na jednego wychowanka placówki danego typu lub rodzaju,

w części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego.

Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego ustala tryb udzielania i

rozliczania dotacji, uwzględniając w szczególności podstawę obliczania dotacji i zakres

danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji.

Publiczne szkoły artystyczne niewymienione w art. 79 otrzymują na każdego ucznia

dotację z budżetu państwa w wysokości równej wydatkom przewidzianym na jednego ucznia

w szkołach tego samego typu prowadzonych przez ministra właściwego do spraw kultury i

ochrony dziedzictwa narodowego. Dotacje są przekazywane w 12 częściach w terminie do

ostatniego dnia każdego miesiąca (art. 80 uso).

___________

6. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego w

porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych określi, w

drodze rozporządzenia, tryb udzielania i rozliczania dotacji, o których mowa w ust. 5,

uwzględniając w szczególności podstawę obliczania dotacji i zakres danych, które

powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji.

___________

Szkoły i placówki publiczne oraz organy prowadzące te szkoły i placówki są zwolnione z

podatków oraz opłat z tytułu odpowiednio: zarządu, użytkowania lub użytkowania

wieczystego nieruchomości szkolnych, z tym, że z podatku od nieruchomości, podatku

rolnego i podatku leśnego na zasadach określonych w odrębnych ustawach (art. 81 uso).

NADZÓR PEDAGOGICZNY

Definicja i zakres nadzoru

Ustawa o systemie oświaty definiuje zakres nadzoru pedagogicznego. Stosownie do art.

31 pkt 1 Ustawy nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami i

placówkami oraz placówkami doskonalenia nauczycieli, w tym także nad niepublicznymi

placówkami doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, które znajdują się na

terenie danego województwa sprawuje kurator oświaty. Nadto kurator oświaty sprawuje

nadzór pedagogiczny nad szkołami działającymi w publicznych i niepublicznych placówkach

opiekuńczo-wychowawczych, ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych, działających na podstawie

ustawy o pomocy społecznej (art. 35a uso).

Nadzór pedagogiczny polega on na:

ocenianiu stanu i warunków działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej

szkół, placówek i nauczycieli,

analizowaniu i ocenianiu efektów działalności dydaktycznej, wychowawczej i

opiekuńczej oraz innej działalności statutowej szkół i placówek,

udzielaniu pomocy szkołom, placówkom i nauczycielom w wykonywaniu ich zadań

dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych,

inspirowaniu nauczycieli do innowacji pedagogicznych, metodycznych i

organizacyjnych.

W zakresie pierwszych dwóch czynności nadzorowi podlegają w szczególności:

zgodność zatrudniania nauczycieli z wymaganymi kwalifikacjami,

realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania,

przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz

przeprowadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących

obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki,

przestrzeganie statutu szkoły lub placówki,

przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych

prawach,

zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i

opieki.

Kurator oświaty oraz minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, minister do

spraw kultury i dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw gospodarki morskiej,

minister właściwy do spraw transportu oraz minister sprawiedliwości sprawują nadzór

pedagogiczny przy pomocy nauczycieli zatrudnionych na stanowiskach wymagających

kwalifikacji pedagogicznych w kuratoriach oświaty oraz w urzędach tych organów lub

podporządkowanych im jednostkach organizacyjnych (art. 32a. 32 b, 35 ust. 5 uso).

Na podstawie art. 35 ust. 5 Ustawy o systemie oświaty kurator oświaty może zlecać

osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje prowadzenie badań i opracowywanie

ekspertyz służących ocenie efektywności pracy szkół. Mają oni prawo:

wstępu do szkół i placówek,

wglądu do prowadzonej przez szkołę lub placówkę dokumentacji dotyczącej przebiegu

nauczania, wychowania i opieki oraz organizacji pracy,

udziału w posiedzeniu rady pedagogicznej, po uprzednim powiadomieniu dyrektora

szkoły,

wstępu w charakterze obserwatora na zajęcia dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze

i inne zajęcia organizowane przez szkołę lub placówkę, po uprzednim powiadomieniu

dyrektora szkoły lub placówki,

przeprowadzania badań służących ocenie efektywności działalności dydaktycznej,

wychowawczej oraz opiekuńczej szkół i placówek,

wydawać dyrektorom szkół i placówek doraźne zalecenia oraz zgłaszać uwagi i

wnioski wynikające z przeprowadzonych czynności (art. 34 uso).

Zadania organów sprawujących nadzór pedagogiczny

Stosownie do dyspozycji art. 35 ust.6 Ustawy minister edukacji narodowej i sportu w

wydał Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 23 kwietnia 2004r.

w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego, wykazu stanowisk

wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do sprawowania

nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać prowadzenie badań

i opracowywanie ekspertyz (Dz. U. z 2004 r. Nr 89, poz. 845).

Rozporządzenie określiło zadania organów prawujących nadzór pedagogiczny, które:

prowadzą planowe i systematyczne mierzenie jakości pracy szkół i placówek,

podejmują działania wspomagające szkoły i placówki w doskonaleniu ich pracy,

prowadzą kontrolę zgodności organizacji i funkcjonowania szkół i placówek

z przepisami prawa,

wspomagają nauczycieli i dyrektorów szkół i placówek w spełnianiu przez szkołę lub

placówkę wymagań w zakresie jakości pracy,

wspomagają szkoły i placówki w określaniu kierunków ich jakościowego rozwoju,

udostępniają szkołom i placówkom informacje o zmianach w przepisach prawa,

związanych z działalnością szkół i placówek.

Nadzór pedagogiczny powinien uwzględniać:

jawność wymagań i sposobów kontroli ich realizacji,

obiektywną i pełną ocenę jakości pracy szkół i placówek, uwzględniającej ich

specyfikę,

współdziałanie pomiędzy organami sprawującymi nadzór pedagogiczny,

współdziałanie organów sprawujących nadzór pedagogiczny z organami

prowadzącymi szkoły i placówki,

współpracę organów sprawujących nadzór pedagogiczny z nadzorowanymi szkołami,

placówkami i nauczycielami,

sprzyjanie i wyzwalanie samodzielności i aktywności nauczycieli na rzecz pobudzania

i umacniania poczucia odpowiedzialności za efekty własnej pracy.

Mierzenie jakości pracy szkół i placówek

Organy sprawujące nadzór pedagogiczny prowadzą mierzenie jakości pracy szkół

i placówek, uwzględniając standardy oceny jakości pracy szkół i placówek oraz specyfikę

poszczególnych typów i rodzajów szkół i placówek, tradycje regionu oraz regionalną politykę

oświatową.

Mierzenie jakości pracy szkół i placówek powinno być prowadzone z uwzględnieniem

opinii uczniów, nauczycieli i rodziców, w szczególności przez:

kontrolowanie realizacji przez szkołę lub placówkę wymagań określonych

w przepisach prawa,

diagnozowanie i ocenianie stopnia spełniania przez szkoły i placówki standardów

oceny,

diagnozowanie osiągnięć edukacyjnych uczniów z uwzględnieniem wyników

uzyskiwanych przez nich na poszczególnych poziomach kształcenia, a także na

podstawie porównywania tych wyników z wynikami uzyskiwanymi przez uczniów na

sprawdzianie i egzaminach,

monitorowanie podejmowanych przez szkołę lub placówkę oraz nauczycieli działań

zmierzających do doskonalenia jakości pracy szkoły lub placówki we wszystkich

zakresach jej działalności,

prowadzenie hospitacji, w tym hospitacji diagnozującej,

dokonywanie ewaluacji.

Zadania kuratora oświaty w zakresie nadzoru pedagogicznego

Kurator oświaty, sprawując nadzór pedagogiczny, wykonuje w szczególności następujące

zadania:

opracowuje szczegółową organizację i tryb sprawowania nadzoru pedagogicznego

przez pracowników kuratorium oświaty zatrudnionych na stanowiskach

wymagających kwalifikacji pedagogicznych,

opracowuje plany zewnętrznego mierzenia jakości:

a) obejmujący 5 lat szkolnych,

b) obejmujący rok szkolny, z uwzględnieniem zadań wskazanych przez

ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania;

organizuje i przeprowadza, nie rzadziej niż raz na 5 lat, mierzenie jakości pracy

wszystkich szkół i placówek w województwie;

decyduje o doborze technik i narzędzi diagnostycznych wykorzystywanych przy

dokonywaniu zewnętrznego mierzenia jakości, tworzy je oraz może współdziałać

w ich tworzeniu z instytucjami wspomagającymi;

wykorzystuje wyniki sprawdzianu i egzaminów do oceny jakości kształcenia

w województwie oraz ustala kierunki działań naprawczych lub doskonalących jakość

kształcenia;

wspomaga dyrektorów szkół i placówek w tworzeniu i wdrażaniu wewnątrzszkolnych

systemów zapewniania jakości;

monitoruje opracowywanie i realizowanie przez dyrektorów szkół i placówek

programów rozwoju szkół i placówek,

inspiruje i wspomaga dyrektorów szkół i placówek w realizacji programów oraz

w osiąganiu wysokiej jakości pracy szkół i placówek, w szczególności przez

przygotowywanie, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli, propozycji

szkoleń dla dyrektorów szkół i placówek oraz nauczycieli, zgodnych z potrzebami

w tym zakresie,

wspomaga rozwój zawodowy pracowników kuratorium oświaty sprawujących nadzór

pedagogiczny, w szczególności przez organizowanie szkoleń, narad i konferencji oraz

systematyczną współpracę z placówkami doskonalenia nauczycieli i szkołami

wyższymi;

gromadzi informacje o pracy dyrektorów nadzorowanych szkół i placówek w celu

dokonywania oceny ich pracy zgodnie z odrębnymi przepisami;

przekazuje dyrektorowi szkoły lub placówki, w której przeprowadzono zewnętrzne

mierzenie jakości, oraz organowi prowadzącemu szkołę lub placówkę, a w przypadku

szkoły kształcącej w zawodach medycznych - również ministrowi właściwemu do

spraw zdrowia, informację zawierającą ocenę jakości pracy szkoły lub placówki

w badanym zakresie;

co najmniej raz na 5 lat sporządza i przekazuje wojewodzie i ministrowi właściwemu

do spraw oświaty i wychowania oraz udostępnia organom prowadzącym szkoły

i placówki raport o stanie oświaty w województwie, w tym o jakości pracy szkół

i placówek, wraz z wnioskami dotyczącymi tworzenia i realizacji polityki oświatowej

w województwie i w państwie;

przekazuje, do końca lipca każdego roku, wojewodzie i ministrowi właściwemu do

spraw oświaty i wychowania wnioski wynikające z mierzenia jakości pracy szkół

i placówek w województwie, uwzględniając realizację zadań, o których mowa w pkt 2

lit. b;

współdziała z instytucjami wspomagającymi w diagnozowaniu jakości pracy szkół

i placówek.

Zewnętrzne mierzenie jakości powinno być poprzedzone zapoznaniem się z organizacją

i zasadami działania szkoły lub placówki, określonymi w jej statucie, a także warunkami,

w jakich funkcjonuje szkoła lub placówka.

Kurator oświaty, w celu zdiagnozowania określonego problemu w szkołach i placówkach

w województwie, może zwrócić się do dyrektorów szkół i placówek o przeprowadzenie

wewnętrznego mierzenia jakości pracy szkół lub placówek w tym zakresie.

Kwalifikacje osób do nadzoru pedagogicznego

W związku z prowadzonym nadzorem pedagogicznym Rozporządzenie ustaliło wykaz

stanowisk, których zajmowanie wymaga kwalifikacji pedagogicznych. Na stanowiskach

wymienionych w ust. 1 Rozporządzenia, z wyjątkiem stanowiska kuratora oświaty, mogą być

zatrudnieni:

nauczyciele mianowani lub dyplomowani, posiadający:

- wykształcenie wyższe magisterskie i przygotowanie pedagogiczne,

- co najmniej 6-letni staż pracy pedagogicznej,

- ukończone formy doskonalenia w zakresie administracji lub zarządzania albo

co najmniej 3-letni staż pracy na stanowisku kierowniczym w szkole,

placówce, zakładzie kształcenia nauczycieli, placówce doskonalenia

nauczycieli lub na stanowisku wymagającym kwalifikacji pedagogicznych

w urzędzie organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

- ukończony kurs kwalifikacyjny przygotowujący do sprawowania nadzoru

pedagogicznego, prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek

doskonalenia nauczycieli.

Funkcjonowanie nadzoru pedagogicznego

Dyrektor szkoły lub placówki w ciągu 7 dni od otrzymania zaleceń, uwag i wniosków

może zgłosić wobec nich zastrzeżenia do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. W

przypadku nieuwzględnienia zastrzeżeń przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny,

dyrektor szkoły lub placówki jest obowiązany powiadomić ten organ o realizacji zaleceń,

uwag i wniosków w terminie 30 dni. W razie stwierdzenia istotnych uchybień w działalności

szkoły lub placówki, organ sprawujący nadzór pedagogiczny niezależnie od środków, o

których jest mowa wyżej, zawiadamia o stwierdzonych uchybieniach organ prowadzący

szkołę lub placówkę.

Organ sprawujący nadzór pedagogiczny może wydawać organowi prowadzącemu szkołę

lub placówkę zalecenia wynikające z czynności nadzoru (art. 33 uso).

Jeżeli szkoła lub placówka albo organ prowadzący prowadzi swoją działalność z

naruszeniem przepisów ustawy, organ sprawujący nadzór pedagogiczny może polecić, w

drodze decyzji, usunięcie uchybień w wyznaczonym terminie. Jeżeli jednak naruszenie

przepisów nastąpiło w uchwale jednostki samorządu terytorialnego, kurator oświaty

zawiadamia o tym naruszeniu wojewodę.

W przypadku stwierdzenia niedostatecznych efektów kształcenia lub wychowania w

szkole lub placówce organ sprawujący nadzór pedagogiczny poleca dyrektorowi szkoły lub

placówki opracowanie, w uzgodnieniu z organem prowadzącym, programu i harmonogramu

poprawy efektywności kształcenia lub wychowania. Wdrożenie programu następuje w

terminach określonych w harmonogramie, zaakceptowanych przez organ sprawujący nadzór

pedagogiczny. Program musi uwzględnić uwagi i wnioski zgłoszone przez organ sprawujący

nadzór pedagogiczny.

Jeżeli dyrektor szkoły lub placówki nie usunie w wyznaczonym terminie uchybień, nie

opracuje lub nie wdroży w określonych w harmonogramie terminach programu poprawy

efektywności kształcenia lub wychowania albo nie uwzględni w tym programie zgłoszonych

uwag i wniosków, organ sprawujący nadzór pedagogiczny występuje do organu

prowadzącego szkołę lub placówkę z wnioskiem o odwołanie dyrektora szkoły lub placówki z

końcem albo w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia. Wniosek złożony w tej sprawie

przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest wiążący dla organu prowadzącego szkołę

lub placówkę.

W przypadku szkoły prowadzonej przez osobę prawną lub fizyczną, z wyjątkiem szkoły

prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, niewykonanie polecenia, może

stanowić podstawę cofnięcia, w drodze decyzji, zezwolenia na założenie tej szkoły. Cofnięcie

zezwolenia na założenie szkoły jest równoznaczne z postawieniem jej w stan likwidacji.

Jeżeli szkoła lub placówka prowadzone przez jednostkę samorządu terytorialnego, a

także sama jednostka samorządu terytorialnego, nie usunie uchybień wynikłych z naruszenia

przepisów ustawy, organ sprawujący nadzór pedagogiczny zawiadamia o tym fakcie

wojewodę sprawującego nadzór nad działalnością komunalną (art. 34 uso).

Nadzór pedagogiczny dyrektora szkoły

Dyrektor szkoły lub placówki oraz inni nauczyciele zajmujący stanowiska

kierownicze, za wyjątkiem dyrektora niebędącego nauczycielem, o czym jest mowa w art. 36

ust.2 Ustawy, sprawują nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w tych

szkołach i placówkach. Nadzór osób wymienionych wyżej dotyczy również szkół i placówek

prowadzących kształcenie zawodowe oraz u pracodawców, u których jest organizowana

praktyczna nauka zawodu (art. 35 ust. 4 uso).

Stosownie do Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu

z dnia 23

kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego,

wykazu stanowisk wymagających kwalifikacji pedagogicznych, kwalifikacji niezbędnych do

sprawowania nadzoru pedagogicznego, a także kwalifikacji osób, którym można zlecać

prowadzenie badań i opracowywanie ekspertyz dyrektor szkoły lub placówki, we współpracy

z nauczycielami zajmującymi inne stanowiska kierownicze w szkole lub placówce, sprawując

nadzór pedagogiczny, wykonuje w szczególności następujące zadania:

planuje, organizuje i przeprowadza wewnętrzne mierzenie jakości, w tym badanie

osiągnięć edukacyjnych uczniów,

decyduje o doborze technik i narzędzi diagnostycznych wykorzystywanych przy

dokonywaniu wewnętrznego mierzenia jakości, tworzy je oraz może współdziałać

w ich tworzeniu z instytucjami wspomagającymi,

raz w roku szkolnym opracowuje raport z przeprowadzonego wewnętrznego mierzenia

jakości i przedstawia go kuratorowi oświaty, radzie pedagogicznej, radzie rodziców

i organowi prowadzącemu szkołę lub placówkę,

opracowuje program rozwoju szkoły lub placówki, określający zadania służące

doskonaleniu jakości pracy szkoły lub placówki i terminy ich realizacji:

a) obejmujący 5 lat szkolnych, a w przypadku placówki doskonalenia nauczycieli -

5 lat kalendarzowych;

b) obejmujący rok szkolny, a w przypadku placówki doskonalenia nauczycieli -

rok kalendarzowy, z uwzględnieniem zadań wskazanych przez kuratora oświaty

oraz wyników mierzenia jakości pracy szkoły lub placówki przeprowadzonego

w poprzednim roku szkolnym,

analizuje wyniki sprawdzianu lub egzaminów oraz wykorzystuje je do oceny jakości

kształcenia w szkole, a także podejmuje, stosownie do potrzeb, działania naprawcze

lub doskonalące w tym zakresie,

wspomaga nauczycieli w osiąganiu wysokiej jakości pracy oraz inspiruje ich do

podejmowania innowacji pedagogicznych,

wspomaga rozwój zawodowy nauczycieli, w szczególności przez organizowanie

szkoleń, narad i konferencji oraz systematyczną współpracę z placówkami

doskonalenia nauczycieli,

gromadzi informacje o pracy nauczycieli w celu dokonywania oceny ich pracy

zgodnie z odrębnymi przepisami oraz gromadzi informacje niezbędne do planowania

doskonalenia zawodowego nauczycieli,

we współdziałaniu z radą pedagogiczną, opracowuje i wdraża wewnątrzszkolny

system zapewniania jakości.

NADZÓR I KOMPETENCJE ORGANU PROWADZĄCEGO

W rozumieniu Ustawy o systemie oświaty organem prowadzącym może być minister,

jednostka samorządu terytorialnego, inna osoba prawna lub osoba fizyczna. Organ

prowadzący szkołę lub placówkę sprawuje nadzór nad jej działalnością w zakresie spraw

finansowych i administracyjnych, z uwzględnieniem odrębnych przepisów. W tym zakresie

nadzorowi podlegają w szczególności:

prawidłowość dysponowania przyznanymi szkole lub placówce środkami

budżetowymi oraz pozyskanymi przez szkołę lub placówkę środkami pochodzącymi z

innych źródeł, a także gospodarowania mieniem,

przestrzeganie obowiązujących przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny

pracy pracowników i uczniów,

przestrzeganie przepisów dotyczących organizacji pracy szkoły i placówki.

Organ prowadzący szkołę lub placówkę, nie posiadający uprawnień do sprawowania

nadzoru pedagogicznego, może występować w sprawach dydaktyczno-wychowawczych i

opiekuńczych z wnioskami do dyrektora szkoły lub placówki i organu sprawującego nadzór

pedagogiczny. Dyrektor lub organ, który otrzymał wniosek, jest obowiązany do udzielenia

odpowiedzi w terminie 14 dni (art. 34a uso)..

Organ prowadzący szkołę lub placówkę, a w zakresie działalności dydaktyczno-

wychowawczej i opiekuńczej również organ sprawujący nadzór pedagogiczny, mogą

ingerować w działalność szkoły lub placówki wyłącznie w zakresie i na zasadach określonych

w ustawie (art. 34b uso).

W przypadku szkół i placówek prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego,

zadania i kompetencje organu prowadzącego określone Ustawą o systemie oświaty w:

art. 5 ust. 9, art. 58 ust. 6, art. 59 ust. 1 oraz art. 62 ust. 1 i 5 - wykonuje odpowiednio:

rada gminy, rada powiatu, sejmik województwa,

art. 5 ust. 7, art. 36 ust. 2, art. 36a ust. 1, 2, 4, 4a, 5, 6 i 9, art. 38 ust. 1, art. 39 ust. 4a i

5, art. 62 ust. 6 oraz art. 71c ust. 1 - wykonuje odpowiednio: wójt, burmistrz

(prezydent miasta), zarząd powiatu, zarząd województwa,

art. 31 pkt 6a, art. 34 ust. 2, art. 34a, art. 37 ust. 1, art. 39 ust. 6, art. 41 ust. 3, art. 58

ust. 3, art. 59 ust. 3 i 4, art. 71b ust. 2b, art. 77 ust. 6, art. 82 ust. 1 i 3-5 oraz art. 85

ust. 3 - wykonuje odpowiednio: wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta,

marszałek województwa ( art. 5c uso).

OBOWIĄZKI NAUCZYCIELI

Obowiązki nauczycieli zostały najogólniej określone w art. 6 Ustawy Karta

Nauczyciela. Artykuł ten stanowi expessis verbis: „Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie

realizować zadania związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz podstawowymi funkcjami

szkoły: dydaktyczną, wychowawczą i opiekuńczą; wspierać każdego ucznia w jego rozwoju

oraz dążyć do pełni własnego rozwoju osobowego. Nauczyciel obowiązany jest kształcić i

wychowywać młodzież w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej, w atmosferze wolności sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o

kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich zgodnie z ideą demokracji, pokoju

i przyjaźni między ludźmi różnych narodów, ras i światopoglądów”.

KWALIFIKACJE NAUCZYCIELI

Stanowisko nauczyciela, za wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w publicznych

i niepublicznych placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-

opiekuńczych działających na podstawie przepisów o pomocy społecznej, może zajmować

osoba, która:

posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim przygotowaniem pedagogicznym lub

ukończyła zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę na stanowisku, do którego

są to wystarczające kwalifikacje,

przestrzega podstawowych zasad moralnych,

spełnia warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania zawodu,

Kwalifikacje wymagane od nauczycieli zatrudnionych w publicznych i niepublicznych

placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych

działających na podstawie przepisów o pomocy społecznej określają te przepisy.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, a w stosunku do nauczycieli szkół

artystycznych - minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,

w porozumieniu z zainteresowanymi ministrami, w drodze rozporządzenia, określa

szczegółowe kwalifikacje wymagane od nauczycieli, wskazując w szczególności poziom

wykształcenia i jego zakres w odniesieniu do poszczególnych typów szkół i placówek,

warunki uzyskiwania kwalifikacji do nauczania języków obcych, także poprzez egzaminy

znajomości języka i wykaz tych egzaminów oraz może określić szkoły i wypadki, w których

można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu

kształcenia nauczycieli, uwzględniając w szczególności potrzeby kształcenia zawodowego.

Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego może określić,

w drodze rozporządzenia, szkoły artystyczne i placówki kształcenia artystycznego, w których

stanowiska nauczycieli mogą zajmować osoby mające ukończoną szkołę artystyczną

II stopnia w zakresie kierunku odpowiadającego nauczanym przedmiotom, uwzględniając

w szczególności rodzaje szkół i placówek kształcenia artystycznego, w których możliwe

będzie zatrudnienie nauczycieli mających ukończoną szkołę artystyczną II stopnia (art. 9 ukn)

OCENA PRACY NAUCZYCIELA

Dodany i zmieniany art. 6a Ustawy – Karta Nauczyciela określa podstawowe kwestie

związane z oceną pracy nauczyciela. Praca nauczyciela, z wyjątkiem pracy nauczyciela

stażysty, podlega ocenie. Ocena pracy nauczyciela może być dokonana w każdym czasie, nie

wcześniej jednak niż po upływie roku od dokonania oceny poprzedniej lub oceny dorobku

zawodowego, o której mowa w art. 9c ust. 6, z inicjatywy dyrektora szkoły lub na wniosek:

nauczyciela,

organu sprawującego nadzór pedagogiczny,

organu prowadzącego szkołę,

rady szkoły,

rady rodziców.

Jeżeli o ocenę pracy wystąpi nauczyciel, dyrektor szkoły jest obowiązany dokonać oceny

pracy nauczyciela w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące, od dnia złożenia wniosku.

Ocena pracy nauczyciela ma charakter opisowy i jest zakończona stwierdzeniem

uogólniającym:

ocena wyróżniająca,

ocena dobra,

ocena negatywna.

Oceny pracy nauczyciela dokonuje dyrektor szkoły, który przy jej dokonywaniu może

zasięgnąć opinii samorządu uczniowskiego.

Oceny pracy dyrektora szkoły oraz nauczyciela, któremu czasowo powierzono pełnienie

obowiązków dyrektora szkoły, dokonuje:

organ sprawujący nadzór pedagogiczny w porozumieniu z organem prowadzącym

szkole, jeżeli organ prowadzący szkołę nie sprawuje nadzoru pedagogicznego;

organ prowadzący szkołę, jeżeli równocześnie sprawuje nadzór pedagogiczny nad

szkołą.

Organy uprawnione do oceny pracy dyrektora szkoły lub nauczyciela, któremu

powierzono pełnienie obowiązków dyrektora, dokonują oceny pracy dyrektora szkoły po

zasięgnięciu opinii rady szkoły i zakładowych organizacji związkowych działających w tej

szkole. Jeżeli ocena dokonywana jest na wniosek zainteresowanego organy uprawnione do

oceny, obowiązane są dokonać tej oceny w okresie nie dłuższym niż 3 miesiące, od dnia

złożenia wniosku.

Ocenę pracy ustala się po zapoznaniu nauczyciela z jej projektem oraz wysłuchaniu

jego uwag i zastrzeżeń. Od ustalonej oceny pracy, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia,

przysługuje:

nauczycielowi - prawo wniesienia odwołania, za pośrednictwem dyrektora szkoły, do

organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad szkołą,

dyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi, któremu czasowo powierzono pełnienie

obowiązków dyrektora szkoły - prawo złożenia wniosku o ponowne ustalenie oceny

jego pracy do organu, który tę ocenę ustalił.

Organ powołany do oceny w celu rozpatrzenia odwołania lub wniosku powołuje

zespół oceniający. Od oceny dokonanej przez zespół oceniający nie przysługuje odwołanie.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, a w stosunku do nauczycieli szkół

artystycznych, zakładów poprawczych, schronisk dla nieletnich, rodzinnych ośrodków

diagnostyczno-konsultacyjnych, placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz ośrodków

adopcyjno-opiekuńczych odpowiednio - minister właściwy do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego, minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego oraz

Minister Sprawiedliwości, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty

i wychowania, określą, w drodze rozporządzeń, kryteria i tryb dokonywania oceny pracy

nauczyciela, tryb postępowania odwoławczego oraz skład i sposób powoływania zespołu

oceniającego.

Praca nauczyciela zatrudnionego w przedszkolu, placówce lub szkole prowadzonej

przez osoby fizyczne oraz osoby prawne nie będące jednostkami samorządu terytorialnego,

w tym również nauczyciela, któremu powierzono stanowisko dyrektora przedszkola, placówki

lub szkoły, podlega ocenie w każdym czasie na jego wniosek. W przypadku, gdy dyrektorem

przedszkola, placówki lub szkoły jest osoba nieposiadająca kwalifikacji pedagogicznych,

oceny pracy nauczycieli dokonuje nauczyciel upoważniony przez organ prowadzący. Oceny

dokonuje się na zasadach ogólnych.

AWANS ZAWODOWY NAUCZYCIELI

Kwestie awansu zawodowego nauczycieli reguluje art. 9g ust. 10 Ustawy Karta

Nauczyciela oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 1 grudnia

2004 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz. U. z 2004

r. Nr 260, poz. 2593).

Ustawa – Karta Nauczyciela ustaliła cztery stopnie awansu zawodowego nauczycieli:

nauczyciel stażysta,

nauczyciel kontraktowy,

nauczyciel mianowany,

nauczyciel dyplomowany.

Osoba nieposiadająca stopnia awansu zawodowego z dniem nawiązania stosunku

pracy w szkole uzyskuje stopień nauczyciela stażysty, z tym, że nauczyciele akademiccy

legitymujący się co najmniej trzyletnim okresem pracy w szkole wyższej lub osoby

posiadające co najmniej pięcioletni okres pracy i znaczący dorobek zawodowy uzyskują z

dniem nawiązania stosunku pracy w szkole stopień nauczyciela kontraktowego. Natomiast

nauczyciele akademiccy, posiadający stopień naukowy oraz legitymujący się co najmniej 3-

letnim okresem pracy w szkole wyższej, z dniem nawiązania stosunku pracy w zakładzie

kształcenia nauczycieli uzyskują stopień nauczyciela mianowanego (art. 9a ukn).

Warunkiem nadania nauczycielowi kolejnego stopnia awansu zawodowego jest

spełnienie wymagań kwalifikacyjnych, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 1 i ust. 1a - 3,

odbycie stażu, z zastrzeżeniem art. 9e ust. 1-3, zakończonego pozytywną oceną dorobku

zawodowego nauczyciela, o której mowa w art. 9c ust. 6, oraz:

w przypadku nauczyciela stażysty - uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej po

przeprowadzonej rozmowie,

w przypadku nauczyciela kontraktowego - zdanie egzaminu przed komisją

egzaminacyjną,

w przypadku nauczyciela mianowanego - uzyskanie akceptacji komisji

kwalifikacyjnej po dokonaniu analizy dorobku zawodowego nauczyciela

i przeprowadzonej rozmowie.

2. Komisje kwalifikacyjne lub egzaminacyjne, o których mowa w ust. 1,

przeprowadzają odpowiednio postępowania kwalifikacyjne lub egzaminacyjne na wniosek

nauczyciela skierowany odpowiednio do dyrektora szkoły lub właściwego organu, o którym

mowa w ust. 4 pkt 2-4.

3. Nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania

kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do dnia 30 czerwca danego roku, właściwy organ,

o którym mowa w ust. 4, wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu

zawodowego w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku.

Nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania

kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do dnia 31 października danego roku, właściwy

organ, o którym mowa w ust. 4, wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia

awansu zawodowego w terminie do dnia 31 grudnia danego roku.

Nauczycielom spełniającym warunki, o których mowa w ust. 1, oraz nauczycielom

zatrudnionym w trybie art. 9a ust. 3 lub 4, w drodze decyzji administracyjnej, stopień awansu

zawodowego nadaje:

1) nauczycielowi stażyście stopień nauczyciela kontraktowego - dyrektor szkoły;

2) nauczycielowi kontraktowemu stopień nauczyciela mianowanego - organ prowadzący

szkołę;

3) nauczycielowi mianowanemu stopień nauczyciela dyplomowanego - organ sprawujący

nadzór pedagogiczny;

4) nauczycielom, o których mowa w art. 1 ust. 2 pkt 1 oraz art. 9e ust. 3, odpowiedni stopień -

właściwy minister.

Akt nadania stopnia awansu zawodowego zawiera w szczególności: nazwę komisji

kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej, numer i datę wydania zaświadczenia o uzyskaniu

akceptacji lub zdaniu egzaminu, stopień awansu zawodowego, a także informację o poziomie

wykształcenia nauczyciela. W przypadku uzyskania stopnia awansu zawodowego z mocy

prawa albo w sposób określony w art. 9a ust. 3 lub 4 akt nadania stopnia awansu zawodowego

nie zawiera odpowiednio nazwy komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej, numeru i daty

wydania zaświadczenia o akceptacji lub zdaniu egzaminu.

W przypadku niespełnienia przez nauczyciela warunków, o których mowa w ust. 1,

dyrektor szkoły lub właściwy organ, o którym mowa w ust. 4 pkt 2-4, odmawia

nauczycielowi, w drodze decyzji administracyjnej, nadania stopnia awansu zawodowego.

Organami wyższego stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego

w sprawach, o których mowa w ust. 4 pkt 1-3 oraz ust. 6, są odpowiednio:

1) w stosunku do dyrektora szkoły - organ prowadzący szkołę,

2) w stosunku do organu prowadzącego szkołę - organ sprawujący nadzór pedagogiczny,

3) w stosunku do organu sprawującego nadzór pedagogiczny - właściwy minister (art. 9b

ukn).

Staż na stopnie awansu zawodowego

Okres stażu uzależniony jest od stopnia awansu. Trwa on w przypadku ubiegania się o awans

na stopień:

nauczyciela kontraktowego - 9 miesięcy,

nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego - 2 lata i 9 miesięcy.

Nauczyciel kontraktowy lub nauczyciel mianowany posiadający co najmniej stopień naukowy

doktora może ubiegać się o uzyskanie kolejnego stopnia awansu zawodowego po odbyciu

stażu trwającego rok i 9 miesięcy. Dyrektor szkoły może nauczycielowi kontraktowemu,

który uzyskał awans w sposób określony w art. 9a ust. 3 i ubiega się o uzyskanie stopnia

nauczyciela mianowanego, skrócić staż do roku i 9 miesięcy.

W okresie stażu nauczyciel realizuje własny plan rozwoju zawodowego zatwierdzony

przez dyrektora szkoły, uwzględniający wymagania określone w rozporządzeniu właściwego

ministra ds. oświaty i wychowania. Po zakończeniu stażu nauczyciel składa dyrektorowi

szkoły sprawozdanie z realizacji tego planu.

Nauczycielowi mianowanemu, ubiegającemu się o awans na stopień nauczyciela

dyplomowanego, za spełnienie odpowiednich wymagań określonych w rozporządzeniu

właściwego ministra ds. oświaty i wychowania, uznaje się także jego odpowiedni dorobek

zawodowy ze szczególnym uwzględnieniem okresu od dnia uzyskania stopnia nauczyciela

mianowanego.

Nauczycielowi stażyście i nauczycielowi kontraktowemu odbywającemu staż dyrektor

szkoły przydziela spośród nauczycieli mianowanych lub dyplomowanych opiekuna,

z zastrzeżeniem, że:

w przedszkolach, szkołach i placówkach publicznych i niepublicznych o

uprawnieniach placówek publicznych, opiekunem nauczyciela stażysty i nauczyciela

kontraktowego może być również nauczyciel zajmujący stanowisko kierownicze,

w rodzinnej placówce opiekuńczo-wychowawczej opiekunem nauczyciela stażysty

i nauczyciela kontraktowego może być również nauczyciel mianowany lub

dyplomowany zatrudniony w publicznym ośrodku adopcyjno-opiekuńczym, wskazany

przez organ nadzoru w porozumieniu z organem prowadzącym.

Zadaniem opiekuna stażu jest udzielanie nauczycielowi pomocy, w szczególności

w przygotowaniu i realizacji w okresie stażu planu rozwoju zawodowego nauczyciela oraz

opracowanie projektu oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu.

Ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu ustala, w terminie nie

dłuższym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania, z uwzględnieniem stopnia realizacji

planu rozwoju zawodowego nauczyciela, dyrektor szkoły:

w przypadku nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego - po zapoznaniu się z

projektem oceny opracowanym przez opiekuna stażu i po zasięgnięciu opinii rady

rodziców,

w przypadku nauczyciela mianowanego - po zasięgnięciu opinii rady rodziców.

Rada rodziców powinna przedstawić swoją opinię w terminie 14 dni od dnia otrzymania

zawiadomienia o dokonywanej ocenie dorobku zawodowego nauczyciela. Nieprzedstawienie

opinii rady rodziców nie wstrzymuje postępowania.

Ocena dorobku zawodowego nauczyciela może być pozytywna lub negatywna. Ocena

sporządzana jest na piśmie i zawiera uzasadnienie oraz pouczenie o możliwości wniesienia

odwołania.

Od oceny dorobku zawodowego nauczycielowi służy odwołanie do organu sprawującego

nadzór pedagogiczny w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania. Organ sprawujący nadzór

pedagogiczny rozpatruje odwołanie w terminie 21 dni. Ocena dorobku zawodowego

nauczyciela ustalona przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny jest ostateczna.

W przypadku niedotrzymania przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny terminu

rozpatrzenia odwołania, nauczyciel jest dopuszczony odpowiednio:

do rozmowy kwalifikacyjnej,

do egzaminu,

lub może się ubiegać o akceptację komisji.

W przypadku, gdy ostateczna ocena dorobku zawodowego nauczyciela jest negatywna,

ponowna ocena dorobku może być dokonana po odbyciu, na wniosek nauczyciela i za zgodą

dyrektora szkoły, jednego dodatkowego stażu w wymiarze 9 miesięcy (art. 9c ukn).

Organizacja stażu

Nauczyciel rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego, nie później jednak niż

w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć, na swój wniosek skierowany do dyrektora szkoły,

z tym, że nauczyciel stażysta rozpoczyna staż bez złożenia wniosku. Gdy jednak nawiązania

stosunku pracy po upływie terminu, o którym mowa jest wyżej, nauczyciel nie rozpoczyna

stażu do końca tego roku szkolnego. Powyższe zasady stosuje się również w przypadku

dodatkowego stażu, tj. gdy wcześniejsza ocena dorobku nauczyciela jest negatywna lub, gdy

nie uzyskał akceptacji lub nie zdał egzaminu przed komisjami.

Nauczyciel kontraktowy może rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po

przepracowaniu w szkole co najmniej dwóch lat, a nauczyciel mianowany może rozpocząć

staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w szkole co najmniej roku od

dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego.

W przypadku nieobecności nauczyciela w pracy z powodu czasowej niezdolności do

pracy wskutek choroby, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy lub urlopu innego niż

urlop wypoczynkowy, trwającej nieprzerwanie dłużej niż miesiąc, staż ulega przedłużeniu

o czas trwania tej nieobecności. W przypadku nieobecności dłuższej niż rok nauczyciel

obowiązany jest do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze.

Nauczyciel kontraktowy i nauczyciel mianowany mogą przerwać staż na swój

wniosek w każdym czasie. W przypadku ponownego rozpoczęcia stażu odbywają staż

w pełnym wymiarze.

Nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie

odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego w roku uzyskania

pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Nauczyciel mianowany może złożyć

wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie 3 lat od dnia otrzymania

pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W przypadku niedotrzymania

terminów złożenia wniosków nauczyciele ci obowiązani są do ponownego odbycia stażu

w pełnym wymiarze.

Dyrektor szkoły corocznie, w arkuszu organizacyjnym szkoły, o którym mowa

w odrębnych przepisach, podaje liczbę nauczycieli, w podziale na stopnie awansu

zawodowego, przystępujących do postępowań kwalifikacyjnych lub egzaminacyjnych w roku

szkolnym, którego dotyczy dany arkusz organizacyjny, oraz wskazuje terminy złożenia przez

nauczycieli wniosków o podjęcie tych postępowań.

Nauczyciele skierowani do pracy za granicą w celu wspomagania nauczania języka

polskiego, historii, geografii, kultury polskiej oraz innych przedmiotów nauczanych w języku

polskim w środowiskach polonijnych po powrocie do pracy w polskiej szkole mogą złożyć

wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania egzaminacyjnego o awans na stopień

nauczyciela mianowanego lub postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień

nauczyciela dyplomowanego po odbyciu stażu w wymiarze rok i 9 miesięcy (art. 9d ukn).

Specjalny terminarz stażu

Dyrektor szkoły posiadający na tym stanowisku nieprzerwany okres pracy wynoszący

co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy

doktora co najmniej 2 lata oraz legitymujący się wyróżniającą oceną pracy, może złożyć

wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela

dyplomowanego po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego,

a w przypadku nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora po upływie

3 lat.

Nauczyciel mianowany, zatrudniony w organach administracji rządowej, kuratoriach

oświaty, specjalnej jednostce nadzoru, Centralnej Komisji Egzaminacyjnej lub okręgowych

komisjach egzaminacyjnych, na którym wymagane są kwalifikacje pedagogiczne, posiadający

nieprzerwany okres pracy na tym stanowisku co najmniej 3 lata, a w przypadku nauczyciela

posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora co najmniej 2 lata, może złożyć wniosek

o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego

po upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego, a w przypadku

nauczyciela posiadającego co najmniej stopień naukowy doktora po upływie 3 lat.

Nauczyciel urlopowany lub zwolniony z obowiązku świadczenia pracy na podstawie

przepisów ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, posiadający okres

urlopowania lub zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy trwający nieprzerwanie co

najmniej 3 lata, może odpowiednio złożyć wniosek o podjęcie postępowania

egzaminacyjnego o awans na stopień nauczyciela mianowanego lub wniosek o podjęcie

postępowania kwalifikacyjnego o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego

odpowiednio po upływie 5 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela kontraktowego i po

upływie 4 lat od dnia nadania stopnia nauczyciela mianowanego.

Nauczyciele, którzy w danym roku szkolnym przestali zajmować stanowisko

dyrektora szkoły, przestali być zatrudnieni na stanowisku, na którym wymagane są

kwalifikacje pedagogiczne, oraz nauczyciele mianowani, pełniący z wyboru funkcje

związkowe, którzy przestali w danym roku szkolnym korzystać z urlopu lub zwolnienia

z obowiązku świadczenia pracy, mogą złożyć wniosek o podjęcie postępowania

kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego po odbyciu stażu w wymiarze rok

i 9 miesięcy, o ile staż rozpoczęli z dniem 1 września roku szkolnego następującego

bezpośrednio po tym roku szkolnym.

Jeżeli w okresie stażu nauczycielowi powierzono stanowisko dyrektora szkoły,

zatrudniono go na stanowisku, na którym wymagane są kwalifikacje pedagogiczne,

urlopowano go lub zwolniono z obowiązku świadczenia pracy, do nieprzerwanego okresu,

o którym mowa wyżej, zalicza się okres odbytego stażu (art. 9e ukn).

Zmiany w akcie nadania stopnia awansu zawodowego oraz zaliczenie okresu stażu w

innej szkole

Nauczycielowi, który w trakcie pracy zawodowej uzyskał wyższy poziom

wykształcenia niż określony w akcie nadania stopnia awansu zawodowego, dyrektor szkoły

lub powołane do tego organy, wydają - na wniosek nauczyciela - nowy akt nadania

odpowiedniego stopnia awansu zawodowego, uwzględniający uzyskany poziom

wykształcenia.

Nauczycielowi kontraktowemu i nauczycielowi mianowanemu, którzy w okresie

trwania stażu zmienili miejsce zatrudnienia, do stażu zalicza się okres dotychczas odbytego

stażu, jeżeli podjęli zatrudnienie w szkole nie później niż 3 miesiące po ustaniu poprzedniego

stosunku pracy i za okres dotychczas odbytego stażu otrzymali pozytywną ocenę dorobku

zawodowego. Ocenę uwzględnia się przy dokonywaniu oceny dorobku zawodowego

nauczyciela za okres całego stażu (art. 9f ukn).

Komisje kwalifikacyjne i egzaminacyjne dla nauczycieli ubiegających się o stopień

awansu zawodowego

Komisję kwalifikacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień

nauczyciela kontraktowego powołuje dyrektor szkoły. W skład komisji wchodzą:

dyrektor (wicedyrektor), jako jej przewodniczący,

przewodniczący zespołu przedmiotowego (wychowawczego), a jeżeli zespół taki nie

został w tej szkole powołany - nauczyciel mianowany lub dyplomowany zatrudniony

w szkole, a w przypadku przedszkola, szkoły lub placówki publicznej prowadzonej

przez osoby fizyczne lub prawne oraz szkół i placówek niepublicznych o

uprawnieniach publicznych, w których nie są zatrudnieni nauczyciele mianowani lub

dyplomowani - nauczyciel kontraktowy,

opiekun stażu.

Komisję egzaminacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień nauczyciela

mianowanego powołuje organ prowadzący szkołę. W skład komisji wchodzą:

przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący;

przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny;

dyrektor szkoły;

dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania.

Komisję kwalifikacyjną dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień

nauczyciela dyplomowanego powołuje organ sprawujący nadzór pedagogiczny. W skład

komisji wchodzą:

przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, jako jej przewodniczący,

a w przypadku nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora, także przedstawiciel organu

prowadzącego szkołę,

dyrektor szkoły, z wyjątkiem przypadku, gdy o awans ubiega się dyrektor szkoły,

trzej eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania.

W pracach komisji na wymienione wyżej stopnie awansu zawodowego, o ile nie

wchodzi w ich skład, może brać również udział w charakterze obserwatora przedstawiciel

organu prowadzącego szkołę i organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Na wniosek

nauczyciela w skład tych komisji wchodzi przedstawiciel wskazanego we wniosku związku

zawodowego. Przedstawiciela związku zawodowego wskazuje właściwy organ statutowy

związku.

Komisję kwalifikacyjną dla nauczycieli mianowanych, ubiegających się o awans na

stopień nauczyciela dyplomowanego powołuje w przypadku nauczycieli zatrudnionych w:

urzędzie ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania, kuratoriach oświaty,

Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisjach egzaminacyjnych -

minister właściwy do spraw oświaty i wychowania,

urzędzie ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego i

w specjalistycznej jednostce nadzoru - minister właściwy do spraw kultury i ochrony

dziedzictwa narodowego,

organach sprawujących nadzór pedagogiczny nad zakładami poprawczymi,

schroniskami dla nieletnich oraz ośrodkami diagnostyczno-konsultacyjnymi --

Minister Sprawiedliwości,

urzędzie ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego i urzędach

wojewódzkich - minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego.

W skład komisji kwalifikacyjnej dla tych osób wchodzą:

przedstawiciel właściwego ministra;

kierownik jednostki, w której jest zatrudniony nauczyciel ubiegający się o awans, lub

jego przedstawiciel, z wyjątkiem przypadku ubiegania się o awans przez kierownika

jednostki;

trzej eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania.

Komisję egzaminacyjną lub kwalifikacyjną dla nauczycieli urlopowanych lub

zwolnionych z obowiązku świadczenia pracy na podstawie przepisów ustawy z dnia 23 maja

1991 r. o związkach zawodowych, ubiegających się o awans na stopień nauczyciela

mianowanego lub nauczyciela dyplomowanego powołuje minister właściwy do spraw oświaty

i wychowania. W skład komisji, o której mowa w ust. 7, wchodzą:

przedstawiciel właściwego ministra;

dyrektor szkoły, z której nauczyciel został urlopowany lub zwolniony z obowiązku

świadczenia pracy;

trzej eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty

i wychowania (art. 9g, ust. 1-7a ukn)

Wnioski o ponowne podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminu

Nauczyciel, który nie uzyskał akceptacji lub nie zdał egzaminu odpowiednio przed

komisjami na stopień nauczyciela kontraktowego, mianowanego lub dyplomowanego, może

ponownie złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego po

odbyciu - na wniosek nauczyciela i za zgodą dyrektora szkoły - dodatkowego stażu w

wymiarze 9 miesięcy, z tym że:

nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy mogą przystąpić ponownie odpowiednio

do rozmowy z komisją kwalifikacyjną lub do egzaminu przed komisją egzaminacyjną

tylko jeden raz w danej szkole,

nauczyciel mianowany w przypadku powtórnego nieuzyskania akceptacji przed

kolejnym ubieganiem się o uzyskanie akceptacji komisji kwalifikacyjnej jest

obowiązany do odbycia stażu w wymiarze 2 lata i 9 miesięcy.

Nauczyciele, o których mowa wyżej, którzy nie uzyskali akceptacji lub nie zdali

egzaminu, mogą ponownie złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub

egzaminacyjnego po upływie roku.

Komisja kwalifikacyjna lub egzaminacyjna wydaje nauczycielowi zaświadczenie

odpowiednio o akceptacji lub zdaniu egzaminu. Rejestr wydanych zaświadczeń prowadzi

odpowiednio dyrektor szkoły lub organ, który powołał komisję.

Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określi, w porozumieniu

z ministrem właściwym do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, ministrem

właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego, Ministrem Obrony Narodowej i Ministrem

Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia:

1) sposób odbywania stażu,

2) rodzaj dokumentacji załączanej do wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub

egzaminacyjnego,

3) zakres wymagań do uzyskania poszczególnych stopni awansu zawodowego,

4) tryb działania komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych,

5) wzory zaświadczeń o uzyskaniu akceptacji lub zdaniu egzaminu oraz wzory aktów nadania

stopni awansu zawodowego

uwzględniając potrzebę stopniowania i różnicowania wymagań stawianych nauczycielom na

poszczególnych stopniach awansu zawodowego oraz potrzebę prawidłowego

przeprowadzania postępowań kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych.